________________
તા. ૧-૫-૩૨
– જૈન યુગ – ઉદાયીનું મરણ થયું ને નંદનું રાજય થયું, નવ નદીનાં ૧૫૦, શ્રી મહાવીર જયંતી ઉત્સવ. મૌનાં ૧૬૯, પુષ્યમિત્રનાં ૩૫, બલમિત્ર ભાનુમિત્રનાં ૬૦, નભમેનમાં ૪૦ અને ગભિલે ૧૦૦ વર્ષ ગયા પછી
મુંબઈમાં શ્રી મહાવીર જનમોત્સવ ઉજવવા માટે શ્રી એટલે વીર નિર્વાણથી ૬ ને ૫ માસ વીત્યા પછી શાનું જૈન યુવક પરિષદ તરફથી એક મેળાવડા સેમવારે સવારે શમન થયું. આ પy પુષ્યમિત્રે સેના હેઈ છેલ્લા મૌય હીરાબાગ લેકચર હોલમાં કરવામાં આવ્યો હતો, જે વેળાએ કાન બહથમેં મારી જન્મ લીધું, પિતે તે ચુસ્ત વૈદિક ધમી જે નરનારીની સારી સંખ્યામાં હાજરી આપી હતી. હાઈ બૌદ્ધો અને જે પર તેણે બહુ જુલમ કે જ્યાં જયાં આખે હાલ સ્ત્રી પુરૂથી ચીકાર ભરાઈ ગયા હતા. કજીના અત્યાચારોનો ઉલ્લેખ જૈન સાહિત્યમાં છે તે કદકી તે
પ્રમુખનું ભાષણ. પુમિત્ર. તે મગધ પર કલિંગ દેશના જેન કાન ખાલે બે ૧ખન ચડાઈ કરી યોગ્ય શિક્ષા કરી હતી, પછી ખારવેલનો દેહાંત
દી. બા. કૃષ્ણલાલ ઝવેરીએ પ્રમુખપદ લઈ જગુવ્યું કે થશે, એટલે પુષ્યમિત્રે નિરંકુશ બની શ્રમણોપર ત્રાસ વર્તાશે.
આજે આપણે સઉ જેને અને જે તરે મહાવીર સ્વામીને સાધુ પર કર લેવા માંડયા આથી શ્રી મહાવીરની ધર્મપ્રચારની
જનમેન્સવ ઉજવવા ભેગાં મળ્યાં છીએ. મહાવીર સ્વામી ક્રિીડાભૂમિ મગધમાંથી દુજારે જૈન સાધુઓને નીકળી અન્ય
હિંદુસ્તાનના તે શુ પણ દુનીયાના મોટામાં મોટા આચાર્યોસ્થળે વિચરવું પડયું. જોકે આ પહેલાં મૌર્ય સંગ્રતિના સમ
માંના એક હતા. તેમને પ્રાદુર્ભાવ લગભગ ૨૫૦૦ વરપ યથી મણ અને પશ્ચિમ હિંદમાં જૈન શ્રમણોને જમાન થવા
પર થયે હતે. તેઓશ્રીની તવારીખી હકીકત જેનોને કહેલાગ્યા હતા, છતાં પુષમિત્રથી મગજમાં જેન શ્રમણોને રહેવું
વાની હેય નહી, પરંતુ આજે આપણે જનમૉત્સવ ઉજવવા
મળ્યા છીએ, એટલે જે વ્યકતીના જનમેન્સવ આપણે પાળવા ભારે થઈ પડયું ને ઘને તેની બહાર જવું પડયું. પુષ્યમિત્રના છેલ્લા વર્ષની સાથે ભરૂચમાં જેન રાજન
ભેગા થયા હોઈએ તેમના ગુણદોષ જાણીને તેમના સદગુણો બમિત્રનો રાજ્યાભિષેક થશે, બલમિત્રભાનુમિત્રના અમલના
જીવનમાં ઉતારી તે પ્રમાણે ચાલવાનું રહ્યું અને તેમ કરીએ ૪૭ મા વર્ષ આસપાસ ઉજજયિનીના ગર્દભિલ્લ વંશના રાજા
તે જન્મોત્સવ ઉજવ્ય કહેવાય. મહાવીર સ્વામી મહાન દર્પણ જે-ચામાં કાલ કસૂરિની બહેન સાથ્વી સરસ્વતીનું હરણ તપસ્વી થઈ ગયા. તેમણે તે વખતને હિંદુસ્તાનને સમાજ કને કાલકસૂરિના ભાણેજ બન્નમિત્ર-ભાનુમિત્ર થતા હતા છતાં
કઈ રીતે સુધરે તે વીશે વિચાર કરી કંઇક વૈજના ઘડી તેઓ દર્પણ સામે કંઈ કરી શકે તેમ ન હોવાથી કાલકસૂરિએ પરદેશ પારિસકુલ જઈ ત્યાંના શકવ શાહની મદદ લઈ તેમને મહાવીર સ્વામીને થઈ ગયાને લગભગ અઢી હજાર વર્ષ દિ લાવી બન્નમિત્ર-ભાનુમિત્ર સંગાથે લઈ લડાઈ કરાવી ગઈ થયાં છે. તે વખતે પશુમેળ સામે તેમણે બળ જગાડી આ બિલ રાજાને પદવુત કરા ને ત્યાં જ વર્ષ શકોને ધર્મ સ્થાપ્યો હતે. તેઓ તપ અને સયંમના ઉપાસી હતા અધિકાર રહ્યો પછી બલમિત્રભાનુમિત્રે ઉજ્જયિની પર અને તેમણે પ્રચારેલા સીદ્ધાંત બીજા ધર્મો, હિંદ-પારસી અધિકાર મેળવ્યો ને ૮ વર્ષ રાજ્ય કર્યું. આમ ભરૂચમાં પ૨ વગેરેમાં પણ નજરે પડે છે. આજના પ્રસંગે ખુશાલીભરી વધે ને ઉજેણીમાં આઠ એમ કુલ ૬ વર્ષ રાજ્ય કર્યા પછી બી એ છે કે જેમાં પડેલા ત્રણ ફીરકાઓ સાથે મળીને (વાકાતુ ૪૬૫) જૈનોને મિત્ર પાછળથી વિક્રમાદિત્ય આ જયંતી ઉજવે છે. પહેલાં જ્યારે બે ભાઈઓ મારી પાસે નામથી પ્રસિદ્ધ થયો. ત્યારપછી નભસેન ઉજેણીની ગાદી પર આ મેળાવડાનું પ્રમુખપદ લેવા માટે કહેવા આવ્યા. ત્યારે આવ્યો, તેના પાંચમા વર્ષમાં શકોએ કરી માલવા પર હલ્લો મેં તેમને જણાવ્યું કે અત્યારની જૈન સમાજની હાલત કર્યો, પણ્ તેઓ હાય ને તેની યાદગીરીમાં માલવ પ્રનએ છિન્નભિન છે. તેમાં ભાગલાઓ છે અને અત્યારે તે ખુદ 'માનવ સંવત’ નામને સંવત્સર ચલાવ્યો કે જે પછીથી ‘વિક્રમ મહાવીર સ્વામી પણ હવે તો તે પણ આ સ્થિતી જોઈ દુખી સંવત!' નામથી પ્રસિદ્ધ થશે. (વીરાનું ૪૭૦). તેણે ૩૫ વર્ષ થાય. એટલે જે જે બધા ભેગા મળીને આ ઉત્સવ ઉજવે વધુ રાજ કર્યું ને પછી ગર્લૅમિલીય રાજ્ય વંશની સત્તા તે કંઈક સાથે ક કહેવાય. આ પછી જેનાના ત્રણે એક વર્ષ રહી. (વીરાત્ ૦૫ સુધી). પછી વળી શકેએ ફીરકા ભેગા મલી આ ઉત્સવ ઉજવે છે તેથી મને આનંદ આક્રમણ કર્યું અને આ વખતે તેમણે જીત મેળવી ગર્દભિલ થાય છે. વંશને અંત આશે. આ વિજયના મારક અર્થે એક સવંત ચલાવ્યું કે જે શક સવંત અથવા શાલિવાહન શાક નામથી વ્યાખ્યાતા કાલાકાચાર્ય ૪૧ વર્ષ, સાંડિલ્ય ૩૮ વર્ષ, રેવતીપ્રચલિત થયે.
મિત્ર ૩૬, આર્ય મંગુ ૨૦ વર્ષ સુધી યુગપ્રધાન રહ્યું. આથી હવે બીજી યુગપ્રધાનવ કાલગણનાની પદ્ધતિ લેતાં વીરાનું ૪૭૦ થયો. (આ વચમાં ગર્દભ વંશાના ઉદક વીરાત્ ૬૦૫ વર્ષમાં ક્રમશઃ સંધસ્થવિરો ૨૦ થયા કે જેમના કાલક્રાચાર્ય વીરા ૪૫૩ માં થયા). પછી આર્ય ધર્મ ૨૪, ગૃહસ્થાશ્રમ, શ્રમણ, યુગપ્રધાનવ, સ્વર્ગવાસનું નિરૂપણ ભદ્રગુપ્ત ૩૯, શ્રીગુપ્ત ૧૫, અને વજ ૩૬ વ યુગપ્રધાન રવિરાવલી’ અથવા યુગપ્રધાન પદાવલીમાં કરેલું છે. ત્યાર પછી હતા, એટલે કુલ વીરાત ૫૮૪ સુધી એ રીતે આવ્યા. વજ ૨૦ વર્ષ સુધર્મો, ૪૪ જંબુ, ૧૧ પ્રભવ, ૨૩ શય્યભવ, ૫પછી આર્ય રક્ષિત ૧૩ અને પુષ્યમિત્ર ૨૦ વર્ષ યુગપ્રધાન યશોભદ્ર, ૮ સંભૂતિવિજય, ૧૪ ભદ્રબા. ૪૫ પુલભદ્ર પદ પર રહ્યા, અને તેમ વીર નિર્વાણુથી ૬૫ વર્ષ વીત્યે એક એટલા અનુક્રમે વર્ષો સુધી યુગપ્રધાન પદ પર રહ્યા. કક વીર સંવત્સરની ઉત્પત્તિ થઈ. હવે પછી વિશેષ વિધાને અને ૨૧૫ વર્ષ એ રીતે થયાં. પછી આર્ય મહાગરિ ૩૦, આ માહિતી સંબંધી દિગ્દર્શન કરીશું. સુસ્તી ૪૬ અને ગુJસુંદર ૪૪ વર્ષ સુધી, તે પછી નિગોદના
–મોહનલાલ દ. દેશાઈ.
