________________
૧૩૦
તામિ સર્વ ની
सब्वे जीवा खमन्तुमे।
– જૈન યુગ –
તા. ૧-૯-૩૨ નિયમ પરથી ફલિતાર્થ.
(લે. ચેકસી) જેન યુગને છેલ્લા અ કેમાં સંપાદિત કરેલા “સવિત સાધુ-સાધ્વી યોગ્ય નિયમ” ઉપરથી શકાય છે કે શ્રીમદ હીરવિજય સરિના સમયમાં અને ત્યાર પછી નજીકના કાળમાં સાચું રહસ્ય સમજાશે કે? ત્યાગી સમાજ કઈ સ્થિતએ હતે. વળી એ પરથી સહજ
હમેશાં સવારે અને સાંજે, એકજ સૂર નીકળે છે કેતારવી શકાય છે કે આહાર-વિહાર, આચાર, વર્તન અને
“વષ્યદરવાજ” ભદંત ચતુર્વિધ સંધને પ્રતિભાવે, સો ગમનાગમન સંબધે પણ વારંવાર સાધુ-સાધ્વીઓનું કેવી
જીવોને સાચી ધર્મ પરિણતિથી ખમાવું છું—ખમાવું છું, રીતે લક્ષ ખેંચવામાં આવતું, વળી જૂદા જૂદા પદવીધારીઓ
હું પણ તેઓ પ્રત્યે ક્ષમું છું-ખમું છું. આજ રીતે વાર્ષિક એ નિમિત્તે એકત્ર થઈ કે શાંતિથી ઉપસ્થિત થતા
પર્વમાં પણ ખમતખોમણું થાય છે. આ ક્ષમા-પાઠમાં પ્રશ્નોનો તોડ આણુતા.
જીવમાત્ર સાથે મૈત્રી ભાવને એકરાર છે. આ પ્રતિજ્ઞાને આપણે એ મહાત્માઓમાંના એકને પણ આગમ જ્ઞાનથી
પાળવી કે તોડવી એ આપણી પ્રવૃત્તિ ઉપર નિર્ભર છે. કારણ અનભિન્ન કે પ્રભુ શ્રી વીરની આજ્ઞાથી વંચિત થયો ભાગ્યેજ
કલેશ છે ત્યાં જૈનત્વ નથી. કલેશનું મૂળ દબણ-શોધક કહી શકીશું. આવી પ્રતિભા સંપન્ન મહાપુરૂષોને પણે કેટલાક દષ્ટિ છે. જેટલી દમણ-દ િર તેટલું જ તે પ્રતિજ્ઞા નિયમ દેશ કાળને અનુલક્ષી કરવા પડયા છે એ વાંચતા
પાલન સુકર ! “ તેણે ત્યારે શું કર્યું હતું ?” એને અને અત્યારની સ્થિતિ સાથે એને મેળ મેળવતાં તેઓની
સમાચક બનવાને જૈન નજ ઇછે. એવા ટીકાકાર બનવામાં બુદ્ધિમત્તા અને દીર્ધ શતા માટે બહુમાન ઉપજે છે અને
કાઇનું ભૂલગુ નથી. એ ફતા ચુંથવામાં આપણી ભલમનસાઈ સાથે સાથે અત્યારે કેટલાક સાધુઓએ લીધેલી વલણ જોઈ
નથી. એ જકાતી પજવણી કરવાની આપણુને સત્તા નથી. ખેદ પણ થાય છે !
એ નિગોદ માં ભળે હતે: ફૂર બન્યા હતઃ જમાલી નીવડે “પાંત્રીસ વર્ષની નીચેની બાઈને દિક્ષા ન આપવી અને તે માટે છે તે એક રહ્યો હતોઃ બાતલ ગયો હતો: પરપક્ષીને કઠણ વચન ન કહેવું.” આદિ જે બાર નિયમો છે
કે ભૂતકાળના અંધાર-પદોમાં કમ: નાટકને રાજા થઈ આવે એ વાંચતા સ્પષ્ટ દિશિ આવે છે કે તેઓ સંધમાં કેલ:હલ
હતો. એ ઇતિહાસ ઉકેલવાને આપણને પરવાનો નથી. માટે
તો જગાડવાથી કે શાસ્ત્રના નામે વૃથા કુસંપ જન્માવવાથી કેવા
એ કારમી ગઈગુજરી ભૂલી જાઓ. તે અત્યારે ક્યાં ઉભે વિરૂદ્ધ હતા ! પરપક્ષી સાથે કલેશ વૃદ્ધિ પામે તેવું એકપણ છે તે જોતાં શિખ! દરેક જી મિઠાવગુણઠાણથી કાર્ય કરવાની તેઓ પોતાના સાધુને ચેકની ના પાડે છે અયોગી ગણકાણે જાય છે. “ ભૂતકાળ કે સારે છે” એટલું જ નહિ પણ ચાલી આવતી સ્તુતિ-સ્તવને આદિ માટે
એ ચુંથણ ગૂંથવામાં ભલમનસાઈ છે? એ યથાર્થ તપાસવાની પણ વિરોધ ઉઠાવવાની કે સાધમ વાત્સલ્યમાં અમુક પક્ષના
શક્તિ પણ કયાં છે? તે, આજના જ વિચાર કરે છે, ને જમાડવાની વાતને પણું ધુતકારી કઢાડે છે. શાસન માટેની
દૂષણ-ગ્રાહક દૃષ્ટિ લય પામશે. કોઈ મેટી ભૂલ કરે છે? સાચી દાઝના આમાં ડગલે ને પગલે દર્શન થાય છે.
તમે તેની ભૂલને પચાવા ! સાચા જૈન બને ! તેને ક્ષમા ‘સવિછવ કરૂં શાસન રસી’ એવી વિશાળ ભાવની માત્રા
આપે ! શ્રમણ ભગવાન મહાવીર સ્વામીનું ફરમાન મુખેથી ઉચ્ચારવા રૂપ નહોતી પણ કાર્ય સાધક હતી તેને
છે. ભગવાન ભદ્રબાહુ સ્વામી જગત સનમુખ રજુ કરે છે કેસ્પષ્ટ ખ્યાલ આ નિયમના પ્રચારથી આવે છે.
खमियब, खमावियब्वं । उद्यमियवं, उवसामियव्व । માતાપિતા જીવતાં પ્રવજયા ન લેવી એવી પ્રતિજ્ઞા માટે
सुमइसंपुछणा बहुलेणं हायब्वं ॥ जो उवसमा तस्स अस्थि ભગવાન શ્રી મહાવીરની ભૂલ કાઢનાર આજના આગમોધારક
आराहणा, जो न उवसमइ तस्स नस्थि आराहणा। तम्हा અને નસાડી ભગાડી મૂડી નાંખવાની મનોદશાધારક અવરજી.
બનાવ વાલિયર્થ છે “દરેક જીવ પ્રત્યે સંવત્સરિ વડેદરા સમેલનના ઠરાવને મારી મચડી બિન અમલી
પ્રતિકમણમાં સાચા દીલના ખમત-ખામણા કરે તે સાચા ઠરાવવા યત્ન કરે છે; તેઓને પાંત્રીસ વર્ષની વય નીચેની
જે.” આટલો સ્પષ્ટ પ્રકશિ હોવા છતાં દુ:ખદ ધ-તાક બાઈને દિક્ષા ન આપવી એમ કહેનાર ઉક્ત મહાત્માઓ માટે
જે આંચકે લાગે છે કે- તમામ સંતાને લડે છે શું કહેવાનું છે? તેએ અરાધક હતા કે વિરાધક? આ
આ ધડાકે શાનો ? વર્ષનાં માંવત્સરિક પ્રતિક્રમશે ! તેમાં નિયમાવલી નિરખી હજુ પણ પૂજય સાધુ મહારાજાઓને
કાઈ કીટ, પશુ, ઇન્સાન કે સાધુ માટે છુટ રહે છે ? દીવાળી પર્યુષણ પર્વ જેવા પવિત્ર પ્રસંગે એ હા પર સંયમ રાખી
ચાલી જાય, અને ચેડા ચેકખા ન થાય, સંવત્સરી જાય આસ્તિક નાસ્તિકાના કે ધર્મ-અધર્મીના પાના ઉખેડવાનો
અને વૈર વિરોધ ન શમે ! એજ દીવાળું—એજ ભાવ મૂકી દઈ દેશકાળનુંસાર સમાજમાં કેવી રીતે એકયતા
મિથાવ! વ્યાપારી જૈન આ દીવાળું ચલાવી શકે છે? વાતાવરણ પ્રસરે તે ઉપદેશ પ્રચારવા નમ્ર વિનંતી છે.
આપણે બધાને ખમણીએ. માત્ર બાતલ કરીએ ? વી -નાજ સાચી ધર્મદાઝ અને દ્રઢ ધર્મ રાગ માન્યતા થી જુદા
ઉપાસકને! સાધમી કને! સંધનાજ અંશને! એ હિસાબ કેમ પડેલા પક્ષેને કુનેહ વાપરી એક કરવામાં છે. ધર્મના કે એ થાય? છતાં પોતાને જેન મનાવે એ કેવા આગમના શબ્દને પકડી રાખવાને બદલે એમાં રહેલા ભાવને
માયા-મૃષાવાદ ? આ અન્તાનુબંધીની માયાને વિષાક શે ?ઓળખવાની આવશ્યકતા છે. જે એટલું સાચા હૃદયથી. થાયને સમાધાન શકાય છે. ગજ કાતરનું કામ સહેલું છે વિવેકી મનથી જ વિચારે? દંભી મટી સાચા જે ભl ! મુશ્કેલી સોય દારાના કામમાં છે છતાં સાધનીય તે તેજ છે.
અનુસંધાન પૃષ્ઠ 133 ઉપર
