________________
‘હે સ્વામિન્ ! આપ મારા સ્વામી છો અને અતિથિ છો, હું ગોકર્ણ નામનો યક્ષ છું અને આપના માટે મેં આ નગરી બનાવી છે, મારી આપને વિનંતી છે કે સપરિવાર એવા મારાથી રાત્રિ-દિવસ સેવાતાં આપ, અહીં આપની ઇચ્છા હોય તેટલા સમય સુધી આપની રુચિ પ્રમાણે સુખપૂર્વક રહો.’
આ પ્રમાણે તે યક્ષ દ્વારા પ્રાર્થના કરાયેલા શ્રી રામચંદ્રજી, યક્ષપુરુષોથી સેવાતાં ત્યાં શ્રીમતી સીતાજી અને શ્રી લક્ષ્મણજી સાથે સુખપૂર્વક રહ્યાં. જંગલમાં પણ મંગલ જે કહેવાય છે તે આનું જ નામ. પુણ્ય જ્યાં હોય ત્યાં સુખ સાથે જ રહે છે. વડની નીચે વર્ષાઋતુને પસાર કરવા ઇચ્છતા આત્માઓ માટે પુણ્યે આ સ્થિતિ વગર પ્રયત્ને ઉભી કરી દીધી. દેવતાઓ પણ પુણ્યને આધીન હોય છે. પુણ્યના બળે વગર બોલાવ્યે યક્ષાધિપ રાતના આવ્યો, અનુપમ નગરી રચી, સેવામાં હાજર થયો અને સઘળા જ પ્રકારની પોતાથી શક્ય સેવા આરંભી દીધી.
આ રીતે શ્રી રામચંદ્રજી શ્રીમતી સીતાદેવી અને શ્રી લક્ષ્મણજી ઉભયની સાથે પુણ્યના પ્રભાવે જંગલમાં પણ મંગલનો અનુભવ કરી રહ્યાં છે એ અરસામાં આતિથ્ય કરવાને બદલે અપમાન કરનારો અરૂણ ગ્રામવાસી કપિલ નામનો બ્રાહ્મણ, કોઈ એક દિવસ યજ્ઞમાં હોમવાના એક જાતના કાષ્ઠ આદિને માટે હાથમાં કુહાડો લઈને ભ્રમણ કરતો – જે મહા અરણ્યમાં દેવે બનાવેલી નગરીમાં શ્રી રામચંદ્રજી આદિ આનંદ કરે છે. તે મહાઅરણ્યમાં આવ્યો.
તે મહાઅરણ્યમાં આવેલા તે બ્રાહ્મણે તે નગરીને જોઈ. એ નગરીને જોતાંની સાથે જ તેને અચંબો થયો. આવા અરણ્યમાં નગરીનું દર્શન અને તે પણ સુંદરમાં સુંદર નગરીનું દર્શન અવશ્ય અચંબો ઉત્પન્ન કરે એ નિ:સંશય છે. આવા અરણ્યમાં અસંભવિત મનાતી એ નગરીને તે બ્રાહ્મણે જોઈ અને અચંબાથી પોતાના ચિત્તમાં તે બ્રાહ્મણ વિચારવા લાગ્યો કે,
૫૩
કલ્યાણમાલાની કરુણ કથની...૨
