________________
એ અધમતાની અવધિ છે. શ્રી લક્ષ્મણજીએ શું કહ્યું? આવો ઉત્તર પણ કોને સૂઝે? શ્રી લક્ષ્મણજી શ્રી રામચંદ્રજીની પાસે કઈ રીતે રહેતા હતા ? પોતાના વડીલ બંધુ અને ભાભીની સાથે કઈ રીતે વર્તતા હતા ? એ વસ્તુ પૂર્વના પ્રસંગો જેમણે સાંભળ્યા છે, સાંભળીને યાદ રાખ્યા છે અને યાદ રાખીને વિચાર્યા છે, તેઓ સારી રીતે જાણે છે પોતાના વડીલબંધુની પાસે પહેલાં ગઈ, એટલા માત્રથી જ પોતાને માટે તે પૂજ્ય બની ગઈ, એમ શ્રી લક્ષ્મણજી કઈ વૃત્તિથી માની શક્યા હશે? આજે નાના ભાઈ અને મોટા ભાઈ વચ્ચે ક્વો સંબંધ રહે છે ? A એકબીજાની કેટલી આમન્યા જળવાય છે? જ્યાં વિષયવૃત્તિ વધી છે જાય છે ત્યાં ધીરે ધીરે વિવેકશક્તિ નષ્ટ થતી જાય છે. બ્રહ્મચર્યનું છું પાલન મન, વચન અને કાયાથી કરાવું જોઈએ. એને બદલે આજે મન તો પ્રાય: ભટકતું રહે, વચનની મર્યાદા નહિ અને કાયા તો સંયોગો ન મળે ત્યાં સુધી, એવી દશા મોટેભાગે પ્રવર્તે છે.
આના વિધવા વિવાહ અને સ્ત્રીસ્વાતંત્ર્યના પ્રશ્નોની જડ, 8. મુખ્યત્વે વિષયવાસના જ છે. પુરુષો આમ કરે છે ને તેમ કરે છે, એવું બોલાય અને લખાય છે. પરંતુ એનો હેતુ તો એટલો જ છે ને કે પુરુષોમાં રહેલી એવી દુર્દશા સ્ત્રીઓમાં પણ લાવવી ? જો એમ ન ૪ હોય તો એ વસ્તુને આગળ ધરીને શા માટે સ્ત્રીઓની છૂટની વાતો કરાય છે ? જો અનાચાર ન ગમતો હોત, જો સ્વચ્છંદતા ન ગમતી હોત, જો સઘચાર ગમતો હોત અને જો જગતમાંથી દુરાચાર દૂર થઈ સાચાર વધે એવી નેમ હોત, તો તો પુરુષોની ભૂલો હોય તે સુધારવાની વાત થાત. પરંતુ પુરુષોની જેમ સ્ત્રીઓમાં પણ સડો ઘાલવાની વાત ન થાત. એમ કહેવાય છે કે, પુરુષો અનેક પત્ની કરી શકે તો સ્ત્રીઓ શા માટે નહિ?” પુરુષો એક સ્ત્રી મર્યા બાદ ફરી પરણી શકે તો સ્ત્રીઓ શા માટે નહિ ?' જો કે એમાં અનેક કારણો છે. છતાં પ્રયત્ન એ માટે નથી કેમ થતો કે પુરુષો એકથી વધુ પત્ની કરી શકે નહિ અને એક સ્ત્રી મર્યા બાદ પુરુષો ફરી પરણી શકે નહિ. પણ આવો પ્રયત્ન કરવો નહિ અને સ્ત્રીઓને શીલવ્રતથી ભ્રષ્ટ કરનારી વાતોનો પ્રચાર કરવો એ સુધારો તો નથી જ પણ અધમતાની અવધિ છે.
વિષય-કષાયની આધીનતા અને નિર્મળ વિવેક..૮
