________________
ઉદય જાગૃત થયા બાદ તેને શમતા બહુ વાર લાગે છે. સ્ત્રીના ક્રૂરતાદિક દોષો વર્ણવાયા છે. તે બધા ત્યારે હાજર થાય છે, અને એ જ
સ્ત્રી જ્યારે વિષયાસક્તિથી રહિત થાય ત્યારે તે દયાની મૂર્તિ સમી બની જાય છે. આ વસ્તુ એકાંતે નથી. પુરુષો પણ જ્યારે ભાનભૂલા બને છે, ત્યારે એમની પણ અધમતા જેવી તેવી ભયંકર નથી હોતી. પરંતુ સ્ત્રીવેદ અને પુરુષવેદમાં એટલો ફરક છે કે પુરુષવેદનો વિકાર જલ્દી શમી શકે છે. અને સ્ત્રીવેદનો વિકાર મુક્લીએ શમે છે બાકી એવા પણ સંખ્યાબંધ પ્રસંગો ધર્મકથાનુયોગમાં આવે છે કે વિષયાસક્ત પુરુષોને વિષયવિમુખ બનેલી શીલવતી સતીઓ ઠેકાણે લાવ્યાં છે. વાત એટલી જ છે કે સ્ત્રી જ્યારે કેવળ વિષયાસક્તિમાં ડૂબી જાય છે ત્યારે એવી ભાન ભૂલી બને છે કે એ એક વખત તો ગમે તેવી ક્રૂરતાથી પણ કંપતી નથી. નહિતર નવ નવ મહિના સુધી જેને ઉદરમાં રાખી ક્ટ સહન કર્યું, જેને માટે પ્રસવકાળની ત્રાસ ઉપજાવે એવી યાતના સહન કરી અને તે પછી પણ જેને ઉછેરવા માટે અનેક આપત્તિઓ વેઠી, પોતે ભીનામાં સુઈ બાળકને સુકામાં | સુવાડ્યું એ જ આ વિષયાસક્તિમાં ડૂબીને પતિને હણવા ઇચ્છે, એ હણાય એટલે ખુશી થાય અને છતાં સંતોષ નહિ પામતાં પોતાનાં બાળકોને પણ હણાવવા તત્પર બને, એ શું સૂચવે છે? બાકી જે પુણ્યાશાલિની સ્ત્રીએ એવી વિષયાસક્તિને આધીન ન થાય અને પોતાના પરમશીલરત્નને સર્વસ્વના ભોગે જાળવે, એવી મહાસતીઓ તો પ્રાત:કાળે સ્મરણ કરવા લાયક છે.
ઉપયોગાને વસુભૂતિએ કહયું કે, મે મારા મિત્ર અને તારા સ્વામી અમૃતસ્વરને, તે આપણા સંભોગમાં વિધ્વકારી હતો એથી, માર્ગે છળ કરીને હણ્યો છે. ત્યારે ઉપયોગા કહે છે કે, એ તો સારું કર્યું. પણ હવે આ બે ઉદિત અને મુદિત નામના મારા પુત્રોને તમે હણીને આપણા માર્ગને નિષ્ફટક બનાવો !' પણ દૈવયોગે તે ગુપ્ત વાત વસુભૂતિની પત્નીએ સાંભળી લીધી અને તેણે ઈર્ષ્યાથી ઉદિત અને
કરમન કી ગત ન્યારી...૬