________________
ચન્દ્રણખાની કપટકળા તે બનાવટી ઉત્તર ૧૯૭ અહીં ચન્દ્રગખા પણ પોતાની વિષયવાસનાને તૃપ્ત કરવાને માટે શ્રી રામચંદ્રજીની પાસે હવે તદ્દન તર્કટી વાત કરે છે. શ્રી રામચંદ્રજીએ જ્યારે પૂછ્યું કે, “હે ભદ્રે ! આ યમરાજના એક નિકેતન સમાન ઘરૂણ દંડકારણ્યમાં તું ક્યાંથી આવી? ત્યારે તે કહે છે કે, અવન્તિના રાજાની હું કન્યા છું. હું મહેલ ઉપર સૂઈ ગઈ હતી, ત્યારે કોઈક ખેચર વડે મધ્યરાત્રિએ હું હરાયેલી છું, અર્થાત્ મધ્યરાત્રિએ મહેલની ઉપરના ભાગમાં સૂતેલી એવી મારું કોઈક નેચરે અપહરણ
છ્યું, એ ખેચર મને લઈને આ અરણ્યમાં આવ્યો, અહીં કોઈક અન્ય 2 વિદ્યાધરકુમાર કે જે ખગથી સહિત હતો, તેના વડે તે દેખાયો. તે $ વિદ્યાધરકુમારે તેને કહ્યું કે, હે પાપી આ સ્ત્રીરત્વનું, ચિલ્લ પક્ષી જેમ ? હારલતાને હરી જાય તેમ હરણ કરીને હવે તું ક્યાં જઈશ? કારણકે ઉં, તારા કાળ સમાન હું અહીં ઉપસ્થિત છું. તે વિદ્યાધરકુમારનાં આવાં વચનો સાંભળીને, મને હરી લાવનાર તે ખેચરે મને અહીં મૂકીને તેની છે સાથે લાંબા કાળ સુધી યુદ્ધ કર્યું અને પરિણામે તે બંનેય વનના ઉન્મત્ત હાથીઓ જેવા મરણને પામ્યાં.
કહો, આ ઓછી કપટકળા છે? આ કપટકળા શાથી થઈ? ૨ એક માત્ર વિષયાધીનતાથી. બે દિકરાની મા અને જેનો ધણી હજુ પાતાલલંકામાં જીવતો બેઠો છે તે સ્ત્રી, વિષયાધીનતાના યોગે રૂપમાં પરિવર્તન કરી પોતાને અવન્તિના રાજાની કન્યા તરીકે ઓળખાવે છે, જે તેમજ બધી કલ્પિત બીના જોડી કાઢે છે ! ખરેખર, વિષય અને કષાય એ જ સંસારની જડ છે. જો વિષય અને કષાય ઉપર કાબુ આવી જાય, વિષય અને કષાયને આધીન થવાને બદલે તેને આધીન કરી લેવાય તો આ સંસાર તરવો હાથ-વેંતમાં છે. વિષય અને કષાય જીતાયા એટલે સંસાર જીતાયો સમજો ! આવા પ્રસંગો સાંભળી સૌ કોઈએ વિષયવૃત્તિથી પાછા હઠવા માટે પ્રયત્નશીલ બનવું જોઈએ કે, જેથી વિષયાધીનતાના યોગે આવી કારમી અવદશા ન થવા પામે.
આ પ્રમાણે અહીં દંડકારણ્યમાં એકલા આવી પડવાનું કલ્પિત કારણ દર્શાવ્યા બાદ પોતાની મુરાદને બર લાવવાને માટે
વિષય-કષાયની આધીનતા અને નિર્મળ વિવેક..૮
