________________
સમય બળવાન છે. માનવ સભ્યતાના પ્રાદુર્ભાવથી એટલે કે રાજા ઋષભદેવના જમાનાથી સમયની માગ વગેયુગે થતી રહી છે. સહસ્ત્રાદિ, શતાબ્દી, દશાબ્દી કે તેનાથી ટૂંકા ગાળામાં પરિવર્તનો થતાં જ રહ્યાં છે. આખીય માનવજાતિનો ઇતિહાસ સમયની મુખ્યતાથી જ રચાયો છે. પછી એ રાજકીય ક્ષેત્ર હોય કે ધર્મક્ષેત્ર હોય, પણ સમયની માગને પહોંચી વળવા દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવ પ્રમાણે પરિવર્તનો સદા થતાં જ રહ્યાં છે.
પહેલાંના સમયમાં તીર્થકરો, ગણધરો, કેવળી, શ્રુતકેવળી, પૂર્વધર પુરુષોની પરંપરામાં તેઓ ભારતની ક્ષેત્રમર્યાદામાં રહી વિચરતા હતા. હવે યુગ પરિવર્તનને કારણે જૈન ગૃહસ્થો દૂર દૂર દેશવિદેશમાં વસતાં થયાં માટે તેને ધર્મ પમાડવા માટે ધર્મપ્રભાવકોની જરૂરિયાત થઇ.
વર્ષો પહેલાં અખિલ ભારતીય સ્થાનકવાસી જૈન કૉન્ફરન્સના મહાસંમેલનમાં આવા ધર્મપ્રચારકની શ્રેણી શરૂ કરવાનો ઠરાવ કરવામાં આવેલ અને તેનું પ્રાથમિક બંધારણ બનાવવા કવિવર્ય પૂ. નાનચંદ્રજી મહારાજને વિનંતી કરવામાં આવેલ. પૂ. મહારાજસાહેબે એમના મુસદ્દાની રૂપરેખા શ્રેષ્ઠીવર્યને જણાવેલ, પરંતુ પછી કોઇ કામગીરી થઇ હોય તેવી માહિતી મળતી નથી.
આ કામ કૉન્ફરન્સ, મહાસંઘ, પરિષદ કે મંડળો જેવી મહાજન સંસ્થાનું છે. તેમણે સમર્થ સંતના નેતૃત્વ નીચે આવી શ્રેણી શરૂ કરવાની પહેલ કરવી જોઇએ.
આ શ્રેણી માટે સમણ શબ્દનો પ્રયોગ કદાચ ગૂંચવાડો ઊભો કરનારું કે ભ્રમ ઉત્પન્ન કરનારું બને. પરમદાર્શનિક પૂ. જયંતમુનિ કહે છે કે, સારા વ્રતધારીઓ માટે સુવ્રત શબ્દ શાસ્ત્રમાં વારંવાર આવ્યો છે, જેથી આવા વ્રતો પાળવાવાળા સમુદાયને ‘સુવતી સમુદાય’ કહી શકાય.
સાંપ્રત જૈન શાસનમાં આવા તાલીમ પામેલા ધર્મપ્રચારકો - શાસન પ્રભાવક કે સુવતીઓ છેલ્લી વૈજ્ઞાનિક શોધોથી વાકેફ થઇ આધુનિક સાધનો અને ઉપકરણોના ઉપયોગ દ્વારા યુવાનો અને પાશ્ચાત્ય સંસ્કૃતિ તરફ ઢળી ગયેલી વ્યક્તિઓને ધર્માભિમુખ કરી શકે.
વળી, શાસનની કેટલીક બાબતોનું સાધુજી અને સાધ્વીજીઓ સંચાલન કરે છે અને જે શ્રમણ સમાચારીમાં વિક્ષેપરૂપ બને છે તેવા સંજોગોમાં આવાં કાર્યો ધર્મપ્રચારકો કે સુવતી સમુદાય કરે તો સાધુજીવનમાં આવતા દોષો ટળે છે અને સાધુ-સાધ્વી શુદ્ધ સમાચારીનું પાલન કરી શકે છે.
સંપ્રદાયોમાં વિવેકપૂર્વક નિયમોસહ ગીતાર્થ ગુરુજનોના માર્ગદર્શન હેઠળ આવા સુવતી સમુદાયની શ્રેણી શરૂ કરવામાં આવે તો સ્વાર કલ્યાણકારી બની શકે.
વળી, આવા ધર્મપ્રચારકો, સુવ્રતી સમુદાય કે ધર્મપ્રભાવકો શ્રમણ સંસ્કૃતિની પાવનધારાને ગતિમાન રાખવા, જૈન ધર્મના ગહન રહસ્યોને સરળતાથી અનેક ક્ષેત્રોમાં સમજાવવાના કાર્યને અને શ્રમણો અને શ્રાવકો વચ્ચે જોડતી કડી રૂપ સુંદર કાર્યો કરી અને જૈન સંસ્કૃતિના સંરક્ષણ અને સંવર્ધનનું સુંદર કાર્ય કરી શકે.
(જૈન ધર્મના અભ્યાસુ મુંબઈ સ્થિત ડૉ. મધુબહેન ‘સોહમ મંડળ' સાથે સંકળાયેલા છે. તેમના સંપાદિત ત્રણ પુસ્તકો પ્રગટ થયા છે.) સંદર્ભ સૂચિઃ(૧) સાત્ત્વિક સહચિંતન, જ્ઞાનધારા-૧૧, લે. સં. ગુણવંત બરવાળિયા
જ્ઞાનધારા - ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
