________________
સમય સાથે ચાલતાં યે શીખવું જ પડશે. નૂતન પેઢી ખૂબ સાલસ, સરળ, નિખાલસ અને બુદ્ધિવંત છે. અંગ્રેજી સિવાયની ભાષામાં તેને સમજ પાડવી અઘરી બનતી જાય છે, તો શ્રી સંઘના ચારે સ્તંભોએ અંગ્રેજી બોલતાં-લખતાં-સમજતાં-શીખવું જ પડશે, નહીંતર આ નવી પેઢીનો જીવનરાહ અવળે ફાંટે ફંટાશે એમ ઘણાને લાગે છે. જોકે આજે દીક્ષાઓ વધી છે, જ્ઞાનોપાર્જન વધ્યું છે છતાં હવે સાહિત્ય સર્જનની ભાત પહેલા જેવી રહી નથી, એવો ય એક મત છે. દરેક સાધકે પોતાનું સ્વરૂપ તૈયાર થાય ત્યાં સુધી સુગુરુની અંગુલિ પકડીને સત્સાહિત્યની શ્રેણીને પગથિયે ચડતાં જવાનું જ છે... તે પછી જ એક એવી શૂન્યતાની પૂર્ણતાની શક્યતા આવે છે કે ઊર્ધ્વચેતના સ્વયં સાહિત્ય બની તે આત્મા થકી અવતરિત થાય છે જ. આજે શતાવધાનના પ્રયોગો વધ્યા છે. પાશ્ચાત્ય દેશોમાં પણ તત્ત્વની ભૂખ ઉઘડી છે. આવતીકાલે તત્ત્વજ્ઞાનીઓ કરતાં વધુ સરળ રીતે ત્યાં પહોંચી શકશે કિન્ડલ અને વર્લ્ડવાઈડ વેબપોર્ટલ. આપણી આવતી કાલ જ્ઞાનક્ષેત્રે વધુ ક્રાંતિ લાવશે. તે ઈલેક્ટ્રોનિક યુગને પણ ભવિજનો અવશ્ય માણશે, વધાવશે તથા લેખિત મૂળ તત્ત્વોને સાચવવાની પદ્ધતિને ય આવકારશે, એ વાત નિઃશંક છે કેમકે આ સંસ્કૃતિ ટકી રહેશે સાહિત્યથી જ. આવતી કાલના યુગમાં પણ અભ્યાસનું ગ્રહણ, મનન, નિદિધ્યાસન કર્યા પછી સંપૂર્ણ સ્વાધ્યાય કરીને તેમાંથી તોલન-પદ્ધતિપૂર્વક સામાન્ય અને વિશેષ તત્ત્વોને તારવીને પછી નિયમન-પદ્ધતિ એટલે કે સ્વતંત્ર રીતે વસ્તુના મૂળ સ્વરૂપમાંથી જ પ્રસ્તુત વિષયમાં સિદ્ધાંતો ઘડવાની પદ્ધતિ, જેને અનુસરવાથી તાત્ત્વિક અને આકસ્મિક અંશનો ભેદ પાડી શકાય... એ અપનાવાઈ રહી જ છે. યોગ્ય અધિકાર મેળવી શ્રુતસર્જન કરાશે તો ફરીથી એ ‘હેમયુગ’ અવતારવો અઘરો નહીં બને !
૯૬
જ્ઞાનધારા - ૧૯
ઉચ્ચ બુદ્ધિઆંક ધરાવતા ને નીચો શ્રદ્ધાઆંક ધરાવતા હવે પછીની પેઢીની સાહિત્યની ખીલવણી માટે મૂળ વિચારક બનવું જરૂરી છે, જેને માટે નૂતન જીવજાતિ તૈયાર તો છે જ પણ કેળવણી અર્પવા માટે આપણે એટલે કે આગલી પેઢીએ તૈયાર થવું જ રહ્યું. અતિ માનસની ચેતના જ્યારે માનવચેતનામાં પ્રવેશીને પ્રગટે છે, તો એ પ્રગતિમાં સાહિત્યનું મંથન બહુ મોટો ભાગ ભજવતું હોય છે. આપણું કર્તવ્ય છે આ સાત્ત્વિક-તાત્ત્વિક-સાહિત્યિક ધારાને સાચી ગતિ મળતી જ રહે.
આપણા પ્રાચીન વારસાની ધરોહર મળે છે સાહિત્યમાંથી. કાળ શાશ્વત છે અને દરેક કાળમાં સાહિત્યની અનાહૂત સહાય પણ શાશ્વત રહેવાની જ છે. સાહિત્યનું સાતત્ય સનાતન સત્ય ઉપર નભતું હોવાથી હું માનું છું કે સાહિત્યની ગઈકાલ-આજ-આવતીકાલ સુર્દઢ હતી-છે-રહેશે.
(રાજકોટ સ્થિત જૈનદર્શનના અભ્યાસુ ભારતીબહેનના ચાર પુસ્તકો પ્રગટ થયા છે. હાલમાં તેઓ ‘હસ્તાક્ષર' અંતર્ગત પૂ. શ્રી ભદ્રંકર વિજયજીના સાહિત્યના સંપાદન-પ્રકાશનનું સુંદર કાર્ય કરી રહ્યા છે.)
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
GU
