________________
નથી લખ્યા પણ સાહિત્યના પ્રકાર તરીકે મુખ્યત્વે વાંચવા માટે અને વૈરાગ્યરસમાં પ્લાવિત થવા માટે લખ્યા છે. ભૂતકાળમાં ક્યાંક પૂર્વાચાર્યોએ લખેલા નાટકો ભજવાયાના પણ દાખલાઓ છે, પણ તે કાળ અલગ હતો.
આ જ પુસ્તિકામાં લગભગ બાવીસ પૂજનીય ગીતાર્થ ગુરુ ભગવંતોના માર્મિક સંદેશાઓ છાપવામાં આવ્યા છે. બે-ત્રણ સંદેશાઓ પણ જોઈએ. (૧) કચ્છવાગડ સમુદાયના ગચ્છાધિપતિ શ્રી વિજય કલાપ્રભસૂરિશ્વરજી
મહારાજા :
અંધી દૌડ' માં ઘણા પ્રસંગો વાંધાજનક છે, જે ત્યાગી વર્ગને અને સર્વવિરતિધર આત્માઓને ખરાબ ચિતરવારૂપ છે. નાટકો - સિને દેશ્યોથી બાળકોમાં કુસંસ્કારો રોપાય છે, જેથી નાટકો-સિને દેશ્યોમાં ઉચ્ચ ધાર્મિક પાત્રોના જ આવવા જોઈએ, અન્યથા ઘોર આશાતના -પાપરૂપ થાય છે. ભારતીય નાટકો - સિને દેશ્યોમાં ભારતીય સંસ્કૃતિના આદર્શોને અનુરૂપ નિયમો કરવા જોઈએ. મર્યાદાવિરુદ્ધ દેશ્યો ન જ ભજવી કે મૂકી શકાય. (૨) ગણિશ્રી યુગભૂષણવિજયજી મહારાજા (પંડિત મહારાજ) :
જે લોકો ધંધાદારી વ્યવસાયલક્ષી પ્રવૃત્તિરૂપે ધર્મના નાટકો, સિનેમાઓ રજૂ કરે છે તેઓ હજારો વર્ષથી સ્થપાયેલા અને સમાજમાં સ્વબળથી ટકનારા ધર્મના પવિત્ર આધ્યાત્મિક પ્રતીકોનો વ્યાપારી ઉપયોગ કરે છે, જે તે તે ધર્મના સ્થાપિત અધિકારો પરની તરાપ છે.
આમ, ઘણા બધા જૈન સાધુભગવંતોના વિરોધને કારણે જૈન ધાર્મિક નાટકોનું પ્રમાણ વર્તમાનમાં બહુ જ ઓછું રહ્યું છે. તેના કેટલાંક પરિણામો જોઈએ
(૧) “નાટક પાપ છેએવું શ્રાવકોના મગજમાં ઠસાવ્યા છતાંય મુંબઈના વ્યાવસાયિક નાટકોની જીવાદોરી જૈન સોશિયલ ગ્રુપો અને જૈન જાગૃતિ સેન્ટરો જ રહ્યા છે એ સર્વસ્વીકૃત છે. આમ છતાં જૈન ધાર્મિક નાટકોનો વિરોધ કરનારાઓએ આ વાસ્તવિકતા તરફ દુર્લક્ષ્ય સેવ્યું છે. (૨) ઘણી ખરી જૈન શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, પાઠશાળાઓ કે પછી ઉપાશ્રયોમાં નાટક કે સંવાદોને નામે જે પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે છે એ ઘણીવાર તો એટલી બાલીશ હોય છે કે તેમાં કલાનો એક અંશમાત્ર દેખાતો નથી. કલાની દેવી સરસ્વતીમાતા અને નાટ્યદર્પણ ગ્રંથના કર્તાઓનું અપમાન થતું હોય એવું ક્યારેક લાગે. આવા નાટકો દ્વારા સંસાર પ્રત્યે કોઈને વૈરાગ્ય ઉપજતો હશે કે કેમ એ પ્રશ્ન છે.
પૂજ્ય બંધુત્રિપુટી મહારાજ, પૂજ્ય નમ્રમુનિજી, રાકેશભાઈ ઝવેરી, ભાઈશ્રી વગેરેએ ધાર્મિક નાટ્યપ્રવૃત્તિને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે. નાટકો પણ કરાવ્યા છે. પરિણામે કેટલાંય બાળકો અને યુવાનો આ માધ્યમ દ્વારા ધર્મમાર્ગે વળ્યા છે. મારું માનવું છે કે નાટક એ સાહિત્યનો એક ઉત્કૃષ્ટ પ્રકાર છે. નાટક કે ફિલ્મ એ તો માત્ર એક માધ્યમ છે. કોઈપણ માધ્યમનો ઉપયોગ વ્યક્તિની વિવેકબુદ્ધિ ઉપર આધાર રાખે છે. કોઈક દ્વારા આ માધ્યમનો દુરુપયોગ થતો હોય તો એનો અર્થ એવો કરી શકાય કે એ માધ્યમ જ પાપરૂપ છે?
કલાત્મક અને સુસંસ્કારી ધાર્મિક નાટકોને ઘણા પારંપરિક સાધુભગવંતો પણ પ્રોત્સાહિત કરે છે. બે દાખલા નોંધું છું - (૧) “પ્રબુદ્ધ રોહિણેયમ્' ની ભજવણી વિશે મુનિ ભુવનચંદ્રજી લખે છે: “ધર્મ અને સંસ્કૃતિને મિષ્ટ-મધુર રૂપરંગ સાથે જીવંત કરતા આવા નાટ્ય પ્રયોગોને જૈન સંઘ દ્વારા ઉજવાતા ભવ્ય મહોત્સવમાં સ્થાન મળશે તો વળી સવિશેષ આનંદ થશે.”
જ્ઞાનધારા - ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલા
૧૩૯
