________________
અભિષેક માટે કળશ ભરવાની વિધિ, ગભારામાં પ્રવેશ વખતની વિધિ, પ્રભુજી પરનું નિર્માલ્ય ઉતારવાની અને પક્ષાલ કરવાની વિધિ, પક્ષાલ કર્યા બાદ અંગલૂછણાં કરતી વેળાએ રાખવા યોગ્ય કાળજી, પ્રભુજીને વિલેપન કરવાની વિધિ, પ્રભુજીની કેશરપૂજા વેળાએ રાખવા યોગ્ય સાવધાની, પુષ્પપૂજાની વિધિ, દીપકપૂજાની વિધિ, ચામરપૂજાની વિધિ, દર્પણદર્શન તથા પંખો વિંઝવાની વિધિ, અક્ષત-નૈવેદ્ય અને ફળપૂજા પછી યોગ્ય સાવધાની, ચૈત્યવંદન પહેલાં સમજવા યોગ્ય વાતો, ચૈત્યવંદન વિધિ, દેરાસર બહાર નીકળવાની વિધિ, પ્રભુજીને વધાવવાની વિધિ, હવણ જળ લગાડવાની વિધિ, દેરાસરના ઓટલા પર બેસવાની વિધિ, દહેરાસરની બહાર નીકળતી વખતની વિધિ વગેરે વિધિઓની વિગતવાર સમજણ આપવામાં આવી છે.
જિનદર્શન અને જિનપૂજા, ભક્તિ જૈન પરિવારો માટે હંમેશાં કરવા જેવી યોગ્ય એવી પ્રક્રિયા છે. પરંતુ આપણે આ જિનભક્તિ આપણી જીવનશૈલીના એક ભાગરૂપે વણી લીધી નથી. વ્યવહારિક અભ્યાસને આપણે ખૂબ જ મહત્ત્વ આપ્યું છે અને તે જરૂરી પણ છે, છતાં ધાર્મિક અભ્યાસ તરફ આપણે દુર્લક્ષ્ય સેવ્યું છે એ હકીકત આંખે ઊડીને વળગે છે.
સમાજમાં આજે મહત્ત્વનો પ્રશ્ન છે - ધાર્મિક જ્ઞાન વિષયક. એમાં અનેક બાબતો સંકળાયેલી છે. આજે વડીલોએ એટલે કે માતા-પિતાએ ધાર્મિક શિક્ષણને ગૌણ બનાવ્યું છે. તેઓ આ બાબતની મહત્તા સમજતા નથી કે તેની અવગણના કરવામાં આવી રહી છે? આપણી પાઠશાળાઓ વ્યવસ્થિત ચાલતી નથી, કારણ કે એના પર સંઘની દેખરેખ કેપૂરતી કાળજી લેવાતી નથી. બાળકો પણ પાઠશાળામાં પૂરતી સંખ્યામાં આવતાં નથી કારણ કે ધાર્મિક શિક્ષકો કે પંડિતોએ બાળકોમાં રસ
લઇને પ્રેમથી શિક્ષણ આપવું જોઇએ તેવી રીતની કાળજી લેવાતી નથી. એનું કારણ પણ જોવા જઇએ તો સમાજમાં ધાર્મિક શિક્ષકોને જે સન્માન (સ્ટેટસ) મળવું જોઇએ તે મળતું નથી વગેરે વગેરે.
આપણો ધર્મ-જૈન ધર્મ વૈજ્ઞાનિક છે. વનસ્પતિમાં જીવ છે, કંદમૂળ અભક્ષ્ય છે કારણ કે એમાં અસંખ્ય જીવો છે, જે નરી આંખે જોઇ શકાતા નથી. જૈન આહારસંહિતાના નિયમો આરોગ્યની દૃષ્ટિએ પણ વૈજ્ઞાનિક છે તે રીતે સાચા પુરવાર થયા છે. રાત્રિભોજનત્યાગનું ધર્મમાં અગત્યનું પાસું ગણાય છે. આયુર્વેદ અને આધુનિક મેડિકલ સાયન્સ આરોગ્ય માટે રાત્રિભોજન ન કરવાની સલાહ આપે છે. જો આજની પેઢીને ધર્મ તરફ વાળવી હોય કે રસ લેતી કરવી હોય તો વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ તાર્કિક રીતે તેમને સમજણ આપવી પડશે. આજની પેઢી સ્માર્ટ છે, હોશિયાર છે. તેમને ધર્મની દરેક ક્રિયામાં વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિનો સમાવેશ થયેલો છે તેની વ્યવસ્થિત રજૂઆત કરીશું તો તેમને સારી રીતે સમજાશે. પદ્મશ્રી ડૉ. કુમારપાળભાઇએ યોગ્ય રીતે જ કહ્યું છે કે “.. એના પ્રત્યેક ક્રિયાકાંડોમાં માનવીનું સ્વસ્થ જીવન અગ્રસ્થાને છે. આજના યુવાનોને આ બધી જ બાબતોવૈજ્ઞાનિક રીતે દર્શાવવામાં આવે તો એને ખ્યાલ આવે કે આ બધા ક્રિયાકાંડોની પાછળ સાધના અને સ્વાચ્ય બંને સંકળાયેલા હતાં. આજે આવા વિજ્ઞાનની ખોજ કરનાર આપણી પાસે કેટલાં છે? હકીકતમાં તો આ સઘળી બાબતનો મોહ વૈજ્ઞાનિક સંશોધન કેન્દ્ર હોવું જોઇએ કે જ્યાં જીવનશૈલી પાછળ રહેલા વિજ્ઞાનનું સંશોધન - પરીક્ષણ વિશેની આપણી વિચારણાને પણ વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ જોવી જોઇએ”.
ज्ञान - क्रियाभ्यां मोक्षः । पढमं नाणं तओ दया ।
જ્ઞાનધારા - ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
૧૬૧
