________________
આવા ધંધાદારી કલાકારો સ્ટેજ ઉપર તીર્થંકર પરમાત્મા કે જૈન સાધુ-સાધ્વીજી ભગવંતનો વેશ પરિધાન કરીને આવે એ જૈનશાસનની ઘોર આશાતના છે. આ વેશધારીઓ પવિત્ર એવાદેવ અને ગુરુતત્ત્વનું ભારે અવમૂલ્યન કરનારા હોય છે. અમુક નિર્માતાઓ એવો દાવો કરે છે કે તેમના ધાર્મિક' નાટકમાં તીર્થંકર પરમાત્મા કે સાધુ સાધ્વીજી ભગવંતોનું કોઈ પાત્ર સ્ટેજ ઉપર લાવવામાં આવતું નથી. જોકે આવા નાટકોમાં પણ ચંદનબાળાની સાધ્વી બનતાં અગાઉની અવસ્થા કે સુલતા જેવી શ્રાવિકા કે શ્રેણિક મહારાજા જેવા નિર્મળ સમ્યકષ્ટિ આત્માને સ્ટેજ ઉપર રજૂ કરવામાં આવે છે. આ મહાપુરુષો અને મહાસતીઓના પાત્રો ભજવનારા કલાકારોમાં તેમના પગની જૂતી બનવા જેટલી પણ પાત્રતા હોતી નથી. વ્યવસાયિક કલાકારોનું સંદેહાત્મક ચારિત્ર્ય આવા નાટકોને ધર્મના ઉપહાસ સ્વરૂપ બનાવી દે
સિદ્ધહેમ (આઈડિયાઝ અનલિમિટેડ), યુગપુરુષ (શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી મિશન, ધરમપુર).
પરંતુ, વર્તમાન સમયમાં ઉત્તમ જૈન નાટકોનું પ્રમાણ ખૂબજ ઓછું રહ્યું છે. આનું મુખ્ય કારણ છે સાધુ સમાજની નાટકપ્રત્યે નારાજગી અથવા ગેરસમજ. થોડા વર્ષો પહેલાં સંજય કાન્તિલાલ વોરા દ્વારા એક પુસ્તિકાનું સંકલન થયું હતું. તેનું શીર્ષક હતું ‘તથાકથિત ધાર્મિક નાટકોની અધાર્મિકતાઃ ગીતાર્થ ગુરુ ભગવંતોનું માર્ગદર્શન’. તેમાંથી કેટલાંક અવતરણો ટાંકું છું. (૧) મુંબઈ શહેરમાં ‘અંધી દૌડ’ નામનું ધર્મની ઠેકડી ઉડાડતું નાટક ભજવવાને પ્રશ્ન મોટો વિવાદ થયો અને ‘ભગવાન વર્ધમાન મહાવીર' નામની નૃત્યનાટિકા ભજવાઈ. તેને કારણે આ ગંભીર પ્રશ્ન વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ શી હોવી જોઈએ તે બાબતમાં અનેક શાસનપ્રેમીઓના મનમાં ઊંડું મનોમંથન પેદા થયું છે. (૨) ધંધાદારી રંગભૂમિ ઉપર જે તથાકથિત ધાર્મિક નાટકો ભજવાય છે, તેને ધંધાદારી રીતે સફળ બનાવવા માટે તેમાં અનિવાર્યપણે ‘મનોરંજન’નું તત્ત્વ ઉમેરવું પડે. જો ધર્મનો ઉપદેશ પણ મનોરંજનના હેતુથી કરવામાં આવે તો તે અધાર્મિક પ્રવૃત્તિ બની જાય છે. વળી, જે કલાકારો મહેનતાણું મેળવવા માટે અભિનય કરતા હોય તેઓ ક્યારેય પ્રેક્ષકોમાં વિશુદ્ધ વૈરાગ્ય અને પરોપકારના ભાવો પેદા કરી શકે નહીં. આવા કારણોસર ધંધાદારી ધાર્મિક નાટકો ધર્મની ઘોર ખોદનારા જ બની રહે છે. (૩) પાત્રો ભજવવા માટે ધંધાદારી રંગભૂમિના રંગરાગમાં રંગાયેલા કલાકારોની જ મદદ લેવામાં આવે છે. આ કલાકારોના પોતાના ચારિત્ર્યના કોઈ ઠેકાણા નથી હોતા. અમુક કલાકારો તો સૂરા અને સુંદરીઓમાં ડૂબેલા હોય છે.
(૪) જે નાટ્યગૃહમાં તથાકથિત ધાર્મિક નાટક ભજવવાનો દાવો કરવામાં આવે છે તેમાં પણ અગાઉ અનેક સેક્સ, હિંસા, મારધાડ અને વિકૃતિઓને પ્રોત્સાહન આપતા નાટકો ભજવાઈ ચૂક્યા હોય છે. આજકાલ રંગભૂમિ ઉપર દ્વિઅર્થી સંવાદો ધરાવતા બિભત્સ નાટકોની ભરમાર જોવા મળે છે. જે ઓડીટોરીયમમાં સતત આ પ્રકારના જ નાટકો ભજવાતા હોય તેનું વાયુમંડળ પણ ખરાબ સંવેદનાથી દૂષિત થયેલું જોવા મળે છે. આવા સભાગૃહમાં ખરેખર ધાર્મિક ભાવનાને પોષણ આપતું હોય તેવું કોઈ નાટક હોય તો તે પણ ભજવવું ઇચ્છનીય નથી કારણ કે ત્યાંના વાયુમંડળની અસર જ પ્રેક્ષકોમાં અસાત્ત્વિક ભાવો જગાડનારી હોય છે. આવા વિલાસપ્રચુર વાતાવરણમાં ધાર્મિક નાટક ભજવીને હકીકતમાં ધર્મનું જ અવમૂલ્યન કરવામાં આવે છે. (૫) પૂર્વના પ્રભાવક જૈનાચાર્યોએ નાટ્યગ્રંથો લખ્યા છે તે બધા ભજવવા માટે જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલા
૧૩૦
જ્ઞાનધારા - ૧૯
