________________
૧૨
જૈન પરંપરા
-મિતેશભાઈ એ. શાહ
પરમકૃપાળુ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ જૈનદર્શન અંગે પ્રતિપાદન કર્યું છે, ‘જૈનના અક્કેકા પવિત્ર સિદ્ધાંત પર વિચાર કરતાં આયુષ્ય પૂર્ણ થાય, તોપણ પાર પામીએ નહીં તેમ રહ્યું છે. બાકીના સઘળા ધર્મમતોના વિચાર જિનપ્રણીત વચનામૃતસિંધુ આગળ એક બિંદુરૂપ પણ નથી. એક વિષયને અનંત ભેદે પરિપૂર્ણ કહેનાર તે જૈનદર્શન છે. પ્રયોજનભૂત તત્ત્વ એના જેવું ક્યાંય નથી. એક દેહમાં બે આત્મા નથી; તેમ આખી સૃષ્ટિમાં બે જૈન એટલે જૈનની તુલ્ય એક્કે દર્શન નથી.’’
૯૮
બિનસ્ય રૂપાસ: નૈન: । અર્થાત્ જિનના ઉપાસકને જૈન કહે છે. આમ, જૈન એ ગુણવાચક શબ્દ છે. જૈન ધર્મ અનાદિકાળથી ચાલ્યો આવે છે અને અનંત કાળ સુધી રહેશે. અઢી દ્વીપમાં ૫ ભરત, ૫ ઐરાવત અને ૧૬૦ વિદેહક્ષેત્રોમાં તીર્થંકરો થતાં રહે છે. વર્તમાન ચોવીશીના અંતિમ તીર્થંકર શ્રી મહાવીર ભગવાન નિર્વાણ પધાર્યા ત્યારે ચોથા આરાનો ૩ વર્ષ અને ૮.૫ મહિનાનો સમય બાકી
જ્ઞાનધારા - ૧૯
હતો. મૂળ પરંપરા (દિગંબર આમ્નાય) ના સંદર્ભમાં આપણે જૈનધર્મની ગઈકાલ વિચારીશું.
ભગવાન મહાવીરના નિર્વાણ બાદ જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રમાં કોઈ તીર્થંકર થયા નહીં, પરંતુ કેવળી, શ્રુતકેવળી, આચાર્ય વગેરે મહાપુરુષો થઈ ગયા, જેઓએ જિનશાસનને આગળ ધપાવ્યું.
(૧) ત્રણ અનુબદ્ધ કેવળીઃ- ભગવાન મહાવીરનાનિર્વાણ બાદ શ્રી ગૌતમસ્વામી (૧૨ વર્ષ), શ્રી સુધર્માસ્વામી (૧૨ વર્ષ) અને શ્રી જંબુસ્વામી (૩૮ વર્ષ) ત્રણ કેવળી થયા.
(૨) પાંચ શ્રુતકેવળી :- દ્વાદશાંગરૂપ સમસ્ત શ્રુતને જાણનારા મહામુનિઓને શ્રુતકેવળી કહે છે. ત્રણ કેવળી બાદ ૧૦૦વર્ષમાં વિષ્ણુકુમાર, મંદિમિત્ર, અપરાજિત ગોવર્ધન અને ભદ્રબાહુ નામના પાંચ શ્રુતકેવળી થઈ ગયા. અહીં સુધી જ્ઞાનપ્રવાહ અવિરત ચાલતો રહ્યો અને ત્યારબાદ આચાર્યોની સ્મૃતિ ક્ષીણ થવા લાગી.
(૩) ૧૧ અંગ - ૧૦ પૂર્વધારી :- ત્યારબાદ ૧૮૩ વર્ષમાં વિશાખાચાર્ય, પ્રોષ્ઠિલાચાર્ય, ક્ષત્રિય, જયસેન, નાગસેન, સિદ્ધાર્થ, ધૃતિષણ, વિજય, બુદ્ધિલિંગ, ગંગદેવ અને ધર્મસેન નામના ૧૧ આચાર્ય ૧૧ અંગ - ૧૦ પૂર્વધારી થઈ ગયા. (૪) ૧૧ અંગધારી આચાર્યઃ- ત્યારબાદ ૨૨૦વર્ષમાં નક્ષત્ર, જયપાલ, પાંડુ ધ્રુવસેન અને કંસાચાર્ય નામના પાંચ મુનિઓ થયા, જેઓને ૧૧ અંગનું જ્ઞાન હતું.
(૫) આચારાંગધારી :- સુભદ્રાચાર્ય, યશોભદ્ર, યશોબાહુ અને લોહાચાર્ય નામના ચાર આચાર્ય એક અંગ (આચારાંગ) ના ધારક હતા. (૧૧૮ વર્ષ)
ત્યારબાદ જંબુદ્વીપના ભરતક્ષેત્રમાં કોઈપણ આચાર્ય અંગ-પૂર્વના ધારક થયા નહીં; તેમના અંશોના જાણનાર થયા. ગુણધર, વિનયદત્ત, શ્રીદત્ત,
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
GE
