________________
નરક, ૪ કષાયો, ૪ સંજ્ઞા, પંચાચાર, શ્રાવકના ૧૪ નિયમો, યોગ, કાયોત્સર્ગ, જીવના ૫૬૩ ભેદ, તqત્રી-રત્નત્રયી, અહિંસા, અનેકાંતાદિ.
આમ, પૂર્વે વિષયોમાં મૂળ અને મુખ્ય તત્ત્વચિંતન રહેતું... હવે આજે શિલ્પકળા, ચિત્રકળા, સંગીતકળા, સ્થાપત્યકળા આદિવિષયો તરીકે તેમાં ઉમેરાયા છે તથા અંગ્રેજી ભાષામાં તેના અનુવાદો પણ થઈ રહ્યા છે. ઓનલાઈન મળતા સાહિત્યનું પ્રમાણ પણ આજે વધ્યું છે. આજના સાહિત્યસર્જનની વાત કરીએ તો: આચારમાં અહિંસા, જીવનમાં અપરિગ્રહ, વિચારમાં અનેકાંત અને હૃદયમાં ક્ષમાપના એવા સાત્ત્વિક જીવનના સિદ્ધાંતોને લઈને પ્રભુવીરના ભેખધારી અનેકાનેક મહાત્માઓએ છેલ્લા ૧૦૦ વર્ષમાં પણ સાહિત્યનું સુંદર સર્જન કર્યું
‘આ પડતાં કાળે આપણને ધારી રાખે, તે ધર્મ જ છે” એમ સમજાવનાર અને ‘સુખ પદાર્થમાં નહીં, ધર્મમાં - આત્મામાં છે' એમ લખનાર અનેક સર્જકોના આપણે આજે ઋણી છીએ, જેઓએ આપણને મોક્ષપથ ઉપર અદ્યપિ ચાલતા રાખ્યા છે. આત્મવિષયક તત્ત્વચિંતનથી ભર્યા-ભર્યા રાખનાર આવા સર્જકો આ યુગમાં ઓછા જરૂર છે, કિન્તુ જેઓ છે તેઓએ કર્મ, ભક્તિ અને યોગમાર્ગે ખેડાણ કર્યું જ
જોતાં શ્રદ્ધા છે કે આવતીકાલે પણ જૈન સાહિત્યનું દસ્તાવેજી મૂલ્ય અમૂલ્ય જ રહેશે. હવે તો ભસ્મગ્રહની અસર પણ ઊતરી ગઈ છે તથા જે શાસન ૨૧,000 વર્ષ પર્યત ચાલવાનું છે, તેમાં સ્વાધ્યાય જ સંજીવની બની રહેનાર છે. પોતાની ૨૨૪ રોજનીશીઓમાં ઉત્તમોત્તમ અનુપ્રેક્ષાઓ લખીને સૌથી મહત્તમ ઉપકાર કરી ગયા છે એવા ૪૦ વર્ષ પૂર્વે કાળધર્મ પામનાર પૂજ્ય પંન્યાસશ્રી ભદ્રંકરવિજયજીની ‘હસ્તાક્ષરનું અક્ષયપાત્ર' નામે ૫૦ થી અધિક ગ્રંથોની શ્રેણી અત્યારે પ્રકાશિત થઈ રહી છે, તે આ વાતની સાક્ષી પૂરે છે.
જૈન સાહિત્યનો ઈતિહાસ રત્નાકર સમ અગાધ-વિશાળ અને હિમાલય સમાન ઉન્નત છે. આજે ક્યાંક તે સ્થિતિ નિમ્ન બનેલી પણ ભાસે છે. તેની ઊંચાઈ અને ઊંડાઈ ઘટતી જોઈને એવું લાગે છે કે જાણે બહુશ્રુતપણાની એ ગંગા હવે આજે ક્યાંક-ક્યાંક માત્ર ગંગોત્રી બની છે, તો બીજી બાજુ ‘હસ્તાક્ષરનું અક્ષયપાત્ર’ કે ‘યશોલતા' જેવા ય ઉદાહરણો છે!
૧૮ મી સદીના પંડિત ધર્મદત્ત ઝા દ્વારા સંસ્કૃતમાં લિખિત ગૂઢાર્થ તત્ત્વાલોક', જે મૂળ ગ્રંથ ફક્ત ૪૧ પાનાનો અને ૯૦૦ શ્લોક ધરાવતો છે, તેનું વિવેચન આચાર્ય પૂજય યશોવિજયજીના માત્ર ૨૧ વર્ષના શિષ્ય મહાત્મા ભક્તિયશવિજયજીએ ૪૫00 પાના તથા ૯૦,000 શ્લોકમાં કર્યું છે. આ વ્યાખ્યા ગ્રંથ ‘યશોલતા’ માત્ર ૩ વર્ષમાં રચાયો છે. તર્કશાસ્ત્ર જેવા ગહન શાસ્ત્રનું જ્ઞાન સંપાદન કરી ૧૪ ભાગમાં વિસ્તરિત આ ગ્રંથનું સર્જન આપણા આશાદીપમાં ધૃતનું (ઘી નું) કામ કરે છે.
પત્રસાહિત્ય - ગદ્ય-પદ્ય-નિબંધ - કવિતા વગેરે સર્જનો થકી જૈન સંઘની શ્રુતભક્તિ આજે પણ પ્રશસ્ય રહી છે. આધુનિક યુવાનોની વિચારસરણી એવી છે કે ગુણીજનોએ દયા-અહિંસા-સંયમ-બ્રહ્મચર્ય-તપ-ત્યાગ, આ બધા ગુણોની સંગાથે
આગમોદ્વારક, ૧૪ ભાષાના જાણકાર પૂજ્ય જંબુવિજયજી સમીપે જાપાન વગેરે દેશોથી યુરોપિયન વિદ્વાનોએ આવીને કરેલ અભ્યાસ હજુ પણ આજે સૌ સ્મરે છે. આગમોના સારનો ગુજરાતીમાં ભાવાનુવાદ વગેરે દિશાઓ પણ આજે ખૂલી છે, કેમકે આ યુગ માને છે કે સાહિત્યે પણ પ્રજાકીય અને રાષ્ટ્રીય હિત જોવા પડશે. જૈન તત્ત્વજ્ઞાન ઉપર થતાં સીમ્પોઝીયમ્સ, કોન્ફરન્સીસ, જૈન કલ્ચર એન્ડ લીટરેચર સમા યુનિવર્સિટીમાં થતાં કોર્સમાં નવયુવાનોની રુચિ, શક્તિ અને પ્રવૃત્તિ
જ્ઞાનધારા ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
૫.
