________________
અંગે અનેક કથાઓ મળે છે. ચોમાસાના ચાર મહિના સિવાયના સમયમાં ભૌગોલિક સ્થળાંતર કરતા રહેવું અને ન કોઇ એક જગ્યાએ કે ન લોકો સાથે વધુ સમય રહેવું. અન્યના મનમાં પણ મોહ ન જન્મે, સાથે જાતને પણ કોઇ એક આદત ન પડી જાય. ઉપરાંત ધર્મપ્રભાવના માટે તે અત્યંત આવશ્યક પણ છે. અનેક ભૌગોલિક પરિસ્થિતિનું અને સામાજિક સૃષ્ટિનું આલેખન, વિવરણ મળે છે.
જૈન આગમમાં આવે છે કે, વિહારચર્યા, ઇસિહં પત્થા સાધુઓ માટે વિહારચર્યા શ્રેષ્ઠ છે. માર્ગમાં આવતા ક્ષેત્રોમાં જૈન ધર્મમાં સિદ્ધાંતો અને પ્રભુવચનોની પ્રભાવના કરનારા જૈન સંતો સર્વને સત અને સત્યના માર્ગે વાળે છે. તેમની સામે જોઇ અનુસરી પ્રજાને એક બળ મળે છે. એક આખા સમાજની મૂલ્ય વ્યવસ્થા ઉપાડતા આ સંત જ્યારે આજે નગર અને મોટા શહેરોમાંથી પસાર થાય છે ત્યારે આજે આ રસ્તા સલામત રહ્યા નથી. આજના સમયમાં મનુષ્ય સગવડ અને ભૌતિકતા પ્રત્યે વધુ આકર્ષાયો છે. સંપત્તિમનુષ્યને કાબૂમાં રાખે છે. સમયની ભાગદોડમાં તે સંતોની સાથે વિહાર કરવા માટે સમય ફાળવી શકતો નથી. પરિણામે લાંબા અંતરનો પ્રવાસ તેમને એકલા કરવો પડે છે. વહેલી સવારનું અંધારું, રસ્તા પર વધેલી વાહનોની ભીડ - આ પરિસ્થિતિમાં વિહાર કરતા સાધુ-સાધ્વીના અકસ્માતોની સંખ્યામાં વધારો થયો છે, જે ખરેખર સમાજ માટે ખૂબ જ ચિંતાજનક છે. મનુષ્ય સમજવું પડશે કે માત્ર પૈસા નહીં પણ સગવડ અને એક વ્યવસ્થા ઉભી કરવી પડશે, જેને કારણે આ અકસ્માતોની સંખ્યા ઘટે. નગરના મહા-ધોરી માર્ગો પર વહેલી સવારે વાહનચાલકો ગમે-તેમ વાહન ચલાવે છે અને સડક પર ચાલતા સંતોને વાગી જાય છે. અકસ્માત થાય છે.
શ્રમણ સંસ્કૃતિનો ઇતિહાસ ખૂબ જ ઉજ્જવળ અને પ્રેરણાદાયક રહ્યો છે. માનવ-પવિત્રતાની રક્ષા માટે આ અધ્યાત્મભરી સંસ્કૃતિએ હંમેશ સંઘર્ષ કર્યો
છે. એક તરફ સમાજ પ્રતિ પોતાની ફરજ સતત નિભાવતા આ સંતોની કોઇ અપેક્ષા નથી, તેમને પોતાના ધર્મના પ્રચાર-પ્રસાર અને એ દ્વારા સમાજને યોગ્ય રસ્તે વાળવાનો સતત પ્રયત્ન કર્યો છે. એક તરફ સંત સ્વાધ્યાય દ્વારા પોતાના આત્માનો ઉદ્ધાર કરવામાં મસ્ત હોય તો બીજી તરફ સમાજમાં દીવો પેટાવાનું પણ કાર્ય તેઓ કરે છે. વિહારચર્યા દરમ્યાન તે અનેક પ્રજા માટે આદર્શ બને, અથવા તે સમાજને સમજે અને સમાજ પણ તેમના અસ્તિત્વને નજીકથી જોઇ શકે, તે મહત્ત્વનું છે. વિહાર જૈન સાધુના સ્વાથ્ય અને સમાજના સ્વાથ્ય માટે પણ અનુરૂપ છે.
વિહાર દરમ્યાન જે કેટલાક વિકટ અનુભવ થાય છે તેની કલ્પના કરવી પણ અઘરી છે. ખૂબ લાંબા રસ્તા સુધી છાંયડો, પાણી કે અન્ય વિરામ-સ્થળ ના મળે. પગમાં મારગ કાપ્યાંના છાલા પડ્યા હોય, ગોચરીની વ્યવસ્થા ન હોય અને ઘણીવાર જૈન પ્રજાના ઘર પણ ધોરીમાર્ગ પર ન જોવા મળે, ત્યારે અજાણી પ્રજાને જૈન અન્ન વિષે સમજાવવું અઘરું પડતું હોય છે. પણ આ બધી જ મુશ્કેલીઓની વચ્ચે જે સૌથી વધુ ચિંતાસ્પદ છે તે છે આજે ધોરીમાર્ગ પર થતાં અકસ્માતો, જેના માટે ખૂબ જ ગંભીરતાથી વિચારવાનો સમય આવી ગયો છે. આજના કાળમાં
જ્યારે પ્રજા પાસે આટલી સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ થઇ છે, ત્યારે પોતાના આ ગુરુજનો પ્રત્યે વિચારવાનો સમય આવી ગયો છે. મનુષ્ય પોતાના માટે સમય અનુસાર માપદંડો બદલ્યા છે, તેમ જ સહુ માટે બદલવા આવશ્યક છે.
ગાંધીજી જ્યારે આફ્રિકાથી ભારત દેશમાં પાછા ફર્યા ત્યારે સમગ્ર ભારતનું ભ્રમણ કરવાની ગોખલેએ સલાહ આપી હતી. ત્યારે ગાંધીજીએ આ પ્રવાસ દ્વારા ભારતનો ચહેરો જાણ્યો હતો. તે સમજાવે છે કે ભારતને સમજવા, પ્રજાને સમજવા, સમાજની નાડને પરખવામાં પ્રવાસ આવશ્યક છે. જો સમાજને બદલવો હોય તો સમાજ સાથે સીધો સંપર્ક જાળવવો પડે. તેમજ સંત, મનુષ્યને મળ્યા વગર પોતાના
જ્ઞાનધારા - ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
SG
