________________
પ્રજા પોતાના સંતના સંસર્ગમાં રહેવા તરસતી પણ ત્યારે પ્રજાની જરૂરિયાત ઓછી હતી અને સંતોષ વધુ હતો.
કાલિદાસની ખૂબ જ જાણીતી કૃતિ ‘મેઘદૂત’ માં વર્ણનનો મહિમા દર્શાવ્યો છે. અહીં દક્ષિણથી ઉત્તર જતાં યક્ષને માર્ગના વિવિધ સ્થાનોનો પરિચય કરાવવામાં આવ્યો છે. એમાં પ્રવાસનું વર્ણન છે. આની યાદ એટલા માટે કારણ હમણાં જ એક પુસ્તક વાંચ્યું એમાં વિહારવર્ણન લખ્યું છે. આ વર્ણન જુઓઃ
પૂજ્યપાદ પ્રાતઃસ્મરણીય શાજ્યાદિ ગુણાલંકૃત વૃદ્ધ ગુરુદેવ પ્રવર્તકજી મહારાજ શ્રી ૧૦૦૮ શ્રી કાન્તિવિજયજી મહારાજજી તથા પૂજ્ય ગુરુવર્ય શ્રી ૧૦૮ શ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ આદિ મુનિમંડળની સેવામાં શિશુ પુણ્ય-પ્રભારમણીકની સવિનય સબહુમાન વંદના ૧૦૦૮ વાર સ્વીકૃત હો. આપ ગુરુદેવો ધર્મપ્રસાદે સુખશાતામાં હશો. અમે શિશુઓ પણ આપની કૃપાદૃષ્ટિથી આનંદમાં છીએ. વિશેષ, આબુરોડ સુધીના અમારા વિહારના સમાચાર શ્રી મેઘવિજયજી મહારાજના પત્રમાં લખ્યા હતા તે આપે વાંચ્યા હશે. હવે આગળના સમાચાર આપની સેવામાં નિવેદન કરું છું.
આબુરોડથી અમારો ઇરાદો આબુગિરિ ઉપર જવાનો હતો, પણ ઠંડીના કારણે ઉપર જવાની ના આવવાથી આપથી આજ્ઞાનુસાર ઉપર જવાનો વિચાર અમે માંડી વાળ્યો, અને સુરતમાં નાની મોટી પંચતીર્થયાત્રાનો ક્રમ ગોઠવ્યો. પણ તે અરસામાં અમને સમાચાર મળ્યા કે ખીવાણદીમાં મહા સુધી ૧૦નો પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ છે અને તે સમયે પં.શ્રી લલિતવિજયજી મહારાજ પણ ત્યાં પધારવાના છે. આ ખબર મળવાથી મારવાડમાં પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ કેવો થાય છે, એ જોવાની ઉત્કંઠાથી પંચતીર્થયાત્રાના વિચારને વહેતો મૂકી અમે આબુરોડથી મહા સુદિ ૬ ના દિવસે ખીવાણદી તરફ પ્રયાણ કર્યું.
આબુરોડથી વિહાર કરતાં અમને -
मरुदेशे पञ्च रत्नानि कांटा भाठाश्च पर्वताः ।
चतुर्थो राजदण्डश्च पञ्चमं वस्त्रलुण्ठनम् । એ મારવાડ દેશના પંકાતાં પાંચ રત્નો પૈકીનાં ‘કાંટા’ ‘ભાઠા’ અને ‘પર્વતો’ એ ત્રણ રત્નોનો, ડગલે ને પગલે સાક્ષાત્કાર થવા લાગ્યો. જો કે સામાન્ય રીતે આ રત્નોનું દર્શન તો અમને પાંથાવાડાથી જ થવા લાગ્યું હતું, પણ મરુભૂમિનાં અલંકારભૂત એ રનો પોતાની રાજધાનીમાં સવિશેષ શોભી રહે એમાં પૂછવાનું શું હોય વારું?
આ વર્ણન સાથે અનેક જગ્યાએ એક તરફ પ્રકૃતિ તો બીજી તરફ ધર્મના આડંબર અંગે તેમનું ચિંતન મળે છે. આગળ લખે છે, અહીંના લોકોને સાધુ પ્રત્યે અતીવ પ્રેમ છે. સાધુઓ માટે તેઓ ખૂબ જ તલસે છે. સાધુઓને જોઇને તો હર્ષથી ગગદ બની જાય છે. તેમનો પ્રેમભર્યો આગ્રહ તરછોડવો ઘણો જ મુશ્કેલ થઇ પડે છે. અમે તો ઘણેય ઠેકાણે એવા પ્રેમભર્યા આગ્રહને તરછોડીને આગળ ચાલ્યા છીએ. કારણ કે અમારે અમારી સ્વેચ્છાએ વિહરવાનું નહોતું. જો આપણા મુનિવર્ગનો આવા ક્ષેત્રોમાં વિહાર થાય તો ઘણો જ લાભ થાય. અહીંની પ્રજામાં ઉદારતા ઘણી જ છે. અહીંના લોકો પ્રતિષ્ઠા, જિનમંદિર વગેરેમાં દર વર્ષે હજારો નહિ પણ લાખો રૂપિયા ખરચે છે. જો પ્રતિભાસંપન્ન સાધુપુરુષો તેમને સમયાનુકૂલ જૈન ધર્મની વૃદ્ધિના કારણો સમજાવે તો જરૂર તેઓ પોતાની ખરી ફરજ સમજે અને પોતાની ઉદારતાના પ્રવાહને માર્ગમાં વહાવે એમાં જરાયે શક નથી.
જૈન ધર્મમાં વિહારને ખૂબ જ આગવું મહત્ત્વ અપાયું છે. સાધુ-ભગવંતના આચારમાં આ એક મહત્ત્વનું પરિબળ છે. વીર પ્રભુ મહાવીર સ્વામીના વિહાર
જ્ઞાનધારા - ૧૯
જૈન ધર્મની ગઈકાલ, આજ અને આવતીકાલ
