________________
શ્રી શાન્તિનાથ પરમાત્માનું સ્તવન
૫૧ છે જિનેશ્વર પ્રભુના જે જે ગુણો છે તે તે ગુણો તારામાં પણ છે. તેથી તે ગુણોને પ્રગટ કરવા માટે સાધક આત્મા જિનપ્રતિમાની ભક્તિ સ્તુતિ વંદના નમસ્કાર અને ચૈત્યવંદનાદિ ક્રિયા વિધિ કરે છે તે વ્યવહારનયથી સ્થાપના નિમિત્તકારણ જાણવું.
(૪) ઋજુસૂત્રનય :- સાધક દૃષ્ટિ દ્વારા સાધ્યને સિદ્ધ કરવામાં સ્થિર થવું તે. જિનપ્રતિમાની ભક્તિથી સાક્ષાત્ જિનેશ્વરને જ વંદન કરે છે આવો ભાવ આવવાથી તે જીવને પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરવાની પ્રબળ ઇચ્છા પ્રવર્તે છે. આ ઋજુસૂત્રથી નયથી સ્થાપના જાણવી.
(૫) શબ્દનય - વીતરાગ એવો જે શબ્દ છે તેના રહસ્યભૂત પદાર્થની દૃષ્ટિથી પૂર્ણતા પ્રત્યે ગમન કરવું. વીતરાગ શબ્દનો રહસ્યભૂત જે અર્થ “રાગ દ્વેષ રહિત થવાનો.” તે તરફનો પુરુષાર્થ કરવાથી રાગ ગયે છતે દ્વેષને તો રહેવાનું સ્થાન જ નથી. કારણ કે રાગ જ દ્વેષ લાવે છે તેથી જો રાગ ન હોય તો ઠેષ થાય જ નહીં આ રીતે રાગ અને દ્વેષ રહિત થઈ વીતરાગતા પ્રગટ કરવા પૂર્ણતા પ્રત્યે ગમન કરવું તે શબ્દનયથી સ્થાપના નિમિત્ત કારણ કહેવાય છે.
(૬) સમભિરૂઢનય :- સાધક અવસ્થાના આરોપિતભાવથી નિશ્ચયનયથી જિનેશ્વરપ્રભુનું અવલોકન કરવું જિનેશ્વર પ્રભુની પ્રતિમામાં વિવિધ ગુણો છે. તેમાં પર્યાયના ભેદથી અર્થભેદ કલ્પવો. અથવા અર્થને ભિન્ન ભિન્ન રૂપે વિચારવો જેમ કે સર્વજ્ઞ વીતરાગ પારંગત જિન વિગેરે બધા જ શબ્દો જિનેશ્વરપ્રભુના જ વાચક છે. તેમાંથી સાધક આત્મા બધા જ શબ્દોમાં આવતા ગુણોનો સ્વતંત્ર અર્થ કરીને તેમાંથી કોઈપણ એકગુણનું ચિંતન મનન કરીને પોતાની ચેતનાના વીર્યની પરિણતિથી આત્મશક્તિને જરા પણ ગોપવ્યા વિના પુરુષાર્થમાં જોડાય તે સમભિરૂઢનયથી મોક્ષની સ્થાપનાનું નિમિત્તકારણ જાણવું.
