________________
૬૪
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ ૨ - જ્યાં જે ધર્મ સમજાવવાથી ઉપકાર થાય તેમ હોય ત્યાં તે ધર્મને સમજાવવો તેને અર્પિતનય કહેવાય છે અને જે ધર્મને ગૌણ કરવામાં આવે તે ધર્મને સમજાવનારો નય તે અનર્પિતનય કહેવાય છે. આ રીતે આ જ્ઞાની અને અનુભવી સર્વજ્ઞ કેવલી મહાત્મા અર્પિતનયથી ધમદશના આપે છે. તે પ /
શેષ અનર્પિત ધર્મને રે, સાપેક્ષ શ્રદ્ધા બોધ | ઉભયરહિત ભાસન હોવે રે, પ્રગટે કેવળ બોધો રે II કુંથુજિનેસ, નિર્મલ તુજગુણવાણી રે II 6 II
ગાથાર્થઃ- જે ધર્મો જ્યાં બોલવા જરૂરી નથી. તેવા શેષ ધર્મોને પણ અનર્પિતનયથી સાપેક્ષપણે સમજી લેવા જોઈએ અને તે અનર્પિતભાવ પૂર્વક જ અર્પિતભાવોની શ્રદ્ધા કરવી જોઈએ. (છદ્મસ્થ આત્મામાં આ જ રીતે થયેલો બોધ ઉપકારક છે, પરંતુ કેવલજ્ઞાની ભગવંતોના જ્ઞાનમાં સર્વ ભાવો સમાનપણે દેખાય છે એટલે અર્પિત અને અનર્પિત એમ ઉભયની અપેક્ષા રહિતપણે ભાસન (જ્ઞાન) કેવલજ્ઞાનીના કેવળજ્ઞાનમાં આવો બોધ પ્રગટે છે. |૬
વિવેચન - સ પણ વસ્તુ અનંત અનંત ધર્મથી ભરેલી છે પરંતુ જે વસ્તુનો જે ધર્મ જ્યાં ઉપકારક હોય ત્યાં તે વસ્તુનો તે ધર્મ જ મુખ્ય કરવો તેને અર્પિતનય કહેવાય છે તથા જે વસ્તુનો જે ધર્મ જ્યાં ઉપકારક ન હોય ત્યાં તે વસ્તુનો તે ધર્મ ગૌણ કરવો તેને અનર્પિતનય કહેવાય છે.
જેમ મીઠામાં ખારાશ અને શ્વેતતા બન્ને ધર્મો છે. પરંતુ દાળશાખ આદિમાં જ્યારે મીઠું નાખવામાં આવે છે ત્યારે દાળ-શાકમાં ખારાશ લાવવા માટે મીઠાના ખારાશધર્મની અર્પણ કરીને જ નખાય છે. ચેતતાધર્મની પ્રધાનતા કરાતી નથી. તેમ સર્વત્ર સમજી લેવું.
