________________
૧૦૪
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ : ૨ બાધક કારક ભાવ, અનાદિ નિવારવો રે, અનાદિ નિવારવો રે | સાધકતા અવલંબી, તેહ સમારવો રે, તેહ સમારવો રે II 3 II
ગાથાર્થ :- સ્વ અને પરનો વિવેક કરવો તે અપાદાનકારક જાણવું. સર્વ એવા પોતાના પર્યાયોનું આધારપણું અર્થાત્ આસ્થાન એટલે કે આધાર કારકતા રૂપે જે સંબંધ તે આધારકારક સમજવું. આ આત્મામાં અનાદિકાળથી ઘર કરીને રહેલા એવા જે જે બાધક એવા કારકભાવો છે તેનું નિવારણ કરવું. તેનાથી આ આત્માને છુટો પાડવો તથા આત્મતત્વના સાધક એવા જે કારકભાવો છે. તેનું અવલંબન લઈને કારકચક્રને સમારવું એટલે સુધારવું. જે કારકચક્ર બાધકભાવમાં પ્રવર્તે છે તેને સાધકભાવમાં જોડવું. || ૩ |
વિવેચન :- આ ગાથામાં હવે અપાદાન કારકતા સમજાવે છે. આ આત્મામાં જે ધર્મો સમવાયસંબંધથી (એટલે કે તાદાભ્યસંબંધથી) અભેદભાવે વર્તે છે. તેને સ્વધર્મ કહેવાય છે. અને તેનાથી વિપરીત એવા જે ભાવો પરપદાર્થના નિમિત્તે થયેલા ભાવો મોહ-વિકારવાસના ઈત્યાદિ જે ભાવો છે. અર્થાત્ જે અશુદ્ધ પરિણતિ છે. તે પરભાવ કહેવાય અથવા વિભાવસ્વભાવ કહેવાય છે.
સ્વભાવ અને પરભાવ (વિભાવ સ્વભાવો) આ બન્નેનું વિવેચન કરવું. અહીં વિવેચન કરવું એટલે ભેદ કરવો બન્ને સ્વભાવોને ભિન્ન ભિન્ન રીતે જાણવા, જાણીને અશુદ્ધભાવોનો એટલે વિભાવસ્વભાવોનો ત્યાગ કરવો. અને શુદ્ધ ભાવોનો સ્વસ્વભાવોનો સ્વીકાર કરવો અર્થાત્ અશુદ્ધતાનો ત્યાગ કરવો, દોષોને દૂર કરવા, આત્માને દોષોથી બચાવવો આમ દોષોથી આત્માનું જે વિભાજન કરવું તે અપાદાન કારકતા જાણવી.
સારાંશ કે અનાદિ કાળથી આ સંસારનું કર્તાપણું અને ભોક્તાપણું જે છે તે અશુદ્ધ ભાવોનો ત્યાગ કરીને આત્મસ્વરૂપનું જે કર્તાપણું છે
