________________
શ્રી મુનિસુવ્રતસ્વામીનું સ્તવન
૧૨૭ આ રીતે અનેક પ્રકારે કર્મમાં કારકપણું સમજવું, સાધ્યની સિદ્ધિનું બુદ્ધિમાં આરોપણ કરવું તે જ કર્મનું કારકપણું છે. ૬ | અતિશય અતિશય કારણ કારક કરણતે રે II
નિમિત્ત અને ઉપાદાન | સંપ્રદાન સંપ્રદાન કારણ પદ ભવનથી રે કારણ વ્યય અપાદાન || ઓલગડી II & II
ગાથાર્થ - અતિશયપણે કારણતા જેમાં વર્તે છે તે કરણ નામનું ત્રીજા કારક જાણવું જેના બે ભેદ છે. (૧) નિમિત્ત અને (૨) ઉપાદાન. તથા કાર્ય પ્રગટ કરવામાં કારણભાવની પ્રાપ્તિ થવી તે સંપ્રદાનકારક જાણવું. તથા પાછલા કારણ પર્યાયનો જે વ્યય થવો તે અપાદાનકારક જાણવું. || ૭ ||
વિવેચન :- અતિશયપણે એટલે કે ઉત્કૃષ્ટપણે કાર્ય કરવાની કારણતા જેમાં વર્તે છે તે કરણનામનું ત્રીજુ કારક જાણવું.
આ કરણ કારકના બે ભેદ છે એક નિમિત્તકારણ અને બીજું ઉપાદાન કારક. ત્યાં ઉપાદાન કરણકારકતા એટલે આત્મામાં જ રહેલો અનાદિ કાલીન સત્તાગત આત્મધર્મ. આ ધર્મ આત્મામાં છે તો જ પ્રગટ કરવા પ્રયત્ન કરાય છે. માટે ઉપાદાન કરણકારકતા આત્મામાં જ સત્તાગત આત્મસ્વરૂપનું હોવું તે છે.
તથા અરિહંતાદિ સહાયક કારણોનું જે સેવન તે નિમિત્ત કારણરૂપ કારક જાણવું. ઉપાદાનભૂત કારણમાં કાર્યને અભિમુખ નવા નવા પર્યાયની જે પ્રાપ્તિ થવી તે સંપ્રદાનકારક જાણવું. કારણ કે નવા નવા પર્યાય જેમ જેમ પ્રગટ થતા જાય તેમ તેમ કાર્ય નજીક આવે. તેથી કાર્યની પ્રાપ્તિ થવાની સંભાવના રહે. તે માટે તેને સંપ્રદાનકારક કહેવાય.
