________________
શ્રી કુંથુનાથ પરમાત્માનું સ્તવન
૬૩
વિવેચન :- જગતમાં રહેલા સર્વે પણ પદાર્થો અનંત અનંત ધર્મવાળા છે. સર્વે પણ દ્રવ્યો પોત પોતાના અનંત અનંત ધર્મોથી વ્યાપ્ત છે. વસ્તુનું નામ માત્ર લેવાથી તેના અનંત ધર્મોનું કથન થઈ જાય છે. જેમ કે “જીવદ્રવ્ય” આમ બોલતાં જ ચેતના, જ્ઞાનોપયોગ, દર્શનોપયોગ ઇત્યાદિ જીવગત અનંત ધર્મોનું જ્ઞાન થઈ જ જાય છે. જીવ નામ બોલતાં જીવના ધર્મો અને પુદ્ગલ નામ બોલતાં પુદ્ગલના ધર્મો જણાઈ જ જાય છે આ પ્રમાણે સર્વ નામોમાં આમ સમજવું.
સારાંશ કે વસ્તુનું નામમાત્ર વસ્તુના અનંત ધર્મોને પ્રકાશિત કરનાર છે. “આ સર્પ જાય છે” આટલું બોલતાં જ લોકો સર્પને અને સર્પના હિંસકધર્મને જાણી લે છે. તેથી દૂર જ ભાગે છે. “આ ફૂલ છે” આટલું બોલતાં જ ફુલનું અને સુગંધનું જ્ઞાન થાય છે. તેથી જ સુગંધનો અર્થી ફુલનો સંગ્રહ કરે છે. આમ સર્વત્ર સમજવું.
પરમાત્મા પણ કેવળજ્ઞાનથી સર્વે પણ વસ્તુનાં નામો તથા તે તે વસ્તુમાં રહેલા ગૌણ અને મુખ્ય અનંતા અનંતા ધર્મોને અવશ્ય જાણે જ છે. પરંતુ પરમાત્મા ઉપદેશ આપતી વખતે ગ્રાહક એવા શ્રોતાઓની બુદ્ધિ અને શક્તિ જોઈને તેઓને વધારે બોધ કેમ થાય? તે રીતે ગ્રહણશક્તિ, કક્ષા, દશા વિગેરે જોઈને ધર્મોપદેશ આપે છે.
જેમ આ કાલે પણ અનુભવી મહારાજ સાહેબ ગુજરાતમાં વિચરે ત્યારે ગુજરાતીભાષામાં જ દેશના આપે છે. રાજસ્થાનમાં વિચરે ત્યારે મારવાડી ભાષામાં ધર્મદેશના આપે છે અને મહારાષ્ટ્રમાં વિચરે ત્યારે મરાઠીભાષામાં દેશના આપે છે પોતે બધી જ ભાષા જાણતા હોવા છતાં શ્રોતાવર્ગને વધારે બોધ કેમ થાય ? તેની ગૌણ મુખ્યતા કરીને ધર્મોપદેશ આપે છે તેમ સર્વજ્ઞભગવંતો પણ સર્વધર્મ જાણતા હોવા છતાં જ્યાં જેનો જે રીતે ઉપકાર થાય ત્યાં તે રીતે તે ધર્મની મુખ્યતા કરીને ભગવાન ધર્મોપદેશ આપે છે.
