________________
શ્રી દેવચંદ્રજી કૃત ચોવીશી ભાગ ૨ વસ્તુ અભેદ સ્વરૂપ, કાર્યપણું ન ઝહેરી !
તે અસાધારણ હેતુ, કુંભ સ્થાસ લહેરી II દા
ગાથાર્થ :- જે કારણ ઉપાદાન કારણની સાથે અભેદરૂપે રહેલું હોય છે. અને કાર્ય પ્રગટ થતાં જે વિદ્યમાન રહેતું નથી. તેવા કારણને અસાધારણ કારણ કહેવાય છે. જેમ કે ઘટ કાર્ય કરવામાં સ્થાસ-કોશકુશુલાદિ પર્યાયો તે અસાધારણ કારણ જાણવાં. | ૬ ||
વિવેચન :- આ ગાથામાં ત્રીજું અસાધારણ કારણ સમજાવે છે પહેલું ઉપાદાનકારણ, બીજું નિમિત્તકારણ. અને આ ત્રીજું જે અસાધારણ કારણ છે. તે હવે આ ગાળામાં સમજાવે છે.
ઉપાદાન કારણની સાથે જે કારણ અભેદભાવ રહેલું છે અને કાર્ય પ્રગટ થતાં જે વિદ્યમાન રહેતું નથી. અવશ્ય ચાલ્યું જ જાય છે. તે અસાધારણ કારણ નામે ત્રીજુ કારણ કહેવાય છે. જેમ કે ઘટ બનાવવામાં માટી એ ઉપાદાન કારણ છે. દંડચક્રાદિની સામગ્રી તે નિમિત્તકારણ છે.
પરંતુ માટી પલાળીને પિંડ બનાવવામાં આવે. વારંવાર મસળીને કોમળ કરવામાં આવે. તેમાંથી અનુક્રમે પ્રથમ સ્થાન બનાવવામાં આવે પછી કોશાકાર બનાવવામાં આવે. ત્યારબાદ કુશુલાકાર બનાવવામાં આવે ત્યારબાદ ઘટાકાર બને છે. તેથી મૃત્યિંડાકાર. કોમલાકાર, સ્થાસ-કોશ-કુશુલાકાર આ સર્વ અસાધારણ કારણ જાણવાં. કારણ કે આ સર્વ પર્યાયો આવે તો જ અંતે ઘટાકારતા આવે. જયારે ઘટાકારતા પ્રગટ થાય છે ત્યારે પિંડાકારતા, કોમળાકારતા, સ્થાસ કોશ-કુશુલાકારતા ઈત્યાદિ સર્વ પર્યાયો રહેતા નથી. પણ ઘટ બનાવતી વેળાએ આવે છે અવશ્ય. તે માટે તે પર્યાયવાળી અવસ્થા એ ઘટાત્મક કાર્યનું અસાધારણ કારણ છે.
