________________
કિરણ ૧ હું. મોક્ષનો માર્ગ ધારો કે કોઇ માણસ જંગલમાં ભૂલો પડ્યો છે. એને પોતાને ઘેર જવું છે. એથી એ માર્ગ બતાવનારને શોધે છે. તેમ કરતાં એને સાચો માર્ગ બતાવનારા મળી આવે છે. તેમની પાસેથી એ માર્ગ જાણ્યા પછી પોતે એ માર્ગે ચાલે છે અને ધેર પહોંચે છે.
આ પ્રમાણે સંસારરૂપ જંગલમાં ભૂલો પડેલો મનુષ્ય મોક્ષે જઇ શકે તે સારુ પ્રથમ તો એણે મોક્ષે જવાનો માર્ગ જાણવો જોઇએ. એ માટે જેમને આ બાબતનું સાચું જ્ઞાન હોય તેમને એણે શોધી કાઢવા જોઇએ. યાર ખાદ્ય તેમણે બતાવેલા માર્ગે એણે ચાલવું જોઇએ. જો એ આ પ્રમાણે કરે તો એ નક્કી મોક્ષે જાય.
જેઓ સદા સાચું જ કહે છે એવાનાં વચનો ઉપર શ્રદ્ધા રાખવી તે સમ્યગ્દર્શન ’કહેવાય છે. આવી સાચી શ્રદ્ધાથી યુક્ત જ્ઞાન તે સભ્યજ્ઞાન’ કહેવાય છે, અને એ સમ્યજ્ઞાન પ્રમાણેનું વર્તન તે ‘સમ્યક્ચારિત્ર' કહેવાય છે. એ સમ્યક્ચારિત્રથી રાગ અને દ્વેષ ઉપર વિજય મળે છે અને વીતરાગ ભાવ પ્રાપ્ત થાય છે. એનાથી આત્માનો પૂરેપૂરો વિકાસ સધાય છે, અને તેમ થતાં આત્મા તમામ કર્મથી અને સાથે સાથે દેહથી પણ મુક્ત બને છે. કર્મને અંજનની ઉપમા અપાય છે. એથી આ પ્રમાણે મુક્ત બનેલો આત્મા ‘નિરંજન' કહેવાય છે. આ એની ઊંચામાં ઊંચી દશા છે. એ દશા મોક્ષ' કહેવાય છે. એ મેળવવાનાં સાધનો તરીકે આપણાં શાસ્ત્રમાં સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સભ્યચારિત્રનો નિર્દેશ કરાયેલો છે. આ ત્રણે સાધનો પૂરેપૂરાં પ્રાપ્ત થાય ત્યારે જ મોક્ષ મળી શકે છે; પરંતુ આમાંના એક પણ સાધનમાં થોડે અંશે પણ અપૂર્ણતા હોય ત્યાં સુધી મોક્ષ મળી શકતો નથી.
:
આપણે આગળ ઉપર જોઇશું તેમ એકંદર ચૌદ ગુણસ્થાનો છે. એમાંના તેરમા ગુણસ્થાનમાં રહેલા આત્માને સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યજ્ઞાન પૂરેપૂરાં હોય છે, પણ સમ્યક્ચારિત્રમાં નહિ જેવી અપૂર્ણતા રહી ગયેલી હોય છે. એથી એ ગુણસ્થાનમાં મોક્ષ મળતો નથી; પણ એના પછીના ચૌદમા એટલે કે છેલ્લા ગુણસ્થાનમાં સભ્યચારિત્રની એ નહિ જેવી અપૂર્ણતા પણ દૂર થાય છે અને તેમ થતાં તરત જ મોક્ષ મળે છે.
"
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
