________________
આહેત જીવન જ્યોતિ કિરણ ર૮ મું. મનુષ્યભવ અને તેની દુર્લભતા ભાગ ૧ લો
દેવો વ્રત કરતા નથી કે સંયમ પાળતા નથી. તેમાંના ઘણાખરા તો મોટે ભાગે મોજમજામાં જ વખત પસાર કરે છે. મનુષ્ય માટે સંયમી જીવન ગાળવું બની શકે તેમ છે. સચોટ અને સંપૂર્ણ સંયમ પાળ્યા વિના મોક્ષ મળતો નથી. આવો ઉચ્ચ કોટિનો સંયમ પાળવા માટે મનુષ્ય યોગ્યતા ધરાવે છે. આથી દેવે તરીકેના જન્મ કરતાં પણ મનુષ્ય તરીકેનો જન્મ વધારે સારો ગણાય છે.
આવો ઉત્તમ મનુષ્યજન્મ મેળવવો તે નાનીસૂની વાત નથી. કેટલું કે પુણ્ય કરાય ત્યારે મનુષ્ય તરીકે જન્મ મળે. મનુષ્યભવની દુર્લભતા સૂચવવા માટે શાસ્ત્રમાં (૧) ભોજન, (૨) પાસા, (૩) અનાજ, (૪) જુગાર, (૫) રત, (૬) સ્વમ, (૭) ચક્ર, (૮) ચામડું, (૮) ધુંસરી અને (૧૦) પરમાણુ એમ દસ ઉદાહરણ આપવામાં આવ્યાં છે. આપણે આ દરેક ઉદાહરણ સંક્ષેપમાં વિચારીશું.
ભોજનનું ઉદાહરણ–બ્રહ્મદત્ત નામે એક ચક્રવર્તી રાજા હતો. તે એક વેળા કોઈ બ્રાહ્મણના ઉપર પ્રસન્ન થયો. આથી તેણે એ બ્રાહ્મણને પોતાની ઇચ્છામાં આવે તે માગવા કહ્યું. એ બ્રાહ્મણે વારાદીઠ ઘેર ઘેરથી ભોજન અને દક્ષિણ મળે એવી માગણી કરી. રાજાએ એ વાત કબૂલ રાખી. સૌથી પ્રથમ તેણે પોતે જ તેને જમાડ્યો અને દક્ષિણ તરીકે એક સોનામહોર આપી. એ રાજાનાં ૯૬ કરોડ ગામો હતાં. એ દરેક ગામમાં ચૂલાદીઠ ભોજન કરતાં ફરીથી તે રાજાને ત્યાં ભોજન કરવાનો વારો આવવો જેટલો મુશ્કેલ છે તેના કરતાં અધિક મુશ્કેલીની વાત તો મનુષ્યભવ મળવો તે છે.
પાસાનું ઉદાહરણ–એક વેળા ચાણક્ય ખજાને તર કરવા માટે એક દેવનું આરાધન કરી દિવ્ય પાસા મેળવ્યા. આ પાસા વડે રમનાર હારે નહિ એવો એને ગુણ હતો. ચાણકયે જુગાર રમવામાં ચાલાક એવા એક માણસને એ દિવ્ય પાસા અને સોનામહોરોથી ભરેલો થાળ આપ્યો. જે હું જતું તે એક સોનામહોર લઉં અને હારું તો આ થાળ તેમ જ તેમાં રહેલી બધી સોનામહોરો આપું એમ કહી એ જુગારી રસ્તામાં જુગાર ખેલવા બેઠો. એને હરાવવાનું કામ જેટલું મુશ્કેલ છે એથી વધારે મુશ્કેલ કામ મનુષ્યભવ મેળવવાનું છે.
અનાજનું ઉદાહરણ–આપણી જન્મભૂમિમાં જેટલી જાતનાં અનાજ મળે છે એ બધાં એકઠાં કરીએ અને પછી એમાં આપણે એક પાલી સરસવ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
