________________
આર્હત જીવન જ્યોતિ કિરણ ૩૪ મું. દીક્ષા-કલ્યાણક
તીર્થંકર પ્રભુ દીક્ષા લે છે તે પૂર્વે એક વર્ષે આગળથી લોકાંતિક દેવો તેમને તીર્થ પ્રવર્તાવવા વિનવે છે. પ્રભુ તેમની આ વિજ્ઞપ્તિ સ્વીકારે છે અને ગૃહવાસનો યાગ કરવા પહેલાં તેઓ એક વર્ષ સુધી દાન દે છે. એ દાનને ‘સાંવત્સરિક દાન' કહેવામાં આવે છે. એ દાન કરતી વેળા એવું જાહેર કરવામાં આવે છે કે જેને જે જોઇએ તે તે આવીને લઇ જાય. આ સાંભળીને યાચકો પ્રભુ પાસે દાન લેવા આવે છે. એ વખતે ઇન્દ્રના આદેશથી કુબેર ભૂંભક દેવતાઓને ઘણા સમયથી ખોવાઇ ગયેલું, નાશ પામેલું, રમશાન વગેરે સ્થળોમાં ગુપ્ત રહેલું અને કોઇની પણ માલિકી વિનાનું એવું રૂપું, સોનું, રત વગેરે દ્રવ્ય લાવીને પ્રભુ સમક્ષ હાજર કરવા ફરમાવે છે. પ્રભુ એ દ્રવ્યનો દાન દેવામાં ઉપયોગ કરે છે. તેઓ સૂર્ય ઉગે ત્યારથી માંડીને તે ભોજનના સમય સુધી એટલે કે મધ્યાહ્ન સુધી રોજ દાન દે છે. આ પ્રમાણે યાચકની ઇચ્છા મુજબ દરરોજ એક કરોડ અને આઠ લાખ સુવર્ણનું દાન દેવાય છે. આ ઉપરથી જોઇ શકાશે કે ૩૬૦ દિવસનું વર્ષ ગણતાં તીર્થંકર એક વર્ષમાં ૩૮૮ કરોડ અને ૮૮ લાખ સુવર્ણનું દાન દે છે.
૫૮
સાંવત્સરિક દાન દેવાઇ રહેતાં સૌધર્મ ઇન્દ્રનું આસન કંપે છે. આ બનાવનો અવધિજ્ઞાનથી વિચાર કરતાં તે દીક્ષા-કલ્યાણકથી વાકેફગાર બને છે અને પ્રભુના જન્માભિષેકની જેમ તેમનો દીક્ષાભિષેક કરવા તૈયાર થાય છે. તે પ્રભુને મનોહર અને કિંમતી વસ્રો અને અલંકાર પહેરાવે છે. પછી પ્રભુ પાલખીમાં બેસે છે. કોઇક ઉદ્યાન આવી પહોંચતાં તેઓ એમાંથી ઉતરે છે, વસ્ત્રાદિનો યાગ કરે છે અને પોતાને હાથે પાંચ મુઠ્ઠીઓ વડે માથાના અને દાઢી મૂછના વાળનો લોચ કરે છે. આ વખતે તેઓ સિદ્ધ પરમાત્માઓની સાક્ષીએ સર્વ પાપી ક્રિયાઓનો સદાને માટે ત્યાગ કરવાની પ્રતિજ્ઞા લે છે. એ પ્રમાણે દીક્ષા લેતાં જ તેમને મન:પર્યાયજ્ઞાન થાય છે.
દીક્ષાસમયે તેઓ તપશ્ચર્યાં કરે છે. તેઓ એ તપશ્ચર્યાનું પારણું કરે છે તે વેળા જન્મ—કલ્યાણકની પેઠે દેવો ૩૨ કરોડ સુવર્ણાદિકની વૃષ્ટિ કરે છે. વિશેષમાં એ વખતે દેવો આકાશમાં રહીને દુંદુભિ વગાડે છે, પાંચે ત્રીનાં પુષ્પોની તેમ જ સુગંધી જળની વૃષ્ટિ કરે છે, અને વસ્ત્રોને ઉછાળે છે. આ પ્રમાણેનાં સુવર્ણની વૃષ્ટિ વગેરે પાંચ કાર્યો તે ‘પાંચ દિવ્યો' કહેવાય છે.
જન્મકલ્યાણકને વખતે જેમ ત્રૈલોક્યમાં આનંદ અને પ્રકાશ વ્યાપી રહે છે તેમ દ્વીક્ષા—કલ્યાણકને વખતે પણ બને છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
