________________
આહુત જીવન જ્યોતિ કિરણ ૩૬ મું. સમવસરણ ભાગ ૨ જો જેમ દેવો ગોળ સમવરણ રચે છે તેમ કેટલીક વાર તેઓ સમચોરસ સમવસરણ પણ રચે છે. સમચોરસ સમવસરણના સંબંધમાં પણ પાપીઠની રચના સુધી તે બધું કાર્ય ગોળ સમવસરણના જેવું જ હોય છે. પાદપીઠ ઉપર ગોળ ગઢો ન રચતાં ત્રણ સમચોરસ ગઢો રચવામાં આવે છે. એ દરેક ગઢની ભીંત ૧૦૦ ધનુષ્ય જેટલી જાડી હોય છે. સૌથી બહારના ગઢની અંદરની ભીંત અને વચલા ગઢની બહારની ભીંત વચ્ચે ૧૦૦૦ ધનુષ્ય જેટલું અંતર હોય છે. વચલા ગહની અંદરની ભીંત અને સૌથી અંદરના ગઢની બહારની ભીંત વચ્ચે ૧૫૦૦ ધનુષ્ય જેટલું અંતર હોય છે. સૌથી અંદરના ગઢની ચારે ભીંતો સમવસરણના મધ્યબિન્દુથી ૧૩૦૦ ધનુષ્યને અંતરે હોય છે. આથી કરીને સૌથી બહારના ગઢની અંદરની ભીંતથી સમવસરણના મધ્યબિ સુધીનું અંતર ૧૦૦૦+૧૦૦ ૧૫૦૦+૧૦૦+૧૩૦૦ એટલે કે ૪૦૦૦ ધનુષ્ય જેટલું હોય છે. જે સૌથી બહારના ગઢની ભીંતની જાડાઈ ગણવામાં ન આવે તો સમચોરસ સમવસરણની લંબાઈ તેમ જ પહોળાઈ ૮૦૦૦ ધનુષ્ય જેટલી છે. ૮૦૦૦ ધનુષ્યોનો એક યોજન થતો હોવાથી એ સમચોરસ સમવસરણનો વિરતાર એક યોજન થાય છે.
દ્વારપાળો–ગોળ તેમ જ સમચોરસ સમવસરણના સૌથી અંદરના ગઢમાં દરેક દ્વારે બબે દ્વારપાળો હોય છે. જેમકે પૂર્વ દિશામાં આવેલા રે બે વૈમાનિક દેવો, દક્ષિણ દિશામાં આવેલા દ્વારે બે વ્યંતરો, પશ્ચિમ દિશામાં આવેલા કારે બે
જ્યોતિષ્કો અને ઉત્તર દિશામાં આવેલા કારે બે ભવનપતિઓ હોય છે. એ પ્રમાણે વચલા ગઢના ચાર દ્વારે અનુક્રમે ચારે નિકાયની જ્યા, વિજ્યા, અજિતા અને અપરાજિતા એ નામની બે બે દેવીઓ પ્રતિહારિણી તરીકે ઊભી રહે છે. જ્યાના હાથમાં અભય, વિજયાના હાથમાં પાશ, અજિતાના હાથમાં અંકુશ અને અપરાજિતાના હાથમાં મુદ્રર હોય છે. સૌથી બહારના ગઢના દ્વારે એકેક દેવ હોય છે. એ ચારનાં નામો અનુક્રમે તુંબરુ, ખટ્વાંગધારી, મનુષ્યમતકમાલાધારી અને જટામુકુટમંડિત છે.
વજ–હજાર યોજનના દંડવાળા અને નાની નાની ઘંટડીઓ અને વાવટાઓથી યુક્ત એવા ધર્મધ્વજ, માનવજ, ગજવ્રજ અને સિંહબ્રજ નામના ચાર દવજ સમવસરણની બહાર ચારે દિશામાં હોય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
