________________
આહત જીવન જ્યોતિ ભવનપતિ દેવોમાંના ઘણાખરા ભવનોમાં વસે છે. આથી એમને “ભવનપતિ' કહેવામાં આવે છે. અસુરકુમાર મોટે ભાગે આવાસોમાં ને કોઈક વેળા ભવનોમાં વસે છે. નાગકુમારાદિ દેવો તો ઘણે ભાગે ભવનોમાં જ વસે છે. રતપ્રભા નામની ભૂમિમાંથી એનો ઉચેનો તેમ જ નીચેનો એક એક હજાર યોજન જેટલો ભાગ બાદ કરતાં એનો જે વચલો ભાગ ૧,૭૮,૦૦૦ યોજનાનો રહે છે તેમાં દરેક જગ્યાએ આવાસે છે. ભવનો તે રામભામાં નીચેના ૮૦,૦૦૦ યોજના જેટલા ભાગમાં જ છે.
બધા ભવનપતિઓનાં શસ્ત્ર, વસ્ત્ર, આભૂષણ અને ચિત્રો જુદાં જુદાં છે. અસુરકુમાર વગેરે દસે પ્રકારના દેવોમાં બે બે ઈન્દ્રો છે.
વ્યંતર દેવો રત્નપ્રભાના ઉપરના ૧૦૦૦ યોજન જેટલા ભાગમાંથી ઉપર તેમ જ નીચે સો સો યોજન બાદ કરતાં જે ૮૦૦ યોજન જેટલો ભાગ રહે છે ત્યાં ઉત્પન્ન થાય છે. તેઓ ઊર્વલોકમાં, તિર્યલોકમાં અને અધોલોકમાં એમ ત્રણે લોકમાંનાં ભવને અને આવાસોમાં રહે છે. તેઓ પોતાની ઇચ્છા મુજબ અથવા તે બીજાની પ્રેરણાથી જુદી જુદી જગ્યાએ જાય છે. તેઓ વિવિધ પહાડોમાં, ગુફાઓમાં તેમ જ વનોનાં આંતરાંઓમાં વસતા હોવાથી વ્યંતર' કહેવાય છે. એમાંના કેટલાક મનુષ્યોની પણ સેવા કરે છે.
(૧) કૅિનર, (ર) કિંપુરૂષ, (૩) મહોરગ, (૪) ગાંધર્વ, (૫) યક્ષ, (૬) રાક્ષસ, (૭) ભૂત અને (૮) પિશાચ એમ વ્યંતરના આઠ પ્રકારો છે. આ પ્રત્યેકના ભવનપતિ દેવોની પેઠે ઇન્દ્ર વગેરે દસ દસ ભેદો નથી, કિન્તુ ત્રાયઅિંશ અને લોકપાલ સિવાયના આઠ આઠ ભેદો છે. પરંતુ જેમ અસુરકુમાર વગેરેમાં બે બે ઇન્દ્રો છે તેમ કિંમર વગેરે આઠે જાતના વ્યંતરોમાં પણ બે બે ઈન્દ્રો છે. એમ એકંદર સોળ ઇન્દ્રો છે.
વ્યંતરોનો એક વિભાગ “વાનગૅતર' કહેવાય છે. તેમના પણ આઠ પ્રકારો છે. આ દરેક પ્રકારના બે બે ઇન્દ્રો છે. ઉપરના સોળ ઇન્દ્રોમાં આ સોળ ઇન્દ્રો ઉમેરાતાં વ્યંતરોના ઈન્દ્રોની કુલ સંખ્યા બત્રીસની થાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
