________________
આહત જીવન જ્યોતિ
કિરણ ૧૮ મું. આર્ય અને સ્વેચ્છ જૈન શાસ્ત્રમાં મનુષ્યોના મુખ્યતયા બે ભેદ પાડવામાં આવ્યા છે. આર્ય અને સ્વેચ્છ. તેમાં વળી આર્યના (1) ક્ષેત્ર, (૨) જાતિ, (૩) કુલ, (૪) કર્મ, (૫) શિલ્પ અને (૬) ભાષા એ છ દૃષ્ટિએ વિચાર કરી એના છ પ્રકારો દર્શાવાયા છે. જેમકે (૧) ક્ષેત્રા, (૨) ત્યાર્ય, (૩) કુલાર્ય, (૪) કર્ય, (૫) શિલ્પાર્ય અને (૬) ભાષાર્ય
પ્રત્યેક ભરતક્ષેત્રમાં તેમ જ દરેક ઐરાવત ક્ષેત્રમાં રપા આર્ય દેશો છે. એ હિસાબે પાંચ ભારત અને પાંચ ઐરાવત ક્ષેત્રોમાં એકંદર ૨૫૫ આર્ય દેશો છે. વળી ૧૬૦ વિજ્યો પણ આર્ય દેશ ગણાય છે. આ બધા આર્ય દેશોમાંથી ગમે તેમાં ઉત્પન્ન થનારા મનુષ્યો “ક્ષેત્રાર્ય ગણાય છે. આ દેશ સિવાયના કોઈ પણ ભાગમાં ઉત્પન્ન થનારા મનુષ્યો આર્ય ગણાતા નથી એટલે કે તેઓ ક્ષેત્રથી લેચ્છ ગણાય છે. આ રીતે વિચારતાં પંદર કર્મભૂમિમાંના આર્ય દેશો સિવાયના ભાગમાં વસનારા, ત્રીસ અકર્મભૂમિમાં વસનારા તેમ જ પ૬ અંતર્દીપમાં વસનારા તમામ મનુષ્યો શ્લેષ્ઠ ગણાય છે.
ઇક્વાકુ, વિદેહ, હરિ, જ્ઞાતિ, કુર, ઉગ્ર વગેરે વંશો ઉત્તમ ગણાય છે. એ વંશમાં ઉત્પન્ન થનાર જયાર્ય કહેવાય છે.
કુલકરો, ચક્રવર્તીઓ, બલદેવો, વાસુદેવો તેમ જ બીજા પણ નિર્મળ કુળમાં ઉત્પન્ન થનારા મનુષ્યો કુલાર્ય કહેવાય છે
પઠન, પાઠન, પૂજન, ખેતી અને વેપાર કે એવા કોઈ સાધન વડે નિર્વાહ કરનારા મનુષ્યો કર્માયે ગણાય છે.
હજામ, કુંભાર વગેરેની માફક ઓછા આરંભવાળી અને અનિન્દ એવી પ્રવૃત્તિથી જીવન ગુજારનારા મનુષ્યો શિલ્પાર્ય કહેવાય છે.
તીર્થકરો અને ગણધરો જેવા શિષ્ટ પુરુષોએ માન્ય રાખેલી સંસ્કૃત, અદ્ધમાહી ઇત્યાદિ ભાષાઓ બોલવા વગેરેમાં સુગમ રીતે ઉપયોગ કરનારા મનુષ્યો ભાષાર્ય કહેવાય છે.
આ પ્રમાણે જે છ પ્રકારના આ છે તેનાથી વિપરીત લક્ષણવાળા મનુષ્યો લેચ્છ” ગણાય છે. એમને અનાર્ય' પણ કહેવામાં આવે છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
