________________
આર્દ્રત જીવન જ્યોતિ
સુસ્વરનામકર્મ; અને જેનાથી તે સાંભળનારને અપ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય તે દુઃવરનામકર્મ. જે કર્મના ઉદયથી, કોઇ પણ જાતનો ઉપકાર ન કરવા છતાં સર્વ જનોને પ્રિય થઇ પડાય તે સુભગનામકર્મ; અને જેના ઉદયથી, ઉપકાર કરવા છતાં પણ સર્વ જનોને પ્રિય ન થઇ પડાય તે દુર્ભગનામકર્મ, જે કર્મના ઉદયથી ખોલાયેલું બહુમાન્ય બને તે આદેયનામકર્મ; અને જે કર્મના ઉદયથી તેમ ન થાય તે અનાદેયનામકર્મ, જે કર્મના ઉદયથી દુનિયામાં આબરુ મળે તે યશઃકીર્તિનામકર્મ; અને જે કર્મના ઉદયથી આબરુ ન મળે પણ અપકીર્તિ મળે તે યશઃકીર્તિનામકર્મ.
૪૪
ગોત્રકર્મની બે ઉત્તર પ્રકૃતિઓ છેઃ (૧) ઉચ્ચ ગોત્રને (૨) નીચ ગોત્ર. એ બંનેનું સ્વરૂપ નીચે મુજબ છેઃ—
જે કર્મના ઉદયથી, નિર્ધન, કુરૂપ અને મૂર્ખ મનુષ્ય પણ ઉચ્ચ કુળમાં જન્મ પામેલો હોવાથી જ પ્રશંસા પામે છે તે ઉચ્ચ ગોત્ર' કહેવાય છે.
જે કર્મના ઉદયથી, મનુષ્ય ધનિક, સુરૂપ અને બુદ્ધિશાળી હોવા છતાં નીચ કુળમાં જન્મ પામેલો હોવાથી જ નિન્દાને પાત્ર બને છે તે નીચ ગોત્ર' કહેવાય છે.
એ તો સૌ કોઇ ભૂલ કરશે કે જે કુળમાં વંશપરંપરાથી ધર્મ અને નીતિનું પાલન થતું આવ્યું હોય તે ‘ ઉચ્ચ કુળ' છે, અને જ્યાં કેટલાં યે વષોથી અધર્મ અને અનીતિનું સેવન થતું આવ્યું હોય તે નીચ કુળ' છે. જૈન શાસ્ત્રમાં ઇક્ષ્વાકુ વંશ, ચન્દ્ર વંશ વગેરેને ઉચ્ચ કુળ ગણેલા છે, જ્યારે કસાઇ, દારુ વેચનાર, ચોર વગેરેનાં કુળોને નીચ કુળ ગણેલાં છે.
"
અન્તરાયકર્મના (૧) દાનાન્તરાય, (૨) લાભાન્તરાય, (૩) ભોગાન્તરાય, (૪) ઉપભોગાન્તરાય અને (૫) વીર્યાન્તરાય એમ પાંચ પ્રકારો છે. આ પાંચને અંતરાયકર્મની ઉત્તર પ્રકૃતિ તરીકે ઓળખાવાય છે. એ દરેકનું સ્વરૂપ નીચે મુજબ છેઃ
દાન આપવા જેવી વસ્તુ તૈયાર હોય, સદ્ગુણી પાત્ર હાજર હોય, દાનના ફળની માહિતી હોય અને એથી દાન દેવાની પૂરેપૂરી ઇચ્છા પણ હોય તેમ છતાં જે કર્મના ઉદયથી જીવ દાન ન દઇ રશકે તે ‘દાનાન્તરાય' કહેવાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
