________________
પ
છઠ્ઠી કિરણાવેલી કિરણ ૧૭ મું. દ્વાદશાંગી ભાગ ૨ જે આપણે ગયા કિરણમાં જોઈ ગયા તેમ એકંદર ૧૧ કાદશાંગીઓ રચાઈ પરંતુ આજે એમાંથી કેવળ શ્રીસુધરવામીની જ રચેલી દ્વાદશાંગી ઉપલબ્ધ છે અને તે પણ પૂરેપૂરી મળતી નથી. બારમા અંગને સંપૂર્ણ ઉચ્છેદ થયો છે. વળી બીજાં ત્રણેક અંગોનો પણ કેટલોક ભાગ નાશ પામ્યો છે. વિશેષમાં શ્રીસુધર્મસ્વામીએ રચેલાં બાર અંગો તેના તે જ સ્વરૂપમાં આજે મળતાં નથી. એમાં થોડોક ફેરફાર થયો છે. એ ફેરફાર શ્રીદેવગણિ ક્ષમાશ્રમણની દેખરેખ નીચે આગમો પુરતકારૂઢ થયા ત્યારે હાજર રહેલા મુનિમંડળે કર્યો હતો. ત્યાર પછી એમાં ખાસ કશી વધઘટ કરાયેલી નથી. આ સંબંધમાં આપણે વિશેષ ઊહાપોહ આગળ ઉપર કરીશું. હાલ તુરત તો ઉપલબ્ધ થતાં ૧૧ અંગે તેમ જ ઉછેદ પામેલા બારમા અંગ વિષે કેટલીક હકીકત આપણે વિચારીશું. સૌથી પ્રથમ આપણે ૧ર અંગોનાં નામ ધીશું. એ નીચે મુજબ છે –
આયાર, સૂયગડ, ઠાણ, સમવાય, વિયાહપણુત્તિ, નાયાધમ્મકહા, ઉવાસદસા, અતગડદા, અણુત્તરોવવાયેદસા, પહાવાગરણ, વિવેગસુય અને દિત્રિય.
આમાંનાં કેટલાંક અંગોનાં બીજાં પણ નામ છે. જેમકે બીજા અંગનાં સૂતગડ અને સુત્તકડ એવાં પણ નામ છે. વળી પાંચમાનું ભગવઈ એવું બીજું નામ છે. વિશેષમાં બારમા અંગનાં તો એકંદર દસ નામે છે. આપણે તો અહીં એ પૈકી ભૂયવાય' એવું એક જ નામ નોંધીશું.
આપણે ઉપર જે નામો જોઈ ગયાં તે બધાં પાઈય ભાષામાં રજુ કરાયેલાં નામો છે. એથી સંસ્કૃત ભાષામાં એ બાર અંગોનો ઉલ્લેખ કરતી વેળા એનો નીચે મુજબ વ્યવહાર કરાય છે
આચાર, સૂત્રકૃત, રથાન, સમવાય, વ્યાખ્યાપ્રજ્ઞપ્તિ, જ્ઞાતાધર્મકથા, ઉપાસકદશા, અંતકૃશ, અનુત્તરપપાતિકદશા, પ્રશ્નવ્યાકરણ, વિપાકશ્રુત અને દષ્ટિવાદ.
આ દરેક સંસ્કૃત નામની સાથે અંગ કે અંગસૂત્ર શબ્દ જોડીને પણ એ નામ બોલાય છે. જેમકે આચારાંગ, આચારાંગસૂત્ર ઈત્યાદિ. એવી રીતે પાઈય નામો સાથે પણ અંગ કે અંગસુત્ત શબ્દ જોડીને તે તે નામ બોલાય છે. જેમકે આયારંગ, આયારંગસર વગેરે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
