Arhat Jivan Jyoti

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Bhagwanlal Pannalal

Page 13

આર્હત જીવન જ્યોતિ કિરણ ૪ છું. મુદ્રાઓ
ગુરુ——શિષ્યો ! ચાલો, આજે આપણે મુદ્રાઓ વિષે વાત કરીશું. રમેશ—ગુરુજી ! મુદ્રા એટલે શું ?
ગુરુ—શરીરનાં અવયવોને અમુક આકારે ગોઠવવાં તે સામાન્ય રીતે ‘મુદ્રા’ કહેવાય છે. રમેશ ! તેં કદી ચૈત્યવંદન કર્યું છે ?
રમેશ—હા, જી. ધંણી વાર.
ગુરુ—ચૈયવંદન કરતી વેળા જે વિવિધ સૂત્રો બોલાય છે તેમાં અમુક અમુક સૂત્ર ખોલતાં અમુક અમુક મુદ્રાનો ઉપયોગ કરાય છે. જેમકે પ્રણિપાતસૂત્ર, ચૈત્યવંદન અને શક્રસ્તવ કહેતાં યોગમુદ્રા હોય છે. અરિહંતચેઇમણું અને અન્નત્થસૂત્ર કહેતાં તેમ જ કાયોત્સર્ગ કરતાં જિનમુદ્રા હોય છે; અને પ્રાર્થનાસૂત્ર કહેતી વેળા મુક્તામુક્તિમુદ્રા હોય છે. આ પ્રમાણે આપણે ચૈત્યવંદન કરવામાં (૧) યોગમુદ્રા, ( ૨ ) જિનમુદ્રા અને (૩) મુક્તાણુક્તિમુદ્રા એમ ત્રણ મુદ્રાઓનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. સુરેશ—યોગમુદ્રા તે શું ?
ગુરુ—એક હાથનાં આંગળાંને બીજા હાથનાં આંગળાંમાં ભેરવીને કમળના ડોડાના આકારે હાથ જોડવા અને પેટ ઉપર કોણી રાખવી તે ‘યોગમુદ્રા’ કહેવાય છે.