________________
છઠ્ઠી કિરણાવલી કિરણ ૧૧ મું. અહીં દ્વીપ
આપણે જોઇ ગયા તેમ જંબૂ દ્વીપની આસપાસ લવણુ સમુદ્ર આવેલો છે. જો આપણે જંબૂ દ્વીપને ધંટીના પડની ઉપમા આપીએ તો એ લવણુ સમુદ્રને એના થાળાની ઉપમા આપી શકાય. લવણ સમુદ્રની આસપાસ દ્વીપ, એ દ્વીપની આસપાસ સમુદ્ર એ ક્રમ પ્રમાણે અનેક ટ્રીપો અને સમુદ્રો મધ્યમલોકમાં આવેલા છે. એ દરેકનો વિકુંભ એક બીજાથી ખમણો છે. જેમકે જમ્મૂ દ્વીપની આસપાસ બે લાખ યોજનના વિષ્ફભવાળો લવણુ સમુદ્ર છે. એની આસપાસ ચાર લાખ યોજનના વિખ્ખુંભવાળો ધાતકી ખંડ આવેલો છે. એના પછી કાલોદધિ, પુષ્કર દ્વીપ, પુષ્કરોદ સમુદ્ર, વરુણવર દ્વીપ, વરુણોદ સમુદ્ર, ક્ષીરવર દ્વીપ, ક્ષીરોદ સમુદ્ર, ધૃતવર દ્વીપ, ધૃતોદ સમુદ્ર, ઇક્ષુવર દ્વીપ, ઇક્ષુવરોદ સમુદ્ર, નન્દીશ્વર દ્વીપ, નન્દીશ્વરોદ સમુદ્ર, અરુવર દ્વીપ, અરુણુવરોદ સમુદ્ર એમ અસંખ્ય દ્વીપો અને સમુદ્રો છે. છેવટના દ્વીપનું નામ વયંભૂરમણુ છે, અને એ દ્વીપ સ્વયંભૂમણુ સમુદ્રથી વીંટળાયેલો છે. એ સમુદ્રની પછી કોઇ દ્વીપ કે સમુદ્ર નથી. એ સૌથી મોટામાં મોટો સમુદ્ર છે. એના સામસામા કિનારાનું અંતર એક રજ્જુ જેટલું છે.
પુષ્કર દ્વીપની વચ્ચોવચ્ચ લયના આકારવાળો માનુષોત્તર પર્વત આવેલો છે. આથી એ દ્વીપના બે વિભાગ પડે છે, તેમાં આપણી તરફના પુષ્કરાર્ધ દ્વીપ પર્યંત તો મનુષ્યો હોય જ છે. એની બહારના ભાગમાં કોઇ મનુષ્ય જન્મ લેતો નથી કે મરતો નથી; પણ ત્યાં કોઇ વાર કોઇ મનુષ્યને કોઇ દેવ વગેરે ઉપાડી લાવ્યા હોય તો તે ત્યાં હોય, પણ એનું મરણુ તો ત્યાં ન જ થાય.
૧૩
જૈષ્ણ દ્વીપ, ધાતકી ખંડ અને આપણી તરફનો અડધો પુષ્કર દ્વીપ એ અઢી દ્વીપ તેમ જ લવણ અને કાલોદધિ સમુદ્ર એટલો ભાગ ‘મનુષ્યલોક' કહેવાય છે. ધાતકી ખંડમાં તેમ જ પુષ્કરાધે દ્વીપમાં પણ ભૂ દ્વીપથી ખમણી સંખ્યામાં મેરુ, વર્ષો અને વર્ષધરો છે, પણ તેનાં નામો એકસરખાં જ છે.
જ
દક્ષિણ દિશાથી ઉત્તર દિશામાં પથરાયેલા અને બાણુના જેવા આકારવાળા બે પર્વતો વડે ધાતકી ખંડના પૂર્વાર્ધ અને પશ્ચિમાર્ય એવા બે વિભાગો પડે છે. આ દરેક વિભાગમાં એક એક ગેરુ, ભરત વગેરે સાત સાત વર્ષો અને હિમવાન વગેરે છ છ વર્ષધરો છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
