Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka gujarAta vidyAsabhA : amadAvAda
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMzodhana granthamAlA : granthAMka 49 zeTha pUnamacaMda karamacaMda kaTAvALA graMthamALA, a. 5 zeTha bhoLAbhAI jesiMgabhAI adhyayana-saMzAdhana vidyAbhavana yAkinI mahattAsUnuM zrIharibhadrasUrikRta yo ga za ta ka [ vivecana ane prastAvanA sAthe ] saMpAdaka DaoN. indukalA hIrAcaMda jhaverI ema. e., pIeca. DI. prAdhyApikA, rAmAnaMda mahAvidyAlaya, amadAvAda gujarAta vidyAsabhA : amadAvAda
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ : prakAzaka : pro. rasikalAla choTAlAla parIkha, adhyakSa, zeTha bhoLAbhAI jesiMgabhAI adhyayana-saMzodhana vidyAbhavana, gujarAta vidyAsabhA, bhadra, amadAvAda pahelI AvRtti prata 7pa0 I. sa. 1956 vi saM. 2012 kiMmata traNa rUpiyA : mudraka : surezacaMdra popaTalAla parIkha dhI DAyamaMDa jyubilI prinTiMga presa, salApasa roDa, amadAvAda
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ nivedana gujarAta vidhAsabhAnA bho. je. adhyayana-saMzAdhana vidhAbhavanamAM je saMzodhana graMtho taiyAra karI prakaTa karavAmAM Ave che te kAryanuM eka aMga judA judA dharmo ane saMpradAyanuM sAhitya saMzodhananI zAstrIya dRSTie taiyAra karAvavAnuM che. A kAryamAM zeTha pUnamacaMda karamacaMda kaTAvALA TrasTanA vahIvaTadAre zeTha zrI. premacaMda ka. keTAvALA ane zeTha zrI. bhoLAbhAI jesiMgabhAIe A saMsthAne nIce jaNAvelI zarate jaina sAhityanA . graMtha taiyAra karI prakaTa karavA dAna karyuM che, e mATe be. je. vidyAbhavana TrasTa emanuM AbhArI che. zarata "jene saMskRtinAM tamAma aMgonuM- jemake dravyAnuyoga Adi cAra anugAnuM, temaja kAvya, zilpakalA, ItihAsa AdinuM sAhitya taiyAra karAvI prakaTa karavuM. AmAM mULa saMskRta prAkRtAdi graMthane, zilpa AdinA sacitra ItihAsa vagereno samAveza karaze." A mALA khAte atyAra sudhImAM nIcenAM prakAzane bahAra paDayAM che: nAma kiMmata 1. uttarAdhyayanasUtra 3-0-0 2. traNa prAcIna gujarAtI kRtio 3-0-0 3. jaina Agama sAhityamAM gujarAta 5-0-0 4. gaNadharavAda 10-00
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta graMtha "gazataka' suprasiddha prAcIna jainAcArya zrIharibhadrasUrine racele che, ane e yoganuM svarUpa, yoganA adhikArI, yoga prApta karavA mATenI pUrva taiyArI, ane uttarottara gathI prApta thatI bhUmikAone khyAla Ape che. adyApi e aprasiddha ja hato. De. kumArI indukalAbahena jhaverIe sauthI prathama ja saMpAdana karI vivecana ane vistRta prastAvanA sAthe taiyAra karI Ape, te prasiddha karavAmAM Ave che. kumArI indukalAbahene pIeca. DI. nI padavI mATe thisisa'nA viSaya tarIke "sAMkhya ane jaina pariNAmavAdane tulanAtmaka abhyAsa " lIdhe hato. temAM temaNe sUkSmatApUrvaka je saMzodhana ane vivecana karyuM che te tajajJonI prazaMsApAtra banyuM che. emane hAthe ja A yogaviSayaka graMtha taiyAra thAya che e amArA mATe AnaMdane viSaya che. A graMthamAM tajajJone temanAM pAMDitya ane vivecanazaktinI vizeSatA dekhAze evI AzA rAkhIe chIe. tA. 15-4-1956 bhadra, amadAvAda rasikalAla cho. parIkha adhyakSa, bhe. je vidyAbhavana gujarAta vidyAsabhA
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya sane 1953 nA navembaramAM zrI. bhe. je. vidyAbhavanamAM adhyApaka tarIke mArI niyukti thaI. te vakhate mArA adhyApaka ane bho. je. vidyAbhavananA adhyakSa, mu. zrI. rasikabhAie mane sUcanA karI ke tame vargo levA uparAMta kAMIka saMzodhana, saMpAdana Adine lagatuM kAma kare to sAruM, jethI navuM navuM adhyayana kara vAnI ane lekhana, saMpAdana Adi vize pratyakSa anubhava meLavavAnI pUrI taka maLe. zarUAtamAM emanI sUcanA mujaba AcArya zrIharibhadranA "Sadarzanasamuccaya" saTIkanuM bhASAMtara Adi karavAnI dhAraNuM hatI, paraMtu te daramiyAna te ja sUrine atyAra lagI aprApta evo "yogazataka' nAmane graMtha saMzodhaka vidvAna munizrI puNyavijayajI dvArA upalabdha thaze. e graMtha kadamAM nAne hate. vaLI te yogaviSayaka heI te nimitte jaina, bauddha ane pAtaMjala yoganuM tulanAtmaka adhyayana thaI zakaze e dRSTie meM ene pasaMda karyo ane zrI. bho. je. vidhAbhavana hastakanA zeTha pUnamacaMda kaTAvALA-TrasTa taraphathI enuM saMpAdana ane saMpAyuM. saMzodhaka vidvAna munizrI puNyavijayajIe khaMbhAtanA tADapatrIya bhaMDAramAMthI atyAralagI aprApta evI "yogazataka'nI prati meLavI hatI ane temaNe ja te eka mAtra prati uparathI kAgaLa upara nakala paNa karAvI hatI, eTaluM ja nahi paNa temaNe jyAM sUjhayuM tyAM saTita ke azuddha dekhAtA pAkanA sudhArA paNa sUcavelA. pitAnI sahaja udAratAthI temaNe e nakala mane ApI. vaLI temaNe khaMbhAtanA bhaMDAramAMthI mULa tADapatrIya prati paNa, utArelI nakala sAthe meLavavA khAtara, mane maMgAvI ApI ane e prAcIna lipino paricaya paNa mane karAvyo; AthI mULa graMtha taiyAra
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavAmAM saraLatA thaI. paraMtu jyAre ene artha samajavA. ane lakhavAne prasaMga Avyo tyAre e mULa graMthanA hArdamAM pravezavA vadhAre UMDANa keLavavAnI jarUra lAgI. e jarUriyAte keTaleka sthaLe navA sudhArA karAvyA. jyAM jyAM chaMda ke mAtrAmAM meLa na dekhAya tyAM paNa vicAra karavo paDyo. jyAM jyAM arthanI daSTie upalabdha pATha saMgata na lAgyo tyAM paNa ghaTate. vicAra karavo paDyo. ema e prApta thayelI nakala para bIjA sudhArAo umerAyA ane chevaTe chApavA mATe ApI zakAya evI eka vAcanA taiyAra thaI. "yogazataka"nI bIjI prati labhya nA hatI eTale emAM AvelA viSayanA anusaMdhAnanI dRSTie tema ja prAkRta bhASA ane AryA chaMdanA sumeLanI dRSTie vAcanA taiyAra karI. tyArabAda tenAM artha tathA samajUtI gujarAtImAM lakhyAM. samajUtImAM gAthAnA spaSTIkaraNa uparAMta jyAM jyAM saMbhavita hatuM tyAM tyAM te te muddA upara "yogazatakanA vicArone bhAratIya itara darzananA e viSayanA vicAro sAthe sarakhAvI te badhAne kamavikAsa darzAvyo che, jethI te te muddA para bhAratIya darzanemAM kevI rIte vikAsa thayo che athavA kevI samAnatA tathA asamAnatA che e jANI zakAya.1 prastAvanAmAM graMtha tathA graMthakAranA paricaya uparAMta graMthakAre tatvaciMtana, AcAra, vega Adi viSayomAM ke viziSTa phALo Apyo che tenuM digdarzana karAvyuM che. vaLI prastuta graMtha, gane lagate heI, graMthakAranA samagra yogagraMthane vigate tulanAtmaka paricaya paNa Apyo che ane emAM AvatA viSayane yathAvata samajI zakAya e dRSTie, A. haribhadranA pahelAMthI cAlI AvatI 1. AvA AnuSagika mudAonI carcAnAM sthAna mATe-ja. viSayAnukrama
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhyAtmika sAdhanAnI paraMparAone tathA tene lagatA sAhityanA pUrvabhUmikArUpe saMkSipta paricaya ApyA che. chevaTe keTalIka pAribhASika temaja sAMpradAyika khAkhatene samajavA mATe upayAgI thaI zake evAM cha pariziSTo taiyAra karyA che. sane 1950 mAM pIeca. DI. nA nibaMdha nimitte huM muMbaithI AvI tyArathI atyAralagI pU. paM. sukhalAlajInA sahavAsamAM rahI chuM. pIeca. DI. nA nibaMdha taiyAra karavAmAM temaja prastuta pustakanA saMpAdanamAM emanAM pratyakSa sahakAra tema ja DhAravaNInA badhA ja lAbha mane maLyA che. eTaluM ja nahi, paraMtu bhAratIya danAnA adhyayana-mananamAM paNa temaNe peAtAnAM kImatI sahAya ane mAdana ApyAM che. emanA pratyenA mArA kRtajJabhAva AbhArapradananI vidhimAM samApta thate nathI. sahRdaya munizrI puNyavijayajIe mAtra prati ane nakala ja nathI ApI paNa mane jayAre jayAre jarUra paDI tyAre temaNe chUTathI samaya ApyA ane khIjA keTalAMka pustakA pazu pUrAM pADayAM. purAtattvavid A. zrI. jinavijayajIe mArI presakApI mULa tADapatra sAthe sAMbhaLI lIdhI ane lipivAcanamAM thayelI bhUleAnuM nivAraNa paNa karyuM. mu. zrI. rasikabhAI e samagra lakhANu dhyAnathI sAMbhaLI lIdhu ane aneka mahattvanI sUcanAe paNa karI. paM. zrI. dalasukhabhAI mAlaviyAe badhuM ja lakhANu athati joI temAM ghaNA sudhArA sUcavyA. eTaluM ja nahi, paNa temaNe banArasa rahyAM rahyAM ahIMthI meAkalavAmAM AvatAM badhAM ja prUphA joI ApyAM. TibeTana bhASAmAM anuvAdita thayela bauddha graMthAnI yAdI uparathI temAM eka yeAgazataka' nAmanA graMtha che evI sUcanA TibeTana jANanAra munizrI javijayajIe karI ane te parathI te graMtha kayA viSayane ane kevA che e mAhitI meLavavAnA prayatnamAM nAladA pAli insTiTayUTanA prAdhyApaka DaoN. nathamalajI TATiyAe madada karI che. praphe| tapAsavAnA kArTImAM
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ L mane mA. je. vidhAbhavananA adhyApaka zrI. ke. kA. zAstrI ane jainadanAcAya zrI. zAMtilAla ma. verAe khAsa madada karI che. dhI DAyamaMDa jyukhilI prese paNa A kAma khAsa rasa laI tema ja dhyAna daIne karyuM che. chevaTe A pustaka chApavA mATe gayuM tyArathI te badhAIne pragaTa thayuM tyAM sudhImAM dhyAna rAkhavAnI keTalIya nAnImeTI bAbate aMge gujarAta vidhAsabhAnA sahAyaka matrI zrI. jeThAlAla gAMdhInI cIvaTe kAmane vakhatasara pAra utAryu che. Ama aneka vaDIlA temaja mitro taraphathI mane aneka prakAranI je madada maLI che te badala saunA pratye hArdika kRtajJatA darzAvuM chuM. zakaya banyA teTaleA zrama karavA chatAM ane pUrI kALajI rAkhavA chatAM AkhA pustakamAM kacAMka kayAMka mudraNadeSa rahI gayA che. enuM zuddhipatraka ApyuM che, chatAM sudhAraNA thavI rahI gaIhAya tathA agatyanuM khIjuM kaIM rahI gayuM haiAya tenI sUcanA sahRdaya vAcaka karaze teA AbhArI thaiza. guDI paDave, 2012 tA. 12-4-56 amadAvAda indukalA hI. jhaverI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sapAdakIya prastAvanA 1. pratiparicaya --khAghAbhyatara paricaya 2. graMthakAra --sattAsamaya -jIvanavRtta 3. kRti 4. viziSTa phALA * - kathAkAra --tattvaciMtaka --AcAra sa`zeAdhaka 1--6 viSayAnukrama --yAgAbhyAsI 5. AdhyAtmika sAdhanA ane tenI para parA --siddhAntAnuM kASThaka nAmavAra 12 15 15 18 26 32 32 1. namakAra ' 2. nizcayadRSTie yeAganuM svarUpa 3 3. vyavahAradRSTie ceAganuM svarUpa pa anadhikArInuM kathana 7. AtmA ane kamanA sabadhanu yana 4. vyavahAra cegathI kALakrame siddhi 6 5. phalasiddhinAM Avazyaka agA 7 6. adhikArI, adhikAra ane 4 ' 6. A. haribhadranA yeAgagra'thAne paricaya 42 cAmazataka-mULa ane samajUtI 1-16 --vaidika, bauddha ane jaina ceAgAMgAnI tulanA 9. yogadu --yAgadRSTisamuccaya --yAgazataka -~-~cAgavizikA 7. A. haribhadranI vargIkaraNa temaja paribhASAnI navatA 66 --- danAntara sAthe tulanAmAM A. haribhadranI mauliktA 60 8. A. haribhadranA mAnasavikAsa 10. 44 40 48 52 54 57 63 upasa hAra-- samanvaya' zabdanA arthanI kakSAe 1 8. itihAsa ane vikAsakra manI dRSTie tattvaciMtananI cAra bhUmikAe ra 9. tyAM ane kamanA paraspara asarakAraka sa'madhanuM bIjI bhUmikAne anusarI upapAdana 15 adhikArabhede atIndriya vastunA medhanu' tAratamya 10 11. apunaHndhaka, samyagdaSTi,
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. ane cAritrInAM anukrame che. -laukika ane lokottara lakSaNe dhamaMdaSTinuM pRthakkaraNa 43 12. sAmAyikanI azuddhi ne ! 22. cAritrIrUpa trIjI kakSAnA zuddhine khulAse 22 || gIne upadeza 5 13. eka ja samaye cittamAM | 23. gRhasthane upadezavAnA viSasaMbhavatI zuddhi-azuddhine yonI vigata 45 khulAse | 24. sAmAcArInuM vistArathI kathana 14. prathama samyakatva-sAmAyika ane tenAM kAraNe 25 - caDiyAtA adhikArIo nA sAmpradAyika AcAramAM AdhyAtmika ane vyAva dekhAtI saMkucitatAne hArika jJAnanI maryAdA 26 khulAse -jJAnanI traNa kakSAo 25. yathAyogya upadeza paNa samajutI,daSTAnta ane gItA AdinI tulanA sahita 27 baMdhaka banI zake-khulAso para 26. apAtrane yoga ApavAthI 16. samatvayukta muninI niSiddha thatAM aniTe 53 ane vihitamAM nivRtti 27. paripakava bhUmithI uparanI pravRtti, cAkaDAnA dRSTAntathI 34 bhUmikAmAM pravartanAra mATe 17. bhinna bhinna adhikArIo sAdhAraNa niyama 54 mAM yogane khulAse ane 28. yogasiddhi ane sAdhusiddhi 56 ane yoganAM bhinna bhinna 29. uparanI bhUmikAmAM pravelakSaNe 37 zavA mATe jarUrI evI 18. adhikArIonI pravRttinI vidhinuM varNana 57 zuddhine khulAse 39 30. sthirIkaraNa sAdhavAnA 19. yogyatA pramANe sAdhakane upAyo 59 upadeza 40 31. arati nivAravAnA upAyo 60 20. prathama kakSAnA sAdhakane 32. navazikhAu umedavAranI laukika dharmane upadeza 4 pradhAna jIvanacaryA 21. samyagdaSTirUpabIjI kakSAnA -caramapravRtane artha 65 yogIne lokottara dharmane 33. rAga Adi ne lagatA upadeza 42 | sAmAnya vicAra
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prazno 103 34. karmane lagatA prAsaMgika 38. yogajanya labdhio ane 67 | tenuM phaLa --punarjanma, karma ane | - zubha, azubha ane zuddha mekSa Adi vize cha muddA upayoganuM spaSTIkaraNa 96 onI dArzanika tulanA 68 39. kAyika AcAra karatAM mAna--AtmavAdI darzana sika bhAvanuM caDiyAtApaNuM 99 javaviSayaka maulika taphAvata 69 maMDUka dRSTAnta-bauddha sAthe -avidyA yA karmane tulanA AtmA sAthe anAdi saMbaMdha chA 40. vikAsagAmI be prakAranA -karma vyaktirUpe Adi - sAdhakanuM tAratamya 104 chatAM pravAhathI anAdi 7 | 41, kALajJAnanA upAye 108 -upAyathI karmasaMbaMdhane 42. anazanazuddhi mATenA viziSTa viyoga prayatnanuM prayojana 111 --jainadarzanamAM paugalika yA marta karma ane amUrta pariziSTa 117-144 AbhAne saMbaMdha 74 ] 1. caramAvata 117 -bhAratIya darzanamAM mUrta- 2. apunabaMdhaka 11 amUrta saMbaMdha 75 3. vibhUti 122 -bhAratIya darzanemAM baMdha 4. kALajJAna 127 mekSanuM svarUpa 5. AdhyAtmika vikAsakramanI 35. denuM svarUpa ane te bhUmikAo ane dhyAnenI vizenA ciMtananI vidhi 78 tulanA 36. ciMtanane bIjo prakAra 90 6. A. haridranA graMthonI 37. AhArane prakAra ane vidhi2 yAdI 142 -sarva saMpankarI bhikSAnuM zabda-sUci 145 svarU5 93 zuddhipatraka 176
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ARNER Pallapstipurgianisatisparinew HINETRIOLEMATEREHRARTrains ThishnuMapujmesahUTHAMA nAzAmAdAgAvidasAmanAsimAnAnadAnAlAviyogAsAvAdAnA goyasatahamAlamasAgAegadivAmAnavavadhAmihinAmAlADa yAdava pAvasyAmaphala holAemanamAsArakAlAdivAsvaritasamAnAlA kapAnAminAhAkhAnAgasadasarAhAvApAnAmijAgIlasAjInAmA 00 ENTERNEMshIRMERHISRELEDEEM fame Renklem alla apAmAmAkaNAnAyANAmanihiAhAnAzimAhagisanAmacAmAhAsA hAtabAzAvavahAramayasAnimaesakAgopinAsaMghAmAmAviyAkArA 55 vihigAnavamAsAtahAtabArAhANavihipaDiAsAhama jahamatrAparatAvirakA siMhIpagiravAsanAgAsAtitAjAdharapakvatIviNa bosIgItA yogazatakanI tADapatrIya prati-lekhana saM0 ( anumAne ) 12 mI zatAbdIno aMta khaMbhAta-zrI zAntinAtha tADapatrIya jaina bhaMDAra
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA pratiparicaya prastuta pustakamAM je graMthanuM sapAdana, bhASAMtara Aphri karavAmAM AvelAM che te ' yAgazataka 'nA khAdya temaja AMtarika paricaya meLavIe te pahelAM tenI prApti ane tenI mULa prati AdinA itihAsa jANavA jarUrI che. * yAgazataka mA aneka sthaLe ullekha maLatA, paNa te adyApi prApta, thayela nahi. lagabhaga traNa varSa pahelAM zASaka vidvAna muni zrI puNyavijayajIne e graMtha kha bhAtanAzAMtinAtha jainabhaMDAramAMthI prApta thayA. te eka tADapatrIya peAthImAM khIjI cha kRtio sAthe lakhAyelA che. kRtienAM nAma A pramANe che-- sukhAhucaritra (pA. 1-15), 2. zAlibhadracaritra (pA. 15-25), 3. puMDarIkastava (pA. 25-33), 4. sukozalacaritra (pA. 34-43), 5. devakIcaritra (pA. 44-55), 6. yAgazataka (pA. 15-65), 7. ajitazAMtistava (pA. 65-72). prati 145 IMca lAMkhI ane !!! iMca paheALI che. dareka pAnAnI banne maujue babbe bhAgamAM lakhANa che ane dareka bhAgamAM traNathI cAra lITIe che. madhya bhAgamAM deza parAvavA mATe chidra che, pratinI sthiti sArI che ne lipi paNa svaccha che. tenI lakhyA sAla nathI, paNa muni zrI puNyavijayajInA abhi 1. I. sa. 1922 mAM AtmAnaMda jaina pustaka prasAraka maMDaLa- AgrA taraphathI prasiddha thayelA yAgadarzana tathA yAgavi'zikA' nAmanA pustakanA prAraMbhamAM ceAgadazananA mathALe lakhAyelA nikha dhamAM 5 sukhalAlajIe, zvetAMbara jaina oNnpharansa-muMbaI dvArA prakAzita jaina graMthAvilane AdhAre, ceAgAtaka nAmanA eka haribhadrIya graMtha hAvAnI sUcanA ApelI. 2. dAmaDA 64, kramAMka 121. .
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 prAyAnusAra lipinA samaya teramA sakAthI arvAcIna hAvAnA sabhava nathI. prathama kRti sukhAhucaritranA aMtamAM A pramANe puSpikA che : hilita sAathA nivaivinimitte jarmAcArtha ca|' A parathI ema lAge che ke e peAthI lakhanAra sAvadevI pAte ja haze, para`tu bIjo evA bAhyAbhya`tara paricaya ' hivata 'evuM padma 6 paNa mata che ke hAvA chatAM tenA a` ' lakhela ' ema nahi paNa ' lakhAvela ' ema karavA joIe. A khIjo mata AcAya zrI jinavijayajInA che. tee akSarA ane lipinA vaLAMka uparathI ema dhAre che ke lakhanAra koI puruSa ja hAvA joIe. je ema haiAya te sAvadevIe peAtAnI kAI saMbaMdhI sivadevIne nimitte A peAthI lakhAvI evA a phalita thAya. game tema hA, paNa eTaluM te niHzaMka che ke A sAte kRtie eka ja hAthe lakhAyela che, te lakhanAra nahi te lakhAvanAra eka bahena che ane te paNa eka bahenane nimitte. yAgazataka e padhabandha graMtha che. enA nAma pramANe emAM sA padho che ane te prAkRta bhASAmAM ASchanDa yeAgazatakamAM yAganA viSaya carcAyela che. jaina praparAmAM pracalita evI paribhASAe temaja vargIkaraNane anusarI graMthanI racanA thayelI che, chatAM temAM yeAgya sthaLe bauddha ane sAMkhyayeAganI paribhASAo temaja temanAM maMtavyA sAthe jaina paribhASA ane maMtavyAnI tulanA karI yathAyeAgya samanvaya paNu karavAmAM AvyA che. yAgazatakanI aMtaryaMta samagra vastuonA paricaya AgaLa vigate ApavAmAM Avela viSayAnukrama uparathI thaI zake tema AtrAthI atre enI punarukti asthAne che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta yogazataka jo ke AdhyAtmika graMtha che, paNa tapAsa kiratAM "yogazataka" nAmanI anya kRtinI paNa jANa thaI. e kRti vaidhaka viSayane lagatI che, ane te saMskRtamAM che. "zataka " hovA chatAM enI prApta pratiomAM "124 padho che. e vaidhaka viSayaka kRtinI aneka pratie jaina bhaMDAramAM sulabha paNa che. ame muni zrI puNyavijayajI mAraphata pATaNasthita hemacaMdra jJAnamaMdiramAMnI eka prati meLavI ane te joI. daramyAna nayacakasaMpAdaka muni zrI aMbUvijayajI dvArA mAlUma paDayuM ke TibeTana graMthomAM paNa eka "yogazataka' che. A uparathI ame zAMtiniketana ane nAlaMdA bauddha vidyApIThamAM tapAsa karI te mAluma paDyuM ke TibeTana bhASAmAM anuvAdita thayelo te yogazataka graMtha paNa vidhakane lagato che. e anuvAda saMskRta uparathI ja thayuM che e niHzaMka che. A uparathI ame e jANavA prayatna karyo ke TibeTanamAM anuvAdita "yogazataka" ane pATaNanA bhaMDAramAMthI maLela "yogazataka" e baMne eka ja che ke judA judA. chevaTe nAlaMdA vidyApIThanA adhyApaka Do. nathamalajI TATiyAe tyAMnA lAmA pAse TibeTana uparathI thoDe sAra kaDhAvI amane mokalI Apyo. jo ke e sAra zarUAtanAM be pone ane chevaTanA eka padhana ja hatA, chatAM zarUAtanAM be padhonA sAranI pATaNathI prApta "yogazataka "mAMnA zarUAtanA be saMskRta padya sAthe arthadaSTie sarakhAmaNI karI to ema lAgyuM che ke zarUAtanAM e be padho baMnemAM eka ja che. TibeTana anuvAdamAMnA trIjA padhathI mAMDI AgaLanA padhone sAra adyApi upalabdha thayo nathI, eTale ema te atyAre kahI na zakAya ke AgaLane bhAgaTibeTana ane saMskRta "yogazataka'mAM keTale aMze samAna che ke jude che, paNa zarUAtanAM be padhone bhAva bannemAM samAna havAthI evI aTakaLa thAya che ke mULa kRti eka haze ane tene TibeTanamAM
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAda thaI te TibeTamAM sacavAI rahyo, jyAre bIjI bAju mULa saMskRta graMtha bhAratamAM, khAsa karI jaina bhaMDAramAM ja, sacavAI rahyo. TibeTana anuvAdamAM kula 110 padya che. temAMnuM chelluM padya upasaMhArarUpe hAI, sAmAnya rIte bauddha graMthamAM maLI Ave che te rIte, graMthakAra temAM pitAnI kRtinA puNyanA badalAmAM saunuM Arogya irache che. pATaNathI prApta saMskRta vaidhaka graMthanuM 110muM padha joyuM to te TibeTana padhathI juduM paDe che. vaLI TibeTana karatAM mULa saMskRtamAM 14 padho te vadhAre che ja. ame zarUAtanAM be padho ja atyAre meLavI zakyA chIe, eTale AkhA graMtha paratve sarakhAmaNI karavAnuM kAma atyAre zakya nathI.' graMthakAra prastuta graMtha yogazatakanA kartA AcArya zrI haribhadra che. haribhadra nAmanA aneka AcAryo jaina paraMparAmAM thaI gayA che. te badhAmAM je yAkinImahattarAsUnu tarIke prasiddha che ane samayanI dRSTie je sauthI pahelAM manAya che te ja ahIM prastuta che. haribhadrane sattAsamaya pUrvathI cAlI AvelI mAnyatA pramANe vi. saM. pa30 thI 585 gaNAto. Do. yAkebIe upamitibhava prapaMcA kathAnI prastAvanAmAM vikramane navamesattAsamaya dazame seMke svIkArelo. zrI kalyANavijaya jIe pitAnI dharmasaMgrahaNanI saMskRta prastAvanAmAM ene nirAsa karI vikramane chaThTho saMke sthApavA 1. aneka haribhakanI mAhitI mATe juo zrI mohanalAla dalIcaMda desAI kRta jaina sAhityane saMkSipta itihAsa pA. 882. 2. ejana pA.155.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayatna karyAM che,' para`tu zrI jinavijayajIe aneka khAdgha temaja AMtara pramANlRAnI samAaAcanA karI temanA samaya vi.saM. 757 thI 827 nizcitapaNe sAbita karyAM che ane te ja have samAnya pazu thayA che. A. haribhadranA aneka graMthA upalabdha chatAM emAM cAMya emanA jIvana saMbaMdhI kAI vizeSa mAhitI maLatI nathI. je kAMI thADuM temanA keTalAka prathAnI aMtima prazastimAMthI jANavA maLe che te A pramANe che. teo zvetAMbara saMpradAyanA temaja vidhAdhara gucchanA hatA. gacchapati AcAryanuM nAma jinabhaTa, dIkSAgurunuM nAma jinadatta ane dhamAtA sAdhvInuM nAma yAkinI mahattarA hatuM. A badhIya khAkhatAnA nirdeza temaNe eka sAthe teA AvazyakasUtranI 'ziSyahitA' nAmanI peAtAnI TIkAnA aMtamAM karI dIdhA che.ja anya sthaLoe eka yA bIjI vigatanA ja ullekha che. A uparAMta temanA jIvana vizenI mAhitI nIcenA uttara jIvanavRtta * 1. pA. 23 thI 34. 2. jaina sAhitya sa'zASaka bhAga 1, aMka 1, pA. 53. lekhanuM nAma che: 'haribhadrasUrikA samayani ya.' 3. DA~. cAkAkhIe paNa peAtAnA mata bhUlabharelA hatA ema samarAiccakahAnI peAtAnI prastAvanAmAM svIkArI zrI jinavijayajInA matane ja mAnya rAkhyA che. zrI kalyANavijayajI paNa provacarita'nI prastAvanA (pA. 54)mAM peAtAnA prathama mata sudhArI zrI jinavijayajInA matane svIkAre che. tyAre preA. ke. vI. abhya'kara vizativi'zikA'nI prastAvanA (pA. 1)mAM A. haribhadrane vikramanA dazamA saikAmAM mUke che. 4. " samAptA ceyaM ziSyahitA nAmAvazyakaTIkA / kRtiH sitAmbarAcArya jinabhaTanigadAnusAriNo vidyAdharakulatilakAcArya jinadatta ziSyasya dharma to yakinI mahattarAsUnoralpamaterAcArya haribhadrasya / "
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlIna graMthomAM upalabdha che, jemAMnI keTalIka aitihAsika hevAne saMbhava che: 1. A. haribhadranA upadezapadanI municaMdranI TIkAnA (vi. saM. 1174, I. sa. 1118) aMta bhAga. mudrita. 2, jinadattakRta gaNadharasArdhazataka (vi. saM. 1169-1211 I. sa. 1112-1154). mudrita. 3. prabhAcaMdrakRta prabhAvacarita, navame zaMga (vi. saM. 1334, I. sa. 1278). mudrita. 4. rAjazekharane prabaMdhakoza (vi. saM. 1405, I. sa. 1349). mudrita. 5. sumatigaNinI gaNadharasArdhazatakanI vRtti (vi. saM. 125 I. sa. 1239). amudrita. upara 1, 3, 4, 5 mAM jaNAvyA mujaba A. haribhadranuM janmasthAna citrakUTa eTale hAlanuM cittoDa hatuM. pite dIkSA lIdhI tyAMsudhI A. haribhadra ghaNuM karI cittoDamAM hatA, paraMtu tyAra pachI sAdhu tarIkenuM emanuM ghaNuMkharuM jIvana rajapUtAnAnAM AsapAsanAM sthaLomAM ane gujarAtanA pradezamAM pasAra thayuM hoya ema lAge che, kemake e pradezamAM vasatA udyotanasUrinA teo guru thatA hatA. 1. A graMthamAMthI upalabdha thatI badhI vigatene paM. haragoviMdadAse haribhadrasUricaritra" (saMskRta)mAM, zrI kalyANavijayajIe dharmasaMgrahaNInI saMskRta prastAvanAmAM, zrI jinavijayajIe haribhadrasUrikA samayanirNaya" nAmanA lekhamAM temaja yAkobIe samarAIzcakahAnI prastAvanAmAM vistArathI cacI che. A uparAMta paM. becaradAse "jainadarzananI prastAvanAmAM (gujarAtI, ane zrI. mehanalAla desAIe jaina sAhityano saMkSipta ItihAsamAM (pA. 155thI) A. haribhadranI jIvanarekhA AlekhI che. A badhAmAMthI Avazyaka niSkarSa ahIM ApavAmAM AvyA che. 2, juo yAkobInI samarAIzcakahAnI aMgrejI praratAvanA pA. 6. Ane gujarAtI anuvAda "jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 3, aMka 3mAM karavAmAM Avyo che.
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNadharasArdhazatakanI vRttimAM kahyuM che ke A. haribhadra jAte brAhmaNa hatA ane prabhAvaka caritamAM paNa teo rAjA jitArinA purehita hatA e nirdeza che. jo ke mULa gaNadharasArdhazatakamAM ane upadezapadanI municaMdrakRta TIkAmAM A bAbatane ullekha nathI, chatAM e asatya nathI ema cAkebI mAne che, kemake A. haribhadranuM janadharmanuM UMDuM jJAna bAjue mUkIe te paNa emanuM anyAkhyA viSayonuM jJAna evA prakAranuM che ke je brAhmaNane ja kamaprApta hoya. vaLI temanI dharma parivartanane lagatI mukhya hakIkata je sauthI jUnA ullekhamAM (municaMdra kRta TIkAmAM maLe che te paNa e ja vastu sUcave che.' De. yAkobI jaNAve che ke "yAkinI sAdhvIne pitAnI dhamamAtA tarIke svIkArIne haribhadra pitAnuM sAcA dharmamAM parivartana teNIne AbhArI mAne che. A temane bIje janma kahI zakAya. A parivartana kaI rIte thayuM te vizenI kiMvadantI prabhAvacaritamAM A rIte che : haribhadra citrakUTamAM rAjA jitArinA purohita hatA. teoe vidvattAnA abhimAnathI pratijJA lIdhelI ke "jenuM kaheluM na samajuM tene huM ziSya thAuM." eka vAra chUTA paDela eka unmatta hAthIthI bacavA teoe jaina maMdirane Azraya lIdhe. tyAM tIrthaMkaranI pratimAne joI tene teoe upahAsa karyo. bIje divase ghera jatAM rastAmAM madharAte teoe eka vRddha sAdhvIne eka gAthA uccAratI sAMbhaLI, jeno artha te na samajI zakyA. tenI 1. juo yAkobInI samarAiccikahAnI aMgrejI prastAvanA pA. 8 agara tene gujarAtI anuvAda pA. 287-88. 2. ejana, aMgrejI pA. 8 ane gujarAtI pA. 287-88. 2. cakkiddhagaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo cakkI / kesavacakI kesava ducakkI kesI ya cakkI y|| --Avazyakaniyukti gA. 421.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAse jyAre teo ziSya thavA gayA tyAre teNe guru jinabhaTasUri pAse javA kahyuM. jyAre zrI haribhadre gurune gAthAnA artha pUchyo tyAre gurue kahyu ke jaina sUtronA ardhAM jaina pravrajyA laIne je vidhipUrvaka bhaNe tene ja kahevAmAM Ave che. AthI teoe dIkSA lIdhI ane yAkinI mahattarAne dhamAtA tarIke svIkArI, zrI haribhadranI vidvattA ne temanA cAritryane kAraNe gurue temane peAtAnA paTTadhara banAvyA."1 zrI haribhadra sAmAnya rIte temanA dareka graMthane aMte viraha' zabda vApare che, te emanA graMthA pArakhavA mATe eka cihna che. para parAgata kiMvaduntI pramANe ' viraha ' zabda zrI haribhadranA khe bhANeja ziSyA husa ane paramahaMsaneA viyAga sUcave che, jo ke zrI haribhadra pAte kAMya paNa A khAkhatanA nirdeza karatA nathI. A saMbaMdhI kiMvadantI TUMkamAM A pramANe che. zrI. haribhadre peAtAnA haMsane paramahaMsa nAmanA be bhANejone dIkSA ApI ziSya karyAM. zAstrAbhyAsa karyAM pachI khauddhazAstra zIkhavA teo khauddha vidyAsthAnamAM gayA. tyAM gurune jainasAdhue hovAnI zaMkA jatAM pArakhuM karavAnI icchA thaI, eTale teNe cAlavAnA mArga para jinapratimA rakhAvI badhA ziSyAne te uparathI cAlavA kahyuM. haMsa ne paramahaMsa pratimA para khaDIthI traNa rekhA karI ane e rIte jinapratimAne khupratimA banAvI te upara paga daI artha--prathama e cakravatI thayA, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakrI, te pachI eka vAsudeva ane cakrI, te pachI kezava ane cakravartI, tyArabAda kezava ane be cakravartI, pachI kezava ane chellA cakravatI thayA. 1. jitAri rAntanA purahitanI bAbata temaja hAthInA prasaMga khATTa karatAM ukta ahevAlanI badhI bAbatene savAda munica'drasUrinA ullekhamAM TU'mAM maLe che. te uparathI kahI zakAya ke A kiMvadantI prAcIna che ane temAM khAsa koI atyukti na ha|I tene satya mAnI zakAya.( jue yAkAbInI samarAiccakahAnI prastAvanA pA. 9)
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAlyA. peAtAne mArI nAMkhavAnA khauddhonA vicAra jaNAtAM teoe te sthaLanA tyAga karyAM. pAchaLa bauddha rAjAnuM lazkara AvyuM. haMsa laDatAM laDatAM marAyeA. paramaha sa pAsenA nagaranA rAjA surapAlanI sahAyatAthI guru pAse paheAMcyA ne sarva vAta kahI sva`stha thayA.1 zrI haribhadra kupita thayA. teoe bauddho sAthe zAstrA karyAM. ' je hAre te dhagadhagatA kaDAyAmAM paDe' e zarata hatI. bauddhAcAryo hAratAM khaLatA telamAM DaeNAmAyA. zrI haribhadranA gurune khakhara paDatAM kApanI prazAMti mATe temaNe traNa gAthAe lakhI mAkalI. * zrI haribhadrane pazcAttApa thayeA. A traNa gAthAe parathI teee samarAdityakathA prAkRtamAM racI hAvAnuM kahevAya che. teoe 1440 ke 1444 bauddhone sahAravAnA saMkalpa karyAM hAvAthI tenA prAyazcitta lekhe teoe teTalA graMthA cyA hAvAnuM manAya che,2 1. lagabhaga AvI ja kathA ApaNane prasiddha digambara vidvAna akala kanA sabaMdhamAM maLe che. akala' ane temanA nAnAbhAI nikala ka chUpI rIte bauddha maThamAM vidyAdhyayana karavA jAya che. pakaDAI jatAM baMnene kArAgAramAM nAkhavAmAM Ave che. tyAMthI rAtrie te AtmarakSA mATe bhAgI jAya che. teone pakaDavA dhADesavAreA pAchaLa paDe che. akalAka jinazAsananA pracAranA uddeza peAtAnA vidyAmaLe siddha karI zakaze ema mAnI nikala'ka temane eka taLAvamAM chupAI javA kahe che ne peAte sainikA vaDe bharAya che. sainikAnA gayA mArdra akala' bahAra Ave che--A prakAranI kathA cAlI Ave che, jo ke akala'ka peAte kyAMya peAtAnA bhAI nikalaMkanA ullekha karatA nathI. A kathAnI aitihAsikatA mAkhata temaja ha'sa-paramahaMsanI kathA para enA prabhAva vize vistRta carcA zrI. kailAsaca'dra zAstrIe karI che. (jue nyAyakumudacaMdra-sAga 1, pA. 30 thI 35.) 2. AvI ja AkhyAyikA thADA pheraphAra sAthe rAjazekharanA prabandhakAza'mAM ullikhita che. yAkAkhI lakhe che ke A ki'vadantImAM ka'Ika tathya hAI zake, para`tu jhINavaTathI jonAra abhyAsI tene haribhadranA jIvananA aitihAsika banAva tarIke nahuM svIkAre. ( samarAicUkahAnI aMgrejI prastAvanA pA. 17 ane gujarAtI anuvAda pA. 294.)
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zrI haribhadranA jIvanavrutta mATe upara Apela AdhAra graMthAmAM bhadrezvarasUrinA ' kahAvatI ' ( prAkRta ) graMthane lIdheA nathI. zrI jinavijayajInA lekhane AdhAre yAkAkhIe enA nirdezamAtra karyAM che.1 A graMtha amudrita che ane enI eka ja tADapatrIya prati pATaNanA graMthabhaMDAramAM che. AmAM zrI haribhadrasUrinA prakha"dha sauthI chellA che. eTaluM ja nahi, paNa jinabhadragaNi kSamAzramaNunA saMbaMdhamAM ' saMpaya... devaaAya' gae ' arthAt ' hamaNAM ja devaleAka pAmyA ' evA zabde vaparAyela che. A uparathI DaoN. umAkAMta zAha kahAvalIne prAcIna mAne che.2 zrI kalyANavijayajIe prabhAvaka caritanI peAtAnI gujarAtI prastAvanAmAM kahAvalImAM upalabdha thatI vigatAnA sauthI prathama upayAga karyAM che. te paNa ene anya AdhAragraMthA karatAM prAcIna temaja vadhu prAmA Nika mAne che. zrI jinavijayajI temaja zrI puNyavijayajI sAthe parAmarza karatAM mAlUma paDayuM ke tee paNa evA ja mata dharAve che. AthI e graMthamAM upalabdha thatI vigatAnI khAsa noMdha levI ghaTe. kahAvalImAM zrI haribhadranA janmasthAna tarIke cittADanA nirdeza nathI, pazu te 'piva guI khaMbhapuNI'nA rahevAsI hatA ane 'jenuM kheAleluM na samaju tenA ziSya thA" e pratijJA sAthe pharatA 1. ejata pA. 6. " " 2. jae * jaina satyaprakAza H varSa 17, a'ka 4, pA. 89-90. 3. pA. 50 thI AgaLa. te pachI zrI hIrAlAla kApaDiyAe anekAMtajayapatAkA'nI peAtAnI aMgrejI prastAvanA ( bhAga 1. pA. 21 )mAM temaja zrI kailAsa'dra zAstrIe nyAyamuca'dranI prastAvanA ( bhAga. 1. pA. 32-33)mAM kahAvalInI amuka vigatane vaza kyAM che. 4. zrI kalyANavijayajI 'piva'guI nAmanI kAI brahmapurI' ema kalpanA kare che. jue prabhAvakacarita (gujarAtI)nI prastAvanA pA. 50.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharatA teo cittoDa AvyA hatA evo temAM ullekha che. A uparAMta emanI mAtA gaMgAne pitA zaMkarabhane paNa nirdeza kahAvalImAM che je anyatra nathI. temanA dharma parivartananI hakIkatamAM paNa ahIM thoDI bhinnatA che. gurunuM nAma jinabhaTa nahi, paNa jinadattasUri jaNAvyuM che. jyAre gurue "cakidurga gAthAne artha A. haribhadrane samajAvyo tyAre A. haribhadre temane dharmanA svarUpa temaja phaLa vize pUchayuM. gue kahyuM: "saspRhane mATe dharmanuM phaLa svargAdinI prApti che, jyAre ni:spRhane mATe dharmanuM phaLa "bhavaviraha che." haribhadre kahyuM, "mane bhavaviraha ja priya che, mATe tema kare." AthI gurue temane jaina dIkSA ApI. tyArabAda AcAryapada ApI pitAnA paTTadhara ziSya banAvyA. zrI haribhadra "bhavavirahasUri' nAmathI prasiddha kevI rIte thayA e vize paNa kahAvalImAM judI ja vigata che. zrI haribhadra jayAre bhojana karavA besatA tyAre temane bhakta laliga zaMkha vagADate. te sAMbhaLI vAcako AvatA. ladilaga teone bhojana karAvato. pAchA vaLatA yAcake zrI haribhadrane namaskAra karatA ane zrI haribhadra temane "bhavaviraha karavAmAM udhamavata thAo" ema AzIrvAda ApatA. A sAMbhaLI "ghaNuM ja bhavavirahasUri' Ama bolatA te pitAne sthAne jatA. A rIte A. haribhadra jaibhavavirahasUri' nAmathI prasiddha thayA. uparanA prasaMge parathI ema lAge che ke zrI haribhadrasUri 'virahAMka' kahevAyA tenuM kharuM kAraNa temanI bhavavirahanI dhagaza hatI, nahi ke pachInA prabaMdhe kahe che te pramANe emanA ziSyone viraha. zrI haribhadranA ziSya vize paNa kahAvalImAM anya graMtho karatAM judI vigata maLe che. temAM kahyuM che ke "zrI haribhadrane sarvazAstrakuzala jinabhadra ane vIrabhadra nAmanA be ziSyo hatA. te samaye
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittoDamAM bauddha matanuM prAbalya hatuM, tethI haribhadranA jJAna ane kalAnI bauddho ghaNI IrSyA karatA hatA ane e ja kAraNathI te banne ziSyone bauddhoe ekAMtamAM mArI nAkhyA. AnI khabara paDatAM zrI haribhadra anazana karavAno nirdhAra karyo, paNa pravacananA prabhAvaka jANIne temane tema karatAM rokavAmAM AvyA. chevaTe graMtharAzine ja potAnI ziSyasaMtati mAnIne tenI racanAmAM teo vizeSa udyamI thayA." zrI kalyANavijayajInA mata anusAra kahAvalInuM uparanuM lakhANa vadhu prAcIna ne prAmANika che, kemake haMsa ne paramahaMsa jevAM nAme jina zramaNAmAM pracalita nathI; e nAme kadipata hevI joIe ane nahi to upanAma heI zake, paNa AvAM mULa nAmo hovAM saMbhavatAM nathI.1 amane paNa kahAvalIne ullekha vadhAre vajanadAra lAge che. zrI haribhadranA graMthonI saMkhyA bahu moTI che. pUrva paraMparA pramANe teo 1400, 1440 athavA 1444 prakaraNonA kartA | manAya che. zrI haribhadra prAkata ne saMskRta kRtio banne bhASAmAM tathA gadya ane padya banne zilImAM lakhyuM che. teoe mAtra aneka graMthe ja nathI lakhyA, paraMtu anekavidha viSayo paNa maulika rIte sparyA 1. jao prabhAvakyaritanI prastAvanA pA. pa3. 2. AmAM 1400 nI para parA jUnI che ane ene nirdeza sau prathama municaMdrasUrie (vi. saM. 1174) upadezapadanI TIkAmAM karyo che. A sivAyanA ulekhe mATe ja o paM. becaradAsa kRta jainadarzana'nI prastAvanA pA. 4-7. zrI rAjazekharasUri pitAnA prabaMdhakoza'mAM zrI haribhadranA 1440 graMtho levAnuM jaNAve che. 15mA sikAnA zrI ratnazekharasUri potAnA "zrAddhapratikamaNurthadIpikA'mAM zrI haribhadranA 1444 graMtha hovAnuM sUcave che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. temaNe cArecAra anugaviSayaka graMtho lakhyA che. dA. ta. dharmasaMgrahaNa, Sadarzanasamuccaya Adi dravyAnuyogaviSayaka kSetrasamAsavRtti Adi gaNitAnuyogaviSayaka; paMcavastu, paMcAzaka, dharmabiMdu, upadezapada, saMdhaprakaraNa Adi caraNakaraNAnuyogaviSayaka ane samarAieNkahA, dhUkhyAna, kathAkeza, vagere dharmakathAnuyogaviSayaka. uparAMta anekAMta jayapatAkA, zAstravArtAsamuccaya, nyAyapravezavRtti jevA graMtho temanI nyAyaviSayaka pratibhA ne abhyAsane sacoTa khyAla ApavA pUratA che. aneka yogazAstronA dehanarUpa temaja jaina yogasAhityamAM eka navo ja cIle. pADanAra temanA yogaviSayaka graMtho (yogabiMdu, yogadaSTisamuccaya Adi) viSayavaividhyamAM umere kare che. zrI haribhadranA graMthanI yAdI aneka lekhakoe ApI che, paraMtu te badhI saMpUrNa paNe ekabIjAne maLatI AvatI nathI. zrI haribhadranA pitAnA graMthamAM AvelA ulekhone AdhAre, anya graMthakAroe karelA haribhadrIya graMthanA ullekhone AdhAre temaja vebara, piTarsana, bhAMDArakara vagerenI ne ane bIjAM De. yAkobInA mata anusAra A paraMparAgata kathana atizakita bhareluM hoya athavA ema mAnavuM joIe ke prakaraNa e paddhatisara taiyAra karela jude graMtha na hoya, paraMtu paMcAzakanAM 50 prakaraNo, aSTakanAM 32, paDazakanAM 16 vagere evA maryAdita arthamAM e saMkhyAne upayoga thayo hoya. juo samarAizcakahAnI prastAvanA pA. 11. . 1. zrI maNilAla nabhubhAie dharmabiMdunA gujarAtI bhASAMtaranI prastAvanAmAM, paM. haragoviMdadAse haribhadranA saMskRta jIvanacaritramAM, zrI kalyANavijayajIe dharmasaMgrahaNanI saMskRta prastAvanAmAM, paM. becaradAse jainadarzana'nI prastAvanAmAM, zrI mohanalAla desAI e jaina sAhityane saMkSipta itihAsamAM, zrI hIrAlAla kApaDiyAe anekAMta jayapatAkAnI aMgrejI prastAvanA (bhA. 1-2)mAM A. haribhadranA graMthonI yAdI ApelI che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 sAdhanAne AdhAre zrI kalyANavijayajIe pitAnI yAdI taiyAra karI che. emAM 88 graMthane samAveza thAya che. teoe prApya, aprApya, zaMkita ane saMbhavitatAnI keTine paNa ThIka ThIka UhApoha karyo che. zrI hIrAlAla kApaDiyAe anekAMta jayapatAkAnI aMgrejI prastAvanA (bhAga 1)mAM zrI haribhadrane nAme caDelA evA 87 graMthanI yAdI ApI che, ane sAthe sAthe anekAMtajayapatAkAnA bIjA bhAganI prastAvanAmAM e badhA graMthanI samIkSA karI emAMthI jeTalA nizcita rIte zrI haribhadranA ja che te temaNe pramANe sAthe judA tAravyA che, temaja te graMthanA viSayane TUMka paricaya paNa Apyo che. AmAM Aja sudhI nahi neMdhAyelA evA paNa keTalAka graMthane samAveza thAya che.1 A banne yAdIone sAme rAkhI muni zrI puNyavijayajI sAthe parAmarza karI ame eka svataMtra yAdI taiyAra karI che. (juo pariziSTa 6.) A. haribhadrasUrinA sAhityanA avalokana parathI temaNe ApelA phALAnI vigatavAra carcA karIe te pahelAM eTaluM TUMkamAM nedhavuM jarUrI che ke AgamonI TIkA saMskRtamAM racanAra sauthI pahelA zrI haribhadra ja che. jemAM koI matanuM khaMDana na hetAM mAtra taTasthabhAve 1. dA. ta. bhAvanAsiddhi, Atmasiddhi, anekAMtasiddhi, vargakevalisUtra vagere. paraMtu keTalAka je nizcita rIte zrI haribhadranA kahI zakAya ema che evA chUTI paNa gayA che; jema ke yogazataka, laghukSetrasamAsa vagere. (jue pariziSTa 6) 2. AgamagraMze paranI jUnI TIkAo, niyuktio, bhASya ane cUNio A.haribhadranA pahelAM prAkRtamAM lakhAyelI maLe che. nandIsUtra paranI jinadAsagaNunI cUrNi I. sa. 677mAM pUrNa thaI hovAnuM manAya che. te paNa prAkRtamAM ja che. koI paNa AgamagraMtha para jUnI saMskRta TIkA jANamAM na hoI ema kahI zakAya ke A pheraphAra A. haribhadrathI ja zarU thayo hato, je uttarakALamAM paNa cAlu rahyo che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 darzananuM prAmANika nirUpaNu ja hoya evo paDradarzana para graMtha lakhanAra paNa sauthI pahelA teo ja che. e ja rIte tattvaciMtana, AcAra ne yoganA viSayamAM tulanA temaja samanvaya dvArA nirUpaNa karavAnuM prasthAna bhAratIya vAdrumayamAM temaNe ja prArahyuM che. viziSTa phALe A. haribhadranA AMtarika jIvana yA vyaktitvane spaSTa paricaya karavAnuM ekamAtra sAdhana te emanA upalabdha badhA ja graMthonuM viSayavAra vigatathI taTasthabhAve avalokana karavuM e che, paraMtu atre evA samagra avalokanane avakAza nathI; chatAM temanA vyaktitvane adhUro paNa sAco ane spaSTa paricaya karAvavo. Avazyaka che. e dRSTie ame temanA keTalAka graMtho pasaMda karI temaNe kathAkAra, tattvaciMtaka, AcArasaMzodhaka ane yogAbhyAsI tarIke te te viSayamAM ke viziSTa phALo Apyo che e yathAsaMbhava vicArIzuM. zrI haribhadrane nAme eka kathAkeza nAmano graMtha ulekhA gayela che paNa te upalabdha nathI, paraMtu temanI samarAIkahA (samarAdityakathA) upalabdha che. A kRti prAkRtamAM che. enI sukumArazilI, bhASAsauSThava temaja mukhya vaktavyane spaSTa karavA mATe siddha karAyelI vastusaMkalana e badhuM temanA viziSTa kavitvanuM sUcaka che. 1. zrI haribhaka pahelAM koIe AvuM nirUpaNa karyAnuM pramANa Aja sudhI jJAta nathI. 2. yAkobIe samarAIkahAnuM saMpAdana kareluM che. temaNe potAnI aMgrejI prastAvanAmAM te kathAnuM hArda ne mahattva darzAvela che. zrI jinavijayajIe "kuvalayamAlA" nAmanA lekhamAM prasaMgavaza samarAieNkahAnI yogya mulavaNuM TUMkamAM karI che. (jue, vasaMta smAraka graMtha, pA. 262-264) kathAkAra
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 jaina paraMparAmAM kathAnuyAga e eka zAstranA prakAra manAyA che. Agamika sAhityamAM AvatI kathAe uparAMta paNa anekaviSa kathAo lakhavAnI praNAlI zrI haribhadra pahelAMthI paNa cAlu tA hatI ja. taraMgavatI, vasudevahiMDI, dhammilahUiMDI, pamacariya Adi aneka carita ke kathAgraMthA racAyelAM, jemAMthI keTalAka upalabdha pazu che, paraMtu e badhAmAM samarAdityakathAnuM sthAna anAkhu che. eka teA tenI bhASA sarala hAI sukheAdha che, vanA kaMTALA Ape tevAM lAMbAM nathI ane avAntara kathAe evI rIte gUMthAI che ke jethI mukhya kathAvastunA saMbaMdha vAcakranA manazcakSu samIpa avicchinna rahe che ane uttarAttara rasa peASAtA jAya che. AvAM ja lakhANeAthI suprasiddha kavi dhanapAle tilakamaMjarInI prastAvanAmAM tenI prazaMsA karatAM kahyuM che keH niroddhuM pAryate kena samarAdityajanmanaH / prazamasya vazIbhUtaM samarAdityajanmanaH arthAt samarAdityakathAnA vAMcanathI utpanna thayela prazamarasane vaza thayeluM mana jyAre vaira-vigraha Adi upAdhi tyajavA mAMDe che tyAre e manane kAI rokI zakatuM nathI. ' dhanapAla pachI A. hemacaMdre paNa peAtAnA kAvyAnuzAsanamAM ene salakathA tarIke oLakhAvI che.1 kavi dhanapAla pahelAM paNa zrI haribhadranA vidyAziSya udyotanasUrie te jANe samarAdvityakathAnA prabhAvathI prerAIne ja peAtAnI ' kuvalayamAlA ' kathA racI haiAya ema lAge che.2 samarAdityakathAnuM mahattva divase divase eTaluM badhuM vadhatuM cAlyuM ke AgaLa jatAM tenA saMskRtamAM sakSepa thayA ane gujarAtI bhASAmAM paNa samarAdityarAsa racAyA. 1. samasta phalAnteti vRttavarNanA samarAdityAdivat sakalakathA | kAvyAnuzAsana a. 8. sU. 8. 2. jue zrI jinavijayajInA 'kuvalayamAlA' lekha, vasa'ta smAraka graMtha, pA. 262-64.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara mA tIrthaMkara neminAtha ane sAdhvI rAmatI e bane pAtro jaina paraMparAmAM suvikhyAta che. jema-rAmatInA nava bhavanI kathA paNa jANItI che. dareka bhavamAM e bane pati patnI tarIke sahajIvana gALe che ane puruSArthathI vikAsa karatAM karatAM chelA navamA bhavamAM banne muktipada sAdhe che. A nave bhavamAM banene puruSArtha ekadhAro vikAsazIla ne saMvAdI rahyo che, jyAre samarAdityakathAnAM mukhya be pAtro rAjakumAra guNasena ane purohitaputra agnizamanI kathA judI ja rIte zarU thAya che. A bannenuM bhava bhavamAM eka yA bIjI rIte sAhacarya sadhAya che, paNa te saMvAdamAM pariNamatuM nathI. pitAnI beDeLa AkRtinI guNasene vAraMvAra karela mazkarIthI kaMTALI agnizama tApasa bane che jethI bIje janme evI viDa banA sahavI na paDe. kAlAMtare guNasenane agnizarmAne meLApa thAya che. guNasena potAnA aparAdhanI mAphI mAgI agnizamane mAse pavAsane pAraNe pitAne tyAM bhikSA levA AgrahapUrvaka nimaMtre che. mAsAMte agnizarmA tyAM jAya che, paNa eka yA bIje kAraNe tenA pratye dhyAna apAtuM nathI. Ama cAra vAra banavAthI azirmA krodhe bharAI janmojanma guNasenanuM vera levA saMkalpa kare che. jyAre guNasena sAdhu bane che tyAre devayonimAM gayela agnizarmAne jIva vairavRttine kAraNe tenA para agnikaNa varasAvI tene jIva le che, paraMtu guNasena jarAya roSa lAvyA sivAya kSamAthI badhuM sahI le che. Ama eka pachI eka janmamAM agnizamane jIva guNasenanA jIvane ghAta kare che, paNa te te kSamApUrvaka sahI le che ane e rIte utkarSa pAmatAM mukti meLave che, jyAre agnizamane AtmA adhogati pAme che. A rIte satkama temaja puruSArthanuM ane asatkarma temaja asapuruSArthanuM phaLa kevuM hoya e mukhya vaktavyane darzAvavA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zrI haribhadra guNasena ane agnizamanA nava bhavanI kathA avAntara AkhyAne temaja prAsaMgika subhASite ane upadeza sAthe evI sacoTa zilIe racI che ke te vAMcanAranuM citta jItI ja le che. tethI ja enA pratye arvAcIna vidvAno paNa AkarSAya che. zrI haribhadra jyAre prajJApanA, dazavaikAlika, anuyogadvAra Adi jaina Agama para sarvaprathama saMskRta TIkA lakhavAnuM zarU karyuM tyAre te temane pUrvAcAryaviracita tatvaciMtaka AgamonI saMskRtamAM mAtra samajUtI ja Apa vAnI hatI. tethI temAM temanI kaI viSayagata navatA na dekhAya te samajI zakAya ema che, paraMtu jayAre teoe tatvaciMtana ane AcAranA eka ke aneka muddAone laI svataMtrapaNe tenA upara vicAravA ane lakhavA mAMDayuM tyAre temAM temanuM vyaktitva taddana nirALI rIte UpasI AvatuM dekhAya che. prathama tattvaciMtanane laI A vidhAna spaSTa karIe. tatvajJAnane lagatA eka ke aneka prazno para A. haribhadra ekaMdara lakhyuM che ghaNuM, paNa emanA viziSTa phALAne spaSTa khyAla ApavA mATe ahIM evAM lakhANane traNa bhAgamAM vaheMcI nAkhIzuM: pahelA bhAgamAM anekAMta jayapatAkA jevA, bIjAmAM zAstravArtAsamuccaya jevA ane trIjAmAM vadarzanasamuccaya jevA graMthe Ave. anekAMta jayapatAkAmAM A. haribhadra jaina paraMparAnA prANabhUta gaNAtA anekAMtavAdanuM tarkapurasara sthApana kare che ane sAthe sAthe bIjA prasiddha evA ekAMtavAdanuM nirasana kare che, eTaluM ja nahi, e nirasanamAM garbhita rIte Itara vAde para vijaya meLavavAnI vRtti hoya tema paNa e "jayapatAkA' zabdathI 1. jemake ekAMta-nityatvavAda, ekAMta-anityavAda, ekAMta-satavAda, ekAMta-asatavAda vagere.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ temaja e graMthamAM vaparAyelA "zakti' jevA zabdothI lAge che. nyAyasUtranA praNetA akSapAde tatvanirNayane sAcavavA ane sthira rAkhavA mATe ja95kathA ane vitaMDAkathAnI AvazyakatAnuM samarthana karatAM kahyuM che ke jema UgatA choDane sAcavavA mATe kAMTAnI vADa paNa jarUrI che, tema adhyAtmakSetre paNa tattvanirNayanI sthiratA mATe vijayakathA ane mAtra khaMDanaparAyaNa carcA-vitaMDA sudhdhAM Avazyaka che. akSa pAde A vidhAna karyuM e kaMI Akasmika nathI. enI pUrve keTalIya zatAbdIo thayAM bhinna bhinna dAzanikomAM jalpakathA ane vitaMDAkathA cAlatI. nAgArjuna jevA zUnyavAdI vidvAnoe karela parIkSAo ane vigraha arthAt khaMDananuM valaNa jotAM ema lAge che ke dArzanika mAnasa dhIre dhIre vitaMDA tarapha paNa vadhye jatuM hatuM. vaLI akSapAda pachInA udyotakara Adi jevAnA nibaMdho spaSTa sUcave che ke prakAMDa paMDite paNa vijayakathAmAM vadhAre rasa letA. dArzanika goSThIomAM tattvajijJAsApradhAna vAdakathAnuM sthAna na hatuM ema nahi, paraMtu e sthAna jalpa ane vitaMDA kathA karatAM kaMIka gauNa thaI jatuM ane virala paNa thaI jatuM. AvI dArzanika paMDitanI adhyayana-adhyApana temaja ciMtana, manana ane lekhananI praNAlImAM UcharanAra ane adhyayana karanAra game tevA vidvAna hoya toya ekAeka te ja5 ane vitaMDAthI 1. 'tattvAdhyavasAyasaMrakSANArthaM jalpavitaNDe, bIjaprarohasaMrakSaNArthaM knnttkzANAvALavat ' nyAyasUtra 4, 2, 50. 2. o paM. sukhalAlajIno lekha "to paplavasiMha, bhAratIya vidyA, bhA. ra. aM. 1 mAM, tathA nAgArjunakRta "mAdhyamikakArikA ane vigrahavyAvartinI.' 3. nyAyavArtika, nyAyamaMjarI Adi. 4. vAda, jalpa ane vitaMDAnA artha ane itihAsa mATe juo 5. sukhalAlajI saMpAdita pramANamImAMsA-bhASATippaNuM pR. 110 thI.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ taddana alipta rahI zake ane vAdakathAmAM ja rasa le evI AzA. kAMIka vadhAre paDatI gaNAya. vicAra karatAM ema lAge che ke zrI haribhadre jayAre anekAMtajayapatAkA lakhI tyAre dAnika bahumukhI vidvattA heAvA chatAM temanuM mAnasa kAMIka aMze prativAdIe upara vijaya meLavavA bhaNI vaLeluM. tethI ja temaNe prativAdIonI ukti-ene 'zAkti' jevA vizeSaNathI nirdezI che ane peAtAnA pakSanI carcAne 'jayapatAkA' tarIke biradAvI che. Ama chatAM anekAMtajaya-patAkAmAM temanuM sUkSma ciMtana ke bahuzrutapaNuM jarAya UtaratI kakSAnuM nathI. paraMtu A. haribhadranA AtmA sthiticusta nathI. temane jema janmasiddha vaidika paraMparAnA tyAga ane zramaNatvane svIkAra karavAmAM vAra na lAgI tema temane peAtAnI vijigISu vRtti dabAvI tattvajijJAsu vAdakathAnA Azraya laI dAnika carcA karatAM jarAya sAca na thayA. tethI temaNe zAstravArtAsamuccaya jevA graMthA racavAmAM e ja vAdakathA agara temanI peAtAnI paribhASAmAM kahIe te| dharmakathAnA Azraya lIdheA. anekAMtajayapatAkAmAM carcAnA viSaya teA jainapara parAsamata anekAMta ja che, ane zAstravArtAsamuccayamAM paNa dRSTi teA anekAMtanI ja che. emAM Atmatattva ane tene sparza karatA aneka nAnA meATA muddAenI anekAMtadaSTie sthApanA che. e sthApanA karatI vakhate zrI haribhadre jaina dRSTithI judA paDatA jainetara vaidghika ane bauddha badhA ja vAdeAnI talasparzI samIkSA karI che. A samIkSAmAM temaNe anekAMtajayapatAkAnI peThe tArkika paddhatinA upayAga teA karyAM che, paraMtu emAM emaNe itara vAdIe pratye je udAravRtti ane mahAnubhAvatA darzAvI * 1. jue anekAMtajayapatAkA--zayokttimima hitAr gadAna (le. 6 surajIvAt vA zozInAm ( leA. 7), zaTofvimUDhA-(leA. 9). 2. jue aSTaprakaraNa, 12muM vAdISTaka.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 che te A. haribhadra pahelAMnA ke pachInA koI paNa jaina ke jainatara vidvAne karelI dAnika samIkSAmAM bhAgyeja dekhAya che.1 anekAMtajayapatAkAmAM je ekAMtavAdene temaNe zAkti tarIke eLakhAvela te ja vADheAnA prasiddha puraskartA kapila, buddha, patajali jevA aneka AcAryaMne zAstravArtAsamuccayamAM divya, mahAtmA, mahAmuni jevAM vizeSaNAthI praza'sIne kahyuM che ke AvA RSie JA na nirUpe. Ama kahI temaNe kapila, buddha jevA pravatAnAM te te maMtavyAnuM hArda peAtAnA siddhAMta sAthe avisaMvAdI bane e rIte tAravavA prayatna karyAM che. bauddha vidvAna dhamakIrti ane zAMtarakSite paNa virodhI vAdAnI samIkSA teA karI che, paraMtu temaNe ekeya samIkSAmAM khauddha ke bauddhatara vAdeneA A. haribhadranI peThe samanvaya karyAM nathI. zAMtarakSita 'tattvasaMgraha'mAM sAMkhyasaMmata prakRtivAdanI ane phUTasthanityavAdanI parIkSA kare che, paraMtu te mAtra sAMkhyamatanA khaMDana pUratI che, jyAre A. haribhadra sAMkhyamatanI samIkSAne aMte prakRtivAdanuM je rahasya darzAve che te janasauMmata karma prakRtivAdanI yAda ApavA sAthe dUra bhUtakALamAM e banne vAdA pAchaLa kAI samAna bhUmikA heAvAnuM sUcana kare che. teo kahe che ke 6 jema jaina dRSTie bhUtaka ane adbhUta AtmAnA saMbaMdha ghaTe che tema sAMkhyasamata prakRtivAda paNa satya samajave, kAraNa ke te kapile nirUpyA che ane kapila teA divya mahAmuni che.'2 2. 1. udayanAcArya' 'kusumAMjali'nA prAraMbhamAM izvarApAsanA vize lakhatAM judA judA pakSonAM valaNAnA samanvaya karyo che te nedhapAtra che. mUrttayA'pyAtmano yogo, ghaTena nabhaso yathA / upaghAtAdibhAvazca, jJAnasyeva surAdinA // evaM prakRtivAdo'pi vijJeyaH satya eva hi / pijovatathaiva, vijyo hisa manhAmuni: || --zAsravArtAsamuccaya, leAka 236 37.
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 udyotakara jevA raiyAyikAe IzvarakatvavAdanuM samarthAMna karyuM che, paNa temaNe enI khIjI virodhI khAjunA kAi samanvaya nathI darzAvyA. e ja rIte zAMtarakSite IzvarakatvavAdanuM nirasana karatAM tenI khIjI bAju pratye jarAya sahAnubhUti darzAvI nathI, jayAre A. haribhadra IzvarakatvavAdanI samIkSA judI ja bhUmikA para rahI kare che. teo, Izvara sRSTinA kartA nathI e svamatanuM samana karavA chatAM kaMI daSTie Izvarane kartA kahI ke mAnI zakAya agara tenI upAsanA karI zakAya e rahasya paNa darzAve che. tee kahe che: ' sAdhupuruSAe IzvarakatvavAdane A rIte yukta mAnyA che. Izvara eTale paramAtmA. teNe kahela tenuM Asevana karavAthI mukti pamAya che ane Asevana na karavAthI saMsAramAM bhaTakavuM paDe che. AthI karIne nimittarUpe IzvaranuM kapaNuM mAnavAmAM kAI DhoSa nathI. je zraddhALue! paramezvarane kartA mAnI zAstravAkayomAM zraddhA seve che temanI maneAvRtti ane adhikArane dhyAnamAM rAkhI katvavAdanA upadeza karavAmAM Avele che. vaLI AtmA pAte ja kharI rIte zaktidhAma heAvAthI Izvara che, ane AtmA teA kartA che ja, tethI katvavAda ghaTI zake. vaLI zAsrakArA ni:spRha ane upakAraparAyaNa hAya che, te te yuktiviruddha zA mATe khele ? AthI karI teenA vaktavyanuM tAtpa hiteSI puruSe tarkazAstrane anusarI zodhavuM joIe.'2 Ama kahI teo IzvaranA ke paNAnI khAkhatamAM anekAMtadRSTi vikasAve che. 1. juo nyAyasUtra 4, 1, 19-21 paranuM nyAyavArttika. 2. tatazvezvara kartRtvavAdo'yaM yujyate param / mukhya nyAyAvirodhena, thAI'du: anucaH // IzvaraH paramAtmaiva, taduktavratasevanAt / yato muktistatastasyAH kartA syAd guNabhAvataH //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 1 e ja rIte dhamakIrti ane zAMtarakSite jainasamata syAdvAda ke anekAMtadRSTinI samIkSAmAM peAtAnAthI bhinna evA dRSTibiMdunA mama zeAdhI samanvaya karavA koI prayatna karyAM nathI, jyAre A. haribhadre vijJAnavAdI ane zUnyavAdI bauddha ma`tavyanI samIkSA karavA chatAM eka atigaMbhIra ane sUkSmadarzI dAnikane zeAbhe tevI bhASAmAM vijJAnavAda ane zUnyavAdanuM rahasya batAvavA sAthe tenA puraskartA tarIke saMmAnita evA tathAgata pratye hArdika bahumAna darzAvyuM che. teo kahe che : 'kSaNikavAdanI peThe vijJAnavAda paNa buddhe Asakti ane khAdyA parAyaNatA nivAravA mATe yogya adhikArIe para karuNA karI upadezyA che, kemake buddha jevA mahAmuninA upadeza rahasya vinAnA na hoI zake. vaLI khuddhe zUnyavAda upadezela kahevAya che, te paNa khAsa prakAranA adhikArIenA hitanI dRSTie, ema samajAya che.'ra zaMkarAcArye khIjA aneka ', tadanAsevanAdeva, yatsaMsAro'pi tattvataH / " tena tasyApi kartRtvaM kalpyamAnaM na duSyati // karttA'yamiti tadvAkye, yataH keSAJcidAdaraH / atastadAnuguNyena, tasya kartRtvadezanA // paramaizvaryayuktatvAnmata Atmaiva cezvaraH / sa ca karteti nirdoSaH kartRvAdo vyavasthitaH // zAstrakArA mahAtmAnaH prAyo vItaspRhA bhave / sattvArthasaMpravRttAca kathaM te'yuktabhASiNaH // abhiprAyastatasteSAM samyagmRbhyo hitaiSiNA / nyAyazAstrAvirodhena yathA''ha manurapyadaH // --zAsravAsamuccaya, zlAka 203-9. 1. pramANuvArtika 3, 180-82. 2. anya miSaye metAthAnivRttaye / kSaNikaM sarvameveti buddhenoktaM na tatsvataH ||
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ virodhI daitavAdIonA vAdonI peThe jainasaMmata anekAMtavAdanI paNa paryAlocanA karI che. temaNe e paryAlocanAmAM kevaLa zAbdika virodhanI bhUmikAne Azraya laI vijigISa kathA karI che, jyAre A. haribhadra aupaniSada ahamatanI samAlocanA karatI vakhate jana maitavAdanuM sthApana karavA chatAM advaitanuM rahasya zuM hoI zake e pitAnI dRSTie batAvavAno prayatna karyo che. teo jaNAve che ke "sarvatra samabhAva keLavavAnA uddezathI advaitane upadeza che." ema lAge che ke jema jema zrI haribhadra navanavA dArzanika graMtha lakhavA prerAtA gayA tema tema temanAmAM madhyastha valaNane ane tene pariNAme eka prakAranI viziSTa prajJAne paNa udaya thayo. tethI ja kadAca te samaye dArzanika vijJAnamAtramapyevaM, bAhyasaGganivRttaye / vineyAn kAMzcidAnitya, yadvA taddezanA'rhataH // na caitadapi na nyAyya, yato buddho mhaamuniH| suvaidyavadvinA kArya dravyAsatyaM na bhASate // evaM ca zUnyavAdo'pi, tadvineyAnuguNyataH / abhiprAyata ityukto, lakSyate tattvavedinA // -zAstravArtAsamuccaya, zloka 464-66 ane 476. 1. zAMkarabhASya 2, 2, 33-36. 2. anye vyAkhyAnayantyevaM samabhAvaprasiddhaye / atAnA zAstra, niaichA tu taravataH | -zAstravAtasamu, . 550. 3. pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimad vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // -lektatvanirNaya, lo. 38. AtmIyaH parakIyo vA ka: siddhAnto vipazcitAm / dRSTeSTAbAdhito yastu yuktastasya parigrahaH // -ogabiMdu, lo. pa25.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 kSetramAM pracalita khaMDanAtmaka vAdavivAde teene zuSka, nira1 ane mULa dhyeyane vighAtaka lAgyA haiAya. game tema hA, paNa eTaluM teA nizcita che ke A. haribhadre bhinna bhinna vAdeAnA khaMDana mAtramAM na paDatAM peAtAne je satya pratIta thayuM tenI sAthe e badhA vAde! kaI rIte avisaMvAdI banI zake e darzAvavAnI kaLA tA sAdhI ja che, ane e rIte tattvaciMtana tathA nirUpaNunA eka vidhAyaka mA sUcavyA che. dArzanika kSetra paratve A. haribhadranA, zabdadehe nAnA chatAM adehe ati' mahattvanA eve, phALA che SaDjanasamuccaya. A. haribhadra pahelAnA ane pachInA viziSTa jaina-jainetara AcAryAe peAtapeAtAnA grAmAM lagabhaga khayAM ja bhAratIya danAnI paryAlAcanA karI che, paNa te paryAleAcanAnI bhUmikA pAtapeAtAnA matanuM samarthAMna ane paramatanuM nirAkaraNa karavA pUratI ja rahI che, nahi ke sa` dunAnuM mAtra pratipAdanAtmaka samabhAvI nirUpazu. alabatta, zrI haribhadra pahelAM siddhasena divAkare A dizAmAM prArabha kareaA,ra paNa zrI haribhadre e prAraMbhane yAgya rIte vikasAvyA che. emaNe SaDsanasamuccayamAM koI paNa eka matanuM 2. vAnaprasthAvAraLam / yAmi'du, mlA, 65 vAdAMzva prativAdAMzca vadanto nizcitAMstathA / tattvAntaM naiva gacchanti tilapIlakavadgatau // muktvAto vAda saMghaTTamadhyAtmamanucintyatAm / nAvidhUte tamaHskandhe jJeye jJAnaM pravartate // --yAgabiMduM, zlo. 67, 69. ............ A banne kSeAkA carakasaMhitA ( sUtrasthAna adhyAya 25, lAka 27-28. ) mAM akSarazaH maLe che. 2. jae temanI batrIzI naM. 9, 12, 14, 15 ityAdi ane gujarAtI sanmutiprakaraNa pA, 187,
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthApana ane bIjAnuM utthApana karavAnI dRSTi na rAkhatAM chaye darzanane mAnya evAM mULa mULa tattvonuM prAmANika nirUpaNa karyuM che. eTaluM ja nahi, paNa temaNe AkhA dArzanika jagatamAM avagaNAyela evA cArvAka matanI paNa eka dazana tarIke gaNanA karI che. Ama padarzanasamuccaya e A. haribhadranI eka anokhI sUjhane saceTa purAvo che ane bhAratIya darzana sAhityanA itihAsamAM paNa e eka viziSTa racanA banI rahe che. tatvaciMtananI peThe AcAra viSaya laIne paNa AcArya haribhadra bhinna bhinna dRSTithI navuM temaja AcAra saMzodhaka viziSTa sarjana karyuM che. evA sarjanane ahIM traNa bhAgamAM vaheMcI zakAya. pahelA prakAranA sAhityamAM nigraMtha paraMparAmAM parApUrvathI cAlyA AvatA gRhastha ane yatidharmanuM saMkSepa temaja vistArathI vAcaka umAsvAtinA tatvArtha, prazamarati Adi jevA graMthonI peThe nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. AvuM sAhitya nirmANa karavA pAchaLa A. haribhadranI daSTi e rahI lAge che ke jeo AgamakAlIna ane uttarakAlIna jana paraMparAnA nivRttilakSI AcAronuM adhyayana ke parizIlana karavA iche temane nAnA moTA prakaraNa dvArA tenI sAmagrI pUrI pADavI. A prakAranA sAhityamAM vizikAo, paMcavastu, paMcAzaka, zrAvakaprajJapti jevA graMthe Ave che. AcArya haribhadra AcAraviSayaka sAhityane je bIjo prakAra kheDyo che te aitihAsika temaja jaina saMskRtinI dRSTie vizeSa mahattva dharAve che. temanA pahelAM ja nigraMtha paraMparAmAM nivRttilakSI AcAramAM zithilatA ane vikRtio pravezI hatI 1 ane temanA samaya sudhImAM vadhAre tIvra paNa banI gaI hatI. 1. uttarAdhyayana a. 17 temaja sUtrakRtAMga 1, 7. 2. juo saMbodhaprakaraNa, pA. 13-18. .
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ A badhI vikRtionuM A. haribhadra saMbodhaprakaraNa jevA graMthamAM vistRta varNana karyuM che je tatkAlIna nigraMtha saMghanI sthitinuM spaSTa pratibiMba pADe che. teo jaNAve che ke "jaina sAdhu caityamAM ane maThamAM rahe che, pitAnI jAta mATe devadravyane upayoga kare che, vividha raMganA sugaMdhI vacce pahere che, AhAra mATe khuzAmata kare che, paisAne mATe aMga-upAMga vagere sUtro zrAvakonI sAme vAMce che, guNavaMta jana tarapha dveSa rAkhe che, paisA ApIne nAnA bALakone celA karavA mATe vecAtA le che, mugdhajanene Thage che, aMtara-maMtara kare che, vyAjavaTuM temaja dhIradhAra kare che, pitAne mATe vastra, pAtra ane dravya potAnA gRhasthane ghare bheguM karAve che, celAo mATe paraspara laDI mare che" ItyAdi. aMtamAM teo jaNAve che ke " A sAdhuo nathI, paNa piTabharAonuM peDuM che. ane jeo ema kahe che ke A sAdhuo tIrthakarane veza pahere che mATe vaMdanIya che. teo dhikkArane pAtra cheA ziraLanI vAtane pikAra konI pAse karIe ?"1 ityAdi. A. haribhadra je kaTuka satyanuM Alekhana karyuM che te uparathI temanI zuddha dharma pratyenI samajaNa ane ruci kevAM hatAM te spaSTa thAya che. paraMtu teo vikRtionuM varNana mAtra karI cUpa nathI rahyA, temaNe e vikRtio nivAravAnA vidhAyaka upAyo paNa darzAvyA che. devadravya, jJAnadravya Adine kevI rIte upayoga karavo e darzAvatAM teo kahe che ke "jinadravya te jinapravacananI vRddhi karanAruM, jJAnaguNa ane darzanaguNanI prabhAvanA karanAruM maMgaLadravya che, zAzvatadravya che ane nidhidravya che. e ja rIte zrAvakone AgamanI sUkSma vAtenA adhikArI TharAvavA ane sUtro 1. juo sabodhaprakaraNa, pA. 13-18 tathA tenA sAra mATe ja paM. becaradAsa kRta 'jainadarzana nI prastAvanA pA 12-14. 2. saM dhaprakaraNa pA. 4, gA. 96 thI.
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 vAMcIne tee pAsethI paisA levA e te saMthA anucita che.1 ' A uparAMta peAtAnA paMcavastu, dhaeNADazaka, aSTaka Adui graMthAmAM temaNe jinapUjA, jinabiMbapratiSThA, jinagRha, jainadIkSA, jainasAdhunI bhikSA vagere aneka viSayeA para peAtAnAM spaSTa matavyA darzAvyAM che. temanA AcAra saMbaMdhI sAhityane trIjo prakAra e eka rIte upara batAvela banne prakAreAthI tenI maulikatAne kAraNe jude paDe che. A. ribhadra pahelAM ThaMDa AgamakALathI nigraMtha paraMparAne temAM pravezelI vikRtiethI bacAvavA temaja navI vikRtiethI sAvadhAna rAkhavA zvetAMbara-rniMga'khara para parAmAM judI judI rIte aneka graMthA racAtA te AvelA ja,2 para`tu ame jANIe chIe tyAMlagI evA badhA graMthA mukhyapaNe sAdhusane uddezIne ja lakhAtA. A. haribhadra pahelAM gRhasthavargane uddezI pravRttidharma nuM vidhAna kAI jainAcArye svataMtrapaNe karyAMnuM pramANu hajI sudhI jJAta nathI. A khAkhatamAM temaNe pahela karI che. zrAvakadhama svIkAranAra gRhasthe zenA zenA tyAga karavA ane e parimita tyAgane zuddha rAkhavA temaja peASavA teNe kevA kevA aticAreAthI bacavuM, jIvana TakAvavA kevI kevI maryAdAe bAMdhavI vagere teA pahelethI ja aNuvrata, zIlavata Adi dvArA nirUpAtuM cAlyuM AvatuM. paraMtu A. haribhadre joyuM ke sAdhudhamanI nivRtti ane pravRtti khannenA vidhAnA tA jaina AcAragraMthAmAM che, jyAre gRhasthavarga mATe mAtra nivRttilakSI vahunA che, pravRtilakSI sIdhuM vidhAna karanAra koI graMtha nathI. A. hirabhadra mULe brAhmaNu ane te paNa veda, smRti, purANu, dana AdinA niSNAta paMDita. tethI vaidika para parAnA dhama sUtro temaja smRtigraMthAmAM AvatAM gRhasthAzramane lagatAM pravRtti ane nivRttinAM vidhAnA temanI sAme 1. sodhaprakaraNa pA. 13 gA. 26-27. 2. sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana Adi.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 hatAM ja. te sAthe ja nigraMtha sAhityamAM maLatAM gRhasthadharmanAM vidhAne paNa temanA jevAmAM AvyAM. bannenI tulanA karatAM temane jaNAyuM hovuM joIe ke gRhasthavarga e samagra samAjanuM madhyabiMdu che. badhA Azrama chevaTe enI AsapAsa goThavAya che ane vikase che. evA gRhasthavarga mATe kevaLa A na karavuM, te na karavuM ItyAdi vidhAne e jIvanadharma mATe pUratAM nathI. jo nivRttiparAyaNa sAdhusaMgha mATe paNa tene yogya pravRttinAM vidhAne Avazyaka che te gRhasthavarga mATe te evAM spaSTa ane vyavasthita pravRtti vidhAnanI tethIya vadhAre AvazyakatA che. AvA vicArathI ja jANe temaNe dharmabiMduprakaraNanI racanA karI hoya ema lAge che. dharmabiMdumAM A. haribhadra darzAvyuM che ke gRhastha tarIke samyagdaSTi ane aNuvrato dhAraNa karavA hoya toya te pahelAM pUrvataiyArIrUpe ghaNuM karavAnuM rahe che. tethI temaNe zrAvakadharmanI pUrvataiyArI lekhe gRhastho mATe dharma, artha ane kAma e traNe puruSArthane meLa bese evAM thoDAM paNa mahattvanAM vidhAne karyo. AvAM vidhAne vaidika dharmasUtro ane smRtigraMthomAM to che ja, paNa A. haribhadrane te e vidhAne jana samAjane uddezI karavAnAM hatAM. tethI temaNe evAM pravartaka vidhAne asaMdigdha bhASAmAM karyo. A vidhAna smRtigraMtho jeTalAM vistRta nathI, paNa jeTalAM che temAM kaI paNa varNa ke varganA gRhasthane vyavahArajIvanamAM kema vartavuM ene ukela Ape ja che. A. haribhadranAM e pravataka vidhAne "mArganusArI guNa kahevAya che. saMkhyAmAM e pAMtrIsa ja che, paNa te saLaMga gRhasthajIvananAM badhAM ja pAsAMne sparza karatAM hAI bahu mahattvanAM che. emanuM A sarjana e jana para parA mATe jeTaluM maulika che teTaluM ja tenI pUrvakAlIna ekadezIyatAnuM pUraka heI viziSTa paNa che. e mArganusArI pAMtrIsa guNo yA pravRttividhAne vizeSa
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ jijJAsue dharmabiMdumAMthI jANI levAM. ahIM to te vidhAnanuM pravartaka svarUpa kevuM che te batAvavA pUratuM temAMthI thoDAMka vidhAnenuM nirUpaNa karIzuM: (1) gRhastha arthopArjana mATe dhaMdho karyo ane kaI dRSTithI karavo e darzAvatAM teo kahe che ke je je vyaktine je je karma-pravRtti paraMparAthI prApta hoya te teNe karavI, zarata eTalI ke te niMdya na hoya ane zakti bahAranI na hoya temaja te nyAyapUrvaka heAya. emAM khAsa bhAra che te prAmANikatA upara. (2) lagnanI bAbatamAM vidhAna karatAM teo kahe che ke jeonAM kula, zIla, khAnapAna AdimAM samAnatA hoya ane jeo eka ja gotranA na hoya teo paraspara vivAha saMbaMdha kare. ahIM emane khAsa bhAra zIla, svabhAva, vyavahAra AdinI samAnatA upara che. (3) gRhastha kevI rIte jIvana calAve e bAbata vidhAna karatAM teo kahe che ke pitAnI saMpatti pramANe ja veSa rAkhavo ane Avaka pramANe ja kharca karavo. (4) vaDIlo pratye kaI rIte gRhastha te enuM vidhAna karatAM kahyuM che ke mAtA-pitA jevAM vaDIlonI upAsanA karavI ane je cAritra ke jJAnathI zreSTha hoya tenI paNa sevA karavI. e ja rIte deva ane atithinI sAthe dIna ke nirbaLa jananI pratipatti arthAt Adara karavAnuM paNa vidhAna kare che. AmAM vadhAre dhyAna kheMce evuM temanuM vidhAna pitAnA Azrita jananI saMbhALa levA paratve che. teo kahe che ke AzritavarganuM peSaNa karavuM eTaluM ja basa nathI, paNa tene ucita kAryamAM joDI rAkho. vaLI Azritavarga zuM zuM icche che te bhaNuM paNa daSTi rAkhavI ane tene saMkaTamAMthI bacAvavA paNa catna karo. e ja rIte evA piSyavarganuM vartana niMdAyogya banatuM hoya to tenI paNa bhALa rAkhavI ane potAnA gauravanI rakSA karavI, ItyAdi. - A. haribhadra pahelAMnAM paumacariyala, vasudevahiMdIra, Ava 1. udeza 4, gAthA 64 thI AgaLa. 2. pA. 183 thI (AtmAnaMda sabhA, bhAvanagara dvArA prakAzita).
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zyakaniryukti ane tenAM bhASya Adi graMthamAM temaja temanA kAMIka uttarakAlIna jinasenapraNata AdipurANa jevA graMthamAM RSabhadevane hAthe kSatriya, vaizya ane zudra e traNa varNanI sthApanA ane tene anurUpa pravRttionuM varNana maLe che. sAthe ja bharata dvArA brAhmaNa varNanI sthApanA ane tene yogya kartavyonuM varNana paNa maLe che. eTaluM ja nahi, paNa A. jinasene te varNavibhAga uparAMta AzramAnusArI saMskAranuM paNa varNana karyuM che. A. haribhadra pite paNa jayAre Avazyakaniyukti ane bhASyanI vyAkhyA karI tyAre e niyukti ane bhAgamAM Avela varNa dharma ane AzramasaMskAranuM varNana karyuM che. paraMtu A badhuM varNana ekaMdare cAra varNa ane cAra Azramane lagatA vaidika smRtigraMthonA anukaraNarUpe thayeluM che tethI ja smRtigraMthomAM je cAra varNone vibhAga ane tenAM kartavyo brahmA dvArA sthApita thayelAM varNavAyAM che te ja varSe ane tenAM kartavyo bhagavAna RSabhadeva temaja temanA putra dvArA sthApita thayela varNavAyAM che. smRtigraMthamAM je sthAna brahmAnuM hatuM te sthAna jaina graMthamAM RSabhadeva ane bharata le che eTaluM ja. vadhArAmAM jaina AcAryo pitAnA judA vedo hovAnuM varNave che ane te muLa jaina vedo pAchaLathI anArya thayA ema paNa kahe che. A. jinasena to smArta varNavyavasthA ane AzramavyavasthAnuM jenIkaraNa karatAM RSabhadevane hAthe spRzya ane aspRzya evA be zUdra varNa paNa sthapAve che, ane prasiddha vedane akSara 1. gA. 361 thI, pA. 156. (AgamAdaya-samiti-prakAzana).. 2. AdipurANa bhAga 1, parva 16, leka 142 thI (bhAratIya jJAnapITha dvArA prakAzita). 3. AdipurANa bhAga 2, parva 35 tathA 39 thI 4ra. 4. AdipurANa bhAga 1, parva 16 zleka 185-86.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ maheccharUpe nirdeza che. paraMtu AcArya haribhadra jyAre AdhyAbhika dharmane anulakSI svataMtra prakaraNo race che tyAre teo sAmAjika dRSTivALA varNavibhAgAnusArI paurANika varNanane purANa rAha badalI na je cIlo pADe che. teo manusmRti vagere smAta graMthomAM vihita keTalAMka pravartaka vidhAnane AdhyAtmika dharmanI bhUmikArUpe anivArya rIte upayogI gaNa apanAve che ane paraMparAthI cAlyA AvatAM ekAMgI nivartaka vidhAnamAM pravartaka vidhAnenI mArganusArI guNArUpe pUrti kare che. yoga e eka UrdhvagAmI AcArane prakAra ja che, chatAM yoga vizenA haribhadrIya sAhityane upara varNavela temanA AcAra saMbaMdhI sAhityamAM na letAM tethI juduM pADI yogAbhyAsI tene paricaya atre ApavAmAM Ave che, te eTalA mATe ke A. haribhadranAM badhAM ja sarjanamAM mUrdhanya sthAna levAnI yogyatA temanA gaviSayaka graMthamAM che ane te graMtho jema jana paraMparAne sparze che tema samagra bhAratIya yoga paraMparAone paNa Avare che. vaLI je graMthanI prastAvanArUpe A badhuM lakhANa che te graMtha pite jagaviSayaka che. A. haribhadranA yogasAhityanI yathAvat mulavaNI karavA mATe e jarUrI che ke te pahelAMnI AdhyAtmika sAdhanA ane tenI paraMparAo temaja te viSayanA sAhityane ApaNe ke paNa spaSTa paricaya karI laIe. - aMtarmukha thaI pitAnI jAtane ja mukhyapaNe tapAsavI ane e tapAsatAM je kalezamaLa ane tenAM kAraNe AdhyAtmika sAdhanA che dhyAnamAM Ave tene nivAravAnI vRtti ke valaNa ane tenI paraMparAo enuM ja nAma AdhyAtmikatA. AvI 1. AdipurANa bhAga 2, parva 42,loka 178 thI AgaLa.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdhyAtmikatA siddha karavAnA mArgo ane prayatna anekavidha che. te. badhA ja AdhyAtmika sAdhanAnI aMdara samAya che. lakSya ane sAdhya eka hovA chatAM tene siddha karavAnI prakriyAo ghaNI vAra bahu judI paDe che ane judI dekhAya paNa che, te eTalA mATe ke koI prakriyA eka aMga upara to bIjI prakriyA bIjA aMga upara vadhAre bhAra Ape che. chatAM e badhI prakriyAo mULa lakSyane uddezI cAlatI hoI chevaTe AdhyAtmika sAdhanAnI paraMparAo ja banI rahe che. AvI paraMparAo Aje paNa aneka che. AdhyAtmika sAdhanAnI caDatI-UtaratI temaja sthULa-sUkSma evI badhI ja kakSAone ane e kakSAonAM badhAM ja aMgAne darzAvatA be zabdo prAcIna kALathI bhAratIya saMskRtimAM bahu ja jANItA che. te che tapa ane yoga. A bemAMya tapa zabda vadhAremAM vadhAre prAcIna ane vadhAremAM vadhAre vyApaka rahyo che. zramaNa ane brAhmaNa A be paraMparAmAM prAcIna bhAratIya saMskRti samAI jAya che. zramaNa zabdanuM prAkRtarUpa "samaNuM che. ene artha vRttizamana temaja zra arthAt tapa karavuM e thAya che. zramaNanA paryAya ane prakAra tarIke tapasvI, tApasa jevA zabdo jANItA che. e sUcave che ke zramaNudharmanuM mULa tapamAM che ane tapane kendramAM rAkhIne ja zramaNudharmanI paraMparAo vikasI ane vistarI che. brAhmaNadharmanA mULamAM "brahmana' che. "brahmana" eTale ke yajJane kendramAM rAkhIne ja brAhmaNadharmanI paraMparAo vikasI ane vistarI che. tema chatAM yajJa sAthe saMbaMdha dharAvatA vaidika maMtra1 ane brAhmaNa graMthomAM paNa tapanI zakti ane mahimA darzAvate tapAsa 1. sarva tA: pativyanaH svaH | veda 10, 117, 1. vadhAre ullekha mATe juo veda 10, 109, 4; 10, 154, 2-46 8, 59, 1. atharvaveda 4, 35, 1-2 ityAdi.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabdane nirdeza maLe che, eTaluM ja nahi, paNa tapa ane sUcavate "zram' dhAtune tapanA saMdarbhamAM ja prayoga thayelo zatapatha jevA brAhmaNa graMthomAM jovAmAM Ave che. AraNyaka ane upaniSadomAM te sthULa yajJanuM valaNa ghaTavAnI sAthe ja jJAna ane tapanuM valaNa vadhAre vikasatuM dekhAya che. Ama eka bAju tapamArgane vikAsa ane vistAra yajJamArgathI svataMtra thato Avyo che, te bIjI bAju yajJamArga sAthe paNa ene vikAsa ane vistAra thato ja rahyo che. tapanuM prAthamika ane sthULa rUpa dehadamananA vividha prakAramAM che. jema jema AdhyAtmika zuddhimAM dehadamananI upayogitAne khyAla badalAto gayo tema tema e dehadamananI viruddha pratikriyA paNa zarU thaI. tene lIdhe eka bAjuthI dehadamananuM valaNa ochuM thaI mAnasika yA antastapanuM valaNa vadhyuM, te bIjI bAjuthI dehadamananuM valaNa 1. pataE paramaM tat | cayAditatavyane pAme dRga DhovaM gati.... zatapathabrAhmaNa 14, 8, 11 ane taittirIya brAhmaNa 2, 2, 9, 1. 2. prajApatirha vA idamagra eka evAsa / sa aikSata kathaM nu vajJAti to strAva tapottathata.. I-zatapatha 2, 2, 4, 1 tathA zatapatha 9, 5, 1, 2. 3. tavA trahma vivijJANavA to vrati sa toDatagata -taittirIya upa. 3, 2. vadhu ullekho mATe juo taittirIya upa. 1, 9; muMDaka 1, 2, 11 ane 1, 1, 8-9; *vetAzvatara 1, 15. na cakSuSA gRhyate nApi vAcA nAnyairdevaistapasA karmaNA vA / jJAnaprasAdena vizuddhasattvastatastu taM pazyate niSkalaM dhyAyamAnaH // -muMDaka 3, 5, 8. vadhu ullekhe mATe juo chAgya 3,17,4 ane bRhadAraNyaka che, 2, 6, 7, 8, 10.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAyama rAkhIne paNa tene mAnasika tapanI sAthe meLa besADavAne prayatna thaye; jo ke A banne praNAlIonI sAthe sAthe tApasa ane parivrAjakane mATe e varga dehadamananI prathAomAM racyopacyo raheto. pahelA valaNanA pratinidhi tathAgata buddha che, bIjAnA dIrghatapasvI mahAvIra che ane trIjAnA bAkInA aneka tApase che. 1. buddha sakhata dehadamana karyA pachI evA tapane virodha pitAnI jIvanakathAmAM karyo che. juo majijhamanikAya-mahAsIhanA suraMta 1, 2, 2; mahAsaccasunaMta 1, 4, 6 ane ariyapariyesanasuraMta 1, 3, 6. e ja rIte vaidika paraMparAmAM paNa ApaNe dhULa yajJamAMthI sUmamAnasika yajJa tarapha vikAsa thato joIe chIe. dravyapradhAna yajJa Ara' yakamAM dhyAna rU5 mAnasika yajJanuM rUpa le che. dA. ta. bRhadAraNyakamo azvamedha yajJanI jagAe vizvanA pratIkarUpe azvanuM dhyAna dharAtuM jovAmAM Ave che. upaniSadamAM te jJAna ane antastapanuM mahattva rUpaSTa ja che. mahAbhAratamAM tapanI prazaMsA uparAMta mAnasa ane zArIrika tapane bheda paNa batAvavAmAM AvyuM che ane mAnasika tapane zreSTha gaNavAmAM AvyuM che (juo mahAbhArata 226, 4-5). gItAmAM to kevaLa dehadamanane sthAna ja nathI, paraMtu phalatyAga svarUpa a tyAga para ja spaSTa bhAra che. tapas zabdanA arthavikAsa mATe juo "enasAIkalopiDiyA opha rilijiyana eNnDa ethiksa bhAga 2, pA 87 thI AgaLa. 2. mahAvIre pote ja anazana, zIta-tApasahana Adi bAhya tapa - tapavA chatAM dhyAna, kaSAyajaya Adi atyaMtara tapane ja mukhya mAnyuM che. juo AcArAMga prathama zrutaskaMdha uttarAdhyayana a. 30 le. 30 ane bhagavatI 25, 7, 802. mahAvIranA ekavAranA sahacArI gozAlaka AjIvakane saMmata evA cAra prakAranA tapanI ne sthAnAMgasUtra (4, 2, 309)mAM sacavAI rahI che; jemake-AnIviyALe ravihe tave uM. taM-3Lave, ghorata, raLinUtA, nidimariyapatriIjA 3. bhagavatI 3, 5, ane 11, 9 mAM anukrame tAli tApasa ane
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 jema yajJathI aihika temaja svargIya siddhio prApta thavAnI mAnyatA enA prasAramAM kAma karatI tema tapanA prasAramAM paNa evI mAnyatA prathamathI ja dekhAya che. vadhArAmAM tapa e atima puruSA meAkSanuM paNu sAkSAt ke para parAthI aMga manAyuM. tene lIdhe tapa pratyenI zraddhAmAM era vadhArA thayA. 1 'yeAga' zabdanA prayAga tA RgvedanA maMtrAmAM paNa thayeleA che, paraMtu tyAM enA samAdhi ke AdhyAtmika bhAva vivakSita nathI. upaniSadezamAM, khAsa karI atiprAcIna gaNAtA enA bhAgeAmAMya, AdhyAtmika arthamAM 'yeAga' padma vaparAyeluM maLatuM nathI. kaTha ane zvetAzvatara jevAM kAMIka uttarakAlIna upaniSadeAmAM AdhyAtmika amAM 'yAga' pada vaparAyeluM che. ekaMdara RgvedathI upaniSada sudhInA sAhityamAM 'tapasa' padanA AdhyAtmika arthamAM jeTale chUTathI ane jeTale vividha bhAvAmAM prayoga thayelA dekhAya che teTale yeAga' padanA prayoga thayele nathI. vaLI jayAre paNa AdhyAtmika atha mAM prayukta yAga' padma upaniSadeAmAM dekhAya che tyAreya tenA zivarAja tApasanuM vana che. tyAM aneka prakAranA tapaseAnI sUcanA che, je aupapAtikasUtramAM vistArathI che. 1. Rgveda 1, 34, 9; 2. 8, 1; 9, 58, 3; 10, 166 5; 1, 18, 7; 1, 5, 3. 2. yoga AmA !-taittirIya upa. 2, 4, tAM yogamiti manyante sthirAmindriyadhAraNAm / apramattastadA bhavati yogo hi prabhavApyayau // : --hai|paniSada 2, 6, 11. ... tatkAraNaM sAMkhyayogAdhigamyaM jJAtvA devaM mucyate sarvapAzaiH / -zvetAzvatara u5. 6, 13. .. adhyAtmayogAdhigamena devaM matvA dhIro harSazokau jahAti / kaThApaniSada 1, 2, sa
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbaMdha mukhyapaNe sAMkhya tattvajJAna ane tene avalaMbatI koI gaparaMparA sAthe Avelo che. mahAbhAratamAM "yoga zabda AdhyAtmika arthamAM bahu ja chUTathI ThekaThekANe jovA maLe che. tyAM paNa ene saMbaMdha mukhyapaNe sAMkhya paraMparA sAthe ja Avela che. gItA e mahAbhAratane eka bhAga ja gaNAya che ane te sAMkhya tattvajJAnanI bhUmikA upara pratiSThita che. gItAne yogazAstra kahevAmAM Avela che. gItAmAM sthaLe sthaLe AdhyAtmika arthamAM aneka rIte thayela "yoga padane prayoga jotAM tenuM "yogazAstra nAma sArthaka paNa che. prAcIna kahI zakAya evA jaina AgamamAM "ga" padane AdhyAtmika arthamAM prayoga te maLe che, paNa te "tapa" pada eTale vyApaka nathI. bauddha piTakomAMya "ga" pada "samAdhi pada jeTaluM vyApaka nathI. A badhuM jotAM ema lAge che ke sAMkhya tatvo ane sAdhakoe yoga padane AdhyAtmika aneka bhAvamAM chUTathI prayoga karyo ane gItAmAM jJAnayoga, bhaktiyoga ema judA judA yogarUpe vegane je mahimA asarakAraka rIte kAvyamaya bhASAmAM sthapAyo tyArathI AdhyAtmika sAdhanAnI badhI paraMparAomAM ga zabdanuM mAhAmya bahu vadhI gayuM. AthI pUrvakALamAM yoga ke samAdhi je tapanuM eka aMga hatuM te tape sAMkhyayoga paraMparAmAM yoganA aMganuM sthAna lIdhuM. AdhyAtmika sAdhanA sAthe jema "tapa" ane "yoga pada 1. mahAbhAratamAM noMdhAyela 24, 25 ane 26 tattva mAnanAra sAMkhya paraMparAo e te pUrva kALathI pracalita ane jude jude rUpe ghaDAtI ke vikasatI sAvicArasaraNIne paripAkamAtra che. 2. 4, 28; 3, 3-4; 5, 6-7, 6, 17 ane 23, 2; 6, 4-6; 8, 10-1ra, badhA ullekho mATe juo gItArahasya, bhAga 2 nI zabdasUci. 3. sUtrakRtAMga 1, 16, 3; uttarAdhyayana 8, 14, 11, 14.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 saMkaLAyela che tema saMvara, dhyAna ane samAdhi e zabda paNa vizeSa saMbaMdha dharAve che. dhyAna ane samAdhi zabda to badhI ja AdhyAtmika paraMparAo mATe sAdhAraNa jevA che, jyAre saMvara. zabda vize ema nathI. e zabdane AdhyAtmika sAdhanAmAM chUTathI ane vyApaka rIte prayoga mukhyapaNe jaina graMthomAM thayelA che. ane te mahAvIranA pUrvakALathI. sAMkhyasAdhakoe ke sAMkhyA tattvAvalaMbI bhAgavata jevI paraMparAe gItAnA mahimA sAthe. yogane mahimA vyApaka karyo, eTale tyArabAda je je sAMkhya paraMparAne avalaMbI AdhyAtmika sAdhanAnAM nidarzaka zAstro racAyAM. te yogazAstra nAmathI ja prasiddhimAM AvyAM. pAtaMjala yogazAstra. pahelAM paNa je evAM zA hevAnI dhAraNA che te paNa yogazAstranA nAmathI ja jANItAM hatAM. jena paraMparAmAM ati jANIto saMvara. 1. mahAvIre je tattvajJAna ane AcAra svIkAryA te pArzvanAthathI cAlyAM AvatAM ane pArzvanAthanuM ja zruta mahAvIrane prApta thayela (juo paM. sukhalAlajIkRta "cAra tIrthaMkara pA. 136). 2. zrI zaMkarAcArya brahmasUtra-bhAkhyAmAM yogadarzananA khaMDana prasaMge A pramANe lakhe che : corAsaeNsts "matha tarInADuvAyo cora" iti samyagdarzanAbhyupAyatvena yogo'GgIkriyate / ' atha tattvadarzanAbhyu-- jayo co: -e sUtra upalabdha sUtramAM nathI. pataMjalikRta yogazAstra atha caugAnuzAsana' e rIte zarU thAya che. eTale zrI zaMkarAcAryuM nirdezela yogazAstra bIjuM koI hoya. vAcaspatimizra brahmasUtranA uparanA avataraNa para sIdhe prakAza pADatA nathI, paraMtu samAna vicAra darzAvavA se 'ata eva yogazAstraM vyutpAdayitAha sma bhagavAnvArSagaNyaH...' Ama yogazAstranA vyutpAdaka tarIke teo vArSagayanuM nAma Ape che. e ja rIte pataMjalinA yogAnuzAsana pUrvenuM hiraNyagarbhanuM yogazAsana "ahicaraMhitA'nA bAramA adhyAya pramANe be vibhAga athavA saMhitAmAM vaheMcAyeluM hatuM. varatAra mATe juo 'hiMda tatvajJAnano itihAsa" pUrvArdha, pA. 112-14.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zabda ane yogazAstromAM vyApaka thayelo yoga zabda e bannene artha ane bhAva eka hovA chatAM yoga ane yogazAstra e jeTalAM sarvaparaMparAone jANatAM che eTale saMvara zabda vaidika paraMparAomAM jANato nathI. dhyAna ane samAdhi e tapanI pradhAnatA vakhate tapanAM aMga lekhAtAM. pachI yogane mahimAM vyApaka thatAM te yoganAM aMga banyAM. Ama AdhyAtmika sAdhanAnI paraMparAone lagatA sAhitya upara najara karatAM ema lAge che ke e sAdhanAnAM aneka aMgo pikI kyAreka keIe eka aMga upara vadhAre bhAra ApI ane tene mukhya aMgI lekhI bIjAM badhAne tenA aMge tarIke goThavyAM, te bIjA keIe anya aMgane mukhya aMgI gaNuM bAkInAne aMga tarIke goThavyAM. dA. ta. jemaNe tapane mukhya aMgI mAnyuM hatuM 1. jaina paraMparA AznonA nidhane saMvara kahe che: AritoSaH saMvara: (tasvArtha 9, 1.). yogazAstra (1,2)cittavRttionA nirodhane vega kahe che: yogazcittavRttinirodhaH A rIte saMvara ane yoga be padene mukhya artha niridha che, paNa ekamAM niradhanA vizeSaNa tarIke A strAva Ave che, jayAre bIjAmAM cittavRtti. jinaparaMparA Asrava tarIke mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya ane yogane gaNAve che, jemAM kharI rIte mithyAdarzana, kaSAya ane yoga e traNa ja vastuo mukhya che. avirati ane pramAda e kaSAyane ja vistAra mAtra che. ahIM e paNa jANI levuM joIe ke jaina saMmata AstromAM je yoga Ave che te paraMparAsaMmata cittavRttionA sthAnamAM che. jaina paraMparAmAM mAnasika, vAcika, kAyika vividha pravRttine yoga kahevAmAM Ave che. temAM paNa kendrasthAne mAnasika pravRtti che, eTale yogasUtramAM je cittavRtti padathI sUcavAya che te jaina paraMparAmAM AsavarUpa yoga che. jaina paraMparA AsavarUpa yoganA be prakAra darzAve che: sakaSAya vega ane akaSAya yoga, jyAre yogazAstra cittavRttinA kilaSTa ane akilANa evA be prakAra darzAve che. pahelAmAM kaSAya padathI che ane jeTalo artha
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 temaNe svAdhyAya, dhyAna, samAdhi Adine tapanAM aMga gaNyAM ane jemaNe yogane mukhya aMgI gaye temaNe tapa, dhyAna, samAdhi Adine tenA aMge gaNyAM. A rIte phera hoya to mAtra gauNa mukhya bhAvane athavA aMgagIbhAvanI geThavaNane. eTalI vAta kharI ke jema jema AdhyAtmika sAdhanAnI paraMparA mera vistaratI gaI tema tema temAM keTalAMka aMge kALakrame ke anubhavabaLe umerAtAM paNa gayAM, jemake metrAyaNi upaniSadamAM yoganAM cha aMgAne nirdeza che jyAre yogazAstramAM ATha aMga che. upara ApaNe TUMkamAM e joyuM ke AdhyAtmika sAdhanAnA judA judA mArge tapa, yoga, saMvara-saMyama ke dhyAna-samAdhi vivakSita che te ane teTale artha bIjAmAM kaleza padathI levAya che. paribhASAbhedanI tulanA A pramANe che - yogazAstra jenadarzana avidyA mithyAdarzana asmitA, rAga, dveSa, abhiniveza kaeNdha, mAna, mAyA, lAbha jaina paraMparA prathama sakaSAya yogane nirodha ane pachI aMte akaSAya yogane nirodha arthAta ayoga avasthA mAne che. e ja rIte yoga paraMparA paNa prathama kilaSTa cittavRttiono ane pachI krame aMte akilaSTa cittavRttione nirAdha mAne che. A rIte bane paraMparAomAM paribhASA ane vargIkaraNa bhinna che, paNa artha ne bhAva eka che. uparanuM sAmya mAtra e be paraMparA pUratuM ja nathI, paNa bhAratIya badhI ja AdhyAtmika paraMparAone eka yA bIjI rIte te lAgu paDe che. 1. jaina paraMparAmAM svAdhyAya, dhyAna Adi AtyaMtara tapanAM aMga che. 2. tA:svAsthAzvaraprAdhAnAni thAvo: | yogasUtra 2, 1. 3. prANAyAmaH pratyAhAro dhAraNA tarkaH samAdhiH SaDaMga ityucyate co: ! maitrA. 6, 18* yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo'zavaGgAni / yogasUtra 2, 29.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 evAM nAmeAthI oLakhAtA ane vyavahArAtA temaja ekabIjAnI asara pAmatA. paraMtu A badhAyanA mULamAM nIcenA tAttvika siddhAMtA pUratI kevI samAnatA rahelI che te have joie. 1. jIva, AtmA ke cetana tattvanuM svataMtra astitva, ra, cetana tattvanI sahaja zuddhi ane tema chatAM e zuddhine AvarateA ajJAna ane kalezanA paDadeA, 3. ajJAna ane kalezanA AvaraNanI Aphri sathA ajJAta chatAM prayatnathI tenA nivAraNanI zakayatA temaja evA prayatnAnI mAnavIya puruSA dvArA sAdhyatA, 4. ajJAna ane kalezanI nivRtti temaja sahabrU zuddhinA prAkaTacane pariNAme cetana tattvanI svarUpasthiti. A cAra siddhAMtA paikI kAI paNa eka siddhAMta vize sAdhakanI pratIti na heAya ke maMda yA zithila hAya teA enI sAdhanA na cAlI zake, na TakI zake ane na piraNAma nipajAvI zake. koI paNa kharA sAdhaka ukta siddhAMtAnI bAbatamAM makkama, dRDha zraddhALu hAvAnA ja ane peAtAnI sAdhanAthI e zraddhAne anubhavasiddha karavAnA ja. AdhyAtmika sAdhanAnI dareka paraparAnA sAhityamAM pAyAnA A cAra siddhAMte| hajArA varSa thayAM nAMdhAyelA ane nirvivAdya mAnya thayelA maLe che. ema te nAnI mATI sAdhanAnI ghaNI zAkhAo che, paNa sAMkhya-yAga, nyAya-vaizeSika, khauddha ane jaina e cAra paraparAemAM e badhI ja zAkhAonA samAsa thaI jAya che. tethI ApaNe e cAra paraMparAnA prAcIna ane samAnya graMthAne AdhAre e joIzuM ke temAM ukta cAra pAyAnA siddhAMtA kevI rIte rajU thayelA che:
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ siddhAMtanuM nAmavAra keSTaka sAMkhya-ga nyAya vaizeSika | bauddha jaina , puruSa nAmathI AtmA nAmathI nAma yA citta jIva ke AtmA zuddha cetananuM svataMtra cetana nAmathI svataMtra nAmathI svataMtra svataMtra | yA jIvatattvanuM cetana tattvanuM cetananuM astitva astitva astitva astitva avidhA ane mithyAjJAna yA samudaya nAmathI mithyAdarzana tamUlaka a- moha tathA rAga-avidhA ne tRSNA ane rAga-dveSa simatA, rAga, dveSarUpe A- rUpe AvaraNanuM kaSAya yA darzana 'Sa ne abhi- varaNa 5 astitva nameha ane niveza e paca cAritraharUpa parva viparyayarUpa Asrava yA AvaraNa AvaraNa 3 sabhyajJAna yAsamyajJAna ane samyagdaSTi Adi samyagdarzana, vive kakhyAti yogamAga ATha aMgavALo samyajJAna ane temaja tenAM aSTAMgikamArga sammacAritrarUpa upayogI ATha saMvara gAMga kevalya ane mukti ane nirvANa mokSa svarUpasthiti ! niHzreyasa prAcIna ane mahattvanAM kahI zakAya evAM upaniSadomAM brahma, AtmA, avyakta ane sat jevA zabdothI zarU thatI carcAomAM judI judI rIte ukta cAra siddhAMtanuM ja vivaraNa che. upara varNavela cAra siddhAMtane anusarI sAdhanA karanAra sAdhakanA. vartuLomAM temaja te siddhAMta vize dArzanika dRSTie mImAMsA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanAra vidvAnonA vartumAM e siddhAMtonI AsapAsa bIjA aneka upasiddhAMte temaja dRSTibheda astitvamAM AvelA che; jemake, keI cetana tatva eka ja mAne to keI aneka, kaI ene apariNAmI-kUTasthanitya mAne to koI pariNAminitya te kaI mAtra saMtatirU5. evI ja rIte sAdhanAmAM koI AtmajJAnane mokSanuM sAkSAt aMga mAnI yama, niyama Adi gAMgone yA carcAmArgane samyajJAnamAM upakAraka lekhe te koI caryA yA cAritrane mokSanuM sAkSAt aMga mAnI samyajJAnane tenA sahAyaka tarIke gaNAve. AvA dRSTibhedo jo ke saMkhyAbaMdha che, paNa temanuM sthAna AdhyAtmika sAdhanAmAM gauNu yA nahivat che, kemake tevA upasiddhAMta ke dRSTibhedone lIdhe sAcI sAdhanAmAM kazuM aMtara nathI paDatuM, jyAre upara varNavela cAra mukhya siddhAMtomAMthI eka vize paNa zraddhA na hoya te sAdhanA AstatvamAM ja nathI AvatI ane mUDhabhAve astitvamAM AvI hoya toya te phalAvaha nathI banatI. tethI ja dareka AdhyAtmika sAdhanAnI paraMparAmAM e mULa siddhAMtonI carcA upara ja bhAra apAya che. advaitaparaMparAnA sAdhake hoya ke daitavAdI sAMkhya temaja nyAya-vaizeSika paraMparAnA sAdhaka hoya, te badhAne ekasarakhI rIte mAnya evI sAdhanA pAtaMjala yogazAstramAM spaSTa ane paripUrNa saMgRhIta che. pAtaMjala yogazAstranI racanAno samaya bhale uttaravatI hoya, paraMtu te pUrvavata yogasAdhanAnA sAhityane paripAka heI sarvamAnya thayela che. tethI temAM varNavela yogasAdhanAnI prakriyA ane tenAM aMgone nideza atre pUrato che. tathAgata buddhe pote ja pUrva yogI paraMparAthI judA paDI svAnubhave sAdhanAmAga vikasAvyo che. temanI e sAdhanA pAla piTakamAM ane 1. virahayAtivaDhavA hRAovAthI yo. sU. 2, 27. 2 najJAnavAritrana mokSamA ! tatvArthasUtra 1, 1.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 temanA jIvanavruttamAM varNavAyelI che, paraMtu e badhAnA sArarUpe buddhaghASe 'vizuddhimAM' graMtha racI temAM e sAdhanA varNavI che. tethI tene anusarI bauddhasAdhanAnI prakriyA ane tenAM a MgAnA nirdeza ahIM paryApta thaze. mahAvIre karelI sAdhanA pUrvavartI pArzvanAthanI sAdhanAne anusaratI hovA chatAM temAM dIrgha tapasvI mahAvIre kAMIka svAnubhavathI sudhArA-vadhArA karyAM che. bhagavAna mahAvIranI e sAdhanA AcArAMga ane sUtrakRtAMga jevA AgamAmAM chUTI chavAI saMgRhIta che. e badhAnA sArarUpe vAcaka umAsvAtie tattvA sUtramAM saMvara ane tenAM agarUpe e sAdhanAnuM vana karyuM che, tethI tene AdhAre enA nirdeza atre karIzuM. pAtaMjala yAgasUtramAM varNavelAM ATha aneA A che : yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi. AmAMthI pAMca yameA ke mahAtratA e sAdhanAnA mULa pAyeA che. zauca, saMtAba, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyamA yamanI puSTimAM upakAraka che. A be aMga dvArA sAdhakanuM vana maitrI ane karuNAthI samRddha bane che temaja tenA cattagata kalezA maMda thAya che. Asana ane prANAcAma (yA. sU. 2, 48) e be agAthI zarIra zIta, uSNu Adi ndrasahiSNu khane che, jyAre pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e cAra aMgA dvArA indriyajaya (2, 55) ane mananI sUkSma vicArazakti yA satyasparzI RtaMbharA prajJA (3. 5. ane 1, 48 ) pragaTe che, A aMgAne yathAzakti siddha karavA sAdhaka yeAgIe kema vartavuM ane zuM karavuM e prakriyA varNavatAM pata jilae prathama abhyAsa ane vairAgya keLavavA (1. 12) sUcavyuM che ane tyArakhAnlR japa, bhAvanA temaja dhyAna karavAnI sUcanA (1. 28, 32, 33, 39) karI che. vizuddhimA mAM zIla, samAdhi ane prajJArUpe bauddhasamata
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdaSTi Adi Arya-aSTAMgika mArganuM je vizada ane vistRta nirUpaNa karyuM che temAM zIlarUpe pAtaMjalasaMmata yama-niyama AvI jAya che, samAdhirUpe prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi AvI jAya che, jayAre prajJArUpe viveka khyAti AvI jAya che. vAcaka umAsvAtie saMvaranA aMga lekhe gupti, samiti dharma, anuprekSA, parISahajaya, cAritra ane tapa evAM sAta aMge (tasvArtha 9, 2) varNavyAM che. cAritra eTale yogasaMmata pAMca yama-mahAvrata ane bauddhasaMmata zIla che. dhyAna Adi AtyaMtara tapa e yogasaMmata pratyAhAra Adi cAra aMgo ane bauddhasaMmata samAdhi che. anazana Adi bAhya tapa e yogasaMmata taparUpa trIjo niyama che, ane svAdhyAyarUpa AtyaMtara tapa e yogasaMmata svAdhyAyarUpa cothe niyama che. upara je thoDI sUcaka tulanA karI che tene hetu e che ke judI judI paraMparAomAM cAlatI AdhyAtmika sAdhanAmAM zabdabheda 1. sammAdiddhi-samyagdaSTi, sammAsaMka-samyakusaMka95, sammAvAcA-samyagvANI, samAkagmatasamyakukarma, samAAcho-samyaka AjIvikA, sammAvAyAma-sAmyavyAyAma, sammAti-samyakasmRti, sammAsamAdhi-samyaphasamAdhi (saMyuttanikAya 5, 10 ane vibhaMga 317-28). zIla-kuzaladharma dhAraNa karavA te zIla. kartavyamAM pravRtti ane artavyathI virati ema banne prakAre zIla varNavAyuM che (vizuddhimAge 1, 19 thI rapa, pA. 5-7). samAdhi-kuzalacittanI ekAgratA te samAdhi arthAta eka AlabanamAM citta ane caitasika dharmanuM samyakSasthApana (vizuddhimArga 3, 2-3. pA. 57). prajJA-kuzalacittayukta vipazyanA jJAna arthAta vivekajJAna te prajJA (vibuddhimArga 14, 2-3. pA. 304).
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ temaja vargIkaraNane kAMIka bheda hovA chatAM pAyAnI ekatA kevI rahelI che te samajAya. game te paraMparAne avalaMbI sAdhaka sAdhanA karato hoya, paNa je tenI dRSTi kharI AdhyAtmika hoya to tene sAdhanAkALamAM thatI cittanI ke AtmAnI utkrAMtine anubhava ekasarakhe ja thavAne ane dhyAnanI judI judI avasthAo paNa ekasarakhI rIte ja anubhavamAM AvavAnI. A vastune purAvA upara sUcavela traNe paraMparAonA prAcIna graMthomAMthI maLI rahe che. dA. ta. sAMkhyayoga paraMparAmAM cAra saMprajJAta ane pAMcamI asaMmajJAta evI utkAtigAmI bhUmikAo temaja savitarka, savicAra, nirvitarka ane nirvicAra evI cAra samApattio varNavAyelI che, te bauddha graMthamAM saMtApatti, sakadAgAmI, anAgAmI, ahaMtu e nAme cAra ulkAntigAmI bhUmikAo ane savitarkavicAraprItisukha ekAgratA Adi cAra dhyAne Ave che.1 jina paraMparAmAM mithyASTi Adi guNa sthAnane nAme cauda ulkAtigAmI bhUmikAonuM temaja pRthakatvavitarkasavicAra, ekatvavitarkanirvicAra Adi cAra dhyAnenuM varNana che. vaLI yogavAsiSThamAM ajJAnanI sAta ane jJAnanI sAta ema cauda utkAtigAmI bhUmikAonuM varNana che. A badhuM varNana tatvata: samAna anubhavamAMthI ja AveluM ane vikaseluM che. navA navA sAdhako ane vyAkhyAkAroe ene pitapotAnI ruci ane zakti temaja zrotAone adhikAra joI eka ja anubhavane kyAreka saMkSepathI te kyAreka vistArathI, kyAreka prAcIna bhASAmAM to kyAreka navIna bhASAmAM varNavyA che. tethI ja ApaNe joIe 1. juo "bhUmikA ane dhyAna'nuM pariziSTa 5 2. ejana. 3. juo tasvArtha 9, 4 thI AgaLa. gujarAtI vivecana pA. 380. 4. juo pariziSTa 5.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 47 chIe ke pAli piTakAmAM cAra dhyAnanuM prAcIna vana hatuM te pAchaLathI enA sthAne pAMca dhyAnanuM nirUpaNa thayuM.1 e ja rIte pahelAM sAtApatti Adi cAra mArga ane enAM cAra phaLa ema ATha bhUmikAe hatI teA pAchaLathI pramuditA Adi daza bhUmikAe AvI. e ja rIte jaina paraparAmAM cauda guNasthAnanA ahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA ema traNa bhUmikAmAM samAsa karavAmAM AvyA. A rIte hajAro varSanI sAdhanAne pariNAme sAdhakAmAM je anubhava cAlyeA AvatA ane je prAcIna sAhitya cAlyuM AvatuM temaja navuM racAtuM, e badhAMnA yathAzikata upayAga karI A. ribhadre yAgaviSayaka sAhitya racyuM che. A. hirabhadranA yogagna thA jaina zAstromAM A. haribhadra pahelAM AdhyAtmika vikAsakramanuM vana cauda guNusthAnarUpe, cAra dhyAnarUpe temaja bahirAtma Adi traNa avasthArUpe maLe che. A haribhadra ja jainaparaparAmAM sa prathama enuM yAgarUpe varNana kare che. eTaluM ja nahi, paNa paribhASA temaja vanazailI sudhdhAM navI ja yAje che ane pAtaMjala, bauddha Adi itara danAmAM ti yAgaprakriyA ane enI khAsa paribhASA sAthe jaina saketeAnI sarakhAmaNI karI bhinna bhinna yeAgapara'parAe pAchaLa rahelI yAgavastunI ekatA bahu sama ne spaSTa rIte khatAve che. Ama te mAtra jaina para parAnA sAhityamAM 1. vizuddhimA pA. 113. 2. jue pariziSTa 5. 3. ejana, temaja pUjyapAdanuM samAdhizataka AAka 4 thI AgaLa ane samAdhirAtaka(gujarAtI), gurjara sAhitya sa'graha bhAga 1, pA. 469, 7mI kaDIthI.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 ja nahi, paraMtu samagra AdhyAtmika para parAnA sAhityamAM eka navI ja keDI pADe che. A badhuM tee kaI rIte kare che tenA khyAla temanA mukhya yAgagraMthAnA nIce Apela paricaya parathI saheje AvI zakaze. A. haribhadranA yAgaviSayaka mukhya graMthA cAra che : 1yAbiMdu, 2. yAgannisamuccaya, 3. yAgazataka, 4. yAvizita. emanA 'AADazaka' graMthamAM amuka prakaraNA yAgane lagatAM che, jemAM maLatI vigate eka cA khIjI rIte emanA cAra yAgagra thAmAM AvI jAya che. eTale enA judeA paricaya ApavAmAM AvyA nathI, chatAM emAMnI vigatAnA ucita sthaLe TippaNamAM nirdeza karyAM ja che. pahelA be graMthA saMskRtamAM ne chellA be prAkRtamAM lakhAyelA che. yAbiMdu para7 zyAkapramANa, yAgadaSTisamuccaya 227 zlAka pramANa ane yAgazataka temaja yAviti emanAM nAma pramANe 100 ane 20 gAthApramANu che. yAgabiMdu anAdikALathI jIve vAsanArUpI saMsAramAM `aTavAyA kare che e eka anubhavasiddha khAkhata che; te emAMthI kAIka kALe paNa teone chuTakAro zakaya che ke kema ane e zakayatA hoya te te kayA upAyathI siddha thaI zake ? AnA uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke sa`sArapravAhanI Adi jJAta na hovA chatAM tenA aMta tA puruSAthI ANI ja zakAya che; paraMtu A sAdhyanI siddhi vikaTa che, kemake tenA adhyAtma Adi upAyA duSkara hAI pratyeka jIvane sulabha nathI. je jIvA caramAva mAM vatA hAya arthAt jeenA saMsArapravAhanI amukaeN maryAdA nakkI thaI gaI. 2. juo pirizaSTa 1
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ heya evA ja zukalapAkSika, bhinnagraMthi, cAritrI vagere ukta adhyAtma Adi upAyanA adhikArI che, kAraNa ke teo parathI mehanuM tIvra dabANa ghaTI gayuM hoya che (. 72, 99). AthI UlaTuM, acaramAvartavata jIvo para mohanuM dabANa tIvrapaNe hevAthI teo bhava-saMsAranA bhAgamAM racyApacyA rahe che. yoganA anadhikArI AvA jIvone A. haribhadra bhAvAbhinandI jevI sArthaka saMjJAthI oLakhAve che (le. 73, 85, 86, 87). . tyArabAda teo upara jaNAvela gAdhikAra prApta karavA mATenI pUrva taiyArInuM nirUpaNa kare che. A pUrva taiyArIne pUrvasevA kahela che, jemAM mukhyapaNe cAra bAbatone samAveza karyo che : 1. guru, deva AdinuM pUjana, 2. sadAcAra, 3. tapa, 4. mukti pratye aSa. A cAre bAbatone vistRta khyAla lagabhaga 41 lokamAM (109 thI 149) ApavAmAM Avyo che. ATalI bAbato jJAnapUrvaka AcAramAM Utare to ja yogamArgamAM adhikAra prApta thAya. ukta yogAdhikArane pAmelA caramAvartavatI jIvone AcArya haribhadra prastuta graMthamAM karmamaLanA tAratamya anusAra cAra bhAgamAM vaheMce che: 1. apunabaMdhaka, 2. samyagdaSTi thA bhinnagraMthi, 3. dezavirati, 4. sarvaviratithI te pUrNatA sudhI. A cAreyanAM svarUpa temaja anuSThAnanI vigate carcA AkhA graMthamAM karavAmAM AvI che. 1. je pakSamAM caMdranI kaLA vadhatI javAthI prakAzane kALa laMbAya te zukalapakSa ane kaLA ghaTavAthI aMdhakArane kALa laMbAya te kRNapakSa che. A upamA AdhyAtmika daSTie e rIte ghaTAvavAmAM Ave che ke je jIvano saMsArakALa ardhapudgalaparAvarta eTale ja bAkI rahe te zukalapAkSika ane tethI vadhAre rahe te kRSNapAkSika. 2. SoDazaka 5 le. 2 thI 4 ane 8. . 3. juo pariziSTa 2.
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ apunabaMdhaka e bhavAbhinandIthI vidhI lakSaNavALe che. tenAmAM hajI ajJAna-darzanamohane amuka aMza hovA chatAM te anya, dAkSiNya, bhavadhairAgya jevA saddaguNone vikAsa sAdhavAmAM sadA tatpara hevAthI kramazaH yogavRddhi sAdhIne graMthibheda kare che ( . 17, 178, 202). bIjA AdhakArI samyagdaSTi yA bhinnagraMthine dharmazAstra zravaNa karavAnI utkaTa icchA ane cAritradharma pratye anurAga hoya che (lo. 253). aneka sAMsArika bAbatothI AkuLa hovA chatAM samyagdaSTinuM citta darzanamohanA upazama ke kSayane lIdhe mukhyapaNe mekSAbhimukha ja hoya che, kevaLa tenuM zarIra ja saMsAramAM hoya che. AthI ja tenA gane bhAvaga kahyo che to. 203, ra05) ane tenA anuSThAnane antavivekathI utpanna thayeluM kahyuM che (le. 248-49). AvA bhAvavizeSane lIdhe enI pUrvasevA sahaja rIte ja prakRSTa banI rahe che (209). samyagdaSTi jIva saMkalezane hRAsa karato karato kramathI cAritrI avasthAne prApta kare che (le. 3pa1-para). A cAritrI mArganusArI arthAt nyAyamArganuM atikramaNa nahi karanAra, zraddhALu, purUSArthI paNa zubha pariNAma vaDe zakaya eTale ja prayatna karanAra hoya che (353). cAritrInA varNanamAM A. haribhadra arthAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya e pAMca yogabhUmikAonuM nirUpaNa kare che, kemake A adhyAtma Adi vega paramArthadaSTie dezaviratithI zarU thato manAya che. apunabaMdhaka ne samyagdaSTimAM cAritramohanA prAbalyane kAraNe te yoga bIjarUpe hoya che. have pAMca yogabhedanuM svarUpa TUMkamAM joI laIe: 1. ucata pravRttirUpa aNuvrata-mahAvratathI yukta thaI mitrI Adi bhAvanApUrvaka zAstrAnusAra tatvaciMtana karavuM e adhyAtma. enAthI pApakSaya, viryotkarSa ane cittasamAdhi Adi prApta karI zakAya che. 2. A adhyAtmane punaHpunaH abhyAsa kara e bhAvanA. enAthI kAma, krodha Adi
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ azubha bhAvanI nivRtti ane jJAna Adi jevA zubha bhAvanI puSTi thAya che. 3. bhAvanA karatAM karatAM cittane sUkSma upayogapUrvaka kaI eka prazasta viSaya para ekAgra karavAmAM Ave e dhyAnayoga. enAthI cittasthaya tathA bhavakAraNone viccheda sadhAya che. 4. avidhA kapita evI ISTa ane aniSTa vastuo pratye vivekapUrvaka taTasthatA keLavavI e samatA. enAthI labdhio prApta thAya che temaja sUkSma karmane kSaya thAya che. 5. vijAtIya dravyathI uddabhavela cittanI vRttione jaDamULathI nAza kare e vRttisaMkSaya. e sadhAtAM tarata ja kevaLajJAna ne tatpazcAta mokSa prApta thAya che (lo. 358-67). bhAvazuddhine vikAsa sAdhatAM sAdhatAM cAratrI pahelI traNa bhUmikAone vaTAvI, ethI samatAne prApta karI kSapakazreNi-ArUDha bane che. tyArabAda te alpakALamAM ja vRttisaMkSaya sAdhe che. A pAMca yogabhUmikAo pikI pahelI cArane A. haribhadra pataMjalisaMmata saMprajJAtasamAdhi sAthe ane chellIne asaMprajJAta sAthe sarakhAve che (le. 419-21). 1. ahIM eka bAbata noMdhavI jarUrI che. te e ke A. haribhadrane anusarI u. yazovijayajI potAnI yogAvatArabatrIzI (lo. 20)mAM adhyAtma Adi pAMca gabhede paikI prathamanA cAramAM saMprajJAtane ane chelA vRtti saMkSayamAM asaMprajJAtane ghaTADe che, chatAM teo jayAre pAtajala yogazAstra (1, 18) 52 vRtti lakhe che tyAre asaMprajJAtanI peThe saMprajJAtane paNa vRtti saMkSaya nAmanA pAMcamA bhedamAM ghaTAve che. AmAM teo vRtti saMkSayano artha gabiMdumAM karAyela artha karatAM vadhAre vistArI vRtti saMkSayanuM phalaka cothA guNasthAnathI caudamA sudhI vistare che. sAthe ja teo bAramA guNasthAna sudhI prApta thatA pRthakatvavitarkasavicAra ane ekatvavitarka-avicAra nAmanA be zukaladhyAnamAM saMprajJAtogano artha ghaTAve che, je pAtaMjala yogazAstramAM AvatI cAra samApattio sAthe sarakhAvatAM barAbara baMdhabese che. (jao hiMdI cothA karmagraMthanI
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyeka adhikArInuM anuSThAna kaI koTinuM che te darzAvavA. mATe A. haribhadra anuSThAnanA pAMca prakAra nirUpe che: 1. viSa, 2. gara, 3. ananuSThAna, 4. taddhatu, 5. amRtAnuSThAna. AmAMthI pahelAM traNa asadanuSThAna che, jyAre chellAM be sadanuSThAna che. apunabaMdhaka Adi gAdhikArIone sadanuSThAna ja hoya che (le. 155-161, 163). gadaSTisamuccaya yogadaSTisamuccayamAM AvatuM AdhyAtmika vikAsakramanuM varNana yogabindunA varNanathI paribhASA, vargIkaraNa temaja zailImAM juduM paDe che. gabindunI keTalIka vastu emAM zabdAntarathI samAvelI. che, jyAre bIjI keTalIka navI umeravAmAM AvelI che. ahIM jIvanI acaramAvartakAlIna-ajJAnakAlIna avasthAne ghadRSTi ane caramAvartakAlIna-jJAnakAlIna avasthAne yogadaSTi kahI che. oghadRSTimAM pravartatA bhavAbhinandInuM varNana yogabindu, (lo. 12, 13, 14, 15, 76)ne maLatuM che. yogabindumAM vaNita pUrvasevAnuM paNa ahIM yogabIjarUpe kAMIka vigate nirUpaNa che. jina bhagavAna, bhAvayogI, bhAvaAcArya, bhAva-upAdhyAya pratye kuzala citta rAkhavuM, satakRta pratye bhakti arthAt satuzAstranAM lekhana, pUjana, dAna, zravaNa, prakAzana, svAdhyAya Adi temaja guru, deva, vipra, yatijananuM pUjana vagere bAbatone prastutamAM yogabIja tarIke gaNAvI che (le. 22, 23, 27, 28, 151). A graMthamAM gabhUmikAnAM yA gAdhikArIonAM traNa vargakaraNa maLe che: ekamAM yoganI prAraMbhika yogyatAthI mAMDI tenA prastAvanA, pA. 53 ane 5. sukhalAlajI saMpAdita hiMdI "yogadarzana tathA yogaviMzikA" pA. 6 )
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMta sudhInI bhUmikAne karmamaLane tAratamya anusAra ATha bhAgamAM vaheMcI tene ATha yogadaSTio kahevAmAM AvI che. tenAM nAma A che: 1. mitrA, 2. tArA, 3. balA, 4. dIkA, 5. sthirA, 6. kAMtA, 7. prabhA, 8. parA (lo. 13). A vibhAga anukrame pAtaMjaladarzanaprasiddha yama, niyama, Adi ATha yogAgene AdhAre temaja kheda, udvega Adi bauddhaparaMparAprasiddha ATha pRthaphajanacittonA arthAt denAra parivArane AdhAre ane adveSa, jijJAsA Adi ATha yogaguNanA prAkaTayane AdhAre karavAmAM Avyo che (le. 16). A ATha bhUmikAmAM vartatA sAdhakanA svarUpanuM tyArabAda vigate varNana karavAmAM AvyuM che. yogane kramika vikAsa darzAvatI A ATha dRSTio pikI pahelI cAra ganI prAraMbhika avasthAmAM hoya che. emAM mithyAtvane apa aMza hoI te pratipAtI-asthira, sApAya-sadoSa ne avedhasaMvedhapadavALI che, jyAre chellI cAramAM mithyAtvane abhAva hoI te sthira, nirapAya che ane vedhasaMvedyapada nAme oLakhAya che(le. 19, 67, 7-5). 1. yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi (. sU 2. 29). 2. kheda, udvega, lepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, n (roga) ane AsaMga. vistAra mATe juo dazaka 14, zloka 2 thI 11. 3. aSa, jijJAsA, zuzraSA, zravaNa, bedha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti. ja paDazaka 16, 14. 4. jemAM bAhya vedya viSayane yathArtha svarUpe saMvedI ke jANI zakAya nahi te adyasaMvedyapada. 5. jemAM vedya viSayanuM yathArtha svarUpa jANI zakAya ane tethI temAM apravRttibuddhi Upaje te vedhasaMvedyapada. | pahelI cAramAM 1luM guNasthAna, pAMcamI ne chaThThImAM 4-5-6 guNasthAna, sAtamImAM 7-8 guNasthAna ane chellImAM 8 thI 14 guNasthAna
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjuM vargIkaraNa IcchAyega, zAstroga, ne sAmarthyoga ema traNa bhAgamAM che. yoganI A traNa bhUmikAo rirA Adi pAchalI cAra dRSTiomAM ja prApta thAya che. dharma karavAne IcchatA jJAnIne pramAdane lIdhe je vikaladharmayoga te IcchAyoga. je dharma. yoga zAstranA tIvra bodhavALo ane zAstrane ja anusaratA hoya te zAstroga. je yoga AtmazaktinA udrakane lIdhe zAstramaryAdAthI paNu para haiya te sAmarthaga (lo. 3-5). - trIjA vargIkaraNamAM yogIone cAra bhAgamAM vaheMcavAmAM AvyA che: 1. gotragI, 2. kulagI, 3. pravRttacogI, 4.siddhathAgI. A cAra pikI vacalA bene yoganA adhikArI lekhyA che. prathamamAM yogyatAne abhAva heI te anadhikArI che ane siddhayegIne to yoganI jarUra ja na hoI te anadhikArI che (le. 208-12). yegazataka yogazataka viSayanI dRSTie yogabiMdu sAthe sauthI vadhAre pravarte che. A parathI joI zakAze ke yogabiMdugata apunabaMdhakanI jarI jadI avasthAo pahelI cAramAM, samyagdaSTinI pAMcamI daSTimAM ane deza temaja sarvaviratinI chaThThImAM samAveza pAme che. sAtamI daSTi sarvaviratinI ja saheja vikasita paNa kSapakazreNI pahelAMnI dazAne sUcave che. jyAre chellI parAdaSTi kSapakazreNu-ArUDha cAritrInI pUrNatA sudhInI badhI avasthAone samAve che. 1. (1) bhUmibhavya yA nAmadhArI yogI te gotrayogI. (2) yogInA kuLamAM janmelA athavA yogIdharmane anusaranArA te kulayogI (3) jenuM ahiMsA Adi yogacaka pravRtta thayuM hoya te pravRttacakragI. () jene yoga niSpanna yA siddha che te siddhagI. vistAra mATe jao De. bhagavAnane dAsakRta gujarAtI vivecana, pA. 681-707.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 sAmya dharAve che. yAgabindunI ghaNIkharI yAgavastu yeAgazatakamAM sakSepamAM AvI jAya che. prArabhamAM nizcaya ane vyavahAra yAganuM svarUpa darzAvyuM che. samyajJAna, samyagdarzana ne samyakcAritra e traNanA AtmA sAthenA saMbaMdha e nizcayayeAga che ( gAthA 2 ), jyAre e traNenAM kAraNeA e vyavahArayoga che (gAthA 4 ). yoganA adhikArI temaja adhikArInA prazna paNa yeAgabindunI peThe 'sAMkhya ne jaina paribhASAnA zleSa dvArA gAthA 9-10 mAM nirUpAyA che. yeAgAdhikAra prApta karavA mATe sArka karavAnI pUrva taiyArInuM ahIM pUrvasevA ke yogakhIja nAmathI varNana nathI, paraMtu prathamAdhikArI apunabaMdhakane mATe parapIDAparihAra, dInadAna, gurudevanA pUjAsatkAra ityAdi laukika dharmAMnA pAlananI je vAta gAthA 25-26 mAM kahI che temAM pUrva sevA yA yAgakhIja ja sUcavAya che. caramAva mAM vatA yogAdhikArIonuM apunaaidhaka, sabhyadRSTi AdimAM vargIkaraNa temaja pratyekanAM lakSaNeA yAgabindu (eaa. 177, 178, 253, 353)nI peThe ja gAthA 9 ane 13-16 mAM nirUpavAmAM AvyAM che, ane te te adhikArIne upadezavAnA viSayeAnI gAthA 30 thI 35 mAM ApelI cAdImAM teenA anuSThAnanuM sAmAnya kathana AvI jAya che. yAgabindunI paiThe anuSThAnanA viSa, gara Adi prakArAnI temaja pratyeka adhikArInA anuSThAnanI vigate carcA karavAmAM AvI nathI, paNa sAmAnyapaNe eTaluM jaNAvavAmAM AvyuM che ke pratyekanuM pAtapAtAnI bhUmikAne anurUpa anuSThAna yAga ja che, kemake emAM apadhyAna arthAt durdhyAnanA prAya: abhAva hAya che temaja sadanasaMmata yeAganAM lakSaNNA emAM ghaTe che (gA. 21-22).
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja prApta bhUmikAthI upalI bhUmikAe caDavuM hoya te sAdhake zuM karavuM e darzAvatAM A. haribhadra keTalAka sarvasAdhAraNa niyama temaja amuka bAhya ane AMtara upAyo gAthA 38 thI 50 sudhImAM varNave che, jema ke, potAnA svabhAvanA AlocanathI, lokavAyakAnA jJAnathI ane zuddha yoganA vyApArathI pravRttinA Ucata anucitapaNane viveka karo; pitAnAthI caDiyAtA guNavALA sAthe sahavAsa karavo temaja uttaraguNAnuM bahumAna, saMsArasvarUpa tathA rAgadveSAdi doSanuM ciMtana jevA AMtara upAyane ane bhayAdirUpa akuzalakarmAdinA nivAraNa athe guruzaraNa, tapa Adi jevA bAhya upAyone Azraya le. AmAMnA nijasvabhAvAcana, janavAda Adi jevA keTalAka upAyone yogabindugata adhyAtmanirUpaNamAM nirdeza che.1 yogasAdhanAnA A upAyone Azraya vikasita bhUmikAmAM pravartatA sAdhakoe levAne che, navazikhAu te mRtapATha, tIrthasevana jevA sthaLa upAyone prathama Azraya levA kahyuM che (gA. 21-para). zAstranA arthanuM jJAna thayA bAda teNe rAga, dveSa, moha jevA aMtargata dene lakSamAM rAkhI AtmanirIkSaNa karavuM ema sUcavyuM che. vaLI cittasthaya sAdhavA rAgAdi denA viSaya ane pariNAmene ekAMtamAM kema ciMtavavA enuM vistRta varNana gAthA 59 thI 80 mAM ApavAmAM AvyuM che. ATalI ciMtananI bAbate nirUpyA bAda graMthakAra te saddavicArane anurUpa sAdhakanI AhArAdi carcA kevI hovI joIe tenuM TUMka nirUpaNa kare che, jemAM mukhyapaNe sarvasaMpakarI bhikSAnuM svarUpa darzAvyuM che (gA. 81-82). A rIte ciMtana ne AcaraNa karatAM sAdhaka azubha karmane kSaya kare che ane sAnubaMdha arthAt uttarottara phaladAyI evA zubha karmane bAMdhI kame mukti pAme che (gA. 83-85). 1. juo yogabiMdu oka 389 thI.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 ceAgavizikA prastuta graMthamAM yAgavastu bahu phreMkamAM nirUpAI che. emAM AdhyAtmika vikAsanI prAraMbhika avasthAnuM vana nathI, paraMtu te pachInI vikasita avasthAenuM ja nirUpaNa che. yAganA mukhya adhikArI tarIke cAritrIne lekhI enA Avazyaka dharmavyApArane yeAga kahyo che ane yAgathI paNa prastutamAM sthAna, UNu, a, AlaMbana ane anAlabana ema pAMca yAgabhede--bhUmikAe abhipreta che (g2A. 2). AmAMthI AlaMbana ne anAlaMbana e khenA ja artha mULamAM che (gA. 19), paraMtu u. yazeAvijayajIe TIkAmAM pAMcenA atha karyAM che.1 A pAMca bheDhA paikI pahelA ene kayeAgarUpe ane pAchalA traNane jJAnayeAgarUpe nirdezyA che." A uparAMta sthAna 1. (1) kAyAtsa, paryaMkAsana, padmAsana Adi AsanA 'sthAna' kahevAya che. (2) pratyeka kriyA AdinA samaye je sUtra khelavAmAM Ave che tene UNa arthAt va ke zabda kahe che. (3) sUtrAnuM jJAna e a. (4) khAdya pratimA Adi viSayAnuM dhyAna e Ala'khanayAga, (5) rUpI dravyanA AlaMbana vinAnI zuddha caitanyamAtranI samAdhi e anAla banayegadhADazaka (13, 4)mAM paNa A pAMce bhedezanA nirdeza che ane 14, 1 mAM Ala'bana-nirAla'bana samAvyA che. 2, 6. caze|vijayajI kayAga ane jJAnayAga A rIte samajAve heM sthAna tA svaya* kriyArUpa ja che temaja U paNa eka uccAraNarUpa kriyA ja che. artha Adi chellA traNa tA sAkSAt jJAnarUpa ja che, je upara karelI vyAkhyA parathI spaSTa che. A uparAMta 3. yazeAvijayajI (gA. 3) TIkAmAM yAgabi'dugata adhyAtma Adi pAMca ceAgabhedane prastuta sthAna AdimAM dhaTAve che. devasevArUpa adhyAtmanA samAveza sthAnayeAgamAM, japarUpa adhyAtmane samAveza mAM tathA tattvaci'tanarUpa adhyAtmane samAveza ayAgamAM thAya che. bhAvanAnA paNa samAveza sthAna, U ne amAM samajavA. dhyAnanA samAveza Ala'banayAgamAM ane samatA temaja vRttisa'kSayanA samAveza anAla banayeAgamAM thAya che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 Adi pAMcenA icchA, pravRtti, sthaya ane siddhi ema cAra cAra vibhAga pADI pratyekanAM svarUpa tathA kAryAM darzAvavAmAM AvyAM che (gA. 4-8). sthAna Aphri ukta pAMca bheddezane jainapara parAprasiddha caityavaMdanakriyAmAM ghaTAvatAM graMthakAra kahe che ke je sAdhaka a temaja AlaMbanayogayukta che tenI caityavaMdanakriyA sAkSAt meAkSaphaLa ApanArI che, jyAre sthAna tathA UNuyAgavALAne te kriyA para parAthI meAkSa prApta karAvanArI che, ane badhAya yAgathI zUnya evI vyaktinI te kriyA tA kevaLa kAcika ceSTA ja banI rahe che. tethI te caityavananA anadhikArI che. tyArakhAda sadghanuSThAnanA prIti, bhakti, vacana ane asaMgara ema cAra bheA karI graMthakAra aMtamAM AlaMbana ane anAlaMbana yAganuM svarUpa TUMkamAM samajAve che, upara ApelA A. haribhadranA yogagraMthAnA dvaka paricaya parathI khyAla Avaze ke temaNe badhAyamAM mukhyapaNe cAra muddAone samAveza karyAM che : 1. yAganA adhikArI temaja anadhikArI kANu ? ra. yAgAdhikAra meLavavA mATenI pUrvataiyArInuM svarUpa. 3. yAgyatAnusAra adhikArIonuM bhinna bhinna rIte vargIkaraNa ane teenAM svarUpa ne anuSThAnanuM nirUpaNa. 4. yogasAdhanAnA upAyA cA yAgabhede. pahelA muddo yAgabiMdu, yAgaSTisamuccaya ne yogazatakamAM samAna rIte Ave che. phaeNra eTaleA ja ke yogadRSTisamuccayamAM acaramAvata kAlIna avasthAne eghadRSTi ne caramAvakAlIna avasthAne yogaSTi kahela che. yAgavizikAnuM nirUpaNa te dezaviratithI ja zarU thAya che. bIjo muddo yAgibaMdumAM pUrva sevArUpe, yAgaSTisamuccayamAM 1. icchA AdinI vyAkhyA mATe jue yAgASTisamuccaya kSeA. 215 thI 218 ane De. bhagavAnadAsakRta gujarAtI vivecana pA. 16-731. 2. jaA cArenI vyAkhyA mATe dheADazaka, 10, 2 thI 8.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 yeAgamIja rUpe ane yAgazatakamAM laukikadharUpe carcAyela che. yAgavi'zikAmAM vikasita dazAnuM ja varNana hoI pUrvasevAne avakAza nathI. pUrva sevA zabdanA prayAga ane temAM karAyela guru, deva AdinuM pUjana vagere viSayAnA samAveza-A baMne khAkhatA jaina para parAmAM A. haribhadranI ja AgavI che. trIjA muddAmAM yAgAdhikArIonA judAM judAM vargIkaraNeAnA samAveza thAya che. yAgabiMdu, yAgazataka ane yogavi`zikAmAM AvatuM apunarbaMdhaka AdinuM vargIkaraNu eka ja prakAranuM che, je pUrvathI jaina para parAmAM cAlyuM Ave che, paraMtu yeAgadaSTisamuccayagata traNe vargIkarA (1. ATha dRSTienuM, 2.icchA-zAstra-sAmarthya yAga, 3. gAtra, kuLa Adi yAgI) ane tenI paribhASA teA A. hi2bhadre ja saprathama yAyAM che. e ja rIte viSa, gara Adi anuSThAnanA bhede (yAbiMdu) temaja prIti, bhakti Adi sadanuSThAnanA bhede (yAgavizikA ne leM|Dazaka) paNa A. haribhadranA ja AgavA che. ceAthA muddA paratve paNa ApaNane navAM vargIkaraNeA ne navI paribhASA A. haribhadramAM maLe che. yAgabiMdugata adhyAtma, bhAvanA Adi yAgabhedyAnuM ane yAgavizikAgata sthAna, U Adi yeAgabhedenuM vargIkaraNa sauthI prathama A. haribhadre ja karyuM che. A uparathI joI zakAze ke A. haribhadre para parAgata paribhASAnA upayAga bane eTalA e karI yAgamAne anurUpa evI sasAdhAraNa navI paribhASAmAM jainapara parAprasiddha AdhyAtmika vikAsakramanuM yAgarUpe nirUpaNa karavAmAM pahela karI che. emanI A vizeSatA teA che ja, paNa ethI ya vadhAre dhyAna kheMce evI emanI vizeSatA cA maulikatA te! danAntaragata yAgaviSayaka siddhAMtA temaja paribhASAnI jaina siddhAMta ne paribhASA sAthe teoe karela tulanA ne samanvayavruttimAM dekhAya che. AnA kaIka khyAla nIcenAM udAharaNA parathI AvI zakaze.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 yAbiMdumAM yAganA adhikAra-anadhikAranI carcA prasaMge sAMkhyAcAya gApendranA vacana sAthe saMvAda danAntara sAthe tulanA sAdhatAM A. haribhadra kahe che ke sAMkhyayoga paraMparAmAM nivRttAdhikAraprakRtithI je vastu sUcavAya che te ja vastu jaina para parAmAM caramapudgalaparAvatA zabdathI sUcavAya che ane anivRttAdhikAraprakRti zabdathI je sUcavAya che te jaina paraparAmAM acaramapudgalaparAvata zabdathI (yAgabiMdu, zlAka 101-3). e ja rIte janasamata samyagdaSTinI bhUmikAne bauddhasaMmata khAdhisattvanI bhUmikA sAthe sarakhAvI bannemAM kevuM samAnapaNuM che te darzAvatAM A. hirabhadra kahe che ke graMthibhedanI bhUmikAe paheAMcela sAdhakanA pariNAma evI kakSAnA haiAya che ke kadAcit jo te peAtAnI sthitithI cuta thAya teAya te alpakALa pUratA ja. tenuM anuSThAna bahArathI mithyAdaSTinA jevuM ja bhAsavA chatAM tenA pariNAmabhedane lIdhe te kadI mahAbandha karatA nathI (yAbiMdu 267 thI 269). khauddhasaMmata khAdhisattva paNa kadAcit kAyapAtI- zArIrika daSayukta bane, paNa cittapAtI teA nahi ja (291). vaLI banne pApakArI, citamA N gAmI ne guMNurAgI haiAya che (272). vadhArAmAM bannenA vyutpattiamAM paNa samAnapaNuM che, kemake samyagdarzana e ja kheAdhi che ane e kheAdhi je sattva arthAt jIvamAM pradhAnapaNuM che te kheAdhisattva (273). bannene! Uhasakalpa paNa samAna prakAranA haiAya che; jemake, 'huM uttama mAdhithI yukta thaI mAhAndhakAramAM DUbelA du:khI jvAne mukata karavA yathAzakti prayatna karIza' (yAbiMdu 285-86). izvaravAda ane bhavakAraNanI cA~prasaMge A. haribhadra peAtAnA kathananuM samarthana yAgAcArya kAlAtItaneA mata TAMkIne kare che.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 61 kAlAtIte je rIte zabdabhedane vaTAvI vastutattvane ekarUpe jovAnA prayatna karyAM tene temanA ja zabdeAmAM A. haribhadra A rIte darzAve che : je aizvaryaMyukta che te ja amAre mana Izvara che, pachI bhale te mukta, buddha ke at nAmathI oLakhAya. mukta, Izvara Aphri teA kevaLa zabdanA bhede che. emAM je anATThi-sAdghi jevA bhede te te danamAM kalpavAmAM Ave che te badhA taddana niraka che, kAraNa ke eka teA rathULadarzI tattva nathI jANateA ane khIjuM anumAnanA viSaya sAmAnya che arthAt anumAna vastunuM sAmAnya svarUpaja jaNAve che, vizeSa nahi. AthI vizeSasvarUpanI khAkhatamAM eka khIjAnAM anumAnA AbhAsa bane che. trIjuM game te mAnyatA heAya, chatAM pariNAmanI ujjavaLatA haiAya teA kalezakSayarUpa phaLa eka sarakhu ja Ave che. A ja vAta bhavakAraNane paNa samAna rIte lAgu paDe che. avidyA, kaleza, karma, vAsanA, pAza Adi bhavakAraNanAM te te danasaMmata judAM judAM nAmamAtra che. emAM je mUtva, amRtatva jevA nAnAvidha upAdhibheDhA kalpavAmAM Ave che te paNa ukta kAraNeAsara aki'citkara ja che." Ama kAlAtItanA mata TAMkI upasaMhAra karatAM A. hirabhadra kahe che ke mAtra zabdabhedane vaLagavuM e kuTila arthAt kucitikAgrahanuM pariNAma che. kharA vicArakA tA tApane ja grahaNa kare che (yAkhaMdu kSeA. 302-9). A. hirabhadre gurusevA AdinA pUrvasevA ane yogakhIjarUpe je vyApaka samanvaya karyAM che te khAsa dhapAtra che. teo kahe che ke adhyAtmamArge AgaLa vadhavuM hoya teA tenI taiyArI lekhe vyakitanuM mAnasa eTaluM khadhuM vikasavuM joI e ke teNe guruva mAM mAtra dhamagurune na lekhatAM vaDIla evA badhA vargane guru gaNI tenA AdarasatkAra karavA. teo evA vaDIlavargamAM mAtA, pitA, kalAcAya, jJAtijana, vipra, vRddha vagerenA samAsa kare che. (110). e ja
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte devapUjananI bAbatamAM paNa adhyAtmavAMchu vyakitae badhA ja devone samabhAve Adara karavo, pachI bhale te koI eka viziSTa devamAM vizeSa zraddhA seve (yogabiMdu 117-18). AgaLa vadhI teo tapa vize kahe che tyAre smRtigraMthamAM prasiddha evAM kuchuM, cAMdrAyaNa Adi tapane nirdeza karI tene AcaravAnuM sUcana kare che (yogabiMdu 131 thI 135). e ja rIte teoe adhyAtma Adi pAMca yogabhede pikI prathama adhyAtma yoganuM vizeSa nirUpaNa eTalI vizALa dRSTithI karyuM che ke temAM adhikAra ane rucibhede judI judI paraMparAmAM pravartatI caDatI UtaratI sAdhanapraNAlIone samAveza thaI jAya che. dA. ta. prAthamika adhikArInI dRSTie temaNe pAtaMjala yogazAstramAM prasiddha japane, caDiyAtA adhikArInI dRSTie aucityAlocana, AtmasaMprekSaNa temaja mitrI Adi bhAvanAone adhyAtyanA prakAra tarIke gaNAvyA che (381 thI 404). A. haribhadra "sarvajJatva ane aMtima lakSya "mokSanI bAbatamAM lAMbA kALathI dArzanika kSetramAM pracalita evA vAdavivAdane dhyAnamAM rAkhI enI talasparzI carcA karIne enI pAchaLanuM hArda bahu sacoTa rIte batAvavA yogadaSTisamuccaya mAM prayatna karyo che. ene sAra e che ke sAmAnya sarvajJatva' to saune mAnya ja che. je kAMI matabheda che te enA vizeSa svarUpanI bAbatamAM, ane vizeSa to atIndriya hAI chadmasthane gocara ja nathI. vaLI sarvajJa manAtA puruSonI dezanA je bhinna bhinna bhAse che temAM to aneka kAraNo saMbhave che: eka to ziSyakalyANArthe ziSyanI yogyatA pramANe judI judI dezanA hoya yA te eka ja dezanA zrotAbhede bhinna bhAse yA to deza, kALa Adi bhede bhinna bhinna dezanA apAI heya. AthI sarvajJAne abhiprAya jAyA sivAya tene prativAda kara yukta nathI ane jo mAtra hetuvAdathI-takavAdathI AvI atIMdriya bAbate nirNata thatI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 OMAta te! ATalA samaya sudhImAM prAjJAe te viSayamAM jarUra nizcaya karyAM haiAta. mATe AvA viSayamAM zuSka tarka tyAjya che ( kSeA. 103 thI 109 ane 134 thI 147). nirvANu nAmanuM parama tattva sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA jevAM judAM judAM nAmeAthI eLakhAvA chatAM tattvathI nirAmaya, nirAbAdha ane janmamaraNu Adi rahita evuM ekasvarUpa ja che (129 thI 132).1 yeAgazatakamAM paNu A. haribhadre e sthaLe samanvaya karavA prayatna karyAM che. eka te bhinna bhinna darzanasa'mata yAganI vyAkhyA kaI rIte eka ja vastunI dyotaka che te tee darzAve che (gA. 22) ane aMtamAM janasaMmata kAyikakriyA ne bhAvakriyA vaccenuM aMtara khauddha paraMparAnA tevA vicAra sAthe kaI rIte maLatuM che te gAthA 26-88 mAM darzAve che. A baMne bAbate ame te te gAthAnI samajUtImAM spaSTa karI che. tattvaciMtana ane AcArane, khAsa karI yAgAcArane, lagatA gaNyAgAMThayA graMthAnA ahIM lagI karelA saMkSipta A. haribhadrane mAnasa- avalAkana parathI A. haribhadranuM mAnasa vikAsa uttarAttara kevuM vikAsagAmI rahyuM che ane e vikAsa temanI viziSTa yAgabhUmikAmAM kevI rIte pavasAna pAme che tenA spaSTa paricaya maLe che. ahIM upasa hAramAM te vikAsanA be dAkhalA TAMkIe te te asthAne nahi lekhAya. pahelA dAkhalA savajJatvanA ne khIjo vAdakathAnI nirarthakatAnA che. A. haribhadre jayAre 'dha saMgrahaNI' ane 'sarvajJasiddhi' jevA graMthA racyA tyAre temanI vicArasaraNI paraMparAprApta dArzanika mAnyatAne tarka purara sthApavAnI hAI te pramANe te jaina1. jue A ja bhAva mATe khADazaka 15, 16.
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMparAmAnya sarvajJatvane tarkapurasara sthApe che. jaina paraMparA mImAMsakasaMmata asarvajJatva yA apauruSatvane to mAnatI ja nathI, ane sarvajJatvane mAnavA chatAM tene artha evo ghaTAve che ke je jJAna trikAlika samagra vizeSane enA sAmAnya sAthe sAkSAtkAra karI zake te ja sarvajJatva. sAthe ja jina paraMparA evuM sarvajJatva, RSabha, mahAvIra Adi puruSomAM maryAdita kare che ane kahe che ke tevuM sarvajJatva kapila, sugata Adi anya pravartakomAM nathI. A paraMparAgata mAnyatA AgamakALathI ja cAlu che ane tenuM samarthana tArkika siddhasena, samaMtabhadra, akalaMka Adi AcAryoe bahu bhArapUrvaka karyuM che. e ja prathAne anusarI A. haribhadra dharmasaMgrahaNa AdimAM sarvajJatvanuM sthApana, tenuM svarUpa ane tenuM mahAvIra AdimAM maryAditapaNuM tarkathI savistara sthApyuM che, ane sAthe ja spaSTa kahyuM che ke tevuM sarvajJatva jina vinA bIjAmAM nathI ghaTatuM. tArkika paraMparAnI dRSTie AvI sthApanA karyA chatAM jyAre teo yogasAdhanAnuM nirUpaNa kare che tyAre temanuM mAnasa kaI viziSTa yogabhUmikAne avalaMbI tene saMgata hoya evo spaSTa vicAra nirbhayapaNe rajU kare che. teo sarvajJatvane muddo laIne ja saMpradAya ane paraMparAthI upara jaI kahe che ke nirvANa tatvane anubhavanAra je kaI hoya te badhA sarvajJa ja che. enA vizeSane nirNaya zakya nathI, ityAdi (pA. 62-63). e ja rIte teo anekAMta jayapatAkA jevA vAdagraMtha race che tyAre sva-para darzananA saMkhyAbaMdha graMthane AdhAre ja UMDI mImAMsA kare che, paraMtu jyAre teo sAdhanAnI bhUmikAne avalaMbe che tyAre teo evA vAdonI niHsAratA sabaLapaNe darzAve che. teo kahe che, "vAda ane prativAdo anizcita hAI phAve te rIte mUkI zakAya che. evA vAda dvArA tattva-aMtima satyane pAra pAmI na zakAya, mAtra ghANInA baLadanI peThe bhramaNa
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja karavAnuM rahe" (prastA. pA. ra5). A vAta rajU karatAM teo - ema paNa kahe che ke vAdagraMtha arthazUnya che. A be dAkhalAo eTaluM samajavA mATe pUratA che ke A. haribhadra jyAre yogapara vicAra kare che tyAre teo koI saMkucita vAsanA ke abhinivezane vaza na thatAM eka sAcA sAdhakanA anubhavanI ja vANI vade che, ane emAM emanuM madhyastha ane svataMtra tattvaciMtana parAkASThA pAme che. tethI ja emanA gaviSayaka graMthe emanA samagra sAhityamAM mUrdhanya sthAna bhogave che. A. haribhadra pahelAM aneka zatAbdIo thayAM judI judI sAdhakaparaMparAmAM yugaviSayaka sAhityanuM nirmANa te thayuM che ane temanA pachI paNa evuM sAhitya puSkaLa racAyuM che. te badhuM mUlyavAna paNa che, paraMtu ame jANIe chIe tyAM lagI koI paNa sAdhake A. haribhadra jevuM tulanAtmaka ane samanvayapradhAna yoga-sAhitya racyuM nathI. tethI ja ApaNe bhAratIya saMskRtimAM temanA viziSTa kALA aMge eTaluM kahI zakIe ke teo jema tatvaciMtananI bAbatamAM tema yoganI bAbatamAM pitAnuM AgavuM sthAna dharAve che. amArA A vidhAnanI pratIti karAvavA mATe eTaluM ja sUcana karavuM paryApta che ke kaI paNa vidvAna ke vicAraka A dRSTie temanA yogasAhityane vAMce vicAre. prastAvanAne upasaMhAra karyA pahelAM eka bAbata vize spaSTIkaraNa karavuM jarUrI che. pahelAM A. samanvaya" zabdanA haribhadranI vizeSatA darzAvatAM prasaMgavaza arthanI kakSAo ame "samanvaya" zabda prayoga aneka vAra karyo che. badhI jagAe e zabdane eka ja artha nathI, tethI tenA arthanI kakSAo barAbara jANI laIe to ja A. haribhadranI vizeSatA yathAvat samajAya. koI paNa eka prazna paratve matabheda pravartamAna hoya tyAre dareka matavizeSa
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 kayA daSTibiMduthI yA apekSAvizeSathI pravRtta thayo che e batAvI te prazna paratve evAM badhAM ja jJAta daSTibiMduone yathAsthAna goThavavAM ane ekeyano tiraskAra na kara-samanvayane A eka artha. bhinna vicArasaraNI dharAvanAra paraMparAmAM tattva ke AcAra aMge rUDha thayela khAsa khAsa zabdone (te artha para pitAne matabheda hovA chatAM) vizALa artha arpI pitAne abhipreta evA arthamAM ghaTAvavA ane te rIte bannenI vicArasaraNue tattvataH judI hovA chatAM rUDha zabdo dvArA sUcita thatI bhedaka rekhA lopavI te bIjo artha. bhinna bhinna abhiprAyathI eka ja arthamAM astitvamAM AvelA ne pachI te te paraMparAmAM rUDha thayelA evA aneka zabdone, pratipAdya vastunI tAttvika ekatA joI, eka ja arthamAM ghaTAvavA ane uparathI dekhAto matabheda pavo te samanvayane trIjo artha. sAmAnya rIte samanvayanA arthanI A traNa kakSAo che. temAMthI pahelI kakSA nayavAda ane anekAMtavAdarUpe A. haribhadra pahelAMthI ja jANItI che, paraMtu samanvayanA arthanI bIjI ane trIjI kakSA A. haribhadra ja pitAnA tatvaciMtana ane vega saMbaMdhI graMthomAM svIkArI che. dA. ta. Izvara, prakRti, advaita, vijJAna, zUnya jevA te te darzanamAM rUDha evA zabdothI ucita thatA vAdone arthavizeSa ane bhAvanAvizeSa apa, pitAnI mAnyatArUpe ghaTAvI te vAdomAMnuM aMtara nivAravA prayatna karyo che. AthI paNa caDiyAtI kakSA chevaTanI che. temAM teo avidhA, kaleza, vAsanA, karma, pAza ItyAdi zabdone temaja te te saMpradAyamAM mAnya evA mukta, buddha, ahaMtu Adi zabdane eka ja arthanA bAdhaka tarIke darzAvI ane AdhyAtmika dRSTie badhA ja gasiddhone sarvajJa tarIke lekhI vika9pavAsanAjanita vivAdane samAve che.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAgaza ta ka namaskAra miNa joginAhaM sujogasaMdaMsagaM mahAvIraM / vocchAmi jogalesa jogajjhayaNANusAreNa // / 1 // a--uttama yAganA pradarzI ane ceAginAtha evA zrI mahAvIrane namana karIne, huM yeAgAdhyayanane anusarI TUMkamAM ceAganuM nirUpaNuM karIza. (1) samajUtI--A gAthAmAM traNa pade evAM che ke jenA a samajavA yeAgya che. (1) 'yeAginAtha' e mahAvIranuM vizeSaNa che. prastuta graMtha yAgane lagatA heAI tenA prArabhamAM mahAvIrane namaskAra karatI vakhate graMthakAre e vandha puruSane yogInAtha tarIke eLakhAvI graMthanA viSaya ane vandha vyaktie benA AMtarika sabadha spaSTa karyAM che. mahAvIra je vaMdha hAya te! te yAgane kAraNe, e graMthakAranA bhAva che. mahAvIra mAtra yAgI ja nathI, paraMtu te yAgIenA nAtha paNa che. "na mu tsu Nu" nAme indrastava jaina paraMparAmAM prAcIna kALathI jANItuM che. e indrastava eTalA mATe kahevAya che ke e dvArA indra tIrthaMkarAnI stuti kare che. indrastavamAM lokanAtha (yAganAha) evuM vizeSaNa Ave che, tyAM tIrthaMkarAne lokanAtha tarIke stavavAmAM AvyA che. paraMtu yeAgInAtha tarIke temane eLakhAvanAra AcAryazrI haribhadra pahelA ja DaeNAya tema lAge che. te (2) khIjuM pada paNu mahAvIranA vizeSaNa tarIke che, 'sujJogasaMvarga,'jaina para parAmAM yoganA artha mAnasika, vAcika ane kAyika vyApAra e sAmAnya rIte jANItA che. graMthakAre
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAgakSataka 'sujoga' padma vAparI dhArmika vyApAra sUcavyA che. sUtrakRtAMga, uttarAdhyayana Adi AgamAmAM 'ajapoga' (sa. pR. 1, 16, 4), 'samAdhiyoga' (utta. 8, 14) 'jogava' ityAdi paDhDhAmAM je dhyAna ke samAAdharUpa a nIkaLe che te ja artha ahIM 'suga' padmathI vivakSita che. sAMkhyayoga Adi vaidika sAhityamAM yAga zabda pradhAnapaNe samAdhi amAM prasiddha che. zrI haribhadre yAgane lagatA aneka vicArA peAtAnA graMthamAM gUMthyA tyAre temaNe 'yeAga' zabdane mukhyapaNe samAdhi aMmAM ja yeAjyA ane jema vaidika para parAmAM yeAgazAstra eTale samAdhizAstra artha levAya che tema jaina paraparAmAM paNa yAgabindu, yAgadaSTisamuccaya, yeAgavi`zikA ne yAgazataka jevA graMthA lakhI zrI haribhadre svataMtra samAdhizAstranA pAyA nAkhyA ne zrI mahAvIrane suyeAganA daka tarIke stavyA. (3) zrI haribhadra graMthanA prArabhamAM pratijJA karatAM kahe che ke huM yeAgAdhyayanane anusarI yAganuM nirUpaNa karIza. ahIM prazna e che ke yeAgAdhyayana' padathI emanA abhiprAya zeza che. jema aneka AgamAmAM enA eka bhAga tarIke adhyayana nAmanAM prakaraNA Ave che tema zuM kAI yAgane lagatuM adhyayana karaNa ke prakaraNA temanI sAme che ke yeAganuM adhyayana eTale yAgaviSayanuM adhyacana, abhyAsa ke parizIlana temane abhipreta che ? amArI jANu mujaba zrI haribhadrathI pahelAMnA upalabdha jainasAhityamAM kAI yeAgAdhyayana nAmanuM svataMtra prakaraNa ke prakaraNeA nathI. A sthaLe te emanA abhiprAya mAtra yAgane lagatA sAhityanuM adhyayana kaeN parizIlana sucavavAnA che. jyAre zrI haribhadra yAga saMbaMdhI zAstronA parizIlananI vAta kare che tyAre te jaina-jainetara paraparAnA temane sulabha evAM badhAM ja yogazAstronA adhyayananI vAta kare che, jaina paraparAmAM dhyAna zabda vadhAre jANItA che. ane guNusthAna zabdathI nirUpAtA AdhyAtmika vikAsakramamAM dhyAna ane
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAthA 2-3 yoganuM sthAna Ave che, tema chatAM zrI haribhadra guNasthAnanA adhyacanane anusarI ke dhyAnanA adhyayanane anusarI ema na kahetAM gAdhyayanane anusarI ema kahe che tyAre ema sUcavatA jaNAya che ke teo mAtra jaina paraMparAnusArI dhyAna ke guNasthAnane AdhAre graMtha nathI racatA, paNa te uparAMta jainetara paraMparAmAM jANItAM yoga ne samAdhine lagatAM zAstronA parizIlanane paNa AdhAra le che. nizcayaSTie yoganuM svarUpa nicchayao iha jogo sannANAINa tiNha sNbNdho| mokkheNa joyaNAo niddiTTo joginAhehiM // 2 // sannANaM vatthugao boho sadasaNaM tu tattha ruI / saccaraNamaNuTThANaM vihiparisehANugaM tattha // 3 // artha-bhegIzvaroe ahIM samyajJAnAdi traNanA AtmA sAthenA saMbaMdhane nizcayadaSTie yuga kahela che, kemake te mokSa sAthe saMbaMdha karI Ape che. (2) vastune yathArtha bedha te sajajJAna, tenA viSayamAM ruci dharAvavI te sadarzana, ane te ja viSayamAM zAstrokta vidhiniSedhane anusarI AcaraNa karavuM te saccAritra. (3) 1. "yoga" zabda "yuja' dhAtu parathI banela che. "yuja' dhAtu be che. cothA gaNanA " yuja' dhAtune artha samAdhi che. sAtamA gaNanA e dhAtuno artha "DavuM" e che. pAtaMjala yogasUtranA (1, 1.) vyAsabhASyamAM "ga"zabda samAdhiarthavALA dhAtu parathI banela svIkAravAmAM Avyo che, jyAre AcArya haribhadra "DavuM" e artha vALA dhAtu parathI banela yoga zabda potAnA yogaviSayaka badhA ja graMthamAM svIkAryo che. haribhadra pahelAM koI paNa AcAryo-khAsa karI jena AcArye A arthamAM yoga" zabda vAparyo jANamAM nathI. haribhadranI A paraMparA hemacaMdra ane u. yazovijayajIe mAnya rAkhI potAnA graMthomAM e vyutpatti darzAvI che.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka samajUtI-yoga eTale joDavuM. je vastu koI ekane bIjA sAthe joDe te paNa yoga kahevAya che. ahIM sAdhya tarIke mokSa prastuta che. mokSane sAdhaka jIva ke AtmA hoya che. je jIvAtmA vAsanAo ke karmathI baMdhAyela hoya te ja tenAthI chUTavA Icche che. e jIvAtmA jyAre vastu-tattvanI sAcI. samajaNa meLave che, emAM ruci keLave che ane samajaNa temaja ruci ke saMka9pane AdhAre yogya rIte varte che tyAre te mokSanI dizAmAM AgaLa vadhe che. Ama e sAdhakanAM samajaNa, zraddhA ane vartana e traNe jeTalA pramANamAM zuddha thatAM jAya ne vikasatAM jAya teTalA pramANamAM enAmAM vAsanA ke karmanuM baMdhana chUTatuM jAya che. ane jJAna, zraddhA ane cAritryanI pUrNatA sadhAtAM mukti paNa pUrNa paNe sadhAya ja che. AtmAmAM samyajJAnAdinA. saMbaMdhane yoga eTalA mATe graMthakAre kahyo che ke tethI AtmA. mekSamAM joDAI jAya che. vaLI mekSanuM sAkSAt kAraNa e yoga hoI tene nizcaya-yoga kahela che. sAkSAt kAraNa eTalA mATe che ke te pachI avyavahita kSaNe AtmA mukta bane che. trIjI gAthAmAM jJAna ne darzananI je vyAkhyA che te spaSTapaNe jJAna ne darzananA pAramArthika ke naiRyika svarUpane darzAve che, jayAre cAritranI vyAkhyA upara-uparathI jotAM vyAvahArika cAritrane darzAvatI hoya ema lAge che. paraMtu e vyAkhyA dvArA graMthakAranuM kharuM tAtparya to AMtarika ke naiRyika cAritranuM svarUpa sUcavavAnuM che, kemake zAstrokta je je vidhiniSedhone anusaravAnuM kahyuM che te badhA ja vidhiniSedha chevaTe te kASAcika pariNAmanI nivRttirUpa nizcayika cAritryane lakSIne ja che. tema chatAM cAritranI vyAvahArika bAju rajU karavAnA uddeza rejiMdA jIvanamAM zAstrIya amuka vidhiniyamane anusaravA mATe bhAra ApavA pUrato che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 4-5 vyavahAradaSTie yAganuM svarUpa vavahArao ya eso vinneo eyakAraNANaM pi jo saMbaMdho soviya kAraNakajjovayArAo // 4 // guruviNao sussusAiyA ya vihiNA u dhammasatthesu / taha cevANuTThANaM vihipaDisehesu jahasattI // 5 // atha--kAraNamAM kAryanA upacAranI dRSTie samyagnAnAdi nA kAraNeAnA AtmA sAthenA je saMbaMdha tene paNa vyavahArathI cAga samajavA (4). ane e vyavahArayAga A pramANe-- dharmazAomAM kahela vidhi pramANe gurunAM vinaya, paricaryAM, vagere karavAM tathA yathAzakti vidhiniSedhAnuM pAlana karavuM. (5) samajUtI--samyajJAna vagere traNa guNuM! jIvAtmAmAM AvirbhAva pAme teA mukti sadhAya che. e vAta te sAcI, paNa evA guNuM! kAMI Ape!Apa sadhAtA ke vikasatA nathI. te mATe khIjA keTalAka niyamAne anusaravuM paDe che ane anubhavIenA upadeza mujaba jIvanacaryAM ghaDavI paDe che. AvI jIvanacaryAM jemAM aneka prakAranA zAstrIya vidhiniSedhAne anusaravAnuM ane AdhyAtmika tAlIma levAnuM prApta thAya che, te jIvanacA~ne paNa yAga kahevAmAM Ave che. graMthakAre samyajJAna Adi guNNA ane tenI upakAraka ke sAdhaka jIvanacaryAM e bannene yAga kahyAM che. paNa temaNe spaSTatA karI che ke zAstravihita jIvanacaryAM e yAga kahevAya che kharA, para`tu te jIvanacaryAM meAkSanI sAkSAt sAdhaka nathI, te te samyagnAnAdi guNNAnA AvirbhAva ke tenI puSTimAM upakAraka thatI hAvAthI paraparAe meAkSanuM kAraNa hAI vyavahArayeAga che.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAgazataka vyavahArayAgathI kAlakrame siddhi toci kAleNaM niyamA siddhI pagiTTharUvANaM / sannANAINa tahA jAyai aNubaMdhabhAveNaM // 6 // addhenaM gacchaMto sammaM sattIe iTThapurapahio / jaha taha guruviNayAisu payaTTao ettha joginti // 7 // a--A vyavahArayoganA anusaraNathI kAlakrame prakRSTarUpa arthAt uttarAttara vadhAre zuddha evA sabhyajJAnAdi traNanI nizrcayayeAganI siddhi anuSaMdhabhAvathI-avicchinnapaNe avazya thAya che. (6) samyak prakAre arthAt zakti pramANe mAge jatA manuSya jema iSTa puranA pathika che, tema ahIM guruvinaya AdimAM samyak prakAre prayatnazIla vyaktine yAgI jANavA. (7) * samajUtI--ceAthI gAthAmAM graMthakAre vyavahArayAganuM svarUpa kahyuM che. ahIM chaThThI gAthAmAM te khAkhata temaNe spaSTa karatAM kahyuM che ke yogIe svIkArelI jIvanacaryAM sabhyajJAna Adi grAnI avazya sAdhaka bane che. paNa e siddhi ekAeka pUrI nathI thatI, emAM kramavikAsa che. tethI ja graMthakAre kAlakrame siddhi thavAnI vAta kahI che. e ja rIte jJAna Aphri guNNA vikase tyAre paNa e khadhA guNNA eka sAthe ane pUrNapaNe nathI vikasatA, emAM paNa vikAsanA ne pauupanA krama che, te paNa graMthakAre sUcavyuM che. 9 2. pratimAM aNupaMca evA pATha vAMcAya che, paNa enA a ahIM kAI paNa rIte sa`gata thatA nathI lAgatA. 3. pratimAM ' soLa' pATha va'cAya che, paNa ahIM 'keLa' e artha karatAM zraghnanA--mALa' e artha vadhAre sArI rIte madha bese che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 8 prazna e uddabhave che ke samyajJAnAdinI saMpUrNa prApti rUpa vega AtmasAt na thayo hoya, hajI mAtra zarUAta ja heya chatAM tevA sAdhakane yogI kahe e zuM yogya che? ene uttara graMthakAre sAtamI gAthAmAM dRSTAnta dvArA Apyo che. jayAre kaI pravAsI pitAnA gantavya sthAnane lakSyamAM rAkhI te ja sthAne pahoMcADe evA mArga upara cAlavAnI zarUAta kare che, pachI te pravAsI bhale zIdhra ke maMda gatie jAte haiya, tyAre e gaMtavya sthAnanA pravAsI tarIke jarUra vyavahArAya che. te ja rIte AdhyAtmika lakSyanI siddhi arthe svIkArela guruvinaya Adi jIvanacaryAne sAcI rIte ane zakti pramANe anusarata. sAdhaka yoganA sAdhya bhaNuM vikAsa karatA hovAthI yogI tarIke vyavahArAya te temAM jarAya ajugatuM nathI. phalasiddhinAM Avazyaka aMge ahigAriNo uvAeNa hoi siddhI samatthavatthummi / phalapagarisabhAvAo visesao jogamaggammi // 8 // artha--adhikArIne upAya vaDe phalane prakarSa thavAthI samartha vastumAM siddhi sAMpaDe che. A bAbata yogamArgamAM vizeSataH sAcI che. (8) samajUtI-je vastu je kArya nipajAvavAnI zakti dharAvatI hoya te vastu te kArya mATe samartha che evo zAstrIya vyavahAra che. jemake javanuM bIja javane choDa ane java pedA kare che tethI te javA mATe samartha che ema kahevAya, paNa ene ghauM mATe samartha na kahevAya. javanA kaNamAMthI choDa Uge che te paNa ekasAthe pUre UgI nIkaLato nathI; pahelAM aMkura phUTe che, pachI thaDa, pAMdaDAM, DALI vagere vadhatAM jAya che, ane chevaTe e cheDamAM javanA dANA paNa Ave che. javabIjamAM dANa pedA karavA sudhInI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka badhI zakti hovA chatAM enA e kAryanI krame krame pragati thAya che. A vastu anubhavasiddha che. paNa ekaluM javabIja game tevuM samartha hoya chatAM potAnAM badhAM kAryo thagya sahakArI maLe te ja sAdhI zake che. yogya sahakArIomAM bIja ugADavA mATe jamIna, havA, pANI Adi sAdhane uparAMta kheDANa ane enAM ojAro paNa joIe. vaLI bIjanI parIkSA karanAra, tene vAvanAra, saMbhALanAra evo kheDUta paNa joie. A rIte javane pAka ANavAnI zakti javabIjamAM hovA chatAM tene pitAnuM phaLa ANavAmAM yogya upAya ane adhikArInI paNa apekSA che. A te eka ja dAkhala che. duniyAnI sthaLa ne sUkSma badhI kAryakAraNabhAvanI paraMparAmAM A ja niyama dekhAya che. graMthakAra sAmAnya anubhavane anusarI kahe che ke yogamArganI bAbatamAM te e. niyama savizeSa vicAravA yogya che, kAraNa ke yoga ane tenA mArgo e AdhyAtmika hAI sUkSma che. adhikArI adhikAra ane adhikArInuM kathana ahigArI puNa etthaM vinneo apuNabaMdhagAi tti / taha taha niyattapayaI ahigAro'Negabheo ti // 9 // aniyatte puNa tIe egate Neva haMdi ahigaaro| tapparataMto bhavarAgao daDhaM aNahigAri tti // 10 // artha--ahIM gamArgamAM apunardhadhaka Adine adhikArI jANavA ane adhikAra paNa karmaprakRtinI nivRttikSapazama AdinI sthiti pramANe aneka prakAra che. (9) je karmaprakRti nivRtta thaI na hAya arthAt enA baLano Avazyaka ghaTADe thayela na hoya te adhikAra ekkasapaNe
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 9-10 prApta thatA ja nathI. kAraNa ke jIva prakRtiparataMtra--kamane adhIna hAI sAMsArika dRDha rAgane lIdhe, anadhikArI che. (10) samajUtI - prastuta be gAthAomAM yAganA adhikArI, anadhikArI ane adhikAranA tAratamyanuM kathana che. te kramaza: A pramANe : - (1) jIva, AtmA ke cittamAM kama, vAsanA, maLa yA avidhAnuM AvaraNu ane khaLa ApaNA anubhavamAM Ave ja che. A baLa e ja kharA sa`sAra che. tenI zarUAta kayAre thaI e kAI kahI zake nahiM. paNa tenA hAsa ane kSayanI zakayatAnI khAkhatamAM AdhyAtmika sAdhako ekamata che. yAganA prArabha e saMsAranI virAdhI bAju che. saMsAranuM mULa te anAdi che. paNa yAgakhIja e kayAreka cAkkasa vakhate zarU thAya che, eTale e jANavuM jarUrI che ke AvA yAgakhIjanA ke yAgamAnA prAraMbha kayAre mAnavA. enA khulAsA karatAM graMthakAra kahe che ke jIvananA anAdi pravAhamAM vividha kAraNeAne lIdhe.ka`baLa ghaTatAM ghaTatAM eka eve samaya Ave che ke tyArabAda jIvanuM mukhya valaNu bhAgAbhimukha na rahetAM yAgAbhimukha thavA lAge che ane tyArathI tenI vRtti uttarAttara kAMI ne kAMI zuddha thatI jAya che, jene sIdhe tenI rAgadveSanI tIvratA eTale sudhI mALI paDe che ke have te jIva navA navA ka`saskArA nirmANa kare teAya temAM dIva sasAra TakAvavAnI zakita nathI AvatI. AvA samayane jaina paribhASAmAM 'caramAvarta'4 kahela che. sa`sArakALane samudra mAnIe te tenA aneka khaDA e eka eka vamaLa jevAM che jemAM pahele jIva bahAra nIkaLI nathI zakatA. AvAM vamaLa jevA kALakhaMDAmAMthI jyAre jIvane have chelleA ja Avata athavA chellA ja sAMsArika kALakhaMDa vitAvavAnA bAkI rahe che tyAre te carama-chelAmAM chellA 4. jae pirizaSTa 1
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAgarAta Avata tarIke ALakhAvAya che. sAMsArika jIvananA e kALakhaMDamAM praveza thatAM ja jIvanI dazA badalAya che ne te vakhate te apunabaidhaka bane che. apunabaMdhaka avasthA prApta thaI tyAre ja yAganA prAraMbha lekhAya che. tethI je jIva apunarbaMdhaka hoya te yAgamAnA prathama adhikArI; tyArabAda zuddhinA vikAsakramamAM je je avasthAe Ave te badhI avasthAvALA vA yAgamAnA adhikArI ja che. 10 (2) upara kahyuM tethI UlaTuM, je jIvamAM rAga, dveSa, Adi maLAnuM khaLa eTaluM badhuM tIvra hAya ke jene lIdhe tenuM valaNu mukhyapaNe sAMsArika bhAgA tarapha ja rahe che te jIva yAgamAnA adhikArI nathI manAyA, tene AdhyAtmika puruSA bhavAbhinandI tarIke eLakhAve che. A sthiti upara varNavelA carama Avata samaya pahelAMnI che, eTale jijJAsuonI samajUtI khAtara AdhyAtmika puruSAe samagra jIvanakALapaTanA be khaMDa kalpI caramAvata pahelAMnA kALakhaMDamAM vatA jIvane yAgamAnA anadhikArI ane caramAva mAM vatA jIvane yAganA adhikArI kahele che. (3) jene caramAvata` kahevAmAM Ave che te kALakhaMDa paNu kAMI nAnAsUnA nathI. chatAM eTaluM kharuM ke e kALakhaMDa pUrA thatAM ja saMsArI jIvana samApta thAya che. carama Ava`mAM jIva Ave eTale krame krame tenI zuddhi vadhatAM te yAgamAga mAM AgaLa vadhe che. A teA eka jIvane uddezI kramika avasthAbhedanI vAta thaI. pazu caramAvata'mAM vatA aneka vAnA eka sAthe eka ja samaya paratve vicAra karIe ne temanI tulanA karIe teA ya e khadhAmAM kema maLanI zuddhinA tAratamyane lIdhe bheda teA haiAvAnA ja. tAtpa e che ke yAgamAnA adhikArI badhA ja jvAnA adhikAra eka samayamAM samAna na saMbhave ane eka jIvaneA adhikAra paNa humezA eka ja na rahe. A rIte adhikArabheda ke yeAgyatAbhedanA AdhAra kabaLanuM tAratamya che. ka, vAsanA ke maLanA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 11 saMskAro eTalA sUkSma ane vividha sAmarthyavALA hoya che ke tenuM AbehUba citra zadamAM rajU na karI zakAya. paNa mANasa dhAre to pitAnA aMtarnirIkSaNathI tene kAMIka khyAla meLavI zake. ApaNe anubhavIe chIe ke kayAreka bhaya ne lobhanuM baLa cittamAM vadhAre hoya che to kayAreka krodha ane abhimAnanuM. e ja rIte ApaNe evo paNa kayAreka anubhava karIe chIe ke yogya samajaNa ke ciMtana-manana dvArA te ja doSanuM baLa ghaTe che ane kayAreka koI kaI doSa nirmaLa je paNa thaI jAya che. AvI mAnasika sthitine anubhava karIne AdhyAtmika sAdhakoe kahyuM che ke yogamArga bhaNI vAyA hoya evA adhikArI nAM adhikAra ke yogyatA ekasarakhAM nAha hevAnAM. AnuM ja nAma adhikArabheda che. AtmA ane karmanA saMbaMdhanuM kathana tappoggalANa taggajjhasahAvAvagamao ya eyaM ti / iya daTThavvaM iharA taha baMdhAI na jujjati // 11 // artha-karmayugalone svabhAva AtmA vaDe grahaNa thavAne eTale ke tene vaLagavAno che temaja AtmAthI apagama-chUTA paDavAne paNa che. ene lIdhe ja uparanuM adhikAra-anadhikAranuM kathana che. anyathA eTale ke ukta prakAre karmanAM grahaNa ane apagama na mAnavAmAM Ave te baMdha vagerenI vyavasthA ghaTe ja nahi ema samajavuM. (11) samajUtI-yogamArganA adhikAra-anadhikAra ane adhikArInI vividhatA vizenI gAthA 9-10 mAM AvelI carcAmAMthI dArzanika mAnyatAno eka prazna upasthita thAya che. te praznane laI graMthakAre prastuta gAthAmAM pitAnuM dRSTibindu jaina paraMparAnusAra raja
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazataka karyuM che. prazna e UThe che ke mUrta jaDathI cetana tatva ke Atmatattva taddana juduM ane bhinna lakSaNavALuM che. te AkAzanI peThe amUrta-arUpI paNa manAyeluM che. AvA amUrta tattvane mUrta ane jaDa evA karmatattva sAthe paraspara asara upajAve e saMbaMdha kevI rIte saMbhave ? mUrtane mUrta sAthe asarakAraka saMbaMdha ka95nAmAM ane anubhavamAM Ave che, paNa mUrta ane amUrtAne saMbaMdha paraspara asara upajAvI zake e vAta tarata dhyAnamAM UtaratI nathI. tethI ja A bAbata dArzanikomAM matabheda che. dA. ta. ciMtana tatvane amUrta temaja phUTasthanitya mAnanAra sAMkhya yoga Adi dazane tene jaDa prakRtinI asara vinAnuM ja mAne che. teo prakRti ane cetana puruSa be tattvanuM saMnidhAna ke sAmIpya svIkAre che, paNa ema mAne che ke cetana amUrta temaja phUTasthanitya haiI tenA upara prakRti kaI sArI-narasI asara pADI zake nahi. AvI mAnyatAne lIdhe upara kahelA prazna vize dArzanika dRSTie vicAravAnuM prApta thAya che ne te graMthakAre vicAryuM paNa che. mokSa puruSArthanI mAnyatA astitvamAM AvI tyArathI AtmAnA svarUpanI mAnyatAe paNa jude judo vaLAMka lIdhe che. mokSa puruSArthane vicAra spaSTapaNe astitvaItihAsa ane vikAsa- mAM na Avyo hoya te vakhate ciMtako kamanI dRSTie tatvaciM- caitanyanA svarUpa vize je dhAraNAo sevatA tananI cAra bhUmikAo hoya te mokSane vicAra astitvamAM AvyA pachI kadI e rUpamAM rahI na ja zake. bhAratIya tatvajJAnanA itihAsamAM mokSanA vicAranuM prakaraNa (pachI te game teTaluM prAcIna hoya chatAM) amuka samaye ja spaSTa AkAra le che. A bAbata dhyAnamAM rAkhI aitihAsika ane tAtvika rIte ahIM vicAra karIe to ja graMthakAranA kathananuM kharuM hArda kAMIka pakaDI zakAya.
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 11 13 tattvaciMtananI prAthamika sthitimAM mAtra bhautika tattvanuM astitva manAtuM ane temAMthI ja caitanyanA AvirbhAva ne pAchA temAM ja tenA tirAbhAva manAteA. A mAnyatA cArvAkanA darzana tarIke sacavAI rahI che. tyArabAda caitanyanA svataMtra astitvanA vicAra spaSTa rUpa le che. te vakhate paNa bhautika tattvonuM astitva manAtuM hAvAthI be paraspara vireAdhI evAM tattvA jaDa ane caitanyane nAme tattvajJAnamAM sthAna pAme che. A tattvaciMtananI bIjI bhUmikAmAM acetana ane cetana e e ekamekathI judAM ane svataMtra tattvA manAvA chatAM temanA vize pahelI bhUmikAnI amuka mAnyatA kAIka judA svarUpamAM paNa sacavAI rahetI lAge che. prathama bhUmikAmAM caitanya bhautika tattvAmAMthI AvatuM ne temAM vilaya pAmatuM. A khIjI bhUmikAmAM ema teA nathI manAtuM, paNa caitanya upara bhautika asarA vAstavika rIte thAya che ane thaI zake che ema manAya che. prathama bhUmikAmAM bhautika tattva caitanyanuM upAdAna hatuM tA have bIjI bhUmikAmAM e upAdAna maTI caitanyanA pariNAmeAmAM ane caitanya upara thatI asarAmAM nimitta bane che. A khIjI bhUmikA mImAMsA, nyAya-vaizeSika jaina-bauddha Adi nAmAM sacavAI che. tattvaciMtananI trIjI bhUmikAmAM vaLI mAnyatA AgaLa vadhe che. jo caitanya tattva svata:Asaddha ane taddana svataMtra hAya temaja bhautika lakSaNAthI sarvathA vilakSaNa hAya tA evA amRta ane arUpI tattva upara bhautika vastu asara kema pADI zake ? jo e enA upara asara pADe tA enI amUrtatA kevI rIte sa`bhave ? A ane AnA jevI dalIleA dvArA A trIjI bhUmikAmAM evI mAnyatA sthira thaI ke bhale acetana ane cetana banne tattvo manAya, paNa cetana e te! acetanathI taddana judA prakAranuM ane te parivatana ke pariNAma vinAnuM ja mAnavuM joIe. ane jo
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 yogazataka eka vAra ema mAnIe teA spaSTapaNe kabUlavuM joIe ke cetana upara acetananI kAi vAstavika asara thatI ja nathI. asara vize jo kAMi kheAlAtuM ke vyavahArAtuM heAya te te mAtra sthULa daSTine lIdhe ja. tethI karIne e mAtra bhrama, Arepa ke upacAra che. A bhUmikA sAMkhya-yAga jevAM danAmAM sacavAI che. tattvaciMtananI ceAthI ane kadAca chellI bhUmikAmAM kalpanA eTale sudhI AgaLa vadhI ke cetana tattva sadA ekarUpa che ane koI paNa jAtanuM pariNAma ke parivartana jhIlanAra nathI. Ama che teA pachI enI kATinuM, traNe kALamAM satya evuM, khIjuM tattva kema hAI zake ? traikAlika satya tA eka ja hAya. A vicAramAMthI svataMtra jaDatattvanI mAnyatA Ape!Apa leApa pAmI ane evA jaDatattvanI manAtI asare ane enAthI uddabhavatI vizvarUpanI vividhatAonA khulAsA ajJAna ke avidhAthI karavAmAM AvyA. A mAnyatA kevalAdvaitamAM ane amuka aMze vijJAnavAdamAM sacavAI che: A rIte pahelI bhUmikA mAtra jaDavAdI, ane caitanya e jaDanuM pariNAma; bIjI bhUmikAmAM cetana-acetana khane tattva svata Mtra paNa eka para khIjAnI asara kharI ja, trIjI bhUmikAmAM banne tattvo te svataMtra paNa ekakhIjAnI vAstavika asarathI mukta; cAthI bhUmikAmAM tattva teA eka caitanya ja, paNa dekhAtI vividhatAe e kAI tattvagata nahiM paNa mAtra avidyAprerita uparanI cAra bhUmikAonI tulanA karIe teA jaNAze ke pahelI be sRSTi-dRSTivAdamAMpa sthAna pAme evI che, jayAre trIjI ane ceAthImAM dRSTi-sRSTivAdanA bhAsa thAya che. 5. A vAda ema kahe che ke sRSTi e jJAnathI svataMtra che. tenA vizeSa vicAra jANavA mATe jIe, vedAnta-siddhAnta-sUtima'jarI-2. 46 ane tenI siddhAntaleza-vyAkhyA. 6. dRSTisRSTivAda kahe che ke jJAnathI bhinna evuM kAI jagata nathI. A
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 11 uparanI carcAthI joI zakAze ke jenA darzana pariNAmavAdI che, tethI tene mate baMdha ane mokSa e baMne cetananI kAlabhede thatI vAstavika avasthAo che. baMdha ane AtmA ane karmanA para mekSa e banne paraspara virodhI chatAM spara asarakAraka saMbaMdhanuM paraspara sApekSa evAM pariName che. jo bIjI bhUmikAne anu. cetanamAM baMdha vAstavika na hoya to temAM sarI upapAdana mekSane vicAra ja asthAne che ane je cetanamAM mokSanI sthiti mAnavAnI hoya to te pahelAM temAM baMdhanuM vAstavikatva hovuM ja joIe. A vastusthiti jaina darzana nyAyazeSika AdinI peThe svIkAre che. e mAnyatAne anusarI graMthakAre AtmA ane karmanA paraspara saMbaMdhano vicAra karyo che. graMthakAra kahe che ke AtmA bhale tattvataH amUrta hoya chatAM te mUrta evAM pagalika dravyone rAga, dveSa, ajJAna jevI vRttione kAraNe pitAmAM grahe che ane e pudgalone svabhAva paNa e che ke te mUrta hovA chatAM amUrta cetanathI grahAya che. bannene saMyoga-saMbaMdha ajJAna ne rAgadveSa jevI vRttione lIdhe evo thAya che ke cetana pilAM pudgala dravyone viziSTa rUpamAM pariNamAvI pitAmAM AtmasAt jevAM kare che ane e pudgala dravyomAM paNa evI zakita uddabhave che ke te yathAsamaye cetana para sukha-du:kha AAda jevA bhAva janmAve che. A vAdane vadhAre samajavA mATe juo vedAnta-siddhAnta-sUkitamaMjarI-2. 45 ane tenI TIkA. jo ke daSTi-sRSTivAda kevalAdvaita vedAntIoe svIkArelA che, ane te vijJAnavAdI jevA bauddhone paNa potAnI rIte mAnya che, chatAM ame sAMkhya-ganI trIjI bhUmikAmAM paNa tevA vAdane bhAsa kahyo che te mAtra eTalA ja arthamAM ke sAMkhya ane vega kuTasthanitya cetanatavamAM sukhaduHkha Adi vRttio vAstavika na mAnatAM mAtra upacarita ane tethI jAnta mAne che, ane nahi ke prakRtinAM pariNAmonA arthamAM, kema ke te pariNAme te vAstavika ja che.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 yogazataka rIte jaina darzana cetana ane pudgala dravya khannenA ajJAnamUlaka saMbaMdhane paraspara asara upajAvanAra tarIke mAnI AtmAmAM khaMdha pariNAma vAstavika mAne che ane jyAre yeAgya upAyathI e khaMdha pariNAmanI nivRtti thAya che tyAre temAM vAstavika meAkSa pariNAma mAne che. A rIte khaMdha ane meAkSa khanne pariNAmeAne cetanamAM vAstavikapaNe mAnanAra jainadarzana e ka`puddagala ane cetana khannemAM arasaparasa grAhmagrAhakabhAva tAttvika rIte na mAne tA enI mULagata khaMdha-mAkSanI kalpanA ja na ghaTI zake. A vastu dhyAnamAM rAkhIne ja graMthakAre 11 mI gAthAmAM peAtAnuM maMtavya rajU karyu. che. graMthakAra, jayAre, A gAthAmAM ema kahe che ke jo ka pudgala ane AtmA bannemAM paraspara grAhyagrAhakabhAva vAstavika mAnavAmAM na Ave teA baMdha-meAkSa nahi ghaTe tyAre temanA abhiprAya sAMkhya-yeAga AduiM darzanAnI baMdha temaja meAkSaviSayaka mAnyatAnI ayathArthatA darzAvavAnA che. graMthakAra ahIMnI peThe yAgabindu Aphri temanA aneka graMthAmAM pharIpharIne e bAbata upara bhAra Ape che ke meAkSa mAnave te paNa cetanamAM ane pachI ene vAstavika na mAnavA, mAtra upacarita ane Apita mAnavA, e barAbara nathI. jo kharekhara cetanamAM baMdha haiAya ja nahi teA temAM meAkSanA vicAra ja asthAne che. ane jo baMdha temaja meAkSa khaneM cetanamAM vAstavikapaNe hAya ja nahi teA aMtima puruSAnA AdhAra lekhe cetana tattvanI mAnyatA paNa nirarthaka Thare che. graMthakAre AgaLa gAthA 56 thI 58 sudhImAM A ja viSayaspaSTa karatI carcA karatAM kahyuM che ke jema madha vagere kephI vastu jaDa ne mUrta heAvA chatAM te vijJAna jevI adbhUta vastue para asara pADI tene vikRta ke maMda banAve che tema ja khIjI kAI upakAraka auSadhi vijJAnanI puSTi ane zuddhimAM sahAyaka
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 12 17 paNu khane che. e ja rIte mUrta ke dravya amRta cetana upara sukhaduHkhAdinI vAstavika asara nipajAve che ane yAgya upAyathI te asara dUra paNa thAya che. Ama badha-meAkSa ane upacirata nathI e siddhAnta che. adhikArI-bhede atIyi vastunA kheAdhanuM tAratamya eyaM puNa "nicchayao aisayanANI viyANaI navaraM / iyarobiya liMgehiM uvautto teNa bhaNieNaM // 12 // a--e AtmakanA sa'a'dhanI bAbatane nizcayathI pratyakSapaNe kevaLa sAtizayajJAnI--pUrNa jJAnI ja jANe che, ane khIjA chadmasthA paNa anumAnajJAnathI temaja kelikathita zAstrajJAnathI e mAkhata jANe che. (12) samajUtI--upara jaina mata pramANe AtmA ane kadravyanA asarakAraka vAstavika sabaMdha vize je kahyuM te khAkhatamAM mULa savAla teA graMthakAra sAme e Ave che ke tame te pUrNa jJAnI nathI te pachI AvI atIndriya ane vivAdAspada vastu vize aMtima nirNaya kayA AdhAre kare che ? tenA uttara ApatAM graMthakAra sUcave che ke kharekhara e atIndriya sabaMdha amArA jevA chadmastha mATe pratyakSa nathI, paNa ame e saMbaMdhI je vidhAna karyuM che te pUrNa jJAnI-sajJanA danane mAnIne karyuM che. jaina paraMparA ema mAnatI AvI che ke koI ne kAI pUrNajJAnI-sajJa saMbhave che. ane je sajJa thaI gayA temaNe AvA atIndriya padArthAnA sAkSAtkAra karyAM che, eTale jaina para parAmAM atIndriya evA Atmakrama sabaMdhanA vAstavikapaNAnI mAnyatA che te mULe sajJanA pratyakSanA viSaya che; tethI te naiRcika tattvajJAnanA viSaya che. hA, 7. mULamAM 'miyo' vaMcAya che, jenA artho khadhakhesatA nathI.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka je amArA jevA chadmastha tenuM nirUpaNa kare che te sIdhuM pratyakSamUlaka na hovA chatAM parokSajJAnamUlaka to che ja. ame A vize je kAMI kahIe chIe te liMga-anumAna tathA Agama pramANane AdhAre. amAruM atIndriya vastu vizenuM pratipAdana parekSajJAnamUlaka hovAthI sarvAnA pratyakSamUlaka pratipAdana karatAM avazya UtaratI koTinuM che. ane tethI te vyAvahArika tattvajJAnanI kaTimAM Ave, tema chatAM enA mULamAM paraMparAgata sarvajJatvanI mAnyatAne AdhAra che. anya saMpradAyanA AcAryo paNa potapotAnA nirUpaNamAM pitapatAnI paraMparAmAM manAtA pUrNa puruSanA jJAnane AdhAra laIne ja tattvajJAna nirUpe che. ATalI vastu badhA saMpradAyamAM samAna che. apunabaMdhaka, samyagdaSTi ane cAritrInAM anukrame lakSaNe pAvaM na tivvabhAvA kuNai na bahu mannaI bhavaM ghoraM / uciyaTTiiM ca sevai savvattha vi apuNabaMdho tti // 13 // sussUsa dhammarAo gurudevANaM jahAsamAhIe / veyAvacce niyamo sammadihissa liMgAiM // 14 // maggaNusArI saddho pannavaNijjo kiyAvaro ceva / guNarAgI sakkAraMbhasaMgao taha ya cArittI // 15 // eso sAmAiyasuddhibheyao'NegahA munneyvvo| ANApariNaibheyA aMte jA vIyarAgo tti // 16 // 8. trIjA paMcAzakamAM je cothI, pAMcamI ane chaThThI gAthAo che te ja ahIM 13, 14 ane 15 nA kramAMkamAM ApelI che. 9. zrI haribhadrakRta upadezapada ane viMzikAmAM 15 mI gAthAnA chellA pAdamAM cheDe pAThabheda che. "sAmasaMga go tamAdu muMiA' (upadezapada, bA.19), " savAramAM pheravArita' (viMzikA 9, gA. 2.). yogabiMdu loka 35-353 mAM prastuta gAthA 1pamIne pUrA bhAva grathita che.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 13-16 artha-je utkaTa kalezapUrvaka pApakarma na kare, je bhayAnaka dukhapUrNa saMsAramAM rapa na rahe ane badhI AbatomAM kauTuMbika, laukika, dhArmika vageremAM-nyAyayukta maryAdA pALe, te apunabaMdhaka che. (13) dharma sAMbhaLavAnI IcchA, dharma pratye prIti, samAdhAna ke svasthatA sacavAya e rIte gurune devanI niyamita paricaryA karavI, A badhAM samyagdaSTi jIvanAM lige-cihno che. (14) mArgAnusArI, zraddhALu, dharmanA upadezane gya, kiyAtatpara, guNAnurAgI, ane zakya hoya evI ja bAbatamAM prayatna karanAra te cAritrI che. (15) A cAritrI - chevaTanI vItarAga dazA prApta thatA sudhImAM sAmAyika - samatvanI zuddhinA tAratamya pramANe temaja zAstrajJAnane jIvanamAM utAravA rUpa pariNamananA tAratamyathI - aneka prakArane jANa. (16) ' samajUtI-pahelAM gAthA navamImAM yogamArganA adhikArI vize sUcana che. yogyatAnA tAratamya pramANe adhikAra aneka prakAra hoya che, paNa enuM vargIkaraNa saMkSepamAM karI graMthakAre cAra bhAgamAM enuM nirUpaNa gAthA 13 thI 16 sudhImAM kareluM che. temAM prathama adhikArI tarIke apunabaMdhakane lekhI tenuM svarUpa darzAvyuM che. gAthA caudamAM tyAra bAdanA bIjA adhikArI lekhe samyagdaSTine laI tenuM svarUpa kaheluM che. gAthA paMdara ane seLamAM samyagdaSTi pachInA caDiyAtA adhikArI lekhe cAritrIne nirdeza karI temAM deza ane sarva ema banne prakAranA tAratamyayukta cAritravALAnuM kathana che. A rIte yogamArganA adhikArI saMkSepamAM cAra bhAgamAM vaheMcAI jAya che. dareka bhAganA adhikArIomAM kAMI ekasarakhI
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAmazataka yeAgyatA nathI hAtI, eTale upara nirdezelA adhikArInA cAra vargAmAM paraspara yAgyatAnuM tAratamya zuM che ane pratyeka varSoMmAM samAtA adhikArIemAM paNa paraspara yAgyatAnuM tAratamya kayA. prakAranuM che e jarA vigate samajavuM Avazyaka hAI atre enI carcA karIzuM. 20 ajJAtakALathI jIva ajJAna ane rAgadveSanA vamaLamAM paDele hAI jAtajAtanA AghAta-pratyAghAtA sahana karatA Ave che; paNa nadIpASANugeAlaka nyAyathI kayAreka enA ajJAna Adei maLanI tIvratA kAMIka ochI thatAM enA sAMsArika bhegarasa esaravA mAMDe che ane enAthI mukta thavAnI vRtti pragaTe che. e sthiti mukti pratyenA adveSanI che. kharI rIte A sthiti Ave tyArathI ja yeAgamAnA adhikAra zarU thAya che ane e ja kharA dharmAdhikAra che. A sthiti Ave che tyAre cittamaLanI tIvratA eTalI badhI ochI thaI jAya che ke tene lIdhe have te jIva badhAM karmAMmAM mukhya evA mAhanIya kanA navA saMskAra pADe tAya te saskAra jaina paribhASA pramANe eka kADAkADa sAgarApama karatAM paNa TUMka muddatanA paDe che ane evA jIva pharI mAhanIya karmInI utkRSTa sthiti, je sittera kADAkADa sAgaropama mAnavAmAM AvI che te, nirmANu nathI karatA. tethI ja evA mukita pratye adveSI ane meAhanI utkRSTa sthiti pharI na khAMdhanAra jIvane apunarbaMdhaka kahyo che. apunakhaidhaka avasthAthI mAMDI graMthibheda yA samyagdaSTi sudhInA eka kALa, samyagdaSTithI mAMDI dezivarata sudhInA khIne kALa, dezavaratithI mAMDI savirati yA pUrNa cAritra sudhInA trIje kALa ane pUcAritrathI mAMDI meAkSaprApti sudhInA ceAtheA kALa-A rIte yAgakALanA sthULa rIte cAra bhAga paDe che. pahelA bhAgamAM vanAra veAmAM rAgadveSa yA kaSAyanuM tIvra khaLa ghaTe che kharuM, paNa jaDacetananA bhedanuM duna ( vivekakhyAti ) pragaTatuM nathI, kema ke
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 13-16 21 temAM evA darzanane rikanAra darzanamoha yA avidhA vidhamAna hoya che. bIjA bhAgamAM kASAyika baLa nabaLuM paDavAnI sAthe ja dazanAha paNa nabaLo paDe che chatAM temAM cAritrano pratibaMdha karanAra karma kriyAzIla athavA udayamAna hoya che, tethI temAM darzana hevA chatAM virati pragaTatI nathI.trIjA bhAgamAM cAritrapratibaMdhaka karma apAze meLuM paDatAM virati pragaTe che. paNa te pUrNapaNe nahi. jayAre cothA bhAgamAM pUrNacAritra pragaTe che, kemake temAM pUrNacAritranuM pratibaMdhaka kama maLuM paDe che. 10 A rIte apunabaMdhaka, samyagdaSTi, dezavirati ane sarvavirati e cAra avasthAmAM paraspara raheluM tAratamya spaSTa che. paNa pratyeka bhAgamAM vartanAra eka jIvamAM kALakrame athavA aneka jIvamAM eka samaye je tAratamya hoya che te paNa jevuM tevuM nathI hotuM, kemake jema jema dene hAsa thAya tema tema zuddhi pragaTe che ane evo hAsa saune ekasAthe ekasarakho nathI hoto. upara yogakALanA sthULa rIte cAra bhAga pADI yoganA sAdhakanuM apunabaMdhaka AdirUpe je vagIkaraNa karyuM tene jana paribhASAmAM guNasthAnanA nAmathI oLakhAveluM che. apunabaMdhaka jIva e prathama guNasthAnanI hIyamAna-ghaTatI jatI avasthA ane caturthI guNasthAnanI yA graMthibhedanI pUrva sthitimAM hoya che, samyagdaSTijIva cothA guNasthAnamAM lekhAya che, dezavirati pAMcamA mAM ne sarvavirati chaThThAthI caudamAM guNasthAna sudhI lekhAya che. graMthakAre teramI gAthAmAM apunabaMdhakanuM lakSaNa darzAvatAM kahyuM che ke te utkaTa saMkalezathI-kaSAyathI pApa nathI Acarata, bheganuM 10. A ja vastu jene paribhASAmAM evI rIte paNa kahevAmAM AvI che ke cAritramohanIya karma palyopamapRthakA jeTaluM nivRtta thAya tyAre dezavirati ane saMkhyAtasAgaropama jeTaluM nivRtta thAya tyAre sarvavirati Ave che. ( biMdu TIkA-ka 35-353)
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ garataka bahumAna nathI karato, ane pratyeka jIvanavyavahAramAM nyAyapUrvaka vase che. A lakSaNamAM kyAMya Atmadarzanane ulekha nathI. paNa enI yogyatAne saMketa che. caudamI gAthAmAM samyagdaSTinuM lakSaNa darzAvatAM kahyuM che ke, tenAmAM dharmatatvanI utkaTa jijJAsA, dharmapratye Adara, mAnasika svasthatApUrvaka guNajananI pUjA ItyAdi heya che. AmAM dharmatattvanI jijJAsA dvArA Atmadarzana sUcavAyeluM che, paraMtu koI paNa jAtanI viratine nirdeza nathI. gAthA paMdara ane soLamAM dezacAritrI ane sarvacAritrInAM lakSaNo darzAvatAM kahevAmAM AvyuM che ke te kriyAtatpara ane mokSamArge cAlanAra hoya che, emAM cAritrane saMketa che. gAthA sALamAM graMthakAre eka khAsa agatyanI vAta nedhI che. te e ke cAritra eTale samatA; arthAt rAga ke dveSanA vamaLamAM na aTavAtAM taddana sthira rahevuM te. paNa AvI samatA. athavA sthiratA je jaina paribhASAmAM sAmAyika kahevAya che te cittazuddhinA tAratamya pramANe ochIvattI hovAthI enAM aneka caDatAM utaratAM ropAna che. emAM zuddhinuM sauthI chelluM saMpAna e pUrNa vItarAga avasthA che, jemAM koI paNa jAtanA saMkalezanAM bIja sudhdhAM astitvamAM nathI hotAM. * sAmAyikanI azuddhi ne zuddhine khulAse paDisiddhasu ya dese vihiesu ya IsirAgabhAve vi / sAmAiyaM asuddhaM suddhaM samayAe dosuM pi // 17 // artha-zAstramAM niSedhelI bAbatomAM dveSa - aprItine lIdhe ane AdezelI bAbatamAM cheDA paNa rAgane lIdhe, sAmAyika azuddha thAya che, paNa je A niSiddha-vihita bannemAM samabhAva hoya te te sAmAyika zuddha jANavuM. (17)
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ mathA 17 samajUtI-soLamI gAthAmAM sAmAyikanI zuddhinA tAratamyane lIdhe yogane adhikAra ke adhikArI aneka prakAre saMbhave che ema sUcavavAmAM AvyuM che. paraMtu prazna eka ja samaye cittamAM e thAya che ke jyAre sAmAyika udbhavyuM ja saMbhavatI zuddhi-azuddhi- na hoya tyAre to cittamAM mAtra kalezakRta ne khulAse azuddhi ja hoya che ane jyAre sAmAyika pUrNatAe pahoMcyuM hoya tyAre cittamAM azuddhine saMbhava ja nathI hoto; paNu A to be cheDA thayA, AvA Adi ane aMtanA cheDA vaccenI cirasthiti jemAM sAmAyika AvirbhAva te pAmyuM hoya, paNa ochevatte aMze kalezanuM astitva hoya tyAre e sAmAyika nathI hotuM pUrNa zuddha, ke nathI hotuM pUrNa azuddha, eTale e vacalI bhUmikAmAM rahelA zuddhi-azuddhinA mizraNanuM kayA lakSaNathI pRthakakaraNa karavuM arthAt azuddhine kaI rIte oLakhavI ane zuddhine kaI rIte. Ane uttara ApatAM graMthakAra gAthA sattaramImAM darzAve che ke kalezonI maMdatAthI sAmAyika udbhavyuM hoya evI vyakitane paNa zAsaniSiddha vastuo pratye aNagamo ke dveSa aMzataH paNa hoya che ane zAstravihita vastuo pratye kAMIka ne kAMIka anurAganuM valaNa hoya ja che, tethI karIne evI prAthamika bhUmikAmAM tenuM sAmAyika zreSa ane rAmanI mAtrAnA pramANamAM azuddha ja samajavuM. rAga ke zreSa bhale te vihita ke niSiddha vastune lagatA ane alpAMze paNuM hoya, chatAM e maLarUpa hAI eTale aMze te vakhate sAmAyikamAM azuddhi ja ANe che, tema chatAM sAmAyikadhArI vyakita niSiddha ane vihita vastuo pratye samabhAvanuM valaNa paNa dharAvatI hoya che, tethI jeTale aMze niSiddha ane vihita vastuo pratye samabhAvanuM valaNa pragaTayuM hoya athavA to evA aNagamA - daiSa ke anurAgane leza paNa avakAza na hoya teTale aMze e sAmAyika
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ yazataka 24 zuddha ja hAya che. sakalezajALanI graMthiethI ane tenI tIvratAmadyatAthI cittanI sthiti jaTila hoya che. temAM zuddhi prakaTA pachI paNa azuddhinA aMzA kAma karatA rahe che. sacata jIvanacarcA athe paNa amuka vastu grahaNa karavAnI ane amuka tyajavAnI haiAya che. grahaNu ka2vAnA ane tyajavAnA vyApAra sAmAnya rIte anurAga temaja dveSane adhIna cAle che; eTale jIvanacaryA nabhAvatAM ekAeka rAga-dveSanAM valaNeAnA uccheda saune mATe zakaya nathI, tethI evAM valaNeA hAya teTale aMze citta azuddha rahevAnuM. paNa sAdhaka evAM valaNeAne pUrNa paNe kAbumAM lAvavA mATe prayatnazIla haiAya che, AthI cittamAM niSiddha ane vihita vastue pratye paNa samabhAvanuM valaNa krame krame vadhatuM jAya che. e valaNu jeTale aMze siddha thayuM teTale aMze samatA siddha thaI ane teTale aMze sAmAyika paNazuddha ja samajavuM. Ama prayatna ane jAgRtinA vikAsa sAthe samabhAva ke samatAnI mAtrA vadhatI javAne lIdhe sAmAcikanI zuddhi paNa uttarAttara vadhyuM ja javAnI, ane teTalA pramANamAM azuddhi ghaTatI javAnI. chevaTe jyAre zuddhi pUrNapaNe siddha thAya tyAre teA azuddhinA eka aMza paNa rahevA nathI pAmatA. paNa te pahelAMnI cittasthitimAM salezanI zuddhi-- azuddhinuM chuMvattuM mizraNa anivAya che, tema chatAM zuddhi ane azuddhi e banne azeA tA judA ja che, ne bannenI asara paNu jIvanamAM bhinna bhinna dekhAya che. yeAgabhASyamAM vyAse cittanI pAMca bhUmikA paikI trIjI vikSipta bhUmikAne lakSI savAla uThAvyA che ke emAM theADe aMze aa kalezavRttienA nirAdha yA samAdhi sabhave che, teA pachI e bhUmikAne yogATimAM kema na gaNavI. enA uttara emaNe sUcavyA che ke alabatta, vikSepa kALamAM paNa koI kAI vAra vacce samAdhi lAdhe che; paNa e samAdhi, vikSepa athavA rAjasa-tAmasa vRttienA
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 18 udrakAnA pramANamAM eTalI badhI asthira ane nabaLI hoya che ke tethI te samAdhikeTimAM gaNavA lAyaka nathI. ahIM graMthakAre je zuddhi-azuddhinA mizraNanI vAta karI che te bhUmikA e vikSipta citta pachInI che, kema ke graMthakAra je bhUmikAne lakSI vAta kare che temAM azuddhino aMza hovA chatAM zuddhinuM maMDANa pAke pAye zarU thayuM che, tethI graMthakAre sUcavelI e bhUmikA vyAsanI paribhASAmAM ekAgra cittanI koTimAM Ave. (vyAsabhASya, 1. 1.) prathama samyakatva sAmAyika ane tenAM kAraNe evaM visesanANA AvaraNAvagamabheyao ceva / iya daTThavvaM paDhamaM 11bhUsaNaThANAipattisamaM // 18 // artha--e zuddha sAmAyika vizeSajJAnathI temaja AvaraNabhaMganA tAratamyathI thAya che. A rIte bhUSaNa, sthAna AdinI siddhirUpa samatvane prathama sAmAyika arthAt samyakatva sAmAyika samajavuM. (18) samajUtI--cittamAM asamabhAva ke azuddhi hoya tyAre paNa samabhAva yA sthiratAnA pramANamAM cittazuddhi pragaTavAnI arthAt zuddha sAmAyika hovAnI vAta upara kahI che. prastuta gAthAmAM graMthakAra e zuddha sAmayika pragaTa thavAnAM AMtarika kAraNe darzAve 11. pratimAM vaMcAyA pramANene pATha to "pusaLa" che. ene koI arthe prastutamAM baMdhabesata thato nathI. lAMbA vicAra pachI "mUla" pATha ja maulika hovAnI kalpanA AvI che, tethI tene anusarI artha karavAmAM Avyo che. 'mUsA pAThanI kalpanAnA reSaka pramANamAM mukhya e che ke graMthakAre pote ja emanA "saMbaMdha prakaraNa" (pA. 33) ane "samyakatvasati (pA. 2)nAmanA graMthamAM samyakatvanAM saDasaTha aMge darzAvatAM mUla" pada nirdezya che ane u. yazovijayajIe paNa saDasaTha belanI sajajhAya - mAM "maNa" pada laI tene artha karyo che. juo A ja gAthAnI samajUtI.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ garataka che. emaNe mukhyapaNe be AMtarika kAraNenuM sUcana karyuM che. eka abhAvAtmaka ne bIjuM bhAvAtmaka. paheluM karyAvaraNanA hAsa-nivRttirUpa che, jyAre bIjuM viziSTajJAna arthAt saMjJAnarUpa che. prastuta graMthane viSaya AdhyAmika heI atre AdhyAtmika dRSTie ja mukhyapaNe vicAravAnuM prApta thAya che. paraMtu e daSTine barAbara samajavA mATe enI vyAvahArika dRSTi sAthe prAsaMgika tulanA jarUrI che, tethI e vize ahIM thoDI carcA karI laIe. AdhyAtmika dRSTi eTale mukhyapaNe AtmAne lagatI bAbatenI vicAraNA ane vyAvahArika eTale mukhyapaNe Ametara tattvonI vicAraNA yA gaveSaNa. pahelI dRSTimAM AdhyAtmika ane vyAva- AtmAnuM tAtvika svarUpa, tene spaSTa pratIta hArika jJAnanI maryAdA karavAnAM ane pragaTAvavAnAM sAdhano temaja | aMtima sAdhya Adine vicAra mukhyapaNe thAya che, jyAre bIjImAM AtmA sivAyanAM ta kayAM che, temane paraspara saMbaMdha zo che,ane dunvayI jIvanamAM emanuM sthAna zuM che vagere bAbatono vicAra thAya che. baMne daSTie ekabIthI svataMtra havA chatAM taddana paraspara-nirapekSa nathI. AdhyAtmika dRSTi pragaTe, tene vikAsa thAya tyAre ghaNI vAra ema paNa bane che ke ene prAkaTaca ane vikAsanA pramANamAM vyAvahArika jJAna bahu ochuM paNa hoya che ane keTalIka vAra brAnta ane saMzayAtmaka paNa hoya che. tethI UlaTuM, moTe bhAge e paNa jovAmAM Ave che ke vyAvahArika dRSTinI maryAdAmAM samAtA aneka viSayanA jJAna-vijJAnane vikAsa puSkaLa pramANamAM hoya tyAre paNa AdhyAtmika dRSTinuM prAkaTaya hetuM ja nathI. A rIte banne dRSTinI maryAdAmAM samAveza pAmatAM jJAna ke vidhAo niyamathI sAthe ja hoya ema sAmAnya rIte nathI banatuM; tema chatAM kaI evI virala vyakita paNa saMbhave kharI ke jemAM ane dRSTio sAthe kAma karatI hoya, ane baMnene
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 19 27 lagatI vidhAe ThIka ThIka pramANamAM vikasI haiAya. A badhuM kema khane che enA khulAsA AdhyAtmika ciMtAe aMtamu kha-nirIkSaNu dvArA karyAM che. paribhASAnA bhedya bAda karatAM e khAkhata vize bhinna bhinna AdhyAtmika paraparAemAM kaze! ja matabheda nathI. ahIM e vicAra mukhyapaNe jaina paribhASAne avalakhI darzAva vAmAM AvyA che. koi paNa prakAranA jJAnane AvirbhAva pAmatAM ke te kama yA saMskAra jJAnAvaraNu cA prakAzAvaraNa kahevAya che. AtmAnI pratIti ke tenA svarUpanAM darzanane AvirbhAva pAmatAM je kama roke che te danamAha cA avidyA kahevAya che. AtmapratIti thayA pachI paNa e pratItine anusarI vana karavA ke cAritra ghaDavAmAM je sa'skAra| . ADe Ave che te cAritramAha che. darzanameAha ane cAritrameAhanuM baLa pUrepUruM DhAya tyAre paNa jJAnAvaraNanuM arthAt vastuta: ajJAnAvaraNunuM baLa ghaNI vAra ghaTe che, tethI karIne aneka sthULa-sUkSma viSayAne lagatAM nAnAvidha jJAna-vijJAnA paNa manuSya meLavI zake che. AvAM jJAna-vijJAnA te te viSayanI maryAdAmAM cAkkasa ane akhAdhita hAI pramANabhUta sa'bhave che, tema chatAM enI sAthe AdhyAtmika dRSTinuM prAkaTaya na hoya teA evAM jJAna-vijJAne AdhyAtmika dRSTie ajJAna keArTimAM paDe che. te eTalA mATe nahi ke e khATAM che athavA enuM kazuM ja mUlya nathI, paNa eTalA mATe ke AdhyAtmika dRSTi pragaTelI na heAvAthI tevAM jJAna-vijJAnAnA AtmazuddhinA vikAsamAM upayAga thatA nathI. UlaTuM, ghaNI vAra te AtmAnI azuddhine pAdhe che. tethI karIne AdhyAtmika dRSTivihIna jJAnavijJAnA je jJAnAvaraNanA hAsathI udaya pAme tene ajJAnAvaraNanA hAsa kahe che, eTale ke e AvaraNuhAsathI AvaraNa na rahe tyAre paNa pragaTelAM jJAnA vyavahAradaSTie game teTalAM mahattvanAM hAya chatAM AdhyAtmika dRSTie ajJAna ja che.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 yogazataka cAritramohanI tIvratama zakita jene jaina paribhASAmAM anaMtAnubaMdhI kahe che te kAMIka nabaLI paDatAM darzanamoha nabaLo paDe che ane AtmasvarUpanI pratIti ke darzana pragaTe che. jyAre AvuM darzana pragaTe che tyAre jJAnAvaraNanA eAchA ke vattA game tevA hAsathI pragaTa thatuM jJAna, e mAtrA ane prakAramAM game teTaluM ochuM hoya agara vyAvahArika-dunyavI viSayomAM akkasa paNa hoya chatAM, te jJAna lekhAya che. eTalA mATe nahi ke te vyAvahArika viSayomAM bIjA keInA caDiyAtA jJAna karatAM vadhAre che yA vadhAre pramANabhUta che, paNa eTalA mATe ke tenA dvArA AtmazuddhinA vikAsamAM kazI ja bAdhA paDatI nathI. UlaTuM, te prakAra ane mAtrAmAM sAmAnya hovA chatAM AdhyAtmika dRSTinA udayane lIdhe AtmazuddhinuM piSaka ja bane che, arthAt tenA dvArA rAga, dveSa yA saMkaleza kadI poSAtA nathI, tethI karIne te jJAna je AvaraNahAsane lIdhe pragaTaDyuM hoya tene jJAnAvaraNahAsa kahevAmAM Ave che. ajJAnAvaraNanA hAsathI pragaTa thayelAM jJAna-vijJAne ajJAna keTinAM che tyAre jJAnAvaraNanA hAsathI pragaTelAM jJAna-vijJAne jJAna koTinAM che. A taphAvata mAtra AdhyAtmika dRSTinA aprAkaTya ke prAkaTyane lIdhe che. darzanamoha ke avidhA nirbaLa thayA pachI Atmadarzana pragaTayuM hoya ane tadanusAra AdhyAtmika vartana ghaDavAmAM ke tevuM jIvana jIvavAmAM ADe AvatA cAritramehanAM baLo paNa hAsa pAmyAM hoya tyAre jJAnAvaraNanA hAsane lIdhe pragaTa thatuM game tevuM ane game teTaluM jJAna paNa sajajJAna-keTinuM lekhAya che. te mAtra enI guNavattAne lIdhe, nahi ke mAtrA yA prakAra ne lIdhe, kema ke te bhUmikAmAM AvirbhAva pAmatuM vyAvahArika yA AdhyAtmika viSayane lagatuM jJAna game teTaluM ane game tevuM ochuMvat yA caDatuM UtaratuM hoya te paNa te AdhyAtmika caritranirmANamAM kazo ja
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 18 pratyavAya nathI karatuM. UlaTuM, te jJAna rAga, dveSa jevA maLeAnI maMdatA yA abhAvane lIdhe cAritrazuddhimAM atyaMta upakAraka bane che. A rIte ApaNe ajJAna, jJAna ane sajajJAna evI je jJAnanI traNa kakSAe vicArI te sAmAnya rIte jJAnAvaraNuhAsane AbhArI haiAvA chatAM mukhyapaNe darzanamAha ane cAritrameAhanA hAsa ke kSayane AbhArI che. A AdhyAtmika dRSTinuM dheAraNu thayuM. 29 upara je vastu carcA che tene graMthakAre12 peAte ja ane tadanugAmI upAdhyAya yajJezavijayajIe13 viSayapratibhAsa, AtmapariNAmI ane tattvasa Mvedana evAM traNa sAka nAmeAthI dRSTAnta dvArA samajAvI che. tee kahe che ke mati Adi ajJAnAvaraNunA hAsathI utpanna thayeluM jJAna je AdhyAtmika dRSTie ajJAna che te viSayapratibhAsa kahevAya che, kAraNa ke e jJAna pAtapAtAnA viSayanA game teTaleA ane game tevA pratibhAsa karAve chatAM te jJAna peAtAnA viSayAnuM AdhyAtmika dRSTie kazuM ja mUlya aMkAvatuM nathI; eTale ke te jJAna dvArA avagata thatA padArthAMmAM AdhyAtmika dRSTie zuM haiya, zuM upAdeya ane zuM upekSaNIya che evI kAi pratIti te janmAvatuM nathI, bahu te| mAtra vastunI bhautika bAjunA khAdha karAve che. mati Adi jJAnAvaraNanA hAsathI AvirbhAva pAmeluM jJAna AtmapariNAmI kahevAya che, kema ke te jJAna peAtAnA viSayanA svarUpapratibhAsa mAtramAM pavasAna na pAmatAM te viSayanuM AdhyAtmika mUlya paNa akAve che arthAt AdhyAtmika dRSTie tenI heyatA, upAdeyatA ke upekSaNIyatAnA nirNayamAM te pariName che. sajJAnAvaraNanA hAsathI utpanna thayeluM jJAna tattvasavedana kahevAya che, kema ke te peAtAnA viSayamAM haiyatva, upAdeyatva AdinA thayelA nirNaya pramANe temAM samyak 12. jJAtASTaka, na'. 9. 13. khatrIzI 6 aAka 2 thI 5.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yegazataka nivRtti yA pravRtti karavA prere che. A trividha jJAnanuM tAratamya nIcenA dAkhalAmAM spaSTa thAya che. koI aparIkSaka paNa nirmaLa-dRSTisaMpanna vyakti hIrAne jaI "A hIro che" ema to kadAca jANe, paNa enuM vyAvahArika mUlya te AMkI nathI zakato. tenuM A jJAna hIrA pUratuM viSayapratibhAsi kahevAya. bIjI parIkSakazaktivALI vyakti e ja hIrAne hIre samajI tenuM vyAvahArika mUlya paNa che ke A vastu ATalA mATe grAhya che, te tenuM jJAna hIrA pUratuM AtmapariNAmI kahevAya, kema ke prathama vyakti karatAM A vyaktinI samajaNamAM mUlyAMkana karavA pUratuM UMDANa che. trIjI kaI vyakti parIkSakazakti uparAMta puruSArtha zakti paNa dharAvatI hoya, te hIrAne hIrA tarIke jANe ane enuM mUlyAMkana karI besI na rahe, paNa jo e upAdeya hoya to tene prApta karavA pravRtti kare. evI vyaktinuM hIrA vizenuM jJAna pahelI be vyaktio karatAM vadhAre UMDuM hevAnuM, kema ke te vinA e pravRttiparyAvasAyi banI na zake. A te mAtra sthULa dAkhalo che, paNa te vastu AdhyAtmika kSetre yojIne samajavAnI che. ajJAnakeTine jIva bALa ke mUDhanI peThe vastune kadAca jANe, paNa te tenuM mUlya AMkI na zake. jJAnakoTine jIva vastune jANavA uparAMta tenuM AdhyAtmika mUlya paNa ke ja. jayAre sajajJAna keTine jIva pote AMkelA mUlya pramANe vivekapUrvaka nivRtti yA pravRtti paNa kare.14 14. zrI haribhadra jJAnASTaka (naM. 9)mAM viSaya pratimAsa Adi traNa jJAnanA svarUpanI, tenAM sUcaka liMgAnI ane tenA kAryanI spaSTa carcA karI che. e aSTakane anusarI zrI. yazovijayajIe chaThThI batrIzI (loka 2 thI 5)mAM e ja viSayanI vadhAre vizada carcA karI che. ahIM noMdhavA jevuM e che ke zrI haribhadra trividha jJAnanI paribhASA pate racI che, paraMtu enI pAchaLa samanvayanI bhUmikA che. gItA (10. 4) mAM buddhi, jJAna ane
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 18 vivecananA prAra'bhamAM je abhAvAtmaka ane bhAvAtmaka evAM sAmAyika zuddhinAM be kAraNeAnA nirdeza karyAM che te samajavA asaMmeAha evAM traNa pade che. e ja pade ne temaNe, yAgadRSTisamuccayamAM che tevAM ja laI, kheAdhanA traNa prakAra AdhyAtmika dRSTie batAvyA che ane temaNe peAte ja te padonI vyAkhyA paNa karI che (120, 11, 122.) ema lAge che ke temaNe e traNa padonA artha AdhyAtmika dRSTie karyAM tyAre ja temane e vastu jaina paraparAne anusarI nirUpavAnA vicAra paNa AvyA hoya. game tema hA, paNa temaNe je viSayapratibhAsa, AtmapariNatimat ane tattvasa'vedana e traNa nAme ajJAna ane jJAnanI kakSA varNavI che te gItAgata buddhi, jJAna ane asa'meAha e traNa kakSAnuMja bIjI paribhASAmAM ane vadhAre viAdatAthI nirUpaNa che. gItA uparanI upalabdha badhI ja saMskRta vyAkhyA ane jJAnezvarI sudhdhAMne jotAM eTaluM' teA spaSTa lAge che ke gItAnA vyAkhyAkAra kevalAdvaitavAdI hAya, viziSTAdvaitavAdI, dvaitavAdI, ke vaitAdvaitavAdI ke zuddAdvaitavAdI hAya, paNa te buddhi, jJAna ane asa'meAha vaccenuM AdhyAtmika tAratamya eka sarakhI ja rIte nirUpe che. zrI haribhadra ane zakarAcAya banne samakAlIna che. zrI haribhadre zAMkaravyAkhyA joi nathI ane zAMkarathI prAcIna kAi gItAnI vyAkhyA hajI jJAta nathI; tema chatAM zrI haribhadre buddhi, jJAna ane asameha e traNa padezanuM vivaraNa je ceAgadRSTisamuccayamAM kyu che ane viSayapratibhAsa AdarUpe je traNa jJAnanI kakSAe jJAnASTakamAM carcA che te samagranuM zAMkarabhASya Aphri sAthe tAlana karatAM ema lAgyA vinA nathI rahetuM ke A badhA AcAryAM mukhyapaNe AdhyAtmika dRSTie ja jJAna-ajJAnanA svarUpanA vicAra karatA. tethI ja te adhA, sAMpradAyika paribhASA bhinna heAvA chatAM, tApamAM maLI jAya che. A rIte zrI haribhadre gItAgata jJAnavibhAganA peAtAnA gra'thAmAM te ja nAmathI ane nAmAntarathI samanvaya karyAM che, A eka emanAM mahuzrutatva ane UMDI sUjhanA purAvA che. 31 prasiddha arRkathAkAra budhASe vizuddhimA (14. 4. pA. 304)mAM prajJAnuM svarUpa samAvatAM kahyuM che ke koi paNa viSayanuM prAthamika jJAna te sa'jJA. tyArabAda thanAruM te ja viSayanuM jarA UMDuM jJAna te vijJAna.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazataka pUratI ATalI carcA thaI, have e gAthAgata mULaviSaya upara AvIe. gAthAmAM " far" ane "mAkANAvAnA" e be pada che. pahelAne artha che 'vizeSajJAna je bhAvAtmaka che, ne bIjAne artha che "AvaraNane viziSTa hAsa" je abhAvAtmaka che. darzanamoha ane kAMIka aMze cAritramoha e bene hAsa thAya, arthAta enI bAdhaka zakti nabaLI paDe tyAre sAthesAthe jJAnAvaraNanA hAsathI jJAna paNa pragaTe che. eTale darzanamoha, AMzika cAritramoha ane jJAnAvaraNa e traNene hAsa ane ene pariNAme utpanna thatuM jJAna je AtmapariNAmi jJAna kahevAya, e be kAraNone lIdhe jIvamAM je AdhyAtmika zuddhi pragaTe che te zuddha sAmAcikanI prAthamika sthiti che. A prAthamika sthitine pragaTavAnAM kAraNo darzAvyA bAda graMthakAre e paNa darzAvyuM che ke evI sAmAyika zuddhinA pariNAmarUpe jIvanamAM ke kevo pheraphAra thAya ane kevAM lakSaNo daSTigocara thAya. graMthakAre bahu ja TUMkAmAM eTale ja saMketa karyo che ke bhUSaNa ane sthAna AdinI prApti ke siddhimAM e prAthamika zuddha sAmAyika paryavasAna pAme che. have A saMketane artha vicArIe. ane sothI pAchaLa thanAru te ja viSayane lagatuM sarvAgINa jJAna te prajJA. A rIte saMjJA, vijJAna ane prajJA e traNamAM prajJA e jJAnanI sarvocca kakSA che. A vAtane samajAvavA temaNe eka dAkhalo Apyo che je zrI haribhadra viSaya pratibhAsa Adi trividha jJAnane samajAvavA ApelA ratna AdinA dAkhalAne maLato che. jema ke, koI avikasita buddhinuM bALaka sAme paDelA sonArUpAnA sikkAone "A kAMIka pILuM ke dhoLuM che? eTaluM jANe te saMjJA; pachI bIje grAmyapuruSa e sikkAo kAmamAM Ave, enI kIMmata Ave ityAdi jANe tyAre te vijJAna ane kAI kharekhara parIkSaka suvarNakAra e sikkAonI banAvaTa temaja ene lagatuM badhuM jJAna dharAve tyAre te prajJA. Ama vyAvahArika dAkhalAthI buddha jJAnanI traNa vikasatI kakSAo varNavI che, temAM prajJA e aMtima kakSA che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ sara mAthA 18 graMthakAra jo ke saMkSepamAM bhUSaNu, sthAna Aphri eTaluM ja nirdeze che, paNa emanA15 ane upAdhyAya cazeAvijayajInA16 graMthAmAMthI tene lagatI je hakIkata maLe che tene AdhAre ahIM kAMIka vistAra karavA ucita che. sAmAyika-zuddhinuM prathama sApAna eTale samyagdarzana--viveka khyAtinA lAbha. jyAre AvA lAbha thAya che tyAre khAdya jIvanamAM AcAra ane vicArane lagatAM paNa keTalAMka parivatanA thAya che. evAM parivatanAne samyaktvanAM saDasaTha cihna ke lakSaNa tarIke graMthakAre ja saMkheAdhaprakaraNa ane samyaktvasatimAM nirdezyAM che. e lakSaNeAne eka rIte samyaktvane aMge vicAra karavAnA muddA yA prazna kahI zakAya, jene gujarAtI bhASAmAM 'saDasaTha khAla' kahe che. e saDasaThamAM pAMca khAkhatene bhUSaNa tarIke nirdezI samyaktvanAM pAMca bhUSaNeA kahyAM che. te A che--kauzala, tIsevana, bhakti, sthiratA ane prabhAvanA. 'bhUSaNa'padma sAthe 'sthAna'pada che. sthAnanA artha ahIM zeza leve e prazna che. paNa graMthakAre pAte ja jude jude sthaLe 'sthAna' padmanA je arthAM karyAM che te amAM ahIM ghaTe che. yAgaviMzikAmAM pAMca prakAranA yAga darzAvatAM prathama yAga tarIke graMthakAre sthAnayeAga nirdezyA che, tenA artha padhyaka, Asana Aphri kAyikayAga che. TALe moneLa jJAneLa avALa yoniAmi' ityAdi pAThamAM AvatA 'dALa' padanA je a` graMthakAre ja lalitavistarAmAM karyAM che te uparanA artha pramANe ja che. sabAdhaprakaraNa (gA. 59-60), samyaktvasakRti (gA. 40 thI) Adi graMthAmAM graMthakAre 'sthAna' padmanA eka artha siddhasenadivAkarane17 anusarI karyAM che. temAM 15. sodhaprakaraNa, pA. 33, samyaktvasati pA. 2-3. 16. samyaktvanA saDasaTha belanI sajjhAya--juo gUrjara sAhitya sagraha, prathama bhAga, pA. 318 thI. 17. sanmatitaka, kAMDa 3, gAthA 5455 (gujarAtI vivecana). 3
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka AtmasvarUpane lagatA nirNayanA cha muddAo che, jevA ke (1) AtmA che, (2) te nitya che, (3) te karmane kartA che, (4) te karmaphaLane bhaktA che, (5) nirvANa che, ane (6) tene upAya paNa che. pahelo artha kAyika vyApAra sUcave che jyAre bIjo mAnasika nirNayavyApAra sUcave che. bhUSaNa ane sthAna sAthe gAthAmAM "Adi pada che tethI samyaktva sAthe saMbaMdha dharAvatAM upara nidezelAM saDasaTha aMgo ahIM levAM joIe. AvAM saDasaTha aMgonI prApti ke siddhi e AMtarika samyakatvapariNAmanAM pratIka mAtra che. e pariNAmabhAva te AdhyAtmika mArganA vikAsakramamAM zuddhinuM prathama sopAna cA prathama sAmAyika lekhavAmAM AvyuM che. e jJAnAvaraNanA hAsathI ane vizeSajJAnathI saMbhave che. samatvayukta muninI niSiddha ane vihitamAM nivRtti-pravRtti kiriyA u daMDajogeNa cakkabhamaNaM va hoi eyassa / ANAjogA puvvANuvehao ceva navaraM ti // 19 // vAsIcaMdaNakappo samasuhadukkho muNI smkkhaao| bhavamokkhApaDibaddho ao ya pAeNa satthesu // 20 // artha-jema daMDanA saMbaMdhathI maLelA vega pramANe cakranI gati thAya che tema AjJAnA vegathI kevaLa, prathama paDelA saMskAra pramANe, e samatvayukta sAdhakanI nivRttipravRttirUpa carcA thAya che ema samajavuM. (19) e ja kAraNathI zAstramAM munine vAsIcaMdanasadaza, sukha-duHkhamAM sama, temaja saMsAra ane mokSamAM anAsakta kahe che. (20) samajUtI-kaI paNa sAdhakanI jIvanacaryAM chevaTe te amuka niSiddha vastuono tyAga ane amuka vihita vastuonA svIkAra
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 19-20 31 dvArA ja cAle che. pazu upara kahevAmAM AvyuM che ke jyAre niSiddha ane vihita khanne khAkhatA pratye samabhAva pragaTateA jAya che ane aNagamA ke gamAnuM tattva ghaTatuM jAya che tyAre ja vAstavamAM samatva ke sAmAyika-zuddhi zarU thAya che. paraMtu ahIM ja prazna uddabhave che ke eka vAra samatva pragaTa thAya ane te niSiddha ke vihita khanne bAbateAmAM uttarAttara sAdhakanA vikAsanA pramANamAM vadhatuM jAya te| evI sthitimAM tenI jIvanacaryAM kema cAle ? dehapeASaNa pUratI, vaiyaktika ane sAmAjika jIvana jIvavA pUratI javanacaryAM te! phreMDa Take tyAMlagI Avazyaka ja che. te vinA te dharma ke yoganI sAdhanA paNa nathI saMbhavatI ane evI jIvanacaryAmAM tA vidhi-niSedhanI maryAdA hAya ja che ke je aNugamA ne gamA sAthe sa`kalita che, jayAre samatva e gamA-aNugamAthI para che. eTale samatvaneA AvirbhAva ne vikAsa e jIvanacaryAMnA bAdhake kema na thAya ? graMthakAra gAthA 19 ne 20mAM AnA uttara ApatA lAge che. teo kahe che ke upara uparathI jotAM aNugamA ne gamAnA tattva sAthe samatva pariNAmanA vireAdha lAge che kharA, paNa samatva AvatAM ane tenA vikAsa thatAMya jIvanacaryAM pUrvavat cAlu rahe che, paraMtu te zuddhinI bhUmikA upara daihika ane mAnasika badhI ja jIvanacaryAM bhale vidhi-niSedhanI maryAdAmAM cAlatI haiAya, paNa te zarUAtamAM paDelA zAstrAnusArI vidhi-niSedhanA saMskArAne lIdhe ja cAle che. prArabhamAM jyAre sAdhaka apakava dazAmAM haiAya tyAre te suyeAgya guru ke uttarasAdhakanuM zaraNu svIkAre che, agara teA zAstrAjJAene vivekathI anusare che. tethI enAmAM vicAra ane AcArane lagatA ghaNA susaMskAre daDhamUla thAya che. jyAre te sAdhaka vikAsamAM paripAka sAdhatA jAya ane tenuM Atma-sAmarthya' svAvalakhI banatuM jAya tyAre paNa prathama jhIlelA susa`skAro ene jIvanacaryAMnuM cakra cAlu
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazataka rAkhavAmAM upakAraka thAya ja che. graMthakAra e vastu dRSTAnta. dvArA spaSTa karatAM kahe che ke kuMbhAra cAkaDe calAvavAnuM daMDathI zarU kare che, paNa pachI te cAkaDA upara daMDane vadhAre vakhata nathI rAkhate, uThAvI le che. chatAM e daMDe ApelI gati ane temAMthI pragaTelA vegasaMskArane lIdhe cakra te amuka vakhata sudhI cAlu ja rahe che ane e cakragatine lIdhe ja kuMbhAra irachAnusAra AkAro sarjI zake che. te ja rIte sAdhaka IcchAyAga ne zAstra ganI dazAmAM bIjAne avalaMbI vidhi-niSedhapUrNa vyAvahArika ane dhArmika jIvanacaryA zarU kare che, paNa tenAmAM vadhAre vikAsa thatAM ane apramatapaNuM vadhAre sthira thatAM e zAstrayogakALanA saMskAro enI jIvanacaryAnA niyAmaka banI rahe che. eTale dekhItI rIte jIvanacaryA enI e lAgavA chatAM tattvataH ene AtmA badalAI jAya che. te eTale sudhI ke jayAre vAsIcandana,518 jevI munidazA prApta thAya ane jyAre sAdhakane saMsAra ke mokSa, sukha ke du:kha banemAM eka sarakho samabhAva pragaTe tyAre paNa pUrvasaMskAraprerita bAhya jIvanacarcA cAlatI hoya che. 18. "vAsIcaMdanakalpa' jevA zabda dvArA sUcavAtI bhAvanA to dareka AdhyAtmika saMpradAyomAM maLavAnI ja. gItAmAM ane anyatra e bhAvanA gaNe same karavA sAmAAma kathA' jevA zabdothI nirUpAI che. prastuta gAthAmAM paNa samasukhaduHkha Ave ja che, paraMtu e bhAvanAne vyakta karate "vAsIcaMdanakalpa" zabda prAkRta ane saMskRta, prAcIna ane arvAcIna jaina graMthamAM aneka sthaLe prayojAya che. "kalpasUtra'(pra. AtmAnaMda sabhA, sUtra 119, pR. 175-1)mAM "vANIjaMgalamAnajaNe" evuM pada che, jyAre Avazyakaniyukti, gAthA 1548mAM A pramANe che: vAsIcaMdaNakappo jo maraNe jIvie ya samasaNNo / dehe ya apaDibaddho kAussaggo havai tassa / /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 21-22 - 37 bhinna bhinna adhikArIomAM vegane khulAse ane yoganAM bhinna bhinna lakSaNe eesiM niyaniyabhUmigAe uciyaM jamettha'NuTThANaM / ANAmayasaMjuttaM taM savvaM ceva jogo tti // 21 // / tallakkhaNajogAo cittavvittInirohao ceva / taha kusalapavittIe mokkhammi ya joaNAo tti // 22 // artha-upara varNita bhinna bhinna apunardhadhaka Adi jIvenuM pitapatAnI bhUmikAne gya ane AjJArUpa amRtathI yukta je anuSThAna che te sarva ahIM ga ja che, (21) kAraNa ke sarvadarzanasaMmata eganAM lakSaNo-jevAM ke, cittavRttine nirodha, kuzala pravRtti, mekSa sAthe saMbaMdha A sAmAsika padane vigraha to vyAkhyAkAroe aneka rIte karyo che, paNa e badhAne bhAva eka ja che, ane te e ke apakAra kare tenuM paNa bhaluM karavuM. jema vAMsalo candana vRkSane chede e chedanA badalAmAM caMdana UlaTuM vadhAre suvAsa ja prasAre che, tema je kharA sAdhaka hoya che te paNa aniSTa karanAra pratye mIThI najara ja rAkhe che. e ja rIte e zabdamAMthI mAdhyano bhAva paNa nIkaLe che ke kaI vAMsalAthI chole yA keI caMdanano lepa kare toya e banne apakAraka ane upakAraka pratye sabhAnapaNe varte, kaI eka pratye dveSa ne bIjA pratye rAga na seve, mAtra samabuddhi keLave. je A hoya te ja khare madhyastha ane samasukhaduHkha. A arthane darzAvanAra eka padya ukta niyukti gAthAnI vyAkhyAmAM zrI. haribhadra TAMDyuM che te A che: jo caMdaNeNa bAhuM AliMpai vAsiNA va tacchei / saMthugaNai jova nidai maharisiNo tattha samabhAvA / / AvuM mAdhyazya uccatara AdhyAtmika bhUmikAmAM, jaiina paribhASAmAM kahIe to e kSapakazreNimAM, AvirbhAva pAme che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ yegazataka karAva-e uparyukta bhinna bhinna keTinA badhA jIvonA anuSThAnamAM ghaTe che. (22) samajUtI-apunabaMdhakathI laI sarvavirati sudhI adhikArIenA mukhya cAra varga che. dareka vargamAM paNa adhikAra paratve tAratamya che ja. evI bhinna bhinna gyatAvALA samasta adhikArIonA piotapotAnI bhUmikAne anurUpa hoya evA badhA ja prakAranA dharmavyApArane yoga kaTimAM gaNavAnI sAmAnya kasoTI zI ? e praznane uttara graMthakAre gAthA 21mAM Apyo che. te kahe che ke sAmAnya kasoTI mAtra eka ja che ane te zAstrAjJAne anusaravAnI. bhUmikAbheda pramANe cAlatA adhikArIne kaI paNa dharmavyApAra arthAt ucita anuSThAna je svacchedI na hoya ane anubhavI puruSanAM vacanane anusarI vivekapUrvaka cAlato hoya to te yoga koTimAM lekhAya che. graMthakAra sAme e prazna to che ja ke tame vihita anuThAna ke dharmavyApArane yoga koTimAM lakhe che to zuM evA dharmavyApAramAM judI judI paraMparAone saMmata evAM keganAM badhAM ja lakSaNe ghaTe che ke mAtra janaparaMparAsaMmata ? ene uttara graMthakAra Ape che ke jana-jainetara paraMparAomAM ganAM lakSaNo judAM judAM che, paNa te badhAM ja lakSaNo uparasUcita dharmavyApAramAM ghaTe che. Ama kahI graMthakAra mukhyapaNe yoganAM traNa lakSaNo nideze che: paheluM sAMkhya-yogaparaMparAsaMmata pAtaMjalayoganuM, bIjuM bauddha paraMparAsaMmata, trIjuM jaina paraMparAsaMmata. cittavRttinirodha e pAtaMjala lakSaNa che, kuzaLa pravRtti e bauddha lakSaNa che ane mokSane saMyoga e jaina lakSaNa che. zAbdika racanA jotAM lakSaNomAM bheda dekhAya che, paNa lakSaNa e lakSya yA lakSita vastunuM svarUpa hAI svarUpanA eka yA bIjA pAsAne darzAvanAruM haiya che, tethI temAM zabdabheda anivAryapaNe AvI jAya che, chatAM tenA aMtima tAtparyamAM
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 23 kaze bheda nathI hota. pAtaMjalasUtra cittavRttionA nidhane yoga kahe che tyAre te mukhyapaNe cittavRttigata kalezanA nidhane yoga kahI saMprajJAtayogane saMgRhIta kare che ane jyAre te kalezanA bIja rahita evI sarvavRttionA nirodhane paNa yoga kahe che tyAre te aMtima koTinA asaMprajJAtayogane saMgRhIta kare che. sarvavRttinA nirodhanI aMtima sthiti e cittane kAraNamAM pratiprasava ke pralaya che, je videhamuktinuM sAdhana che. bauddha paraMparA kuzala pravRttine yoga tarIke varNave che, tyAre te pAtaMjala lakSaNasUcita vizuddha cittasthitimAMthI udbhavatA kuzala - sarva hitakArI ne vivekI jIvanadharmane darzAve che. pahelA lakSaNamAM mukhyapaNe bhUmizuddhi abhipreta che, jyAre bIjAmAM evI bhUmizuddhimAMthI nIpajatuM pariNAma abhipreta che. jainasaMmata lakSaNa uparanAM bane abhAva ne bhAvAtmaka lakSaNone samAvatAM eTaluM ja kahe che ke je mokSa sAthe joDe te yoga. Ano artha e thayo ke cittazuddhi ke cittazuddhimAMthI nIpajato jIvanadharma e bane chevaTe to mokSaparyavasAyI ja che. je jIvanavyApAra jIvane mokSa bhaNI laI jAya tenA mULamAM akilaSTapaNe te hevuM ja joIe ane jyAM kalezo gayA tyAM kadI akuzaLa pravRti saMbhave ja nahi. A rIte ekamAM kAraNa, bIjAmAM kArya ne trIjA lakSaNamAM ubhayano samAveza che. eTale bhinna bhinna zabdomAM gUMthAyelAM lakSaNe paNa tattvataH eka ja lakSyane darzAve che. A rIte graMthakAre vyApaka dRSTie badhA ja yogAdhikArIonA samucita anuSThAnane yoga koTimAM gaNI temAM judAM judAM dRSTibiMduothI baMdhAyelAM judAM judAM lakSaNo kevI rIte saMvAda pAme che te 22 mI gAthAmAM darzAvyuM che. pravRttinI zuddhine khulAse eesi pi ya pAyaM'pajjhANAjogao u uciyammi / aNuDhANammi pavittI jAyai taha suparisuddhi tti // 23 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka artha-e bhinna bhinna adhikArIonI pravRtti, mATe bhAge apadhyAnane vega na hovAthI, ucita kAryamAM ja thAya che temaja te vadhAre zuddha paNa hoya che. (23) samajUtI-sAdhAraNa lokomAM ane keTalIka vAra zikSita hoya evA lokomAM eka mAnyatA pravarte che ke koI yoga sAthe ke yoganI dizAmAM AgaLa vadhe tyAre ene kAMI karavApaNuM nathI rahetuM yA bahu ochuM rahe che, kemake kAMI paNa pravRtti karavI e yoga sAthe saMgata nathI. jANe A bhrama nivAravA ja graMthakAre 23mI gAthA racI hoya ema lAge che. teo ema kahe che ke tamAma jAtanA yogAdhikArIone pravRtti to hoya ja che, paNa te samucita katavyane lagatI hoya che. teo kadI anucita kartavyamAM pravRtta nathI thatA, kAraNa ke temanAmAM ghaNe bhAge duryAna ke kalezasaMskArane abhAva ja hoya che. koI paNa kAryanI anucitatAnuM preraka tattva e to kalezavAsanA ja che. jyAM evI vAsanA na hAya yA jayAM ochAmAM ochI hoya tyAM saheje ucita kAryamAM ja pravRtti thavAnI ane tethI te vizeSa zuddha paNa hevAnI. A rIte graMthakAra sUcave che ke yogane pravRtti sAthe virodha nathI, paNa kalezavAsanA sAthe virodha che. eTale kalezavAsanAothI nivRtta thavuM e yoganI nivRtti bAju che, ane temAMthI phalita thatI samucita pravRtti e ganI pravRtti bAju che. A rIte nivRtti pravRtti ubhayasvarUpI yoga e ja khare yoga che ane e ja jIvanane UrdhvagAmI banAve che. yogyatA pramANe upadeza guruNA liMgehiM tao eesiM bhUmigaM muNeUNaM / uvaeso dAyavvo jahociyaM osahAharaNA // 24 // arthatethI ja bhinna bhinna gyatAvALA sAdhakonI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 24 bhUmikA liMga - lakSaNe vaDe jANIne, gurue SadhanA daSTAntane anusarI yathAgya upadeza Apa. (24) samajUtI-gAthA 24 thI 35 sudhImAM graMthakAre mukhyapaNe be muddA carcA che. pahelo muddo e che ke gue liMga yA lakSaNathI yogAdhikArIne oLakhI tenA adhikAra pramANe upadeza Apa. bIjA muddAmAM cAre yogAdhikArIone uddezI je je upadeza Apa ghaTe tenuM TUMka nirUpaNa che. pAchaLa 13 thI 16 sudhInI cAra gAthAomAM cAre prakAranA gAdhikArIone oLakhavAnAM lakSaNo sUcavAyAM che. te lakSaNe uparathI yogAdhikArI kaI koTine che ema barAbara guru jANI le, ane pachI ja tenI kakSA pramANe upadeza Ape. graMthakAra kahe che ke adhikArAnusAra upadeza ApavAmAM Ave to ja te auSadhanI jema sArthaka nIvaDe. auSadhane dAkhalo graMthakAre pite ja aneka sthaLe TAMkyo che. 19 tene sAra e che ke game tevuM uttama ane guNakArI auSadha paNa avasthAbheda pramANe vaparAya te ja hitakara nIvaDe. yuvAna ane prauDhane ApavAnA auSadhanI mAtrA bALakane hAnikAraka nIvaDe. e ja rIte zleSmagha auSadha game tevuM hoya chatAM te vAtavyAdhivALAne ApavAthI viparIta pariNAma lAve. vaLI Rtubheda paNa auSadhanA upayogamAM dhyAnamAM levAya che. te ja rIte yoganA adhikArIone temanI kakSA pramANe upadeza ApavAthI asarakAraka nIvaDe che; ane teo kamekame e ja upadezanA pariNAme AgaLa vadhe che. prathama kakSAnA sAdhakane upadeza paDhamassa lokadhamme parapIDAvajaNAi oheNaM / gurudevAtihipUyAi dINadANAi ahigicca // 25 // 19. paMcAzaka 3, 80; peDazaka 1, 15 ane 2, 3-4.
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 cAgarAta evaM ciya avayAro jAyai mamgammi haMdi eyarasa / raNe pahapa bhaTTho vaTTAe vaTTamoyarai || 26 // -------- a--prathama koTinA (apunama dhaka jevA) sAdhaka yeAgIne sAmAnyapaNe leAkadharmanA upadeza ApavA -- jema ke, bIjAnuM duHkha dUra karavuM vagere; guru, deva temaja atithinI pUjA karavI vagere; dInane dAna ApavuM vagere. (25) jevI rIte araNyamAM mA bhraSTa vyakti mA mAM praveza kare che, te ja rIte AdhAre e prathamAdhikArInA meAkSamAga mAM thAya che. (26) keDI batAvavAthI laukika dhamane avazya praveza samajUtI--gAthA 13 thI 16 sudhImAM je cAra yAgAdhikArIonI carcA che te dareka yAgAdhikArIne anukrame ApavAna upadezanA saMketa karatAM graMthakAra prathama yAgAdhikArI lekhe apunabandhakane laI tene ApavAnA udezanA keTalAka viSayo ahI sUcave che. temAM te kahe che ke parapIDAparihAra Adi, maja deva-guru ane atithi jevA viziSTa puruSAnA pUjA-satkAra Adi ane dInAne dAna Ardi jevA lokadharmAMne uddezI apuna ndhakane katavyAkatavyanA upadeza Apave. graMthakAra bhArapUrvaka kahe che ke araNyamAM bhUle paDelA musAphara keDI maLavAthI jema mukhya mArga krame AvI paheAMce che tema apuna ndhaka paNa leAkadharmonuM yathAvat pAlana karatAM karatAM susa`skAra ane viveka vadhavAthI samyagdaSTirUpa meAkSamArga mAM praveze che. samyagdaSTirUpa bIjI kakSAnA ceAgIne upadeza bIyarasa u loguttaradhammammi aNuvvayAi ahigizca / parisuddhANAjogA tassa tahAbhAvamAsajja / 27 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ wthA 28 8 tassA''sannattaNao tammi daDhaM pkkhvaayjogaao| sigdhaM pariNAmAo samma paripAlaNAo ya // 28 // artha-bIjI kakSAnA pegIne vizuddha AjJAgane AdhAre tene yathAvat pariNAma-bhAva samajIne aNuvrata vagerene udezI lokottara-AdhyAtmika-mokSagAmI dharmane upadeza Apa, (27) kAraNa ke, e ja upadeza ene najIka che ane temAM ja ene daDha ruci saMbhave che; emAMthI ja pariNAma yA phaLa tvarita lAdhe che ane te saraLatAthI pALI paNa zake che. (28) samajUtI pahelA apunabaMdhaka adhikArI karatAM bIjo, trIjA ane cotho adhikArI uttarottara vadhAre AdhyAtmika vikAsa vALo hoya che. tethI pahelA adhikArI karatAM laukika ane lakattara pachInA traNa adhikArIone ApavAne upadeza dharmadaSTinuM pRthakkaraNa uttarottara vadhAre aMtarlakSI hevAne. tethI ja graMthakAre e traNe adhikArIone ApavAnA upadezanA viSayonI gaNanA lokottara-dharmamAM karI che. ahIM saMkSepamAM laukika ane lokottara dharmanuM aMtara jANavuM jarUrI che. amuka AcAra laukika ja che ne bIjo lokottara ja che ema kaMI tenA bAhya svarUpa uparathI nakkI nathI thatuM, paNa e te te AcAranI preraka dRSTi parathI nakkI thAya che. jyAre koI paNa AcAra sakAmapaNe pALavAmAM Ave tyAre te bAhya daSTie game te gaNAte hoya chatAM laukika ja che. tethI UlaTuM, jyAre kaI sadAcAra niSkAmapaNe anusarAto hoya tyAre te mokSalakSI hovAthI lokottara che ema samajavuM. parapIDAparihAra ke dInadayA jevA sArvajanika mahattvanA AcAre ane dharmone
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtrazataka laukika tarIke graMthakAre gaNAvyA che tyAre enA artha e ja che ke evA dharmAMnuM sakAmapaNe anusaraNa karavuM te paNu, jema leAkahitanI dRSTie Avazyaka che tema, AcaraNa karanAra prathamAdhikArIne paNa niSkAma-bhUmikA tarapha AgaLa vadhavAmAM upakAraka nIvaDe che. laurkika ane leAkeAttara AcAra vaccenuM aMtara khIjI rIte paNa darzAvI zakAya; jemake, laukika lekhAtA AcArA jIvanamAM yathAvat UtaryAM hAya te! ja leAkeAttara AcAranI yeAgyatA Ave che, te vinA nahi. je vyakti parapIDA jANI ke TALI na zake ke je dareka paraMparAnA iSTadevAnA Adara karI na jANe; je mAtA, pitA, zikSaka, anya vaDIla ane kaLAcAryAM jevA guruvanuM hArdika bahumAna karI na jANe; je atithi ke abhyAgatanI yAgya prAtapatti karI na jANe yA je dInadu:khI jevA sevAyeAgya varga pratye anukampA dAkhavI na jANe, tevI vyakti leAkeAttara dharmanA adhikAra meLavI ja na zake. tethI UlaTuM, je vyakti lokottara dharmanuM yathAvat pAlana na paNa karatI hAya teya laukika dharmanuM pAlana kharAkhara karI zake. eTaluM kharu ke kharA arthamAM jeNe leAkeAttara dharmanA adhikAra meLavyA haiAya tevI vyakitanA laukika gaNAtA dharmAM paNa leAkeAttara korTimAM ja AvavAnA. 44 - jene AtmAnI -- peAtAnA svarUpanI sAcI ane spaSTa pratIti thaI che te samyagdaSTi nAmanA khIja adhikArI che. e adhikArI samyag-vivekavALA heAvA chatAM hiMsA, leAbha Adi kalezaprerita vAsanAethI viramyA na heAI tene AgaLa vadhavAmAM sahAyaka thAya e hetuthI guru tenI zakti ane ruAcane dhyAnamAM rAkhI hiMsA, asatya, cerI jevA dANAthI thADI paNa nivRtti sadhAya evAM aNuvratAnA upadeza Ape. bheAgavAsanAmAM rata evA jIvane ekasAthe savathAnivRttinA upadeza bhAgye ja ruce. tethI graMthakAre prathama aNuvrata jevA AMzika viratidhamanA
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 29-30 upadeza ApavAnI vAta sUcavI che, kAraNa ke evI AMzika virati AdaravI jema sahelI che tema te vizene daDha pakSapAta sthira thatAM te jaladI guNakArI paNa nIvaDe che. cAritrIrUpa trIjI kakSAnA yogIne upadeza taiyassa puNa vicitto taduttarasujogasAhaNo bhnnio| sAmAiyAivisao nayaniuNaM bhAvasAro tti // 29 // artha-trIjI kakSAnA gIne sAmAyika Adi vize aneka prakArane bhAvapradhAna - paramArthalakSI ane sUkSama apekSAbuddhipUrvaka upadeza Apa, kemake e upadeza ja tene uttarottara uttama yogabhUmikA mATe sAdhaka manAyela che. (29) samajUtI-je kalezaprerita bhagavAsanAthI alpAMze paNa viramyo hoya ane jeNe ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha jevAM maulika vrato alpa pramANamAM paNa dhAraNa karyo hoya te dezavirati nAmaka trIjo adhikArI che. evA adhikArIne uddezI upadeza ApavAnA viSayo gaNAvatAM graMthakAra aneka evA AcAronI yAdI Ape che je enI paribhASAne lIdhe mAtra jenaparaMparAmAM jANItA che. graMthakAra evA viSayomAM prathama sAmAyika Adine nirdeza che. sAmAyika, pauSadha jevAM zikSAvrata ane anarthadaMDaviramaNa0 jevAM guNavrato e ekaMdare maulika aNuvratAnAM piSaka hoI graMthakAra e badhAMne uttara-yoganA sAdhana tarIke varNave che. gRhasthane upadezavAnA viSayanI vigata saddhammANuvarohA vittI dANaM ca teNa suvisuddhaM / jiNapUya-bhoyaNavihI saMjhAniyamo ya jogaM tu // 30 // 20. sAmAyika, pauSadha Adi zabdonA artha mATe juo tatvArthasUtra 7, 16 ane tenuM paMDita sukhalAlajI kRta. gujarAtI vivecana.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 cAmazataka ciyavaMdaNa - jaivissAmaNA ya savaNaM ca dhammavisayaM ti / gihiNo imo vi jogo kiM puNa jo bhAvaNAmaggo // 31 // mAi vatthuvisao gahINamuvaesamo muNeyavvo / jaiNo Na uvaso sAmAyArI tahA savvA // 32 // asaddharma mAM bAdhA na Ave e rIte gRhasthe AjIvikA karavI, nirdoSa dAna ApavuM, vItarAga pUjA, vidhipUrvaka bhAjana, saMdhyAnA niyama, caityavaMdana, tyAgIne sthAnapAtra AdinI madada ApavI, dharmaviSayanuM zravaNa--A badhuM gRhastha mATe yAga ja che. teA pachI bhAvanAmA ceAga che emAM te| kahevuM ja zuM ? arthAt e te avazya cAga ja che. (30-31) uparyukta khAkhatAmAM apAnArA upadeza gRhastha mATe jANavA. te ja rIte munine ApavAnA upadezamAM badhI sAmAcArI AvI jAya che. (32) samajUtI--dezavirati gRhastha adhikarIne saddha nuM pAlana karavAmAM khAdha na Ave evI rIte AvikA karavAnA ane dAna devAnA upadeza graMthakAre sUcavyA che. AgaLa vadhI temaNe jainaparaparAmAM pracalita evA jinapUjA, bheAjanavidhi, saMdhyAsamayanuM Avazyaka karma pratikramaNAdi, caityavaMdana, dhama zravaNa ane sAdhujanane saMyamamAM upakAraka thAya evI ucita sevArUpa kriyAyeAganA upadeza ApavAnI sUcanA paNa karI che. gAthA 31mAM je bhAvanAmArga vize kahyuM che emAM AgaLa gAthA 79mAM AvatI maitrI Adi cAra bhAvanAonA temaja jainapara'parAmAM prasiddha khAra bhAvanAonA samAveza thAya che. samabhAva
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 33-34-35 utpanna karavA mATe bhAvavAnI bAra bhAvanAonAM nAma A pramANe che: 1. anityatva, 2. azaraNatva, 3. saMsAra, 4. ekatva, pa. anyatva, 6. azucitva, cha. Asava, 8. saMvara, 9. karmanirjarA, 10. dharmasvAkhyAtatva, 11. loka, ane 12. badhidurlabhatva. (vistAra mATe juo tattvArthasUtra 9, 7 uparanuM paM. sukhalAlajI kRta gujarAtI vivecana pA. 353 thI 355.) sAmAcArInuM vistArathI kathana gurukulavAso gurutaMtayAe uciyaviNayassa karaNaM ca / vasahIpamajjaNAisu jatto taha kAlavekkhAe // 33 // aNigRhaNA balammI savvattha pavattaNaM pasaMtIe / niyalAbhaciMtaNaM sai aguggaho me tti guruvayaNe // 34 // saMvaranicchiDDattaM suddhachAjIvaNaM21 suparisuddhaM / vihisajjhAo maraNAdavekkhaNaM jaijaNuvaeso // 35 // artha-gurune adhIna rahI gurukulamAM vAsa kare, yathAyogya vinaya kare, ane niyatakALanuM dhyAna rAkhIne nivAsasthAnanI prArthanA vageremAM prayatna karavA; pitAnI zakti pavyA sivAya badhAM ja kAryamAM zAMtapaNe pravartavuM ane guruvacana pALavAmAM mAruM zreya ja che ema haMmezAM pitAnA lAbhanuM ciMtana karavuM saMvara arthAt tyAgamAM nirdoSa paNuM, zuddha bhikSAvRttithI zuddha jIvana gALavuM, zAstravidhi pramANe svAdhyAya kare ane mRtyu vagere saMkaTane sAmane karavAnI 2. pratimAM zuTucchazIvana' pATha che. mAtrAmeLanI draSTie sukhakAjIvana pATha rAkhe che.
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAgAtaka taiyArI - A badhA tyAgI sAdhakane upadezavAnA viSaye che. (33, 34, 35) samajUtI--graMthakAre ceAthA adhikArI saviratinA vya lekhe je nIcenA viSayeAnA upadeza sUcavyA che te yAgya ja che, kemake e katavyAnuM yathAvat jAgRtipUrvaka pAlana thAya teA ja munipaNuM surakSita rahe, ane teA ja munipaNAnI uttarAttara vikasita Asthati sAdhI zakAya. e kavyAmAM mukhya che sAmAcArI. sAmAcArI eTale rAta-divasanA saLaMga jIvanakramane sparzItA vivekI sadAcAra, je zAstramAM sakSepathI daza prakAre nirUpavAmAM AvyA che.22 sAdhaka yatie gurune adhIna rahI gururU kuLamAM vasavuM ane gurujananA ucita vinaya karavA e paNa yatijana mATe eTaluM ja upayeAgI che, niyata samayanuM dhyAna rAkhI peAtAnI vasatinuM pramAna arthAt nirIkSaNa-pratilekhana karavuM, peAtAnI chatI zaktine jarAya geApavyA vinA badhAM ja cita kavyAmAM prazAMtapaNuM pravRtti karavI, guru kAMI kahe te teA mArA upara temanA anugraha ja che evA bhAvathI hamezAM emanAM vacanA ja 22. sAdhupaNAne yAgya evI jIvanacaryAM te sAmAcArI. uttarA dhyayananA prathama adhyayanamAM vinayanI je zikSA vavI che temaja tenA 26mA adhyayanamAM je dRza prakAranI sAmAcArInuM vana che e badhuM sAmAcArImAM samAya che. Avazyakaniyukti gA. 316-667 mAM e dRzavadha sAmAcArInA nirdeza che. te A pramANe-- icchA micchA tahAkAro AvasiyA ya nisIhiyA / ApucchaNA ya paDipucchA chaMdaNA ya nimaMtaNA // uvasaMpayA ya kAle sAmAyArI bhave dasahA / eesiM tu payANaM patteya parUvaNaM vocchaM // A dRvidha sAmAcArInuM rsphuTatara vyAkhyAna u. yazeAvijayajIe sAmAcArIprakaraNa 'mAM karyuM che, je vizeSArthIe jovA jevuM che. 6
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 33-34-35 mAMthI pitAnA lAbhanI ja vAta tAravavI ane aNagame na keLava, kaI paNa zuddha pravRttine kalaMka lAgavA na devuM, bhikSA dvArA AjIvikA karavI ane te paNa zAstravihita zuddha ucchavRttithI, yathAvidhi svAdhyAya eTale adhyAtmapaSaka zAstranuM paThana-ciMtana-manana karavuM, jenAthI prANImAtra Dare che e mRtyunA svarUpane tattvadRSTie vicAra karavo, jethI nirbhayapaNuM Ave ane poSAya, ityAdi. A sthaLe saheje ja eka prazna udbhave che ane te sAmAnya rIte jijJAsune mUMjhave te paNa che. te prazna e che ke pahelA apunabaMdhaka adhikArI karatAM bIje, trIjo caDiyAtA adhikArI ne ci adhikArI uttarottara vadhAre vikAsaonA sAMpradAyika zIla ane AdhyAtmika zuddhivALo hevAne, AcAramAM dekhAtI jayAre temane ApavAnA upadezane viSaya uttasaMkucitatAne khulAse rottara vadhAre saMkucita ane sAMpradAyika dekhAya che. dA. ta. parapIDAparihAra ke sarva 23. uchavRtti eTale gRhasthanA khAnapAna pachI temAMthI koI zeSa vadhavA pAmyuM hoya tene teo bhAvathI ApavA Iche, ne te levuM kapya lAge te ja levuM e. AvI u-chavRtti jema jaina paraMparAmAM bhikSuo mATe upadezAyelI che tema mahAbhArata (363, 2) ne manusmRti (10,112) jevA smArta graMthomAM brAhmaNa mATe paNa nirUpAI che. zilocchamapyAdadIta viprojIvanyatastataH / pratigrahAcchila: zreyAMstato'pyuJchaH prazasyate // -magurati 10, 112. TIkAkAra kulka uchIne artha darzAve che ke ekaeka bIjavALA caNunA popaTA jevA dhAnyanA kaNasalAne vINavA (jhuMjhavA) te-gzailAnyAdiguddkoccynmunchH /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAgakSata prakAranA deva, guru ke atithinA Adara ane dInadayA vagere laukika dharma tarIke gaNAvelAM (25-26) katavyA jeTalAM vyApaka ane sAvajanika che, teTalA pramANamAM samyagdaSTi, dezavirati ane saviratinA leAkeAttararUpe gaNAvelA ( gA. 27-35) kartavyadharmAM nathI vyApaka ke nathI sArvajanika. UlaTuM, pAchalA traNa adhikArIe mATe upadezAyelAM katavyA sAMpradAyika praNAlikAnAM hAI bahu te! mAtra jaina sapradAyane sparze che. te! A zuM asaMgati nathI ? kharI rIte jema jema cittazuddhi ane AdhyAtmika vikAsa thAya tema tema tenAM kevyAnuM kSetra vadhAre vizALa thavuM joie, jyAre ahIM tema dekhAtuM nathI. 10 prazna kharekhara mahattvanA che tethI tenA uttara jarA UMDANuthI vicArIe. jayAre kAI sAdhaka cittazuddhinI dizAmAM AgaLa vadhe che ane te, te bhUmikAmAM sthira thaI navI navI DiyAtI bhUmikAmAM javA icche che tyAre te aMtarazuddhi sAcavavA ne vadhAravAnI dRSTie kAI paNa eka saMpradAyanA sadAcArAne anusarI te dvArA peAtAnA susa skArAne peAdhe ne vikasAve che. jyAre te peAtAne rucatA ke sahajaprApta saMpradAyanA khAhya AcArane anusare che tyAre te AcAre kAI khAsa saMpradAya ke praNAlikAnA hAI saMkucita dekhAya, chatAM te AcArane anusaranAra pelA sAdhakanuM citta eTaluM badhuM sAttvika ane vizALa heAya che ke tene game te paraparAnA bAhya sadAcAra pratye paNa teTale ja samabhAva rahe che. je jijJAsu mukhyapaNe zabdagrAhI haiAya tenA karatAM AvA vikAsazIla jijJAsunI aMtardaSTi judI ja banI jAya che. te mAtra zabdagrAhI na rahetAM tAtpa ne vastugrAhI khanI jAya che, tethI upara uparathI dekhAtA sAMpradAyika praNAlInA AcAre ane vidhie tene mana mAtra eka pratIka jevAM banI jAya che. te tA tevA AcArAne Azraya laI peAtAnuM atara sthira karye jAya che
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 3-34-35 51 ne vikasAvye jAya che. te sAMpradAyika paribhASAnA ke sAMpradAyika bAhya AcAranA khekhAthI para thaI jAya che. pAtaMjala yogazAstramAM paNa sAdhakanI ruci ane zaktine anusarI aneka prakAranA AcAre evA darzAvAyA che ke jemAMthI koIne eka te keIne bIjo vadhAre anukULa paDe. dA. ta. jyAre pataMjali tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna jevA kriyAyogane nirdeza kare che tyAre te sAMkhyayoga saMpradAyanI paribhASA vAparI tene artha sUcave che, paraMtu e sAMpradAyika paribhASAmAM ja baMdhAI nathI rahetA. e vastu yogazAstranuM paheluM ne bIjuM pAda barAbara samajIne vAMcanAranA dhyAnamAM AvyA vinA rahe tema nathI. prastuta graMthakAra jaina paraMparAnA he I temaNe jaina paribhASAmAM AcAronI yAdI ApI che, paNa e to sAMpradAyika paribhASA mAtra che. e paribhASAnuM hArda ane ene artha bane AdhyAtmika vikAsanI kakSAne saMgata hoya ne tene piSaka temaja AgaLa vadhAranAra hoya evAM levAnA che. tethI ja graMthakAre pote yogabiMdumAM samyagdaSTi ane bodhisatva e banene eka lekhyAM che. bauddha paraMparAmAM bodhisatvanI manAtI yogyatA e ja jaina paraMparAmAM prasiddha evA samyagdaSTinI yogyatA che. A ja yukti AgaLanA adhikArIo mATe paNa samajavI. khare dezavirati ne kharo sarvavirati e kAMI jaina paraMparAnA sthaLa khokhAmAM ke bIjI kaI paNa dharmaparaMparAnA sthULa khAmAM nathI samAto. e koI eka paraMparAne sthULa rIte anusaro hoya to paNa te badhI paraMparA mATe AMtarika rIte ekasarakhe ja che, eTale graMthakAre bIjAthI cothA sudhInA adhikArIone je je sadAcAra mATe sUcanA karI che te mAtra paricita ne sthULa praNAlikAne anusarIne. manusmRtimAM gRhastha, vAnaprastha ane saMnyAsIne pALavAnA je je AcAra varNavyA che te paNa, jo samyagdaSTi, dezavirati ke sarvaviratinI AMtarika gyatA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ yegazataka DhAya teA, leAkAttara dhama tarIke khAvA joIe. e ja nyAya kAi paNa saMpraddAyanA AcArA vize lAgu paDe. graMthakAre yAgabiMdu ane yAgadaSTisamuccayanI peThe prastuta graMthamAM paNa mukhyapaNe AMtarika zuddhine ja lakSamAM rAkhI kriyAmAnuM ane bAhya AcAranuM nirUpaNa karyuM che. tethI ja tee jyAre sAMpradAyika praNAlInA AcAra ane vidhienI vAta kare che tyAre paNa spaSTa sUcave che ke A khadhA AcArI chevaTe tA bhAvasAra ja che, eTale ke badhA ja vidhi-niSedhanA sAra cittazuddhirUpa bhAvane upajAvavA e che. jo evA bhAva na Upaje te e vidhi-niSedhA mAtra niSprANa che. e ja rIte graMthakAre jyAre parizuddha AjJAne AdhAre upadeza karavAnI vAta kahI tyAre paNa ema ja sUcavyuM che ke je zAstra ke vacana rAgadveSa ne mAhane pASanAra na heAya te ja parizuddha zAstrAjJA kahevAya ane evA ja zAstrane anusarI gurue kavyanA upadeza karaveA. graMthakAranI A sUcanAmAM tAttvika rIte khadhAM ja zuddhipeASaka zAstrone samAsa thaI jAya che, kAInI avajJA ke upekSA thatI nathI. yathAyeAgya upadeza paNa adhake khanI zake uvaeso visayammI visae vi aNIiso aNuvaeso / baMdhanimittaM niyamA jahoio puNa bhave jogo // 36 // atha--adhikArIne yAgya viSayamAM upadeza ApyA hAya, paNa te ja viSayamAM pratikULa ke khAdhaka hAya evI niSiddha AkhatAnA upadeza karavAmAM na Ave to tevA - upara kahelA cAga paNa avazya baMdhanuM nimitte ane, (36) samajUtI--gAthA 24 thI 35 sudhImAM adhikArInI yAgyatA pramANe te te viSayamAM gurue ApavAnA upadezanI kAMika vigate carcA karavAmAM AvI che. tenA upasaMhAramAM upadeza paNu kevI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte hAnikAraka nIvaDe che te darzAvatAM graMthakAra spaSTa kare che ke te te AdhakArIne te te viSayane upadeza Apa e to Ava zyaka che ja, chatAM te te adhikArIne tenA viSayamAM paNa je niSiddha hoya te spaSTa upadezavuM joIe. jo niSiddha vastune bekALajI ke udAsInatAne laI upadeza karavAmAM na Ave to adhikRta viSayamAM karAyelo upadeza paNa baMdhanuM kAraNa bane che, kemake niSiddha bAbatone khyAla na AvavAthI sAdhaka kaTokaTIne prasaMge mUMjhavaNamAM mukAya che ne ADe raste paNa kaMTAya che, jethI mArgadarzaka gurunuM dhAryuM siddha thatuM nathI. mATe ja graMthakAra kahe che ke kartavyanA upadezanI peThe akartavyane paNa upadeza karavo jarUrI che ke amuka amuka bAbata to pariharavI ja joIe. apAtrane vega ApavAthI thatAM aniSTa guruNo ajogijogo aJcaMtavivAgadAruNo neo / jogiguNahIlaNA-naTThanAsaNA-dhammalAghavao // 37 // artha-upadezaka guru apAtra ke agyane vega Ape te te atyaMta kaTuka phaLa ApanAre samaja, kAraNa ke emAM gIonA guNanI avahelanA saMbhave che, pote naSTa thaI bIjAne naSTa karavAno saMbhava che temaja dharmanI hINapata paNa saMbhave che. (37) samajUtIpAchalI gAthAmAM yogAdhikArI hoya evAne paNa ene adhikAra joI adhikArAnurUpa vidhi-niSedhane upadeza ApavAnI vAta kahevAmAM AvI che, jyAre prastuta gAthAmAM yogamAgane keIpaNa prakArane adhikAra na dharAvanAra evA apAtrane gurUe yAga na ja Apa e vAta enAM aniSTa pariNAmo darzAvI kahevAmAM AvI che. graMthakAra kahe che ke jo sarvathA apAtrane
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 yAgazataka guru yAga zIkhave ke enA saMgamAM Ave teA enuM pariNAma ati virsa - kuTu Ave che. eka khAjuthI kupAtra ziSya yeAgIenA guNanI kadara na heAvAthI tene vageAve ane khIjI khAjuthI peAte teA naSTa thAya paNa khIjA ghaNAne bhramaNAmAM nAkhI naSTa kare, eTaluM ja nahi, paNa sAmAnya janatAmAM sAcA dharmanuM gaurava thavAne badale lAghava thAya. paripakva bhUmithI uparanI bhUmikAmAM pravatanAra mATe sAdhAraNa niyamA eyami pariNayammI pavattamANassa ahiyaThANesu / esa vihI ainiuNaM pAyaM sAhAraNo neo // 38 // niyayasahAvAloyaNa - jaNavAyAvagama-jogasuddhehiM / uciyattaM nAUNaM nimittao saya payaTTejjA // 39 // atha--A khAkhata jIvanamAM paripakava thayA bAda uparanA caDiyAtA guNasthAnanI bhUmikAmAM pravatanAra saune mATe sUkSma buddhithI kahelA AgaLanA niyamA prAyaH sAdhAraNa samajavA. (38) potAnA svabhAvanA avaleAkanathI, leAkavAyakAnA jJAnathI ane zuddha ceAganA vyApArathI pravRttinuM aucitya jANIne zakunAdi nimittathI temAM sadA pravRtta thavuM. (39) samajUtI--adhikArAnurUpa maLelA upadeza jIvanamAM Utare maiM ekarasa thAya tyArabAda uparanI bhUmikAe caDavuM hAya teA te mATe pravRtta thayA pahelAM dareka adhikArIe peAte sAdhelI bhUmikAnI sthiratAnI khAtarI karavA zuM zuM tapAsavuM joI e ane zuM zuM
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 38-39 karavuM joIe e darzAvavA graMthakAra eka sATIrUpe keTalAka sa sAdhAraNa niyame gAthA 38-39mAM varNave che, jenuM sAdhake sUkSma dRSTithI anukaraNa karavuM Avazyaka che. evA niyame atre mukhyapaNe cAra che : jema ke, (1) sAdhake peAtAnA svabhAvanuM pratyavaleAkana karavuM. jethI kharAkhara samajAya ke peAte prApta karelI bhUmikAmAM keTale aMze sthira che yA keTalI kacAza che. vaLI e paNa samajAya ke uparanI bhUmikA mATenI peAtAnAmAM laganI kevI che. jema vijayakAMkSI navA pradeza upara AkramaNa karyAM pahelAM vijita pradezanI sthiratA tapAsIne ja AgaLa pagaluM bhare teA te saphaLa thAya tema sAdhakanI bAbatamAM paNa che. A muddA vyAse4 pazu peAtAnA bhASyamAM zabdAntarathI spaSTa karyAM che. (2) jema sAdhaka aMtarnirIkSaNathI peAtAnuM citta tapAse tema teNe peAtAnA vize AsapAsanA leAkeAmAM je vAyakA cAlatI haiAya tethI paNa mAhitagAra rahevuM. ghaNI vAra pAtAnA vize DhAkAmAM thatI carcAe paNa peAtAnI bhUla samajavAmAM ne peAtAnI sthiti vize cokasAI karavAmAM madadagAra nIvaDe che. (3) antamu kha narIkSaNa ane bahirmukha paricaya karavA uparAMta sAdhake e paNa jovuM joIe ke peAtAnI mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti sahajabhAve zuddha thatI jAya che ke nahi ane te keTalA pramANamAM zuddha thaI che. (4) upara sUcita pravRttinI zuddhine 24. yogasUtra 3, 6. bhASya-taya saMyamakSya gitamUme+DamantarA mUmisttr viniyogaH, na hi ajitAghara bhUmiranantarabhUmiM vilaGghya prAntabhUmiSu saMyamaM jamate / AmAM bhUmikAkramathI satyama sAdhavAnI vAta kahI che. jyAre adhara - pUrvI bhUmine! jaya siddha thAya tyAre ja te yAgIe uttara bhUmikAmAM praveza karavA. te bhUmikAneA jaya thAya tyAre ja tethI caDatI bhUmikAmAM praveza karavA; ane sauthI caramabhUmikAmAM teA aMte ja sayamanA arthAt dhAraNA, dhyAna ane samAdhine prayAga karavA 5
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka yAgakSataka - thAya paNe pArakhavAnA keTalAMka khAdya nimitto--liMgA paNa che, je dvArA sAdhaka peAtAnI pravRtti - zuddhinA kayAsa kADhI zake. graMthakAra tevAM nimittone nAmanirdezathI nathI gaNAvatA, paNa mAtra nimittamathI sUcave che. emanA anya grantheAnAra5 parizIlana dvArA ane kAMIka aMze cAlI AvatI paraparA dvArA ApaNe evAM nimitto kayAM kayAM manAya che te jANI zakIe chIe. sAmAnya rIte ema manAya che ke aneka prakAre manAtA jIbha zakuna dvArA, iSTa svaranADI dvArA, zubha aMgasphuraNu dvArA ane udAtta dekhAtAM svapnA dvArA vicAraka e samajI zake ke peAtAnI mAnasika, vAcika ane kAyika ceSTA kaI kArTinI che. jo te zuddha haiAya teA nimitto sArAM Upaje che ane azuddha haiAya te azubha nimitto upasthita thAya che. ukta cAra niyameAnI kasATI dvArA sAdhaka peAtAnI yAgyatA samajIne AgaLanI pravRtti cAlu rAkhe, eTale ke jo ene e sATI dvArA peAte prApta karelI bhUmikA sthira lAge, uparanI bhUmikAmAM caDavA mATenA Avazyaka talasATa paNa peAtAmAM anusavAya tA eNe ema samajavuM ke have te AgaLa vadhavA mATe je pravRtti karavA dhAre che te ucita che. cAsiddhi ane sAdhusiddhi gamaNAiehiM kArya niravajjehiM vayaM ca bhaNiehiM / suhaciMtaNehiM ya maNaM sohejjA jogasiddhi tti // 40 // suhasaMThANA anne kAryaM vAyaM ca suhasareNaM tu / suhasuviNehiM ca maNaM jANejjA sAhusiddhitti // 41 // a--doSarahita gamana Adi kriyA vaDe zarIrane, 25. jIe yAgabindu slaeNka 353 thI.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ sANA 42 43 B nivadya vacanAthI vANIne ane zubha ciMtanathI manane zuddha karavAM e ceAgasiddhi che. (40) khIjA keTalAka ema mAne che ke zubha AkAra vagerethI zarIrane, madhura svarathI vANIne ne zubha svapnathI manane sAdhusiddhirUpe samajavAM. (41), samajUtI--graMthakAra prastuta be gAthAmAM anukrame darzAve che ke mana, vacana ane kAyAne kaI rIte zuddha karavAM temaja enI siddhi kaI rIte samajavI. sAdhaka nirdoSa gamana-Agamana, khAnapAna Adi dvArA zarIrane zuddha rAkhe, niSpApa bhASA dvArA vacananI zuddhi keLave ane zubha citana dvArA manane zuddha kare. A trividha zuddhIkaraNa e ja yAgasiddhi che. anya AcAya nA mantavyanA nirdeza karatAM graMthakAra ka che ke zubhasa sthAna eTale ke suMdara AkAra yA racanA dvArA zarIranI, zubhra svara dvArA vacananI ane zubha svapna dvArA mananI zubha siddhi athavA uttama siddhi che ema sAdhaka samaje, uparanI bhUmikAmAM pravezavA mATe jarUrI evI vidhinuM varNana 26 ettha uvAo ya imo suhadavvAisamavAyamAsajja / Asajjai " guNaThANaM sugurusamIvammi vihiNA u // 42 // vaMdaNamA u vihI nimittasuddhIpahANamo neo // sammaM avekkhiyavvo esA iharA vihI na bhave // 43 // 26. pratimAM '...' evuM va'cAya che. e pahelAnAM akSarA nathI. arthadRSTie ' AkSaArU' zabda rAkhyA che.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 cAtaka ' artha--ahIM A upAya zubha dravya, kSetra vagerenA samUhane avalaMbIne ane sadguru samIpa vidhipUrvaka levAmAM AvyuM hoya te ja te guNasthAna prApta karAve che. (42) vaMdana AdinI vidhimAM nimittanI zuddhi pradhAna che, mATe enuM samyaka prakAre ciMtana karavuM. anyathA e vidhi zuddha na bane. (43) samajUtI-prApta karelA guNasthAna - bhUmikAthI uparanA guNasthAnamAM praveza karavA jeTalI lAyakAta ane tatparatA dekhAyA pachI sAdhake te te uparanI bhUmikA grahaNa karavI. paNa atre graMthakAra kahe che ke te navI bhUmikA vidhipUrvaka svIkAryA pachI ja tene sthira karavI ane emAM arati Upaje ke mana na eNTe to te arati nivAravA paNa yatna karo. A badhuM navI - cADayAtI bhUmikA svIkAravAnA upAya tarIke gAthA 42 thI 50 sudhImAM varNavavAmAM AvyuM che. prastuta kara-43mI gAthAmAM bhUmikA svIkAravA vakhatanI Avazyaka vidhinuM varNana che. jyAre paNa navuM guNasthAna grahaNa karavuM hoya tyAre te AdhyAtmika gurunI pAse, tenI sAkSIe ane te paNa zubha dravya, kSetra, kALa, bhAva joI grahaNa karavuM. vidhimAM guru temaja vaDIlane vaMdana - namaskAra karavA Adine samAsa thAya che. zakuna, svaranADI, aMgaphuraNa jevAM nimittonI temaja divasa, nakSatra Adi nimittanI zuddhi e paNa mukhyapaNe yathAvata tapAsavI. evI nimittazuddhi sivAya uktavidhi avidhi ja bane. A sthaLe graMthakAre vaMdana, namaskAra jevA AMtarika bhAvaguNanI peThe bAhya nimittazuddhi tapAsavAnI je vAta kahI che te upAdAna ane nimitta banene vidhimAM samAveza sUcave che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 44-45 sthirIkaraNa sAdhavAnA upAyA uDUM ahiyaguNehiM tullaguNehiM ca nizcasaMvAso / tagguNaThANocci kiriyapAlaNA saisamAuttA // 44 // uttaraguNabahumANo sammaM bhavarUvacintaNaM cittaM / araI ya ahigayaguNA tahA tahA jattakaraNaM tu // 45 // 19 atha--tyArapachI peAtAnA karatAM vadhAre guNavALA temaja samAna guNavALA sAthe sadA sahavAsa karavA ane potAnA guNasthAnane ucita evI kriyAnuM pAlana smRtisaMpanna thaI karavuM. (44) uttara guNNAnuM bahumAna karavuM, saMsAranA svarUpanuM samyak rIte aneka prakAre ciMtana karavuM ane prApta guNAmAM aruci-arati thAya te tene nivAravA tathA prakAre prayatna karavA. (45) samajUtI--navA guNusthAnamAM pravezyA bAda tene sthira rAkhavA temaja temAM zuddhi ANuvA sAdhake kaI kaI rIte vartavuM enI sAmAnya sUcanA prastuta be gAthAmAM che. peAte je bhUmikA prApta karI heAya tethI caDiyAtI bhUmikAvALA ane samAna bhUmikAvALA sAthe sadA vAsa karavA ane je bhUmikA prApta thaI hoya tene saMgata haiAya evI ja jIvanacaryAM smRtisa`panna thaI haMmezAM AcaravI. je je sadguNA pAte svIkArelA mULa niyameAne27 upakAraka 27. mULa ane uttaraguNa : ahiMsA-satyAdi pAMca aNuvratA e gRhasthanAM mULa tratA che, jyAre tyAgInAM mULa tratA e ja pAMca mahA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAgazaka hoya tevA uttara - zreSTha guNo pratye Adara dharAva, temaja saMsAranuM yathAvat aneka rIte ciMtana karyA karavuM. eTaluM ja nahi, paNa kayAreka prApta karelA guNomAM arati, kaMTALo ke kheda Upaje te tene nivAravA ghaTata prayatna kara. arati nivAravAnA upAyo akusalakammodayapuvvarUvamesA jao smkkhaayaa| so puNa uvAyasajho pAeNa bhayAisu pasiddho // 46 // tra che. AvAM aNuvrata ane mahAvate mULa guNa kahevAya che. tenuM kAraNa e che ke jIvananI zuddhi ane vikAsamAM e guNe pAyArUpa che. aNuvratane pALavAmAM upakAraka thAya evAM anya sAta vrata jana paraMparAmAM jANatAM che. traNa guNavrata ne cAra zikSAvrata e sAta gRhasthanA uttaraguNa che. (guNavrata temaja zikSAvrata mATe juo tatvArtha 7, 11 ane tenuM vivecana) e ja rIte pAMca mahAvrata Adi caraNasittarinA mULa guNane sAcavavA ne poSavAmAM sahAyaka thanAra karaNasittari rUpe gaNavelA sittera niyamo tyAgInA uttaraguNa kahevAya che. vaya 5 samaNadhambha 10 saMjama 17 veyAvaccaM 10 ca baMbhaguttIo 9 / nANAitiyaM 3 tava 12 kohanimgahAI 4 caraNameyaM // 1 // piMDavisohI 4 samiI 5 bhAvaNa 12 paDimA ya 12 iMdiyaniroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3 abhiAgahA 4 ceva karaNaM tu // 2 // (ghaniryukti bhAgya pA. 5-6.) pAMca vrata, daza zramaNadharma, sattara prakAre saMyama, daza prakAre vaiyAvR, nava brahmagupti, jJAna Adi traNa, bAra prakAre tapa ane cAra prakAre krodha Adi nigraha - A sarve caraNasittari (sittara mULa-guNo) kahevAya che. (1) cAra prakAre piMDavizuddhi, pAMca samiti, bAra bhAvanA, bAra pratimA, pAMca prakAre indriyanirodha, pacIsa prakAre pratilekhanA, traNa gupti ane cAra prakAre arthAta dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI abhigraha - A sarve karaNasittari (sira uttaraguNa) kahevAya che. (2)
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA 46 = 50 saraNaM bhae uvAo roge kiriyA ksimmi matoti / ee vi pAvakammAbakkamabheyA u tatteNa // 47 // $t saraNaM gurU u etthaM kiriyA u tao tti kammarogammi / maMto puNa sajjhAo mohavisaviNAsaNo payaro // 48 // eesa jattakaraNA tassovakkamaNabhAvao pAyaM / no hoi paJcavAo avi ya guNo esa paramattho // 49 // causaraNagamaNa-dukkaDa garihA sukayANumoyaNA ceva / esa gaNo aNavarayaM kAyavvo kusalaheu tti // 50 // a--kAraNa ke, arati e bhayAdirUpa akuzala - azubhakahRdayanuM kAraNa (pUrvarUpa) che ema kahyuM che. ane sAdhAraNa rIte AvA akuzala karmodayanuM nivAraNa paNa upAyathI sAdhya che. A upAcA bhaya, rAga AdimAM jANItA che. jema ke - (46) bhayamAM zaraNa, rAgamAM kriyA ne viSamAM maMtra upAya che. A badhA pApakane nivAravAnA tAttvika prakAro paNa che. (47) ahI guru e zaraNa che, tapa karavuM e kamarAma maTADavAnI kriyA che ane svAdhyAya e mAharUpa viSane nAza karanAra zreSTha maMtra che. (48) A upAyAmAM prayatna karavAthI ane pApakarmanuM maLa ghaTavAthI mATe bhAge temAM kAI pratyavAya-vikSepa AvatA nathI. vadhArAmAM e prayatna pAramArthika rIte lAlarUpa paNa che. (49)
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 gazataka cAra zaraNa svIkAravAM, kukRtyanI nindA karavI ane satkarmanI anumodanA karavI - A kartavyasamudAya, zreyanuM kAraNa samajIne satata Acara. (50) samajUtI-arati nivAravA je ghaTata prayatna karavAnuM kahevAmAM AvyuM che tenI spaSTatA karavA mATe graMthakAra arati ane tenAM pariNAmone AdhyAmika kAryakAraNabhAva sUcavI e aratijanya pariNAme nivAravAnA keTalAka AdhyAtmika upAyo darzAve che. jyAre paNa akuzaLa karma yA azubha saMskArane udaya thavAne hoya tyAre enA pUrvacihna yA pUrvalakSaNa rUpe arati ke becenI anubhavAya che. jyAre evI becenI prApta saddaguNa vize thAya tyAre te khAtarIthI samajavuM ke koI pUrvakRta pApakarmane udaya AvavAne che. A rIte arati ane azubhakarmodaya e bannene AMtarika saMbaMdha che. eTale ema kahI zakAya ke arati e bhAvI pApakarmanA udayane rokavA mATe kAMIka upAya levAnI AgAhIrUpa che. have AvA azubhakarmodayane nivAravAnA upAyo paNa graMthakAre sUcavyA che, jemake, bAhya bhayanI peThe AMtara bhaya upasthita thAya tyAre zaraNa arthAt saddagurunuM zaraNa levuM, zArIrika raMganI jema bAdhaka kamanI pIDA Ave tyAre upacAra arthAt koIne koI jAtanA tapanuM anuSThAna karavuM, jherI jaMtunA jheranI peThe jyAre mohanuM jhera vyApe tyAre uttama graMthanA svAdhyAyarUpa maMtrane Azraya le.28 A pramANe te te upAyane Azraya levAthI pApakarmane bhAvI udaya aTakAvI zakAya che ane tenuM baLa moTe bhAge ghaTADI zakAya 28. A ja vastu yogasUtra (2. 1) mAM nirdeza che-saravALAprnnidhaanaani kriyAyogaH /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 mAthA 51 che, jethI yAgamAnA vikAsamAM kAI pratyavAya ke vinna na Ave. eTaluM ja nahi, paNa keTalIka vAra tevA upAyA pAte ja eka vAstavika guNurUpa khanI rahe che.29 upAyanA avalambana vize graMthakAre pAte upara je kAMi kahyuM tenA samanamAM temaNe eka prAcIna 'causaraNapayannA' graMthamAMthI gAthA pazu uddhRta karI che. tenA sAra e che ke arihaMta, siddha, sAdhu ane dharma e cAra zaraNA svIkAravAM, je je apakRtya hoya tenI gA~-niMdA karavI arthAt tenA pratye aNagamA keLavavA ane satkRtyanI anumerdinA karavI. ATalI khAkhateA kuzalanuM kAraNa che ema samajI emAM satata prayatnazIla rahevuM. nazikhAu umedavAranI pradhAna vanacaryAM 30 caramANapavattANaM jogINaM jogasAhaNovAo / eso pahANatarao navarapavattassa vinneo // 51 // 29. e ja vastu kAMIka zabdAntarathI ane kAMIka prakArAntarathI yAgasUtra (1, 27 thI 32) mAM darzAvavAmAM AvI che. eneA sAra e che ke cittamAM vikSepa kare tevA aMtarAyAnA sahacArI khInna doSAnuM nivAraNa iSTama tranA japathI thAya che. tethI ma`trAnA ci'tanAtmaka japa karaveA ane sAthe sAthe cittavikSepeA nivAravA koI eka ja tattvamAM cittane sthira rAkhavAnA abhyAsa paNa karaveza. te sUtra A pramANe cheH-- (1) ya vAca: prAta: ( 1. 27) / (2) tarasanthemAvanam ( 1. 28 ) / (3) tata: pratyadvaitanAdhinamo'vyantarAyAmArthI ( 1, 29 ) | (4) vyAdhistyAnasaMzayapramAdAlasyA virtibhraantidrshnaalbdhbhuumiktvaanvsthitatvAni cittavikSepAste'ntarAyA: ( 1. 30 ) | (5) du:saurmanathAmejytvshvaasprshvaasaavikssepshbhuvH (1. 31) | (6) tannativaiSArthameda tayAbhyAsaH (1. 32) | 30. mULa pratimAM ' gharamALa 'pATha vacAya che, paNa evuM rUpa saMskRta
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 cAyataka bhAvaNa- suyapADho tittha savaNamasayaM tayatthajANammi / tatto ya AyapeddaNamainiuNaM dosavekkhAe // 52 // athacaramAvata mAM pravanAra yAgIo mATe upara kahela mAkhatA yeAgasAdhananA upAya che, paNa e dizAmAM mAtra pravRtta thayela mATe te nIce batAvela mAkhatA pradhAna upAya tarIke samajavI. (51) bhAvanA-vicAraNA, zAstranA pATha, tIrthaM sevana ane vAraMvAra zAsrazravaNa; tenA arthanuM jJAna thayA bAda tenI madadathI doSanarIkSaNa dvArA atyaMta sUkSmabuddhithI AtmAnuM avaleAkana karavuM. (para) samajUtI--yeAgAdhikArInA sAmAnya rIte apunabaMdhaka Adi cAra prakAre| agAu ( gAthA 13, 14, 15 mAM) varNavyA che. tene anusarI graMthakAra prastuta be gAthAmAM yAgasAdhanAnA upAyAnuM pRthakkaraNa karatAM sUcave che ke pAchaLa gAthA 42 thI 50 sudhImAM yeAgasAdhanAnA bAhya ke Antara upAyarUpa je je kahevAmAM AvyuM che te pradhAnapaNe caramapravrutta evA yAgIone lAgu paDe che ane je navarapravrutta yeAgI haiAya tene lakSI gAthA khAvanamAM yAgasAdhanAnA upAya. pradhAnapaNe samajavA. gAthA 42 thI 50 sudhImAM yAgasAdhanAnA je upAyeA nirUpAyA che, te karatAM gAthA para mAM nirUpAyela upAyeA sthaLa kATinA, ke prAkRtamAM saMbhavatuM nathI. ame enA sthAnamAM varamALa' pATha kalpI 'pravRtta' paTTanA vizeSaNa tarIke a karyAM che. 'maLa'nI peThe 'taramALa', dharamALa' ane 'saramALa' evA paNa pA| kalpI zakAya, eneA artha anukrame 'varamALa', 'priyamALa'ke mana'evA karIe teAya phalitA caramAvata sthita jevA ja thAya che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA para kAMIka uparacoTiyA yA kAMIka bahirlakSI bhAse che. te uparathI te te upAyanA adhikArIonI kakSAne tola bAMdhIe te ja caramapravRtta ane navarapravRtta e be zabdano artha karavAnuM saheluM paDe. sUkSma koTinA ane antarlakSI upAyonA adhikArI yogIo ucca kakSAnA hoya te svAbhAvika che. tethI caramapravRttayegI eTale sUkSma koTinA ane UrdhvagAmI yogIo e artha saheje phalita thAya che, paNa evA UrdhvagAmIo atre kayA samajavA e prazna to rahe ja che. jo ke gAthAmAM ene khulAse nathI to paNa yogabiMdu, yogadaSTisamuccaya, paMcAzaka Adi tathA pAtaMjala yogasUtra jevA graMthonA saMdarbhane AdhAre vicAra karatAM ema lAge che ke caramapravRttayogI zabdathI apunarbalpaka sivAyanA traNe yogAdhikArIo samajavA, temAMya vizeSe karI dezavirati ane sarva virati. e bannemAM paNa vizeSarUpe sarvaviratine laIe to carama vizeSaNa vadhAre sArthaka bane che. yogabiMdu (ka 380 thI 404)mAM adhyAtmayoganI zarUAta dezaviratithI darzAvAI che. e ja adhyAtmanirUpaNamAM ahIM gAthA 39 thI varNavAyelo viSayakama Ave che. yogadaSTisamuccaya (le. 212)mAM kulacaka ane pravRttacaka evA be adhikArI - yogIo paikI pravRttacaka yogInAM lakSaNamAM je "pravRttacaka pada che te paNa A sthaLe caramapravRtta-gIno artha karavAmAM kAMIka sUcaka che. pAtaMjala yogasUtra(1,28-29)nA vijJAnabhikSukRta vArtikamAM aneka prakAranA yogIo darzAvatAM uttama koTinA thegI mATe carama vizeSaNa vApareluM che. caramayathApravRttakaraNa, caramAvarta, caramadeha ityAdi prayogamAM AvatuM "caramapada te te vastunA vargamAM AvatuM aMtima darajjo sUcave che. tethI A sthaLe caramapravRttanI eTale virativALo ke sarvavirativALA gI e artha karIe to te sukSma koTinA ane antarlakSI upAyanA saMdarbhamAM baMdhabesatuM lAge che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtrazataka have prazna rahe che ' navarapravrutta zabdanA arthanA. navaranA atha 'kevaLa'31 ke 'anantara' evA che. tethI navarapravruttanA kevaLa pravrutta ke anantara pravRtta evA a thAya. enuM tAtpa tA eTaluM ja che ke je hajI yAgamAga mAM navA ja dAkhala thayA hAya agara zikhAu haiAya. AvA navazikhAu umedavAra yAgIne avala bavAnA mArga pradhAnapaNe sthULa ja hAvAnA. tethI graMthakAra prathama evA sthULamA darzAvatAM teNe zuM zuM karavuM enI kAMIka yAdI Ape che. te kahe che ke yAga bhaNI pravrutta navazikhAue bhAvanAe bhAvavI; eTale ke saddavicAra sevavA, zruta ke zAstranA pATha karavo, pavitra gaNAtAM tI sthAnAnuM sevana karavuM, yeAgya guru pAse vAravAra zAsrazravaNu karavuM. AvI sthULa caryAM pALatAM pALatAM zAstranA arthAMnuM jJAna thayA khAda teNe antata deSAne lakSamAM rAkhI AtmanirIkSaNa karavuM. Es 9 dASAne lagatA sAmAnya vicAra rAgo doso moho ee etthA''yadUsaNA dosA / kammodayasaMjaNiyA vinnayA AyapariNAmo // 53 // a--AtmAne kaluSita karanArA hAvAthI rAga, dveSa ane meha e ahIM doSa kahevAya che. te Atmapari NAmarUpa che ane kahRdayajanita che. (53) samajUtI--gAthA khAvanamAM antata deASAne lakSamAM rAkhI AtmanirIkSaNa karavAnuM kahyuM che. tethI have e DhASA kayA, te zA mATe DhASa kahevAya che, tenuM kAraNa zuM ane tenuM svarUpa zuM e cAra khAkhatA graMthakAra ahIM nirUpe che. (1) rAga, dveSa ane mAha e traNa devA atre mukhya che. (ra) AtmAne dUSita karatA haiAvAthI 31. 'navara vahe'siddhahema. 8,2.187,
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 54-58 te dASa kahevAya che. (3) te karmAMdayathI eTale ke pUrvIkRtakasaMskAranA vipAkathI udbhave che. (4) e de! karmanA nimittathI uddabhave che kharA, paNa te eka prakAranA vaibhAvika AtmapariNAma che, arthAt / / e caitanya svarUpanInimittajanya vikriyAmAtra che. kane lagatA prAsagika prazno kammaM ca cittapoggalarUvaM jIvassa'NAisaMbaddhaM / micchattAinimittaM nAeNamaIyakAlasamaM // 54 // aNubhUyavattamANo savvoveso pavAhao'NAi / jaha taha kammaM neyaM kayakattaM vattamANasamaM // 55 // mutteNamamuttimao uvaghAyANuggahA vi jujjati / jaha vinnANassa ihaM maharApANosahAIhiM // 56 // evamaNAI eso saMbaMdhI kaMcaNovalANaM va / 67 yAmuvANaM taha viviogo vi havaiti // 57 // evaM tu baMdhamokkhA viNovayAreNa do vi jujjati / suhadukhAi ya diTThA iharA Na kathaM pasaMgeNa // 58 // a--kama e vividha pudgalarUpa che ane jIva sAthe anAdikALathI sa'lagna che. mithyAtva vagere dASA enAM kAraNeA che ane yukti ke dRSTAMtathI te atIta-bhUtakAla tulya che. (54) jevI rIte va mAnatA anubhavI hoya evA badhAya kAlapravAhathI anAdi che, tevI rIte kRtaka-janya hovAne kAraNe va mAnakALa jevuM sAdi hAvA chatAM karma paNa (pravAhathI) anAdi samajavuM. (55)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka jema madyapAna, auSadha vagere dvArA vijJAna-cetana para upaghAta-anugraha arthAta sArI-mAThI asara thAya che tema mUrta karma dvArA amUrta AtmA para paNa upaghAta-anugraha ghaTe che. (56) A rIte A bannene arthAt AtmA ane karmane saMbaMdha suvarNa ane mRttikAnI jema anAdi che, chatAMya upAyathI e bene viyoga paNa sAdhya che ema samajavuM. (57) A rIte baMdha ne mokSa baneya upacAra ke Aropa vinA ja ghaTe che; anyathA anubhavasiddha sukha-duHkha vagere AtmAmAM nahi ghaTe. ahIM ATalI prAsaMgika carcA pUratI che. (58) samajUtI-gAthA 54 thI 58 sudhImAM graMthakAre prasaMgavaza mukhyapaNe cha muddA carcA che temAMthI traNa to mokSa ane punarjanma mAnanAra arthAt AtmavAdI evAM badhAM ja punarjanma, karma ane darzanamAM sAdhAraNa che, kemake badhAM ja darzane mokSa Adi vize cha e traNa muddAo vize eka ja prakAranI mAnyatA muddAonI dArzanika dharAve che. bIjA be muddA evA che ke je tulanA graMthakAre mAtra jaina paraMparAnI dRSTie cala che. jyAre eka muddA vize sAMkhya-ga temaja vivartavAdI kevalAdvaitI sivAya badhA ekamata che. sarva darzanasAdhAraNa traNa muddA A che: (1) AtmA ane kamane anAdi saMbaMdha, (2) anAdi chatAM enI kAraNakRta yA naimittika utpatti, (3) anAdikamane paNa yogya upAyathI viyega. mAtra jainaparaMparAne mAnya evA be muddA A che. (1) karmanuM paulikatva arthAta mUrtatva, (2) amUrta AtmA ne mUrta karmano saMbaMdha ane
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 54-18 Lun annenI paraspara asara. je eka muddA vize keTalAMka danA ekamata che ane temAM kAInA matabheda che te muddA baMdha-meAkSa AdinA anupacaritapaNA - vAstavikapaNAnA che. uparyukta sa sAdhAraNa traNa muddA vize kAMIka vigate vicAra karIe te pahelAM e muddAo vize samAna mAnyatA dharAvanAra evAM punarjanma ane meAkSa mAnanAra danAnA maulika taphAvata jANI levA jarUrI che. AtmavAdI danAnA mukhya khe bhAga paDe, che. eka bhAga evA che ke je ve--AtmAone svAbhAvika rIte ja svata: bhinna bhinna mAne che. sAMkhya-yAga, nyAya-vaizeSika, bauddha-jaina temaja pUrvI mImAMsA ane ma jevAM vedAntI 6nA A bhAgamAM Ave che. khIjo bhAga evA che je veAnA bheda vAstavika pAriNArmika mAne ke vivarUpa arthAt mAtra AbhAsika ke aupAdhaka mAne, chatAM tenI upapatti mULamAM sAhajika ane svata:siddha evA eka cetana--brahma tattvamAMthI kare che. A bhAgamAM viziSTAdvaita, zuddhAdvaita ane kevalAdvaita jevAM danA Ave che. veAnA paraspara bheda ane pratyeka jIvane peAtAnA avasthAbheda e sa sAdhAraNa anubhavanA viSaya che. paNa e bhedanI upapatti dAnika ciMtakAe judI judI rIte darzAvI che. pahelA vibhAgamAM AvanAra dAnikA ema kahe che ke pratyeka jIvAtmAne khIjA jIvAtmAethI pAtAmAM je bhedu anubhavAya che te Agantuka ke upAdhikRta nathI, paNa sAhajika che. A mAnyatAnA mULamAM mukhyapaNe svAnubhava che, jyAre khIjA vibhAgamAM AvatA dArzanikA svAnubhava karatAM para parAprApta zAstranA AdhAra vadhAre le che ane e zAstrIya vAkayAnA aMnI tAravaNI pramANe peAtAnA anubhavane ghaTAve che. mULamAM sAhajika ane svata:siddha evuM eka ja brahmatattva che evA matalabanA vedAntavAkayeA aneka che. tenI judI judI rIte aghaTanA pharanAra AcAyaeNnA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ yegazataka vicAramAM eka bAbata to samAna che ke te badhA svataHsiddha eka ja brahmatattvamAMthI jIva-jaDane ane jIva-jIvana bheda pitapotAnI Dhabe ghaTADe che. zaMkarAcArya ane temanA anuyAyIo mAyA ke avidhAne AdhAre e bheda ghaTAvI te bhedane paNa vAstavika ke pAriNAmika na mAnatAM mAtra AbhAsika yA vivarta svarUpa ghaTAve che, to rAmAnuja ane vallabha jevA akathya zakti ke lIlAne AdhAre tevA bhedane vAstavika (nahi ke vivartarU5) mAne che. avidhA, mAyA, zakti, lIlA, vAsanA, maLa, pAza, prakRti, karma, moha, ajJAna ane mithyAdarzana ItyAdi zabdo paraMparAbhedane lIdhe temaja AcAryonA vyAkhyAnabhedane lIdhe keTalIka vAra judA judA arthane saheja bhAsa karAve che, chatAM te badhA mULa eka ja tAtparyavALA hoI paryAya jevA che. cetananA kharA svarUpane AvarI temAMthI kAMIka vikRti anubhavAvanAra je kAMI vastu che tene sUcavavAnA irAdAthI ukata avidhA Adi zabda pracAramAM AvyA che. mULamAM eka brahma-tattva hatuM ane kayAreka te bheda pAmyuM ema mAnanAra vedAntIo hoya ke prathamathI ja jI svataH bhinna che ema mAnanAra anya dArzanika hoya, paNa e badhA eTaluM to mAnI ja le che ke brahma-tattva svAbhAvika rIte vizuddha ja che ane svataHbhinna evA jIvAtmAo paNa svabhAve to zaddha ja che.3ra evI svAbhAvika zuddhi chatAM je kAMI ajJAna ke rAga-dveSa AdinI vikRti dekhAya che te Agantuka hoI kAraNakata che. ahIM ja dareka dArzanika sAme prazna e che ke je mULamAM brahma-tattva ke jIvAtma-tattva zuddha hatuM te ene karma ke 32. sarakhAvoeso aNAimaM ciya suddho ya tao aNAisuddhatti / jutto ya pavAheNaM, na annahA suddhayA sammaM // -viphiyA 2, 12.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 54-58 avidyA jevI upAdhi vaLagI kayAre ? A praznane uttara badhAe eka ja rIte Apyo che ane bIjI rIte kahIe to badhAe e bAbatamAM mauna ja sevyuM che. prazna kALanI Adine che. prazna pUchanAra ane javAba ApanAra e badhA ja kALapravAhapatita haiI temanuM game teTaluM jJAna sAmarthya paNa e pravAhanA Adi ke antanI sImAne nirdeza karavA apUratuM che. tethI ja te badhA e praznane uttara ekasarakhI rIte eTale ja ApI de che ke brahma ke jIvAtmA sAthe avidhA ke karmane saMbaMdha amuka kSaNe prathama thaye ane te pahelAM na hato ema na kahI zakAya. Ane artha saune mate eTale ja thAya che ke cetana ane karmane AdisaMbaMdha aya che. A ja vastu dareka darzanamAM "anAdi ke "avyAkUta" zabdathI kahevAmAM AvI che. graMthakAre gAthA 54 ne papa mAM kAraNujanya evA sAdi karmanuM pravAhanI daSTie anAditva samajAvavA buddhithI samajAya evuM eka daSTAMta ApyuM che. te kahe che ke jema bhUtakALa anAdi che, bhUtakALanI Adi zodhI ke batAvI zakAtI nathI, eTale ke kaI evo bhUtakALane aMza nathI ke je kyAreka vartamAna na hoya, tema chatAM e vartamAna aMza pahelo kyAre zarU thayo te kalpanAmAM paNa AvI zakatuM nathI, tema AtmA ane kamane saMbaMdha paNa pravAhanI dRSTie anAdi che, bhale te mithyAtva Adi kAraNajanya hAI vaiyakitakarUpe vartamAna kSaNanI peThe sAdi hoya. yogasUtra 3, 13 nA bhASyamAM vyAse dharmanuM arthAt paryAyanuM ailakSaNya ke saikAlikatva darzAvatAM kahyuM che ke koI paNa paryAya jyAre vartamAna svarUpa pAme che tyAre te tenuM anAgatapaNuM choDIne ja te svarUpa pAme che, pachI te ja paryAya jyAre atIta bane che tyAre te tenuM vartamAna svarUpa tyajIne ja. Ama pratyeka paryAya ke dharma anukrame anAgata, vartamAna ane atIta e traNa kALane anubhava kare che.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 yogazataka vyAsane A ja bhAva A. haribhadra ahIM gAthA pa5 mAM gUThe che, ane temaNe te ja bhAva aneka sthaLe nirUpo paNa che.33 dareka AdhyAtmika ciMtake avidhA, karma ke mohane anAdi te kahyAM, paNa tethI mekSano prazna ukelAto nathI. je vastunA Adi, mULa ke prAraMbha nathI te vastu svAbhAvika arthAt svataHsiddha hovI joIe ane je svata:siddha hoya tene nAza asaMbhava che. A rIte anAdi karmasaMbaMdhane aMta na Ave te mokSa paNa na saMbhave ane je mokSa na saMbhave te mokSane udezI AdhyAtmika ciMtakoe je vicAra karyA che ke AcAre yojayA che te saghaLA nirdeza ne nirarthaka ja kare. AdhyAtmika ciMtakonI sAme A eka samasyA che. tene ukela paNa samasta AdhyAtmikAe eka sarakhe ja sUcavyuM che. te e ke avidhA, karma ke moha je anAdi kahevAya che te mAtra pravAhanI dRSTie. cetana ane avidhAne saMbaMdha sarva prathama pravAhanI dRSTie kaI kSaNe thayo e jANavuM ane kahevuM azakya hovA chatAM anubhavagata kALasImAnI dRSTie e jANavuM ane kahevuM zakya che ke te te avidyA ane te te karmane saMbaMdha amuka kAraNothI amuka kSaNe thayo. Ane sAra e che ke pravAhanI daSTie anAdi manAtI vastu paNa tenA paryAya, aMza ke khaMDanI daSTie sAdi arthAtu anubhavagata kALasImAnI aMdara Ave che. 33. 'aNubhUavattamANo baMdho kayagosi'NAimaM kaha Nu / jaha u aIo kAlo tahAviho taha pavAheNa // ' -paMcavatu gA. 1107. pravAhato'nAdimAniti / 2-50 kRtakatve'pyatItakAlavadupapattiriti / 2-51 vartamAnatAkalpaM kRtakatvamiti / 2-52 / -dhamaMbiMdu A ja bhAva vizikA 2-13 mAM paNa nirUpA che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 54-58 je dRSTie te sAduM che te ja dRSTie te sakAraNa paNa che; eTale kre, te te kSaNe amuka nimitto maLatAM cetana ane kanA navA navA saMbaMdha thAya che. AdhyAtmikA mAne che ke cetana ane karmanA sabaMdha vyaktirUpe sAttuiM temaja kAraNajanita heAvAthI tenAM virodhI kAraNe| maLatAM te sabadha nAza paNa pAme che. enuM ja khIjuM nAma meAkSa che. GK ahIM eka prazna vicAraveA prApta thAya che. te e ke paryAya dRSTie sAduM ane sakAraNu vastunA virodhI sAmagrIthI nAza saMbhave, te paNa je saMtati ke pravAha anAdi che tenA aMta kevI rIte Ave ? eneA ata mAnavA jatAM anAdghinA aMta manAI jAya che, je sAmAnya rIte akalpya che. AnA javAkha kAMIka A rIte ApavAmAM Ave che. anAdinA nAza na sa`bhave enA atha e che ke je mULa dravya che tenA nAza thatA ja nathI. ahIM tA jIvakanA saMbaMdhanI satati yA pravAhanI vAta che. saMbaMdha e koI mULa dravya nathI. e teA dravyAnI eka prakAranI avasthA che, je mULa dravyarUpa na heAtAM nimitta pramANe badalAyA kare che. tethI anAdghinA nAza na saMbhave e siddhAMta dravyane lAgu paDatA hAI saMbaMdha-saMtatine lAgu pADavAnA nathI; eTale ke, je anAdi chatAM dravya na hoya tenA nimitta maLatAM nAza thAya paNa kharA. A STie AtmA ane karmonA saMbaMdhanI anAddei saMtati pa yeAgya upAyathI vilaya pAme che. paNa A eka javAba thayA. enA taka dRSTie khIjo javAkha e che ke jIva ane kanA saMbaMdhanI saMtati anArdi haiAvAthI nAza nathI pAmatI e mAnI laie te paNa meAkSasthitine khAdha AvatA nathI, kAraNa ke muktidazAmAM jIva ane vijAtIya kedravyanA sabadhanA pratidha nathI. jayAre kAI videhamukata thAya che tyAre paNa jema jIvanmukatane zarIra sAthe sabaMdha haiAya che tema tene paNa kaeN dravyA sAthe saMbadha rahevAnA.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka phera paDe che te eTalo ja ke mukata AtmAnuM darzana baddha AtmAnA dazana karatAM taddana badalAI jAya che. baddha AtmA karma dravya ke tenAthI utpanna thatAM kAryothI AvRta thaI svarUpAnubhava vinAne banI jAya che, jyAre mukata AtmA mAtra svarUpAnubhava karate hAI karma-dravya ke tenA kAryonI asarathI alipta rahe che, eTale ke, karma dravyanI saMnidhi hovA chatAM te tenA para koI paNa jAtanI vikRta asara upajAvavA asamartha che eTaluM ja. upara sUcavela che muddA pikI cothe ane pAMcamo muddo graMthakAre jana paraMparAnI dRSTie carcela che, ema ame prathama kahyuM che. tene sIdho artha eTalo ja che ke dArzanikonA vartuLamAM dareka dA. nika jinaparaMparAgata dravya-karma-paudgalika karmanA viziSTa ane ativistRta varNana parathI evI mAnyatA seve che ke jainadarzanasaMmata karma to paugalika hoI mUrta che ane jainadarzanasaMmata. AtmA te tethI vijAtIya hoI amUrta che. je Ama che to amUrta AtmA sAthe mUrta karmane kaMI paNa asara upajAve e saMbaMdha kevI rIte ghaTe ? jo vAsanA, saMskAra yA guNarUpa karma hoya ane te amUrta AtmAne dharma hoya to te tenA upara tenI kAMIka asara upajAvavAnI vAta kalpanAmAM paNa AvI zake, bIjI rIte nahi. AvI Itara dArzanikenI jainadarzana vizenI dhAraNane sAme rAkhI graMthakAre tenA javAbamAM dAkhalo ApI samajAvyuM che ke mUrtinI amUrta upara paNa upaghAta-anugraharUpa je asara, thAya che te anubhavasiddha che. madha e mUrta vastu che. auSadha paNa mUrta che. evAM mUrta dravyanA upabheganI asara vijJAna jevA amUrta bhAva upara thAya che. kephI pINAthI vijJAna ane tenI zakti AvRta thaI upaghAta pAme che, to sAtvika auSadha AdinA. sevanathI vijJAna ane tenI zaktine puSTi paNa maLe che. jo A anubhava che te amUrta AtmA upara mUrta dravya-karmanI asara
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 54-58 05 thavA vize saMdehane avakAza ja nathI. A rIte graMthakAre jainadananI adbhUta AtmA ane bhUta kanA saMbaMdha vizenI mAnyatA ane paraspara thatI asara vizenI mAnyatAnA khulAsA karyAM che. paraMtu jo ApaNe AtmavAdI pratyeka darzananI mAnyatAnA mULa sudhI jaI svataMtrapaNe vicArIe te| jaNAyA vinA nahi rahe ke vastuta: dareka danamAM amRta AtmA ane bhUta dravyakrama sthAnIya kAI ne kAI vijAtIya dravya yA tattvanA sabaMdha jainadarzIna jevA ja svIkArAyele che. bhASAbheda, prakriyAbheda hAvA chatAM dareka AtmavAdI darzInanA mULamAM cetana amRta ane acetana mUnA paraspara prabhAvakArI sauMbaMdha svIkArAyA ja che; kemake, te vinA kAI na AgaLa vadhI zakatuM ja nathI. dA. ta. prathama vedAMtadana laie. mULe eka praznanuM nAnArUpe sarjana ke nAnArUpe pratibhAsa mAnanAra pariNAmavAdI vedAntIe ke vivavAdI vedAntIe brahmanI zakti, lIlA, avidhA ke mAyA rUpe je vastu svIkAre che ane jene tee aniva canIya ke vilakSaNa kahI TUMkamAM patAve che te mAyA ke avidhA cetana brahmathI vijAtIya hAI acetana ja che; eTaluM ja nahi, paNa te eka prakAranuM dravya che. tethI ja te java-avarUpa samagra sRSTinuM upAdAna yA nimitta khane che ane tene lIdhe sRSTi indriyagamya paNa khane che. e ja vijAtIya tattva mUlAvidhAne nAme jANItuM che, je kharI rIte bhAvAtmaka eka vastu ja che. ' sAMkhya-yAgadarzInanuM prakRti-dravya pradhAna tarIke jANItuM che. te amRta ane cetana evA puruSa karatAM vijAtIya temaja triguNAtmaka DhAI mUta che. pradhAnanuM kArya buddhi-tattva e paNa sAttvika mUrta dravya che. pratyeka puruSanA pradhAna sAthe ane buddhitattva sAthe saMbaMdha anivAya che. eTale sAMkhyayogadarzanane paNa mUta ane amUnA saMbadha anivArya paNe mAnavA ja paDe che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka | nyAya-zeSikadarzana paNa pratyeka amUrta jIva sAthe mUrta manane saMbaMdha mAnyA sivAya kAMI upapatti karI zakatAM nathI. e ja sthiti pUrvamImAMsakanI che. have rahyuM bauddhadarzana. te amUrta nAma eTale citta ane mUrta evA rUpane vAstavika saMbaMdha svIkArIne ja AdhyAtmika carcA kare che. A rIte pratyeka jainetara darzananI AdhyAtmika prakriyAnuM UMDuM nirIkSaNa karatAM eTalI vastu sarvasAmAnyapaNe phalita thAya che ke dareka AdhyAtmika cetana evA amUrta tatva sAthe acetana evA mUrta dravyane saMbaMdha svIkAre ja che, je jainadarzanasaMmata paudgalika ke mUrta karma ane amUrta AtmAnA saMbaMdha jevo ja che. A pramANe badhAM ja AtmavAdI darzanamAM mUrtamUrta (jaDacetana) saMbaMdhanI mAnyatA kaI ne kaI rUpe samAna hovA chatAM jANe mAtra jinadarzana ja paudgalika mUrta karmane amUrta AtmA sAthe saMbaMdha svIkAratuM hoya ane bIjuM kaMI tema na mAnatuM hoya evI mAnyatA rUDha thavAnuM kAraNa e che ke jainadarzane paugalika karmanuM svarUpa eTalA laMbANathI ane eTalI vividha tAthI temaja eTalI dhULa dalIlothI varNavyuM che ke tene vAMcanAra harakoInA mana upara mukhya chApa e ja paDe ke jenadarzana mUrta karmanI mAnyatAmAM ja racyuMpacyuM che. tethI UlaTuM, bIjAM darzananA karmasaMbaMdhI varNanamAM jyAM juo tyAM eka ja Azaya tarato jaNAze ke karma eTale vAsanA, saMskAra ke ajJAna jevA amUrta bhA. jyAM jayAM darzanAntaranA varNanamAM evA amUrta bhAvonI upapatti mATe kaIne kaI dravyanI ke svataMtra padArthanI kalpanA karavI paDI che tyAM tyAM temaNe evA padArthane karma nAme na oLakhAvatAM bIjA ja kaI mUlAvidhA, mAyA, zakti, lIlA, pradhAna, buddhi, mana ke rUpa jevAM nAmathI oLakhAvela che. AthI badhAM darzanenI eka prakAre samAna mAnyatA hovA chatAM enI samajaNa
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 5458 adhUrI rahe che. e ja adhUrI samajaNune dhyAnamAM rAkhI graMthakAre gA. 56 mAM samAdhAna karyuM che. 77 atyAra lagI mUta ka ane amRta AtmAnA saMbaMdhanI vAta thaI, paNa kanA vicAramAM e eka sthULa khAju che. enI sUkSma bAju e bhAva-kama che. ajJAna, meAha, avidhA ane temAMthI nIpajatA rAga-dveSa e badhA pariNAmeA bhAva-kama che. AvAM bhAvakaeN dareka darzane svIkAryA che. e judI vAta che ke koI ene Atmagata kahe, kAI buddhiMgata kahe, koI antaHkaraNagata kahe ke kAI cittagata karyuM. A teA te te dananI paribhASAnA ane vicArasaraNInA prazna che. tethI jyAre graMthakAre ema kahyuM ke kaeNmanA saMbaMdha mithyAdaSTi ane kaSAya AdithI thAya che tyAre temaNe sadanasAdhAraNu mAnyatA ja rajU karI che ema samajavuM. chaThThA muddA vize kAMIka vigate khulAsA karavA jarUrI che. gAthA 11nI samajUtImAM baMdha-meAkSanA uparita-anupacaritapaNA khAkhata theADIka dAnika carcA te karavAmAM AvI ja che. atre tenA saheja vistAra karI samajAvavAnA prayatna karavAmAM AvyA che.cetananA phUTasthanityatva arthAt apariNAmitvane makkamapaNe vaLagI rahenAra eka teA che puruSabahutvavAdI sAMkhya-yAgadarzana ane khIju` che. purubaikatva yA praukatvavAdI kevalAdvaitadana. A baMne dazananI vicAradhArA evI che ke te baMdha ane meAkSanA svarUpanA tathA tenAM kAraNeAnA pUrA ane spaSTa vicAra teA kare che, paNa e badha-meAkSanA tathA tenAM kAraNanA puruSa cA brahma sAthe kaze! ja vAstAvaka saMbadha ghaTAvavAnI viruddha che. tethI temane pAtapeAtAnI vicArasaraNI mujaba baMdha-meAkSa ane tenAM kAraNu kAM teA pradhAnagata cA buddhigata ane kAM te| mAyika antaHkaraNagata mAnavAM paDe che. te ja sAthe puruSa ane brahmamAM jo kha dhameAkSa vyavahArAtA haiAya teA tene aupacArika ke avAstavika kahI harakAI rIte tenA aliptapaNAne
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agazataka yuktithI sAcavI le che. jo ke nyAya-vaizeSikadana paNa AtmAne phUTasthanitya tA kahe che, chatAM temAM khaMdha-meAkSa ane tenAM kAraNAnuM astitva anupacarita arthAt vAstavikarUpe mAne che. phUTasthanityapaNuM mAnavuM ane badha-meAkSa Adi anupacarita mAnavA e dekhItA ke zAbdika virAdhane! parihAra te da na guNa-guNI ke dharma-dharmInA bheda svIkArIne kare che. te kahe che ke mithyAjJAna, rAga, dveSa ATvi temaja samyajJAna Adi guNNA e AtmAnA che, paNa tenAthI judA che. eTale tenA utpAda-vinAzane lIdhe kAMI AtmAnI phUTasthanityatAmAM bAdha AvatA ja nathI. vedAntadananI je rAmAnuja, madhya ke vallabha Adi zAkhAo che te badhI kevalAdvaitanI peThe phUTasthaniyatAne kaTTarapaNe vaLagI nathI rahetI, eTale bheda ke pariNAmanA Azraya laI chevaTe jIvAmAM bA~dhameAkSa ane tenAM kAraNeAnAM astitvane uparita na mAnatAM janadananI peThe anupacirata ja mAne che. bauddhadarzana kUTasthanityatva temaja pariNAminityatvanA virodha kare che ane kSaNavAda svIkAre che. tema chatAM te saMtatinityatvavAdI che. eTale tene paNa sa MtatimAM khaMdha-meAkSa ane tenAM kAraNeAnI vAstavikatA svIkAravAmAM kazA ja khAdha Avate nathI. prastuta DhASAnuM svarUpa ane te vizenA ciMtananI vidhi vagere tatthAbhisaMgo khalu rAgo appIilakkhaNo doso / annANaM puNa moho ko pIDai maM dRDhamimesiM // 59 // nALa to savinaya-tatta-Liya-vivA-teNe tti / ciMtejjA''NAi daDhaM parikke sammamuvautto // 60 // guru- devayA pamANaM kAuM paumAsaNAiThANeNaM / daMsamasagAi kAe agaNato taggaya'jjhappo // 61 // 7.
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 58-77 gurudevayAhi jAyai aNuggaho ahigayassa to siddhI / eso ya tannimitto tahA''yabhAvAo vinneo / / 62 / / jaha caiva maMtarayaNAiehiM vihisevagassa bhavvassa 34 / uvagArAbhAvami vi tesiM hoi tti taha eso // 63 // ThANA kA niroho takArI bahumANabhAvo ya / daMsA ya agaNaNammi vi vIriyajogo ya iTThaphalo // 64 // taggayacittassa tahovaogao tattabhAsaNaM hoi / eyaM ettha pahANaM aMgaM khalu iTThasiddhIe // 65 // eyaM khu tattanANaM asappavitti - viNivittisaMjaNagaM / thiracittagAri loga dugasAhagaM biMti samayannU / / 66 // thIrAgammI tattaM tAsiM ciMtejja sammabuddhIe / upakalamalagamaMsa soNiyapurIsakaMkAlapAyaM ti // 67 // rogajarApariNAmaM naragAvivAgasaMgayaM ahavA / calarAgapariNayaM jIyanAsaNavivAgadosa tti // 68 // atthe rAgammi u ajjaNAidukkhasayasaMkulaM tattaM / gamaNapariNAmajuttaM kugavivAgaM ca ciMtejjA // 69 // dosamma u jIvANaM vibhinnayaM eva poggalANaM ca / aNavaTThiyaM pariNaI vivAgadosaM ca paraloe // 70 // 79 " 34 bhavassa pATha pratimAM che, je adRSTie kharAbara nathI. 6 > 35. sAMkhyakArikA (43)nI peThe jaina prAkRta gra'thAmAM * kalala zabda tA prayAAyelA che ja, paraMtu te uparAMta kalamala ' zabda paNa jaina prAkRta graMthAmAM prayukta che. ( jue pAiasamaNuvA tathA ardhamAgadhI kASa) "
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 cAbata ciMtejjA mohammI oheNaM tAba vatthuNo tattaM / upAya-vaya-dhuvajuvaM aNuhavajutIe sammaM ti // 71 // nAbhAvo ciya bhAvo aippasaMgeNa jujjai kayA vi / na ya bhAvo'bhAvo khalu tahAsahAvattabhAvAo // 72 // eyassa u bhAvAo nivitti- aNuvittijogao hoMti / upAyAI neyaM avikArI aNuhavaviroho || 73 // ANAe ciMtaNammI tattAvagamo niogao hoi / bhAvaguNAgarabahumANao ya kammakkhao paramo // 74 // pairika vAghAo na hoi pAeNa jogavasiyA ya / jAyai tahA pasatthA haMdi aNabbhatthajogANaM // 75 // uvaogo puNa etthaM vinneo jo samIvajogo ti / vihiyakiriyAgao khalu avitahabhAvo u savvattha // 76 // evaM abbhAsAo tattaM pariNamaya cittathejaM ca / jAya bhAvAnugAmI sivasuhasaMsAhagaM paramaM // 77 // artha - temAM ( hoSobhAM ) rAja me Asahita che, dveSa aprItirUpa che ane meAha e ajJAna che. AmAMthI mane dRDhapaNe kayA pIDe che? e jANI - samajI te dASAnA viSayAnuM svarUpa, pariNAma ane vipAkadoSAnuM ekAMtamAM ekAgra thaI ne zAstrAnusAra sabhyaprakAre ciMtana karavuM. ( 59-60) te yA rIte : ciMtanIya viSayAmAM mana parovIne arthAt aMtarmukha thaIne guru tathA devatAnI sAkSIe zarIra para thatA DAMsa,
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA pahe-77 1 macchara vagerenA upadravAne gaNakAryA sivAya tema ja padmAsana vagere Asana laI ciMtana karavuM. (61) guru ne devatA thakI anugraha thAya che ne tethI Ara bhela kAryanI siddhi thAya che. e anugraha guru-devatAnA nimittathI temaja AtmAnA pariNAmathI thAya che ema samajavuM. (62) jevI rIte matra, ratna vagerene peAtAne lAbha na thavA chatAM vidhipUrvaka tenI sevA karanAra bhavya - cAgya jIvane upakAra thAya che, tevI rIte ahIM samajavuM; arthAt gurudevatAne peAtAne upakAra na thavA chatAM tenA nimitte tenA caiAnya upAsakane lAbha thAya ja che. (63) sthAna arthAt AsanamadhathI zarIranI ceSTAnA avarodha thAya che, te kAyanidha karanAra pratye mahumAna pragaTe che ane jIvajaMtunA DaMkhane na gaNakAravAmAM ISTa phaLa ApanAra vIrya yoga arthAt zaktinA ullAsa pragaTe che. (64) ciMtanIya viSayamAM dattacitta hAya tene tevA eka ja prakAranA upaceAgane lIdhe vastunuM vAstavika svarUpa bhAse che. e ja satya bhAna A yAgamAga mAM iSTasiddhinuM mukhya aMga che. (65) e ja tattvajJAna mithyApravRttithI nivRtti karAvanAruM, cittane sthira karAvanAruM temaja A ane para banne leAkamAM upakAraka che ema zAstro kahe che. (16) strImAM rAga hoya te dhyAtA sabhyazruddhithI e rIte
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazataka ciMtave ke strIkalevara udaramaLa, mAMsa, rudhira, purISa ne hADapiMjaranuM baneluM che. (67) e ja rIte te kalevara rega ne jarAmAM pariNAma pAmanAruM, naraka Adi kaTuka vipAkane ApanAruM ne caMcaLa rAgamAM pariNAma pAme evuM che eTaluM ja nahi, paNa aMte jIvanane nAza karAvanAra vipAkadoSa paNa emAMthI saMbhave che. (68) je arthamAM rAga thAya te tenuM tatva e rIte ciMtavavuM ke te upArjana-rakSaNa Adi aneka dukhethI saMkula, vinAzaparyavasAyI ne durgatirUpa phaLa ApanAra che. (69) je zreSabhAva hoya te dhyAtA ciMtave ke jaDa ne cetana bhinna che, temanuM pariNAma asthira che ane paralokamAM e zreSane vipAka aniSTa che. (70) mehanA viSayamAM dhyAtA prathama vastunuM svarUpa samyaphapaNe anubhava ane yuktithI sAmAnya rIte ema citave ke te utpAda, vinAza ne dhrauvyayukta che. (71) atiprasaMgane lIdhe abhAva e bhAvarUpa ghaTI zake nahi. te ja rIte bhAva paNa abhAvarUpa na ja ghaTI zake, kAraNa ke vastune svabhAva ja te prakAra che. (2) vastumAM pAramArthika rUpe nivRtti ane anuvRttine saMbaMdha hovAthI arthAt dareka vastumAM kAMIka pheraphAra thata hovA chatAM kAMIka tatva kAyama rahetuM hovAthI utpAdana vinAza-sthiratA e traNa hoya ja che. kevaLa avikArI eTale
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 19-70 ke kAI paNa pheraphAra vinAnI evI phUTastha vastu mAnavI e tA anubhavivaruddha che. (73) zAstrAnusAra ciMtana karavAthI tattvanA medha avazya thAya che ane guNasamudAyanuM bhAvathI bahumAna karavAthI utkRSTa karmakSaya thAya che. (74) 83 je ceAganA abhyAsI na hoya evAone ekAMtamAM ciMtana karavAthI mATe bhAge koI vyAghAta - vikSepa AvatA nathI. UlaTuM; ethI tA prazasta evA cAga para kharekhara kAbU lAdhe ja che. (75) ahIM upayAga' padanA * upa = samIpa ane zAstravihita kriyAmAM rAkhavA ema phalita cAga = vyApAra evA artha letAM ane sarvatra avitatha - sAcA bhAva thAya che. (76) A rIte abhyAsathI bhAvAnusArI tattvaparita ane utkRSTa cittasthaya prApta thAya che, je parama meAkSasukhanAM sAdhaka ane che. (77) d samajUtI--gA. 54 thI 58 sudhImAM prAsaMgika carcA karI graMthakAre yAgamAnA umedyavAra mATe enI sAdhanAnA prakAra lekhe e tarehanI bhAvanA--vicAraNA--ciMtananuM svarUpa darzAvyuM che, temAMthI pahelA prakAranI bhAvanAne lagatuM vaktavya gAthA 59 thI 77 sudhImAM Ave che, jyAre khIjA prakAranI bhAvanAne lagatuM vaktavya 78 thI 80 sudhImAM Ave che. pahelA prakAranI bhAvanAnuM nirUpaNa karatAM graMthakAra prathama rAga, dveSa ane mehanuM svarUpa darzAvI kahe che ke sAdhake e DhASAmAMthI kayeA dveSa sabaLapaNe ke pradhAnapaNe peAtAne dukhAve che e samajI levuM ane tyArabAda ja teNe e deza
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 gaNata vize UMDuM ciMtana karavuM. e ciMtana kaI kaI rIte karavuM enuM tAdaza citra sAdhaka samakSa rajU karavAnI dRSTithI graMthakAre tene lagatA agatyanA muddAonuM vivaraNa karyuM che je ha7mI gAthA. sudhI cAle che. te A pramANe : guru ne devatAnI sAkSIe padmAsana AdimAMthI koI paNa Asana vALI ekAMtamAM besavuM ane DAMsa, macchara jevAM jatuonA upadravane gaNakAryA sivAya ciMtya viSayamAM lIna thaI ane yathAvat upayoga rAkhI zAstrAnusAra rAga, dveSa ane mahinA viSayonuM svarUpa, tenA pariNAme ane tenA vipAka e badhAnuM sthira ane yathAvat ciMtana karavuM. guru ke devatAne sAkSI rAkhavAthI zuM lAbha ane te lAbhamAM sAdhakanuM pitAnuM kartutva keTaluM ane gurudevatAnuM kartRtva keTaluM e vatu graMthakAre gAthA 62-63mAM nirUpI che. te kahe che ke sAdhaka ciMtana karatI vakhate guru ke devatAne sAkSIrUpe sAme rAkhe te teone anugraha pAme ane tethI uddiSTa vastunI siddhi thAya. A muddAnuM spaSTIkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke sAdhaka upara anugraharUpa je asara thAya che temAM guru ne devatA te mAtra nimitta - bahiraga kAraNa che, jyAre e asaranuM mukhya - aMtaraMga ke upAdAna kAraNa te enI potAnI samucita bhAvazuddhi che. jema koI yogya mANasa maMtra ke citAmaNi ratna jevI phaLaprada manAtI vastuonI vidhipUrvaka upAsanA kare che tyAre e upAsaka dvArA te maMtra Adine kazo lAbha nathI thato. tema chatAM te maMtra Adi dvArA yogya upAsakane ISTa lAbha thAya ja che. tema dhyAnaparAyaNa vyakti guru ke devatAne sAkSI rAkhI ciMtana kare te tenA dvArA guru-devatA para kaze upakAra nathI thatuM, chatAM upAsakane to tenAthI lAbha thAya ja che, arthAt gurUdevatAne sAkSI rAkhI ciMtana karanAranA AtmAmAM koI e sAtvika yA zubha bhAva pragaTe che ke tenAthI te pitAnA ISTanI siddhi najIka jaladI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 59-77. pahoMce che. pAtaMjala yogazAstramAM IzvaranA japathI vidgha dUra thavAnI temaja svarUpalAbha thavAnI je vAta kahI che te ja atre graMthakAre guru-devatAne nAme kahI che. 36 dhyAna ke ciMtana karatI vakhate Asana vALI besavuM ane tyAre paNa DAMsa jevAM jaMtuonA upadravane na gaNakAravA ema je dhyAnavidhirUpe kahyuM che te zA mATe yA tenAthI zuM lAbha e darzAvatAM graMthakAra kahe che ke aneka Asane pikI je Asana sAdhakane vadhAre mAphaka hoya yA je Asane dhArela vakhata sudhI besI rahevAmAM kaMTALo Avato na hoya tevA sAdhela ane sthira sukha Asane besavAmAM pahele lAbha kAyanidhi che; eTale ke, sAdhaka pitAnA zarIranI hilacAla upara kAbu meLavI zake che ne aDagapaNuM sadhAya che. zarIranuM aDagapaNuM siddha karavuM e muzkela che. e siddha thatAM ene muzkelInA vijayanuM mUlya samajAya che. AthI sAdhakanA manamAM Asana siddha karI aDagapaNe dhyAna karanAra pratye bahumAnane bhAva paNa pragaTe che. e ja rIte aDagapaNuM sadhAtAM je jaMtuonA upadravamAM paNa akSubdha rahevAnI vRtti pragaTe che te sAdhakane eka vIryaga che. viyoga eTale puruSArtha dAkhavavo ne temAM game tevo vizna Ave chatAM pAchAM na paDavuM te. AvI sthiratA aneka dhArela pariNAme nipajAve che. tethI ja yogIonI paraMparA Asanasiddhi ane parISahajaya upara bhAra ApatI AvI che. enI noMdha pataMjalie (sUtra 2. 46-48) paNa lIdhI che. dhyAna samaye ciMtya viSayamAM lIna thaI ciMtana karavuM ema je prathama sAmAnya sUcanA karI che tenI khAsa agatya samajAvavA graMthakAra tenAthI thatA lAbhane ane bIjA lAbhanI sara 32. "tanavatarthamAvana" " "tata: kacarAtanAdhAmo thatAcAmAyazca ' (1. 28-29)
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka khAmaNImAM te lAbhanI mukhyatAne nirdeza karatAM kahe che ke sAdhaka dhyAna vakhate pitAnuM citta mAtra ciMtya ke dhyeya viSayamAM ja paravI rAkhe ke ekAgra kare to ene upayoga-jAgRti e ja viSayamAM rahe che ane ethI sAdhakane ciMtanIya viSayanA kharA svarUpanuM bhAna udaya pAme che. AdhyAtmika sAdhanAnA kamamAM je kaI mukhya, pradhAna ke anivAryapaNe Avazyaka evuM upakAraka aMga ke sAdhana hoya te te tattvanA kharA svarUpanuM bhAna thavuM e ja che. sAMsArika vedanAonI ghaTamALa mULe to tattvanA mithyAjJAna ke ajJAnane AbhArI che. evA mULagata AdhyAtmika mithyAjJAna, vipasa ke bhramane nivAravAne ekamAtra upAya e tatvanA yathArtha svarUpanA bhAnamAM che, ane AvuM bhAna citya tattvamAM lIna ke ekAgra thayA sivAya kadI lAdhatuM nathI. ekAgratA e ja te te viSayanI jAgRti che. jyAre citta ekAgratAthI ciMtya viSayamAM jAgRta thAya tyAre tenA uparanuM mithyA-AvaraNa ApoApa saravA lAge che. ene lIdhe sAdhaka ciMtya viSayanA vAstavika svarUpanuM bhAna karavA pAme che. vasvarUpanA yathArtha bhAnathI je traNa mukhya lAbhe thAya che te paNa graMthakAra darzAve che. jyAre cetanA ane java jevI AdhyAtmika vastunuM kharuM bhAna pragaTe tyAre te niMdha ke hAnikAraka koI paNa pravRtti karatAM sAdhakane reke che. tattvajJAnanuM A prathama ane svAbhAvika pariNAma che. tatvajJAnathI bIje lAbha e thAya che ke tenAthI sAdhakanuM mana "A sAcuM ke te sAcuM, A ThIka ke te ThIka evI vikalpajALa yA DAmADoLa sthiti cheDI kartavya-viSayamAM sthira ane sunizcita bane che. sthiratAne lIdhe cittanI zakti nirarthaka na veDaphAtAM surakSita rahe che ne tene viniyoga vyavahAra ke paramArtha banne kSetramAM temaja janma-janmAntaramAM ekasarakhe upakAraka bane che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA pa-70 60mI gAthAmAM rAga, dveSa ane mAhanA viSayeAnuM svarUpa, tenA pariNAmeA tathA tenA vipAkaDhASA sAke ekAMtamAM ekAgrapaNe ciMtavavA ema sAmAnya rIte sUcaveluM che. tenuM spaSTIkaraNa karavA mATe graMthakAra udAharaNA ApI te badhuM kevI kevI rIte ciMtavavuM e darzAvatAM prathama rAganA viSaya tarIke jANItI e khAkhateA laI te vize kahe hai--(67-68). tyAra khAda dveSanA ane pachI meAhanA viSayane laI te bAbata paNa carce che. ApaNe sasAmAnya anubhava e che ke prANImAtra, vizeSe karI manuSya, kAmasaMjJA ane parigrahasajJAthI mUrchita khane che. A be saMjJA vArasAgata rIte eTalI badhI prabaLapaNe kAma karatI heAya che ke tenA vegamAM mANasa je vastumAM rAgI ke anurakta banyA hAya tenuM kharuM svarUpa, tenA pariNAmeA ane aMte bhAgavavAnA vipAkA e badhuM bhUlI jAya che. tethI je vastumAM kAmasaMjJA ane a-saMjJA uddabhave che te ja vastu dAkhalA tarIke laI graMthakAra te khAkhatamAM kema ciMtavavuM e eka padA pADarUpe sAdhaka samakSa rajU kare che, graMthakAra kahe che ke yogamArganA umedavAra puruSa haiAya ne tenuM mana pUrvasaMskAravaza yA paristhitivaza kAmAkuLa bane ane strI ke tevA khIjA koi paNa kAmatRptinA sAdhana bhaNI AkarSAya te te vakhate sAdhake Aka NunA eviSayanI khAkhatamAM samabuddhithI - vivekabuddhithI traNa khAkhata ciMtavavI : eka teA e Akaka viSayanuM svarUpa, khIjuM tenuM pariNAma ane trIjuM tenA vipAkadAya. svarUpanuM ciMtana karatAM sAdhaka ema ciMtave ke suMdara lAgatuM zarIra paNa chevaTe teA mAtra kaeNlamalaga - udaramaLa, mAMsa, rakta AdinuM baneluM che. te game teTaluM nIrogI ane tAruNyasauMpanna haiAya te paNa te kayAreka rogagrasta ane jarAjI thavAnuM. e ja rIte te rAgavaka chatAM chevaTe asthira rAgamAM pariName che. zarIramAM
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka sakta banela vyakti jayAre tenI pAchaLa khuvAra thAya che tyAre tene vartamAna janmamAM aneka kaTu vipAko bhegavavA paDe che, eTaluM ja nahi, paNa janmAMtaramAMya bhegavavA paDe che. - sAdhaka dhana Adi parigraha bhaNI lalacAya tyAre ciMtave ke parigrahanuM svarUpa upArjana, rakSaNa vageremAM AvI paDatAM seMkaDo saMkaTathI saMkula hoya che, tenuM paryAvasAna chevaTe nAzamAM ja che ane temAM sevelI AsaktinA pramANamAM te durgatinuM paNa nimitta bane che. jyAre sAdhakanA manamAM koIne pratye eka athavA bIje kAraNe dveSa ke aprIti Upaje tyAre te aprItinA viSayane lagatAM svarUpa Adine ciMtave. keTalIka vAra aprIti ke dveSa kaI jIva pratye AvirbhAva pAme che te keTalIka vAra jaDa vastu pratye paNa te pragaTe che. game te vastumAM dveSa anubhavAta hoya toya sAdhake ciMtavavuM ke chevaTe te vastu pitAthI bhinna che, tenI sAthe pitAne kaI kAyamI levAdevA nathI. jenA pratye dveSa thatuM hoya te vastu aMte to asthira ja che. evI asthira vastu pratye dveSa keLavavA te asthAne che. dveSane saMskAra cittamAM piSAta rahe te chevaTe A janmanI peThe janmAktaramAM paNa e kaTuka vipAkanuM kAraNa bane ja che. vyavahAranI cAlu bhASAmAM mehano artha Asakti ke rAga levAya che, paNa zAstrIya vyavahAramAM rAga judo gaNAvAte hAI mohane artha ajJAna, saMzaya ke bhramarUpe levAya che. jyAre sAdhakanA manamAM jaDa ke cetana keI paNa ciMtya vastunA svarUpa vize mAha udaya pAme arthAt tene kharuM svarUpa jANavAmAM mUMjhavaNa thAya tyAre teNe vastumAtranuM svarUpa sAmAnya rIte utpAda, vyaya ane dhrauvyayukta che ema anubhava ane yukti-tarka ke anumAnathI yathArtha paNe ciMtavavuM. svAnubhava ane yukti banne paraspara viruddha na hoya
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 gAthA 19-77 tyAre ja te `savAdI bane che ane vastunA svarUpanirNayamAM upayeAmI thAya che. tethI graMthakAre khannene sAthe sAMkaLI darzAvyuM che ke abhAva e kadI bhAva thatA nathI; arthAt je vastu mULamAM ja kAI rUpe na heAya te saMthA navI thatI nathI evA ApaNA jema rAjA anubhava che, tema yukti paNa tenuM samarthana kare che. jo saMthA zUnyamAMthI taddana navavastunuM nirmANa mAnavAmAM Ave teA kadI nahi kalpAyelI evI aneka maulika navI vastuo paNa sarjAya, paNa evuM banatuM nathI. e ja rIte je vastu svayaMsiddha hAI mULathI ja astitva drAve che tenA sathA abhAva, leApa ke nAza thatA nathI, kemake svata:siddha vastunA kAI ne kAI rUpe astitva dharAvavAnA svabhAva ja che. vastutattvanuM AvuM svarUpa hevAthI tenuM kAI ne kAI rUpe sAtatya--anuvana ane kAI ne kAI rUpe nivRtta--parivartana cAlu rahe che, tethI jaDa-cetana vastumAtranuM sAmAnya svarUpa utpAda-vyaya-dhrauvyayukta evuM phalita thAya che. jagatamAM koI vastu evI anubhavAtI nathI je sathA vikArarahita cA parivartanazUnya yA phUTasthanitya hoya. gathA 60 mAM sUcavyuM che ke ciMtana zAstrAnusAra karavuM ane te paNa ekAnta sthAnamAM ane vaLI yathAvat upayeAgapU ka. ciMtana ke bhAvanA mATenA A traNe maryAdApAlananA lAbhA anukrame gAthA 74 thI 76 sudhImAM darzAvavAmAM AvyA che. zAstrane avalakhI vastusvarUpanA ciMtananA prAraMbha karavAmAM Ave te tethI avazya tattvamAdha--satyanuM bhAna thAya; eTaluM ja nahi, paNa tattvameAdha thatAM te tattvanA prarUpaka ane pAramArthika guNNAnA dhAraka evA puruSa pratye bahumAna yA hArdika Adara pragaTe ne pariNAme azraddhA ane ajJAnamUlaka karmavAsanAnA kSaya paNa avazya thAya. jyAre vivikhta 3 vijanasthAnamAM besI dhyAna-ciMtana karavAmAM Ave tyAre mATe bhAge temAM vyAghAta ke vikSepa nathI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amazataka paDate; eTaluM ja nahi, paNa yAganA prAthamika abhyAsIene tevA sthAnamAM besI abhyAsa karatAM yAgabhUmikAe upara sArA evA kAbU paNa AvatA jAya che. 'upayAga' zabdanA bhAva tA te te viSayamAM mananI jAgRti sevavI e ja che. te enI vyutpattimAMthI kevI rIte phalita thAya che e darzAvatAM graMthakAra kahe che ke 'upayAga' padmamAM be aMza che-- 'upa' ane 'yeAga'. yAga'nA atha prathama kahevAmAM AvyA che, upa'nA artha samIpa che. tethI 'upayoga' zabdanA saLaMga atha e thayA ke yAganuM sAmIpya'. enA ja vizeSa phalitArtha e thayA ke mAnasika, vAcika, kAcika evA badhA ja jIvanavyavahArAmAM yeAganI STie je je kavyanuM vidhAna karavAmAM AvyuM hAya te badhAM ja kartavyAmAM askhalitapaNe pravatavuM. pahelAM sAdhananA prakAra lekhe be jAtanI bhAvanA arthAt ciMtananA nirdeza karavAmAM AvyA che. emAMthI khIjI bhAvanAnuM vana karyAM pahelAM pahelI bhAvanAnA upasaMhArarUpe tenuM phaLa darzAvatAM graMthakAra kahe che ke gAthA 60 thI 76 sudhImAM je rIte bhAvanA karavAnuM kahevAmAM AvyuM che te rIte abhyAsa karavAthI tattvanuM svarUpa aMtaramAM Utare che ne ethI cittamAM evI sthiratA pragaTe che je pariNAme paramA`lakSI ane mukitaprazna nIvaDe che. ciMtananA bIjo prakAra ahavA oheNaM ciya bhaNiyavihANAo ceva bhAvejjA / sattAie mittAie guNe paramasaMviggo // 78 // sattesu tAva metti tahA pamoyaM guNAhiesuM ti / karuNamajjhatthate kilissamANAviNIesu // 79 // esocaivettha ko uciyapavittIe vannio sAhU | iharA'samaMjasattaM tahA tahA'ThANaviNiogA // 80 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 a--athavA zAsrAkta vidhAnA pramANe ja sAmAnyapaNe paramasa vigna vyaktie sattva AdimAM maitrI vagere guNAnI bhAvanA karavI. (78) prathama te| prANImAtramAM maitrI, adhika guNavALAmAM prameAda-prasannatA, duHkhI pratye karuNA ane avinIta-asAdhya pratye mAdhyasthya sevavAM. (79) gAthA 70-80 ucita pravRttinA upara varNavela A krama ceAgya ja che; anyathA, eTale ke ceAgya viSayamAM bhAvanAnA viniyAga na karatAM UlaTI rIte krama levAmAM Ave te, temAM sumeLa rahetA nathI. (80) samajUtI--AdhyAtmika sAdhake khIjA prakAranI bhAvanAmAM utkaTa mumukSupaNuM sattva AdimAM maitrI Adi guNNAnuM punaH puna: parizIlana karavuM ema sUcavavAmAM AvyuM che. te kevI rIte karavuM te darzAvatAM graMthakAra yAgAnubhavIonI sUcanAne anusarI bhAvanAenA viSayA ane temAM bhAvanIya guNNAnA phADa pADatAM kahe che ke prANImAtramAM mitratAnI bhAvanA karI maitrI guNa keLavavA, peAtAnA karatAM guNamAM je zreSTha ke caDiyAtA hAya tenA pratye prasannatA keLavI prameAda guNu siddha karavA, kaleza ke duHkha pAmatA prANIva`nuM du:kha dUra karavAnI vRtti keLavI karuNA guNu sAdhavA ane jene koI paNa rIte vinayana ke susa`skAra ApI na zakAtA DhAya evA avinIta ke jaDavarga pratye taTasthatA--samajaNupUrNAMka upekSA keLavI madhyasthatA guNu peAkhavA. jIvana jIvatAM sAdhake pravRtti teA karavAnI rahe ja che, paNa te pravRtti ucitapaNuM karAya teA ja sAdhakatA Take ane vikase. tethI pravRttinI ucitatAnI kasATI lekhe e jANavuM jarUrI che ke samasta jIvava` pratye kevA dRSTibiMduthI sAdhaka varte tA enA
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka jIvanavyavahAra ucita kahevAya ? A praznano uttara ApatAM graMthakAra kahe che ke ame upara je je viSayamAM je je bhAvanA dvArA . je je guNa keLavavAne kama darzAvyo che te ja kama yogya che. ethI UlaTA kame je bhAvanA bhAvavAmAM Ave to jIvanavyavahAra UlaTo DahoLAI jAya che ane sAdhakane pragatine badale adhogati tarapha dhakele che. dA. ta. pitAnA karatAM koIne vadhAre guNI jaI prasanna thavAne badale tenA pratye adekhAI sevavAmAM Ave tyA karuNA Upaje athavA taTasthavRtti dhAraNa karavAmAM Ave te bIjAnA guNatkarSamAMthI AgaLa vikAsa sAdhavAno padArthapATha zIkhavAne badale UlaTuM patana thAya. e ja rIte avinIta pratye taTasthavRtti dhAraNa karavAne badale pramodabhAvanA keLavavAmAM Ave to tethI pitAnAmAM ja evI jaDatA Ave. A badhI vastu dhyAnamAM rAkhIne ja dIrghadazI ane AMtarika zakitaonA vikAsane hatagata karanAra anubhavIoe ko kayo guNa kayA kayA viSayamAM kevI kevI bhAvanA dvArA keLavavAthI samagra jIvanacaryAnuM sAmajasya sacavAya che te darzAvyuM che. AhArane prakAra ane vidhi sAhAraNo puNa vihI sukkAhAro imassa vinneo| annatha goNo ivAnI mAtrA | 82 vaNalevo dhammeNaM uciyattaM taggayaM niogeNa / etthaM avekkhiyavvaM iharA jogo tti dosaphalo // 82 // artha- zuSka AhAra e paramasaMvigna mATe sAdhAraNa vidhi che, temaja sarvasaMpankarI bhikSA paNa vihita che. A vidhi anyatra upadezela che. (81) 37. pratimAM "savAraMva ' e pATha che, paNa mAtrA ghaTatI hovAthI "savA" pATha rAkhe che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 81-82 93 bhikSA e traNalepa jevI che. enuM aucitya ahIM gamArgamAM dharmanI daSTie vicAravuM joIe, nahi te ga deSamAM ja pariName. (82) . samajUtI-gAthA 80 sudhImAM je varNana AvyuM che tene mukhyapaNe be bhAgamAM vaheMcI zakAya : eka bhAga yogIne pitAnI sAdhanAmAM anivArya rIte Avazyaka evA tattvajJAnane lagato che, jyAre bIjo bhAga e tatvajJAnane jIvanamAM utAravAnA kAma ane paddhatine lagata che. sAdhaka yogI eka dehadhArI anya mAnava jevo mAnava che, tethI tene paNa dehanuM dhAraNa-poSaNa karavuM paDe che. evA dhAraNa-piSaNa vinA dehika jIvana zakaya nathI banatuM ane dehika jIvana vinA AMtarika jIvanazuddhinI sAdhanA paNa thaI nathI zakatI. tethI yogI mATe zarIrayAtrA calAvavAnA keTalAka niyamo evA ghaDavAmAM AvyA che ke jene lIdhe tenI zarIrayAtrA cAle ane AMtarika jIvanazuddhinI sAdhanAmAM bAdhA na paDe. AvA zayana, Asana, AhAra Adine lagatA vidhiniyama judI judI paraMparAomAM kAMIka aMze judA judA maLI Ave che; chatAM e badhI paraMparAonA AhAra-vihAra-nihArane lagatA vidhi-niyamane sUra eka ja che ke te niyamo jIvanazuddhinI sAdhanAne poSaka hovA joIe. graMthakAra jaina paraMparAne anusarI sAdhake jIvanayAtrA kaI rIte calAvavI enuM TUMkamAM sUcana kare che.38 38graMthakAre bhikSASTaka (aSTaka 5) mAM bhikSAnA sarva saMpankarI, pauruSabrI ane vRtti evA traNa bheda karI temAM bhikSAnA sarva prakArano samAveza sUcavyuM che. jemAMthI pahelo bheda yogI mATe upAdeya che ane tene "sarvasaMpankarI' nAme oLakhAvela che. AcArAMga, dazavaikAlika Adi AgamamAM ane uttarakAlIna anya aneka nAnA-moTA graMthomAM bhikSAne lagatA doSa-guNonuM varNana maLe che. ApanAre kayA deze TALI bhikSA ApavI, lenAre kyA de TALI te levI, zuM levuM, kaI rIte
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAgazataka te kahe che ke yAgIne mATe dehayAtrA calAvavAnI sarvasAdhAraNa prathA teA e che ke teNe zuSka-nIrasa AhAra leve. je AhAra zarIra, indriyA ane manane vikRta na kare tene nIrasa jANavA. zuSkAhAra levAnI sAmAnya prathA hovA chatAM dareka deza, dareka kALa ane dareka sAdhaka vyAkata mATe ekasarakhuM dheAraNu khAMdhI na zakAya. tethI graMthakAre peAte ja nigraMtha paraparAmAM cAlyA AvatA AhAra Adine lagatA badhA utsa-apavAdarUpa niyameAnA ane sAdhakanA mAnasanA vicAra karI dnakamAM bhikSAne lagatI e mahattvanI sUcanAe karI che. temAM pahelI e che ke yAgIe je bhikSA levI tenuM bAhyarUpa game te hAya, chatAM mULe te sarvIsa patjharI hAvI joI e. sa sa patjharInA bhAva e che ke te bhikSA sAdhakanA vamAna ane bhAvI banne jIvanane zreya bhaNI laI janAra hAya, arthAt tenA jIvanane AdhyAtmika dRSTie UdhvagAmI banAvanArI hAya. e ja rIte e bhikSA ApanAra ane lenAra bannemAMthI kAImAM DhAba pAkhanArI na heAya, paNa bannene guNAvahu nIvaDe tevI hAya. khIjI sUcanA e che ke yAgIe je bhikSA levI te traNasepa jevI haiAya. jema gUmaDAM ke phAllAne maTADavA mATe lepa karavAmAM Ave che tyAre te lepa game teTalA kImatI, sugaMdhI ke dekhAvamAM suMdara hAya teAya kAMI traNa upara tenA anAvazyaka lapeDA karAtA nathI, mAtra traNuzamana mATe Avazyaka haiAya teTale ja lepa lagADAya che. te ja rIte kSudhA, pipAsA ane khIjI zarIrane lagatI jarUriyAtA e eka traNa jevI che. tenuM zamana bhikSA dvArA karavuM; eTale ke te bhikSA kSudhA-pipAsA jevI anivArya zArIrika jarUriyAteA nivAravA pUratI ja levAnI hAya, svAda ke bhAganI dRSTie 94 levuM, kayAre levuM, keTaluM levuM vagere aneka praznonA vistRta khulAse jaina gra'thAmAM che. te badhAnA sAra graMthakAre bhikSASTakamAM ApatAM mAtra sarvasa'patkarI zikSAne ja upAdeya lekhI che. e ja bhikSA traNalepakalpa kahevAya.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 83-85 te levAnI na hoya. A rIte yogacaryAmAM bhikSAnuM aucitya dharmanI dRSTie avazya vicAravuM ghaTe. je bhikSA AMtarika dharmanI piSaka hoya te ja ucita. bhikSA levA ane vAparavAnI bAbatamAM dhamanI arthAt yugapuSTinI keseTI e ja mukhya che. e rIte vartavAmAM na Ave te yoganuM pariNAma doSapuSTimAM Ave. gajanya labdhio ane tenuM phaLa jogANubhAvao ciya pAyaM na ya sohaNassa vi ya laabho| laddhINa vi saMpattI imassa jaM vanniyA samae / 83 // rayaNAI laddhIo aNimAIyAo taha cittaao| AmosahAiyAo tahA tahA jogavuDIe // 84 // eIya esa jutto samma asuhassa khavagamo neo| iyarassa baMdhago taha suheNamiya mokkhagAmi tti // 85 // artha-AgIne ganA prabhAvathI pApa-azubha karma te nathI ja baMdhAtuM, UlaTuM zubhane lAbha thAya che, kAraNa ke zAstramAM paNa labdhionI prApti varNavelI che. (83) jema jema yogavRddhi thAya tema tema aneka prakAranI ratna Adi, aNimA Adi ane AmauSAdha Adi labdhio prApta thAya che. (84) yogya rIte A badhI labdhiothI yukta hoya te jIva azubha-pApa karmane kSaya karanAra temaja zubha-puNya karmane upArjana karanAra jANa. e rIte puNya dvArA te mokSagAmI paNa bane che. (85) samajUtI-sAdhaka yogamArgamAM jema jema AgaLa vadhato jAya tema tema tenA AMtarika ane bAhya jIvanamAM keTalIka
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ yegazataka siddhie anAyAse pragaTe che. e siddhie vibhUti, abhijJA ke labdhine nAme jANItI che. tenuM sUcana graMthakAra traNa gAthAmAM kare che. te kahe che ke yAganA prabhAve jIvanamAM pApa arthAt dveSa pravezatA nathI; eTaluM ja nahi, paNa sadguNeAnA lAbha paNa thAya che. A teA jIvananI AMtarika siddhi thaI. te uparAMta aneka prakAranI bAhya siddhie paNa sAMpaDe che. pata`jalie asteyavratanI sthiratAthI prApta thatI siddhi sa ratnApasthAnarUpe (ra. 37) varNavI che, temaja viziSTa bhUmikAmAM prApta thatI aNimA Adi aneka siddhie ane vibhUtie paNa darzAvI che. jana paraMparAmAM AmeAsiMha Adi 28 labdhienuM vistRta varNana maLe che. bauddha paraMparAmAM paNa abhijJA tarIke evI siddhio varNavAyelI che. ( jue pariziSTa 3. ) yAgavRddhi sAthe ja vadhatI jatI siddhie ne labdhiethI yukta yogI apramattapaNe varte tyAre ja te pUrvasaMcita azubha karmIne khapAve che ne navAM karma bAMdhe teya te mukhyapaNe zubha karmane khAMdhe che. zubha kapaNu evAM ke jenA vaDe te krame krame vikAsa sAdhatAM aMte saka kSayarUpa meAkSa pAme che. A sthaLe azubha, zubha ane zuddha upayoga vize kaIka spaSTIkaraNa karavuM jarUrI che, jethI azubha ke zubha karmAMnA baMdhanA krama ane ubhayavidha karmanI nirjarAnA krama kaMIka samajAya. jaina paraMparAmAM azubha, zubha ne zuddha e traNe vizeSaNNA jema upayAga sAthe Ave che tema adhyavasAya ane pariNAma sAthe paNa Ave che; jemake, zubhAzubha upayAga ane zuddha upayAga, zubhAzubha adhyavasAya ne zuddha adhyavasAya temaja zubhAzubha pariNAma ane zuddha pariNAma. tethI sAmAnya rIte ema samajI levuM ke upayAga ane adhyavasAya e banne paryAya che. mULe upayAga zubha, azubha ane zuddha upayeAganuM spaSTIkaraNa
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 83-85 yA adhyavasAya be prakAranA che: eka azuddha ne bIjo zuddha. je rAga, dveSa ane meAhanI malina chAyAthI anurajita yA vikRta DhAya te azuddha upayAga. tethI UlaTuM, jemAM evI chAyA yA vikAranA sparza paNa na heAya te zuddha upayAga. rAga, dveSa, mAhanI evI chAyAjanya vikRtithI sarvathA mukti na thAya tyAMsudhInA upayeAga kaSAyanA tAratamya pramANe keTaleka aMze zuddha tA keTaleka aMze azuddha paNa hAvAnA. jyAre kASAyika khaLa--sakalezanuM baLa vadhAre heAya tyAre zuddhinI mAtrA ochI ane azuddhinI mAtrA vadhAre hAvAnI. tethI UlaTuM, sakalezanuM khaLa jema jema ghaTe tema tema zuddhinI mAtrA vadhe ane azuddhinI mAtrA ghaTe. A rIte eka ja upayAgamAM eka ja vakhate tAratamyathI zuddhi ane azuddhi khanna aMze heAya ja che. saMsArI jIvanA kAI paNa upayeAga evA i hAvAnA ke je sarvathA azuddha ja hoya yA saMpUrNa zuddha ja hAya. AdhyAtmika utkrAntinA kramanA pAyeA ja e che ke adhyavasAyanI azuddhi ghaTatI jAya ane zuddhi vadhatI jAya, eTale ke sarkalezanuM khaLa uttarAttara ochuM thatuM jAya yA kSaya pAmatuM jAya. saMkalezavALA adhyavasAya sakalezanA pramANumAM azuddha kahevAya che e kharuM, paNa e azuddhimAMya tAratamya hAya che. sakaleza ke kaSAyanuM khaLa vidhamAna ne kriyAzIla haiAya tyAre paNa tenA vega sadA ekasarakhA nathI heAtA. kayAreka te vega tIvra hAya che teA kayAreka maM. jyAre tIvratA vizeSa hAya tyAre te azuddhopayAga azubha-upayeAga tarIke vyavahArAya che, jyAre te vega maMda paDe tyAre te azuddhopayAga zubha-upayeAga tarIke vyavahArAya che. sakalezane kaI kakSA lagI tIvra mAnavA ane kayArathI maMda mAnavA enuM vizleSaNa AdhyAtmika puruSAe mAtra AdhyAtmika dRSTithI kareluM che. tenI tIvratA-madrutA jANavAnI kasATI e che ke jyAre jIvamAM bhAgarasa utkaTa hAya ane bhAgamukita pratye
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAmazataka aNugamA ja hoya tyAre samajavuM ke sakalezabaLa tIvra che. tethI UlaTuM, jayAre bhAgamukita pratye dveSa ke aNugamA na rahe ane te pratye ruci janme tyAre e khaLa maMda paDavu che ema samajavuM. A te saMkalezakhaLa ma`TTu paDavAnA prAraMbhanI eka sAmAnya kasaiATI thaI, paraMtu jyAMlagI upayAga azuddharUpe pravartamAna haiAya tyAMlagI emAM zubhatAnI--kaSAyamAMdhanI mAtrA vizeSa heAya teAya azubhatAneA cheka abhAva nathI ja hAtA. eTale azubhatva ane zubhatva anne sApekSa heAI te azuddhoyAgamAM ja tAratamyathI rahe che ema samajavuM joI e. upayoga vizenI ATalI spaSTatA pachI tene AdhAre baMdhAtA zubhAzubha karmA temaja kSaya pAmatA karmanA krama saMkSepamAM jANavAnuM prApta thAya che. 98 sakalezanI tIvratAne lIdhe adhyavasAya azubha haiAya tyAre azubha karmonA baMdha yA te azubha saskAranuM nirmANa thAya che e kharuM, chatAM te vakhateya alpa pramANamAM zubha karmanA baMdha thAya ja che. e ja rIte saMkalezanuM khaLa ghaTatAM jyAre salezanI maMdatAne lIdhe upayAga zubha bane che tyAre zubha karmanA khaMdha vizeSa pramANamAM hAvA chatAM azubha kamanA alpAMze paNa baMdha hAya ja che. jeTalA pramANamAM kaSAya ane sakalezajanya vikRtithI mukta thaI adhyavasAya zuddhi pAmatA jAya che teTalA pramANamAM javanA itara jIvA sAthe AtmaupamyabhAva vadhAre spaSTa thatA jAya che ane te jIvanamAM UtaratA paNa jAya che. tema chatAM upayeAgamAM ke pariAmeAmAM rahI gayelI saMkalezajanya azuddhine lIdhe te jIva kAI ne koI prakAranA zubhAzubha karmInuM nirmANa paNa karatA rahe che. utkrAntigAmI jIvanuM A sAmAnya svarUpa thayuM. paNa tevA utkrAntimArge pravatA jvAmAMthI jee sayamanI viziSTa bhUmikAmAM paheAMcyA hAya yA jeee ahiMsA, satya Adui yameAne yathApaNe jIvanamAM utAryA hAya teomAM e viziSTa saMcamanA pariNAma
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 86-89 rUpe keTalIka siddhio AvirbhAva pAme che. jyAre tevA mukitagAmI sAdhaka jIvo prApta thayela siddhiomAM paNa anAsakta rahe che ane tevI siddhi prApta thayAne temanAmAM leza paNa garva nathI hota tyAre te evI siddhionA pAzamAM na phasAtAM vizeSa utkAnti kare che. AvI ja utkrAntinA kamane darzAvavA graMthakAre gAthA 85 mAM kahyuM che ke labdhi ke siddhione prApta thayela jIva prathama to azubha karmano kSaya kare che ane pachI zubha karmano baMdha kare che, temaja mokSa paNa pAme che. temanA A kathanano sAra e che ke saMyama, dhyAna ane ahiMsA jevA saddaguNonI puSTithI pragaTa thayela vibhUtiomAM na lebhAnA sAdhaka adhyavasAyanI zuddhinA baLe pUrvabaddha azubha karmane kAM to upazama kare che ane kAM te kSaya kare che. sAthe ja te maMda saMkalezanA astitvane kAraNe azuddha chatAM zubha evA upayogane lIdhe zubha karma paNa bAMdhe che. paraMtu evA ulkAtigAmI javane pariNAma uttarottara vadhAre ne vadhAre saMkalezathI mukti anubhavatA hovAthI te chevaTe zubha karmathI prApta thatAM sAdhanone mokSanI dizAmAM ja upayoga kare che ane anukrame saMkalezathI sarvathA mukta thaI pUrNa zuddha adhyavasAyane svAmI -bane che. kAyika AcAra karatAM mAnasika bhAvanuM caDiyAtApaNuM kAyakiriyAe dosA khaviyA maMDukkacunnatulla tti / te ceva bhAvaNAe neyA tacchArasarisa tti // 86 // evaM punnaM pi duhA mimmayakaNagakalasovamaM bhaNiyaM / annehi vi iha magge nAmavivajjAsabheeNa // 87 // taha kAyapAyaNo na puNa cittamahigicca bohisatta tti / hoti taha bhAvaNAo AsayajogeNa suddhAo // 88 / /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArazataka emAi jahociyabhAvaNAvisesAo jujjae savvaM / mukkAbhiNivesaM khalu nirUviyavvaM sabuddhIe // 89 // artha--kAyika kriyA dvArA kSINa karAyela doSa deDakAnA cUrNa samAna samajavA ane te ja deze jyAre utkRSTa bhAvanAthI (adhyavasAyanA baLe) kSINa thayA hoya tyAre te deDakAnA. kSAra - bhasma samAna samajavA. (86) e ja rIte anya (bauddha) zAstrakAroe paNa A yegamArgamAM nAmamAtranA bhedathI puNyane mATI ne suvarNanA kaLazanI upamAthI be prakAre varNavyuM che. (87) badhisatva e kAyapAtI hoya, paNa cittapAtI nathI hete, kAraNa ke te prakAranA Azayane lIdhe enI bhAvanAo zuddha hoya che. (88) upara kahela A badhuM yathocita bhAvanAnI vizeSatAne lIdhe ghaTe che. A bAbatanuM abhyAsIe pitAnI buddhithI abhiniveza - kadAgraha choDI nirUpaNa karavuM. (89) samajUtI-zubhakarma yA puNyakarmane bAMdhanAra sAdhaka jyAre tevA karmathI prApta thanAra sAdhanane upayoga mokSanI siddhi arthe kare che tyAre te sAdhaka mokSagAmI kahevAya. A vastu gAthA 85 mAM graMthakAre sUcavI che. paraMtu mokSagAmI sAdhakamAM badhA ja ekasarakhI yogyatAvALA ke eka ja bhUmikAvALA nathI hotA. keTalAka sAdhake mekSalakSI hovA chatAM sthaLa AcAramAM vadhAre 2sa lenAra hoya che, jyAre keTalAka sUkSma AcAramAM. sthaLa AcAra ke sthULa kriyA ane sUkSma AcAra ke sUkSma kriyA e banne vacce pariNAmanI daSTie zuM taphAvata che te graMthakAre gAthA
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA - 86 mAM dAnikomAM prasiddha evA maMDUkacUrNa ane makabhasmanA dRSTAntathI darzAvela che. e sAthe ja temaNe gAthA 87 ne 88 mAM khauddha grathAne AdhAre bauddha paribhASAmAM ja te ja khAkhatanuM khauddha mantavya darzAvI peAte pratipAdela jaina mantavya sAthe sarakhAmaNI karI jaina paraMparAnA mantavyanuM samana paNa karyuM che, ane bhinna bhinna paribhASAmAM vicAra karatI dAnika para parAomAM eka ja vastu kevI kevI rIte varNavAyelI hoya che te jANavA ane zodhavAnA mA paNu sUcavyA che. 89 mI gAthAmAM te mAtra upasa hAra che ane sAdhakane abhinivezamukta thaI badhuM ja svataMtra buddhithI samajavA-nirUpavAnI sUcanA che. 101 lakSyanI siddhi arthe suvicArita ane sunizcita evA vividha upAyAne yathAzakti jIvanamAM utAravAnA prayatna te AcAra yA kriyA. AvA prayatna jyAre manAbhAva vinA dekhAdekhI cA rUDhivaza thAya che tyAre te kAyika kriyA yA zArIrika AcAra banI rahe che. e ja AcAra sthULa che. kAyika kriyAmAM vAcika AcAra AvI ja jAya che. samajaNu, viveka ane bahumAnagarbhita je manAbhAva te mAnasika kriyA yA bhAvanA che, ane e ja sUkSma AcAra che. evA paNu sAdhakA haiAya che ke je kAyika kriyAmAtramAM rasa dharAvatA hAya. khIjA evA paNa hAya che ke je mukhyapaNe manAbhAva yA bhAvanAmAM vizeSa rata haiAya. kAI kAI sAdhaka evA paNa saMbhave che jene kAyika kriyA ane manAbhAva bannemAM savAdI rasa haiAya che. ene jaina paraparA dravya ane bhAva AcAranA samanvayarUpe eLakhAve che. mAtra kAyika kriyA dvArA sAdhanA karatAM pariNAma zuM Ave, ane bhAvanA sahu sAdhanA karatAM pariNAma zuM Ave ?--enuM spaSTIkaraNa karatAM graMthakAre yAgIe yA dAnikAmAM prasiddha evA mahUkanA dRSTAntanA upayAga karyAM che. deDakAnuM zarIra khaDa khaDa thaI
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 yogazataka cUrNarUpe mATImAM maLI jAya che, paNa abhinava vRSTinI dhArA paDatAM ja ekAeka mATImAMthI te zarIranA aMze sajIva deDakArUpe dekhA de che, je varSabhU kahevAya che. AthI UlaTuM, je deDakAnuM zarIra baLI rAkha thaI gayuM hoya te game tevI varSA chatAM pharI sajIvana nathI thatuM. te ja pramANe rAga, dveSa, meha jevA do yA vikAronI bAbatamAM paNa bane che. A vikAre AdhyAtmikaAtmagata-manogata che. kAyika ke vAcika, tapa ke japa jevA bAhya AcAranuM avalaMbana sAdhaka kare che tyAre tenA AcAramAM zarIra ane vANI rokAyelAM rahetAM hoI pelA vikArone zarIra ke vANI dvArA AvirbhAva pAmavAne avasara nathI maLato thA ocho maLe che. A rIte kAyika AcAranI cirasAdhanA karatAM te de zame kharA, paNa nirmULa na thAya.40 e denAM bIja kAyama hovAthI saheja nimitta yA chidra maLatAM te UgI Ave-AvirbhAva pAme, paNa sAdhaka bhAvanApUrvaka pravRtti karato hoya te enA kalezadaSanAM bIje mULamAMthI ja nAza pAme che, bhAvanAmAM samajaNa, viveka ane bahumAnanuM tatva hoya che je zuddha cetanAmAMthI udaya pAme che. tethI e ja cetanAne AvaratA doSa enA virodhI saddaguNanA - 39 tattvazAradImAM vAcaspati mizra A ja dAkhala TAMDyA che; jemake varSApAya ivodbhijabhedo mRdbhAvamupagato'pi punarvarSAsu pUrvarUpa...(yo. sU. 2-10). 40. juo pAtaMjala yogasUtratapa:svAdhyAvezvaraniSAnAni kriyAyogaH | 2, 1. samAdhimAvanArthaH vaphAtandarAthaa | 2, 2. pataMjalie A be sUtromAM kriyAyoga ane tenuM pariNAma darzAvela che. vyAsa ane bhAva spaSTa karatAM kahe che ke kriyAgathI kaleze pAtaLA paDe, paNa nirmaLa na thAya; e mATe prasaMkhyAna arthAta ucatara jJAna joIe. A. haribhadra A ja varaMtu gA. 86 mAM kahI che.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 86-89 prabhAve mULamAMthI ja kSINa thAya che. dezanI punarAvRtti ane apunarAvRttine jaina granthamAM anukrame upazama ane kSaya kahela che. mokSanA dhyeyanI dRSTie kAyika ane bhAvanAtmaka mAnasika ane AcAra sadanuSThAna tarIke lekhAya che, paNa banne vacce taphAvata e che ke pahelA prakAranA AcAranA susaMskAramAM sAtatya rahetuM na hAI vacce vacce chinna-vicchinnatA Ave che, jyAre bIjA prakAranA bhAvanAmaya AcAranA pariNAmomAM ekadhAruM sAtatya rahetuM hoI vacce bhaMga nathI paDato. e ja dRSTithI bane AcAra sadanuSThAna hevA chatAM pahelAne taddhatu41 arthAt paraMparAthI mokSahetu ane bIjAne amRtAnuSThAna arthAt sAkSAt mokSahetu kahela che. A ja vastu bauddha paraMparAmAM nIce pramANe varNavAyelI che. bauddha ciMtako kahe che ke koI nirvANa sAdhaka evuM zubha puNya upArjana kare che ke je mATInA ghaTa jevuM hoya che, jyAre bIjo koI sAdhakane puNya upArjana kare che te senAnA ghaDA jevuM hoya che. mATI ke senAne ghaDo e to ghaDo ja che. ene AkAra ane enI jaladhAraNa vagere arthajhiyA e sarakhI kharI, paNa jyAre e AkAra tUTe tyAre bannenuM mUlya juduM. mATIne ghaTa phUTe tyAre ThIkarAM ne mATI zeSa rahe jenuM mUlya e mULa ghaDA jeTaluM nathI rahetuM, tyAre suvarNaghaTa tUTatAM bAkI rahela sonAnuM mUlya paNa te mULa ghaDA jeTaluM ja rahe che. banne vaccenA A taphAvatanA AdhAre nirvANalakSI ane eka ja jevA mAge cAlatA sAdhakonI AMtarika gyatAnA tAratamyane anusarI utpanna thayela puNya yA zubha karmanuM aMtara samajAvavAmAM AvyuM che. je sAdhaka aMtarathI ocho zuddha hoya te puNya - zubha saMskAra upArjana kare toya tenuM mUlya mATInA ghaDA jeTaluM ane je AMtarika zuddhimAM caDiyAto hoya tenA puNyanuM mUlya suvarNaghaTa jeTaluM; eTale ke, vizeSa AMtarika 41. juo yogabiMdu loka 159-60.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amazataka zuddhivALAnA bAhya AcAra suvarNaghaTanI peThe khaMDita thAya teAya tenuM asalI mUlya lagabhaga te ja kAyama rahe che. tethI ja bauddha citakAe khIjA zabjeAmAM A vastu darzAvatAM kahyuM che ke AMtarika zuddhivALA sAdhaka, je kheAdhisattva kahevAya che te, patana pAme teAya kAcapAtI hoya che arthAt zArIrika dveSA seve che, paNa cittapAtI nathI hotA, eTale ke aMtarathI cAkhkhA ja rahe che. sAra e che ke lakSyanA AMtarika Azaya kharAkhara akhaDa hAya tA bhAvanA zuddha ja rahe che. A ja sthiti jaina paribhASAmAM amRtAnuSThAna che. 104 upasa'hAra karatAM graMthakAra kahe che ke meAkSalakSI AcArAnI mulavaNInuM tAratamya bhAvanA ke AMtarika bhAvAnI zuddhinA tAratamya para ja nirbhIra che. je vicAraka taTasthapaNuM keLavI vicAraze tene A samajavuM saheluM che. vikAsagAmI be prakAranA sAdhakanuM tAratamya eeNa pagAreNaM jAyai sAmAiyarasa suddhitti | tatto sukkajjhANaM kameNa taha kevalaM caiva // 90 // vAsIcaMdaNakaSpaM tu ettha siddhaM ao ciya buhehiM / AsayarayaNaM bhaNiyaM ao'nnahA Isi dosA vi // 91 // jai tabbhaveNa jAya jogasamattI ajogayAe tao / jammAidosarahiyA hoi sadegaMta siddhitti / / 92 // asamattI ya u cittesu ettha ThANesu hoi uppAo / tattha viyara tayaNubaMdho tassa tahababhAsao ceva // 93 // 42. pratimAM ' tahatastha vica...ema vaMcAya che, paNa mAtrA vadhatI hAvAthI mULamAM 'tadda' vinAnA pATha rAkhyA che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 90 99 105 jaha khalu divasabbhatthaM rAIe suviNayammi pecchaMti / taha iha jammabbhatthaM sevaMti bhavaMtare jIvA // 94 // tA suddhajogamaggocciyammi ThANammi ettha vaTTejjA / ihaparalogesu daDhaM jIviyamaraNesu ya samANo // 95 / / parisuddhacittarayaNo caeja dehaM tahaMtakAle vi / AsannamiNaM nAuM aNasaNavihiNA visuddhaNaM // 96 // artha-A prakAre ja sAmAyika arthAt samatvanI zuddhi pragaTe che, tethI zukladhyAna ane krame krame kevaLajJAna paNa pragaTe che. (90) AthI ja jJAnIoe Azayaratnane ahIM gamArgamAM vAsIcaMdanasamAna kahyuM che, anyathA arthAt e Azaya na heya te thoDA doSa paNa kahela che. (91) je te bhavamAM megIne yogasamApti thAya te agathI eTale ke mana-vacana-kAyanA uparamathI janma Adi deSathI rahita evI sadA ekAMta siddhi thAya. (92) ane je vegasamApti na thAya to tene aneka prakAranAM sthAnamAM janma thAya che ane te te sthAnamAM paNa tevA pUrva abhyAsanA baLe te saMskAranuM sAtatya tene rahe ja che. () je je viSayamAM manuSyane divase abhyAsa paDyo hoya te te viSaye te rAtre jema svamamAM jue che tema A janmamAM jIne jene abhyAsa paDyo hoya tene teo janmAntaramAM saMskArabhaLe anusare che. (94) tethI zuddha gamArgane ucita evA sthAnamAM bhegIe
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 gazataka pravartavuM ane A leka ke paraloka, jIvana ke maraNa banemAM daDhapaNe samabuddhi rahevuM. (5) temaja zuddhacittaratnavALA gIe aMtakALane najIka jANa vidhipUrvaka anazanathI aMtakALe dehane choDa. (6) samajUtI-gAthA 90 thI 96 sudhImAM yogasAdhanA dvArA utkAnti karanAra be prakAranA sAdhakonuM tAratamya varNavyuM che. je sAdhaka tIvra saMvega Adi prayatna dvArA rAga, dveSa, mohane kamathI sarvathA nirmULa karatAM karatAM uttarottara sAmAyika arthAta samatAnI zuddhi sAdhatuM jAya che te jaina paraMparAmAM kSapakazreNI ArahI kahevAya che. e sAdhaka dhyAnamAM zreSTha evA zukaladhyAnanI43 bIjI bhUmikA siddha karI chevaTe kaivalya prApta kare che. paraMtu je sAdhaka tathAvidha tIvrasaMga AdinA prayatnane abhAve madhyamamAge vikAsa sAdhe che te badhA saMkalezene mULathI kSINa na karatAM tene upazama mAtra kare che, eTale ke, te keTalAka saMkalezanA vipAkodaya mAtrane zuddha adhyavasAyathI roke che, paNa tene sAva nirmULa karI zakato nathI. e sAdhaka upazamazreNI-ArahI kahevAya che. tene DAka paNa maLo sattAgata rahI jAya che. tethI te kSapakasAdhakanI peThe te ja janmamAM kaivalaya prApta karI zakatA nathI, tene janmAntara paNa levuM paDe che. gA. 20 mAM "vAsIcandanakalpa' vizeSaNathI je munine nirdeza karavAmAM Avyo che te ja pahelA prakArane kSapaka sAdhaka che. bauddha 43. ahIM "zukala pada nirmaLatAnuM sUcaka che. badhAM dhyAnamAM je vizeSa nirmaLa te dhyAna zukala kahevAya che. enA cAra prakAra che. jeo pariziSTa 5. nirmaLatA sUcavavA gaparaMparAmAM paNa zukala pada vaparAya che; jemake, (1) no gha gAyate (gasUtra 1, 33 nuM vyAsabhASya). (2) ruma maMgAtiH (4. 7nuM vyAsabhASya).
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAthA 90-96 jevI itara paraMparAnA vidvAnoe paNa zabdAntarathI e sthitinuM varNana karyuM che. temaNe sAdhakanA evA cittane Azayaratana kahela che. Azaya eTale citta yA cittagata saMskAra. je citta ke je saMskAra bIjAM badhAM citta ane saMskAra karatAM vizeSa zuddha yA utkRSTa hoya te ja Azayaratna, ane A citta e ja vAsIcandanaka9pa che. jaina paraMparAmAM kSapaka yA vItarAga munine vAsIcandanakalparUpe oLakhAvela che, te bauddha paraMparAmAM e vizeSaNa cittane lagADavAmAM AvyuM che. kSapaka sAdhakanI peThe te ja janmamAM yoganI saMpUrNa siddhi thatI na hovAthI upazamazraNavALA sAdhaka zeSa rahela karmAnusAra aneka bhinna bhinna janma le che, paraMtu te te janmamAM pUrva yogAbhyAsane baLe susaMskAronuM sAtatya rahe ja che. jema divase anubhavAyelI vastu abhyAsane baLe rAtrie svapramAM upasthita thAya che tema eka janmamAM paDela abhyAsajanita* 4 saMskAra janmajanmAMtaramAM phalAvaha bane che. tethI ja gAthA 95-96 mAM kahevAmAM AvyuM che ke evA sAdhake A loka ke paralokamAM temaja jIvana ke maraNamAM dRDhapaNe samabhAva keLavI zuddha yogamArgane yogya evI avasthAmAM rahevA prayatna karo ane maraNane samIpa jANuM aMtakALe vizuddhacitta thaI anazanavidhithI prANa tyajavo. 44. barAbara Avo ja vicAra gItA (a. 6 . 40-45)mAM che. ane kRSNane pUche che ke je sAdhaka zraddhALu chatAM vegathI calita thAya ane pUrNasiddhi na pAme tenI gati zI ? zuM te ubhayabhraSTa te nathI thato ? enA uttaramAM kRSNa kahe che ke evA sAdhakano A ke para janmamAM vinAza thato ja nathI. kalyANakArI hoya te kadI durgati na pAme. jeno yoga vaccethI adhUro rahyo hoya tevo sAdhaka uttamakuLamAM ke kuLamAM janma laI pUrvAbhyAsavaza yAga tarapha kheMcAI krame pUrNasiddhi pAme che.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 cAgazataka kALajJAnanA upAyo nANaM cA''gamadevayapaibhAsuviNaMdharAya diTThIo / nAsacchitAragAdaMsaNAo kannagasavaNAo // 97 // suhasAvayAibhakkhaNa-samaNAyamaNuddharA adiTThIo45 / gaMdhapariTThAo " tahA kAlaM jANaMti samayannU // 98 // E a--AgamanI madadathI, devatAnI sahAyathI, pratibhA ke svayaMsphUrtithI, svapramAM vividha dazanAthI, nAka, netra ane tArAnI danavidhithI temaja kAnanA agrabhAge zravaNu karavAnI vidhithI mRtyunI samIpatAnuM jJAna thAya che. (97) vaLI zvAna, rIMcha jevAM prANIe dvArA svamamAM peAtAnuM thatuM bhakSaNa jovuM....ityAdi upAyathI tathA gaMdhanI pratiSThAnA upAyathI kALajJAna dharAvanArA mRtyu samayane jANe che. (98) samajUtI--AmaraNAMta anazana laI vizuddha cittathI prANatyAga karavAmAM bhAvI maraNanA samayanuM jJAna bahu upakAraka nIvaDe che. mahAbhArata (zAMti, 317) mAM paNa kaheluM che ke vizeSa lakSaNeA dvArA mRtyusamayanI sUcanA maLavAthI cittane samAhita karavAmAM madada maLe che ane sAdhaka jIvanazuddhi bhaNI vaLe che. tethI graMthakAre prastuta be gAthAmAM mRtyusamayanI AgAhI kare evA 45. 'samaLAya' ityAdikhIne AkhA pA pratimAM azuddha dekhAya che. tethI ene atha aneka prayatna karavA chatAM kharAkhara besatA nathI. enA anI sUcanA maLe evuM gra^thAntaramAMthI paNa kAI sthaLa maLyuM nahi, eTale eTalA bhAganA artha lakhyuM nathI. 46. jo ke 'vidyA' evA pATha mULamAM vaheMcAya che, chatAM vicAra karatAM lAge che ke tenuM asala svarUpa chA' yA 'nniA' hAya. tadanusAra ga'dhaparIkSA' athavA ga'dharijJA' evA atha thAya je prastutamAM saMgata che.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 97-98 109 keTalAka prakAre saMkSepamAM sUcavyA che. jo ke A sthaLe tA e prakAranA mAtra nAmanirdeza che, tenuM vivaraNu nathI; vaLI gAthAgata pADamAM joie tevI zuddhi dekhAtI nathI, tema chatAM khIjA graMthAne AdhAre ahIM AvA sakSipta sUcananA kaMIka khulAsA karavAmAM Ave che. prastuta be gAthAmAM je je mRtyusUcaka upAyeA saMgRhIta karyAM che te sivAya paNa khIjA aneka upAyA jyAM tyAM varNavelA maLI Ave che. A vize ame judI eka nAMdha lakhI che te vizeSAthI joI le. (jue pariziSTa 4.) (1) AgamathI bhAvInuM jJAna thAya enA abhiprAya evA jaNAya che ke aSTAMganimittavidhAthI47 bhAvInuM jJAna thAya che. ahIM mRtyujJAna prastuta heAvAthI ghaNuM karI 'Agama' zabdathI jyAtiSa, sAmudrika jevAM zAstro samajavAM, kemake te dvArA maraNusamayanI AgAhI karavAmAM Ave che. vaLI 'Agama' ane 'devatA' e be pa pAse che, tethI AgamadevatA evA atha laI hemacaMdrIya yAgazAstrane48 AdhAre evA paNa eka abhiprAya phalita thaI zake che ke khAsa eka maMtrajaparUpa vidhA dvArA darpaNa vageremAM devatAnuM AhavAna karavuM, pachI te devatAnuM rUpa joI kanyA kALani ya jaNAve. vaLI sAdhakanA guNeAthI AkarSAI te devatA pote ja kALaniya paNa kare. A paNa eka kALajJAnanI rIta che. 2. devatA padma Agama padanI peThe chUTuM mAnI tenA a karIe teA abhiprAya evA phalita thAya che ke kAI paricita ke 47. animittaMgAI divvuppAyaMta likkhabhomaM ca / aMgasaralakkhaNaM vaMjaNaM ca tivihaM puNoktekkaM // nimittanAM ATha ga~1. Tvinya, 2. utpAta, . aMta rakSa4. bhauma, 5. aMga, 6. svara, 7. lakSaNa, 8. g'jana. (Avazyaka- hAribhadrI pA. 660) 48. prakAza 5, leAka 173-76.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAgazata mitradevatA paNa jijJAsune maraNakALa kahe che. mitradevatAe maraNu sUcavyAnA dAkhalAe kathAsAhityamAM noMdhAyelA pazu che. 110 3. pratibhAthI paNa mRtyunI sUcanA maLe che. koI vAra koI vyaktine ApeAApa aNudhArI rIte peAtAnA mRtyukALa sUjhI Ave che ke huM A samaye maravAnA chuM. Aje paNa evA dAkhalAo jovAmAM Ave che. 4. svapnazAstra e eka khAsa zAstra che. emAM zubhAzubhasUcaka svapnAnA vicAra karavAmAM Ave che. svapnamAM keTalAMka danA evAM thAya che ke jenAthI mRtyunI AgAhI karavAmAM Ave che, jemake svapnamAM je mANusa peAtAnuM mastaka mUDAveluM, telathI mA~na karAveluM, gaLAmAM rAtI mALA paherelI ne rAtAM vastro paherI gadheDA para presI dakSiNa dizA tarapha peAtAne jate jue te tenuM cha mAsamAM mRtyu thAya. e ja rIte svapnamAM kALA varNavALA tathA leADhAnA daMDane dhAraNa karanAra mANasane jue te! traNa mahinAmAM mRtyu thAya. (hema. yogazAstra prakAza pa, zrloka 151-55) 5. indriyajJAna dvArA thatI mRtyunI AgAhI paNa zAstramAM noMdhAyelI che. dana, zravaNa ane ghrANu e traNa indriyajJAnanI noMdha prastuta gAthAomAM che. jyAre kAI vyakti potAnA nAsAgrabhAga na jue athavA nAka vaLI jAya tyAre mRtyunI sUcanA maLe che. netraTThananA prakAra aneka che. kAI peAtAnI AMkhamAM teja na jue agara khIjAnA netramAM peAtAnA dehanuM temaja peAtAnI kIkInuM pratiSikha na jue tyAre mRtyunI AgAhI thAya che. e ja rIte kAnanA agrabhAga para hAtha mUkI aMdaranA dhvani sAMbhaLatAM je te na saMbhaLAya teApaNu mRtyunI AgAhI maLe che. jayAM kAI sugaMdhI vastu hoya tyAM paNa mRtakakalevara jevI durgaMdha Ave agara sUMghavA jatAM kazI gaMdha ja na Ave tyAre paNa mRtyunI sUcanA thAya che.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ thA 99-101 6. gIdha, varAha, kAka jevAM pazupa'khIethI thatuM peAtAnuM bhakSaNa svapnamAM levAthI mRtyunI AgAhI thAya che. e ja rIte digaMbara, nagna, muMDita AdinuM svapnadarzana paNa mRtyusUcaka manAya che. 111 upara je je dAkhalA ApyA che te mAtra udAharaNarUpe che. kharI rIte dareka mRtyusUcaka prakAranA aneka dAkhalAe te te zAstramAM noMdhAyelA maLe che. 49 50 51 anazanazuddhi mATenA viziSTa prayatnanuM prayAjana aNasaNasuddhIe ihaM jatto 'tisaeNa hoi kAyavvo / jallese marai jao tallesesuM0 tu uvavAo // 99 // lesA ya vi ANAjogao u ArAhago " " ihaM neo / iharA asaI esA vi haMta'NAimmi saMsAre // 100 // tA iya ANAjoge jaiyavvamajogayatthiNA sammaM / esocci bhavaviraho siddhIe sayA aviraho ya // 101 // a--anazana svIkAryA pachI tenI zuddhi mATenA prayatna vizeSa karavA, kAraNa ke prANI je lezyA ke adhyavasAyamAM prANa chADe che te ja lezyA ke adhyavasAyavALA sthAne janma le che. (99) lezyAmAM paNa jo AjJAyAga bhaLe eTale ke jo 49. mULamAM 'natto" ne badale 'ntto' vaMcAya che, jene kAI atha sa'da'mAM besatA nathI. eTale 'jJatto' pArTa* kI tadanusAra atha karyAM che. 50. mULamAM 'hemeliM'pADe che. aSTie 'hetenuM' vadhAre sa'gata hAvAthI e svIkAryAM che. 51, mULamAM 'AjJAna' pATha va'cAya che, paNa ahIM bArA' pATha vadhAre sa`gata bhAsavAthI tadanusAra a karyAM che. pa cavastu (gA. 1694-97)mAM AvatA 'ArAdhaka'nA vaNuna parathI paNa A ja pATha graMthakArane saMmata hAya ema lAge che.
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 gazataka zAstrAnusArI bhAva sacavAya te ja te vyakti ahIM ArAdhakamokSane sAdhaka samaja, anyathA anAdi saMsAramAM evI lezyA te vAraMvAra AvyA ja kare che. (100) teTalA mATe agAthae-agI guNasthAnanI prApti IcchanAre AjJAgamAM yathAvat prayatna karavo. A ja prayatna bhavavirahakArI che ane A ja siddhi sAthe zAzvata ga arthAt saMbaMdha karAvanAra che. (101). samajUtI--mRtyusamayanI sUcanA maLavAthI ke te vinA paNa jyAre koI sAdhaka bhAva ane utsAhapUrvaka anazanavidhi svIkAre che tyAre tene bhAva ane ullAsa aMtalagI TakI rahe temaja uttarottara vadhAre zuddhi dhAraNa karato jAya te ja anazanane mukhya uddeza Atmazuddhi ane sadgatinI prApti siddha thAya. tethI ja graMthakAre kahyuM che ke anazananI zuddhi athe sAdhaka vizeSa prayatnazIla rahe. jIvananA lAMbA ke TUMkA kALa daramyAna saddavicAre, sArI bhAvanA aneka vAra Ave ane vilaya paNa pAme, paraMtu jIvananI chellI ghaDI sAcavI levI e mahattvanuM che. anazana svIkAryuM hoya, jIvana laMbAtuM jAya ane vacce pUrvasaMskAravaza ke AsapAsanA vAtAvaraNavaza manamAM je kAMI durbAna thavA lAge te prathama pilA saddavicAro ane sevelI saddabhAvanAo paNa bAjue rahI jAya ane gati sudharavAne badale bagaDe. tethI ja graMthakAra kahe che ke maratI vakhate jIvanI jevI lezyA-pariNAma-adhyavasAya hoya tevI ja leyAvALI uttama ke kaniSTha gatimAM jIva janma le che. je sArI zyAmAM AyuSya para, juo pariziSTa 5. 53. sa2khAvo gItA yaM yaM vA'pi smaranbhAvaM tyajatyante kalevaram / ta tamevaiti kaunteya sadA tadbhAvabhAvitaH // 8, 6.
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 99-101 113, karmanuM nirmANa thayuM hoya te maraNakAle tevI vezyA Ave che ane gati paNa tadanusArI thAya che. AyuSanuM nirmANa kaI kSaNe thaze tenuM jJAna na hovAthI sAdhake haMmezAM zubha pariNAmamAM ja rahevuM joIe, jethI AyuSyabaMdha tevA pariNAmamAM ja thAya ane maraNakAle paNa tevA ja pariNAmo Ave. chevaTe gati paNa sudhare. lezyA e eka prakArane AtmAne pariNAma che, paNa e pariNAma jyAM lagI rAga-dveSarUpa kaSAyanI chAyAthI raMjita hoya tyAM lagI ja te leyA kahevAya che. kaSAyanI chAyAnA anaraMjana sivAyano pariNAma lephsArUpa gaNAto hoya toya te karmabaMdhakAraka thato nathI. tethI kASAcika pariNAmarUpa lezyA ja ahIM prastuta che. sAmAnya rIte lezyAnA sArA-narasApaNAnuM tAratamya zAstromAM cha vibhAgapa4 karI varNavavAmAM AvyuM che. jema jema kaSAyanI tIvratA tema tema vezyA azubha. tethI UlaTuM, kaSAyanI maMdatAnA pramANamAM leNyA zubha. zukala lezyA e chae lezyAomAM sArI ane caDiyAtI che. anazanakALa daramyAna zukala leyA zabdathI sUcavAtA ujajavala ane sArA pariNAmo ke bhAvo rahe eTaluM ja basa nathI, paNa evA pariNAmo sAthe AjJAga bhaLavuM joIe. AjJAoga eTale AdhyAtmika jIvana jeNe anubhavyuM hoya tevA puruSoe jIvananI zuddhine lakSamAM rAkhI sUcavelA. vidhiniSedha pramANe vivekapUrvaka vartavuM te. aMtaramAM pariNAmo sArA udbhave, bhAva ujajavala hoya, paNa je te jIvanamAM sakriya na bane agara aNune vakhate sAdhaka tadanusAra vatI na zake to te bhAve bahu artha na sAdhe. tethI ja graMthakAra kahe che ke sArI lezyA hoya te to Avazyaka che ja, paNa tenI sAthe AjJAyoga bhaLe te tethIya vadhAre Avazyaka che. A rIte jyAre uttama lezyA 54. juo uttarAdhyayanasUtra a. 34 tathA hiMdI cotha karmagranthalezyA "va" pariziSTa, pA. 33.
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 yAgazataka ane AjJAyAga e banne arthAt bhAva ane vivekI vana banne maLe tyAre ja te sAdhaka meAkSanA ArAdhaka bane che. graMthakAra bhArapUrvaka spaSTapaNe kahe che ke AjJAyAga vinAnI kezyA bhale te sArI hAya tAya te sasAranA lAMkhA kALa daramyAna aneka vAra Ave che ane jAya che; tenI koI jIvana upara kAyamI sArI chApa rahevA pAmatI nathI.55 tethI ja graMthakAra kahe che ke jo vadhAre AvazyakatA hAya tA te AjJAyAgamAM prayatna karavAnI che. AjJAyAga hoya teA ja sulezyAnuM jIvanamAM sthAyI pariNAma Ave. aMte graMthakAra zveSathI bhaviraha zabda dvArA peAtAne eLakhAvanAra saMketa sUcave che ane sAthe ja meAkSa atha paNa sUcave che. graMthakAre chellI be gAthAomAM 'AjJAyAga' pada vAparyuM che. tethI tenA vizeSa a jANavA jarUrI che. graMthakAre pAte ja peAtAnA * yAgadaSTisamuccaya ' nAmanA graMthamAM traNa yAgAnuM nirUpaNa karatAM AjJAyAganuM paNa nirUpaNa karyuM che. icchAyAga, zAsrayoga ane sAmarthyayAga e traNu prakAranA yogA emaNe kahyA che. temAM je zAstrayAga te ja AjJAyAga ema samajavuM. eTale tyAM 'zAstrayAga' zabdanA je a graMthakAre peAte ja darzAvyA che te ja artha ahIM 'AjJAyAga' zabdanA samajavA. icchAyAga karatAM zAsrayAga caDiyAtA ne tethI vaLI sAmarthya yoga caDiyAtA. zAstravaNu karyuM haiAya evA jJAnI puruSa hAya, te zAstrAnusArI AcaraNa karavA icchateA paNa hAya, chatAM pramAdane lIdhe enuM dha`jIvana aNui 55. ahIM je ArAdhakanuM sa'kSipta sUcana che tenA vizeSa vistAra pacavatu gA. 1694 thI 1197 sudhImAM graMthakAre karyAM che, ane tyAM temaNe spaSTa sUcavyuM che ke mAtra sArI lezmA heAya e ArAdhakapaNA mATe pUratuM nathI. enI sAthe samyaktva, virati Adi bhAvaguNA paNa DhAvA joIe. kevaLa sArI dvezyA e teA annanyAne paNa hoya che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 99-101 zuddha na rahe tyAre tevuM dharmajIvana icchAyAga kahevAya che. AthI UlaTuM, jyAre zAstranuM rahasya khuddhinI tIvratAne lIdhe samajAyuM hoya, zraddhA paNa pAkI hAya, AptapuruSAnA vacane pratye pUrNa Adara hAya tyAre zakti geApavyA vinA pramAda tyajI je aticArarahita dharmAcaraNa thAya che te zAstrayAga. jenuM sAmAnya kathana zAstramAM hAya, paNa jene vizeSa vicAra zAstramaryAdAthI para DhAya tevuM dharmajIvana adhikAdhika AtmazaktinA AvirbhAvane lIdhe pragaTe tyAre te sAmarthyayAga, arthAt sAmarthyayAgamAM zAstranA ke anya khAla avalaMbananA TekA sivAya ja AMtarika zuddhinA khaLathI ja ApameLe sahajazuddha dhama jIvana vahevA lAge che.56 56. juA yAgadRSTisamuccaya kSeAka 3-5 ane tenuM vivecana, 115
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 pariziSTa 1 pariziSTa 1 caramAvata caramAvarta e zabda jaina paraMparAne pAribhASika zabda che. emAM be aMza che : carama ane Avarta. Avarta e pudgalAvartanuM TUMkuM rUpa che. pudgala eTale je rUpa, rasa, gaMdha ane sparzavALuM hoya te arthAt mUrtadravya. AvAM drA avibhAjaya sUkSma paramANurUpa anaMtAnaMta che temaja temanA saMyoga ane vibhAgathI aneka prakAranA nAnAmoTA skaMdha paNa racAya che, ne vaLI pAchA te vIkharAya che. jaina paraMparA mAne che ke jIva anAdi - ajJAta kALathI zarIra, vacana ane mana AdirUpe evAM pugalonuM grahaNa ane visarjana karate rahe che. jayAre koI eka jIva vizvanA samagra pudgalene eka yA bIje rUpe pariNumAvI, mUka karI, bhegavI le che tyAre teTalo bhAgakALa eka Avarta arthAt pugalaparAvarta kahevAya che. le-mUkane Adisamaya ajJAta hAI sAmAnya rIte ema mAnI levuM paDe che ke tamAma jIva AvA ananta pudgalaparAvatamAMthI pasAra thayelA che ane te ja dIgha saMsArane kALapaTa che. paNa mokSane Adarza svIkAratuM haiI jainadarzana ema mAne che ke bhUtakALa game teTalA pudgalaparAvartImAM pasAra thayo hoya, chatAM kayAreka bhavya arthAt mokSane pAtra evA jIvane e saMsAra osaravA mAMDe che. te vakhate jIva upara atyAralagI prAdhAnya bhogavatuM Avela meharUpa karmaprakRtinuM baLa meLuM paDe che ane jIvane AMtarika zuddha svabhAva e baLa upara kAMIka ne kAMIka kAbU meLavatA jAya che. AvI sthiti AvyA bAda jIva saMsAramAM game teTalo kALa bhaTake chatAM e kALa parimita thaI jAya che, eTale have te badhAM pugalone ekavAra bhogavI le eTale ja kALa bAkI rahe che. ATale bhavabhramaNakALa bAkI rahe tyAre te caramAvarta kahevAya che.
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 uparanI mAnyatA jaina paribhASAmAM rajU thayelI che, paNa e ja mAnyatA thoDA zAbdika pheraphAra sAthe sAMkhyoga jevA prAcIna mekSavAdI darzanagraMthamAM paNa maLI Ave che. jaina paraMparA karmarUpe pariNAma pAmela pudgalane dravyakarma kahI tenA prakArane kama prakRtti tarIke varNave che. sAMkhya-ga paraMparAmAM paNa 'prakRti" zabda jANu che ane te satva, rajasU ane tamasa guNanA samudAyarUpe manAyelI che. sAMkhyayoga paraMparAmAM prakRti tattva ja sRSTi ane visRSTinuM kendra che, puruSa yA cetana e taddana phUTastha hAI sIdhI rIte sarjana-visarjanamAM bhAga leta manAyo nathI, ane saMsAra ke mokSa bane vAstavika rIte prakRtimAM ja ghaTAvavAmAM Ave che. tema chatAM cetananuM astitva svIkAravAne kAraNe e paraMparA prakRtigata baMdha-mokSane saMbaMdha upacArathI paNa puruSamAM ghaTAve che. puruSamAM e saMbaMdha bhale upacArathI ghaTAvAya tepaNa prakRtimAM te baMdha ane mokSa vAstavika ja mAnavA paDe che. je vastu kayAMya paNuM astitva dharAvatI hoya tene ja bIjAmAM arepa thaI zake. have sAMkhyayoga paraMparA sAme prazna e AvyuM ke prakRtine svabhAva ja baMdha ane mokSane heAya tepaNa tame e te batAve ke kayAM lagI e baMdha arthAta, saMsAra bhaNI pravRtti kare che ane kayArathI e mokSAbhimukha thAya che ? Ano uttara sAMkhya-yogAcAryoe pitAnI paribhASA pramANe Ape che. te e che ke cetana puruSa upara jyAMlagI prakRtitattvane adhikAra cAlatA hoya ane tenuM baLa pradhAnapaNe kAma karatuM hoya tyAMlagI enI pravRtti saMsAra bhaNI che ane jayAre puruSa uparano prabhAva ghaTavA lAge, mALA paDe tyArathI mokSa bhaNI pravRtti zarU thAya che. sAMkhyayoga paraMparAe triguNAtmaka prakRtine kendramAM rAkhI sarga-visarga yA bandha-mokSane vicAra karyo tyAre paNa temane cetana upara prakRtinA adhikArabaLanI tIvratA ane
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 2 119 kamazaH tene hAra svIkAravo paDyo che. tene teoe anivRttAdhikAraprakRti arthAt saMsArakALa ane nivRttAdhikAraprakRti eTale mokSakALa tarIke kahela che. pariziSTa 2 apunabaMdhaka jIve vaDe baMdhAtuM karma athavA jIvamAM paDate karmasaMskAra keTalo vakhata Take ane enI kaTuka yA madhura phaLa ApavAnI zakti keTalA pramANamAM hoya ene AdhAra saMkaleza yA kaSAyanI tIvratAmaMdatA upara che. jeTalA pramANamAM saMkaleza tIvra hoya teTalA pramANamAM tenAthI baMdhAtuM kama vadhAre sthitinuM ane vizeSa ugra phaLa ApanAruM hoya che. kamaprakRtio aneka che. jainazAstramAM dareka karmanI jaghanya ane utkRSTa ema banne sthitio ja batAvavAmAM AvI che. emAMthI mohanIya karma, je eka rIte badhAM karmomAM mukhya che, tenI utkRSTa sthiti sittera kaDAkoDa sAgaropamanI manAI che; arthAta jyAre kaI paNa jIva vadhAremAM vadhAre tIvra saMkaleza-pariNAmavALo hoya tyAre te jIva sittera koDAkoDa sAgarepa jeTalA samayanI sthitivALuM mohanIya karma bAMdhe. AvI maryAdA hovA chatAM keTalAka jIvo evA paNa hoya che ke temane saMkaleza-pariNAma dhIre dhIre maMda thato jAya che, tethI karIne teo echI ochI sthitivALuM mohinIya karma bAMdhe che. jyAre koI paNa jIvane caramapugalaparAvarta jeTalo parimita saMsAra rahe che tyAre te tene saMkaleza-pariNAma bahu ja maMda thaI jAya che ane e caramapugalaparAvatamAMthI paNa aDadhA jeTalo bhAga bAkI rahe tyAre te saMkaleza-pariNAma pahelAMthIya vadhAre maMda thaI jAya che, jene lIdhe te jIva mohanIya karma vadhAremAM vadhAre aMtaHkeDArkoDa sAgaropama jeTalI sthitinuM ja bAMdhe che ane te vakhate
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 yogazataka enI yeAgyatA eTale sudhI vadhe che ke have te jIva pharI evA kAI tIvra ke tIvratama sakaleza-pariNAmavALA khanatA ja nathI ke jethI te sittera kADAkeADa sAgarApamanI sthitinuM meAhanIya ka pharI bAMdhe. Ave jIva zAsrIya paribhASA pramANe apunabaMdhaka kahevAya che ane A ja jIva zukalapAkSika paNa kahevAya che, kemake have tenA uparathI meAhanIya kA tIvratArUpa kRSNa yA aMdhakAra pakSa pasAra thaI gayA che ane sahaja guNlRAnA uDDayarUpa zukala arthAt ujajavala pakSanA uDDaya thayA che. eka vAra apunaaidhaka avasthA prApta thaI, eTale kama ane saMkalezanA bhAra ghaTatA jatA haiAvAthI te jayAre graMthibheda bhaNI AgaLa vadhe che tyAre e mAbhimukha ane mArga patita evI e viziSTa avasthAemAMthI paNa pasAra thAya che. mArgAbhimukha ane mArga patita e eka viziSTa avasthAe punardhadhakatva prApta thayA pachI ja jIvamAM Ave che evA eka mata che, jayAre khIjo mata evA paNa che ke te avasthAe apunama~dhakatva prApta thayA pahelAMnI che. prathama mata AcAya haribhadranA che ane te temaNe paMcasUtravRttimAM spaSTa karyAM che, jyAre khIjo mata yAgabiMdu' (zlA. 179)nI ajJAtaka ka TIkAmAM noMdhAyA che, paNa TIkAkAre tene nirAsa karyAM che. navAMgI TIkAkAra A. abhayadeve pacAzaka (3. 3)nI vyAkhyAmAM mArgAbhimukha ne mA patitane apunaaidhakathI judA ane UtaratI kATinA gaNyA che, te uparathI ema lAge che ke kadAca yAgabiMdu-TIkAmAM pUrvI pakSa tarIke AvelA khIjo mata A. abhayadeva jevAnI kAI paraMparAmAMthI levAyele hAya. game tema hA, paNa eTaluM kharuM ke A khAkhata be mata pracalita hatA. A. haribhadranA 'upadezapada' (eaa. 253)nI TIkAmAM A. municaMdre prathama mata ja nirdezyA che, paraMtu u. yazeAvijayajIe pAtAnI apunabeSaka dvAtriMzikA (dvA. 14, kSeA. 2-4)mAM e banne 1. jue pAMcamA sUtranI vyAkhyAnA aMtabhAga pA. 28,
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 2 121 mato nirdezyA che ane temaNe pitAnI dRSTie e bane mane samanvaya paNa karyo che. teo kahe che ke mArgAbhimukha ane mArgapatita e bane apunabaMdhaka jIvanI ja uttarakAlIna caDatI avasthA che, paNa jeo e be avasthAone apunabaMdhaka pahelAMnI ane tethI bhinna mAne che teone mane paNa eTaluM te samajavuM ja joIe ke te avasthAe yoga yA dharmanA adhikAranI kaTimAM gaNavI joIe, kemake dharmAdhikArane pAtra manAyelI apunabaMdhaka avasthA e mArgAbhimukha ane mAgapatitane mATe bahu najIkanI che ane je mAgabhimukha ke mArga patita avasthAmAM Ave che te pachI tarata ja apunabaMdhaka avasthAmAM AvI jAya che. mArgAbhimukha ane mArga patitanI vyAkhyA A. haribhadra A pramANe karI che- sIdhI naLImAM jatAM sarpa jema vAMke maTI sIdho thaI jAya che tema cittanI avaka yA sarala pravRtti e ja mArga che" arthAt te sthiti AdhyAtmika guNo prApta karavAmAM upakAraka che. AvI sthiti bhaNI je jIva vaLe, paNa hajI e prApta karI na hoya te mArgAbhimukha ane evI sthiti prApta karI hoya te mArga patita (juo lalitavistarA, pA. 18. RSabhadeva kesarImala saMsthA, ratalAma, dvArA prakAzita). jyAre koI bhavya jIva AgaLa vadhatAM evI sthitimAM Ave che ke have te potAnA saMkaleza-pariNAmathI utkRSTa sthitinuM mohanIya karma eka ja vAra bAMdhe tyAre te samRbaMdhaka kahevAya che. keI utkRSTa sthitinA mehanIya kamane be vAra bAMdhanAra hoya tyAre te dvidhaka kahevAya che. AthI joI zakAya che ke bhavya jIvomAM paNa apunabaMdhaka karatAM samRdrabaMdhaka ane samRddhadhaka karatAM kirbadhakane saMsArakALa vadhAre hoya che. je atyAre sakubaMdhaka hoya te paNa kALakrame apunabaMdhaka thavAne ja, ane je apunabaMdhaka bane te karma graMthibheda paNa karavAne ja. paraMtu ahIM dhyAnamAM
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 yogazataka e rAkhavAnuM che ke je abhavya hoya che te kadI caramapudgalaparAvartamAM AvI zake nahi, ane tethI karI te kadI dvibaMdhaka, sabaMdhaka ke apunabaMdhaka paNa thaI zake nahi. A eka sAMpradAyika mAnyatA che. pariziSTa 3 vibhUti yama, niyama, Asana vagere yoganAM ATha aMge jANatAM che. pratyeka aMga siddha thatAM tenAthI jIvanamAM yogIne AMtarika siddhio sAMpaDe che, tevI ja rIte bAhya siddhio paNa. A badhI siddhio pataMjalie pitAnA "gasUtranA bIjA ane trIjA pAdamAM vistArathI nIce pramANe varNavI che: pAMca yamethI thatI siddhio 1 rAtidAdAM taravattithI vairA: | (2, 35) gImAM ahiMsA siddha thatAM tenI pAse hiMsU prANuo paNa pitAnA sahaja vairane tyAga kare che. 2 rAti TAya dizAAvaraNamA (ra, 36) satya siddha thatAM vANuM kadI jUThI paDatI nathI.' 3 Arate pratiSThAtha ratnoparAnA (2, 37) asteya siddha thatAM sarva dizAmAM rahela ratnAdi samRddhi upasthita thAya che. 4 vAghatidAdA vIrthagrAmaH | (2, 38) brahmacaryathI viryalAbha thAya che. 5 saparizeSe mathatAavadhaH (2, 39) apari. grahanI sthiratAthI janmAntaranI smRti thAya che. niyamathI thatI siddhio 6-7 vAsthAvagujudA saMparka (2, 40)
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 3 satvazuddhi saumanasyai kAiyendriyajayAtma darzanayogyatvAni 65 (2, 41) (khAhya) zaucanI sthiratAthI peAtAnA zarIra vize bhrugupsA tathA anya sAthe aliptapaNuM sadhAya che. vaLI sattvanI zuddhi, prasannatA, ekAgratA, indriyAnA jaya ane AtmasAkSAtkAranI yAgyatA Ave che. 8 saMtoSavAnuttamaH khulluTAmaH / (2, 42) sa MtASathI utkRSTa sukhanA lAbha thAya che. 9. jAcendriya jJaprikruttikSayAnnalaH| (2, 43) tapathI azuddhinA kSaya thatAM zarIra ane indriyAnI siddhi thAya che. 10 sthAptyAcA ivatAEprayogaH / (2, 44) svAdhyAyathI iSTa devatAnA sAkSAtkAra thAya che. 11 samAiikriImsa-niSAnAta| (2, 45) IzvarapraNi dhAnathI samAdhi siddha thAya che. AsanathI thatI siddhi 123 12 tato dhaiddhAmighAtaH / (2, 48) Asana siddha thavAthI zIteASNAdi dvandvo khAdhA karI zakatAM nathI. prANAyAmathI thatI siddhi 13-14 tata: zrIyate prahAravaram / (2, para) dhAranAsu = yogyatA manasaH| (2, 53) 15 prANAyAmathI vivekajJAnanA AvaraNanA kSaya thAya che ane vividha dhAraNAe mATe mana yeAgye khane che. pratyAhArathI thatI siddhi sataH paramaSayatendriyALAC / (2, 55) pratyAhArathI indriyA para parama kAbU Ave che. dhAraNA dhyAna ane samAdhirUpa sayamathI thatI siddhi 16 tAyAta prajJAoSThaH / (3, 5) saMyamanI sthiratAthI prajJAnI dIpti arthAt vivekakhyAtinA udaya thAya che.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 gAtaka sayamathI thatI keTalIka anya siddhio 17 vAimazrayasaMyamAtAItAnAnatajJAnam / (3, 16) dharma, lakSaNu ane avasthArUpa trividha pariNAmamAM sayama karavAthI yeAgIne atIta ane anAgatanuM jJAna thAya che. 18 zabdArthapratyayAnAmitaretarAdhyAsAt sNkrsttprvibhaagsaMyamAt sarvamUtatajJAnam / (3, 17) zabda, a` ane jJAna e traNanA adhyAsathI temAM bheda bhAsatA nathI, tethI emanA bheda vize saMyama karavAthI sarva prANIonA zabdonuM jJAna thAya che. 19 pratyacakSya pavittajJAnam / (3, 19) cittavRttinA sayamathI paricattanuM jJAna thAya che. 20 mAvittu vani (3, 23) maitrI vageremAM sayama kara vAthI avadhya bala prApta thAya che. 21 muvanajJAna sUyaeN saMyamAt / (3, 26) sUryaMmAM sacamathI sabhuvananuM jJAna thAya che. 22 zrotrA hArAroH saMbaMdhasaMyamA*i zrotram / (3, 41) zrotra ane AkAzanA saMbadha vize sacama karavAthI zrotra dvivya khane che; arthAt zrotra atIta, anAgata, sUkSma tathA vyavahitAdi zabdane zravaNu karavAnA sAmarthya vALuM thAya che. 23 kAyAkAzayoH saMbaMdhasaMyamAt laghutulasamApatte caakaashmanam / (3, 42) zarIra ane AkAzanA saMbaMdha vize sacama karavAthI rU jevuM halakApaNuM sadhAtAM AkAzamAM gamana thaI zake che. 24-25 sthUlDastravasUlamAnyayArthavavalayamAlU mRtajJaya:| (3, 44) sato'nimAvikAnuMmAMthaH jAyasaMpattaaenimiSAtathA(3,45) pRthivyAdi pAMca bhUteAnI sthUla, svarUpa, sUkSma, anvaya ane avattA e pAMca avasthAnA sayamathI bhUtAna jaya
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ paziSTa 3 125 thAya che; ane bhUtajayathI aNimA vagere aSTa mahAsiddhienA udaya thAya che, rUpalAvaNyAdi zarIrasaMpatti prApta thAya che temaja zarIramAM e bhUtAnA dharmanI khAdhaka asara thatI nathI. 26. to manovistya vittaraLamAva: pradhAnanatha | (3, 48) indriyajaya thavAthI kAyAnI mananA jevI zIghra gati thAya che; indriyA iSTa deza, kALa ane sUkSma viSayAmAM pravarte che ane prakRtinA jaya thAya che. 27 satpuruSAnyatAkhyAtimAtrasya sarvabhAvAdhiSThAtRtvaM srvjJAtRttva 2 | (3, 49) buddhi ane puruSanA bhedyarUpa vivekajJAna prApta karanAra yegIne sanuM niyaMtApaNuM tathA sajJatA prApta thAya che. * * * jaina paraMparAmAM paNa saMyamathI prApta thatI aneka labdhie zAstromAM varNavavAmAM AvI che, jemake, sAdhaka yAgInA 1 AmAhi--A labdhi prApta karanAra sparzI mAtrathI ja rAga dUra thai zake che. 2 vippAsahi, kheleAsaddhi, jalamAhi--jenA vaDe sAdhakanA zarIranA mUtra, zleSma vagere jevA judA judA maLeAnA sparzathI ja roga dUra thAya che. - 3. sabhinnasAya - jenA vaDe yAgI zarIranA game te bhAgathI sAMbhaLI zake athavA dareka indriya khIjI indriyAnAM kAma karI zake. 4 jumaI--jenAthI Rjumati mana:paryAyajJAna prApta thAya. (tattvA 1, 24-25) 5 savvAsahi----jenAthI sAdhakanA sarva avayavA auSadhinuM kAma Ape.
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 yogazataka 6 cAraNa--jemAM saMyama, tapa, vidyA, maMtra AdinI sAdha nAne baLe dUra dUra UDIne javA AvavAnI zakti prApta thAya. (Ane upara varNavela ra3mI siddhi sAthe sarakhAvI zakAya.) 7 AsIvisa-jenA vaDe tapathI zApa ApavAnI zakti prApta thAya. 8 kevalI-jenAthI kevaLajJAna pragaTe.(27mI siddhi sAthe sarakhAvo.) 9 maNanANi-jenAthI vipulamati mana:paryAyajJAna thAya. (tasvArtha 1, 14 ane 25) 10 puvyaMdharA, arihaMta, cavaTTI, baLadevA, vAsudevA vagere- jenAthI pUrvadhara, ahaMndra, cakravartI, baLadeva, vAsudeva vagerenI zaktio prApta thAya.' bauddha paraMparAmAM vibhUti yA labdhi "abhijJA' nAmathI prasiddha che, ane A abhijJAo koI ThekANe pAMca te koIka ThekANe cha varNavavAmAM AvelI che. 1 Iddhividha-jenAthI anekarUpe pragaTa thavAya, dIvAla parvata vagerenI ArapAra nIkaLI zakAya, AkAzamAM UDI zakAya ane sUrya-caMdrane hAthathI sparzI zakAya. dibdaseta (divyazrotra)-jenA vaDe devatA ane manuSyanA temaja dUra ane nikaTanA zabdo sAMbhaLI zakAya. (A labdhi pataMjali pramANe upara varNavela 22mI siddhi temaja jana saMbhinnaya sAthe sarakhAvI zakAya.) 3 paracittavijAnatA-jenAthI bIjAnA cittanuM jJAna thAya. (A paNa vaidika ane jina paraMparAmAM samAna che. sarakhA. pataMjali pramANenI upara varNavelI 19mI siddhi ane jana ujumaI ne maNunANiNa.) 1. juo Avazyakaniyukti gA. 69-70 ane enA paranI malayagiri TIkA pA. 77-78.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 4 127 4 pukhmenivAsAnusati--jenA vaDe pUjanmAnuM jJAna thAya. (sarakhAvA pataMjaligata 5 mI siddhi) 5 duSpracaka--jenAthI dUranI temaja sUkSmamAM sUkSma vastu joI zakAya. 6 AsavapryakarANu--jenAthI AsaveA (AsraveA)nA kSaya karanAruM jJAna prApta thAya. A parathI joI zakAze ke dareka para parAe peAtapeAtAnI rIte saMyama arthAt yAgathI thatI judI judI labdhie yA vibhUtie vavI che, jemAMnI keTalIka upara khatAvyA pramANe bilakula sAmya dharAve che. pariziSTa 4 kALajJAna jIvana-maraNa, lAbha-hAni, zubha-azubha jevAM bhAvI jANavA mATe manuSyajAtie lAMkhA kALathI aneka prayatnA karyAM che. te prayatnAne pariNAme anubhava temaja kalpanAmUlaka aneka zAstro paNa racAyAM che, jenI ATha zAkhAe aSTAMganimittavidhA nAmathI jANItI che. A nimittavidhA koI eka ja paraMparAmAM sImita nathI. bhAratIya paraparAne uddezI kahevuM hAya teA ema kahI zakAya ke te vaizvika-avaidika badhI ja paraparAemAM echevatte aMze maLI Ave che. athava veda ane aitareya AraNyaka jevA prAcIna vaizvika graMthAmAM svapna Adi dvArA zubhAzubhanI sUcanA nirdezAyelI che. mahAbhAratamAM paNa mRtyusUcaka cihnonuM thADuM varNana che. kAzyapasahitA, caraka, suzruta, varAhasahitA, matsyapurANa, vAyupurANa, yogazAstra (pata jali), kALajJAna (zaMbhunAtha) ane dharmasindhu Aphri aneka vaidika graMthAmAM mRtyusUcaka vividha upAyAnA thADA ghaNe nirdeza thayelA che. bauddha vADmayamAM atyAra lagI milindapaDhA sivAya anyatra AvI vidhAnuM varNana jovAmAM nathI AvyuM. milindu
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 yAgazataka paDhAmAM paNa mAtra zubhAzubha svapra pUratI carcA che, paraMtu khauddhasAhitya saMpUrNa bhAve jovAya te ja A vize kAMIka vadhAre kahI zakAya. jaina para parAmAM aSTAMganimittavidhAnA vicAra prAcIna kALathI kheDAyela che. khAra aMga paikI lupta thayela dRSTivAda nAmanA bAramA aMgamAM e vidhAnuM astitva uttarakAlIna graMthakAra e nAMdheluM che, paraMtu upalabdha zvetAMbara-digaMbara sAhityamAM aneka graMthA ane prakaraNe! evAM che jemAM bhAvisUcaka riSTa ke ariSTonuM anekavidha temaja vistRta varNana maLe che. jo ke evaniyutimAM lAMbuM varNana nathI, paNa riz2asamuccayanA kartA durgA deve nAMdhela ane upayAga karela 'maraNukaDiyA' nAmanA kAI prAcIna graMtha evA hatA jemAM kALajJAnanuM vividha ane vistRta varNana hatuM. 'saMvegara'gazAlA' ane AcArya hemacaMdranuM 'yeAgazAstra' e be graMthA, temAMya chelle, A viSaya upara sauthI vadhAre prakAza nAkhe che. mRtyusUcaka nAnAvidha cihnonuM varNana karanAra vaizvika-avaidika graMthAnuM vistAra ane khArIkAithI tulanAtmaka adhyayana karI DaoN. e. esa. geApANIe peAtAnA susaMpAdita 'risamuccaya' nAmanA pustakamAM A viSayane lagatI bahu kImatI ane upayAgI mAhitI pUrI pADI che, je A viSayanA abhyAsI mATe khAsa mahattvanI che. pariziSTa pa AdhyAtmika vikAsakramanI bhUmikAo ane dhyAnAnI tulanA vaidika paraMparA A para'parAnA be graMthA evA che jemAM varNavelI bhUmikAe dvaitavAdI ke advaitavAdI e badhAne mAnya che. temAMthI paheleA graMtha che. pAta'jala yeAgasUtra ane khIjo yogavAsiSTha, yogasUtrabhASyamAM citta pAMca prakAranuM varNavyuM che: pakSipta, mUDha, vikSipta, ekAgra ane
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa pa niruddha.1 temAMthIkSipta ane mUDha e be citto AdhyAtmika vikAsanA prArabha thayA pahelAMnAM che. vikSipta vakhate evA vikAsanA prAra'bha chatAM mukhyapaNe avikAsa hAya che. tethI ekAgra ane niruddha e be ja vikAsakramamAM Ave. ekAgra cittamAM saMprajJAta ane niruddhamAM asa'prajJAta-yAga manAyeA che. saMprajJAtayogamAM sthULa ke sUkSma AlaMbana haiAya che, jyAre asaMprajJAta nirAlaMbana hAya che ane tethI ja te nirbIja ane sa`skArazeSa che. 129 saMprajJAtayoga cAra prakAranA che : (1) vitarka, vicAra Ananda ane asmitAyukta, (2) vitaka rahita paNa vicAra, Ananda ane asmitAyukta, (3) vitarka ane vicAra rahita paNu AnaMda ane asmitAyukata, (4) vitarka, vicAra ane Ananda rahita ane mAtra asmitAyukta (yogasUtra 1, 17). vAcaspatie madhumatI, madhupratIyA, vizeAkA ane saMskArazeSA nAme cAra cittabhUmie noMdhI che (yogasUtra 1. 1.). ahIM e paNa noMdhavuM jarUrI che ke yeAgasUtra (3, 51)nA bhASyamAM yAgInA cAra prakAro darzAvelA che; jemake (1) prathamakalpika, (2) mabhUmika cA RtaMbharaprajJa, (3) prajJAjyAti, (4) atikrAntabhAvanIya. 1, je citta roguNanI bahulatAne lIdhe haMmezAM aneka viSayAmAM merAtuM hAvAthI atyaMta asthira DhAya te kSipta. (2) citta tameAguNanA prAbalyathI nidrAvRttivALu' bane te mUDha. (3) je citta asthiratA vizeSa hovA chatAM kayAreka kayAreka prazasta viSayAmAM sthiratA anusave te vikSipta. (4) je citta ekatAnasthira banI jAya te ekAgra. (5) je cittamAM tamAma vRttionA nirAdha thaI gayA DeAya ane mAtra sakArA ja bAkI rahyA hAya te niruddha. ( jue purAtattva, pustaka 1, aMka paM. sukhalAlajInA lekha : 'bhAratIya darzanAmAM AdhyAtmika vikAsakrama' pA 199 thI 208) 2 mAM 9
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka yogavAsiSTha cauda bhUmikAo gaNAve che. temAMthI sAta ajJAnabhUmikAo che ane sAta jJAnabhUmikAo. pahelI sAta avikAsanI ane bIjI sAta vikAsanI dazAo che. te A pramANe : (1) bIja jAgratu (2) jAgratu, (3) mahAjAgratuM, (4) jAgratasvapna, (5) svapna, (6) svapna jAgrata, (7) suSuptaka'. jJAnamaya sthitinA paNa sAta bhAga karI tene jJAnabhUmikAonA nAmathI oLakhAvyA che, jemake (1) zubhecchA, (2) vicAraNA, (3) tanamAnasA, (4) sattApatti, (5) asaMsakti, (6) padArthabhAvanI, ane (7) tugAra (juo, purAtattva ejana). 1. (1) pahelI bhUmikAmAM aheva-mamatvabuddhinI jAgRti nathI hotI, mAtra tevI jAgRtinI bIjarUpe yogyatA hoya che, tethI te bIja jAgrata kahevAya che. A bhUmikA vanaspati jevA mudra nikAyamAM mAnI zakAya. (2) bIjI bhUmikAmAM aheva-mamatvabuddhi alpAMze jAge che, tethI te jAgrata kahevAya che. A bhUmikA kITa, pataMga, pazu, pakSImAM mAnI zakAya. (3) trIjI bhUmikAmAM ahaM tva-mamatvabuddhi vizeSa puSTa che, tethI te mahA jAgrata kahevAya che. A bhUmikA manuSya, deva Adi nikAyamAM mAnI zakAya. (4) cothI bhUmikAmAM jAgrata avasthAnA ane rAjaya (bhrama)ne samAveza thAya che; jemake, ekane badale be caMdra dekhAvA, chIpamAM rUpAnuM bhAna ane jhAMjhavAmAM pANInI buddhi. A hetuthI A bhUmikA jAgratavaM kahevAya che. (5) pAMcamI bhUmikAmAM nidrA vakhate Avela svapnanuM jAgyA bAda je bhAna thAya che tene samAveza che, tethI te svapna kahevAya che. (6) chaThThI bhUmikAmAM varSonAM varSo sudhI cAlu rahela svapnane samAveza thAya che. A svapna zarIrapAta thayA chatAM paNa cAlu rahe che, tethI te svajAgrata kahevAya che. (7) sAtamI bhUmikA gADha nidrAnI hoya che, jemAM jaDa jevI sthiti thaI jAya che ane kame mAtra vAsanArUpe rahelAM hoya che, tethI te suSupti kahevAya che. trIjIthI sAtamI sudhInI pAMca bhUmikAo spaSTapaNe manuSyanikAyamAM anubhavAya che. juo yogavAsiSTha, utpattiprakaraNa sarga 117. 2. (1) huM mUDha ja zA mATe rahuM? have te zAstra ane sajajana dvArA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 5 131 bauddha paraMparA AnA mukhya be bhAga che: sthaviravAda ane mahAyAna. - viravAda pramANe AdhyAtmika vikAsanI cha bhUmikAo karavAmAM AvI che: 1. adhapuSujajana, 2. kalyANaputhujajana, 3. satApanna, 4. sakadAgAmI, 5. anAgAmI thA opapAtika, 6. arahA. kAMIka AtmAvalokana karIza, evI vairAgyapUrvaka je icchA te zubhecchA. 2) zAstra ane sajajananA saMsargapUrvaka vairAgyAbhyAsane lIdhe je sadAcAramAM pravRtti thavI te vicAraNA. (3) zubhecchA ane vicAraNAne lIdhe je indriyanA viSayamAM Asakti ghaTe che te tanamAnasA kahevAya che, kAraNa ke temAM saMkalpavikalpa ochI thAya che. (4) traNa bhUmikAonA abhyAsathI citta sudhdhAMmAM paNa virati thavAthI satya ane zuddha evA AtmAmAM je rithati thavA pAme che te sattvapatti. (5) pUrvanI cAra bhUmikAonA abhyAsathI ane samAdhinA asaMgarUpa paripAkathI evI avasthA thAya che ke jemAM cittanI aMdara niratizaya AtmAnaMdane camatkAra puSTa thayela hoya che te asaMsakti bhUmikA (6) pAMca bhUmikAonA abhyAsathI pragaTa thayela AtmArAma sthitine lIdhe eka evI dazA prApta thAya che ke bAhya ne AtyaMtara badhA padArthonI bhAvanA chUTI jAya che. dehayAtrA phakta bIjAnA prayatnane laIne cAle che te padArthabhAvanI bhUmikA. (7) cha bhUmikAonA abhyAsane lIdhe bhedabhAvanuM jJAna bilakula zamI javAthI je ekamAtra svabhAvaniSThA prApta thAya che te turthagA. A sAtamI turyagAvasthA jIvanmutamAM hoya che. videhamuktino viSaya tyArabAdanI turyAtIta avasthA che. juo yogavAsiSTha, utpatti prakaraNa, sa. 118 tathA nirvANaprakaraNa sa. 120 ane purAtattva pA. 203. 1. (1-2) puthujajana eTale sAmAnya manuSya. tenA adhaputhajajana ane kalyANaputhujajana evA be bheda che. yathA- duve puthujjanA vuttA buddhanAdiccabaMdhunA / aMdho puthujjano eko kalyANeko puthujjano // -majhimanikAya, mULa pariyAmasuttavaNabhunA A baMnemAM saMyojanA (baMdhana) to dazeya hoya che, chatAM aMtara hoya
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 yegazataka AmAM pahelI avikAsakAlIna bIjI alpamAtra vikAsavALI, trIjIthI pAMcamI caDiyAtA vikAsavALI ane chaThThI pUrNa vikAsanI bhUmikAo che. 'keTalIka vAra puthujajana ane gotrabhU evA paNa ajJAnakAlIna bhUmikAnA be bhAgo karavAmAM Ave che, paraMtu gAtrabhunI vyAkhyA dareka sthaLe ekasarakhI nathI. keTalIka vAra e bhUmikAne jJAnakAlIna avasthAomAM gaNAvavAmAM AvI che; arthAta tribhU saMtApa, sakadAgAmI ke anAgAmI hoI zake. jJAnakAlIna bhUmi kAomAMthI saMtApanna ne sakadAgAmI mATe adhizIla, anAgAmI mATe adhicittane arahA mATe adhiprajJa zabda paNa yojavAmAM Ave che. mahAyAna paraMparAmAM paNa bhUmikAonI bAbatamAM kaMIka nAmabheda ne saMkhyAbeda pravarte che. sAmAnya rIte daza bhUmikAone ulekha maLe che ane A dazeya bhUmikAmAM jJAnakAlIna che. keTaleka sthaLe (bodhisatvabhUmijevA graMthamAM) 12 bhUmione nirdeza che. temAM ajJAnakAlIna be bhUmikAo umeravAmAM AvI che. bAkInI daza bhUmi taddana samAna che, bheda hoya to te mAtranAmane to te eTaluM ja ke pahelAne Aryadarzana (satsaMga) prApta thayela nathI hotuM, jayAre bIjAne te prApta thayela hoya che. A baMne nirvANamAgathI parAmukha hoya che. nirvANamArgane prApta thayelAnA cAra prakAra che: (3) jeNe traNa saMyojanAne kSaya karyo hoya te saMtApanna, (4) jeNe traNa saMjanAne kSaya ane pachIthI benuM zaithilya karyuM hoya te sakadAgAmI, (5) jeNe pAMce kSaya karyo hoya te opapAtika, (1) jeNe daze saMjanAne kSaya karyo hoya te arahA. satApanna vadhAremAM vadhAre sAta vAra manuSyalokamAM avatare che, tyArabAda avazya nirvANa pAme che. sakadAgAmI eka ja vAra manuSyalokamAM Ave che, pachI nirvANa pAme che. opapAtika brahmalokamAMthI ja nirvANa pAme che. arahA te sthitimAMthI ja nirvANa meLave che. dasa saMjanAo mATe jao aMguttarani kAya (pA. 17 phuTaneTa 13); majhimanikAya; "buddha, dharma ANi saMgha" marAThI, (pA. 99) tathA purAtattva 5. 203-4.
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 5 13) ja che. te daza bhUmio A pramANe che: 1. pramuditA, 2. vimalA, 3. prabhAkarI, 4. arciSmatI, 5. sudurjayA, 6. abhimukhI, 7. dura gamA, 8. acalA, 9. sAdhumatI, 10 dharmameghA. bedhisatvabhUmi graMthamAM bAra bhUmie A rIte che: 1. gotravihAra, 2. adhimukitatharyAvihAra, 3. pramuditAvihAra, 4. adheizIlavihAra, 5. 1. (1) pramuditA-jagatanA uddhAra arthe buddhatva prApta karavAnI mahatvAkAMkSA jAge ne cittamAM tevI bAdhino saMkalpa kare ne tethI karI pramoda anubhave te sthiti pramuditA. (2) vimalA-bIjA prANIone unmArgathI nivAravA mATe pote ja prathama hiMsAviramaNa Adi zIlanuM AcaraNa karI dAkhalo besADavA prayatna kare tyAre vimalA. (3) prabhAkarI-jayAre ATha dhyAna ane mitrI Adi cAra brahmavihAranI bhAvanA kare ane prathama karela saMkalpa pramANe anya prANIone du:khamukta karavA prayatna kare te sthiti. (4) aciMmatI-prApta karela guNane sthira karavA, navA meLavavA temaja koI paNa jAtanA deSanuM sevana na karavA jeTalI vIryapAramitA sAdhe tyAre aciMmpatI. (5) sudurjayA-karuNAvatti vizeSa vadhe ane cAra AryasatyonuM spaSTa bhAna thAya evI dhyAna pAramitA Ave tyAre. (6) abhimukhI-mahAkaNa vaDe bedhisatvathI AgaLa jaI ahaMtapaNuM prApta thAya ane daza pAramitAmAMthI vizeSa prajJApAramitA sAdhe tyAre.. (7) duraMgamA--jayAre daze pAramitA pUrNa sadhAya. (8) acalA zarIra, vANI ane manane lagatI bAbate vizenI ciMtAthI sahajabhAve mukta thAya ane vizvane lagatA prazno vizenuM spaSTa ane vigate jJAna thAya temaja calita thavAno saMbhava jato rahe tyAre acalA. (8) sAdhumatI-dareka jIvane daravaNa ApavA mATe enA avikArane pArakhavAnI saMpUrNa zakti prApta thAya tyAre. (10) dharmameghA-sarvajJatvaprApti ne mahAyAnadaSTie tathAgata A bhUmionA vistRta varNana mATe juo nalinAkSa dattakRta AspekaTsa opha mahAyAna buddhijhama enDa iTasa rilezana Tu hInayAna" pA. 24-88.
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 gazataka adhicittavihAra, 6-8 adhiprajJAvihAra, 99 sAbhisaMskArasAbheganirnimittavihAra, 10. anAbhoganirnimittavihAra, 11pratisaMvivihAra, 12. paramavihAra. hInayAnanI bhUmiene mahAyAnanI kaI kaI bhUmio sAthe sarakhAvI zakAya e ame nIce koSTakamAM darzAvyuM che. A bAbatamAM eTaluM nedhavuM jarUrI che ke mahAyAnanI pramuditA sAthe hInayAnanI kaI paNa bhUmikA sAmya dharAvatI nathI, kemake hInathAnamAM sarva ne uddhAravAne bodhisatva je Adarza ke saMkalpa nathI, jyAre "pramuditAmAM e saMkalpa che. hInayAna "aha" padathI arthAta vyakitagata nivaNathI ja aTake che, jyAre mahAyAna pramANe bAdhisatvane Adarza "ahaMta padamAM nahi, paNa dazamAMnI chellI cAra bhUmikAmAM siddha thaI zake che. hInayAna mahAyAna 1. aMdhaputhujajana yA puthujajana 1. gotravihAra 2. kalyANaputhujana yA gotrabhU 2. adhimukitacaryAvihAra 3. pramuditA yA pramuditAvihAra 4. vimalA yA adhizIlavihAra 4. sakadAgAmI ! 5. anAgAmI yA adhicitta 5. prabhAkarIyA adhicittavihAra 6. arahA yA adhiprajJA 6. aciSmatI , 7. su durjayA adhiprajJAvihAra 8. abhimukhI , 9. duraMgamA yA sAbhisaMskAra sAganirnimittavihAra 10, acalA thA anAganirni mittavihAra 11. sAdhumatI yA pratisaMvid vihAra | 12. dharmameghA yA paramavihAra 3. tApanna | adhizIla
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 5 135 jana paraMparA AmAM prAcIna Agamane anusarI eka varNana che ane bIjuM mAtra haribhadranA graMthane anusarI. pahelAmAM guNasthAna nAme cauda bhUmikAo che: (1) mithyASTi, (2) sAsvAdana, (3) samyaphamithyAdaSTi, (4) aviratasamyagdaSTi, (5) dezavirati (viratAvirata), (6) pramattasaMyata, (7) apramattasaMvata (8) apUrvakaraNa (nivRttinAdara), (9) anivRttinAdara, (10) sUkSmasaMpAya, (11) upazAMtamoha, (12) kSINameha, (13) sAgakevalI, (14) ayogakevalI1. AmAM pahelAM traNa guNasthAne e avikAsakALa che, 1. (1) je avasthAmAM darzanamehanIyanI prabaLatAne lIdhe samyakatva guNa AvRta thayela hovAthI AtmAnI tatvaci ja pragaTI zakatI nathI, jethI tenI daSTi mithyA (satyaviruddha) hoya che, te avasthA mithyASTi. (2) agiyAramA guNasthAnathI patita thaI prathama guNasthAna upara AvatAM vacce bahu ja thoDA vakhata sudhI je avasthA prApta thAya che te avasthA sAsvAdana. AnuM sAsvAdana nAma eTalA mATe che ke temAM patanamukha AtmAne tavarucine svalpa paNa AsvAda hoya che, jevI rIte miSTAnnanA bhojana bAda UlaTI thatI vakhate eka vilakSaNa svAda hoya che. A bIju guNasthAna patane mukha AtmAne ja hoya che. (3, hIMcake hIMcatA mANasanI peThe je avasthAmAM AtmA delAyamAna hoya che, jene lIdhe te sarvathA satya darzana karI zakatA nathI ke sarvathA mithyAdaSTinI sthitimAM rahI zakato nathI arthAta tenI saMzayALu jevI sthiti banI jAya che te avasthA sApha-mizyA daSTi A guNasthAnamAM darzanAhanIyanuM viSa prathama jeTaluM tIvra rahetuM nathI, paNa te hoya che kharuM (4) je avasthAmAM darzanamAhanIyanuM baLa kAM te bilakula zamI jAya che ke virala thaI jAya che ane kAM te bilakula kSINa thaI jAya che jene lIdhe AtmA asaMdigdhapaNe satya darzana karI zake che e avasthA aviratasamyagdaSTi. AnuM avirata nAma eTalA mATe che ke temAM cAritramohanIyanI sattA savizeSa hovAthI virati (tyAgavRtti) udaya pAmatI nathI. (5) je avasthAmAM satyadarzana uparAMta alpAMze paNa tyAgavRttine udaya thAya che te dezavirati. AmAM cAritra
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka tyArabAdanAM mokSakALa che.1 A cauda guNasthAnane saMkSepamAM bahirAtma-avasthA, antarAtma-avasthA ane paramAtma-avasthA ema traNa bhAgamAM paNa goThavelAM maLe che. pahelI avasthAmAM jIvanuM vizuddha rUpa atyaMta mohanIyanI sattA avazya ghaTelI hoya che ane tenA hAsanA pramANamAM tyAgavRtti hoya che. (6) je avasthAmAM tyAgavRtti pUrNa rIte udaya pAme che chatAM vacce vacce khalana saMbhave che te pramattasaMyata. (7) je avasthAmAM pramAdane jarAye saMbhava nathI te apramatta saMyata. (8) je avasthAmAM pahelAM kayAre paNa nahi anubhavela Atmazuddhine anubhava thAya che ane apUrva varSollAsa (Atmika sAmarthya, pragaTe che te avasthA apUrvakaraNa. AnuM bIjuM nAma nivRtti bAdara che. (9) je avasthAmAM cAritramehanIya karmanA zeSa rahela aMzane zamAvavAnuM ke kSINa karavAnuM kAma cAlatuM hoya che te avasthA anivRttibAdara. (10) je avasthAmAM mehanIyane aMza lobharUpe ja udayamAna hoya che, paNa bahu sUkama pramANamAM, te avasthA sUkamasaMpAya. (11) je avasthAmAM sUkSma lobha sudhdhAM zamI jAya che te upazAMtamohanIya. A guNasthAnamAM darzana mehanIyane sarvathA kSaya saMbhave kharo, paNa cAritramehanIyana te kSaya nathI hote, mAtra tenI sAthe upazAMti hoya che. Ane lIdhe ja mehano pharI ukaika thatAM A guNasthAnathI avazya patana thAya che ane prathama guNasthAna sudhI javuM paDe che. (12) je avasthAmAM darzanamohanIya ane cAritramohanIyane sarvathA kSaya thaI jAya che te kSaNamohanIya. A sthitithI patana saMbhavatuM ja nathI. (13) je avasthAmAM mohanA AtyaMtika abhAvane lIdhe vItarAgadazA pragaTavA sAthe sarvajJApaNuM prApta thAya che te avasthA sagakevalI guNasthAna. A guNasthAnamAM zArIrika, mAnasika ane vAcika vyApAra hoya che. ethI Ane jIvanmukti kahI zakAya. (14) je avasthAmAM zArIrika, mAnasika, vAcika pravRttine paNa abhAva thaI jAya che te ayoga kevalI guNasthAna. A guNasthAna chelluM che. tethI zarIrapAta thatAM ja tenI samApti thAya che ane tyAra bAda guNasthAnAtIta videhamukti prApta thAya che. (A mATe ja karmagraMtha bI.) 1. purAtattva pA. ra04-5.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa 5 137 AvRta hovAthI te saMsAramAM ja racyApacyA rahe che, bIjI avasthAmAM jIva paranuM gADha AvaraNa zithila thatAM tenI dRSTi saMsArameMgothI vimukha banI AtmAbhimukha bane che ane trIjI avasthAmAM to AtmAnuM vAstavika svarUpe pragaTa thaI jAya che. pahelI avasthAmAM pahelAM traNa guNasthAnane, bIjImAM cethAthI bAramA guNasthAnane ane chellImAM teramA-caudamAM guNasthAnane samAveza thAya che.1 guNasthAnanA A prAcIna vicArane A. haribhadra pitAnA gagraMthomAM judI judI rIte varNave che. prathama acaramAvartakALa, je AdhyAtmika vikAsanA prAraMbha pahelAne kALa che te, sarvatra samAna che. caramAvartathI vikAsane prAraMbha gaNAya. temAM apunabaMdhakasthiti Ave che. te paNa badhA graMthamAM samAna che. have je nAma ane vargIkaraNane bheda che te nIce pramANe- yogabiMdumAM AdhyAtmika vikAsakamanuM yogarUpe varNana che ane yogane pAMca bheda karavAmAM AvyA che: 1. adhyAtma, 2. bhAvanA, 3. dhyAna, 4. samatA, pa. vRttisaMkSaya. yogadaSTisamuccayamAM avikAsakAlIna daSTine oghadRSTi ne vikAsakAlIna daSTine yogadaSTi kahI che. yogadaSTinA ATha bhAga pADavAmAM AvyA che: 1. mitrA, 2. tArA, 3. balA, 4. dIprA, 5. kAntA, 6. sthirA, 7. prabhA, 8. parA.3 yogavizikAmAM vikAsakAlIna avasthAne sUcavatA pAMca 1. o paM. sukhalAlajI saMpAdita hiMdI cothA karmagraMthanI prastAvanA pA. 29-30. 2. samajatI mATe ja A graMthanI prastAvanA pA. pa0-pA. 3. * * * * * pA. 53.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 yegazataka gabhede A che: 1. sthAna, 2. UrNa, 3. artha, 4. AlaMbana, 5. nirAlaMbana.1 yogazatakamAM te prAcIna paraMparAne anusarI AdhyAtmika vikAsane kama AlekhAyo che: 1. apunabaMdhaka, 2. samyagdaSTi, 3. dezavirati, 4. sarvaviratithI pUrNatA sudhI. AjIvaka paraMparA buddhaghoSakRta dIghanikAyanI sumaMgalAvilAsinI adrakathAmAM AvatA ulekhane anusarI AjIvaka gozAlakane saMmata evI ATha bhUmikAo-1. maMda, 2. khIDA, 3. padavI maMsA, 4. ujugata, 5. sekha, 6, samaNa, 7. jina, 8. panna. A AThamAM prathamanI traNa avikAsa ane pAchaLanI pAMca vikAsakramanI jAya che. tyArabAda mokSakALa have joIe. yogazAstramAM ekAgracittanA savitaka, savicAra, sAnanda ane sAsmita evA cAra saMprajJAtayoganA bheda varNavyA che. vaLI AgaLa jatAM savitarka saMprajJAta yoganA phaLarUpe thatA sthULa viSayonA sAkSAtkAranA be bhAga pADI anukrame tene savitarka samApatti ane nirvitaka samapatti kahela che. e ja rIte sUkSma viSayamAM pravartamAna savicAra-saMprajJAtayogathI thatA sUkSma sAkSAtkArane savicAra ane nirvicAra evI be samApattirUpe varNavela che. bauddha paraMparAmAM dhyAnanA cAra bheda A pramANe che: 1. vitarka-vicAra-prIti sukha-ekAgratA sahita, 2. prItisukha 1. samajatI mATe juo A graMthanI prastAvanA pA. 57. 2 , , , , , pA. 55. 3. A bhUmikAonA artha ane bIjI prAsaMgika sUcanA mATe juo purAtatva 5. 208,
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa pa 139 ekAgratA sahita, 3. sukha-ekAgratA sahita, 4. ekAgratA sahita. vaLI e ja para'parAmAM pAMca bheda paNa karavAmAM AvyA che. te A pramANe che : 1. vitaka -vicAra-prIti-sukha-ekAgratA sahita, 2. vicAra-prIti-sukha-ekAgratA sahita, 3. prIti-sukhaekAgratA sahita, 4. sukha-ekAgratA sahita, 5. ekAgratA sahita. jaina para parAmAM zukala nAmaka zreSTha dhyAnanA cAra prakAra darzAvyA che, te A H 1. pRthavita-savicAra, 2, ekatvavitaka avicAra, 3. sUkSmakriyApratipAtI, 4. samucchinnakriyAnivRtti.' upara darzAvela traNe paraMparAnA dhyAnavanamAM je zabdasAmya che te mahattvanuM che. tAttvika mAnyatAnA bhedane lIdhe temaja badhI para parAonA vidvAnA ane sAkAnI vyAkhyAonA bhedane lIdhe zabdasAmya haiAvA chatAM anI chAyAe judI judI dekhAya che, tema chatAM e badhI chAyAomAM UMDANuthI jotAM keTaluMka sAmya paNa dekhAya che. sAMkhya paraMparA prakRtivAdI che, jayAre bauddha ane jaina paraMparA paramANuvAdI che. temAMya jaina para parA paramANune sthira mAnI temAM paryAyeA mAne che, jayAre khauddha paraparA evuM kAI sthira dravya na mAnatAM mAtra paryAyapravAha mAne che. A traNe paraMparA vacce tAttvika mAnyatAnA bhedna thayA. paraparAnAM zAstro judAM, vyAkhyAkAro ane sAdhakaciMtakA judA eTale vyAkhyAmAM bhedya Ave ja. dA. ta. yAgazAstramAM je vitarka ane vicAra zabda saMprajJAta sAthe saMkaLAyela che tyAM enA artha anukrame sthULaviSayamAM ekAgra thayela cittanA sAkSAtkAra ane sUkSma viSayamAM ekAgra thayela cittane thatA sUkSma vastunA sAkSAtkAra-eveza karavAmAM AvyA che. jayAre e ja yAgazAstramAM AgaLa jatAM samApattinuM varNana Ave che tyAre vaLI sthULa sAkSAtkArane savitaka ane nirvita bhayavidha kahyo che ane sUkSma sAkSAtkArane vicAra
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 yogazataka ane nirvicAra ema ubhayavidha kahyo che. sAra e che ke kevaLa yegazAstramAM ja vitarka ane vicAra e banne zabdo judA judA arthamAM vaparAyelA che. savitarka-saMprajJAtamAM Avela 'vitaka' padane artha sthULaviSayaka sAkSAtkAra ema karavAmAM Avyo che, jayAre enI savitarka-samApattimAM Avela "vitaka padano artha zabda, artha ane jJAnane amedAdhyAsa yA vikalpa ema karavAmAM Avyo che. e ja rIte vicAra-saMprajJAtamAM AvatA "vicAra" padane sUkSmaviSayaka sAkSAtkAra e artha levAyo che, jyAre enI vicArasamApattimAM AvatA "vicAra" padane artha deza, kAla ane dharmathI avacchinna evA sUkSma padArthane sAkSAtkAra eve karAyo che. bauddha paraMparAnA cAra yA pAMca bheda pikI prathama dhyAnamAM vitarka ane "vicAra" banne pada Ave che. tyAM "vitarka"ne artha "Uha" che. citta kaI paNa AlaMbanane prathama prathama pakaDI temAM pravarte te "vitaka " che. jyAre te ja AlaMbanamAM citta vadhAre UMDuM UtarI ekarasa jevuM thaI jAya tyAre te sthiti "vicAra" che. Ama AlaMbanamAM sthira thavA mAMgatA cittanI prAthamika sthiti "vitaka' ane pachInI sthiti "vicAra" che. jaina paraMparAmAM "vitarka ane artha bata yA zAstrajJAna che ane "vicAra"ne artha kaI paNa eka viSayamAMthI bIjA viSayamAM saMcAra yA saMkrama kara e che. yogazAstramAM samApattigata "vitarka' padanA artha tarIke vikalpa levAmAM Avyo che. "vikalpa' eTale zabda, artha ane jJAnane paraspara bheda hovA chatAM temAM abhedabuddhi thAya che. nirvitarkasamApattimAM evI abhedabuddhi nahi, paNa mAtra arthane zuddha pratibhAsa manAya che. A rIte savitarkasamApattimAM vikalpa ane nirvitarkasamApattimAM vikalpane abhAva manAyela che. jANe ke e ja bhAva
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa pa 141 ane ekatvavitaka zabda mAM jainapara parAnA prathama khIjA dhyAnamAM tenuM jaina para parAmAM pRthavita sacavAyA na hAya ema lAge che. vaLI dhyAnamAM vicArasaMkramane sthAna che ane sthAna nathI, paNa ' vitarka 'nuM sthAna che. A ja krama khIjI rIte bauddha para parAmAM varNita dhyAnAmAM paNa dekhAya che. e para'parAnA prathama dhyAnamAM vita` ane vicAra banne rahe che, jema jaina para'parAnA prathama dhyAnamAM; paNa bauddha paraMparAnA khIjA dhyAnamAM vitarka ne vicAra ane nathI hAtA, jyAre jaina paraMparAnA bIjA dhyAnamAM * vitaka 'nuM astitva che, paNa * vicAra 'nuM astitva nathI manAyuM. yAga paraMparAnA prathama ' savitarka -sa'prajJAta 'mAM vita', vicAra, Ananda ane asmitA e cAre aMze| anugata manAyA che, teA bauddha paraMparAnA prathama dhyAnamAM vita, vicAra, prIti, sukha, ekAgratA e pAMce aMgeA manAyAM che. yAga . paraparAnA AnaMda arthAt halAda temaja bauddha paraMparAnA prIti ane sukha e vacce UMDuM asAmya che. yAga para parAnI asmitA e ja jANe khauddha para parAnI ekAgratA ne upekSArUpe AvI na hAya ema lAge che. yAga paraMparAmAM viSNuta adhyAtmaprasAda ane RtaMbharA prajJA e ja jaina para parAnA sUkSmakriyApratipAtI dhyAna. dvArA sUcavAtI bhAse che, ane yAga paraparAnA '* asa'prajJAtayeAga ' yA ' sauMskArazeSa' niIjayAga e ja jaina para parAnuM samucchinnakriyApratipAtIra nAmanuM ceAthuM dhyAna bhAse che game tema hA, paNa uparanI dhyAnaviSayaka tulanA dvArA eTaluM teA cAkkasa lAge che ke A judI judI dekhAtI vyAkhyAenI pAchaLa dUra dUranI paNa anubhava-ekatA rahelI che. 12. jue tattvArthasUtra (9, 43) nuM vivecana, pA. 380-1.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 pariziSTa A. haribhadranA graMthAnI yAdI graMthA 1 anekAMtajayapatAkA ( mudrita ) 2 anekAMtavAdapraveza ( mudrita ) 3 anekAMtasiddhi (anupalabdha) 4 akaprakaraNa ( mudrita ) 5 Atmasiddhi ( anupalabdha ) ( 6 upadezapada ( prAkRta-mudrita ) 7 6nasaptatikA (prAkRta ) > 99 8 dhama saMgrahaNI (prAkRta-mudrita) 9 dhabiMdu ( mudrita ) 10 dhUrtAkhyAna ( prAkRta-mudrita ) 11 paMcavatu ( (svApanna saMskRta TIkA) 12 paMcAzaka (prAkRta-mudrita) 13 bhAvanAsiddhi (anupalabdha) 14 yAgadaSTisamuccaya (svApaphrUTIkA sAthe mudrita) 15 yAgabiMdu (mudrita) 16 lagnazuddhi-lagakuMDaliyA (prAkRta, kha'bhAtamAM tADapatranI prata che) 17 sAkatattvani ya (mudrita) 18 vIsa vIzIe (prAkRta-mudrita) 99 cAmazataka saMvAdI ullekha anekAMtajayapatAkA, bhA. 1, pA. 263 anakAMtajayapatAkA, bhAga 2, pA. 218 pATaNa jaina bhaDAranI hastalikhita pratAnI yAdIne AdhAre sajJasiddhine AdhAre
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa du 19 zAstravArtAsamucyaya } (mudrita) svapajJaTIkA sAhata ( mudrita ) 20 phdanasamuccaya 21 pADazaka praka2Nu 22 saMsAradAvAnalastuti 23. samarAdityakathA (prAkRta-mudrita) 24 saMkhAdhaprakaraNu (prAkRta-mudrita) 25 sarvajJasiddhi (svApanna TIkA sAthe. mudrita) 26 "" 33 syAdvAda:ghaparihAra (anulabdha) anekAMtajayapatAkAnA ullekhane AdhAre 27 hiMsATaka-svApanna avasUri sahita (mudrita) 28 anuyAgadvAravivruti (mudrita) 29 Avazyaka bRhaddIkA (anupalabdha) 143 samayasuMdaranuM sAmAcArIzataka ne maladhArI hemacaMdranuM Avazyaka paranuM TippaNu 30 AvazyakasUtravivruti (mudrita) 31 caityavaMdanasUtravRtti athavA lalitavistarA (mudrita) 32 jIvAbhigamasUtralaghuvRtti (chapAya che. pATaNa ane jesalameranA jaina bhaMDArAmAM tADapatrIya prata che.) 33 dazavaikAlika TIkA (mudrita) naMdI adhyayana TIkA (mudrita) 35 piNDaniyuktivRtti (anulabdha) 34 vIragaNIkRta piDaniyu ktinI TIkA parathI 36 prajJApanApradezavyAkhyA (mudrita) 37 tattvArtha sUtralaghuvRtti (khaMDita maLe che. mudrita) 38. nyAyAvatAravRtti (anupalabdha) prabaMdhakAza, bRhadRSTinikA 29 5casUtrabyAkhyA (mudrita)
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 yogazataka 40 vargakevalikasUtravRtti (anupalabdha) kahAvalInA AdhAre 41 nyAyapravezaTIkA (mudrita) ATalA graMtha zrI hIrAlAla kApaDiyAne mate nizcita rIte A. haribhadranA kahI zakAya. (pratyekanA pramANene paricaya mATe juo anekAMtajayapatAkAnI aMgrejI prastAvanA bhAga 2, pA. 17 thI 71). bAkInA graMtha mATe prAcIna ke arvAcIna lekhakonA ullekha sivAya koI anya pramANa nathI ema teo jaNAve che, paraMtu zrI puNyavijayajInA abhiprAyAnusAra nIcenA graMtho paNa nizcita rIte zrI haribhadranA ja che. 4ra gazataka (prAkRta-prastuta pustaka). 43 laghukSetrasamAsa yA ' e ja graMthane aMte AvatI jaMbudvIpakSetrasamAsa che prazastine AdhAre 44 brijavadanacapeTA (mudrita) 4pa vIrastava (mudrita) 46 zrAvaka prajJaptivRtti (mudrita) 47 zrAvakadharma taMtra (mAnadevasUrinI TIkA sAthe mudrita) bAkInA je graMthe A. haribhadrane nAme caDelA che te yAkinImahattarAsUnuM haribhadranA ja che ema AjanI sthitimAM nizcitapaNe kahevuM azakaya che. e nirNaya vadhAre pramANenI apekSA rAkhe che. te graMtho A che : saMgrahaNivRtti, bATikapratiSadha, ahaMcUDAmaNi, kathAkoza, cityavaMdanabhASya, dharmalAbhasiddhi, paralokasiddhi, bRhatmidhyAtvamathana, saMskRta AtmAnuzAsana, nANAyAttaka, paMcaliMgI, dharmasAra, pratikAkalpa, vedabAhyatAnirAkaraNa, vyavahArakalpa, paMcaniyaMThI, saMpaMcAsittarI, jJAnapaMcakavivaraNa, nAnAcittaprakaraNa, kastavavRtti, anekAMtapraghaTTa, nyAyavinizcaya, yatidinakRtya, yazodharacaritra, vIrAMgakathA.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci 1. prastAvanAgata viziSTa zabdo (noMdhaH-rAkhyuM sAmenA eka pRsUcaka che ane pA.TI. e te ja pRSThanI pAda TIpa sUcave che. devanAgarImAM chapAyelA zabda vizeSa nAmeA che) ahaH 9 pATI.; 64 aSAya yAga 39-40 pA.TI. akliSTa cittavRtti 39-40 pA.TI. akSapAt 19 akSaramleccha 32 nnizamAM 17 acaramAva vartI 49 ajitazAMtistava 1 ajJAna 41-42 acavavai ra3 pATI. advaitaparaparA 43 advaitamata--aupaniSada 24;rahasya 24 adhyAtma--a50;--Adi yAganA upAyA 48;--Adi pAMca yeAgabhedonI sthAna, UNa vageremAM yeAjanA 57 pA.TI ;-ja 'yAgabhUmikA' anAdisAdibheda- IzvaraviSayaka 61 anA 31 anAlaMbanaceAga 57;--nuM svarUpa 57 pA.TI. anivRttAdhikAraprakRti 60 anuprekSA--savaranuM aMga 45 10 anuyogadvAra 18 anuyAgaviSayaka 13 anuSThAna 49;--nA pAMca prakAra para aneAMtanacavatAA 10 pA.TI., 13, 13 pATI., 14, 18, 20, 20 pA.TI., 21, 64 anekAMtadRSTi 23 anekAMtavAda 24 anenAMsiddhi 14 pA.TI. apariNAmI--phrUTasthanitya 43 apunaaidhaka 49, para, 54 pA.TI., 556--nAM lakSaNa 50 apauruSeyatva 64 abhiniveza 40 pA.TI. abhyAsa 44 acaMdrar pa pATI, amUva 61 amRta AtmA 21 a yAga 57;--nuM svarUpa 57 pA.TI. aSa pudgalaparAvata 49 pA.TI. arhat 61 avidyA 40 pA.TI.;--bhavakAraNa tarIke 61.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 gazataka avirati 39 pATI. AraNyaka 34 adyasaMvedyapada 53;-artha 53 Arya aSTAMgimArga-bauddhasaMmata pA.TI. 45; -nA ATha aMge 45 pI. TI. anyakta 42 AlaMbana yoga pa7-nuM svarUpa 57 maha4 13 pATI, 28;- vArA pA.TI. 20 pATI. AvavA-nigi 7 pATI; asarvajJatvamImAMsakasaMmata 64 -mArga 31;-mUtra 5 asaMprajJAta bhUmikA-samAdhinI 46; -jena yogabhUmikA "vRtti AzramavyavasthA 31 saMkSaya" sAthe tulanA 51 Asana-pataMjalisaMmata yogAMga asmitA 40 pI.TI. 40, 44 vuiM cahitA 38 pA.TI. Asava-nirodha 38 pA.TI. aMtasta5 34 IchAyoganuM svarUpa 54 Indriya jaya 44 Ana- jUmo 14;-kAmo 14; -niyuAiLo 14;-mALI 14 Izvara 65-katRtvavAdanuM rahasya Agamika sAhitya 16 ane tene samanvaya 22 AcAro-nivRttilakSI 26 -pata jalisaMmata AcArasaMzodhaka-A. haribhadra 15 niyama 44 mAvAna 35 pA.TI. mAM sattAcayana rapha pA.TI, 28 pA. mahAvIranI sAdhanA 44 AtmasaMkSiNa ka2 TI., 35 pA.TI. 37 pA.TI. Amasiddhi 14 pA.TI. racanAvArya 21 pA.TI. AtmajJAna 43 rotara 19, 22 AtmA-darzanAtara sAthe tulanA 3thotanapUri 6, 16 41, 42-amUrta 21 Aripukha 31, 32 pATI. rApara 6, 7, 12 pA.TI., 13 AdhyAtmikatA-no artha 32 kaniSa6 34, 35 pATI, 36 AdhyAtmika vikAsakAma-janasaMmata | upamitibhavaprapaMcAkathA 4 47-sAdhanAnI paraMparAo 32 | upasiddhAMta 53
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci upAya.yAgasAdhanAnA, AMtara ne mAthe pa samAAMta 10 samAsvAti 26, 44 utkrAMti 46 UNa ceAga pa7;--svarUpa 57 pATI. ver 33 pA.TI., 36, 36 pA.TI. RtaMbharA-prajJA 44 gamana 31, 64 ekAMta-anityavAda 18;--asAda 18 pA.TI.;--nityavAda 18 pADhI.;vAda 18, 216- sAda 18 pADI. anasAiklopiDiyA oNpha rili niyana eNnDa methiksa 35 AdhaSTi para aupavAti--sUtra 36 pA TI. -----paniSad 36, 36 pATI. kathAkAra--A. haribhadre 15 thAjorA 13, 15 thA'thA 16 kathAnuyAga 16 vija 21, 64 karuNA 44 kama prakRtivAda 21 krama--mUrta 21 kama yAga--sthAna ane UrUpa 57 147 cALaviSayanI 4, 5 pA.TI., * pA.TI., 10, 10 pA.TI., 12, 13 pATI, 14 kaSAya 39 pA.TI. ddAvahI 10, 11, 12 kAcapAtI 60 kAcika kriyA--jaina ane bauddhanI tulanA 63 hAjAtIta-ceAJAcAya 60, 61 16, 16pA.TI. kAyAnurAsana vidantI 9 pA TI. vayamAhA 15 pA.TI., 16, 16 pADI. jhunumAMnahi 21 pATI. phUTasthanityavAda 21 kRSNa pakSa kaSTa pA.TI. kezava 8 pA.TI. jAlacaMdra zADhI huM pATI., 10 pA TI. kroSa 40 pATI. kliSTa cittavRtti 39-40 pA.TI. phleza 40 pA.TI., 41, 42, 44 kSaNikavAda 23 kSapakazreNi 51, 54 5A.TI. kSetraNamAlavRtti 13 zaLaSasArdhazata: 6, 7;--vRtti 6,7 gaNitAnuyAga 13 inf--A. haribhadranAM mAtA 11 nItA 35 pA.TI., 37;--rahasya 37 pA.TI.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 mazataka gupata 6 vinoda 6, 10, 11, 12 guNasthAna 51 pA.TI., 53 pATI. citrazUTa 6, 7 guNasena 17 mULamo 14 pA.TI. guNi-saMvaranuM aMga 45 cetana tatva--darzanAtara sAthe tulanA guruvarga-mAtA pitA Adi pUnya 61 41, 42, 43 gRhasthavarga 28, 29 caityavaMdana kriyA 58 gRhasthAzramane lagatAM pravRtti chavastha 62 nivRtti vidhAne 28 chAvaNa 35. 34 pA.TI. no-sAMkhyAcArya 60 vorA4-Achavaka 35 pA.TI. japa 44, 62 jalpakathA 18 gaNIo-dArzanika 19 graMthabhaMDAra pATaNa 10 jaMbUvijayajI 3 graMthibheda 50, 60 vitAri 7, 8 pATI. nidrasUri 5, 6, 11 caddigaM 15 vinarAzALI 14 pA.TI. cakravartI 8 pATI. jinadravya 27 cakI 8 pATI. jinapUjA-jinagRha Adi 28 varasaMhitA 25 pA.TI. jinapratimA 8 caraNakaraNanuyAga 13 jinapravacana 27 caramAvarta 48, 55; -vatI 49 | jinamaTa[ra 5, 8, 11 vAtIthara-paM. sukhalAlajI vinamaH 11 likhita 38 pATI jinabhadragaNikSamAzramaNa 10 cAritra-saMvaranuM aMga 45-yama binavinacanI 2, 5, 5 pA.TI, ane zIla sAthe tulanA 45 6 pATI, 10, 15 pATI, cAritrI 49, 50, 5 16 pATI. cAvakamata 26 jinazAsana 9 pATI. citta yA nAma-bauddha daSTie 42 | jinasena 31 cittapAtI 60 jIva-darzanAntara sAthe tulanA 42 cittavRtti-kilaSTa ane akilaSTa 39- | jana Agama-mAM yoga zabdano 40 pA.TI.-nidhi 39 pATI. | prayoga 37
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci 149 jainadarzana-paM. becaradAsa likhita | rUpe mahAvIranI sAdhanA 44 6 pATI., 12 pATI, 13 taravapachavA 19 pA.TI. pA.TI. 27 pATI-gazAstra tathAgata 23;-buddha Ta5, 43 sAthe tulanA 40 pI.TI. tathAtA 63 jena dvatavAda 24 ta5-ne artha ane prAcIna sAhityajaina pravajyA 8 mAM prayAga 33, 34, 36, 37; jaina bhaMDAra 4; -khaMbhAta 1 -AdhyAtmika sAdhanAnA mArga jaina yogasAhitya 13 lekhe 40; -antastapa 34, 35 jaina vede 31 pATI; chU, cAMdrAyaNa nana satyavrArA 10 pA.TI. Adi 62; -dehadamana 34; jaina sAhitya saMzodha 5 pA.TI., -bAhya ane atyaMtara jana 6 pA.TI. daSTie 35 pA.TI.; -mAnasa jaina sAhityano saMkSipta itihAsa 4 ane zArIrikano bheda, mahA bhAratamAM 35 pA.TI.; -mAna- pA.TI., 6 pA.TI., 13 pA.TI. jaina sUtro 8 sika 35; - jaina, pAtaMjala ane bauddha daSTie tulanA 45 jJAna 34 - pAtaMjala niyamavizeSa 44 jJAnaguNa 27 tapasvI-zramaNanA paryAya tarIke 33 jJAnadravya 27 tapamArga 34 jJAnamaMdira pATaNa 3 jJAnayoga-gItAmAM 37 -artha, taraMgavatI 16 AlaMbana ane anAlaMbanarUpa tAtvika siddhAMta -cAra, AdhyA tmika sAdhanAnA mArgonA mULamAM rahelA 41; -nI tatvaciMtaka-A. haribhadra 15, 18 bAbatamAM sAMkhya-yega, nyAyatatvaciMtana 15, 18, 25, 65 vaizeSika, bauddha ane jaina darzane tavA-sAMkhya 37 pramANe tulanAtmaka koSaka 42 taravanirNaya 19 tApasa 35; -tAmali 35 pA.TI. taravAMchu 21 -zramaNane eka prakAra 33 tasvArtha 26; -sUtra 43 pATI; | sisTamaMgarI 16 -mAM saMvara ane tenA aMga | tIrthaMkara 7 pa7
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 taittirIya 5. 34 pA.TI., 36 pA.TI.; --trALa 34 pA.TI. dAnaguNa 27 dazavaikAlika 18 dAnika geASTIe 19 devakI caritra 1 devadravya 27 devalAka 10 dezavarati 49 dehamana 34 dravyAnuyAga 13 dveSa 40 pA.TI. dvaitavAdI 24; --sAMkhya 43 panAha 16 inniliMkI 1} dharma-savaranuM aMga 45 dhama kathA 20; -nuyAga 13 - dharmati 21, 23 dharma parivartana 7, 11 dharmaciMtu 13, 13 pA.TI., 30; --mUlyAMkana ra9-30 dhamAtA 5, 7 dharmavyApAra 57 dharmasaMmALI 4, 6,13,13 pA.TI., 43, 14 dhasUtreA vaidika 28, 29 dhAraNA--yAganuM eka a'ga 44 cU yAna 13 dayAna--jaina dRSTie pRthaktivataka yAgarAtaka savicAra Adi 46; --eka yAgAMga 44; --pAlipiTakane anusarI 46-47; --ane samAdhi, tapa yA yAganA a'ga lekhe 39-40; --AdhyAtmika sAdhanAnA prakAra lekhe 38, 406 --adhyAtma Adi pAMca yAgabhUmikA paikI eka 50-51 mathamalajI 3 nIsUtra 14 pATI. narjhana 19, 19 pATI. nAma-cittanA paryAya 41-42 nAraMvA--bauddha vidyApITha 3 nira 9 pA.TI. nidhidravya 27 niyama- pata`jalisa mata, yAgAMgA pachI eka 44 nipAya 53 nigraMtha para parA 26 niyuttio 14 pA.TI. nirvANa 63 nivattaka vidhAnA 32 nivRttAdhikAraprakRti 60 nivRttilakSI--AcAre 26 niHspRha 11 neminAtha 17 ATha nyAyamucaMdra 9 pA.TI.,10 pATI. nyAyapravezavRtti 13 nyAyamaMnarI 19 pATI.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci cAyayAti 19 pA.TI.,rara pATI. nyAyojita 41; --jue ' tAttvika siddhAMtA '; paraparA 43 nyAyamUtra 14, 19 pA.TI., 22 pA.TI. * paramapriya 16, 30 para 8, 11 pataMgahi 21;--yAgAnuzAsana 38 pA.TI. parabrahma 63 paramahaMsa 8, 9, 9 pA.TI., 12 parASTi 54 pariNAma 60 pariNAminitya 43 parivrAjakA 35 parISahajaya 45 paMcavatu 13, 26, 28 vaMcAza 17, 13 pATI., 26 pAdaLa 3, 4; --graMthabha'DAra 10 pAtaMgaja-yogazAstra 38, 43 pArzvanAtha 38 pA.TI., 44 pio--mau637;----pAli 43,47 piTalana 13 piva'zuI maMzapuNI 10 chukhyavinayanI 1, 3, puruSArtha--dhama, atha, kAma 29 10, 14 puMDarIkastava 1 jyAr 47 pATI. pUrva taiyArI 49 pUrva sevA 49, 50, 52,55, 58, 5, 61; --nuM svarUpa 50 pRthaJjanacitto--ATha, bauddha-52parAprasiddha kheda, udvega Aphri 53 paurANika varNana 32 prakaraNA 12 prakRtivAda 21 prajJA--nA atha,bauddha sa'mata 44,45 pAta'jalasa mata pA.TI.; vivekakhyAti sAthe tulanA 45 prAvanA 18 pratipAtI 53 151 M pratimA 7 prativAde 64 prativAdI 20 pratyAhAra--AganuM eka aMga 44 prabhAcaMdra 1 pramAdatti 5 pATI., 6, 7, 10, 10 pATI, 12 pATI. prabhudhA 11 prabaMdhorA 6, 9 pATI., 12 pA.TI pramALamImAMsA 19 pA.TI. pramALayAttika 23 pATI. pramAda 39 pATI. pravartaka vidhAnA 29, 32
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ para pravRttidharma 28 pravRttividhAnA 29 prazamarati 26 prazasti pa prANAyAma--eka yAgAMga 44 prAjJA 63 yatrIzI--siMhasenaskRta 25 36 21, 23, 1 buddhaghoSa 44 supratimA 8 bruhavAcara 34 pA.TI., rUpa pATI. meSaravAsa 6 pA.TI, 12 pA.TI., 13 pA.TI., 27 pA.TI. mAdhisattva--samyagdaSTi jIva sAthe tulanA 60 bauddha 2, 206 --jue * tAttvika siddhAMtA '; --vidyAsthAna 8 bauddhazAstra 8 bauddhAcA. 9 brahma 42 brahman 33 mahmasUtra-mAnya 38 pA.TI. navA 31 nAALa 31; --gra'thA 33; --dhama 33; --paraparA 33 bhaktiyoga 37 mAvatI 3pa pATI, mAvAnalAla 54 cAmazataka bhadrezvarasUri 10 mata 31 bhavakAraNa 60; --avidyA, kaleza, karma, vAsanA AdinA samanvaya ane tulanA 61 bhavavaraha 11 savirahasUri 11 bhavAbhinandI 49, 50, 52 bhAgavata-paraMparA 38 bhArata 4 bhAratIya-darzanA 25; vADmaya 15 mAratIya vidyA 19 pA.TI. bhAvakriyA--jaina ane bauddha tulanA 63 bhAvanA--jainasaMmata yogabhUmikA 50;~~~pata'jalisa'mata 44 mAnasiddhi 14 pA.TI. bhAvayeAga 50 bhAva-AcAryAM, upAdhyAya, yAgI para mAnyo--Agama graMthA paranA 14 pA.TI.' mAMdAra 13 bhinnagraMthi 49;--nAM lakSaNa 50 bhUmikA-utkrAMtigAmI,jaina para'parA sa'mata 46,47;--bauddha para'parA saMmata 46, 47;--yAgavAsiSTha pramANe 46;--sAMkhyayeAgaparaparA samata 46 mazcimanindrAya 35 pA.TI. maniAya namumAre 13 pATI.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ saci 30. manusmRti 32 pAkinI mAtA 5, 7, 8; mahAbalve 60 - sUnuM 4 mahAbhArata 35 pATI, 37 pATI; | yAdothI 4, 5 pA.TI., 6 pA.TI. -mAM yoga zabdane prayAga 37 7, 8 pATI, 9 pATI, 10, mahAvIra 75, 38 5.TI, 64; 13 pA.TI., 15 pATI. -nI sAdhanA 44 yoga 32, 33; -no artha ane mAdhyamirajAriA 19 pATI. prAcIna sAhityamAM prayoga 36mAna-kaSAya 40 pI.TI. 39;-AdhyAtmika sAdhanAnA mAyA-kaSAya 40 pA.TI. mArga tarIke 40;-cittavRttibhAganusArI guNa nuM svarUpa nirodha 39 pATI-oNna paraMparAsaMmata Asrava 38 pA. mithyAdarzana 39 pATI- avidyA TI-nA sthAna, UrNa Adi sAthe tulanA 40 pI.TI. pAMca bheda pa7; -nAM cha aMga miyAdaSTi 60 maitrAyaNa upaniSad pramANe 40; -nizcaya ane vyavahAra mukta 14 55; -sakaSAya ane AkaSAya municaMdrasUri 6, 7, 8 pATI, 39-40 pATI. 12 pA.TI. yogaguNa-ATha, aSa, jijJAsA suMTha 34 pA.TI. Adi 53 mUrta - 11 yogagraMthe-A. haribhadranA 47-48; maitrAyaNi upa. 40 - temAM AvatA mukhya muddA 58 mevI 44 coravara 38 pA.TI. mokSa 62 yogadarzana tathA yogavizikA - mohanAjha TrIvara phelA 4 pATI, 5. sukhalAlajIta 1 pA.TI. 6 pA TI 13 pATI. yogadaSTi pa2; -ATha, mitrA, tArA na 33, 3 -mArga 34;-sthaLa Adi 53 34-dhULathI sUma 35 pA.TI. codariNamukavA 13, 58, kara; yama 44 -no paricaya para-54 carovilApasI 3. paNa pATI, pa7 | vega paraMparA 7, 47
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 cAMga prakriyA-pAta jala tathA bauddha 47 coLavidu 24 pA.TI., 25 pATI. pA pA.TI., 55, 58, 60; --ne paricaya 48-52 yAgabIja 13, 52, 55, 61; --nuM svarUpa para cAgabhUmikA 50-51 cAgaviSayaka siddhAMtA--deza nAntaranA,tenI sAthe jaina siddhAMtA ne paribhASAnI tulanA 59 goviMzivA 57, pa9; --mA paricaya 58 corAta 1, 2, 4, 14 5A.TI., 58, 59;--TIbeTana 3; ~~~aa paricaya 54-56; --vaidyaka viSayaka 3 yogazAstra--pAta'jala 38;--13, 37, 39, 40 pATI. cAgasAhitya--jaina 13 coLasUtra 39 pA.TI., 43 pA.TI. cAgAdhikAra 49 coLAnuzAsana--pataMjalinuM 38 pA.TI.; --hiraNyagarbhanuM 38 pA.TI. yAgAbhyAsI--mA. haribhadra 15,32 coLAvatA patrIzI 51 pATI. yAgAMgA--pataMjalisa'mata 43, cALIe--cAra prakAranA 54; --nuM svarUpa 54 pATI, 53 yogazataka yAgIparaparA 43 rajapUtAnA mokSamUrtti 12 pA TI. rAga 40 pATI. rAnovasUri 6, 9 pA.TI., 12 pA.TI. rAjematI 17 vukSetrasamAsa 14 pATI. haruipa 11 jotavanirNaya 24 pATI leAbha--kaSAya 40 pA.TI. laukika dharma 55, 59 Ahitra 14 pATI. vaNuM --kSatriya, vaizya, zUke 31; vyavasthA 31 vasaMta mAra graMtha 15, 16 pATI. vasuahiMdI 16, 30 yAcaspatimitra 38 pATI vAdayA 19, 20, 63 vAdagraMthA 64, 65 yArA40 20 pA.TI. vAde--vaidika ane bauddha 20 vArSananya 38 pA.TI. vAsudeva 8 pATI. vikRtio--nivRttilakSI AcAramAM 26, 28 vipra vyAvatinI 19 pATI. vijJAna----vAda 27; --vAdI 27
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci vita'DAthA 19 vidyAdhara--gaccha pa viraha 8; --virahAMka 11 vidhimArca 47; --mAM buddhanI sAdhanA 44 vizati viziSThA 5 pATI. viMzikA 26 rImada 11 vRttisa'kSaya--jainasaMmata yAgabhUmikA 50-5 vedA--jaina 31 vedyasa vedyapada 53 pA.TI. vevara 13 vaidika maMtro 33; vaidyaka graMtha 4 vairAgya 44 53; --ne atha - vAdA 20 zaskti 19-20 rAtaka 3 zatapatha nAkALa 34, 34 pA.TI. zamaTTa--A.haribhadranA pitA 11 zaMkarAcArya 23, 38 pA.TI. zAhimanvaritra 1 zAzvata kenya 27 zAsrayoga --nuM svarUpa 54 zAstravArtAsamuccaya 13, 18, 20, 21, 21 pATI, 23 pA.TI., 24 pA.TI. himapya 24 pATI. 155 zAMtarakSita 21, 22, 23 zAMtiniketana 3 zivarAtra~tApasa 36 pATI. ziSyasaMtati 12 zihitA 5 zIla--mauddhsa mata 44; --atha 45 pA.TI.; --sAthe yamaniyamanI tulanA 45 -- zukladhyAna 51 pATI. zuklapakSa 49 pA.TI. zuklapAkSika 49 zUnyavAdI 19, 23 zauca--pata'jalisa mata niyamaviroSa 44 zramadharma 33 zramaNa--samaNa --nA artha 33; -paraMparA 33 zrAddhatti maLAthIvitrA 12 pA.TI. zrAvakadharma 29 zrAvakaprajJapti 21 zvetAzvatara 31, 34 pA.TI., 36, 36 pA.TI. varzanAmuracaya 13, 15, 18; . --mUlyAMkana 25-26 zerAja 13 pA.TI., 28, 48, 49 pATI, 53 5aa TI., 57 pA.TI., 59 pA.TI., 63 pA.TI. sakalakathA 16 sambhAya yAga 39-40 pA.TI.
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 sat 42 saOta para sadanuSThAna para, 58; -nA cAra prakAra pa sadAziva 63 samanvaya--jaina siddhAMtAnA, dRzanAntaragata yAgaviSayaka siddhAMtA sAthe 59-65; --nA arthanI traNa kakSAe 65-66 samatA-- --jainasa'mata yeAgabhUmikA 50-51 samAravakatA huM pA.TI., 7 pATI, 8 pA.TI., 13, 13 pA.TI., 15, 15 pA.TI., 17; ~nuM mUlyAMkana 15-18 premAvicathA 9, 15, 16, 17 samAptyi rAsa 16 samaMtama6 64 samAdhi 37; --AdhyAtmika sAdhanAnA prakAra lekhe 78-40; eka cAMgAMga 44; --auddha samata 44, artha 45 pA.TI.,nI prANAcAma Adi sAthe tulanA 45; --sa'prajJAta ane asa'prajJAta pA samAdhirAtandra 47 pA.TI. samApatti 46, 51 pA.TI. samiti 45 saspRha 11 sakleza 50 Agazataka satASa--pAta jalasa mata niyama 44 bhUmikAe 46;-- sa'prajJAta samAdhi 51 sanmati prakaraNa 25 samyagdaSTi 49, 50, 54 pATI., 55; --jaina ane bauddhanI tulanA 60 savirati 49, 54 pA.TI. sarvajJatva 62, 63; --nuM rahasya A.haribhadra pramANe 626 --ne jainasa'mata artha 64 sarvajJasiddhi 13 saMghoSa prajALa 13, 26 pA.TI. 27, 27 pA.TI. 28 pA.TI. saMyuttaniyAya 45 pATI, saMvara--AdhyAtmika sAdhanAnA prakAra lekhe 38, 40; --Asavanirodha 39 pA.TI.; --nAM agarUpe mahAvIranI sAdhanA 44; --nAM sAta aMga 45, --pAta'jala cAga sAthe tulanA 39-40 pA.TI. - sakArA-AzramAnusArI 31 sAdi-anAdi 61 sAdhudhama nAM vidhAnA 28 sAdhusa'dha 28;--nivRtti parAyaNa 29 sApAya 53 nivRtti-pravRtti sAmarthyayAga --nuM svarU5 54 sAvadevI 2
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci mAMya--tattvajJAna 37; --paraparA 37; --mata 21; sAdhakA 38 sAMya--yoga 2, 41;--jue tAttvi* siddhAMtA ' satyena 64; --divAkara 25 siddhAtmA 63 sivadevI 2 " sukozalacaritra 1 surajjAnI 1, 19 pA.TI. 38 pA.TI., para pA.TI. sugata 4 subAhucaritra 1, 2 surapAla 8 sumatigaNi 1 sUtratAAMza 26 pA.TI., 28 pA.TI, 37 pA.TI.; --mAM mahAvIranI sAdhanA 44 ----yAga 57; --nA icchA Adi prakAra 58; -nuM svarUpa 57 pA.TI., sthAna-- sthAnamAMLasUtra 35 pATI spRzya ne aspRzya- zUdra varNa 31 smAtra'thA 32 smRtigraMthA 28, 29, 31, 62 syAdvAda 23 svAdhyAya 40; niyama 44 --pAta jalasa'mata 157 daroviAla ke pA.TI., 13 pA TI. kRmida ---AcArasaMzAdhaka 26-32; ~kathAkAra 15-18; --graMthakAra 4; - tattvaciMtaka 18-26; --nA yAgama'thA 47, temAM AvatA muddA 58, temAM emanI vargIkaraNa ane paribhASAnI vizeSattA 58-59, temAM darzanAntara sAthe tulanA ane samanvayanI maulikatA 60-63; -nI kRtie 1215; --nuM jIvanavRtta 5-12; ---ne! mAnasavikAsa 63-65; --nA viziSTa phArmA 156 --ne sattAsamaya 4; ~yAgAbhyAsI 32 kRmidrasUriyA samaya nirNaya--lekha 5 pA.TI., 6 pA.TI. kRmidrasUricaritra - pA.TI. DhuMva 8, 9, 9 pATI., 12 dicArma--yAgAnuzAsana 3. pATI. hiMva tattvajJAnano kRtiTTAla 38 pATI. hIrAAru vADhiyA 10 pA.TI., 13 pA.TI, 14 hetuvAda 12 amacaMdra 16; --jJAnamadira, pATaNa 3
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci 2. vivecana ceAgazataka tathA pariziSTanA viziSTa zabda (noMdhaH-sUci 1 (pA. 145) pramANe) akuzala--karmAMdaya 61, 62; --pravR tti 39 -zuddha 99; ~zubha, azubha ane zuddha 96-97 adhikAra 11 anadhikArI- yAganA 8, 9, 10, 11 anaMda DaviramaNa Adi guNavrata 46 anazana 106; --AmaraNAMta 108; --vidhi 107, 112; --zuddhinA viziSTa prayatnanuM prayAjana 111 atruppajoga 2 ajJAna--avidyA, 15, 20, 29, 3; . --kevalAdvaitamAM 14;-- mAha Adi bhAvaka 77 ajJAnAvaraNa 27; --mati Adi 29 anucAmara 31 pA.TI, aNimA Adi vibhUti e; --jue pariziSTa 3 aNuvrata Adi-lAkAttara dharma 43, 44, 45, 60 pA.TI. atithipUna--lAkha 42 atIdriya vastu- nA medhanuM adhikArI bhede tAratamya 17 adveSa--mukti pratye 20 adhikAra--prakRti tattvane sAMkhyamAM) 118; yAganA 8, 9, 10, 19, 20 adhikArabheda 10; -- kamaLanA tAratamya anusAra 11 adhikArI--7, 10, 20, 23, 36, 38, 40, 43, 44; ~yAganA, apunabaMdhaka Adi 8, 19 adhyayana-prakaraNa 2 adhyavasAya--azubhanuM karmaphaLa 98; 15 anAi-avyAkRta 71; --AtmAkanA saMbadha, 68, 72, 73 --01 kanuM, bhUtakALanA dezIntathI samajUtI 71; --bhyAsa bhASyagata dharmatralakSaNya sAthe tulanA 71-72 anityatva A-ikhAra bhAvanA 47 anivRttAdhikAra prakRti--sa'sAra kALa 19 anugraha 68; ----guru devatAnA nimittathI ane AtmAnA pariNAmathI 81 anupatipaNuM--'dha-mekSa AdinuM 15, 16, 68, 69; --vigata carcA 77, 78 anubaMdhabhAva 6 anumAna-jJAna 17; --pramANa 18
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ ci anumAdanA~~sahanI 62, 13 anuvRtti--nivRttinA sabaMdha 82 anuSThAna--AjJArUpa, apunamaidhaka AdinuM 37-38 anekAMta jayapatAkA 144 apadhyAna- urthAMna 40 apAtra--ne yAga ApavAthI thatAM aniSTA 53, 54 apunarAvRtti--kSaya, deSAnI 103 apunama~dhaka 8, 10,, 37, 38, 42, 43, 49, 64, 65; --nAM lakSaNa 18, 19, 21;-yAganA prathama adhikArI 10; --vistAra mATe jae pariziSTa 2 anunavaidha---triziyA 120 amacaDhava 120 abhijJA-bauddhasa'mata 96, 126;~ juo piSTi 3 abhiniveza 100 amUrta 12, 13, 15; --arUpI, AtmA ne mUrta karmanA sabaMdha, jaina dRSTie 11, 12, vigate samajaNa, madya AdinA dRSTAnta sahita 68, 69, 74, 75; --mU sabaMdhanI carcA, bhAratIya darzanAne anusarI 75-77 amRtAnuSThAna 103, 104 ayAga-105 ayAgAthI 112 - 159 ayAgI--guNasthAna 112 arati pa, 60, 61, 62; -nAM kAryo kAraNabhAva pariNAme nA 12; --nivAravAnA upAya 60 63 arjuna 107 pATI. ardhamAgadhI horA 74 pATI, avikArI 82; --stha 83 avitathasAva 83 avinIta 91, 92 avidyA--daza namAha 21, 27; -nA atha tathA pA~yA, mAyAlIlA-karma Adi 70; ~nA anAdi sabaMdha jIvAtmA sAthe 70, 72, 73 abhyAkRta---ajJeya cA anAdi, AtmA karma sabaMdha 71 azuddha--upayAganuM svarUpa 97,98; --sAmAyika 23 aSTAMganimitta vidyA--thI bhAvInuM jJAna 19 asa'prajJAta yAga-39, 129 asa meAha--gItAmAM eka tulanA,31 pA.TI;--jae 'viSayapratibhAsa' ahiMsA--satya Adipa pA.TI., 98, 99; --maulika tratA, dezavaratimAM 45 'ga-phalasiddhinAM 7; -samyaktvanAM saDasaTha 25 pATI.; --raNu 56, 58
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka 160 . guttaniAya 12 pA.TI. aMtarAyo--cittanA, ane nivAraNa 63 pATI. AcAra yA kriyA, artha, 101, -kAyika, vAcika ane mAnasika 101; -Ayika karatAM mAnasikanuM caDiyAtApaNuM samajatI maMDUka cUrNanA daSTAntathI, bauddha sAthe tulanA 90 -104; -laukika-lokAttara 43, 44 cAvA 93 pATI. jagIvara paraMparAmAM yogabhUmi 138 AjJAAga 34, 43, 11, 112; -lezyAmAM 113, vizeSa artha yogadaSTisamuccaya pramANe 114; -rUpa anuSThAna 37 -parizuddha para AtmapariNAmI ra9, 30, 32; -bauddha tathA gItA sAthe tulanA 31-32 pA.TI. AtmavAdI darzane-mAM traNa samAna muddA 68; -nA mukhya be bhAga, eka svatasidhdha che mAnanAra, bIjAmAM pariNAmikaaupAdhika chavabheda 69; --mAM mUrta-amUrta saMbaMdhanI mAnyatA 71 AtmA--nA svarUpane vicAra-vikA sa12-14; -no kama saMbaMdha, (jina dRSTie nirUpaNa) 15,16, 17, atIndriya, sarvaza pratyakSa 17, chagha ne parokSa 18, anAdi juo "karma; -yA jIvanA bhedanI upapatti, bhAratIya darzane pramANe 69 AdhyAtmika--daSTi, jJAna-ajJAna viSayaka 26, vyAvahArika sAthe tulanA 26 - 31; - lokottara yA mekSagAmI dharma 43 Amosahi--jainasaMmata labdhi 96, ja pariziSTa 3 ArAdhaka-mokSane sAdhaka 111 pATI, 112, 114 AvaraNa bhaga 25 Avarta 9 AvarI niyujhi 36 pA.TI. 48 pATI. 126 sAvaraya-phAmikI 109 pA.TI. Azayaratna (bauddhasaMmata) 105; -cittanuM svarUpa, vAsIcaMdana samAna 107 Asana-baMdha (sthAna) 81 -siddhi AspekTsa oNpha mahAyAna buddhijhama aeNnDa iTsa rilezana Tu hInayAna 133 pATI. AhAra-prakAra ne vidhi 92-95;
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ruci . 161 -vihAra-nihArane lagatA vidhi-niyama, jaina paraMparAnI daSTie 93 upAya-- juo "arati ;- kALa jJAnanA, ja e pariziSTa 4; -yogasAdhanAnA, navazikhAu mATe 64, 66;-sthirIkaraNanA 59-60. icchAga 36, 114, 115 indra 1; -stava 1 Izvaraja5 85; -praNidhAna 51 upekSA-bhAvanA 91, 22 nizi mAdhya 60 pA.TI. uchavRtti 49 -no artha 49 pA.TI. utkrAnti-no kama 99 uttaraguNa 59; -no vistAra 59 10 5.TI. utarAdhyayana sUtra 2, 48 pI.TI, 113 pA.TI. utpAda-vinAza-sthiratA -vastunuM svarUpa 82 upacAra--Are5 ke bhrama,cetana upara acetanano 14; -kAraNamAM kAryano 5 upadeza--judI judI kakSAnA sAdhakone yegyatA pramANe, auSadha dRSTAntathI 40-49; -baMdhanuM nimitta kayAre ? khulAse 52-53 tArApara 18, 120 upayoga-adhyavasAya yA pariNAma 96; -azubha, zubha ne zuddhanI prAsaMgika carcA 96-98; -ne artha 83, 90 upazamaNuM-ArahI sAdhaka 106, 107 karaNasittari 60 pA TI. karaNa-bhAvanA 91, 92 koM vyasamudAya 62 karma -AtmA sAthe saMbaMdha 11, 15-17, o "AtmA', anAdi 67, 18, 70, utpatti chatAM upAyathI viyoga 67, 68, 72, 73;sAdi vartamAnakALanI peThe chatAM anAdi pravAhathI 17; -nA anAdinI samajUtI, bhUtakALanA dRSTAnta dvArA 71; -nI AtmA 5ra upadhAtAnugraha asara ane madha Adi dRSTAntathI jaina dRSTie tenI vigate samajatI 68, 19,74, 75; -nI vyAsabhASyagata dharma tralakSaya sAthe tulanA 71, 72; -nuM paugalikatva yA mUrta tva 67, 68; -nAM kAraNa, mithyAtva Adi 67; -ne lagatA prAsaMgika prazno
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ gazataka punarjanma Adi vize cha muddA- | kriyAyoga 46; -pataMjali pramANe onI dArzanika tulanA 67-78; pA, 102 pA.TI. -caritra pratibaMdhaka 21; kSaNavAda 78 -dravya 17-prakRti moharUpa kSapakazreNa-ArohI sAdhaka 106117-119 107; -uccatara AdhyAtmika jarmagraMtha 113 pA.TI.,136, 137 bhUmikA 37 pA.TI. havatra 36 pATI. kSayopazama 8 kAyanirodha 85, 85 kSiNa-mUDha Adi citta, artha 128, kAyapAtI 100, 104 129, 129 pA.TI. kAyika AcAra-juo "AcAra" gItA 30-31 pA.TI. 36 kAraNa-AMtarika, zuddha sAmAyikanAM pA.TI.,107 pATI, 12 pA.TI. kAlakhaMDa 9 guNa-mULa ane uttara,vigate kathana kALajJAna-nA upAyo 108-111, 59-60 pI.TI. juo pariziSTa 4 guNavrata 45, 10 pA.TI. kulacaka-yogI 65 guNasthAna 2, 3, 21, 54, 58, 59; kurda 49 pA.TI. -nI bhUmikA jaina paraMparAmAM kuzala pravRtti -bauddha yogalakSaNa 37, 135-138 38, 39 phUTastha 83; -nitya 12, 15 guruvarga-mAtA, pitA Adi 44 -guruvinaya 6, 7 50 107 pA.TI. kevalAdvaita 14; -mAM aupAdhika pUrnara sAthi saMpradu 33 pA.TI. jIvabheda, upapatti 69; -mAM gRhastha mATe upadeza 46; -nA baMdha-makSa 77 -vAdI 31 AcAre manusmRtimAM, samyapATI. dRSTi sAthe tulanA pA kevaLajJAna 105 kevalikathita-zAstrajJAna 17 causaraNapayannA 13 DAkoDa sAgaropama 20 caraNasittari 60 pATI. kauzala--samyaktvanuM bhUSaNa 33 carama 9; -bhUmikA 55 pATI; kriyA--kAyika yA mAnasika, juo - pravRtta yogIne artha 64, "AcAra'; -taparU5 61, 62 | 65-yathApravRtta karaNa 65
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci camAvata 9, 10, 64, juo | chavastha 17, 18 pariziSTa 1 cAra zaraNa-jesaMmata 62, 63 ja5 63 pATI. cAritra- samatA 22; --naizca javabIja 7 yika, emAM vyAvahArikatAne jinapUjA-gRhasthadhamaM 46 khulAse 4; -pUrNa 20, 21; jIva-ajJAna, jJAna, sajajJAna keTine -pratibaMdhaka kama 2 30; -ne svarUpanI bhAratIya cAritramoha 27, 32; -anaMtAnu darzane pramANe upapatti 69 baMdhI 28; -ne hAsa 29, jIvanacaryA 5, 6 (vyavahAra yoga), 32; --mehanIya karma 21 7, 34, 35,48, 59; -nava pA.TI. zikhAu umedavAranI 63; cAritrI-trIjI kakSAno yogI 45; -vyAvahArika ane dhArmika --nAM lakSaNa 18, 19, 226 36; --samatvayukta muninI 34, 35, 36; -- sAdhu yogya, -bheda, sAmAyika zuddhinA (sAmAcArI) 48 pa.TI. tAratamya pramANe 19; --deza ane sarva 19, 22 jIvamukta 73 cAvaka darzana 13 jenadarzana --mAM cetana-jaDane citta 9, 23, 24; --Azayaratna vAstavika saMbaMdha 15, 16; (bauddha saMmata) 107; --nI --mAM dravya karma ne AtmAne cAra madhumatI Adi bhUmikA, saMbaMdha 74, 75, 76; --parivAcaspati pramANe 129; NAmavAdI 15 -pAMca prakAranuM kSipta Adi 28 jegavaM 2 cittapAtI 100, 104 jJAna--AdhyAtmika-vyAvahArikanI cittavRttinirodha 37, 38, 39 tulanA 26-28; -nI traNa ciMtana-doSanuM, juo "deSa kakSAe 29, 30; -nI gItA cetana -nI avasthAo, baMdha-mekSa ane bauddha sAthe tulanA 30 jenadaSTie 15,16;--parivartana 32 pATI. ke pariNAma vinAnuM 13; -puduM- -nuM naikSayika svarUpa 3, 4; gala sAthe vAstavika saMbaMdha 16 --vijJAna 27, 28; -vizeSa, caityavaMdana 46 viziSTa 25, 26, 32
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zataka jJAnAvaraNa 2 -mati Adi | dezavirati 20, 2, 43, 50, 51, 29, 34 65 jJAnAi 29-31 pA.TI. doSa-- rAga-dveSa-moharUpa, tene jJAnezvarI 31 pA.TI. sAmAnya vicAra 66, 17 -nA viSayanuM svarUpa, pariNAma tatvaciMtana -nI cAra bhUmikAo, ane vipAkanA ciMtananI vidhi jaDa-cetana viSayaka, itihAsa ane phaLa 80-90; -hiMsA, ane vikAsamanI daSTie 12 asatya, corI Adi 44 -14 dvibaMdhaka 121, 122 tattvajJAna-satyabhAna 81; -nuM leSa-aprIti 80; -nA viSayanuM svarUpa ne pariNAma 86; -vyA- svarUpa, pariNAma ne vipAkanA vahArika 18 ciMtananI vidhi 82, 88 tattvapariNati-bhAvAnusArI 83 vaitAdvaitavAdI 31 pA.TI. taravarArathI 102 pA.TI. dharma-laukika ane lokottara-nuM tasaMvedana 29, 31; -gItA ne pRthakkaraNa 42-44; -lokottara bauddha sAthe tulanA 31-32 dharmamAM dekhAtI sAMpradAyikapATI. tAne khulAse 49-52 taravArthasUtra 45 pATI, 47, ghahiMdu 72 pA.TI. 126, 141 taddhatu-anuSThAna 103 dharmavyApAra-yogAdhikArIone, pitAnI bhUmikA pramANe 38 tapa 51, 6, 62 tIrthasevana 64, 66; -samyakatvanuM dhamAMdhikAra 20 dhAraNuM 55 pATI. bhUSaNa 33 tIrthaMkara 1 dhyAna-jinaparaMparAsaMmata 2, 3; lakSaNya-dharma arthAta paryAyanuM chA -vaidika, jaina, bauddha tulanA 138:145 nAjhiva 93 pA.TI. darzanamoha 2, 27, 28; -ne | nadIpASANugolaka nyAya 20 hAsa 29, 32 namutthaNa 1 daSTisRSTivAda 14; -artha 14-15 | na4inAkSarata 133 pA.TI. pATI. | navarapravRtta 64,65; -no artha 66
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci nimitta-bAha, liMga, azuddha-zuddha | vaMcAtu 72 pA.TI, 111 pA TI, 56 115 pA.TI. niyama-saMdhyAne 46; -sAdhAraNa, | paMcasUtravRtti 120 paripakava bhUmithI upara caDavA dvArA 18, 65, 120 mATe 54-56 nirodha-kalezavRttine 24; -sarva pAka mahAvo 79 pATI. pAtaMjala yoga -nuM lakSaNa 38 vRttione 38 nivRttAdhikAraprakRti 119 vAtaMgaLasUtra 3 pA.TI, 38, nivRtti-anuvRtti saMbaMdha 82; 51, 65, 85, 102 pA.TI. -pravRtti 34 , pAriNAmika bheda-jIvono 69 nizcayoga -nuM svarUpa 4 pAza- vAsanA, maLa, avidyA Adi. niSkAma 43; -bhUmikA 44 paryAya 70 nindA-kukRtyanI 12, 63 pudgala-artha 117; -kamarUpe | pariNAma 118 racAya-vaizeSi% 13, 15, juo pudgalAvarta-artha 117; -carama "tavaciMtana;-darzanamAM baMdha 119, 122 -mekSa78; -mAM mUrta-amUrta puNya-bauddhasaMmata, mATI ne suvarNa saMbaMdha 76; -mAM svataHsiddha ghaTanA daSTAntathI be prakAre 100 chavabheda ne tenI u5patti 69 puNyavijayajI 144 pataMgaDhi 52, 85, 26, 102 punarja me--karma ane mokSa Adi pA.TI. vize che muddAonI dArzanika tulanA 68-78 padmAsana 85, 84 purAtattava 129 pATI, 10, parapIDAparihAra lokadharma 42, 43 132 pA.TI.,136 pATI.,138 paricaryA-deva, gurunI 19; puSa-cetana ane jaDa prakRtine -vyavahAra mega 5 saMbaMdha (sAMkhya daSTie) 12 pariNAma-parivartana 14-zubhA pUrvamImAMs -mAM svataHsiddha zubha ne zuddha 96 jIvabheda 69 pariNAminitya 78 paugalika - dravya karmane amUrta parISahajaya 85 AtmA sAthe saMbaMdha, jana palyopamapRthakatva 21 pA.TI. daSTie 74-75
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka paraSadanI--zikSAne prakAra 83 pA.TI. | baMdha-makSa jaina daSTie 15, prakaraNa--adhyayana 2 16, 17; -nI carcA bhAraprakAzAvaraNa ra7 tIya darzanamAM ha7, 78;prakRti-jaDa, juo 'puruSa'; -nA sAMkhya-yogamAM 118; -nuM pariNAmo 15; -nivRttAdhikAra anupacaritapaNuM 68, 19 ane anivRttAdhikAra 119;-- yuddhaghoSa 31-32 pA.TI., 138 triguNAtmaka 118 buddhi 30-31 pA.TI. prajJA-- svarU5 31-32 pA.TI. be-traNa prakAra, gItA AdinI pratikramaNa 46 tulanA 31 pA.TI. pratiprasava-pralaya 39 bodhisatva 51, 100, 104 pratyavAya-vikSepa 61, 63 prathamakalpika Adi gInA cAra bauddha 13, juo tattvaciMtana" prakAra (gasUtramAM) 129 bauddha paraMparAmAM baMdha-mekSa 78; pradhAna 75, 72 -mAM mUrta--amUrta saMbaMdha prabhAvanA-samyakatvanuM bhUSaNa 33 ha6; -mAM galakSaNa 38, pramuditA Adi-mahAyAna yoga- 39; -mAM svataHsiddha jIvabhUmio 132, 143, 133 bheda 69 pA.TI. brahmatava 70 pramoda--bhAvanA 91, 92 pravattacaka yogI 65 bhakti-samyakatvanuM bhUSaNa 33 pravRtti--akuzala 39; -mAnasika, | bhaya --mAM guraNa upAya 61,62 vAcika, kAyikanI zuddhi 55- bhavAnindI 10 57 - gAdhikArIonI, bhasma-maMka, juo aMka hine khulAse 39-40; bhAvakarma-ajJAna-meharUpa, karmanI -sAthe yogane avirodha 40 sUma bAju 77 prasaMkhyAna-uccatara jJAnayoga 102 bhAvaguNa-vaMdana, namaskAra Adi 58 pA.TI. bhAvanA-anityatva Adi bAra 41batrIzI 29-30 pATI. 47; -maitrI Adi 91, 92 bahuzrutatva-A. haribhadranuM 31 -vicAraNA 64. 66 pA.TI. | bhAvanAmArga 46
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 bhikSA-nA traNa bheda, sarvasaMpa karInuM mithyAtva Adi de, karmanAM svarUpa 92, 93, 94; -pora- | kAraNuM 67 SaSmI ane vRtti 93 pA TI. mithyAdiSTa Adi cauda guNasthAna- milAkha 93-94 pA.TI. jina paraMparAmAM 135, 135 bhUmikAo-AdhyAtmika vikAsa- pA.TI., 136, 136 5.TI.;-- kamanI AjIvaka, jaina, bauddha, ne bahirAtma Adi traNa ava vaidikanI tulanA, jao pariziSTa 5 thAmAM samAsa 136, 137- bhUSaNa-samyakatvanAM 25, 32, 33 ne vicAra A. haribhadranA bhautika tattva-zaitanyanA upAdAna yogagraMthamAM 137 tathA nimitta lekhe 13 mImAMsA 13, juo tatvaciMtana muni-sAdhaka, samatvayuktanI jIvanavizvamanijAya 131,132 pA.TI. caryA ne teno khulAso, cAkamati- Adi ajJAnAvaraNa ane DAnA daSTAntathI 34-36 * jJAnAvaraNa 29 municaMdrasUri 120 madhumatI Adi-cAra cittabhUmi, mUrta-ne amUrtane saMbaMdha-carcA, vAcaspati pramANe 129 bhAratIya darzanene anusarI, madhya-nI dRSTie baMdha-mekSa 78 75,76,77--karma ane amUrta manusmRti 49 pA.TI, 51 AbhAne saMbaMdha jaina daSTie) 1, 12, 74, 75-tva mAmA 49 pA.TI., 108 karmanuM 68 mahAvrata 59-10 pA.TI. mUlAvidyA 75, 76 aMka bhasmanuM chAta-kAyika karatAM mULa niyama-guNa paTa;-vigate kathana mAnasika bhAvanuM caDiyAtApaNuM 59-60 pI.TI. sUcavatuM 100-101 mULavrata 59 pA.TI. maMtra-svAdhyAya 11, 62 mRtyajJAna 109 mAyA 70, 74, 76 mekSa--karma, punarjanma Adi vize mArga patita-apunabaMdhakanI avasthA cha muddAonI dArzanika tulanA 120, 121 68-78; -ne vicAra bhAratIya mArgAnusArI 18 tattvajJAnanA itihAsamAM 12mArnAlimukha-apunabaMdhakanI ava puruSArtha 12;--mAnanAra darzasthA 120, 121 none maulika taphAvata 69
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 yogazataka sAthe joDANa, jaina yoganuM | tene samanvaya 38, 39; lakSaNa 37-39 -baMdhanuM nimitta kyAre ? para, maha-ajJAna, mithyAdarzana, a- pa3;-saMprajJAta ane asaprajJAta vidyA Adi paryAya 70, 7ra 129 no artha ajJAna, tenA viSayanuM yogakALa 20, 25 svarUpa, pariNAma ne vipAka gacaryAmAM bhikSAnuM aucitya 5 dezanA ciMtananI vidhi 82, yogadimudacaca 2, 31 pA.TI., 88, 89-no artha vyavahA para, 65, 114, 115 pATIda. 2mAM 88 coviMdu 2, 16, 18, 21, mohanIya karma-nI utkRSTa sthiti 2- jaghanya sthiti 119-120 51, para, 5, 103 pATI 120 maMtrI Adi bhAvanA 41, 91-bhAva yogIja 9 vAnI rIta lA-92 gamArga 7, 8; -ne prAraMbha 9, 10 yogavAsiSTha 128;-pramANe yogayazovinayanI 3 pA.TI., 25, bhUmio 130, 131 pATI.. 29, 30 pATI, 33, 48 coziza 2, 33 pATI., 120 yAdI-A.haribhadranA graMthanI, juo yogarAta 2, 144 pariziSTa 1 coLazAstra 2, 51;- hemacaMdrIya ga-mokSa sAthe saMbaMdha artha 3, 109, 110 4, vyutpatti arthe 3 pATI, yogasAdhanA-nA bAhya - AMtara samAdhi artha 2, adhikArInuM upAyo 64. bhUmikA pramANe zAstrIya anu yogasiddhi pa6, 57 kAna 30, 30, 40; yogasUtra 62-6 pATI, 106 -apAtrane ApavAthI thatAM pATI, 128, 129;-bhASya aniSTa pa3, 54; 55 pATI, 71;-vArtika, -gRhasthane 41; vijJAnabhikSukata 65 -nuM ravarUpa, nizcaya che, vyava- | yogAdhyayana - artha 2, 3 hAra pa,nivRtti-pravRtti ubhaya40; | gI-nA cAra prakAra, prathamakalpika -nAM lakSaNa, pAtala, bauddha Adi, yogasUtramAM 129; -nuM ane jaina saMmata 37, 38, ne ! lakSaNa 6, 7
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci yogInAtha--mahAvIra 1 zaga-artha Asakti 80;--nA viSacanuM svarUpa, pariNAma ne vipAkadeASAnA ci'tananI vidhi,dAnta sAthe 81, 82, 87, rAmAnuna--nI dRSTie 35tti 706--mAM meAkSa 78 rAga--mAM upAya tapa 61, 62 99 jIvabhedanI maMtra kSa-i--jaina samata 99, 1256 ratna, aNimA Adi yAgajanya ne tenuM phaLa 95, 966vabhUti, abhijJA (paryAMya) 96, ja pariziSTa 3 rujitavitaraNa 33, 122 li'ga-- anumAna 18;--sAdhakanAM 41 lIlA 70, 74, 76 arayA--pariNAma-adhyavasAya111, 112;--gItA sAthe tulanA 112 pA.TI,--nuM svarUpa 1136--mAM AjJAyAganI AvazyaktA 113 -114;--zukla Adi cha 113 leAkavAyakA--dvArA jJAna 54, 55 DhAkAttara--AdhyAtmika--meAkSagAmI dharma, aNuvrata Aphri 43;-- hi ane laukika draSTinuM pRthakkaraNa 43, 44, 45 laukika dharma www.d * parapIDAparihAra Adi 42; ane lokottaranuM 1 aMtara 43-456--mAM dekhAtI nyApaktAnA khulAsA 49 para vartamAnakALa peThe sAdi kama 67 varSoMbhU 102 vajrama--nI dRSTie jIvabhedanI upapatti70;--baMdha-meAkSa 98 vastu svarUpa~~jaina dRSTie, utpAdavyaya-dhrauvyayukta 82, 88, 89 vAcaspatimitra 102 pATI. vAnaprasthanA-AcAra, dezavirati sAthe tulanA pA vAsIca'dana-5-saddeza 34;-- vigate atha 36, 36-37 pA TI.;~-bauddha sa Mmata Azayaratnacitta 105, 106, 107 vikSipta-bhUmikA 24;-citta 24, 25 vijJAna 16; bauddha dRSNuie 31, 32 pA.DI. vijJAnamikSu 65 vijJAnavAda 14;--vAdI 15 videhamukta 73;--mukti 3 vidhi--uparanI bhUmimAM praveza mATe va'dana Adi 57, 586-niyama zayana--Asana--AhAra Adine lagatA 936--mAM upAdAna ne nimittane samAveza 58 vibhUti 96, 99;--pAtaMjala samata temaja jaina-bauddha para parA saMmata, jue pariziSTa 3 virati dharma aNuvrata Adi 44,45
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogazataka vivartarUpa bheda chAne-upapatti 69 | zaraNa 61, 12 vivartavAdI kevalAdvaitI 18 vArA 31 pATI ;-nI vivekakhyAti 20, 33 daSTie chavabheda 70 viziSTajJAna 26 zAsrayoga 36, 114, 115 viziSTAdvaita-mAM pariNAmika jIva zAstrazravaNa 64, 66 bheda 19;-vAdI 31 pA.TI. zAMta vyAyA-gItA para 31 pATI. vizuddhiA 31 pA.TI. zikSAvrata 4pa, 60 pATI. vizeSajJAna 25, 32, 34 zukala dhyAna 105, 106 vividha 18, 70, 72 zukala pAkSika 120 viSaya pratibhAsa-29, 30, 30 pA. zuddha upayoganuM svarUpa 97 TI., 31, 32;--gItA sAthe zuddhAtamAM pAriNAmika jIvabheda tulanA 31 pA.TI. 69;-vAdI 31 pA.TI. vIryayoga-zaktine ullAsa 81;- zuddhi-divasa, nakSatra Adi nimine arthe 85 tonI 58 vRtti-zikSAne prakAra 93 pA. TI. zuma saMsthAna 57-ra 57 vedAntadarzanamAM mUrta-amUrtane zraddhA-ci 4 . saMbaMdha 75 sakAma 43, 44 lArasiddhattiNUmiMgarI 14, 15 sabaMdhaka 121, 122 vyavahArayoga--thI nizcayanI siddhi saccAritra-artha 3 vyAvahArika cAritra 4-daSTi, jJAna- sajajJAna 28-no artha 3, rahe; ajJAna viSayaka, AdhyAtmika -jJAnAvaraNa 29 sAthe tulanA 26-31;- daSTine sarakaTa vojhanI kakSA 25 pA. artha 26 TI., 33 pA. TI. cANa 24, 25, 55, 31, satyabhAna yA tattvajJAna, iSTasi ddhinuM mukhya aMga 81-nA 72, 102 pA.TI --bhASya 3 lAbho 81, 86 pATI. 24, 25, 106 pA.TI. vraNalepa -kalpa bhikSA 93-94 sadanuSThAna-kAyika ne mAnasika AcAra 103 vrata-maulika, ahiMsA Adi 45 sadarzana-ne artha 3 zakuna 56, 58 saddadharma 46
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUci sanmati 33 pA.TI. samatA 22, 24, jaA cAritra' samava--sAmAyika zuddhi 35;-- yuktamuni, jue 'muni' samAdhi 2, 3, 24, 25, 55 pA. TI.;--zAsra 2 samAdhioga 2 samyaktva-nAM pAMca bhUSaNa 33;--nAM saDasaTha cihna-ela-adegga 33; --pariNAma, AMtarika 34;~~ sAmAyika 25 samyaktvasaptati 25 pATI., 33, 33 pA. TI. samyag----jJAna 3, 5, 6,7,--darzana, sAmAyika zuddhinuM prathama seApAna 33;--dRSTijIva, cAthA guNasthAnamAM 21, 44, nAM lakSaNa 18, 19, 22 sarvajJa 17, 18 sa ratnApasthAnasiddhi 96 savirati 20,21, 38, 48, 51, 656--cha thI cauda guNasthAna 21 sasa'parI zikSAnuM svarUpa 92-94 sakhyAtasAgaropama ra1 pATI. sa'tati--jIvakanA sabaMdhanI 73; nityatvavAdI 78 sajJA--bauddha dRSTie 31-32 pA.TI. sa'jJAna 26 sanyAsInA AcArA--savirati sAthe tulanA pa 11 saprajJAtayeAga 39;--nA cAra prakAra 129 saMdhoSaprA 25 pA.TI., 33, 33 pA.TI. savigna TA sAtizayajJAnI 17 sAdhaka--vikAsagAmI be prakAranAkSapakazreNI-AreAhI ane uparAmazreNI-AreAhI 104-1 07 sAdhusiddhi 56, 57 sAmarthyayAga 114, 115 sAmAcArI--jaina paraparAne anusarI vistArathI kathana 47-49; --dravidha 48 pA.TI.;---- artha 48 sAmAcArItraNa 48 pA.TI. sAmAyika-nI azuddhi-zuddhinA khu lAseA. 22-256--samyaktvarUpa ane tenAM kAraNa 25, 346-- pauSadha Adi zikSAvrata 45;-- zuddhi 25, 356--zuddhinAM e kAraNu abhAva ne bhAvarUpa 31;-- zuddhinuM prathama seApAna, samyagdana 33;--samatva 19, nI zuddhi 105, 106 sAMkhyamAM dRSTisRSTivAdanA khulAsA 14-15 pA. TI.;--cAganA adha meAkSanI samIkSA, jaina dRSTie
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ GR koAi 7 pATI. sAMkhyayAgamAM jaina caramAvata evI kalpanA 1186---mAM azva meAkSa 77;--mAM bhUta-amRta sabaMdha 75;--mAM yAganA atha ;-mAM svata:siddha jIvabheda 68-69 siddhasena divAkara 33 vilhema 66 pA.TI. siddhAntalezavyAkhyA 14 mulAnI 45 pA.TI., 129 5A.TI., 137 sujoga--atha 2 sumaMgalAvilAsinI aTThakathA 138 47, sUtrakRtAMga 2 suSTidRSTivAda 14;--a 14 pA.TI, seAtApanna 131, 132 pATI. dha 117 yAgAtaka sthAna-nA artha palsa', Asana Adi 33, 81;--samyaktvanuM aMga, AtmasvarUpane lagatA cha muddAo 34;--nA pariNAma yA lAbhA 81, 85 sthiratA--samyaktvanuM bhUSaNa 33 sthirIkaraNa-nA upAya 59-60 svapna 56; zubha 57; - zubhAzubha sUcaka 10 svaranADI 56, 58 svAdhyAyarUpa maMtra 51, 6, 62 kRmisUrinA graMthAnI yAdI, juo pariziSTa 6;--nuM bahuzrutatra 31 pA. TI. hIrAlAla kApaDiyA 144 phremasa~dra 3 pA.TI.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuddhipatraka karatAvanAnA zabdo pRSTha lITI 21 pA. TI. 10. 23 34 15 pA. TI. 14 pA, TI. 27 mA. TI. 38 azuddha jae upAdha kalpyamAna parama vistAra matrAyaNi navaNa A tatva citta AdhakArI juo upAdhi kalpyamAnaM paramaM vistAra maitrAyaNi nirvANa astitva citta adhikArI ucita ucita 44 UMcata phAvata yogazatakanA zabda paNa lITI azuddha samAdha cAritrya samAdhi cAritra kaLa raja bi bAbatamAM kaI rIte. zAstra sAmayika dunvayI bAbatamAM- kaI rIte ? zAsa sAmAyika dunyavI
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 29 3ra ?? ? ? ! * x 4 4 4 77 94 96 100 103 105 107 ra 135 5 14 18 pA.TI. ra 17 10 20 13 13 11 n 13 pa ' ~ ~ 2. rA 21 pA. TI. 27 pA. TI. darzanamAha graMthakAra sAthI AdhakArIne AnarIkSaNa catana kAlapravAhathI vAstavika pAriNAmika aupAAdhaka AdhyAtmaka vAstAvaka phUTasthaniyatAne paryAMvasAna niAtta zAstrAnta vyApta jata zAstrAkArAe taddanu pacA arja na tamevai jana yogazataka darzanamAha graMthakAra sauthI adhikArIne nirIkSaNa ciMtana kAla pravAhathI vAtavika-pAriNAmika aupAdhika AdhyAtmika vAstavika phrUTasthanityatAne 5 vasAna nivRtti zAstrokta vyakti jaina zAstrakAra e tatu paDayo ajaina taM tamevaiti jaina dha
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
_