Book Title: Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 02
Author(s): Haribhadrasuri, Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034352/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi zrI haribhadrAcAryajI praNIta zrI yogadaSTisamuccaya yo: zatpati savivecana zreSTha:, coziMtAmaUiT: para: | zrI haribhadrasUri ( bhAga - 2) : vivecana kartA: DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA : prakAzaka: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. mUlya rUpiyA 250 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaDhecA mAnad maMtrIzrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. Email: headoffice@smjv.org prApti sthAno H (1) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. phona naM. 022-26718641 Email: headoffice@smjv.org (2) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhAvanagara-364 002. phona naM. 0278-2563969, Email: bhavnagar@smjv.org pahelI AvRtti H I.saM. 1950 - vi.saM. 2006 vIra nirvANa saMvata H 2475 dvitIya AvRtti H I.saM. 1978 - vi.saM. 2034 vIra nirvANa saMvata : 2503 tRtIya AvRtti : bhAga - 2 I.saM. 2018 - vi.saM. 2074 vIra nirvANa saMvata : 2543 kiMmata H 250 nakala : 500 mudraka : vinAyaka prinTarsa vijJApana bhavana, tAra oNphisa sAme, bhadra, amadAvAda-380 001. (mo.) 9979206060 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAtIrtha vidhAlaya - zrI mahAvIra jaina vidyAlaya paMjAba kesarI AcAryazrI pa.pU. vijaya vallabhasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AziSa saha AjathI 100 varSa pUrve vi.sa. 1970, phAgaNa sudI pAMcamane somavAra, tA. 02/03/1914nA zubha divase "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya"nI maMgala sthApanA karavAmAM AvI. pU. gurudeve joyuM ke gujarAtanA nAnA gAmo ane zaheromAM yogya zaikSaNika suvidhAo prApta na hatI. ucca abhyAsanI tIvra dhagazavALA ucca guNAMka sAthe pAsa thanArA vidyArthIo muMbaI ucca abhyAsa mATe AvatA. e lakSamAM laIne ApaNA samAjanA yuvAdhananA ucca abhyAsanI sagavaDatA ubhI karavAnA dhyeya sAthe pU. gurudeve zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanAnI preraNA ApI. pU. gurudevanA manamAM ucca abhyAsa mAtra baudhika vikAsa mATe ja nahI paraMtu vidyApipAsunA sarvagrAhI vikAsanuM kAraNa bane teja vicArothI pU. gurudeve ucca vyavAharika abhyAsa sAthe dhArmika saMskAranA siMcananA abhyAsane saMlagna karyA. saMsthAnI sthApanA samaye traNa mULabhUta muddAo vicAravAmAM AvyA hatA. rAtribhojana niSedha, abhakSyano tyAga ane jinapUjA sAthe dhArmika abhyAsa vigere dhyAnamAM rAkhIne paMdara vidyArthIo sAthe "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" 1915mAM bhADAnA makAnamAM zarU karavAmAM AvyuM. je Aje vaTavRkSarUpI gujarAta-mahArASTra temaja rAjasthAnanAM mukhya zaheromAM 12 zAkhAo, 1600 vidyArthIo vidyArthinIothI adhika abhyAsa karI zake tevI adyattana suvidhAo sAthenA vidyArthIgRho | kanyA chAtrAlayo kAryarata che. zikSaNa kSetre AgaLa vadhavA vidyAlaye zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ejyukezana phAunDezana nAmanuM navuM TrasTa racI vaDodarA mukAme ema.bI.e. koleja zarU karela che. ApaNA samAjanA yuvAdhana ucca prophezanala zikSaNathI Arthika kAraNosara vaMcita na rahe te mATe vagara vyAjanI lona sahAya yojanA cAlu che. A yojanA heThaLa vidyAlaya dvArA bhArata ane paradezamAM ucca abhyAsa mATe vagara vyAjanI lona ApavAmAM Ave che. jaina sAhitya ane prakAzanane uttejana :(1) saMsthA dvArA jaina dharmanA pustakonA prakAzanane uttejana maLe te mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTanI racanA karavAmAM AvI che ane A TrasTa dvArA AgamanA graMtho taiyAra karavAmAM Ave che. temaja anya pustakonuM prakAzana paNa saMsthA dvArA pragaTa karavAmAM Ave che. sAdI ane saraLa bhASAmAM vivecanAtmaka ane saMzodhanAtmaka sAhityanI vipula sAmagrI prakaTa karavAnI samayadarzI AcArya vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja ane saMsthAnA anekamukha utkarSanA pUraskartA sva. zeThazrI motIcaMdabhAI kApaDiyAnI bhAvanA hatI ane A mATe sva. zeThazrI motIcaMdabhAI kApaDiyAe graMthamALAnA saMpAdana kAryanI zarUAta karI ane Ajadina sudhImAM 9 pustako tathA zrI mohanalAla dalIcaMda desAI (saMgrAhaka ane saMpAdaka) graMthamALAnA jaina gurjara kavio bhAga 1 thI 10 ane anya sAta pustako tathA munizrI naMdighoSa vijayajI prakAzita be pustako prakAzita thayela che. (2) jaina sAhityano prasAra, pracAra ane uttejana maLe te mATe Aja dina sudhImAM 23 jaina sAhitya samArohanuM judA judA sthaLe Ayojana karavAmAM Avela che. vidhAlayanI zAkhAo : ma | sthApanA varSa vidhAlaya zAkhA ane phona naM. I-meIla AI.DI 1925 15 vidyArthIo sAthe sane 1915mAM zarU thayelA zrI mahAvIra jaina At present under vidyAlaya, govAliyA Tenka para saMsthAnA makAnamAM bhAvanagara rAjyanA redevelopment dIvAna sara prabhAzaMkara paTanInA zubha haste tA. 31/10/1925 "zrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha" 1946 zrI bhoLAbhAI jesIMgabhAI vidhArthIgRha, pAlaDI basa sTenDa sAme, pAlaDI,| ahmedabad@smiv.org amadAvAda-380006. TeliphonaH (079) 26579953, 26584352. 1947 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya | zrI bhArata jena vidhAlaya pune@smjv.org Agarakara roDa, bI.ema.sI. kolejanI bAjumAM, pUnA-411004. TeliphonaH (020) 2551226. 1954 zrI laheracaMda uttamacaMda vidhArthIgRha, Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, | vadodara smiv.org vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2432468. 1964 zrI laheracaMda uttamacaMda vidhArthIgaNa, paMcAyata kAryAlaya najIka, vidyanagar@smjv.org vallabha vidyAnagara-388120. TeliphonaH (02692) 230211. 1970 zrI maNIlAla durlabhajI vidhArthIgRha, hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhavnagar@smjv.org bhAvanagara-364002. TeliphonaH (0278) 2563969. 1972 AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI janmazatAbdI vidhArthIgRha andheri @smjv.org juhu lena, vAsupUjya svAmI maMdira mArga, aMdherI (ve.), muMbaI-400058. TeliphonaH (022) 26718641, 26 2414pa7. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama | sthApanA varSa vidhAlaya zAkhA ane phona naM. I-meIla AI.DI. 1994 zrImatI zAradAbena uttamalAla mahetA kanyA chAtrAlaya ahmedabad@smjv.org zrI niketana, dazA poravADa sosAyaTI, AyaMbila bhavana pAse, pAlaDI, amadAvAda-380007. TeliphonaH (079) 26651627. 9 | 2001 Do. yAvantarAja punamacaMdajI ane zrImatI saMpUNa jena vidhArthIgRha | udaipur@smjv.org citrakUTa nagara, bhuvANA, pratApanagara bAyapAsa, udayapura-313001, (rAjasthAna). TeliphonaH (0294) 2440377. 2004 zrI vADIlAla sArAbhAI vidhArthIgRha - senDaharTa roDa zAkhA sandhurst @smjv.org C/o. zrI kacchI vizA ozavALa jaina mahAjana vADI, 4thA mALe, 99/101, kezavajI nAyaka roDa, cIMca baMdara, muMbaI-400009. TeliphonaH (022) 237781 24 2005 zrImatI nalinIbena pravINacaMdra jamanAdAsa cAMgANI kanyA chAtrAlaya |vidyanagarko@smjv.org po.bo. naM. 25, paMcAyata kAryAlaya najIka, vallabha vidyAnagara-388120. TeliphonaH (02692) 232455 2006 sau. zobhAbena rasikalAla dhArIvAla kanyA chAtrAlaya punekc@smjv.org Agarakara roDa, bI.ema.sI. kolejanI bAjumAM, pUnA-411004. TeliphonaH (020) 2566 1895. 2009 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ejyukezana phAunDezana cksvim@gmail.com zrI sI. ke. zAha vijApuravALA InsTITayuTa opha menejamenTa, Website : www.eksvim.edu.in Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2418328/29, 08000631517/1819 2017 zrImatI candrakAbena praviNabhAI mahetA, hIrAbA kanyA chAtrAlaya vadodara @smjv.org Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2414299 uddezo ane amalIkaraNa temaja ekavIsamI sadI tarapha prayANa : zarUAtamAM je mULabhUta niyamo ghaDavAmAM AvyA hatA te anusAra Aja rIte Aje daza dAyakAthI saMsthA makkamapaNe ekavIsamI sadI tarapha AgaLa vadhI rahI che. jemAM nIcenA mULabhUta niyamo amalamAM che. (1) dareka zAkhAmAM vidyArthIo niyamita jinapUjA karI zake te mATe muMbaI, aMdherI, vaDodarA, vallabha vidyAnagara, udepura, bhAvanagara temaja pUnA mukAme zikharabaMdhI derAsarajI banAvela che. jyAre senDaharTa roDa zAkhAmAM ghara derAsara che. amadAvAda tathA vaDodarA mukAme vidyArthIgRhanuM navanirmANanI zarUAta thayela che. A baMne jagyAe nUtana jinAlaya nirmANAdhIna che. (2) dhArmika abhyAsakrama mATe dareka zAkhAmAM dhArmika zikSako dvArA dhArmika abhyAsanA vargo calAvavAmAM Ave che. niyamita dhArmika parikSAo levAmAM Ave che ane protsAhanarUpe vidyArthIone InAmo ApavAmAM Ave che. (3) vidyArthIone dhArmika pravAsa, DevalapamenTa zibIro, ugra tapazcaryAone protsAhana mATe suvidhAo ApavAmAM Ave che. (4) vidyArthIonA vyakitagata ane vyakitatvanA vikAsa mATe spardhAo, ramata-gamata temaja vyAyAmanA sAdhano upalabdha hoya che ane semInAro goThavavavAmAM Ave che. (5) zAkhAnA vidyArthIo dvArA "AMtara zAkhA hariphAI yojavAmAM Ave che. ane protsAhana rUpe InAmo ApavAmAM Ave che. (6) vidyArthIone "janarala noleja mATe zAkhAomAM nyujha peparsa, megejIna repharansa bukasa sArA pustako temaja lAIbrerIo sthApavAmAM AvI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, 102 varSa daramyAna, samAjanA aMdAje 20000 vidyArthIone vidyAnA amRtanuM pAna karAvI kAryadakSa ane svAzrayI banAvyA ane temanA jIvanane sevAbhAvanA, dhArmikatA temaja saMskAritAthI suvAsita banAvyA. ucharatI peDhIne vidyAnuM ane preraNAnuM pAna karAvIne samAjane samRddha, zakitazALI ane saMskArI banAvanArI vidyAlayanI A mahAparaba atyAre paNa aviratapaNe cAlI rahI che. samAjanA kalyANabaMdhu mahAnubhAvo ane pUNyamArganA pravAsIo ! udAra Arthika sahakArarUpI ApanI bhAvanAnAM nIra A mahAparabamAM niraMtara umeratA rahezo! ApanI udAratA Apane dhanya banAvaze ane samAjane samRddha banAvaze. Avo bevaDo lAbha levAnuM rakhe koI cukatA ! jJAna prasAra dvArA samajaNane vistAravAno je purUSArtha kare te jagatano moTo upakArI. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye AvA purUSArtha dvArA samAjane samRddha, zakitazALI ane sukhI banAvavAnuM vinamra jIvana vrata svIkAryuM che e vrata pAlanamAM sahAyaka thaze te kRtakRtya thavAnI sAthe samAja kalyANanA sahabhAgI banaze. saune sathavAre ApaNe tana, mana ane dhanathI vidyAlayanI sevAmAM aharniza ubhA rahIe ane yugapurUSanA AziSasaha, bhavya bhUtakALanA sahAre suMdara vartamAnanI keDI para kadama milAvI utkRSTa bhaviSyanuM svapna sidhdha karIe eja abhyarthanA... Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana jinazAsana anusAra jIvanuM mukhya lakSya paramAnaMdasvarUpa mokSa pAmavAnuM che. A pada pAmavA mumukSuoe yoga ane adhyAtmanI sAdhanAnA mArge vikAsa sAdhavAno che. jJAna saMpAdananI sAdhanA virala graMthonA adhyayana ane yogathI ja thAya che. A mATe AcArya pravaroe anugraha karI svAdhyAya mATe aneka graMtho ApyA che. pU. AcArya haribhadrasUrIzvarajI racita yogadRSTisamuccaya e saumAM ziramora samAna che. AtmAnA kramika vikAsanI keDI A graMtha dvArA mumukSuonA lAbhArthe cIMdhavAmAM AvI che. sAdhakavarga A graMthanA marmane pAme e mATe varSo agAu mAnanIya sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAe suMdara vivecana karyuM hatuM. Ane zeThazrI manaHsukhabhAI tArAcaMda mahetAe sva. zrImatI lIlAvatIbahenanA smaraNArthe graMtha svarUpe varSa 1950mAM (prathama AvRtti) prakAzita karyuM. vivecaka sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAnA piravAramAM hAla koI nathI. prakAzaka sva. zeThazrI manaHsukhabhAI tArAcaMda mahetAnA piravAramAM temanA suputrI kokilAbahena vi. pArekha tathA zrImatI arUNAbahene zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI dhArmika dRSTie mahattA jANI, zrI mahAvIra jaina vidyAlayane ene pharIthI prakAzita karavAnI udAra bhAvanA sAthe saMmati Apela che. jenI amo bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. A navasaMpAdana pU. kanakacaMdra zAhanI preraNAthI zrI jaina dharma peDhI, zrI zrImALI poLa jaina saMgha, bharUcanI udAra sahAyanuM zubha pariNAma che. A umadA kArya mATe zrI saMghanA ame atyaMta AbhArI chIe. zrI gItArtha gaMgAnA aneka graMthonA vivecanakartA paMDitavarya zrI praviNacaMdra motAjIno AbhAra mAnIe chIe ke emaNe emanA prakAzita graMthamAMthI "bheda prabheda vRkSa" koSTaka A prakAzanamAM chApavAnI anumati ApI che. punaHmudraNa kArya ati suMdara rIte karanAra zrI nautamabhAI ratilAla zAhanA ane prupha rIDIMganuM vikaTa kArya paNa eTalI ja suMdara rIte karavA mATe zrI zreNIkabhAI kIrtibhAI zAhanA RNi chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAja ane zaikSaNika saMsthAomAM AgavuM sthAna dharAve che. jinazAsananI prabhAvanAnA kArya rUpe jinAgamo temaja jaina tattvajJAnane lagatAM aneka pustakonuM prakAzana dvArA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jJAna prasAranuM kArya kare che. zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI trIjI AvRtti prakAzana karatAM amo harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. dharmAnurAgI abhyAsu bhAI-bahenonA jIvanamAM A graMtha kalyANanuM kAraNa bane, AdhyAtmika mumukSuono vikAsa thAya ane AMtaraprakRtti vikasAvI sau samatA prApta kare evI zradhdhA saha... sthaLa : muMbaI. tA. 29/03/2018 zrI mahAvIrasvAmI janmakalyANaka dina li. bhavadIya hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaDhecA mAnad maMtrIzrIo Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 vivecanakAranuM maMgalAcaraNa yogadRSTi kaLazakAvya mAlinI jinavadana himAdri udbhava sthAna jenuM, gaNadhara-hara zIrSe Urdhva utthAna jenuM; surasa salila pUrNA sevya suro narone, bhagavatA zrutagaMgA rakSako te amone ! prazamarasa jharaMtI AtmabrAMti haratI, jagata hita karatI pathya saune TharatI; bhavajalataraNI je zreSTha naukA samANI, zivasukha jananI te vaMduM jainendra vANI anuSTapu anaMtA saMtamAM eka, vilasatatI saMtatA; sudhAsiMdhu samI tene, manogaMdana vaMdanA. | upajAti UMcA cidAkAza viSe uDatA, he haMsa ! hejAtma svarUpavaMtA; AtmA vivecI parane vamo cho, | mumukSunA mAnasamAM ramo cho. svAmI tame zuddha svacetanAnA, rAmI tame Atama bhAvanAnA; bhogI tame AtmataNA guNonA, yogI tame Atma anubhavonA. hade smarI sadgururAja evA, zrImad haribhadrasUrIMdra devA; savRtti tenI anuvartavAne, icchI vivecuM kaMI eka sthAne. salphAstra vivecanakAriNI A, TIkA karuM sumananaMdanI A, ne yogadaSTi kaLazo karuM chuM, yogAmRta saMbhUta te dharuM chuM. 6a Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka naM. 86 87 88-89 90 91-92 93-94 6-2-h-2 98 22 102-103 104 105 106 107-108 109 110 100-101 atIndriya arthanI prAptino upAya : 111-112 113-114 115 116-117 118 anukramaNikA viSaya 119 120 121-122 123 124 125 126 127 128 avedyasaMvedyapada jitAyuM che tenA liMgo kutarkanuM svarUpa avedyasaMvedyapadane jItavAno upAya kutarkanI asAratA kutarkanuM svarUpa kutarkamAM pravartatA anucita vikalpo deSTAntamAtranA AlaMbanathI kutarkanI pravRtti zuSka tarkathI atIndriya arthanI aprApti AgamathI atIndriya arthanI prApti Agama, anumAna ane yogano abhyAsa sarvajJanA viSayamAM 52mArthathI sarvajJanA bhinna abhiprAyano abhAva ane mohathI sarvajJanA bhedanuM AzrayaNa sAmAnyathI sarva darzanakAro eka sarvajJanA upAsaka vizeSathI chadmasthane sarvajJano anirNaya sAmAnyathI sarvajJanA upAsakanuM svarUpa sarva darzanakAro durAsanna bhedathI eka sarvajJanA upAsaka buddha-kapilAdi nAmabheda hovA chatAM sarvajJamAM bhedano abhAva devaviSayaka citrabhakti ane acitrabhaktinuM svarUpa citrabhakti ane acitrabhakti karanArA jIvonA bheda ane svarUpa saMsArI devomAM citrabhakti thavAnuM kAraNa ISTApUrta karmomAM lokonA judA-judA prakAranA adhyavasAya ISTakarma ane pUrtakarmanuM svarUpa samAna paNa anuSThAnamAM adhyavasAyanA bhedathI phaLabheda ane phaLaprApti pratye adhyavasAyanI pradhAnatA anuSThAnamAM adhyavasAyano bheda thavAnu kAraNa samAna paNa anuSThAnamAM buddhi, jJAna ane asaMmohathI phaLabheda buddhi, jJAna ane asaMmohanuM svarUpa ane bhedamAM dRSTAMta sadanuSThAnanuM lakSaNa buddhipUrvakanA karAyelA dharmAnuSThAnathI saMsAraphaLanI prApti jJAnapUrvakanA karAyelA dharmAnuSThAnathI mokSaphaLanI prApti asaMmohapUrvaka karAyelA dharmAnuSThAnathI zIghra mokSaphaLanI prApti asaMmohapUrvaka dharmAnuSThAna karanArA jIvonuM svarUpa bhavathI atIta mArgamAM janArA sarva darzanakArono eka zamaparAyaNa mArga pAnA naM. 323 325 329 333 334 339 341 345 348 349 353 356 357 358 360 362 365 366 368 371 372 375 376 378 378 381 385 386 389 392 394 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnA naM. 398 405 408 414 418 421 424 429 430 431 432 433 zloka naM. viSaya 129 thI 131 paratattvanuM svarUpa, ene kahenArA bhinna-bhinna darzanonAM nAmo ane enA lakSaNa 132-133 sarva darzanakAronA upAsya eka sarvajJa - teno svIkAranA kAraNo 134-135 kapila ane sugata sarvajJa hovA chatAM dezanAbhedanuM kAraNa 136-137 tIrthaMkaranI eka dezanAthI zrotAnA bhedathI bodhano bheda 138 nayabhedathI kapila-sugata Adi RSionI dezanAno bheda 139 anya darzanakAronA dezanAbhedanA paramArthane jANyA vagara tenA nirAkaraNamAM doSaprAptinI yukti 140-142 koIpaNa darzanakAranA kathananA abhiprAyane jANya vagara tenA nirAkaraNamAM doSaprAptinA kAraNo 143 atIndriya padArtha viSayamAM chamanA vivAdamAM anarthakAritA 144 anumAnathI atIndriya arthanI aprApti 145 anumAnathI atIndriya arthanI aprAptimAM bhartuharInI dalIla 146 hetuvAdathI atIndriya arthanI aprAptinA kAraNo 147-188 mumukSu mATe zuSka tarka tyAjya ane enA svIkAranA kAraNo 149-152 dharmanA viSayamAM zuSka tarkane choDIne buddhimAnoe karavA yogya ucita pravRttio 153 dIprA dRSTino upasaMhAra zloka 154 thI 161 sudhI sthirA dRSTinuM nirUpaNa 154 sthirA daSTinuM svarUpa 155-157 granthibhedathI dekhAtuM bhavanuM ane mokSanuM svarUpa 158 samyagRSTi jIvano vivekapUrvakano pratyAhAra 159-161 samyaguSTi jIvonuM uttama zrutapradhAna AlocananuM svarUpa zloka 162 thI 169 sudhI kAntAdeSTinuM nirUpaNa 162-163 kAntAdRSTinuM svarUpa 164 AkSepaka jJAnanA kAraNe kAntAdRSTivALA yogIone bhogo paNa bhavanA ahetu 165-166 bhogakALamAM paNa kAntAdRSTivALA yogIonI asaMga pravRttinuM svarUpa 167-168 bhogamAM paramArtha buddhivALA jIvone dharmanI pravRttithI paNa mokSamArganI aprApti 169 kAntAdRSTivALA yogIonI mImAMsAthI sadA hitanI prApti zloka 100 thI 100 sudhI prabhASTinuM svarUpa 17) prabhASTinuM svarUpa 171 tattvapratipatti 437 442 453 461 487 495 513 526 531 538 pa46 papapa 568 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka naM. 172 173-174 175 176 177 178 179 180 181-182 183-184 185-186 187 188 189 190-191 192-197 198-203 204-206 207-208 209 210 211 212 213 214 215-218 219-221 222 223-224 225 226-227 228 viSaya sukha-duHkhanuM tAttvika lakSaNa puNyanA sukhanI anityatA ane dhyAnanA sukhanI nityatA asaMga anuSThAnamAM sat pravRttipada asaMga anuSThAnonA judA-judA darzanakAronA nAmo upasaMhAra zloka 108 thI 186 sudhI parArdaSTinuM nirUpaNa parArdaSTinuM svarUpa parAdaSTimAM rahelA yogIonA nirAcArapadanuM svarUpa anya daSTivALA ane parAkraSTivALA yogIonA bhikSATanAdimAM AcArabheda asaMgabhAvathI kSapakazreNI ane kevaLajJAnanI prApti dRSTAntathI jIvanuM, jIvanA jJAnanuM ane karmanA AvaraNanuM svarUpa kevaLajJAnanI prApti pachI yoganirodha dvArA bhavakSaya muktAtmAnuM svarUpa bhavarUpa mahAvyAdhinuM svarUpa nirupacarita bhava vyAdhinA svIkAranA kAraNo bhava vyAdhithI muktane muktarUpe svIkAranI yukti kSaNikavAdamAM mokSanA asaMbhavanA kAraNo ekAnta nityapakSamAM mokSanI asaMgatinA kAraNo vyAdhi muktatAnA kAraNo grantha racanAnuM prayojana A granthanA adhikArInuM svarUpa kulayogI ane gotrayogInuM svarUpa kulayogInuM vizeSa lakSaNa pravRttacakrayogInuM svarUpa Adya avaMcakayogI A granthanA adhikArI ahiMsAdi pAMca yamonuM svarUpa IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyamanuM svarUpa yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phalAvaMcakayoganuM svarUpa A granthathI kulAdi yogIone thatA upakAranuM svarUpa tattvano pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e vaccenuM aMtara yogya jIvonI granthazravaNamAM svAbhAvika pravRtti ayogya jIvane prastuta grantha na ApavAnA kAraNo yogya jIvane vidhipUrvaka prastuta grantha ApavAnI vidhi Wan Wan Wan pAnA naM. 573 575 579 584 586 190 595 599 603 607 613 628 631 638 642 646 654 664 671 681 684 692 703 708 711 717 732 743 745 749 750 756 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo: Rtpati: zreSTha:, yogazcitAmaLi: para: | yo: pradhAna thaHTT, yo: siddha svayaMprada - zrI haribhadrasUrijIkRta yogabindu aho ! anantavIryA'yamAtmA vizvaprakAzakaH / trailokyaM cAlayatveva dhyAnazaktiprabhAvataH // - zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta jJAnArNava yoga kalpataru zreSTha che, cintAmaNi para yoga; yoga pradhAna ja dharmamAM, siddhi svayaMvara yoga aho ! anaMtavIrya A, AtmA vizva prakAzato; dhyAnazakti prabhAve je, tralokyane caLAvato. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAHi aghasave kutarkathaha nivRtti (3ra3) viSama kutarkagraha nidA adhikAra eTalA mATe jayaliMge (jayanA cihno) kahe che- jIyamAne ca niyamAdetasmiMstattvato nRNAm / nivartate svato'tyantaM kutarkaviSamagrahaH // 86 // eha chaMtAtAM niyamathI, tatvathI narane sAva svayaM nivarse graha sAme, viSama kutarka bhAva, 86. artha--ane A avevasavedyapadano jaya karAtAM niyamathI manuSyane kutarka viSama graha tatvathI atyaMtapaNe ApoApa nivRtta thAya che-TaLe che. vivecana te chate saheje TaLeja, viSama kutaka prakAra; dara nikaTa hAthI haNejI, kare e baThara vicAra...manamohana"--zrI. e da. sa. 4-11 ane A adyasaMvedyapada ke je mahAmithyAtvanuM kAraNa che, ane pazupaNA Adi zabdathI vAca-oLakhAvA yecuM che, te jyAre chatAtuM jAya che tyAre paramArthathI puruSane viSama kutarkarUpa graha potAnI meLe ja cekasa nitI jAya che. upamahAmithyAtva ramAM atyaMta vistArathI avedhasaMvedyapadanuM varNana karyuM, te uparathI nibaMdhana spaSTa che ke mahAmithyAtvanuM kAraNa je kaI hoya, te te avedya saMvedyapada ja che. tenA prabhAvathI ja jIva anAtmajJa hoya che, anAtmAmAM Atmabuddhi dhare che, sva-parane ekatva adhyAsa kare che, dehane ja AtmA mAnI AtmAnuM bhAna bhUlI jAya che, sane asat ane asat sat ciMtave che. ItyAdi prakAre gADha mithyApaNAnuM-asatpaNAnuM kAraNa A adyasaMvedya pada che. ane AvA abUjhapaNAne lIdhe ja ene pazupaNuM, gamArapaNuM, abUjhapaNuM, mUDhapaNuM ityAdi nAma chAje che. kAraNa ke "pazu jevA abUjhanuM jJAna bAhya padArthothI sarvathA pIvAI jAya che ne nija dravyakti arthAt svasvarUpanuM pragaTapaNuM choDI dIdhAthI khAlI thatuM jAya che. Ama para rUpamAM ja vRtti-gIyamane ja niyamatasmina-ane A asaMvedya pada niyamathI chatAtAM; eTale ke A mahAmithyAtvanA nibaMdhanarUpa, pazutra Adi zabdathI vAya evuM adya pada chatAtI veLAe, Rvara:-taravathI, paramArthathI, jhUnAM-narone, puruSone, niravartate thatada-svata: nite che, AtmAthI ja potAnI meLe ja, paranA upadeza vinA niva' che. TaLI jAya che-nimittanA abhAve naimittikanA abhAvane lIdhe. atyaMtaM-atyaMtapaNe, samajJAnayogane lIdhe, Agama prAmANyanA jANapaNuM thakI. jItapinAka-katakarU5 viSama graha -daSTa evA apAya hetupaNAthakI. ( apAya hatapaNuM pragaTa dIThAmAM AvatuM hovAthI. ) graha jevo graha (graha sUrya caMdrAdi, athavA bhUta-pizAca, athavA magara.) Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (324) thAgadaSTisamuracaya vizrAMta thayeluM pazunuM jJAna taraphathI sadAya che. paNa je ta-te che, te tat ahI svarUpathI che, evuM svAduvAdInuM jJAna te atyaMta-unmagna upara tarI AvatA ghana svabhAvabharathI pUrNa thaI samunsajajana pAme che, ulasI AvI-upara taratuM rahe che." AvuM abUjha-gamAra pazupaNA jevuM mithyAtvakAraNa avevasaMvedyapada jema jema chatAya che, tema tema te mithyAtvane AdhIna-te mithyAtvathI ja udbhavatA evA viSama katakarUpa grahe potAnI meLe ja nivatI jAya che, dUra thAya che, kAraNa mithyAtvajaye ke nimittano abhAva thAya eTale nimittikane abhAva thAya ja evo niyama kutarka graha che. kutarkonuM janmasthAna mithyAtva che. eTale jevuM mithyAtva dUra thAya, nivRtti ke tenI sAthosAtha ja kutarka paNa cAlyo jAya che, kAraNa ke mULa kAraNa nimUla thatAM uttara kAraNa nimUla nirAdhAra thAya che. mukhya AdhAra sthaMbha tUTI paDatAM jema makAna jamInadosta thAya che, tema mithyAtvano AdhAra tUTI paDatAM kutakanI ImArata ekadama tUTI paDe che. kutarkanA havAI kilA (Castles in the air) jhapATAbaMdha UDI jAya che. jema rAjA chatAI jatAM AkhI senA chatAI jAya che, tema mithyAtvane jaya thatAM tenA parivArarUpa kutaka-senA paNa jItAI jAya che. ane Ama A kutarka naSTa thAya che te ApoApa ja, pitAnI meLe ja; emAM pachI bIjAnA upadezanI paNa jarUra rahetI nathI. kutarka eTale kutsita tarka, asat-beTA taka, je svarUpathI pote ja duSTa che, khoTA che, asat che, mithyA che te kutarka. A kutakane graha eTale kuTila AvezarUpa pakaDa, abhiniveza "viSama' kahyo te yathArtha che. kAraNa ke te kharekhara vasamo che. jIvane herAna herAna karI mUke che; vaLI te kutarkanuM koI jAtanuM ThekANuM nathI, DhaMgadhaDo nathI, Ama paNa kUde ne tema paNa kude, vANIAnI pAghaDI jema game tema pheravAya ! beTAnuM sAcuM ne sAcAnuM khoTuM karavuM e enuM kAma che. ityAdi prakAre kutarkanuM viSamapaNuM pragaTa che. AvA kutakane viSama "graha nI upamA aneka prakAre ghaTe che:-(1) graha eTale sUrya, caMdra, rAhu Adi graha. temAM duSTa graha-aniSTa graha jema manuSyane pIDAkArI vasamo thaI paDe che, naDe che, tema kutarUpa duSTa graha manuSyane herAna viSama "graha' herAna karI nAMkhI vasamo pIDAkArI thaI paDe che, kanaDe che. athavA je kutarka rAhu je pApagraha jema caMdrane grasI tene uttApakArI thAya che, tema A kutakarUpI viSama pApagraha AtmArUpa caMdrane grasI lai tene atyaMta + "bAhyAthaiH paripItamujjhitanijapravyaktiriktIbhavadvitiM pararUpa eva parito jJAnaM pazoH sIdati / yattattattadiha svarUpata iti syaadvaadinsttpuntUronma nAganAthamavamAtaH pUrNa samunna jJAti "--zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta samayasAraglaza, Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAri: viSama kutarkagraha-cittane bhAvazatru (325) tApa pamADe che. Ama te bhAre "vasa" graha che. (2) athavA "graha' eTale bhUtapizAca-jhoDa. jema keIne vasamuM bhUta, pizAca ke choDa vaLagyuM hoya, te tene keDe na mUke, tene grahI rAkhe, pakaDI-jakaDI rAkhe, ane tene herAna parezAna karI nAkhe, tema A kutakarUpa bhUta, pizAca ke choDa jIvane je vaLagyuM hoya, to te tene keDe mUkatuM nathI, tene grahI-pakaDI-jakaDI rAkhe che, kADhavuM muzkela thaI paDI tene khUba kanaDe che. jenA manamAM kutakarUpa bhUta (Obsession, Delusion) bharAI gayuM hoya, tene te kADhavuM bhArI vasamuM thaI paDe che, e balAne kADhavI bhArI vikaTa thaI paDe che! Ama paNa kutarka viSama graha" che. (3) athavA "graha' eTale magara. magara je kaIne grahe, pakaDe, to tenI pakaDamAMthI chUTavuM bahu muzkela-vasamuM che, tema kutakarUpa grahanA-magaranA paMjAmAM je sapaDAye, tenI dADhamAM je bhIDA, tene paNa tenA sakaMjAmAMthI chUTavuM bhArI vasamuM thaI paDe che. A rIte paNa kutaka kharekhara ! viSama graha che.-Ama duSTa graha, bhUta, ke magaraema grahanA keI paNa arthamAM kutakane "graha nAma ApyuM te yathArtha che, ane te paNa "viSama graha che. vasama-zamA vikaTa, sama kare-sIdhe pAMsa kara durghaTa e che. Avo jIvane grahI rAkhanAro, pakaDI-jakaDI rAkhanAre kutarkarUpa pApagraha, athavA bhUta, athavA magaramaccha, asaMvedyapadana4 jaya thatAM, ApoApa potAnI pakaDa mUkI che. jema grahazAMtinA pAThathI pApagrahane upadrava virAma pAme che, jema bhuvAnA maMtrapAThathI bhUta Aveza-jhoDa utarI jAya che, jema marmasthaLamAM prahAra AdithI magaranI pakaDa chUTI jAya che; tema aghasavedyapadanA jayarUpa grahazAMtithI, maMtrapAThathI, zastraprahArathI kutarUpa viSama graha (yathAsaMbhava traNe arthamAM) pitAne graha-pakaDa ApoApa cheDI de che A kutaka ke viziSTa che? te mATe kahe che - bodharogaH zamApAyaH zraddhAbhaGgo'bhimAnakRt / kutarkazcetaso vyaktaM bhAvazatruranekadhA // 87 // vRtti:-ghoSona:-bApane rAgarUpa,-te yathAvasthitanA upaghAta bhAvane lIdhe, ramAya -mane apAyarUpa-hAni karanAra,-asadu abhinivezanA janakapaNa thakI. zraddhAma:-zraddhAbhaMgarU5,-Agama arthanI apratipattine lIdhe, amimanachA-abhimAna karanAra mithyAbhimAnanA janakapaNAthI. ema x "jIyamAne'tra rAjJIva camacaraparicchadaH / nivartite tata: zIrgha viSamakaH "--ii yazo kRta dvA, DhA, "nRpati jItatAM chatie daLa pura ne adhikAra."--zrI kSamALA. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (326) dharoga zamahANa ne, zraddhAbhaMga makAra; kutarka bhAvaripu cittanA, pragaTa aneka prakAra, 87 yoga simuccaya a:-meSane rAgarUpa, zamane apAyarUpa, zraddhAne bhaMgarUpa, ane abhimAna karanArA evA kutarka vyaktapaNe cittane aneka prakAre bhAvazatru che. vivecana A viSama kutarka graha je kahyo, te kevA ahI' kahyuM che. A kutarka (1) meSa pratye rAga che, (3) zraddhAnA bhaMga karanArA che, (4) ane aneka prakAre cittaneA bhAvazatru-paramAripu che. cittaneA bhAvazatru kutarka aniSTa ne duSTa che, tenuM vizeSa svarUpa jevA che, (2) zamane apAyarUpa-hAnirUpa abhimAnane upajAvanArA che. Ama te 1. mAdharAga--A kutarka graha beSa pratye-samyag jJAna pratye rAgarUpa che, kAraNa ke yathAvasthita medhanA-sAcI samajaNanA te upaghAta kare che. rAga jema zarIrane hAni pahAMcADe che, nirbala kare che, tema kutarka paNa yathArtha edhane nukazAna pahoMcADI nakhaLA banAve che. jema rAgathI zarIranI zakti kSINa thAya che, aMgeApAMga DhIlA paDI jAya che, ne zarIra kRza thaI jAya che, tema kutarkathI mananI ciMtanazakti kuphti thavAthI bedhanI zakti kSINa thAya che, khAdha zithila-DhIlA-pocA ane che, ne kRza thAya che--maLeA paDI jAya che. Ama kutarkathI edha 'mAMdA' paDe che. eTale mAMdA mANasa jema bhArI khArAka pacAvI zakatA nathI-jIravI zakatA nathI, tema kutarka graharUpa rAga jene lAgu paDayo che evA kutakI jIva uttama zrutajJAnarUpa paramAnna pacAvI zakatA nathI-jIravI zakatA nathI, UlaTu' tenAthI te tene apacA grahava'ta ajINuM thAya che ! eTalA mATe jJAnI satpuruSA kahe che ke- jenA dha apAtra asagRha nAza pAmyA nathI, evAne zrutajJAna ApavuM. vakhANavA lAyaka nathI,jema khADakhAMpaNavALAne meTI rAjyalakSmI ApavI yeAgya nathI tema. kAcA ghaDAmAM rAkheluM pANI jema peAtAnA ane ghaDAneA nAza kare che, tema asagrahavatane ApavAmAM AveluM zruta te bannenA nAza kare che. asahuthI grasAcelane je vimUDha hiteApadeza ApavA jAya che, te mahAupakArI (!) kUtarInA zarIra para kastUrIne lepa kare che ! kaSTathI prApta thayela Agama artha je asagrahathI dUSitane ta: taka,-AgamanirapekSa evA ema atha che. te zuM ? to ke-jetala:-cittanA, aMtaHkaraNanA,vyavasa~vyaktapaNe, -mAtrara3:-bhAvazatru, paramA'ripu, aneSA-aneka prakAre, AnA apavAda Adi kAraNuvaDe karIne. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdadiH kutakathI be rega-zamApAya Adi (327) Ape che, te seMkaDo yatnathI meLaveluM bIja Ukhara bhUmimAM vAvatAM kheda pAme che! kAraNa ke asaragrahavAna guru pAsethI zAstro sAMbhaLe che, paNa temanI AjJA kadI pALato nathI, ane te asAragrAhI cAlaNInI jema potAnuM vivecakapaNuM mAne che!" jema cAlaNI asAra evA kAMkarA pakaDI rAkhe che, tema A asagrahavAn kAMkarA jevA asAra deSa pakaDI rAkhe che! ne ulaTuM tenuM abhimAna rAkhe che ke huM ke vivecaka chuM ! " Ama tenI caturAI paNa daMbhane mATe hoya che. zAstrajJAna paNa pApane mATe hoya che, pratibhAsaMpanapaNuM paNa pratAraNA mATe-chetarapIMDIne mATe hoya che, dhIrapaNuM paNa garvane mATe heya che! aho ! asadugrahavaMtanA guNenI viparIta sRSTi hoya che !' eTalA mATe ja asadugrahavaMta rogI bedharUpa dUdhapAka pacAvavAne gya nathI. * 2, zamApAya-kutaka zamane eTale AtmazAMtine apAyarUpa-hAnirUpa thAya che, khalela pahoMcADe che, kAraNa ke te asat abhiniveza-kadAgraha janmAve che, khoTA khoTA mananA taraMge ke turaMge upajAve che, tethI te cittanI zAMtine DoLI nAMkhe che, khaLabhaLAvI mUke che, ne jIvane vizvama dizAmAM pADI nAMkhe che, hAvaro-hAvaro banAvI de che. "zamarUpa suMdara ne zItala bAgane A kutarUpa AganI javAlA bALI nAkhe che, ne ujajaDa verAna karI mUke che. AvA asagraharU54 agnithI jenuM aMtar baLI gayuM che, tyAM tattvanizcayarUpa velI kyAMthI Uge? te pachI prazAMti-puSpa ane hitopadeza-le te bIje ja zodhI levA ! A asadugrahathI jenI mati chavAI gaI che evo manuSya kutakarUpa dAtaraDAvaDe tatvavallIne kApI nAMkhe che, rasathI daSavRkSane siMce che, ne zamarUpa svAdiSTa phalane nIce pheMkI de che!" 3. zraddhAbhaMgakutaka zraddhAne bhaMga kare che, kAraNa ke tethI Agama arthanI apratipatti-asvIkAra thAya che, sazAstranI AsthAmAM bhaMgANa paDe che, AsthA TUTe che. kutarkarUpa zalya hoya che, tyAM lagI hRdayamAM zraddhA cuMTatI nathI. jema pattharavALI bhUmimAM pANI pravezatuM nathI ne aMkura phUTa nathI, tema asadugraharUpa pattharamaya cittamAM sad* " asadgraho yasya gato na nAzaM, na dIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaMkitasya, prauDhA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // Ame ghaTe vAri dhRtaM yathA sadvinAzayet svaM ca ghaTaM ca sadyaH / a trattamottavaiva, kRtAtmAkumorvinAzaH " ityAdi, (vizeSa AdhAra mATe juo) -zrI yaza0 kRta, zrI adhyAtmasAra, + "asadgrahAgnijvalitaM yadaMtaH, kva tatra tattvavyavasAyavalliH / prazAMtiSuSpANi hitopadezaphalAni cAnyatra gaveSayantu / kutarkadAtreNa lunAti tattvavallI rasAtsiMcati doSavRkSam / picupa cAturNa rAmAzramanachannamatirmanuSyaH "--zrI adhyAtmasAra, Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) gadarisamuciya bhAva rasano praveza thato nathI, ne vizuddha bodharUpa aMkure ugate nathI, emAM siddhAMta vANIne zo aparAdha vAru? vrata Acare, tapa paNa tape, ane prayatnathI piMDazuddhi kare, te paNa nivone phaLa nathI maLatuM, te asadugrahane ja aparAdha che, kAraNa ke teone zraddhA nathI." thALImAM lADavA pIrasyA hoya, paNa koI gaLuM dabAve te kema khAI zakAya ? tema "svabuddhirUpa thALI che, temAM saddagururUpa pIrasanAre kaI bodharUpa mAdaka pIrasyA che, paNa asadugraharUpa ke e duSTa gaLacI dabAvanAra che ke te gaLe utaravA deto ja nathI!" eTale ke zraddhA upajavA detuM ja nathI. * 4. abhimAnakAra-kutarka abhimAna karanAra che, mithyAbhimAna upajAve che. te AgamathI nirapekSa e hoya che. kutarka karanArane potAnI kutarkazaktinuM abhimAna upaje che ke huM ke baDo hoziyAra chuM, ke DAhyo (doDha) chuM, AgamamAM kahelI vAtane paNa huM mahArA tarkabaLathI kevI beTI pADuM chuM ! ItyAdi prakAre te peTe phAke rAkhI AgamazAstranI paNa paravA karato nathI paNa A badhuM tenuM mithyA-khoTuM abhimAna che. kAraNa kejha "kAMIka bhaNIne ne kAMIka sAMbhaLIne asadugrahathI je paMDitamAnI-pitAne paMDita mAne che, te bhale vANInuM mukha cuMbe, paNa tenuM lIlArahasya te avagAhata nathI." Ama A viSama kutarka-graha bodhane roga upajAvanAra, AtmazAMtimAM khalela pahoMcADanAra, zraddhAne bhAMganAre, ane mithyAbhimAnane janmAvanAre hoya che. anyatra paNa kahyuM che ke - "zamArAmAnalabAlA himAnI jJAnapaGkaje / zraddhA rAnce spoTTANaH kutaruM: yunArA " zrI yazovijayajItaku, dvA. dvA. 23 arthAtu-kutaka zamarUpa bagIcA pratye agnivAlA che, jJAnarUpa kamaLane karamAvavAmAM hima jevo che, zraddhAne zULarUpa che, garvanA ullAsarUpa che, ne sunaya pratye AgaLIArUpa che. ane Ama che eTalA mATe ja A kutaka cittane-aMta:karaNane aneka prakAre * " asadgrahanAvamaye hi citte, na kvApi sadbhAvarasapravezaH / ihAMkurazcittavizuddhabodhaH, siddhAMtavAcAM bata ko'parAdhaH // sthAlaM svabuddhiH sugurozca dAturupasthitA kAcana modakAlI / rAsa roDa che hItA, tathApi movaDu na varAti sudaH "--zrI adhyAtmasAra. x "adhItya kiMcicca nizamya kiMcidasadgrahAtpaMDitamAnino ye| murNa surya viSamatu pAro sITADyuM tu ternAde "--zrI adhyAtmasAra, Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTiH kutakamAM abhiniveza mumukSune ayukta (329) bhAvazatru che, paramArtharipu che. bAhya zatru jema bhUMDuM kare che, ahita kare che, tema A bhAvazatru jIvanuM akalyANa karavAmAM kAMi bAkI rAkhatuM nathI, kAraNa kutarka cittane ke enA kAraNe Arya paramapUjya evA puruSa-sadAgama Adine pragaTa bhAvazatru anAdara thAya che, AzAtanA-avinaya-apavAda vagere nIpaje che, ane tethI jIvanuM bhArI akalyANa thAya che. zatru jema sarvanAza karavAmAM sadA tatpara hoya che, tema jIvane A bhAvazatrurUpa kutarka sadAya cittazaktine hAsa karate rahI, sarvanAza karavA sadAya tatpara rahyA kare che. eTale je kutarka kare che, te pite pitAnA duzmananuM kAma kare che! pote pitAne vairI bane che! ane kAraNa ke ema che, tethI zuM ? te mATe kahe che - kutarke'bhinivezastamna yuko muktivAdinAm / yuktaH punaH zrute zIle samAdhau ca mahAtmanAm / / 88 // take abhiniveza nA, muktivAdIne yukta; paNa kRta zIla samAdhimAM, mahAtmAne e yukta 88 artha-tethI karIne muktivAdIone-mumukSuone kutakamAM abhiniveza kara yukta nathI; paNa thatamAM, zIlamAM ane samAdhimAM abhiniveza kare e mahAtmAone yukta che. vivecana AvA je uparamAM kahyA te lakSaNavALA kutarkamAM abhiniveza kare te muktivAdIene-saMnyAsIone-mumukSuone koI paNa rIte yukta nathI, kAraNa ke yuktimAM matine na joDavIjha ane matimAM yuktine parANe jeDavI e asaharUpa abhitti -ita-ukta lakSaNavALA kutamAM, mizi :-abhiniveza, tevA prakAre tenA praharU5. zuM ? to ke-na cU:-yukta nathI. kone ? te ke-kuttirasAlInA-muktivAdIone, saMnyAsIone. guja: punA-5Nu yukta che, zrate-zrutamAM, Agama, zIre-zIlamAM, paradrohathI virati lakSaNavALA zIlamAM, sanAthI -ane samAdhimAM, kAnanA phalasUta samAdhimAM, mAtmanAma-mahAtmAone, muktivAdIone abhiniveza yukta che. x "niyojayatyeva matiM na yuktau yuktiM matau yaH prasabhaM niyukte / sAhAra jJAthoDAphe ghaTADopAmAdhAnaH "--zrI adhyAtmasAra, "AgrahI rata ninISatti jiM, tatra tra tirasya nividA THvAtati tu zuttiryaMtra tatra titi niveze "--zrI haribhadrAcAryajI "manovatso yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / tAmati puSkara tuchAmana:vi: "--zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSada, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya mumukSune kutarka nivezanuM lakSaNa che, ane te pANI na hoya tyAM ghaDe nAMkhavA jevuM ayukta hAsyAspada che ! "madhyastha puruSanuM manarUpI vAchaDu yuktirUpI gAyanI pAchaLa doDe che-yuktine anusare che, paNa tuccha AgrahanuM manarUpI vAMdaruM te yuktirUpI gAyane puMchaDAthI kheMce che !'--yuktinI kheMcatANa kare che ! A tuccha AgraharUpa abhiniveza mumukSu jIve karavA yogya nathI, kAraNa ke mumukSu to mAtra mokSano ja abhilASI hoya che, AtmArtha sivAya bIjI kaI IcchA ke manarega tene hotuM nathI. "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM manarega." zrImad rAjacaMdrajI ane A kutakane abhiniveza te mokSa pratipakSI ne AtmArtha vidhI chebAdhaka che, kAraNa ke mumukSu jIva sabaMdhane Icche che, ne kutarka te bedhane rogarUpa thaI paDI tene hAsa athavA davaMsa kare che. mumukSu zamane-AtmazAMtine kutarka saMtimAne jhaMkhe che, ne kutarka te zamane apAyarUpa hoI hAni muktividhI pahoMcADe che. mumukSu jIva zraddhAne sanmArganuM prathama pagathIyuM mAnI temAM sthira thavAno prayatna kare che, ne kutaka te zraddhA bhaMga karAvI tene DagamagAvI mUke che. mumukSu te kALA dhamo zALA tavo" "AjJAe dharma ne AjJAe tapa' ema jANI atyaMta namrapaNe sadA AjJApradhAna rahevA mathe che ne kutarka te svachaMdapradhAna hoI jIvane mithyAbhimAna upajAve che. Ama kutarka aneka prakAre jIvane bhAvazatru che. eTale mumukSupaNAne ne kutarkane kayAreya paNa koI paNa prakAranI kaMI paNa maLatI paNa AvatI nathI, bannemAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che, prakAza-aMdhakAra jevo pragaTa bheda che, e bannene keI kALe meLa khAya ema nathI. mATe sAco mumukSu hoya te pitAnA ISTa prajanamAM vijJakartA evA kutakane kema grahaNa kare vAru? ane grahaNa na kare-dUrathI paNa na spaze, te pachI temAM abhinivezaAgraharUpa pakaDa te kema ja kare? kharekhara! sAco mokSAbhilASI hoya, te te kutakarUpa asadugrahane AtmacaMdra pratye rAhurUpa jANate heI, te kutarka-grahaNane grahavA iche ja nahiM; kutarkagrahane bhUta pizAcarUpa balAne vaLagADa jANate hei, te balAne vaLagavA Icache ja nahiM; kutarkagrahane grAharUpa-magararUpa jANato hoI, tenAthI grahAvA-tenA sakajAmAM AvavA Icache ja nahi. te te te kutarkabalAthI sadA dUra ja bhAge, kadI paNa temAM abhiniveza kare ja nahiM. ane ema ja karavuM mumukSune yukta che, kAraNa ke yogamArganA jJAtApuruSoe bhAvikALanA yogIjanA hita arthe mehadhakAra pratye A lAlabattIrUpa vacana kahyuM che ke- tevA tevA prakAre vAdI x ane prativAdo karatAM tattvano aMta pamAte x "vAdazca prativAdAzca vadanto nizcitAMstathA / taravAjo naiva jajachatti niravIratau " zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI yogabiMdu, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domAdaSTi : zruta-zIla-samAdhimAM abhiniveza yukta (331) nathI,-ghANInA belanI jema." AMkhe pATA bAMdhela ghANIne bela Akho vakhata bhamyA kare, paNa keTaluM cAle tenuM tene bhAna nathI hotuM; tema potapotAnA pakSanA abhinivezathI aMdha thayelA vAdIo vicitra prakAre vAda vade che, chatAM belAI rahelA tattvane te teo pAmatA nathI ! "tarka vicAre re vAdaparaMparA re, pAra na pahoMce koya; abhimata vastu vastugate kahe re, te viralA jaga joya. ...paMthaDo nihALuM re bIjA jinata." zrI AnaMdaghanajI eTalA mATe mumukSu jIve kutarka mAM bIlakula abhiniveza karavA yogya nathI. paNa A mahAtmA mumukSuone je kayAMya paNa abhiniveza karavo yogya hoya, te te zratamAM- sadAgamamAM karavo yogya che, paradrohathI virati lakSaNavALA zIlamAMzIlAdimAM zuddha cAritramAM karavo yogya che, ane dhyAnanA phalarUpa samAdhimAM karavo abhiniveza yogya che. kAraNa ke zrata, zIla ne samAdhi ja evA zubha sthAnaka yukta che, ke jyAM abhiniveza kare eTale ke aMtaHpraveza kara, daDha Agraha dhare, daDhatAthI vaLagI rahevuM, majabUta pakaDa karavI -e AtmAthI mumukSune hitAvaha hoI yukta che, parama prazasta che. jo ke AgraharUpa-kadAgraharUpa, matAgraharUpa abhiniveza te sarvathA aniSTa heI sarvatra vajarya ja-tyAgavA yogya ja che, te paNa atre je zrata AdimAM abhiniveza kahyo, te kadAgrahanA arthamAM nathI, paNa sadAgraharUpasatyAgraharUpa prazasta arthamAM che; atre abhiniveza eTale atyaMta aMtaHpraveza ema artha ghaTe che. Ama zratamAM abhiniveza karavo eTale zratane daDha bhaktithI ArAdhavuM, zrata sAgaramAM UMDe praveza karI tenA arthanuM avagAhana karavuM. zIlamAM abhiniveza karavo eTale zIlane-zuddha cAritrane daDhapaNe, custapaNe, makkamapaNe vaLagI rahevuM, cITakI rahevuM, zIlane akhaMDa abhaMgapaNe sevavuM. samAdhimAM abhiniveza kare eTale daDhatAthI samAdhimAM pravezI akSebha rahevuM, "gharax parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta je,"--evI akhaMDa AtmasamAdhi prApta karavI. Ama prazasta arthamAM-zrata, zIla ne samAdhinI daDha ArAdhanAnA samartha arthamAM, zruta-zIla-samAdhi pratye abhiniveza kare te mumukSune sarvathA yogya che; kAraNa ke te zrata-zIla-samAdhi mumukSu jogIjananA mekSarUpa ISTa prajananI siddhine uttama sAdhana che. mATe tenI daDha laganIrUpa ArAdhanA karavI, 2Dha lagADIne tenI pAchaLa maMDI paDavuM, temAM abhiniveza-atyaMta tanmayatArUpa praveza karavo te mumukSune atyaMta gya che. 4 juo zrImad rAjacaMdrajIta apUrva avasaravALuM atyaMta suprasiddha amara kAvya. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (332) gadaSTisamuracaya bIjaM cAsya paraM siddhamavandhyaM sarvayoginAm / parArthakaraNaM yena parizuddhamato'tra ca // 89 / / AnuM bIja sahu gine, siddha avaMdhya pradhAna; paropakAra parizuddha je, ethI eha A sthAna, 89 artha--ane A kRta AdinuM bIja, parama evuM sarva yogIone siddha avadhyaacUka phala denAruM parizuddha parArthakaraNa (paropakAra ) che, eTalA mATe atre paNa abhiniveza karavo yukta che. vivecana prabhu bhaje, nIti saje, paraTho paropakAra."-zrImad rAjacaMdrajI ane A uparamAM je abhiniveza karavA gya-laganI lagADavA yogya, evA zruta, zIla ne samAdhi kahyA, tenuM paNa sarva yegIone siddha thayeluM-pratiSThita thayeluM parama kAraNa zuM che? te ahIM pragaTa karyuM che -e zrutAdinuM paNa parama bIjarUpa pradhAna kAraNa parArthakaraNa che, eTale ke para prayojananA paropakAramAM niSpAdanarUpa paropakAra che. ema kulagI vagere sarva yegIoe abhiniveza saMmata kareluM che, pratiSThita kareluM che. ane A paropakArarUpa bIja zrutAdinI prAptirUpa amegha-acUka phala ApanAruM che. A paropakAra kAryamAM anya koIne upaghAta na thavo joIe, bIjA keIne bAdhA na upajavI joIe, evuM te sarvathA parizuddha hovuM joIe. AvA parizuddha paropakAramAM abhiniveza karavo, laganI lagADavI, te mumukSu mahAtmAone yukta che, kAraNa ke A paropakAra zretAdi kAraNanuM paNa kAraNa che. eTalA mATe mumukSue popakArI thavuM, parepakAra kAryanA vyasanI thavuM, ema satpuruSane upadeza che. zrI vyAsajIe bhAgavatamAM kahyuM che ke -"re pAra puSkAya vAvAya pApIranam !' eTale mekSAbhilASI mumukSu jIve pitAnA tana, mana, dhana ne vacananI samasta zakti kRtti-vInaM rA-ane AnuM-zratAdinuM bIja, paraM sidga-parama siddha, pradhAna pratiSThita, avarabdha-avaMdhya, niyata phaladAyI, cakkasa phala ApanAruM, sarvanAma-sarvayogIone, kalayogI pramukha sarva yogIone. te zuM ? te mATe kahyuM-pArtha -parArthakaraNa, paraprajananuM niSpAdana, (paropakAra) zera-jethI, je kAraNathI, pazu-parizuddha, anyanA anupaghAtathI, bIjAne upadhAta nahiM karavA thakI, to-AthI, A kAraNa thakI, satra 2-atre paNa, A parArthakaraNamAM ( papakAramAM) paNa abhiniveza yukta che. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domadaSTi : avidyAsaMgata vika95, teno yajaka kutaka (333) anya jIvonA upakArane arthe kharcavI eja ucita che. potAnA zarIrane te pitAnAthI bane teTalI para sevA kAryamAM arpaNa kare, potAnA manane te parahitatana, mana, dhanathI ciMtAnA kAryamAM vyAkRta kare, pitAnA vacanane te paranuM bhaluM thAya popakAra evA sat prajanamAM prayukta kare, potAnA dhanane te dIna-duHkhInA du:khadalanamAM viniyojita kare, ane janakalyANanA utkarSarUpa sevAkAryamAM potAne banate phALo Ape, kAraNa ke saMtajanonI vibhUtio paropakArArtha hoya che. "pamA sa vimUtayaHA ane AvuM je paropakAra kRtya che te parizuddha" arthAt sarvathA zuddha hovuM joIe. eTale AmAM bIjA jIvane upaghAta na thAya, ekanA bhege bIjAne upakAra na thAya, e khAsa jovuM joIe. koI paNa jIvane kaMIpaNa du:khakilAmaNA upajAvyA vinA je karavAmAM Ave te ja parizuddha paropakAra che. temaja A pApakAra kRtyamAM A leka-paraleka saMbaMdhI kaMI paNa phala apekSA na ja hovI joIe, paropakAra kRtya sarvathA niSkAma ja hovuM joIe, ane te ja te "parizuddha gaNAya. kutarkanI asAratA ja batAvavA mATe kahe che - avidyAsaMgatAH prAyo vikalpAH sarva eva yat / tadyojanAtmakazcaiSa kutarkaH kimanena tat // 90 // avidyAsaMgata prAya te, hAya vikalpa tamAma; tasa yojakaja kutarka A, tethI enuM zuM kAma 90 a -ghaNuM karIne sarveya vikalpa avidyAsaMyukta hoya che, ane te vikalpanA janarUpa A kutarka che. tethI karIne A kutakathI zuM ? vivecana "jahAM kalapanA jalapanA, tahAM mAne duHkha chAMI; miTe kalapanA jalapanA, taba vastu tina pAI."--zrImada rAjacaMdrajI sarve vika-zabdavika ne arthavika prAye karIne avidyAsaMgata hoya kRtivirAsaMtA-avidyAsaMgata, jJAnAvaraNIya AdithI saMskRta-saMyukta, pra-prAye, mAhatyathI, ji: sarva inna-vika saM5-zabdavika, ane ardhavikalpa, cA-kAraNa ke, toDanAra-ane tene pejanAtmaka, te vikapano yojanAmaka, uA, goma-pAsa Adi vika9pa karavAvaDe karIne, gura:- kataka-ukta-lakSavALA che. minena tana-tethI karIne enAthI zuM? enuM zuM kAma che? kaMI nahiM, ema artha che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (334) gadaSTisamuccaya che, eTale ke jJAnAvaraNIya AdithI saMpUkta-saMyukta hoya che. jyAM jyAM vikalpa che tyAM tyAM tenI sAthe avidyA avazya jAya ja che, ne tyAM tyAM avazya jJAnAvaraNIya vikalpane Adine udaya hoya ja che. ane te avidyAsaMgata vikalpone jaka kutarka pejaka-janAra-goThavanAro A kutarka che. A chANa che te dUdha kema nahiM? A dUdha che te chANa kema nahi? ItyAdi prakAranA asamaMjasa vikalpane utpAdaka kutarka ja che. avidyArUpa4 zilpI-kaDIo vikalparUpa kalpanAnI zilA ghaDe che! ane kutarka te kalpanAnI zilAnI yojanA kare che, goThave che, eka bIjA sAthe salADe che! eTale mULa zilpakAra ja ! tenuM zilpa-ghaDatara paNa ka5nArUpa, badhuMya havAmAM! havAI killA jevuM ! Castles in the air! ne te havAI kilAnI zilAne salADanAro pAche kutaka ! eTale pachI badhuMya caNatara khoTAmAM khoTuM kalpita ne havAI ja hoya ne! ane te bAMdhavA jAya tenA paNa bhAMgIne bhukkA ja thAya ke bIjuM kAMI? mUrakha jIva dhare cittameM kahA, jalpa vikalpa sadA du:khadAyI; dhyAvahu brahma sadA ati ujajavala, dUra to saba seja parAI." zrI devacaMdrajIkRta dravyaprakAza te pachI AvA avidyAprerita vikalpane goThavanArA kutarkanuM zuM kAma che? zuM prayojana che ? kaMI ja nahiM. vikalapanuM mULa avidyA che ne tene poSanAre kutaka che, te pachI AvA duSTa aniSTa anarthakAraka ne haLAhaLa khoTA kutarkane karyo vibudha bhaje vAru ? avidyAjanya vikalpathI ja A saMsAranI utpatti thAya che, te pachI saMsArane aMta IcchanAre mumukSu vikalpane Azraya kema kare ? samasta tattvajJAnanA uttama niSkarSarUpanicoDarUpa atyaMta samartha anubhavavacana tAvikazekhara zrImad rAjacaMdrajIe uccAryA che ke upaje meha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha alaktAM, vilaya thatAM nahiM vAra." temaja-- jAtiprAyazca sarvo'yaM pratItiphalabAdhitaH / hastI vyApAdayatyuktau prAptAprAptavikalpavat // 91 // tattipAtikArazca-ane jAtiprAya, dUSaNubhAsapradhAna, saDayaM-A sarve kutarka, katItijAdhiraH-pratIti-phalathI bAdhita che eTalA mATe. e ja kahe che suratI thApatyuau - hAthI mArI nAMkhaze evuM vacana mahAvate kahyuM,-konI jema ? te mATe kahyuM -gAtAkAta viThapavata-mAtaaprAptanA vikalpanI jema. * ""vikarAvadarAnA zilpa bAyogavidyAvinimitay I tonanAmayazcatra kutaH vikramanena tan -dvA. dvA, Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : kutarka dUSaNuAbhAsapradhAna pratIti-phala bAdhita A, jAtiprAya sahu ja5; jyama 'hAthI haNo' kanne, prApta-aprApta vikalpa. 91. (335) aH--ane pratItiphalathI bAdhita evA A sarva kutarka jAtiprAya che-dUSaNAbhAsapradhAna che. 'hAthI mArI nAMkhaze' evu kahyu, hAthI pAmelAne-pAse rahelAne haze ? ke nahi pAmelAne-dUra rahelAne haNaze ?-evA vikalpanI jema. vivecana ane je A sa kRta che te sarva jAtiprAya che, dUSaNAbhAsapradhAna che. jyAM hoya tyAM dUSaNAbhAsa zeAdhI kADhavuM e enuM kAma che ! dUSaNu nahi-paNa dUSaNa jevA AbhAsa ApatuM, dUSaNa jevuM dekhAtu kai paNa chidra zeAdhI kADhavuM e kutarkanuM kAma che ! dUdhamAMthI peArA kADhavA' jevu... chala nirdoSa niravadya vastumAM paNa zeAdhI kADhavuM e khala kutarkanuM kuzalapaNu che! t vAdyukte sAdhane proktadoSANAmudbhAvanam / dUSaLa niye tu dUdhaLAmAsanAmam // " zrI siddhasenadivAkarakRta nyAyAvatAra 4 Avo A kutarka pratItithI ane phUlathI bAdhita che, eTale ke game tevA kutarkathI paNa pratIti upajatI nathI, ane te mAnyAmAM AvatA nathI, sadA sazayAtmakatA rahe che. ne 'saMzayAtmA vinati' sa thayI jIva vinAza pAme che. kutarka pratIti- temaja tethI kAMI phUla pratyeAjana siddha thatuM nathI. khAlI nakAmI mAthAphTa bAdhita phoDa thAya che. e mATe atre ramUjI dAMta rajU kayu" che ke--hAthI mArI nAMkhaze ema mahAvate kahyu, hAthI pAse rahelAne haNe ? ke dUra rahelAne haze ? evo vikalpa jema koi khAra-jaDa kare, tenI jema atre samajavAnuM che. nikaTa hAthI hagrejI, jyama e maThara vicAra.' A dRSTAMtane sAra A pramANe: dUra kAi taiyAyika chAtra ( vidyAthI ) kayAMkathI AvyA. avaza--niraMkuza thai gayelA gAMDA hAthI para caDhelA kAie bUma mArI are ! are ! jaldI dUra khasI na! ( nahiM te ) hAthI mArI nAMkhaze. ' eTale tevA prakAre jene nyAyazAstra pariNata nhAtu -je bhaNyA paNu gaNyA nhotA evA teNe kahyuM- 22 ! bahera ! Ama yuktibAhya kema pralape che ? kAraNa ke, zuM A prAptane haNe che ? ke aprAptane ? Adya pakSamAM hArI ja vyApattine ( maraNanA ) prasaMga che, prAptibhAvane lIdhe. ema jyAM te kahe che, tyAM tA tene hAthIe dyo-pakaDyo. tene mAMDa mAMDa mhAvate mUkAvyA. jAtiprAyatA / satra bhinna a`grahaNu svabhAvavALA saMvedananA vedanamAM hoya che; tadbhuta ( temAM prApta thatA ) AkArarUpa vikalpananA evaM prAyapaNAne lIdhe, ema anyatra carcavAmAM AvyuM che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (336) gadaSTisamuccaya koI eka taiyAyika-nyAyazAstrane vidyArthI kyAMkathI AvI caDhyo. tyAM rastAmAM niraMkuza gAMDA thayelA hAthI para caDhelA mahAvate bUma mArI-are are ! jaladI dUra haThI jA ! dUra haTI jA ! nahiM te hAthI mArI nAMkhaze. eTale bhaNe paNa gaNe nahi evo te vedIe doDhacatura doDhaDahApaNa karI, pote bhaNelA nyAyazAstranI paddhatie nyAyane prayoga karavA lAgyuM ke-re re mUrkha ! Ama tuM yuktibAhya-yukti vagaranuM zuM bake che? kAraNa ke A hAthI zuM pAmelAne-pAse AvelAne haNe? ke nahiM pAmelAne haNe ? pAmelAne haNe ema kahe te tane ja haze,-ema jyAM te haju potAnuM saMbhASaNa AgaLa calAve che, tyAM to hAthI pAse AvI pahoMce, ne tene pakaDyo. pachI mahAvate tene mAMDamAMDa cheDA. tema tevA prakAre vikalpa karanAre evo te te darzanamAM sthita jIva paNa kutaka-hastIthI grahAyela hoya che, te sadgusa-mahAvatathI ja mUkAvAya che. AnA jevuM bIjuM ramUjI daSTAMta-kRtAdhAre pAtra uThavA pAtrAdhAra vRtam ! ghInA AdhAre pAtra che ? ke pAtranA AdhAre ghI che? e prayogasiddha karavA mATe vedI paMDite pAtra UMdhuM vALyuM eTale ghI DhoLAI gayuM ! Ama sarvatra judo ja artha grahaNa karavAnA svabhAvavALuM saMvedana jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM jAtiprAyatA hoya che. eTale ke kahevAnA AzayathI-matalabathI judo ja avaLe ja Azaya grahaNa karavo, "eDanuM coDa vetaravuM" te jAtiprAyatA che, dUSaNabhAsapradhAnatA che. ane te saMbaMdhI vika9pa karavo te paNa tadrupa hovAthI tevA prakArano jAtiprAya-dUSaNabhAsapradhAna hoya che. 'nAta TUSaurrmAsAH pakSAvihUrta na cai: " tAtparya ke je vAta kahevA mAgatA hoya, tenAthI UlaTe ja-Udhe ja artha pakaDavo ane tevo viklapa karavo te jAti athavA dUSaNabhAsa kahevAya che. aMgrejI kahevata pramANe Chalk ne badale Cheese samajavI, tenI jema. "huM pAmyo saMzaya nahIMcha, mUrakha kare e vicAra; ALasuA guru ziSyanejI, e te vacana prakAra...mana."-zrI ke. da. sajhAya. 4-12 temaja vaLI- svabhAvottaraparyanta eSo'sAvapi tattvataH / nArvAgdRggocaro nyAyAdanyathAnyena kalpitaH // 92 // kRttiH-3mAvottaparyanta gg:- A kutaka paya te svabhAva uttaravALA hoya che, chevaTe "svabhAva" e ja takane uttara hoya che. ane atre "vatumAMvairAM vacce vastusvabhAvo vaDe karIne uttara kahevA yogya che, e vacana uparathI. Ama agni rahe che, pANI bhIMjave che. e eno svabhAva che. bAvaSi-A bhAva 5Nu, tattvataH-tattvathI, paramArthathI, -nArvAda - arvAdagrecara nathI, chAsthano viSaya nathI; vAyA-nyAyathakI, paraprasiddha evA nyAyathI. kevA prakArano hoIne ! Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTiH kutakane chevaTane javAba "svabhAva' (337) svabhAva AvI ubhuM rahe chevaTane ja javAba; kutarka e heya e, evI ehanI chApa, e svabhAva paNa taravathI, chadmasthAcara noya; kAraNa nyAyathI anyathA, anyathI kalpita hoya, 92, artha :-svabhAva ja jyAM chevaTano javAba che evo A kutarka che; ane A svabhAva paNa tattvathI agadaSTivALAne-chadmasthane gocara heta nathI, kAraNa ke nyAyathI e bIjAthI bIjA prakAre kapavAmAM Ave che. vivecana A je kutaka kahyo, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che-A kutarka evo hoya che ke temAM chevaTano javAba "svabhAva hoya che. jyAre bIjI kaI paNa dalIla ke yukti na cAle, tyAre chelle ema kahevAya ke A te A vastune svabhAva che. kahyuM che kevatustramANvattAM vALe" "vastusvabhAvathI uttara kahevo.' Ama agni bALe che-dajhADe che, pANI bhIMjAve che, kAraNa ke evo ene svabhAva che. ane te svabhAva paNa tatvathI-paramArthathI arvAdaSTine eTale ke chadmasthane gocara nathI. amuka vastune svabhAva zuM che? te tatvathI jANavuM e chadmasthane eTale ke jJAnA varaNavaMtano viSaya nathI. jene saMpUrNa chajJAnAvaraNa TaLyuM nathI, te chaghasthanI te jANI zakavAne samartha nathI. zAthI? para darzanIone prasiddha evA anyathA kalapanA nyAyathI. kevA prakAre ? te ke-anya vAdIthI te anyathA-bIjA ja prakAre kalpavAmAM Ave che. koI amuka prakAre vastusvabhAvanI kalpanA kare, te te mATe kahyuM-anyathA-anyathA, prakArAntarathI judA ja prakAre, anyana-anyathI, bIjA vAdIthI, pitta-kalpita heI, kalpavAmAM Avela hAI. dAkhalA tarIke-"varatavamAarattAM vAcaM vastu svabhAva parathI uttara kahevo, ema sarvatra ja tathA prakAre tenI tenI siddhimAM kahI zakAya che. kevA prakAre -jenA vaDe tene arthakriyA karavAno svabhAva che, tenA vaDe te arthIkriyA kare che, nahiM ke kSaNi tAthI. kAraNa ke tene ( arthariyAna) sarva bhAvomAM ja svIkAra che teTalA mATe. kAraNa ke game tyAMthI tenA artha kriyAbhAvanA prasaMgathI tenA kAraNane avizeSa hoya che, taphAvata hotI nathI, tethI. Ama agni, jalanI saMnidhimAM (nikaTa hojarImAM) bhIMjave che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe. tathA jala aninI saMnidhimAM dahe che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe ja-svabhAvanA vaiciyathIvicitrapaNAne lIdhe. temAM paNa lekabAdhA zivAya vaLI bIje svabhAva hoya che, dRSTAMtamAtranuM sarvatra sulabhapaNuM heya che. tethI ema kutarka asamaMjasakArI (ayukta) che. ema adaMparya che, A kahevAnuM tAtparya che. Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (338) gadaSTisamuccaya vaLI bIje vAdI prakAratarathI-judA ja prakArathI tenI kalpanA kare che. Ama jenuM jJAnAvaraNa TaLyuM nathI evA chadmasthanuM jJAna kalpanArUpa (Imaginary) hovAthI, chasthAnI citravicitra kalpanAne meLa khAte nathI ! ne "muMDe muMDe matirminnA' "magaje magaje judI mati' jevuM thAya che! eka kalpanA karaze uttaranI, to bIje karaze dakSiNanI ! Diametrically Opposite ! chadmasthane pratyakSa jJAna te che nahiM, eTale tene badhe AdhAra vikalparUpa kalpanA upara rAkhavo paDe che, ane kalpita jJAnathI aneka kalpita kalpanAtaraMge UThayA kare che; kAraNa ke "vastusvabhAvo uparathI uttara kahevo,' e sUtra pramANe sarvatra ja tevA prakAre tenI siddhi kahI zakAya che. te A prakAre-jenA vaDe karIne tene artha kriyA karavAne svabhAva che, tenA vaDe te arthayiA kare che,-nahiM ke kSaNikatAthI. ane koI paNa artha kriyA tevA prakAranA te vastunA svabhAvathI thAya che. A aWkriyAne sarva bhAvomAM ja svIkAra karAya che, ane game tyAMthI tevI artha kriyAne prasaMga ubhuM karI zakAya che, kAraNa ke tenA kAraNamAM kaI taphAvata nathI. Ama kaI kaheze ke agni, pANInI nikaTa hAjarImAM, bhIjAve che, kAraNa ke tene tevA prakArane svabhAva che! tathA pANI, agninI nikaTa hAjarImAM, bALe che-dajhADe che, kAraNa ke tene tevA prakArane svabhAva che ! athavA te svabhAvanuM vicitrapaNuM hevAthI, lekabAdhA na upaje evA bIjA prakAranA paNa tathAsvabhAvapaNAnI vicitra kalpanA karI zakAya che! kAraNa ke tevA tevA svabhAvane puSTa kare evA daSTAMta mAtranuM sarvatra sulabhapaNuM hoya che! game tyAMthI tevuM anukULa dRSTAMta meLavavuM heluM che ! AvA prakAre kutarka karanAra pitAnA maMtavyanI-pitAnI kalpanAnI siddhi mATe haMmezAM vastusvabhAvano Azraya le che, ane A vastusvabhAva che ema chevaTane javAba ApI sAmA mANasane niruttara karavAne-mukha baMdha karavAno prayAsa dRSTAMtano kare che ! ane cena na kare-game te prakArathI kayAMyathI paNa tene toTo nathI potAnI kalapanAne anukULa evo svabhAva maLI paNa Ave che ! kAraNa ke svabhAvanuM vicitrapaNuM hoya che, ane tene baMdhabesatuM daSTAMta meLavavuM paNa badheya sulabha hoya che! te meLavatAM jhAjhI takalIpha paDatI nathI ! dAkhalA tarIkeagni te mULa uSNasvabhAvI heI dajhADanAra che ema sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayAsa karaze ke juo! agnine svabhAva pANInI hAjarImAM bhIMjAvavAno che, kAraNa ke ulluM pANI bhIMjAve paNa che ! temaja pANIne mULa svabhAva, zItala hoI bhIjAvavAne che, chatAM kutarka karanAra evI dalIla karaze ke-pANIne svabhAva, agninI hAjarImAM dajhADavAne che, kAraNa ke uDuM pANI dajhADe che ! e pratyakSa anubhava che. kAraNa ke te tene svabhAva che. A rIte vastusvabhAvanA oThA heThaLa kutarka karanAra mArI macaDIne pitAne manaphAvate artha baMdha besADe che ! Ama daSTAMtane toTo nathI ne Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : chaghastha kaha5nArUpa kutarkanuM asamaMjasapaNuM (339) kutarkane Aro nathI ! mATe Avo kutaka sarvathA asamaMjasa, ayogya, anucita che, DhaMgadhaDA vinAno-ThAmaThekANA vinAno che, ema tAtparya che. ane eTalA mATe ja AtmArthI mumukSu jogIjane tene sarvathA dUrathI parityAga karavo gya che. A ja arthane vizeSathI kahI dekhADavA kahe che - ato'gniH kledayatyambusannidhau dahatIti ca / amvagnisannidhau tatsvAbhAvyAdityudite tayoH / / 93 // etha jala sannidhAnamAM, anala bhajave vAha! sannidhAnamAM analanA, jala upajAve dAha, ema te banne taNA, tathA svabhAve thAya; ema kai vAdi thakI, jyAre kathana karAya; 93. artha :-eTalA mATe pANInI hAjarImAM agni bhIMjave che, ne agninI hAjarImAM pANI dajhADe che,-ema te bane tevA svabhAvapaNAne lIdhe thAya che, evuM keIthI jyAre kathavAmAM Ave tyAre - vivecana uparamAM kahelI vAtane vizeSathI kahI dekhADe cheH-prastuta vastusvabhAva avagadaSTichadrasthane gocara nathI, chadmastha te svabhAvane yathArtha jANI zakatuM nathI. eTalA mATe ja agni, pANInI saMnidhimAM-nikaTa hAjarImAM, bhIMjave che; athavA pANI, agninI saMnidhimAM-nikaTa hAjarImAM dajhADe che; kAraNa ke agnino ne pANIne tevo tevo svabhAva che,-ema kaI vAdI jyAre dalIla kare che. tyAre zuM? tenuM anusaMdhAna nIcenA lekamAM kahyuM che. agnine asala svabhAva uSNa che, ane tethI dajhAya che ema AbAlavRddha sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAre kaheze ke-agnine svabhAva bhIMjavavAno che, kAraNa ke agni pANInI hAjarImAM bhIMjave che, uNa jala bhIjave che, e pratyakSa dekhAya che. kRttiH kAraNa ke adhikRta-prastuta svabhAva arvAgadoyara-chadrasthanI dRSTine gocara nathI, ato-ethI karIne, e kAraNathI, marina ri-agni bhIMjave che; pratyakSa virodhanA parivAra arthe kahyuM ke-annidhau-jalanI saMnidhimAM, nikaTa hAjarImAM. hari vA-athavA pANI dajhADe che. pratItibAdhA nathI eTalA mATe kahyuM ke-avinasaMnidhau-agninI saMnidhimAM ( agninI nikaTa hAjarImAM) A ema kema che? te mATe kahyuM sAmAthAyoH -te bannene te svAbhAvapaNAne lIdhe. agnine te pANIne tevo svabhAva che tethI karIne, hite-paravAdIthI kahevAmAM AvyA.-ema ema jyAre koI paravAdI kahe che tyAre Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (340) yogadaSTisamuccaya temaja jala mULa zItala svabhAvI che, ane tethI bhIMjAvAya che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayatna karaze ke-pANIne svabhAva dajhADavAne che, kAraNa ke pANI agninI hAjarImAM dajhADe che, uSNa jala dajhADe che, e pratyakSa anubhava che. Ama vastusvabhAvanA eThA nIce kutarka karanAra pitAne manaphAvato artha eka ja vAtamAMthI utArI zake che ! zuM? te kahe che kozapAnAdRte jJAnopAyo nAstyatra yuktitH| viprakRSTo'pyayaskAntaH svArthakaddazyate yataH // 94 // kezapAna vinA bIja, heya na jJAna upAya; evuM paNa yukti thakI, atre sthApita thAya! kAraNa dUra rahyo chatAM, lehacuMba pASANa; svArtha kArya karata sadA, dekhAye A ThANa, 94 artha-atre yuktithI kozapAna sivAya jJAna upAya che nahi; kAraNa ke viprakRSTa ( dUra rahelo) lehacuMbaka paNa svArtha karanAre (pitAnuM kArya karanAre) dekhAya che. vivecana tyAre koI vaLI ema kaheze ke kezapAna (zabdakeSa pI ja-gokhI ja te) sivAya jJAnane bIjo upAya nathI ! ema atre svabhAvanA prasaMgamAM zuSka tanI yuktithI sthApita thaI zakaze. je svabhAvanI ja vAta karyA karaze, te kaI vaLI e ja svabhAvanI yukti AgaLa dharIne upara pramANe dalIla karaze. temAM vaLI kaI viprakarSane (Far-letched argument) eTale dUrapaNAna-cheTApaNAne vAMdho leze, te te paNa A lehacuMbaka dRSTAMtathI dUra karI zakAzeH-dUra rahele ayaskAMta-lehacuMbaka patthara paNa svArtha sAdhe che, arthAt leDhAnuM AkarSaNa vagere pitAnuM kArya karavAne svabhAva dharAvate dekhAya che. kRtti-jorApAnA te kozapAna sivAya, jJAnopA nAsthatra-jJAnaupAya a-svabhAva vyatikaramAM (prasaMgamAM ) che nahiM, putiH yuktithI, zuSka tarka yuktithI, koI bIjuM daSTAMta paNa A arthanuM samarthaka evuM vidyamAna che ja, eTalA mATe kahyuM -viloDaradAntaH-viprakRSTa-dUra rahelo evo ayaskAMta-lehAkarSaka pattharavizeSa, svArtha-svArtha karanAro, lehAkarSaNa Adi svakArya karaNarUpa svabhAvavALo, daphate catA -kAraNa ke dekhAya che. para te ja viprakRSTa ja-dUra rahele ja evo saMnikRSTa lohane ja, nahiM ke tAmrAdine, AkarSe ja che, nahi ke kApe che. tethI Ama AnI jema agni AdinuM tathAsvabhAva kapana konAthI bAdhita thAya ? keIthI nahiM, ema bhAvavA yogya che. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImA i: dRSTAMtapradhAna kuta'nA cuMthaNuAM ! (341 ) kAraNa ke te dUra rahyo rahyo ja lADhAne khece che, najIka hoya teA nahi'; sa'nikRSTa-nikaTa lehAne ja khece che, tAMbA vagerene nahi; leDhAne kheMce ja che, kApatA nathI. kAraNa ke leAhacuMbakanA teve ja svabhAva che. tethI Ama AnI peThe agni vagerenA tathAstrabhAvanuM kalpana kAnAthI khAdhI zakAya vAru ? keAIthI nahi, ema bhAvavA ceAgya che. game tevA svabhAva kuyuktithI ne dRSTAMtakhalathI sthApita karI zakAya ema che, mATe evA kutarkanA cuthaNA karavAmAM kAMi sAra nathI, kai mAla nathI. tattvagaveSaka mumukSue te A duSTa kutarkane nava gajanA namaskAra ja karavA ceAgya che. ! upasa'hAra karatAM kahe che dRSTAntamAtraM sarvatra yadevaM sulabhaM kSitau / etatpradhAnastatkena svanItyApodyate yam / / 95 / ema dRSTAMtamAtra ahI, sarvatra sulabha joya; tapradhAna A koNathI, svanItithI mAtrita hoya? 95 aH- :~Ama pRthvImAM sarvatra dRSTAMtamAtra sulabha che. teTalA mATe e dRSTAMtapradhAna evA A kutarka kAnAthI peAtAnI nIti vaDe karIne bAdhita thaI zake vAruM ? vivecana Ama uparamAM je kahyu te pramANe A pRthvImAM savizeSapaNe sa keAI sthaLe satra dRSTAMtamAtra sulabha che; kAI paNa sAdhya vastu viSe, leAka-pratItithI bAdhita evu', dRSTAMta meLavavu heluM che. pAtAnA sAdhyane anukULa-a'dhabestu' evuM dRSTAMta maLI AvavuM muzkela nathI. pachI bhalene te leAkane pratIta na thAya evu, mAnyAmAM na AvI zake evu hAya ! game tema mArI macaraDIne, tANI kheMcIne, peAtAnI mAnyatAnI DAbI khadha besADavA khAtara UbhuM karelu hAya ! mATe AvuM dRSTAMta jyAM pradhAna che, AvA dRSTAMta para ja jeneA dheA madAra che, AvA dRSTAMtanA peAlA thAMbhalA para ja jenI havAi imArata addhara ubhI che, evA A kutarkane keNu pAtAnI nItithI vArI zake ? keNu bAdhita karI zake vAruM ? kei nahi.... duSTAMtapradhAna kuMta vRtti:-daSTAMtamAtra-dRSTAMtamAtra, sAdhya vastumAM, leAka-pratItithI khAdhita evuM, sayaMtra-sarvAMtra avizeSathI catram kAraNa ke ema, ukta nItithI, gurumaM-sulabha, kSitau-pRthvImAM che. tabaMdhAneDaca-e dRSTAMtapradhAna A kutarka, jainavedyate-kAnAthI dUra karAya-bAdhita thAya? keinAthI svanItinA virodhane lIdhe, ema arthA che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34ra ) yogadaSTisamuracaya kadAca kaI ema kaheze ke kalpanAgaurava AdithI A kutarkane bAdhA pahoMce che. jemake agnisaMnidhimAM pANIne dAha svabhAva kapa temAM kalpanAgaurava (Monstrous imagination) che, ghaNuM bhArI kalpanA che, te gaLe utare ema nathI; kalpanA mATe te bAdhaka che. ema koI kaheze te tene uttara e che ke yuktithI gauravAdi siddha svabhAvanA bApanamAM kapanA gauravAdika samartha nathI, kAraNa ke bAdhaka nathI hajAro ka95nAothI paNa svabhAvanuM anyathA kalpavuM zakya nathI. eTalA mATe ja ka5nAlAghavathI-nAnIsUnI kalpanAthI paNa svabhAvAMtara kalpo zakya nathI, ema samajI levuM. gaurava chatAM aprAmANika hoya te tenuM durgahapaNuM che; ane prAmANika heya te gauravAdi thakI paNa adoSapaNuM che. tAtparya ke kalpanAgaurava hoya ke ka95nAlAghava hoya, tethI kAMI kutarkane bAdhA pahoMcatI nathI; mATe Avo A daSTAMtapradhAna* kutarka sarvathA parityAga karavA yogya ja che ema nizcita thayuM. ahIM ja dRSTAMta kahe che - dvicndrsvpnvijnyaannidrshnblotthitH| nirAlambanatAM sarvajJAnAnAM sAdhayanyathA // 96 / / dvicaMdra svapnavijJAnanA, udAharaNa bala dAva; jyama sahu jJAnanI sAdhate, nirAlaMbatA sAva, 96 artha-jema be caMdranA ane svapnavijJAnanA udAharaNa balathI UThate e A kutarka, sarva jJAnanI nirAlaMbanatA sAdhate sate, jenAthI bAdhita thAya vAru ? vivecana uparamAM kutakanI daSTAMtapradhAnatA kahI, ne AvA dRSTAMtapradhAna kutakane keNa bAdhita karI zake ema kahyuM. te spaSTa batAvavA mATe ahIM dRSTAMta rajU karyuM che - caMdra eka che, chatAM trAMsI AMkhe be dekhAya che svapna mithyA che-beTuM che, chatAM tenuM vijJAna-jANapaNuM thAya che. Ama be caMdranuM jJAna, tema ja svapnavijJAna vAstavika rIte mithyA che, beTA vRtti-vijUrvadaravijJAnaninapasthira-be caMdranA ane svapnavijJAnanA nidarzananAudAharaNanA balathI-sAmarthyathI UThele-upajelo evo kutaka, nirAhAnatA-nirAlaMbanatA, AlaMbanazUnyatA, sarvajJAnAnAma-sarva jJAnI, mRgatRSNa Adi goyara sarva jJAnanI, -avizeSathI, sAmAnya karIne, sAdhanyathA-sAdhato sato jema, -Avo kutaka kenAthI bAdhI zakAya vAru ? * "dAratamAtraumya rahyuM na vAdhyatAnA rAmAvavAdhane nAruM vanALIyATrim " dvA dvA. 22-10 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAtRSTi : AvA duSTa kuta thI sayu ! ( 343) che, AlaMbana vinAnA, AdhAra vinAnA, nimULa che. A dRSTAMtanA sAmarthyathI, A dRSTAMta AgaLa dharIne koI ema kutarka kare ke jema A jJAna nirAla bana hAi mithyA-kheATA che, tema mRgatRSNAdi geAcara khIjA badhA jJAna nirAlaMbana hAi mithyA-khATA che. jhAMjhavAnA jala nirAlakhana che, vAstavika che nahi, paNa mithyA AbhAsarUpa dekhAya che, tema sarva jJAnA nirAlaMbana hAi mithyA che. Ama kutarka karI dRSTAMtanA khale karIne sarva jJAnenu nirAla'khanapaNuM, nirAdhArapaNuM, ni`LapaNuM kei sAkhita karavA jAya, te tene keNu bAdhita karI zake vAru ? kAI nahiM. kutaka kai rIte khAdhita karavo zakaya nathI, enuM A udAharaNlR mAtra rajU karyuM; mATe AvA uMdhA ravADe caDAvI denAra, unmAge laI janAra, utpathe dorI janAra kutarkanA kayA vivekI puruSa Azraya kare ? ane ema tattvasiddhi nathI eTalA mATe kahe che sarva sarvatra cApnoti yadasmAdasamaJjasam / pratItibAdhitaM loke tadanena na kiMcana // 97 // ethI asamaMjasa badhuM, prApta thAya satra; pratIti bAdhita lAkamAM, ethI kAMI na atra, 97 artha :--kAraNa ke A kutarka thakI sarva satra prApta thAya che, ke je asamajasa ( ayathArtha ) ane leAkamAM pratItithI khASita teTalA mATe A kutarkathI kAMI nathI, enu kAMi pratyeAjana nathI. evuM heAya che. vivecana A ane Ama kutarka karavA thakI kei prakAre tattvasiddhi thatI nathI, kAraNu kutarkathI tA sa satra prApta thAya che, game tyAM game te kAMi sAdhya thai zake che. koi eka amuka dRSTAMtanA khalathI amuka vAta siddha karI, kutarkathI te dRSTAMta sarvatra lAgu pADavAmAM Ave che! eka lAkaDIe badhAyane hAMkavAmAM Ave che! A atiprasaMgarUpa hoi asamaMjasa che, ayathArtha che, ayeAgya che. vaLI A kutarka tA lAkamAM paNa pratItithI bAdhita duSTa kRtathI sata vRtti:--sarve-sa+, navazeSa sAdhyu ema prakrama che, sarvatra 2-satra vaLI, sarvatra ja vastumAM prApteti-prApta thAya che, cacasmAt--jo A kutarka thakI, asamaMgahram-asamaMjasa, ( ayathAya),-- atiprasaMgane lIdhe. pratItiASita sro-lAkamAM pratItithI khASita thatu evu, tevA prakAranA dRSTAMtamAtra sArava'tapaNAthI, taneena na cina-tethI AthI-A takathI kAMpta nathI, ( enuM kaSkiM kAma nathI.) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (344) vebaduSTisamuccaya thAya che, eTale ke lokamAM paNa te mATe pratIti upajatI nathI, khAtrI thatI nathI. kutarkathI siddha karAtI vAta lokone paNa mAnyAmAM AvatI nathI. kAraNa ke temAM mAtra daSTAMta sivAya bIjo kAMI sAra hoto nathI Ama sarvathA AvA niHsAra tuccha kutarkathI kAMI nathI, emAM kAMI mAla nathI. eTale AvA asamaMjasakArI lokapratItithI bAdhita kutarkathI sayuM! "tatA paryAsisa%ALA atIndriyArthasidghArtha nIvAroDatha kuri I dvA. DhA, 23-2. mATe je satyatattvano jijJAsu che evA tattvagaSaka AtmAthIe to kyAreya paNa, koI paNa prakAranA kaMI paNa kutarkane bIlakula keDuM ApavA gya nathI ja, ema tAtparya che. A aMge pratyeka mumukSue parama AtmAnubhavI zrImad rAjacaMdrajInA A TakelkIrNa vacana hRdayamAM sadA kerI rAkhavA yogya che- choDI mata darzana taNo, Agraha tema vika95; kahyo mAga A sAdhaze, janma tehanA alpa."--zrI Atmasiddhi kutarka niMdAno sArAMza ane A vacanane jANe pratidhvani karatA heya-paDagho pADatA hoya, ema bhagavAna zAstrakAra maharSi haribhadrasUrijIe A kutakarUpa viSama grahanA tyAga para ATale badhe bhAra mUkyo che, sarva prakAranA Agraha-abhinivezane atyaMta niSedha karyo che. kAraNa ke A kutarka viSama grahanI khUba niMdA karatAM, teozrIe spaSTa darzAvyuM ke-A kutarka, (1) bodha pratye raMgarUpa che, (2) zamane-AtmazAMtine apAyarUpa che, (3) zraddhAne bhaMga karanAra che, (4) mithyA abhimAna upajAvanAra che, ane (5) Ama te cittano aneka prakAre bhAvazatru-paramArtharipu che, mATe temAM abhiniveza karavo mumukSune yogya nathI. (6) sarva vikala avidyAsaMgata che, ane tenI yojanA-goThavaNI karanAra A kutarka che, mATe tethI zuM kAma che ? (7) A sarva kutarka jAtiprAya eTale dUSaNabhAsapradhAna che, pratItithI ane phalathI bAdhita che. dUra rahelAne hAthI haNe ? ke nikaTa rahelAne? tenA jevA vediyADAnI jema. (8) vaLI A kutarkamAM chevaTane javAba svabhAva" che. ane A svabhAva te tattvathI chadmasthAne gocara nathI, kAraNa ke anyathI te anya prakAre ka9pavAmAM Ave che. jemake agni bhIMjave che, pANI bALe che, ItyAdi. (9) Ama sarvatra lekapratItithI bAdhita evuM dRSTAMta sulabha che, te pachI AvA dRSTAMtapradhAna kutarkane kaNa vArI zake ? jemake-be caMdra ne svamavijJAnanA udAharaNanA bala uparathI UThate kutarka sarva jJAnanuM nirAlaMbanapaNuM sAdhe che! (10) Ama lekapratItithI bAdhita evuM sarva kAMI paNa asamaMjasa kutarkathI sarvatra prApta thAya che. kutarkathI game tevuM agaDaMbagaDe game tyAM sAbIta thaI zake che ! te pachI AvA aniSTa duSTa kutarkanuM zuM prajana che? Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : atIndriya atha zuka tane aviSaya (345) mATe AvA kutakagrahano-kadAgrahane tuNanI jema tyAga kara e ja udAraddhi mumukSujanane ucita che, ane ema je kare che, "tene pativratA kulIna strInI jema guNAnurakta yazalakSmI kadI cheDatI nathI. ane A siMgha A duSTa, aniSTa, asat e kutarka viSama graha, atre A daSTimAM avedyasaMvedyapadano jaya thatAM ApoApa TaLe che. / iti kutrkvissmgrnindaadhikaarH| atIndriya arthasiddhiupAya ane ahIM A ema che, eTalA mATe kahe che - atIndriyArthasiddhayartha yathAlocitakAriNAm / prayAsaH zuSkatarkasya na cAsau gocaraH kvacit // 98 // siddhayartha atIndriyArthInI, prekSAvaMta prayAsa; ne te gocara kayAMya nA, zuSka tarkane khAsa 08 artha -oI vicArIne vartanArA prekSAvata janane prayAsa atIndriya arthanI siddhine arthe hoya che, ane te atIndriya artha te kavacit paNa zuSka takane gocara (viSaya) heta nathI. vivecana je prekSAvaMta vicAravAnuM ja che, te vivekIone prayAsa atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che. dharma, AtmA Adi atIndriya artha che, eTale ke indriyane agocara che, iMdriyajJAnavaDe jANI zakatA nathI. tyAM go-cara nathI, arthAt go eTale iMdriya, tene cara-saMcAra nathI, gatiprasara nathI. AvA atIndriya, iMdriyajJAnathI para evA dharma-AtmA Adi arthanuM svarUpa vAstavika rIte kevuM che ? te jANavA mATe, samajavA mATe ne siddha karavA mATe vicAravaMta vivekI puruSo satata prayatnazIla rahe che, jUttiH-atInivArthasidbhayartha-atIndriya arthanI siddhine athe, dhama AdinI siddhi arthe ema artha che, thotiriNA-yathAlecitakArIone. prekSAvatane, pracAra-prayAsa, pravRtti-utkarSa hoya che. zudattarA-adhikRta zuSka tarkane, na vAlI-ane nathI hato te atIndriya artha, jora -gocara, viSaya, vitta-kavasti , karyAya paNa. + " vivaMtAmuvA vRddhiAruM vastRvajJAti gaNAti taine guruva rASaTu guNAnura sthita yAzrI: II - zrI adhyAtmasAra, Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) yogadasimuccaya mathe che. ane ema karatAM teone AtmA-dharma Adi padArthanA atIndriyapaNAnI vizeSa pratIti thAya che. te A prakAre - Idriya" eTale iMdra saMbaMdhinI. idra eTale AtmA jene svAmI che te idriya. athavA je potapotAnA niyata kSetramAM ahamindranI jema sarvasattAdhIza thaIne vate che te iMdriya. tenA kSetramAM bIjAnuM kaMI cAlatuM nathI ne bIjAnA kSetramAM iTriyene IMdra tenuM kaMI cAlatuM nathI. pitapotAnI kSetramaryAdAnI bahAra kaI iMdriyanI AtmA sattA cAlatI nathI. jemake-AMkha dekhavAnuM ja kAma karI zake che, kAna sAMbhaLavAnuM ja kAma karI zake che. AMkhathI saMbhaLAtuM nathI, ke kAnathI dekhAtuM nathI. Ama pratyeka iMdriyanI sattA nAnA ThAkaraDAnI peThe pitAnA nAnakaDA svakSetra pUratI ja maryAdita che. AvI sarva idriyanI sattAthI je para che, te indriyone paNa je iMdra-adhiSThAtA svAmI che, te "AtmA" nAmathI oLakhAtI vastu che. atre kaI ema zaMkA kare ke-AtmA jevI kaI vastu ja nathI kAraNa ke te dRSTimAM AvatuM nathI-najare caDatuM nathI, tenuM koI paNa rUpa jaNAtuM nathI, temaja tene bIje kaI paNa anubhava thatuM nathI. mATe jIvanuM svarUpa che ja nahiM. athavA nathI daSTimAM deha ja AtmA che, athavA iMdriya-prANa e AtmA che, AtmA judo Avata' mAnava e mithyA che, kAraNa tenuM eMdhANa nathI. vaLI je te AtmA hoya te te kema jaNAtuM nathI ? je te hoya te ghaTa-paTa vagerenI jema jaNAvo joIe, mATe AtmA jevo koI padArtha nathI. ane te pachI mokSane upAya paNa mithyA che-phegaTa che. nathI daSTimAM Avate, nathI jaNAtuM rUpa; bIje paNa anubhava nahiM, tethI na chavasvarUpa. athavA deha ja AtamA, athavA iMdriya prANa; mithyA jUdo mAna, nahiM jUhuM eMdhANa vaLI je AtmA hoya te, jaNAya te nahiM kema? jaNAya je te hoya te, ghaTa paTa Adi jema. mATe che nahiM AtmA, mithyA mokSa upAya; e aMtara zaMkAtaNe, samajAvo sadupAya." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi Ama kaI dehAtmavAdI ke jaDavAdI dalIla kare te keTalI badhI pikaLa che, e upara kahelA iMdriyanA svarUpa parathI saheje samajI zakAya che. kAraNa ke je draSTine paNa draSTA Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi AtmAdi atIndriya atha Agamacara (347) che, je rUpane jANanAre che, tene dRSTi kema dekhI zakaze vAru? sava "je draSTA che iMdriyathI para evo abAdhya anubhava je bAkI rahe che, te ja jIvanuM draSTino" svarUpa che. pratyeka iMdriyane te potapotAnA viSaya pUratuM ja jJAna hoya che, paNa AtmAne te pAMca iMdriyanA viSayanuM bhAna hoya che. deha te AtmAne jANatuM nathI, iMdriya ke prANa tene jANatA nathI, paNa khuda AtmAnI sattA vaDe karIne ja te deha iMdriya ne prANa potapotAnA niyata kAryamAM pravarte che. AtmA e badhA yaMtrane calAvanAro yaMtravAhaka che. Ama sarva avasthAmAM je sadAya nyAro-judo ja jaNAya che, judo ja tarI Ave che, je pragaTarUpe citanyamaya che, te AtmA che; ane e ja enuM sadAya edhANa che-eLakhavAnI nIzAnI che. bAkI dehAdhyAsane lIdhe AtmA deha samAna bhAse che, paNa te banne pragaTa lakSaNa uparathI bhinna che,-"jema asi ne myAna' bhinna che-judA che tema. "je daSTA che daSTine, je jANe che rUpa; akhAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. che iMdriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna, paMca iMdrinA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. deha na jANe tehane, jANe na indriya prANa; AtmAnI sattA vaDe, teha pravarte jANa. sarva avasthAne viSe, tyAre sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e eMdhANa sadAya. bhAsya dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. bhAsyo dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, jema asi ne myAna." (juo) zrImad rAjacaMdrajIkRta zrI AtmasiddhizAstra, Ama AtmAdi arthanuM atIndriyapaNuM sAbita thAya che. ane te atIndriya padArtha te kavacit paNa prastuta zuSka tarkane viSaya nathI hete. sukkA, nIrasa, vitaMDAvAda jevA korAdhAkaDa tarkathI kadI paNa atIndriya arthanI siddhi thatI nathI. mATe evA aprajanabhUta, iSTa siddhine nahiM sAdhanArA, ane ulaTA AtmArthane hAnirUpabAdhArUpa thaI vyAseha upajAvanArA zuSka tarkane karyo vicAravaMta AtmAthI puruSa seve ? Adare? kaI vicAravAna vivekI jIva te tene dUrathI paNa spaze ja nahiM. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (348) gadaSTisamuccaya gocarastvAgamasyaiva ttstduplbdhitH| candrasUryoparAgAdisaMvAdyAgamadarzanAt // 99 // paNa atIndriya artha te, Agama gocara hoya; teha thakI te arthanI, upalabdhi ahiM joya; caMdra-sUrya grahaNAdine maLatuM Ave che; evA Agamadarzane hoya nahi saMdeha, 99 artha-paraMtu te atIndriya artha Agamane ja gocara hoya che,-tenA thakI te atIndriya arthanI upalabdhi (jANapaNuM) thAya che teTalA mATe. kAraNa ke caMdra-sUryanA grahaNa vagerene saMvAdI-maLatA AvatA AgamanuM darzana thAya che. vivecana ukta atIndriya artha keIne paNa gocara hoya to te Agamane ja che. kAraNa ke atIndriya eTale ke iMdriyene agamya evA viSayanuM jANapaNuM AgamathI thAya che. jemake Agama dvArA ema jANavAmAM Ave che ke amuka divase, amuka vakhate atIndriya artha caMdragrahaNa thaze, sUryagrahaNa thaze, ItyAdi. ane te ja AgamavANI Agamagocara pramANe tene maLatA AvatA ja samaye caMdragrahaNa-sUryagrahaNa (Eclipse) Adi pratyakSa dekhAya che. Ama Agamakathanano pratyakSa sAthe saMvAda Ave che, meLa khAya che. eTale A sthUla daSTAMta uparathI atIndriya arthanI vAta e Agamane viSaya che, ema siddha thAya che. jo ke A caMdragrahaNAdi laukika artha che, ema bhAvavA yogya che; chatAM atIndriya hoI daSTAMtarUpe atre rajU karela che. je je viSayamAM niSNAta hoya te viSayamAM tenuM vacana ja pramANabhUta gaNAya, te sAmAnya niyama pramANe atIndriya viSayamAM atIndriya jJAnI evA Asa puruSa pramANa bhUta hei, tenuM ja vacana pramANe che. ane Apta puruSanuM vacana tenuM nAma ja "Agama che. tenI pratyakSa pratIti Ape evuM grahaNanuM daSTAMta atra ApyuM che. paNa A te laukika padArtha che. paNa alaukika evA atIndriya AtmapadArthanA saMbaMdhamAM paNa A Apta ja pramANabhUta che. kAraNa ke te yogIzvare AtmasvarUpanuM sAkSAt darzana karI tenI prApti karI vRtti -norata-paNu gocara te, Ajanacaitra-Agamane ja, atIndriya artha te Agamane ja gocara hoya che. kayAMthI ? te mATe kahyuM -tata tadupaTjhadhita -tenA thakI-Agama thakI te atIndriya arthanI upalabdhine lIdhe. e ja kahe che-candrasUryorririsaMvAghAjamArzanA7-caMdra-sUryanA uparAga (grahaNa) Adine saMvAdI-barAbara maLatA AvatA evA AgamanA darzana uparathI. A laukika artha che ema bhAvavuM. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : atIndriya atha satazrAddha zIlavAna yogI jANe (349) che, ane tathArUpa anubhava karI pote sahaja AtmasvarUpa evA sAkSAt "prabhu" banyA che. ane jevuM AtmasvarUpa temaNe dIThuM tevuM yathArthapaNe temaNe kahI dekhADayuM che. eTale AvA A AtmadraSTA nirdoSa AtmAnubhavI prApta puruSa A bAbatamAM pramANabhUta che, prakRSTa Apta che, parama vizvAsa karavA yogya che. lekavyavahAramAM paNa jema kaI sAcA pramANika manuSyano leke vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhe, tema paramArtha mAM paNa A sAcA pramANika sapuruSa vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhavA yaMgya che, "tahatti" karavA che. parama tattvadA zrImad rAjacaMdrajIe bhAkhyuM che ke "te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naranuM kathana mAne te jeNe anubhavyuM."--mekSamALA pATha 67 ane Ata paNa te ja ke jenA deSa* ne AvaraNa kanyA hoya. jenA rAga-dveSamahAdi doSa ane jJAna-darzana AvaraNa TaLyA che, te ja puruSa "Apta" havA yogya che. kAraNa ke jJAnane AvaraNa hoya te apUrNa jJAnane lIdhe tenuM vacana Ata kaNa?asatya paNa hoya, ne tenA para vizvAsa mUkI zakAya nahi. ane rAga dveSa-mahAdi hoya che tethI paNa asatya vadavAno prasaMga Ave, eTale paNa vizvAsa rAkhI zakAya nahiM. paNa nirAvaraNa jJAna hoya ane rAgadveSarahitapaNuM-nirdoSapaNuM hoya, te ja tenuM vacana saMpUrNa satya hoI vizvAsapAtra hoya-ApyuM hoya. eTale je kaMI sarvajJa vItarAga hoya te ja Apta che, ne tenuM vacana ja Apta che, arthAt parama pramANabhUta hoI parama vizvAsapAtra che. ane AvuM je Aptavacana te ja Agama athavA vizvAsapAtra evuM zAstra che. upasaMhAra karatAM kahe che - etatpradhAnaH sacchrAddhaH zIlavAn yogatatparaH / jAnAtyatIndriyAnarthA stathA cAha mahAmatiH // 10 // vRtti -itatpadhAna -A AgamapradhAna, sadnArdo:-sata zrAddha, sazraddhAvaMta prAjJa, zaravAna-zIlavAna, paradrohathI viratimAna, yogatatva:-gatatpara. sadA temAM abhiyukta-tatpara, evA prakArano hoI, nAnAcatathinarthona-atIndriya arthone, dharmAdine jANe che, tathA jAdu mahAmatti -ane tevA prakAre mahAmatie-pataMjalie kahyuM che - * "doSAvaraNayA niniHzeSAstyatizAyanAt / jAthithA hetuo vakriAntarmakSacaH " -zrI samaMtabhadrAcAryajIkRta AsamImAMsA, Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) gadaSTisamuccaya zrutapradhAna satazrAddha ne gapara zIlavAna; artha atIndriya jANata-kahe mahAmatimAna:- 100 artha -A AgamapradhAna, satuzrAddha (satazraddhAvaMta), zIlavAna e gatatpara puruSa, atIndriya arthone jANe che. ane tevA prakAre mahAmatie (pataMjalie) kahyuM che - vivecana A AgamapradhAna eTale ke Agama jene mana pradhAna-mukhya che, e satazrAddha zIlavAna ne yogatatpara thaI atIndriya ane jANe che. ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che. uparamAM atIndriya viSayamAM pramANabhUta atIdriya artho evuM je Agama arthAt Aptavacana kahyuM, te jene mana pradhAna che, mukhya keNu jANe che, sarvopari che, evo puruSa sazrAddha athavA satuzraddhAvaMta kahevAya che. e sahyAddha zIlavAnuM thAya che eTale ke paradrohathI virAma pAme che, ane yogasAdhanAmAM tatpara rahI dharma-AtmA Adi atIndriya ane jANe che. AgalA lekamAM atIndriya viSayanI bAbatamAM grahaNanA daSTAMta uparathI AgamanuM- Apta vacananuM pramANabhUtapaNuM batAvyuM. AvuM Agamavacana jene mana pradhAna che, te AjJA pradhAna puruSa sat zrAddha kahevAya che. kAraNa ke te sat vacana pratye AjJApradhAna sat zraddhA-daDha vizvAsa-sthira AsthA dharAve che, ane sarvatra satazrAddha puruSanA vacanane AgaLa karI pravartAvAnI utkaTa icchA dharAve che. Ama AtmakalyANane IcchanAra mumukSue sauthI prathama "AjJApradhAna thavuM joIe, kAraNa ke "AjJAthI dharma ane AjJAthI tapa _ema zAstravacana che. sapuruSanI AjJA vinAnI A jIvanI dAna-tapa-zIla Adi kriyA paNa jIvane bAdhaka thaI ulaTI bhavaupAdhi kare che, mATe atre zAstrakAra maharSie AjJApradhAnapaNA guNane sauthI prathama mUkyo che. A AjJApradhAna hoya te ja "sat zrAddha '-sat zraddhALu thaI zake che. prabhu ANu bhakate lIna, tiNe devacaMdra pada kIna." ANe raMge citta dharaje, devacaMdra pada zIdhra varIje."--zrI devacaMdrajI. A je sahyAddha hoya che te pachI yathAzakti AgamanI AjJA pramANe cAlavA tatpara bane che. ane AgamanI mukhya AjJA te "zIla" sevavAnI che. "zIla" eTale AtmasvabhAva; parabhAva-vibhAva pratye gamana karavAthI-vyabhicAra karavAthI zIlasevana te zIlane bhaMga thAya che, mATe parabhAva-vibhAva pratye vyabhicArathI zIla bhaMga na karatAM, AtmasvabhAvamAM rahI "zIla" pALavuM evI mukhya zAstra AjJA che. ane tevA zIlana pAlana mATe ahiMsA-satya Adi paMca zIla parama Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : tava mAsinA AgamAdi trividha upAya (351 ) upakArI che, mATe tenuM pAlana karavuM evI zAsraAjJA che. A AjJAne anusarIne satzrAddha mumukSu puruSa yathAzakti ahiMsA-satyAdi zIlanA pAlanamAM tatpara bane che, ane jema bane tema parabhAva-vibhAvanA tyAga karI AtmasvabhAvamAM rahevA prayatnazIla ane che. Ama te zIlavAna' hAya che. ane Ama je sazrAddha zIlavAna--saMcamI heAya che, te pachI cegane adhikArI banI ceAgatatpara hoya che, AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa yogane sAdhavA pravarte che. ane tema yeAgatatpara thatAM tene divya ceAgIjJAnanI prAptithI atIndriya arthAMnuM jJAna thAya che, sAkSAtkAra thAya che. zuM? te ke-- AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayanprajJAM labhate tatramuttamam // 101 // AgamathI anumAnathI, cAgAbhyAsa rase ya; prajJA trividhe yAjatAM, uttama tattva lahe ya. 101 a:--bhagamathI, anumAnathI ane ceAgAbhyAsanA rasathI,-ema traNa prakAre prajJAne prakalpatAM-prayeAjatAM uttama tattvane pAme che, vivecana muni pata'jali kahe che ke- uttama tattvanI prApti traNa prakAre prajJAne prayeAjatAM thAya cheH (1) AgamathI, (2) anumAnathI, ane (3) yeAgAbhyAsanA rasathI.' prajJAnebuddhine AgamamAM yAjavAthI, Apta puruSanA vacanamAM joDavAthI uttama uttama tattva tattvanI prApti thAya che. anumAna eTale liMga uparathI liMgInu prApti traNa jJAna, temAM paNa prajJAne prayAjatAM uttama tattvanI prApti thAya che. ane prakAre ceAgAbhyAsa eTale vihita anuSThAnanA abhyAsarasamAM paNa prajJAne pratyeAjita karatAM uttama tattvanI prApti thAya che. Ama traNa prakAre AgamathI, anumAnathI ane yeAgAbhyAsarasathI,-e ukta anukrame ja prajJAne prayAjatAM vRtti:--bALamena-AgamathI, AptavacanarUpa lakSaNuvALA mAgamathI, anumAnena-manumAnathI, liMga uparathI liMgInA jJAnarUpa anumAnathI, ceLAsalena 7-ane yAgAbhyAsanA rasathI, vihita anuSThAnarUpa yeAgAbhyAsanA rasathI, tridhA yantrajJA traNa prakAre prajJAme prakalpatA, ukta me ja, kANu ke anyathA te pravRttinI asiddhi che, tethI karIne. te| zuM ? te ke-mate tatramuttamam-uttama tattva pAme che,-pApasamAhanI nivRttine lIdhe zrutAdi bhede karIne. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (352) yogadaSTi samuccaya uttama tatvane pAme che, eTale ke pApa-saMmehanI nivRtti thakI kRtAdinA bhede karIne uttama tattvanI prApti thAya che. bIjI rIte pravRtti karatAM tattvanI prApti thatI nathI. 1. atre tasvaprAptine sauthI prathama upAya Agama che, kAraNa ke Agama e tattvanuM sAkSAt darzana jeNe karyuM che evA AtmAnubhavI puruSanuM vacana che. tevA parama prajJAvata tatvaSTAnA vacanAmRtamAM buddhine javAthI arthAt sapuruSanA vacananI buddhipUrvaka-samajaNapUrvaka ArAdhanAthI uttama tatvanI prApti jarUra thAya. 2. tattvaprAptine bIjo upAya anumAna arthAt sanyAyasaMpanna yuktivAda che. A yuktivAdamAM prajJAna prayoga karavAthI arthAt sanmatiyukta tarka karavAthI tatvanI vizeSa parIkSA thAya che, vizeSa cakAsaNI thAya che, ane yuktinI kasoTImAMthI pAra utaratAM tatvanI atyaMta daDhatA thAya che, sanmatitarkanuM yathAyogya samAdhAna thatAM tatvavinizcaya thAya che. paNa A yuktivAda sanyAyasaMpanna hovo joIe. jema nyAyamUtti niSpakSapAtapaNe-nirAgrahapaNe-madhyasthatAthI satya nyAya tela, tema sanmati parIkSake niSpakSapAtapaNe, nirAgrahapaNe, madhyasthatAthI tattvane tela karI, sanyAyasaMpana yuktiyukta pakSane ja mukta kaMThe svIkAra karavo joIe,-jema A yogadaSTisamuccaya zAstranA kartA maharSi hari bhadrasUrijIe kahI dekhADyuM che ne karI dekhADayuM che tema; athavA mekSamALA nAmaka mahAdarzanaprabhAvaka graMthamAM zrImad rAjacaMdrajIe pradarzita karyuM che tema. "pakSapAto na ke vIre : pirAripu. guvatamavanaM yA tA thAH paripraddaH "zrI haribhadrAcAryajI. temaja A yuktivAda AgamathI viruddha na hovo joIe, paNa aviruddha hovo joIe, Agamane anukULa have joIe. kAraNa Agama e sAkSAt tatvaSTA puruSanuM vacana heI, tenuM sthAna yukti karatAM ghaNuM uMcuM che. eTale Agamakta tattvanuM suyuktithI pratiSThAna karavAmAM bAdha nathI, paNa utthApana karavAmAM jarUra bAdha che. ane eTalA mATe ja atre AgamanuM sthAna prathama mUkyuM che. 3. tathA tattvaprAptino trIjo upAya cogAbhyAsa rasa che. satazAstramAM je yogaanuSThAna vihita che, tenA rasapUrvaka abhyAsathI uttama tatvanI prApti thAya che. zAstramAM je yogasAdhana arthAt dharmavyApAra vidhAna batAvyA che, tenA punaH punaH AsevanarUpa abhyAsamAM rasa laI mati jeDavAthI AtmAnI pariNati vizuddha thAya che, ane prajJA nirmala bane che, tethI tattvanA camatkAra temAM bhAsyamAna thAya che. atre "rasa' zabdathI yogAbhyAsamAM ekarasatArUpa-tanmayatArUpa bhAva sUcavyuM che. A gAbhyAsanuM sthAna atre Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : sarvajJAmAM bheda nathI, chatAM atibhakatAnA meha ! (353) trIju mUkayu che, tenuM kAraNa A yAgAbhyAsa zAsraAjJA pramANe temAM batAvela vidhi anusAra hAvA joIe; temaja Agamane anukULa yuktithI yukta evA hAvA joIe, svachaMda pramANe na heAve! joie. Ama tattvaprAptimAM A traNa upAyanu ukta anukrame pUrvApara pradhAnapaNu cheH prathama sthAna AgamanuM, pachI anumAnanu, ane pachI yeAgAbhyAsarasanuM che, kAraNa ke AgaLa AgaLanuM sthAna heAya teA ja pAThThu zeAle che. mATe mumukSu Agamavacanane dRDha zraddhAthI mAnya karI, yuktithI tenI cakAsaNI karI buddhipUrvaka kharAkhara samajIne, tadanusAra jo rasapUrvaka yeAgAbhyAsa kare te tene avazya uttama tattvanI prApti thAya, ema tAtpa che. pahelAM zraddhA, pachI buddhi, ane pachI rasapUrvaka pravRtti,-A anukrame traNe maLe, tA tattvakAnI siddhi sAMpaDe / iti atIMdriyArthasiddhayupAyAdhikAraH / LI sajJa tattva abhedaH sarvajJavAdI abheda adhikAra A ja atha kahe che na tattvato bhinnamatAH sarvajJA bahavo yataH / mohastadadhimuktInAM tadbhedAzrayaNaM tataH // 102 // sarvajJa| bahu tattvathI, nathI bhinna matavAsa; bhedra mAnavA mAhu che, atibhaktonA tAsa, 102 aH--kAraNa ke ghaNA sarvajJAtattvathI bhinna matavALA nathI; tethI karIne tenA bhedanA Azraya karavA te tenA atibhaktoneA-dAseAnA meha che. vRtti:-- na tattvata:--na tattvathI, paramA'thI, minnamatAH-bhinna matavALA, bhinna abhiprAyavALA, sarvajJA vo yata: kAraNa ke bahu sarvA, montaSimuddInAM-meha che tenA atibhaktonA, sarvAtizaya zrAddhanA, tolAyaLa-DenA bhedanA Azraya karavA te sarvajJanA bhenuM aMgIkaraNa, tata:tethI karIne. A dIprAdaSTinu vaNuna aneka hRdayaMgama grAIya carcAvALuM ghaNuM lAMbuM hAi, viSayanI vizadatA ane vAMcakanI sugamatA athe` atre A mukhya adhikArA ane tenA aMtarAdhikArAnA visAganI caiAjanA me prayAjI che. --bhagavAnadAsa, Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354) yogadaSTisamuccaya vivecana "nahiM sarva jajaAjI, tehanA vaLI dAsa."--. 6. sajajhA. 4-14. uparamAM AgamanI athavA zAstranI pradhAnatA ane tenI zraddhA para khAsa bhAra mUke, te pachI kyA zAstranI zraddhA karavI ? kAraNa ke zAnuM paNa bhinnapaNuM che, ema svAbhAvika prazna uThavAne saMbhava che. tene atre uttara Apyo che ke tatvathI dharmavAdanI apekSAe joIe te zAstrane bheda paNa nathI, kAraNa ke tenA zAstAmAM bheda nathI. paNa skUlabuddhi janene tenA bhedanuM abhimAna thAya che, te te te te nayanI apekSAe dezanAbhedane lIdhe ja che. Ama te te dharma-zAstranA praNetA je sarvajJa bheda aneka sarvajJa che, te tatvathI-paramArthathI vicAratAM kAMI bhinna matavALA, kalapanA ati bhinna abhiprAyavALA nathI, temAM koI paNa jAtane matabheda kivA bhakatane meha abhiprAyabheda nathI. eTalA mATe te te sarvane bhajanArA je sarvajJa bhakto che, zraddhALu zrAddhajane che, te sarvamAM kaI paNa prakAranA matabhedane avakAza rahetuM nathI. chatAM paNa te te sarvajJanA keI atibhakti-atizraddhALuo je te sarvamAM bhedanI kalpanA kare, bhinnatA-jUdAI mAne, te te kevala te atibhakatone meha ja-ajJAna ja che, ema kahevuM paDaze. kAraNa ke teo bhaktinA atirekamAM ne zraddhAnI adhatAmAM dharmajhanUnanA AvezathI viveka bhUlI jaI tevA prakAre mithyA kalpanA kare che. paNa vAstavika rIte joIe te anaMta sarvajJo paNa eka abhinna svarUpa che. mATe temAM bhinnatA* kalpavI te mAtra mahine vilAsa che, kevala brAMti ja che. mATe je ArAdhya-upAsya evA sarvajJamAM bheda nathI, te pachI ArAdhaka evA sarvajJabhaktomAM paNa kaI bheda have ghaTato nathI. pitAnA ArAdhya-pUjya puruSane sarvajJa ne satkRSTa mAnavAne mAnavasvabhAva che, mAnavasulabha nabaLAI che. eTale pite mAnelA sarvajJanuM sthAna bIjA badhAthI caDhIyAtuM che ema sAbita karavA icchate te tenuM bhinnapaNuM kalpavAne saheje lalacAya che, ane potAnA ISTa deva pratyenA dRSTirAgathI aMdha thaI tathA prakAre bhinna kalpanAno Agraha kare che. A daSTirAgamAMthI zraddhA-bhaktinA atirekane lIdhe vadhAre paDatA utsAhI atibhaktone AMdhaLuM dhArmika jhanUna pragaTe che; ane tethI dharmane nAme nAnA prakAranA jhaghaDA utpanna thAya che. Ama A bhedaka95nA aniSTaparaMparAnuM mUla thaI paDe che. abhinaMdana jina darizaNa tarasie, darizaNu durlabha deva; mata mata bhede re je jaI pUchiye, sau thApe ahameva." -zrI AnaMdaghanajI. tarata brame na zAkhAmerA mottaSimuvatInAM tAkathai taraH | zrI yazovijyajIkRta dvA dvA. ra3-14 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAtRSTi : pAramArthika saga vyaktibheda chatAM eka ja kevI rIte ? te mATe kahe che-- sarvajJo nAma yaH kazvitpAramArthika eva hi / sa eka eva sarvatra vyaktibhede'pi taccataH // 103 // sarvajJa nAme jehu ko, pAramArthika ja atra; vyakti bhedde paNa tattvathI, te ekaja satra. 103 (355) aH-- sarvAMga ' nAmaneA je kai pAramArthika ja evA che, te vyaktibheda chatAM, tattvathI satra eka ja che. vivecana uparamAM kahyuM ke sAmAM bheda nathI, te kevI rIte ? tenuM ahIM spaSTIkaraNu karyu che:-- sajJa' nAmathI oLakhAtA je koI pazu pAramArthika ja, sAcesAcA, nirupacarita sarvajJa heAya, te vyaktibheda chatAM tattvathI satra eka ja che. vyaktibheda chatAM te sAcA pAramArthika sa`jJane bhale pachI arhat, jina, buddha, ziva, sajJa abheda zakara vagere game te nAma ApavAmAM AvyuM hAya, chatAM tantrathI sarva jJapaNAe karIne te satra eka ja che. te RSabha jina Adi vyaktibhedanI apekSAe bhale bhinna bhinna heAya, teApaNu pAramArthi ka sarvajJapaNArUpa eka sAmAnya lakSaNathI joie te te tattvathI jAtinI apekSAe sarva sthaLe eka ja che, temAM bhedanA avakAza cheja nahi'. "mukto buddho'nvApi yadaizvaryeNa samanvitaH / sarIzva: sa va svAtaMjJAmeoDatra nam / " --zrI haribhadrasUrijIkRta zrI yAgabindu, " ziva zakara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna....lalanA, jina arihA tIrthaMka, jyotisarUpa asamAna....lalanA. zrI supArjina vaMdIe. ' --zrI AnaMdaeNghanajI. paramA sat sajJapaNu anaMta kevalajJAnInA paNu nAma game te hoya ke vyakti game te hAya, paNa sAcuM' hAya, te anaMta sarvanA pazu eka svarUpa che. Ama vRtti-sarvajJo nAma ca: TMzcana- sajJa nAme je kAi at Adi pAramArthika patra di--pAramayika ja che, nirupacaritaja che, sa va sarvatra-te satra ekaja che,-saptapaNA thakI, ryAttameDrepi huM vatta -matibheda chatAM -tathI, RSabhAdirUpa vyaktibheda chatAM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (356) gadaSTisamucaya kevalajJAnasvarUpamAM bheda nathI, kAraNake kevalajJAnI sarvajJa sarva kAMI jANe che. tenA asaMkhya pradezAtmaka AtmakSetramAM anaMta paryAyanuM sthAna che, ane tenI azeSa-saMpUrNa jJAyaka zakti pUrNa kakSAe pragaTI che, tethI te sarva kAMI vizeSa jANe che, sarva prameyapramANa tenuM kevalajJAna hoya che. "kSetra asaMkhya pradeza, anaMta paryAya niveza; jANuga zakti azeSa, tehathI jANere kAMI sakala vizeSa re.... jigaMdA terA nAmathI mana bhIne. sarva prameya pramANa, jasa kevalanANu pahANa tiNe kevalanANI abhihANa, jasa dhyAve re kAMI munivara jhANa re....jimuMdA." -zrI devacaMdrajI. pratipattistatastasya sAmAnyenaiva yAvatAM / te sarve'pi tamApannA iti nyAyagatiH parA // 104 // tethI pratipatti tehanI, jehanI sAmAnya ja; te sarva Azrita tehane, parA nyAyagati e ja, 14. artha -tethI karIne te mukhya sarvajJanI jeTalAone sAmAnyathI ja pratipati (mAnyatA ) che, te sarveya tene Azrita che, ema parA nyAyagati che. vivecana Ama vyaktibheda chatAM sarvajJa eka ja che, tethI karIne A sarvajJane sAmAnyathI ja jeTalA svIkAra karatA hoya, te sarve te sarvane ja Apanna che, Azrita che, evI cAyanI parA gati che. kAraNa ke jema manuSya lakSaNa jenA jenAmAM hoya, mukhya sarvajJane tene tene sAmAnyathI ja "manuSya" tarIke svIkAra kare e nyAyanI bhakta abheda paddhati che; tema sarvajJanuM lakSaNa jenA jenAmAM hoya, tene tene sAmA nyathI "sarvajJa" tarIke svIkAra karavo e nyAyanI rIti che. ane Ama jeTalA jeTalA bhinna bhinna matavAdIo-dArzanike sAmAnyapaNathI ja te sarvajJane svIkAra karatA hoya, mAnyatA dharAvatA hoya, te sarveya mukhyaja-pAramArthika ja evA te - vRtta - pratipattiH tataH- tethI karIne pratipatti, taraMtha-tenI, sarvajInI, sAmAncanaiva sAmAnyathI ja, jIlAnI, jeTalA taMtrAntarInI (anya anya dezanI enI) paNa, te sarvekavi-te saya. tamanna-te mukhya sarvagnane ja Apanna-Azrita che, hRtti cAyatti: - evI parA nAyagati che,-te zivAya tenI pratiSattinI asiddhi che mATe. Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : sAmAnyathI savajJane mAnanArA abheda (357) eka sarvajJane ja mAnya kare che, mAne che, ema nyAyathI sAbita thAya che. mATe sarvajJane mAnanArA judA judA darzanavAdIo paNa sarva kaI eka svarUpa ja che, abheda svarUpa ja che. Ama sarvajJane bhajanArA bhaktomAM paNa bheda hovo saMbhavato ja nathI. vizeSastu punastasya kAtsnye nAsarvadarzibhiH / sarvairna jJAyate tena tamApanno na kazcana // 105 // asarvadarzI sarvane, vizeSa paNa tene ya; pUrNa jaNAya na-te thakI, tene prApta na keya, 105 artha-ane te sarvajJa vizeSa-bheda te saMpUrNapaNe sarva asarvadazI"ene jANavAmAM AvatA nathI, tethI karIne te sarvane prApta thayele evo kaI (asarvadazI) che nahi. vivecana uparamAM sAmAnyathI sarvajJanuM ekapaNuM kahyuM. have koI kaheze ke vizeSathI temAM bheda haze. tene uttara atre kahe che te sarvajJa vizeSa-bheda to asarvadazI evA sarva pramAtRone jANavAmAM saMpUrNapaNe AvI zakato nathI. kAraNa ke te pote asarvadarzI asarvadarzI asarvajJa hovAthI, tenuM sarva darzana teone thatuM nathI, vizeSa saMpUrNa eTale te sarvajJanA vizeSanuM-bhedanuM jJAna teone kema thaI zake? ane kema jANe? sAmAnya evuM darzana thatuM hoya te paNa vizeSa evA tenA jJAnamAM teonI gati hotI nathI. Ama sarvajJanuM svarUpa ciMtavanArA sarva asarvadazIne tenA saMpUrNa vizeSa svarUpanuM bhAna thavuM saMbhavatuM nathI. kAraNa ke saMpUrNane saMpUrNa ne khyAla AvI zake, paNa apUrNane saMpUrNane khyAla kema AvI zake? eTale te te darzana pramANe A sarvajJa saMbaMdhI je bheda kalpanA karavAmAM Ave che, te paNa nirarthaka che. jemakezava loko tene anAdizuddha ne sarvagata kahe che, jene sAdi ne asarvagata kahe che, bauddho pratikSaNa bhaMgura kahe che, ItyAdi je bheTa kapAya che te nakAme che. kAraNa ke-(1) tenA vizeSanuM parijJAna eTale ke sarvathA sarva prakAre jJAna chadmasthane thaI zakatuM nathI. (2) yuktionA jAtivAdane lIdhe prAye virodha hoya che, vRttiH--viroSatu-vizeSa to, bheda te puna-vaLI, tasya-te sarvAna, caina-kAryathI, saMpUrNapaNe arvazimiDa-asadaza pramAtRothI sarve-sarvathI, na jJAnathI jANavAmAM Avate - tenA Adarzanane lIdhe darzana sate paNa tenA jJAnanI agatine lIdhe, darzana hoya to paNa tenA jJAna pratye gati hotI nathI tethI karIne, tena-te kAraNathI, taM-te sarvane, Aghanna-pratipana, prApta thayele, na 7koI asarvadaza nathI. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) gadaSTisamucaya eTale anumAnarUpa yuktionA paraspara viruddhapaNAthI eka bIjAnuM khaMDana kare che. sAMkhya ne zaiva bauddhanuM khaMDana kare che, te bauddha sAMkhya ne zivanuM pratikhaMDana kare che. Ama khaMDanamaMDana paraMparA cAlyA kare che, ne A praznane niveDo kaI rIte AvatuM nathI, ane ghANIne bela jyAMne tyAM paDyo rahe che ! (3) ane bhAvathI phalano abheda che. eTale ke paramArthathI phaLamAM bheda paDatuM nathI.4 kAraNa ke sarvajJanuM vizeSa svarUpa game te ho, paNa te guNaprakarUpa sarvajJanI ArAdhanAnuM sAdhya phaLa te eka ja che, ane te kalekSayarUpa mekSaphala che. eTale te sarvajJa bhagavAna pratyenA bahumAnanuM ja phaladAyakapaNuM hevAthI je kaI paNa te sarvajJanI sAcA bhAvathI bhakti karaze tene ja te phaLa maLaze, mATe te sarvajJanA vizeSa svarUpa saMbaMdhI mithyA vAdavivAda zo? nakAme jhagaDo zo? Ama vizeSathI te sarvajJane pratipanna thayele-pAmela e koI paNa asarvadazI che nahi, te pachI sarvajJamAM bheda che ema keNa dekhI-jANI zake vAru ? mATe tenI ekatA je siddha che te mAnya karI, vizeSanI vAta hAlI jatI karavI, e ja sarva asarva dazI chaghasthAne sAMprata ne zreyaskara che, ane paramArthathI AtmAthI mumukSu jogIjanane temaja karavuM ucita che. tasmAtsAmAnyato'pyenamabhyupaiti ya eva hi / / niji tulya evAsau tenAMzenaiva dhImatAm // 106 // (tethI) sAmAnyathI paNa ehane, mAne adaMbha je; te aMze ja dhImaMtane, tulya ja hoye teha, 106 artha:-teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je nircAjapa-sAcesAcI rIte mAnya kare che, te teTalA aMze karIne ja matima tene mana tulya ja-sarakhe ja che. vivecana teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je kaMI paNa mAne che, svIkAre che, te te tti:-tawArasAmAcaroDabena-tethI karIne sAmAnyathI paNa A sattane, amyupaiti ca zva di-je koI asavaMdazI mAnya kare che, nircAna-nivyAja paNe (sAcesAcI rIte), aucitya yugathI teNe kahelanA pAlanamAM tatpara thaIne, turaka vAtau-te layaja che. tenAMzana-te sarva pratipatti lakSaNa aMzathI, dhInatAma-dhIme tene, anupaData buddhivaMtane, ema artha che. x "anAdizuddha ityA diryazca bhedo'sya kalpyate / tattattantrAnusAreNa manye seo'pi nirarthakaH / / vizeSasyAparijJAnAdyaktInAM jAtivAdataH / prAyo virodha jAmelA% mAvataH "--zrI haribhadrasUrichakRta zrI yogabindu, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : rAjasevakavata savabhakto abheda (359) mAnyatA pUratA aMzathI dhImone mana sarakhA ja che. eTale ke nircAjapaNe, nidabhANe, niSkapaTapaNe, sAcesAcI rIte te sarvajJanI AjJAnA pAlanamAM yathocitapaNe tatpara thaI, tene je kaI mAnya kare che, te sarvajJa mAnyatArUpa sAmAnya aMze karIne buddhimAna prAjJajanone mana tulya ja che, samAna ja che,-pachI te bhale game te matane, saMpradAyane ke darzanane anuyAyI hoya. ane sarvajJane mAnavuM, eTale niSkapaTa, nirdabhapaNe tenI bhAkhelI AjJAnuM pAlana karavAmAM tatpara rahevuM, ema artha spaSTa karyo che. kAraNa ke mukhethI mAnyapaNe kahIe, paNa AjJA ArAdhana na karIe, te te mAnyapaNAnI mazkarI vA viDabanA karavA barAbara che ! e te "cAkara terA, kahyA nahiM karuM !"--enA jevo ghATa thaye ! mATe ahiMsA, satya AdinA pAlana saMbaMdhI enI AjJAnuM pAlanamAM sadA ughukta rahevuM, eja e sarvajJa bhaganAnanI ArAdhanAno zreSTha upAya che. ane tevA prakAre zrI haribhadrasUrijIe aSTakamAM kahyuM che + "sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhAMje; hukama hAjara khIjamati karatAM. saheje nAtha nivAje. sevA sAra re jinanI mana sace"--zrI devacaMdrajI. tAtparya ke-je koIpaNa sarvajJa tatvane, svIkArI, nidabhapaNe-niSkapaTapaNe, sAcA bhAvathI tenI AjJAnA ArAdhanamAM tatpara hoya che, te sarva teTalI mAnyatA pUratA samAna aMzathIjha tulya ja che, samAna ja che. cAhe te jaina hoya ke ajaina sarva bhaktone hoya, bauddha hoya ke brAhmaNa hoya, zaiva hoya ke vaiSNava hoya, sAMkhya abheda hoya ke naiyAyika hoya, vedAMtI hoya ke siddhAMtI hoya, IslAmI hoya ke isAI hoya, game te mata saMpradAyane anusakhta hoya, paNa je te sarvazane (omniscient) mAnato hoya to te ekarUpa-abhedarUpa ja che. Ama sarvane sAmAnya evI sarvajJa mAnyatA jagatanA samasta saMpradAyanuM eka anupama milanasthAna che, mATe eka abhedasvarUpa sarvajJane mAnanArA sevaka bhaktajanamAM koI paNa bheda ghaTato nathI, ema siddha thayuM. A ja artha nidarzanagarbhapaNe kahe che - + "vastha rAnAdhanovAyaH sAccAsa va . yathAzakti vidhAnena niyamAtsa phalapradaH / / " x"sarvajJapratipattyaMzamAzrityAmalyA dhiyA / nirvyAjaM tulyatA bhAvyA sarvataMtreSu yoginAm || 23-17 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (360) yathaivaikasya nRpaterbahavo'pi samAzritAH / dUrasannAdibhede'pi tadbhRtyAH sarva eva te / / 107 // jema eka rAjA taNA, Azrita hoya ghaNAya; dUra-nikaTa bhedaiya te, tasa sevaka saghaLAya. 107 yogadRSTisamuccaya aH--jema koi eka rAjAnA ghaNAya AzritA hAya, paNa dU-nikaTa Adine bheda chatAM, tee saveya tenA bhRtya-sevake che; vivecana uparamAM suyuktithI je sajJabhaktonu abhedapaNuM ghaTALyuM, tenuM ahIM leAkaprasiddha daSTAMtavaDe samarthana karyu" cheH-jema kei eka amuka rAjA hoya, ane tenA Azrita evA sevA karanArA aneka puruSA hAya te AzritamAM koi rAjAnI nikaTanA sevaka hAya, kAI dUranA hAya, koI pradhAna hoya, te kAi maMtrI hAya; koI saradAra hAya tA keAI sIpAi hAya; kAi kArakuna hoya, teA keAI paTAvALA hAya. ityAdi prakAre te te puruSanI nimaNuka pramANe darajajAneA bheda heAya che. paNa rAjAnA Azrita evA te badhAya puruSA te eka ja rAjAnA mRtyA te che ja, sevako te che ja. tenA bhRtyapaNAmAM-sevakapaNAmAM kAMi bheda paDatAM nathI. kAinA heddo UMcA tA keineA nIceA, paNa te badhAyanI gaNatrI bhRtyavaga mAM ja-dAsavaCmAM ja thAya che. te sarva eka varga tarIke rAjasevaka (Government Servant) kahevAya che. * datika ceAjana kahe che-- sarvajJatattvAbhedena tathA sarvajJavAdinaH / sarve aail jJeyA bhinnAcArasthitA api // 108 // vRtti:- caivasya nRpateH--jema kAi eka vivakSita rAjAnA, vaDaji samAzritA:-dhaNAya samAzrita puruSA, tUrAsannAmeireSi-dUra-Asana Adi bheda hatAM chatAM, tevA prakAre niyoga bheda (nImaNuMkanA bheda) karavAmAM Avye paNu, saTTA-te vikSita rAjAnA bhRtyA-sevA, sarva patra te-te samAzrita sarveSa hoya che. vRtti:-sarvajJatavA mephena-matheAkta nItithI hetubhUta evA sarvAMttatattvanA abhedathI, tathA--tevA prakAre, rAjAnA samAzrita mahu puruSonI jema, sarvajJavinaH sarve-sarve sattavAdI, jina Adi matabheda avala'bIe, tattava:-te sattatattvagAmI, jJeyA:-jANavA, minnAvA sthitA pi-bhinna AcAramAM sthita chatAM, tevA prakAranA adhikArabhedathI. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti : sarva satavAdI abheda sarvajJatattva abhedathI, sajJavAdI badhAya; sarvajJatattvaga jANavA, bhinnAcAra chatAMya. 108 (361) aH--tema sa-jJa tattvanA abhedathI, sajJavAdIe sarve, bhinna AcAramAM sthita chatAM, te sarvajJa tattvagAmI jANavA. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe, eTale ke ukta dRSTAMta anusAra eka rAjAnA Azraye rahelA ghaNA puruSAnI jema, savaiya sarvAMgavAdIe te sarvIsatattva pratye janArA-gamana karanArA che; kAraNake sarvAMga tattvanA uparamAM kahyA pramANe abheda che. tema sa sajJa- pachI bhale te saOnavAdIe tevA tevA prakAranA adhikArabhede bhinna vAdI abheda bhinna AcAramAM sthita hAya. tAtparyaM ke-jema eka rAjAnA Azrita evA ghaNA puruSA hAya, tee peAtAtAnI cAgyatA anusAra nAnA mATA bhinna bhinna adhikAra dharAvatA hAya, UMcA nIcA haiAddA sAMbhALatA hAya, paNa te eka ja rAjAnA Azrita rAjasevaka gaNAya che, teenA dAsabhAvamAM bheDha paDatA nathI; tema bhagavAn sa nadevanA Azraya karanArA, sarvajJane mAnanArA-bhajanArA jaina ke jainetara badhAya sajJavAdIe te eka saCjJatattva pratye gamana karanArA hAI, sajJanA Azrita sevaka bhakta che. pachI te sarvajJa tattvane svIkAra karanArA bhale jaina hAya ke bauddha hoya, zaiva hAya ke vaiSNava hAya, pArasI hAya ke khrIstI hAya, ane bhale te pAtapotAnI cAgyatA pramANe adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAramAM vattatA hAya, uMcI dazAvALA hAya ke nIcI dazAvALA hAya, uttama koTinA hoya ke adhama kepiTanA hAya, game tema hAya, paNa te sarveya eka ja ArAdhya sajJane bhajanArA ArAdhake-bhakto che, sajJasevakA ja che enA dAsabhAvamAM kAI jAtane bheda nathI, te badhAya sarvajJa bhagavAna dAsa che. A sajJanA sAcA sevaka bhakta paNa kANu kahevAya ? te upara spaSTa karyu che, te ahIM nRpasevakanA dRSTAMtathI vizeSa dRDha karyuM" che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa rAjasevaka hAya teNe rAjAnI AjJA UThAvavAmAM sadA tatpara rahevuM joIe, evI sevaka bhakta rIti che, teA pachI A te leAkeAttara deva sarvajJa mahArAjanI AjJAnA AjJA pAlaka pAlanamAM sAcA sevakane keTalA tatpara rahevu joie, te saheje samajI zakAya ema che. ane tenI sevAbhakti karatAM sAcA sevaka bhaktajane sevALanI AzA paNa na rAkhavI joie, ne te ja te sAcI bhakti kahI zakAya; nahi' tA tenI ja AzA rAkhavAmAM Ave te te bhakti nahi, paNa bhADutI kAma jevuM thayuM ! Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (362) " sevA sArajye| re jinanI mana sAce, paNa mata mAgeA bhAi ! mahinatanA phaLa mAgI letAM, dAsabhAva savi jAi....sevA0 bhakti nahi te teA bhADAyata, je sevA phaLa jAce; dAsa tirka je ghana bhari nirakhI, kekInI pare nAce....sevA '-zrI devaca'drajI ane Asana devanA AvA je sAcA sevaka bhaktajane heAya, tee samAnasI hAvAthI, sarvaya sAdharmika che. eTale tene eka bIjA pratye parama vAtsalya hAvuM joIe, parama prema sphuravA joIe, vizvamaMtvanI (Universal Brotherhood) bhAvanA daDhapaNe vikasavI joie, ema A uparathI saheje phalita thAya che. ane Ama che tA pachI ekabIjA pratye kAi paNa prakAranA dveSane, matsarane ke asahiSNutAne udbhavavAnu sthAna paNa kayAM rahe che ? upasaMhAra karatAM kahe che-- na bheda eva tattvena sarvajJAnAM mahAtmanAm / tathA nAmAdibhede'pi bhAvyametanmahAtmabhiH // 109 // cagadaSTisamuccaya mahAtmA sarjA tA, tattvathI bheda ja nAya; nAmAdi bheya A, bhAvya sujJane hoya. 109 a -- mahAtmA sarvajJAnA tattvathI bheda ja nathI,-tevA prakAre nAma vagerenA bheda chatAM paNu,A mahAtmAoe bhAvavu. yeAgya che. vivecana "rAma kaheA rahemAna kaheA kAu, kAna kahe| mahAdevarI. "--zrI AnadaghanajI " izvara allA tere nAma, sakhake sanmati de bhagavAna !" uparamAM je sarvInA sabadhI vivaraNa karyuM, teneA upasaMhAra karatAM mahAnubhAva mahAtmA zAsrakAra maharSi kahe che ke tattvathI-paramAthathI joie tA mahAtmA sarvajJAmAM eTale ke kharekharA bhAva sarvanAmAM bheda ja nathI. bhale tevA tevA prakAre iSTa-aniSTa vRtti:-na mek va-bheda ja nathI, tavenatattvathI, paramArthathI, sarvajJAmAM mahAtmanAmsarvaijJa mahAtmAtA, bhAva sarvajJAne ema atha` che, tathA-tevA prakAre, nAmAvimeMTeDaji- iSTaaniSTa nAma Adi bheda chatAM, mAnyamatanmAtmamiH A mahAtmAoe bhAvavuM yAgya che,-zrutamedhA-asamAThusAra prajJAvaDe karIne. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : nAmAdi bheda chatAM tattvathI sarvaza abheda (363) nAma vagerene bheda hoya, te paNa tatvathI te temAM kaMI paNa bhedane abhAva che. Ama mahAtmA janee kRtathI, medhAthI ne asaMhathI sAra-pradhAna evI prajJAvaDe bhAvavA egya che. kAraNake paramArtha daSTithI vicAratAM, sAcA kharekharA bhAva-sarvamAM keIpaNa jAtane bheda saMbhava nathI, ema budhajanene spaSTa jaNAya che. "sarva jANe te sarvajJa" ema tenI vyAkhyA parathI A yuktisiddhapaNe pratIta thAya che. bhale pachI nAmabheda bhale he e sarvajJane mata-saMpradAya AdinA bhede karIne potapotAnA ISTa evA bhinna bhinna nAma ApavAmAM AvatA hoya, bhinna bhinnapaNe tenuM svarUpa varNavavAmAM AvatuM hoya, bhinna bhinnapaNe tene mahimA gavAte heya, bhinna bhinna paNe tenuM caritra saMkIrtana karAtuM hoya, paNa tenA sarvarUpaNarUpa lakSaNamAM bheda paDatuM nathI. keI tene jina kahe ke ziva kahe, keI buddha kahe ke ahaMta kahe, kaI viSNu kahe ke brahmA kahe, keI Izvara kahe ke khudA kahe, koI rAma kahe ke rahemAna kahe, kaI paramAtmA kahe ke sarvazaktimAna "geDa" (God Almighty) kahe, ItyAdi game te ISTa devanA nAme tene sarva ke bhajatA hoya, paNa temAM nAmabhedathI arthabheda nathI. jema gaMgAnadIne keI suranadI kahe, kaI bhAgIrathI kahe, keI vipathagA kahe, keI maMdAkinI kahe, paNa gaMgA nadI te eka ja che, temAM phera paDato nathI, tema ekasvarUpa sarvanA apekSAbhede bhale judA judA nAma ApavAmAM Ave, paNa tenA tAvika svarUpanI ekatAmAM phera paData. nathI. sarvajJatA te paramArthathI eka ne abhinna ja che, evuM budhajanee medhAthI, mRtathI ne asaMmehathI pAvana evI prajJAvaDe bhAvana karavA yogya che, punaH punaH ciMtana karavA gya che. ane AvA A eka svarUpa sarvajJane je vividha nAma ApavAmAM AvyA che, te paNa tenA vividha guNanA vAcaka che, ane judI judI apekSAe tenA apUrva aciMtya mahimAne varNavatA heI sArthaka che. jemake-te " ahaM" eTale guNani5na pUjAhe-pUjAne yogya, jagatupUjya, vizvavaMdya che. karmazatrune nAza nAmanI karavAthI te "jina-vItarAga che. adhidevapaNAthI te "mahAdeva che. aviruddhatA sukhAvahapaNAthI eTale ke traNe bhuvananA zaMkarapaNAthI te "zaMkara che. brahmajJapaNAthI-AtmajJapaNAthI te "brahmA" che. duHkha haravAthI te hari che. vibudhothI tene buddhidha arcAya che, mATe te "buddhI che. zivamArganI vidhinuM vidhAna karavAthI te "vidhAtA che. AvA hevAthI te vyaktapaNe pragaTa puruSottama che. ItyAdi aneka nAma dharAvatAM chatAM te svalakSaNathI aneka nathI, kAraNake anaMta guNAtmaka eka Atmadravya prasiddha che. eTale vividha guNa apekSAe vividha nAma paraspara viruddha nathI, paNa eka ja arthanA-svarUpanA dyotaka hoI, ekabIjAnA pUraka poSaka che, ane eka ja tattvasvarUpanI puSTi kare che. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364) " ziva zaMkara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna....lalanA0 jina arihA tItha karU, jyeAtisarUpa asamAna....lalanA zrI supAsa. "ityAdi. yogadaSTisamuccaya " ema aneka abhidhAx dhare re, anubhavagamya vicAra....lalanA0 je jANe tehane kare re, AnaMdaghana avatAra re lalanA. zrI supAsa. zrI AnaghanajI. " zabdabheda jhaghaDo kazyA, je paramAratha eka; kahA gaMgA kahe| suranadIjI, vastu kare nahi. cheka. manameAhuna. " ( Ama sa`jJa paramAtmAnA aneka abhidhAna che, ane teneA vicAra anubhavagamya che. je tene paramAthI jANe che, tenuM yathArtha svarUpa eLakhe che, tene te AnaMdaghana avatAra' kare che, tarUpa sarvajJapadanI prApti karAve che. ane A eka iSTa paramA hetunI siddhine arthe, A sarvajJa bhagavAnane game te nAme bhajavAmAM Ave, temAM virAdha ze!? jo paramA eka che, teA zabdabhedanA jhaghaDA ze ? x" arhanniti jagatpUjyo jinaH karmArizAtanAt / mahAdevodhidevatvAcchaGkaro'pi sukhAvahAt // viSNurjJAnena sarvArthavistRtatvAt kathaMcana / brahma brahmajJarUpatvAddharirduHkhApanodanAt // ityAdyanekanAmApi nAne ko'sti svalakSaNAt / yato'nantaguNAtmaikadravyaM syAt siddhasAdhanAt // " "" cA. sajjhAya. 4-21. ane AvA A sarvajJane bhajanArA bhakta jogIjanA te prabhuthI dUra* hAya ke nikaTa hAya, tApaNu sarveya te sarvajJanA sevaka-upAsaka ja che. pachI bhale te upAsake peAta --zrI amrutacadrAcArya cha (?) praNIta paMcAdhyAyI. "buddhasvameva vibudhArcitabuddhibodhAt / tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtAsi dhIra zivamArgavidhervidhAnAt / vyaktaM tvameva bhagavanpuruSottamo'si // " --zrI bhaktAmarastAtra. 66 'nirmalaH zAzvato zuddhaH nirvikalpo nirAmayaH / niHzarIro niyataMko siddhaH sUkSmo niraMjanaH // mahAdevo mahAvIro mahAmoha vinAzakaH / mahAbhAvo mahAdarza: mahAmuktipradAyakaH / / " zrI bhadrabAhusvAmIkRta jinalallusahasranAma, *" dUzasannAdibhedo'pi tadbhRtyatvaM nihanti na / eko nAmAdibhedena bhinnAcAreSvapi prabhuH // zrI yAvijayakRta dvAra dva. 23-18, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi bhaktinA be prakAra-citra ane acitra (365) pitAnA adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAra pALatA hoya, nAnA prakAranA anuSThAna AdaratA hoya, pitAnI uMcI nIcI AtmadazA anusAra vividha rIte te prabhune bhajatA hoya, paNa te upAsya-ArAdhya prabhu je eka ja che te tenA upAsake-ArAdhake paNa eka rUpa ja che. citra acitra devabhakti vibhAga zAagabha ja (zAstramAM kahela) bIjI upapatti-yukti kahe che - citrAcitravibhAgena yacca deveSu varNitA / bhaktiH sadyogazAstreSu tato'pyevamidaM sthitam // 110 // citra acitra vibhAgathI, bhakti devanI jeha; sadyoga zA varNavI, tethI paNa sthita eha, 110 artha -ane deva pratyenI bhakti, citra ane acitra e be vibhAgathI sagazAstromAM varNavavAmAM AvI che,-te uparathI paNa A (je kahyuM te) ema ja sthita che. vivecana uparamAM je kahyuM ke sarvajJanuM ekapaNuM che, tenuM samarthana karavA mATe zAstrokta bIjI yukti ahIM kahI che-adhyAtma viSayanuM ciMtana karanArA sagazAmAM varNavavAmAM AvyuM che ke-kapAla, mukta vagere devanI bhaktinA be spaSTa vibhAga paDe che:-(1) citra eTale bhinna, judA judA prakAranI, (2) acitra eTale abhinna athavA judA judA prakAranI nahiM te. A satuzAstranI puSTi uparathI paNa, prastuta sarvajJa ne tenA bhakatanI ekatA che, te ema ja sthita che, ema ja saMsiddha thAya che. "nahiM sarva jajuA, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa hIjI, citra acitra prakAza...mana." -. sajhAya 4-14 A ja arthane spaSTa karatAM kahe cheH vRtti:- nitrAvitravimona-citra-acitra vibhAgathI - jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, cAane je, seve varNitA-de pratye lokapAla-mukta Adi deva pratye varNavavAmAM AvI che, mati:bhakti, sonApu-samazAstromAM, sarva adhyAtmaciMtA zAstromAM, tAvate kAraNa thakI paNa, zani sthitama-A prastuta ema sthita che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya saMsAriSu hi deveSu bhaktistatkAyagAminAm / tadatIte punastattve tadatItArthayAyinAm // 111 // saMsArI deve prati, bhakti nizcaye joya; te saMsArI devanA, kAyagAminI heya. saMsArAtIta tavamAM, bhakti paraMtu seya; saMsArAtIta arthamAM, gamanakArInI hoya. 111 artha-kAraNake saMsArI de pratye, te kAyamAM janArAonI bhakti hoya che; paNa te saMsArathI atIta-para evA tatva pratye, saMsArAtIta artha pratye janArAonI bhakti hoya che. vivecana kenI kenI bhakti kevA kevA deva pratye hoya che, tene spaSTa vibhAga atre karyo che? (1) lekapAla vagere je saMsArI de che, tenA pratyenI bhakti te saMsArI devanI kAyamAM janArAone hoya che, te te saMsArI devanI gatimAM je gamana sukAnA bhakta karanArA che-javAvALA che, tevAo te saMsArI denA bhakta-sevaka mumukSu hoya che, teo ja tene bhaje che.* (2) paraMtu te saMsArathI atIta para tattva pratyenI bhakti te saMsArAtIta artha pratye janArAone hoya che. saMsArathI atIta-para evA rogamArge je gamana karanArA che, evA yogIjananI bhakti te saMsArathI atIta, saMsArane pAra pAmelA, evA para tattvamAM ja hoya che. Ama saMsArI denA bhakta, saMsAragAmI saMsArI jIva hoya che; ane mukta sarvajJa devanA bhakta muktigAmI mumukSu jogIjane hoya che. kAraNake "yAdazI mAvanA tAdazI tiddhi jevI bhAvanA tevI siddhi, athavA caNA mati tathA jattiH jevI mati - kRtti-saMpAripu hi tepu-kAraNake saMsArI devAmAM, lokapAla Adi devo praye, mattibhakti sevA, tathAninAma-te kAyagAmIonI, eTale ke te saMsArI devanI kAyamAM janArAonI, (Aya che), taratIte puna:-paNuM tethI atIta, saMsArathI atIta-para, tarere tatvamAM, tatva pratye, tIrAInAjinAM-tenAthI atIta arthagAmIonI, tenAthI atIta -para artha pratye janArAonI. eTale ke saMsArAtIta mAge janArA yogIonI bhakti hoya che. "vanAM garbhanA mane jJAnavAtmA kapUre | vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH // kAmaistaistairhatajJAnAH prapadyante'nyadevatAH / saM saM niyamana thAya tyA niyatAH 4thA | p--gItA. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi saMsArI devanI bhakita citra-suktanI bhakti acitra (367) tevI gati je jene bhaje te te thAya. saMsArane bhaje te saMsArI thAya, mukatane bhaje te mukta thAya. A pariNAmI AtmA jevA jevA bhAve pariNamavA Icache, tevA tevA bhAve te pariNamI zake che. Iyala bhamarInuM dhyAna dharatAM, pote bhamarI bane che. jinasvarUpa thaI jina ArAdhe, te sahI jinavara hove re; bhaMgI IlikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re....Sadarzana" zrI AnaMdaghanajI. A bene vizeSa kahe che citrA cAdyeSu tadrAgatadanyadveSasaGgatA / / acitrA carame tveSA zamasArAkhilaiva hi // 112 // tasa rAga para dveSathI, bhakti AghamAM citra; zamasArA e caramamAM hoya samasta acitra. 112 artha ane temAM pahelA te saMsArI deva pratyenI bhakti, tenA pratyenA rAgathI ne tenAthI anya pratyenA dveSathI saMgata hoI, citra (bhinna) hoya che. ane chellA-te saMsArAtIta tatva pratyenI je bhakti te badhIya zamasAra (zamapradhAna) heI, acitra ( abhina) hoya che. vivecana uparamAM je be prakAranA devanA bhaktanA be vibhAga pADavA, tenI bhaktimAM paNa tevA be bheda paDe che, te ahI batAvyuM che -temAM prathama je lokapAla vigere sAMsArika de che, teo pratyenI bhakti citra eTale nAnA prakAranI hoya che; ane saMsArI devanI mehagarbhapaNane lIdhe te potAnA ISTa deva pratye rAgavALI ne aniSTa bhakti citra deva pratye dveSavALI hoya che. jemake ke hanumAnane, ke zaMkarane, ke viSNune, ke sUryane, ke varuNane, ke anyane bhakta hoya, te tevA prakAranA mehabhAvane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga rAkhI, itara pratye dveSa rAkhe che. Ama te bhakti judA judA devane apekSIne judA judA prakAranI ne rAga-dveSavALI hoya che. emAM sahiSNutAne prAyaH abhAva hoya che, ane huM mAnuM chuM te ja deva sAcA ne bAkI bIjA badhA kheTA, evI mAnyatA mukhyapaNe hoya che. vRtti -jitrA -ane citra, nAnA prakAranI, thepu-AaomAM, sAMsArika deve pratye, rAgata vasatA-pitAnA abhISTa devatAnA rAgathI ane anabhISTanA dveSathI saMyukta evI heya che,-mehagarbha paNAne lIdhe. jitrA-acitra, ekAkAra, eka prakAranI, rame su-paNa caramamAM eTale ke tadatIta-saMsArAtIta tatvamAM, ghaNA-A bhakti; ane te, rAmapArA-zamasAra-mapradhAna, mahisaiva di akhila ja hoya che -tevA prakAranA saMmehanA abhAvane lIdhe. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (368) yogadRSTisamuccaya ane bIjuM je saMsArAtIta-sa'sArathI para evuM mukta tattva kahyuM, tenA pratyenI je bhakti te te acitra eTale ke ekAkAra ja heAya che, eka ja prakAranI hAya che; kAraNa ke te paratattvanuM ekapaNuM-abhedapaNuM uparamAM siddha karAi cUkayu che. mukta tattvanI ane A ekasvarUpa paratattvanI bhakti zamasAra-zamapradhAna hoya che. bhakti acitra temAM eka pratye rAga ne khIjA pratye dveSa, ema heAtuM nathI; paNu satra rAgadveSarahita evA samabhAva hAya che, ane akhaDa zAMtarasane pravAha vahe che, eTale dveSa-asahiSNutA Adi duSTa bhAvAnA udbhavanA asaMbhava che, kAraNa ke samAhane atra abhAva hAya che. Ama aneka evA sa'sArI deveAnI bhakti vicitra ane eka evA saMsArAtIta para tattvanI bhakti acitra hAya che. deva sa'sArI aneka che jI, tehanI bhakti vicitra; eka rAga para dveSathIjI, eka muktinI acitra...mana '--yA. 6. sAya. 4-15 atre ja hetu kahe che saMsAriNAM hi devAnAM yasmAccitrANyanekadhA / sthityaizvaryaprabhAvAdyaiH sthAnAni pratizAsanam // 113 // sthAna sasAri devanA, citra aneka prakAra; sthiti aizvaryAkrikathI, pratizAsane AdhAra. 113 a:--kAraNu ke saMsArI devAnA sthAne sthiti--aizvaya -prabhAva vagere vaDe karIne, pratyeka zAsanamAM, aneka prakAre citra ( jUdA jUdA ) hoya che. vivecana sasArI devA citra-jAtajAtanA ane tenI bhakti paNa citra hoya che ema kahyuM, tenuM kAraNa A pramANe:-Urdhva, madhya ne adheAleAkarUpa A trividha brahmAMDamAM je saMsArI devA che, teonA sthAne pratyeka zAsanamAM aneka prakAre citra eTale sa'sArI devAnA nAnA prakAranA-jAta jAtanA kahyA che. kAraNa ke teonI sthiti, azva, citra sthAna prabhAva, sahaja rUpa vagerethI teenA vimAna Adi sthAneAmAM jAta jAtanA taphAvata-bheda heAya che. jemake (1) hiMdu dharmAMmAM brahmA, viSNu, vRtti:-saMsALiAM phri revAnAM kAraNu ke sa MsArI devAnA-leAkapAla AdinA cazmAjjitrAni kAraNa ke citra-aneka AkAravALA, nepA-aneka prakAre,-kAnA vaDe ? kayA ? te mATe kahyuMsthiraaizvarya mAvA dhai:sthiti, aizvama, prabhAva Adi vaDe karIne, addei zabdathI sahaja rUpa Adinu grahaNa che, sthAnAni-sthAna, vimAna Adi, vRtizAsana-pratizAsane, pratyeka zAsanamAM,-brahmANDanA vaiviSyanA anubhedathI, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImA daSTi: te citra devasthAnene sAdhana upAya citra (36) maheza, iMdra, sUrya, caMdra, pavana, agni, varuNa vagere deva gaNAya che. teonA svAbhAvika svarUpa, sthiti, ezvarya, prabhAva, sAma vageremAM te te yakta varNana pramANe bheda hoya che. (2) jaina dharmamAM cAra prakAranA saMsArI devanikAya kahyA che: bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSI ne vaimAnika. teonA vaLI aneka pratibheda viratArathI varNavyA che. temAM koinI sthiti ochI hoya che, koInI vadhAre hoya che. keInuM aizvarya adhika hoya che, keInuM nyUna hoya che. koIne prabhAva maMda hoya che, keIne ugratejasvI hoya che. keInuM sahaja rUpa AkarSaka hoya che, keInuM anAkarSaka hoya che. Ama rUpa, rasa, gaMdha, varNanA vibhinna bhede karIne taratamatAnA aneka prakAra hoya che. (3) bauddha dharmamAM, khristI dharmamAM, ane bIjA dharmomAM paNa pitApitAnI mAnyatA anusAra saMsArI devenuM varNana karyuM che. Ama pratyeka zAsananI apekSAe saMsArI denA sthAne-vimAna Adi paNa citra prakAranA hoya che. kAraNa ke ema che - tasmAttatsAdhanopAyo niyamAccitra eva hi / na bhinnanagarANAM syAdekaM vartma kadAcana // 114 // (tethI) sAdhana upAya tehane, niyamathI citra ja hoya; kadI bhinna nagara taNe, mAraga eka ja naya. 114 artha -tethI karIne te denA sthAnanI sAdhanAne upAya, niyamathI ja, citrajudA judA prakArane heya che, kAraNake bhinna nagana mAga kadI paNa eka heya nahiM. vivecana ane Ama te te saMsArI denA sthAne bhinna bhinna che, judA judA che, eTalA mATe te te devasthAnanI sAdhanAne je upAya che, te paNa niyamathI citra hoya che, bhinna-jUdA judA prakAranuM hoya che. A mATe atre lekamAM jANItuM daSTAMta ApyuM che ke jUdA jUdA nagare pratye javAne mArga kadI paNa eka heya nahiM. muMbaI, kalakattA, madrAsa, dilhI vagere judI judI dizAmAM AvelA zahere bhaNuM javuM hoya, te tene raste paNa judI judI dizAmAM jate heya, eka na hoya. nahi te te te nagaranuM bhinnapaNuM ghaTe vRtti -tasmA-te kAraNa thakI, tarasAdhanApA :-tenA sAdhanane upAya, te saMsArI devanA sthAnanA sAdhanane upAya. niyAcitra Izva hi-niyamathI citra ja hoya che. A ja vastu leprasiddha udAharaNa dvArA kahe che-7 minnanaLarLa cATu-bhinna nagarone na hoya, pa. varSa vAvanaeka mArga kadI paNa,-tevA prakAre tenA bhedanI anupasine lIdhe. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (370) yogadarisamuccaya nahi. Ama sAdI samajathI bhinna nagaranA mArga paNa bhinna che, tema bhinna saMsArI devasthAnanA sAdhane pAya paNa bhinna che. eTale citra devanI bhakti citra prakAranI che ema sAbita thayuM. AkRti 11 dilhI 1 uttara muMbaI-- pazcima | kalakattA pUrva kAsa citrAcina bhaktinuM keTakaH 8. citra bhakita acitra bhakti lA lakSaNa citrAcitratA kAraNa lokapAlAdi saMsArI deva mukta paramAtmA saMsArI deva kAmagAmI, bhavAbhinaMdI, saMsArAtIta arthagAmI, bhavabhAgasaMsArasiddha virata mumukSu mehagarbhapaNAne lIdhe iSTadevamAM rAga, | asaMmehabhAvane lIdhe zamasArapaNuManiSTamAM dveSa samabhAva ) saMsAri devanA citrasthAnanA sAdhana sadAziva, paraMbrahma, siddhamA Adi upAya citra nAmabheda chatAM nirvANutatvanuM-para panuM abhedapaNa 2) citra AzayathI citrakalabheda saMsAra kSa mekSa [ ri vivimarzatApivagara]. == = Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdi : IchanuM svarUpanI AtmApaNu bhAvanA (371) IcchApUrti karma ane Azayabhede phala. tathA iSTApUrtAni karmANi loke citrAbhisaMdhitaH / nAnAphalAni sarvANi dRSTavyAni vicakSaNaiH // 115 // ke citra abhisaMdhithI, ka IcchApU;i vicakSaNe sahu dekhavA, nAnA phalathI yukta 115 artha -je ISTApUrta karyo che, te sarveya lokamAM citra (jUdA jUdA) abhisaMdhine lIdhe-abhiprAyane lIdhe, nAnA prakAranA phalavALA che, ema vicakSaNae dekhavA gya che. vivecana uparamAM te te denA sthAnanuM citrapaNuM ane tenA sAdhanopAyanuM paNa citrapaNuM kahyuM, tenuM vaLI prakAratarathI samarthana karavA mATe ahI bIjI yukti raju karI che-IcchApUta vagere karmo je lekamAM karavAmAM Ave che, temAM paNa judA judA prANIone abhiprAthabhede judo judo abhisaMdhi-abhiprAya hoya che, AzayavizeSa hoya che. phlabheda ane tethI te sarvanA phala paNa judA judA hoya che, ema vicakSaNa puruSoe-DAhA vijajanee jANavuM yeca che. jenuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze evA IcchApUrta vagere karmo karavAmAM je je abhiprAyabheda hoya che, te te tene phalabheda paNa prApta thAya che, e vAta budhajanene sAva spaSTa bhAse che. jevI matalaba-irAde (Intention) tevuM phala, "jevI bhAvanA tevI siddhi'. IcchApUrtinuM svarUpa kahe che- RtvigbhimaitrasaMskArairbrAhmaNAnAM samakSataH / antarvedyAM hi yadattamiSTaM tadabhidhIyate // 116 // kRtti-vRttani raji -IcchApUta karmo-jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, te IchApUrta karmo, ro-lokamAM, prANigaNumAM, jitrAmiNaMdhita-citra abhisaMdhithI abhiprAyarUpa kAraNathI. zuM ? te kenAnAAni-nAnA prakAranA phalavALA, citra ulavALA che ema, sarvALi-sa', duSTathAni-dekhavA yoga che,-hetabhedane lIdhe. jenAthI ? te mATe kahyuM-nirakSau vicakSaNothI, vidvAnothI. vRtti-zruttimayamAM adhikRta evA RvigethI, maMtraraM -karaNabhUta evA maMtrasaMskAro vaDe karIne, grAhALAnAM sAta-brAhmaNanI samakSamAM, tenAthI anyane, attarvedyAM-vedInI aMdara, hi-spaSTapaNe, nizcaye, vAraM-je hira5 (suvarNa) Adi devAmAM Ave che, tamitte te "ISTa kahevAya che,-vizeSa lakSaNanA vegane lIdhe. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2) gadaSTisamuccaya brAhmaNa samakSa vige karI maMtra saMskAra; vedamAMhi devAya je, iSTa teha avadhAra, 116 artha -katvio dvArA, maMtra saMskAra vaDe karIne, brAhmaNanI samakSamAM, veDhInI aMdara, je ApI devAmAM Ave, te "ISTa' kahevAya che. vivecana | IcchApUrtimAM "ISTa " eTale zuM? tenuM svarUpa ahIM kahyuM che-yajJamAM je adhikRta -adhikArI brAhmaNe hoya, te "Rtviga" kahevAya che. evA Rtvio dvArA, bIjA brAhmaNonI hAjarImAM, vedInI aMdara maMtrasaMskAro vaDe vidhipUrvaka je suvarNa vagerenuM dAna ApavAmAM Ave, te "ISTa' kahevAya che. kAraNa ke temAM "ISTa' zabdano artha barAbara ghaTe che. "huM amuka dAna devA IcchuM chuM" evA ISTa saMkalpapUrvaka yajJamAM dAna devAne vidhi hovAthI, tene ISTa" nAma ApavAmAM AvyuM che. AmAM mahAjananI samakSa ISTa dAnanI gaMbhIra pratijJA levAmAM Ave che, mATe A "ISTa" che. atre bAhya yajJamAM je vidhi pracalita che tene anusarIne kahyuM che. yajJa zabda "yaja' dhAtu parathI nIkaLyo che. ene mULa artha "yaja" eTale yajavuM-pUjavuM, e uparathI yajJa eTale ISTa devanuM yajana, pUjana karavuM te che; ane te pUjanamAM arpaNa yajJanI bhAvanAH karavAnI-homI devAnI bhAvanA hoya che, eTale hemI devuM, arpaNa karavuM brahmayajJa e bIjo artha paNa thAya che. arthAt svArpaNa buddhithI dAnAdi sadanuSThAna karavuM te yajJa. pitApaNAnI-mamatvanI buddhi homI daI, AtmArpaNa bhAvathI kevaLa niHsvArtha paNe-niSkAmapaNe je kaMI Atmabhoga (Self-sacrifice) ApavAmAM Ave, je kAMI ISTa saMkalpita dAnAdi devAmAM Ave, te yajJa ne te ja iSTa;nahiM ke anya pazu Adine bhega ApavAmAM Ave te yajJa, te te yajJanI vikRti ne viDaMbanA che. potAne ne pitAnI vastune bhega-balidAna ApavAnI vAta ja atra mukhya che. mamatva visarjanarUpa-AtmArpaNa bhAvarUpa sAce svArtha tyAga eja yajJanI pAchaLanI prazasta bhAvanA che. vartAmAnamAM paNa apekSAe kaMIka upamArUpa tulanA karIe te ziSTa jananI (brAhmaNe) sabhA samakSa, dAtA sagRhastha (Rtvio ), vyAsapITha (vedI) parathI, gaMbhIra pratijJAvidhirUpa jAherAtathI (maMtrasaMskArethI) je pitAnA ISTa dAnane saMkalpa jAhera kare che (announcement), te samasta vidhi paNa eka prakAre ukta yajJavidhine kaMika aMze maLato Ave che, te jANe tenI nhAnakaDI AvRtti sama lAge che ! astu! A te bAhA yajJanI vAta thaI. bAkI khare pAramArthika yajJa te AMtarika che, Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNi zAya-AdhyAtmika bhAvayA (373) adhyAtma yajJa che, brahmaXya che, ane te ja prazasta hoI sarva sapuruSone saMmata che. mahAtmA jJAnezvara mahArAja kahe che ke- he pAtha ! evI rIte ke potAnA sarva denuM kSAlana karI nAkhe che, keI hRdayarUpI araNImAM vicArarUpa maMthana karIne, ane tene paiyarUpa bhArathI dAbIne, tathA zAMtirUpa dorIthI hacamacAvIne guruvAkyarUpa maMtravaDe maMthana kare che. evI rIte sarva vRttionuM zakya karIne maMthana karavAthI tyAM tatkALa kAryasiddhi thAya che. te kAryasiddhi e ke, tyAM tarata jJAnarUpI agni prajavalita thAya che. arthAt prathama addhisiddhinA moharUpa utpanna thayelA dhUmADAne lepa thatAM agninI sUma cinagArI utpanna thAya che. e pachI yama-niyamanA ge sahaja taiyAra thayelA manarUpa kayalAnI sahAyatAthI te agnine saLagAvavAmAM Ave che. enI sahAyathI moTI javALA utpanna thAya che. tyArapachI vAsanArUpa samidhene aneka prakAranA meharUpa dhRtanuM lepana karIne temane bALI nAMkhavAmAM Ave che. tyArapachI jIvarUpa dIkSita, pradIpta karelA jJAnarUpa agnimAM iMdriya-karmonI Ahuti ApI de che. aMte prANukarmanA "suvA' nAmaka yajJapAtranI sahAyathI agnimAM pUrNa Ahuti karyA pachI ejyabedharUpa avabhUtha snAnane lAbha prApta thAya che, ane saMyamAgnimAM iMdriya Adika homadravyonuM havana karI dIdhA pachI bAkI rahelA Atmasukhane pureDAza tarIke svIkAra karavAmAM Ave che. ? prathama vairAgyarUpa IdhananI pUrNatAthI indriyarUpa agnine prajavalita karIne temAM viSayarUpa dravyanI Ahuti ApavAmAM Ave che, tyAra pachI vAsanarUpa bhUmikAne zuddha karIne tenI upara mULabaMdha mudrAne eTale bAMdhavAmAM Ave che, ane tenI upara zarIrarUpa maMDapa ubhe karAya che. te sthAne iMdriyanigraharUpa agninA kuMDamAM iMdriyarUpa hemadravyo apIne yogamaMtravaDe havana karAya che. e pachI mana ane prANanA nigraharUpa homadravyonI taiyArIthI dhUmADA vinA ja nirdoSa jJAnAgnine saMtuSTa karavAmAM Ave che. evI rIte e sAhityane jJAnamAM arpaNa karIne, pachI te jJAna pite brahmamAM laya pAme che, arthAt x"brahmArpaNaM brahma havibrahmAgnau brahmaNA hutam / brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA // sarvANIMdriyakarmANi prANakarmANi cApare / AtmasaMyamayogAgnau juhyati jJAnadIpite // zreyAra macAvalA jJAnayajJa paraMtara sarva vi pArtha jJAne pariNAvyo "--gItA. athata-(1) je brahmane arpaNa karavAmAM Ave che, te brahmarUpa havi (homa dravya ), brahma animAM, bradhathI homavAmAM Ave che; ane brahma kama samAdhithI tene brahma pratye ja javAnuM che, brahmane ja pAmavAnuM che. (2) bIjAone vaLI sarva idriya ane prANukarmone jJAnathI pradIpta thayelA AtmasaMyamarUpa ga-agnimAM homI de che. (3) he paraMtapa ! dravyamaya yajJa karatAM jJAnayajJa zreyasakara che. he pArtha ! saghaLuMya sarva karma jJAnamAM parisamApta thAya che. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (374) gadarisamuccaya ema thatAM te kevala, ekaluM brA ane brahma ja avaziSTa rahe che. ene ja adhiyajJa eTale brahma mAnavAmAM Ave che."--jJAnezvarI gItA. | zrI uttarAdhyayanasUtranA 12 mA adhyayanamAM paNa saMkSepathI A ja zrI jJAne. zvarajIne maLate bhAva batAve che. brAhmaNe janmathI caMDAla evA harikezibala munine pUche che # - he muni ! tamArI ti (agni) zuM che? tamAruM AdhyAtmika jyotisthAna-agnisthAna zuM che? tamArI suvA (kaDachI) kaI che ? tamArA bhAvayajJa iMdhana (chANAM-lAkaDAM) kayA che? tamArA samidhe kayA che? kyA hamathI tame tine homo che? muni javAba Ape che-"tapa mArI ti (agni) che, jIva mahArUM tisthAna che, yugo mahArI suvA (kaDachI) che, zarIra mahArUM dhana (chANAM-lAkaDAM) che. karma mahArA samidha che, saMjama joga zAMti che, RSi saMbaMdhI e prazasta homa huM hasuM chuM." maharSi haribhadrAcAryajI paNa agnikArikA" aSTakamAM vade che ke-"karmaIbdhanane Azraya karIne jemAM sadbhAvanAnI Ahuti ApavAmAM Ave che, evI daDha agnikArikA dharmadhyAnarUpa agnivaDe dIkSite karavI." "karmendhanaM samAzritya dRDhA sadbhAvanA hutiH| dharmadhyAgninA kAryA dIkSitenAgnikArikA // " Ama sAco prazasta yajJa te bhAvayajJa ja che, adhyAtma yajJa ja che, brahmayajJa ja che. bAkI je bAhya yajJa-ISTa che, te te sakAmane hoya che, te mokSanA aMgarUpa nathI. akAma mumukSune te uparamAM kahelI agnikArikA ja nyAcya che, ene te evI ja "dhUNI" sadAya dhakhAvavI ghaTe che. tathA-- vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / annapradAnametattu pUrta tattvavido viduH // 117 // kRtti -sAvISattarAni-vAva, kUvA, taLAvo lokaprasiddhaja che, tevatAnAni -ane devAyatane, vasatikA Adi. tathA zALAnaM annadAna (laukikaja) che. ane AvA prakAranuM te zuM ? te mATe kahyuM ke-pUrva taravavido vidu-pUrUM ' paribhASAthI tattvavide jANe che. "ke te joi kiM va te joiThANaM 1 kA te suA kiM va te kArisaMgaM ? ehA ya te kayarA saMti bhikkhU ! kayareNa homeNa huNAsi joiM ?" muni uttara Ape che"tvo joI jIvo joiThANaM, jogA suA sarIraM kArisaMga / / kamme ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // " x "ISTApUrta na mokSAGgaM sakAmasyopavarNitam / / kAmatha punaryowA zaiva cAgyAniIi II"--zrI haribhadrasUrikRta aSTaka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : sama anuSThAnamAM paNa Azayabhede kulabheda (375) vAva taLAva kUvA ane, devasthAna annadAna; eha sarvane pUrNa te, jANe tAva sujANa, 117 _artha - vAva, kUvA, taLAva ane devAyatane-devamaMdire, tathA annapradAna-Ane tatvavido "pUtta' kahe che. vivecana vAve karAvavI, kUvA khodAvavA, taLAva baMdhAvavA, devamaMdira caNAvavA, annadAna ApavuM, e badhA pUrtakarma che, ema ttanI paribhASA uparathI tattvavettAo jANe che. (1) vAva vagere jalAya karAvavA, e sArvajanika lokakalyANanA keI apekSAe upayogI sukRtya che. kaI paNa tarasyA tyAM AvIne potAnI tarasa bujhAve ne potAnI AMtaraDI TharatAM jalAzaya karAvanArane aMtaranA AzIrvAda Ape, tethI kaI rIte kaMI puNyabaMdha saMbhave che. jo ke temAM hiMsA Adi doSa paNa che, tathApi jala vinA jIvana TakatuM nathI, eTale tenI jyAM oTa hoya tyAM te pUrI pADavI, te lokopayogI " pUrta karma " che. (2) temaja bhUkhyAne annadAna devuM, te mATe jyAM jarUra hoya tyAM dAnazAlAo karAvavI, sadAvrate khelavA, ItyAdi sukRta paNa janasevAnA prakAre che. ane vinA jIvI zakAtuM nathI, tethI dIna-duHkhI-daridrIne piTane khADe pUravA mATe annapradAnano prabaMdha karavo te puNya evuM "pUtta karma che. duSkALa, ativRSTi, anAvRSTi, vagere bhayaMkara prasaMgomAM janatAnI rAhata mATe yathAzakti rAhatakendro khelI annanI truTinI pUtti" karavI te paNa pUrNa karmane prakAra che. (3) te ja prakAre upalakSaNathI auSadhadAna devuM, rogIonI sArAmAM sArI mAvajata mATe jyAM jyAM jarUra hoya tyAM ispitAle baMdhAvavI, auSadhAlayedavAkhAnAM kholavAM, anAthAlaye-apaMgAla kholavAM, te paNa pUrNa karmanA prakAra che. Ama janatAnA Ihalaukika kalyANa mATenA sAdhanonI jyAM UNapa hoya, tyAM tenI pUtti karavI te "pUtta' karma che. (4) temaja lekanA pAralaukika kalyANa mATenA sAdhananI paNa jyAM jyAM UNapa hoya, tyAM tyAM tenI vRtti karavI, te pUrA pADavA, te paNa pUrNa karma. jemake-devamaMdiro karAvavA, dharmazALAo karAvavI, svAdhyAyagRho-pauSadhAlA-upAzraye karAvavA vagere. Antarahetune adhikRta karI (mukhya karIne) kahe che - abhisaMdhaH phalaM bhinnamanuSTAne same'pi hi / paramotaH sa eveha vArIva kRSikarmaNi // 118 // vRtti -amisaMthe -tathA prakAranA AzayarUpa lakSaNavALA abhisaMdhi thakI-abhiprAya thakI. zuM ? te kendaDha miniM-kula bhinna che. saMsArI devane sthAnAdirUpa phaLa bhinna che, jANIne tameDapi diiSTa Adi anudAna sama ( sarakhuM ) chatAM, ghAma -parama, pradhAna, rAta:-A kAraNatha, sa gva-te ja, abhisaMdhi ja, zrada-ahIM, kulasiddhi mAM, kenI jema ? te mATe kahyuM ke-vAtava kRSivamaLa-kavikarmamAM-khetImAM jalanI jema. ema karUDhithI parama dRSTAMta che. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) gadaSTisamudAya phala bhinna abhisaMdhithI, sama anuSThAna chatAMya; ethI te ja parama ahIM, jala jema kRSimAMya. 118, atha:-anuSThAna samAna chatAM, abhisaMdhine (Azayane lIdhe phaLa bhinna hoya che. tethI karIne te abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhimAM parama (kAraNu) che,-jema kRSikarmamAM jala che tema. vivecana uparamAM je IcchApUrtinuM svarUpa kahyuM, te anuSThAna samAna-ekasarakhuM hovA chatAM, abhisaMdhi pramANe Azaya anusAra tenuM phala bhinna hoya che, juduM juduM hoya che. dAkhalA tarIke koI pAMca manuSya ekasarakhI yajJa-dAnAdi kriyA kare, abhisaMdhi athavA vAva-kUvA vagere karAve, paNa te pratyekane je je AzayapramANe phelabheda vizeSa hoya che, je je aMtara pariNAma hoya che, te te phalAmAM paNa bheda paDe che. Ama abhisaMdhi-AzayavizeSa pramANe phalada hoya che, eTalA mATe A abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhi bAbatamAM parama che, pradhAna che, mukhya che. atre lekarUDhithI prasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jema kRSikarmamAM, khetIvAmAM pANI ja mukhya kAraNa che, tema prastutamAM paNa samajavuM. yogya jamIna hoya, sArA bIja vAvyA hoya, sArI peThe kheDavAmAM Avela hoya, paNa pANI ja na hoya, te e badhA phogaTa che, pANIno joga hoya to ja e badhA saphaLa che. te ja prakAre yajJa-dAnAdi samAna anuSThAnamAM-kriyAmAM paNa sarvatra abhisaMdhinuM-AzayanuM pradhAnapaNuM che. abhisaMdhinA-AzayanA bhedanA kAraNe kahe che- rAgAdibhirayaM ceha bhidyate'nekadhA nRNAm / nAnAphalopabhoktRNAM tathA buddhayAdibhedataH // 119 / / citra lagI lekane, rAgAdithI A ema; bahu prakAre bhinna ahiM, buddhayAdi bhere tema 119, artha ane rAga Adi vaDe karIne A abhisaMdhi (Azaya) nAnA prakAranA phalanA upabhoktA narene tathA prakAre buddhi AdinA bhedathI bhinna hoya che. kUtte - kimi -rAgAdi dethI, arthe ra-A abhisaMdhi vaLI, du-A lokamAM, miDane nAma-manuSyone-aneka prakAre bheda pAme che, tenA mRdu, madhya, adhimAtra bhede karIne. kevA viziSTa manune ? te mATe kahyuM-nAnATomori-nAnA prakAranA phalanA upaletA evA manuSyone, tathA yuddhakArbhivataH-tevA prakAre buddhi AdinA bhedathI ( kahevAmAM AvanArA ) abhisaMdhi bheda pAme che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti : zagAdithI ane buddhi AdithI Azayabheda vivecana ane A AzayamAM paNa bheda paDe che, tenuM kAraNa zuM ? tenA ahI. khulAsA karyAM che ke-rAgAdi pramANe tevA bheda paDe che. jevA jevA rAga, dveSa, meha Adi pariNAma hAya che, tevA tevo AzayarvizeSa-abhisaMdhi nIpaje che. eTale kAinA rAgAdi pariNAma maMda-meALA hAya, koInA madhyama prakAranA hAya, kAinA vadhAre paDatI mAtrAvALA-adhimAtra tIvra hAya. Ama eka sarakhI kriyA karavAmAM paNa rAgAdinI taratamatA pramANe AzayanA bheda paDe che; ane Azaya pramANe phaLamAM paNa bheda paDe che, jevA Azaya tevu phaLa maLe che. rAgAdithI Azayabheda dAkhalA tarIke--keAI traNa gRhasthA che, ne te dareka ekasarakhI rakamanuM dharmAMdA dAna kare che, athavA dharmasthAnaka ke hospITala khaMdhAve che; paNa temAMne eka kIttinA lAlacu che, nAmanA bhUkhyA che, ne leAkeA mhArI vAhavAha karaze, mhArA nAmanI takhtI ceADaze, mhAruM pUtaLu' besADaze, ema samajIne dAnAdi kare che. bIjo kaika kIrttileAbhI che, paNa sAthe sAthe sevAbhAvanAthI prerAIne tema kare che. trIjo ekAMta parIpakAra arthe kevaLa paramAtha premathI prerita thaine te ja kArya kare che. Ama eka ja kAya mAM traNenA rAgAdi pariNAma jUdA che, tethI Azaya jUdA che, ane tethI phaLa paNa jUdA che. pahelAne kIrtti teA maLe che, paNu phaLa tethI AgaLa vadhatu nathI; khIjAne kIrtti sAthe kai vizeSa puNya phaLa paNa maLe che; trIjAne parama puNyarAzine sacaya thAya che, ane jAranI pAchaLa sAMThA tA hAya ja, tema AnuSa Mgika kIrtti Adi paNa maLe che, paNa tenI tevA mahAnubhAva zuddha sevAbhAvIne paravA paNa heAtI nathI. temaja buddhi vagerenA bhedathI AzayamAM bheda paDe che. jevA jevA jenA Adha hAya che, tevA tevA tenA Azaya hAya che te buddhi Adi bhenuM svarUpa nIce kahyuM che. AkRti 12 -Azayabheda mada rAgAdi-madhmaya { 1 tIvra [ / iti iSTApUrtAntargata Azayabhede phalabhedAntarAdhikAraH / ] } 5 (377 ) buddhi jJAna mAdha asamAha Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (378) yogadaSTisamucaya buddhi, jJAna ane asaha karma adhikAra. A ja kahe che - buddhirjJAnamasaMmohasvividho bodha iSyate / tadbhedAtsarvakarmANi bhidyante sarvadehinAm // 120 // buddhi jJAna asamAha e, bedha trividha kathAya; sarva dehinA karma sahu, tasa bhede bhedAya. 120. artha-buddhi, jJAna ne asaMha, ema traNa prakArane baMdha kahyo che, ane tenA bhedathakI sarva prANIonA sarva karmo bheda pAme che. - vivecana zAstramAM bodha traNa prakArane kahyo che - (1) buddhirUpa bedha, (2) jJAnarUpa bedha, (3) asaMmeharUpa bedha. A traNenuM lakSaNa have pachI kahevAmAM Avaze. A buddhi AdirUpa bedhanA bhedane lIdhe sarva dehadhArI prANIonA ISTa Adi sarva karmomAM paNa bheda paDe che. je je jene bedha, jevI jevI jenI samajaNa, te te tenA karmamAM bheda hoya che; kAraNa ke hetabheda hoya te phalabheda paNa hoya, e nyAyanI rIti che. kAraNa juduM, te kArya paNa judu hoya ja, e nyAya prasiddha che. Ama eka ja karmamAM, bodhanI taratamatA pramANe, kamanI taratamatAnA bheda paDe che. temAM- indriyArthAzrayA buddhirjJAnaM tvAgamapUrvakam / sadanuSThAnavacaitadasaMmoho'bhidhIyate // 121 // buddhi iMhiyArthAzrayI, AgamapUrvaka jJAna, sadanuSThAnavat zAnanuM, asaMha abhidhAna, 121 kRtti -kuddhi-buddhi, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, jJAna-jJAna paNa ema ja, arNoddAasaMmoha paNa ema, trividha vola-traNa prakArano bedha, suSyanta-zAstromAM kahyo che, tavA-te ddhi AdinA bheda uparathI, sarvajani-ISTa Adi sarva karmo, mitte-bheda pAme che, sarvahinAmasarva dehadhArIonA, prANIonA -tenA hetubheda thakI phelabheda hoya che eTalA mATe. vRttiH-$kriyAzI vRddhiH-Idriya arthane Azraya kare te buddhi che,-tIrthayAtrALanuM darzana thatAM jema tyAM javAnI buddhi thAya tema; jJAnaM svAmipUrva-ane jJAna AgamapUrvaka hoya che - tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAnanI jema sanunavacaitanna- ane sadanuSThAnavALuM A jJAna, zuM ? te ke kohomipI-asaMmeha kahevAya che, bodharAja che. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : buddhi jJAna ane asaha karma-ratna daSTAMta (379) artha-Idriya arthane Azraya kare te "buddhi' che, AgamapUrvaka (kRtapUrvaka) hoya te "jJAna" che, ane sadanuSThAnavALuM A jJAna te "asaMmoha" kahevAya che. vivecana temAM (1) je buddhi che te iMdriya arthane Azraya karanArI che. iMdriyadvArA jaNane padArtha te buddhine viSaya che iMdriya thakI je jANapaNuM thAya che, te buddhirUpa bAdha che. jemake-keI tIrthayAtrALune dekhIne tIrthagamananI buddhi upaje, te buddhijanya bodha che. AmAM tIthanA svarUpanI gatAgama nathI, mAtra anyane tIrthe jate dekhI, tyAM tIrthe jaIe te kevuM sAruM? evI pitAne buddhi upaje che. (2) jJAna je che te AgamapUrvaka che. zAstra athavA mRtadvArA je bedha upaje che, je jANapaNuM thAya che, je samajaNa Ave che, te jJAnarU5 bodha che. jemake-tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna Agama dvArA thAya che. tIrtha eTale zuM ? tIrtha svarUpa zuM ? tIrthayAtrA kema karavI? e vagere vidhi bAbata zAstrathakI jaNAya che. bhavasAgarathI tAre te tIrtha. tenA vaLI dravyatIrtha, kSetratIrtha, kALatIrtha ne bhAvatIrtha evA bheda che. te pratye kevA vinaya, viveka, bhakti, Adara, bahumAna Adi dAkhavavA joIe, e badhI vidhi zAstra vistArathI batAve che. (3) ane sadanuSThAnavALuM A je jJAna te asameha athavA "bedharAja' kahevAya che. Agama dvArA je jANyuMsamajAyuM te jJAna thayuM. tadanusAra te jJAnasahitapaNe tathArUpa sat pravRtti-AcaraNa karavuM te, baMdhamAM ziromaNi, bodharAja, e asaMmeharUpa baMdha che. Ama buddhimAM IdriyadvArA raka jANapaNuM che, jJAnamAM zAstrathakI jANapaNuM che, ane asaMmehamAM jJAna sahita saAcaraNapaNuM che. ane tethI karIne tenA phalamAM paNa bhedapaNuM che. iDhiyArthagata buddhi chejI, jJAna te Agama heta; asaMmoha zubha kRti guNejI, tiNe phalabheda saMketa mana."--zrI ye da. sa. 4-16. ema eonuM lakSaNa vyavasthita sate, lekasiddha udAharaNa kahe che-- ratnopalambhatajjJAnatatprAyAdi yathAkramam / ihodAharaNaM sAdhu jJeyaM buddhayAdisiddhaye // 122 // vRtti:- snepasTama-ratnanuM sAmAnyathI jANapaNa te Idriya arthanA AzramavALI buddhi che, taDajJAna- AgamapUrvaka te ratnanuM te jJAna ratnajJAna che. tabaEyAddhi-tenI prApti Adi te asaMmeha che-enA bodhagarbhapaNAne lIdhe, yathAmaH-Ama yathAkrame, ukta anukrame, ahIM, buddhi viSayamAM, -udAharaNa, sAdhu-sAdhu che, (samyapha che ),-ISTa arthane sAdhakapaNAne lIdhe. eTalA mATe ja kahyuM-zaikaM yuddhavAlisiddhaye-buddhi, jJAna, ne asaMmehanI siddhi arthe jANavuM. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380) yogadisamuccaya ratna taNA upalabha ne, tehu taNu' vaLI jJAna ; prApti Adi paNa ehanA, jema hoya A sthAna; ehu krama anusArathI, udAharaNa ahI jANa; buddhi AdinI siddhine, kAje sAdhu pramANa, 122 artha:--ratnanI jANa ( khakhara ) thavI, tenu' jJAna thavuM, ane tenI prApti vagere thavI,-ema anukrame ahIM buddhi vagerenI siddhi arthe sAdhu ( samyak-sAdhaka ) udAharaNa jANavu', vivecana ratnanA upala'bha eTale ke AMkhathI dekhIne A ratna che evI sAmAnyathI khabara paDavI, te iMdriya arthAMnA Azraya karatI buddhi che. tenuM jJAna eTale ke AgamapUrvaka te ratnanu jANapaNuM thavuM te jJAna che. ane te ratnanI prApti Adi te ratnanu dRSTAMta medhagarbha paNAne lIdhe asamAha che. Ama anukrame ahI buddhi Adi paratve sAdhu-samyak udAharaNa che; kAraNa ke te abhipreta-iSTa anu. kharAkhara sAdhaka che, eTalA mATe ja buddhi, jJAna, asa'mAhunuM kharAkhara sacATa svarUpa samajavA mATe atre A laukika ratnanu dRSTAMta raju karyu che: (1) jema kAi eka ratna hAya, tene dekhI sAmAnyathI cakSuiMdriyanA viSayathI * A ratna che' evu' je jANupaNa", te buddhirUpa Adha che. (2) ane ratnanA lakSaNa darzAvanArA pratipAdaka zAstra dvArA, tenA AdhAre, te ratna sa`kha'dhI lakSaNanuM vizeSa jANapaNuM, te jJAnarUpa medha che. (3) ane te ratnanuM nizcita svarUpa jANI, tene tathAsvarUpe eLakhI, te ratnanI prApti vagere thavI, te asameAharUpa bedha che. asa'mehamAM tathArUpa jJAna / aMtarbhUta hAya ja che, kAraNapaNe tathArUpa yathArtha jJAna na heAya te| asa mAha kema upaje ? eLakhyA vinA, svarUpa samajyA vinA grahaNa kema kare ? eTale samyapaNe eLakhI, sAkSAt prApti Adi jyAM hAya, tyAM samAha kayAMthI hAya ? asaMmAhu ja hAya. sadanuSThAnanuM lakSaNa kahe che-- AdaraH karaNe prItiravighnaH saMpadAgamaH / jijJAsA tajjJasevA ca sadanuSThAnalakSaNam // 123 // vRtiH--mAtra:-Adara, yatnatizaya ( atizaya mana ), ratne-STa Adi karaNamAM-kriyAmAM, prIti:-prIti, abhidhvaMgarUpa prIti ( prema, gADha sneha), vinna:-avidma,-tenA karaNamAM ja, te ISTa Adi karavAmAM avighra-adRSTanA sAmarthyane lIdhe, saMpavAma-saMpad Agama, saMpattinI prApti,--tethI karIne ja zubhabhAvarUpa puNyasiddhine lIdhe, nijJADhA-jijJAsA, jANavAnI IcchA, ISTa Adi viSayanI ja jijJAsA, tAlevA 2-ane tananI--tenA jANakAra jJAtA puruSanI sevA, iSTa ucita sevA, 6-- zabda uparathI anugrahanuM grahaNa che, sanuSThAnakSaLam-- A sanuSThAnanuM lakSaNu che. kAraNa ke enu anubaMdhasArapaNa che ( anubaMdhapradhAnapaNuM che, paraMparAe ene uttarAttara zubha anubhadha thayA kare che). Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkAda : sata anuSThAnanuM lakSaNa (381) Adara prIti avidha ne, saMpada prApti tema; jijJAsA tajajJa sevanA, sata kRti lakSaNa ema. 123 artha:-kriyAne viSe Adara, prIti, avikha, saMpattinI prApti, jijJAsA ane tajunI-tenA jJAtA puruSanI sevanA-A sat anuSThAnanuM ( kriyAnuM) lakSaNa che. vivecana uparamAM je sadanuSThAna kahyuM, tenuM lakSaNa ahIM batAvyuM cheH (1) kriyAmAM Adara, (2) prIti, (3) avikha, (4) saMpatti prApti, (5) jijJAsA, (6 ) tajajJasevA, (7) tene anugraha. sanuSThAnanuM lakSaNa 1. kriyA Adara -IsTa Adi karavAmAM Adara eTale ke yatnAtizaya heya; je ISTa vagere kriyA karavAmAM Ave te bahumAnapUrvaka, atyaMta AdarathI, atizaya yatnathI karavAmAM Ave, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kriyAmAM veTha nahi kADhatAM khUba jALavIne, upayogajAgRtipUrvaka kriyA karavI, te sadanuSThAna sUcave che. dAkhalA tarIke bhakti kAryamAM- suvidhi jinezvara pAya namIne, zubha karaNI ema kIje re; ati ghaNo ulaTa aMga dharIne, praha UThI pUchaje re...suvidhi dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re; daha tiga paNa ahigama sAcavatAM, IkamanA dhuri thaIe re.suvidhi" zrI AnaMdaghanajI 2. prIti-te kriyA-anuSThAna pratye prIti, aMtaraMga prema, abhiLaMga-raneharUpa prIti hovI te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kaI paNa kriyAmAM aMtaranI prIti-prema-umaLake jyAM lagI na hoya, tyAM lagI te kriyA nIrasa, phIkkI, ne lukhI lAge che, veTha kADhavArUpa thaI paDe che. jyAre tenA pratye aMtarane prema-ullAsa pragaTe che, tyAre te ja kriyA atyaMta sarasa, AhalAdaka ne romAMcaka nivaDe che, tyAre AtmA temAM tanmaya thaI ekarasa bane che. dAkhalA tarIke-prabhubhakti karavAmAM Ave, temAM prItinI prathama AvazyakatA che. prabhu pratye para prema pravAha pragaTe, ananya prIti jAge, tyAre ja prabhu bhaktinI ora majAha-lIjajata anubhavAya che, tyAre ja jIva prabhubhaktimAM tanmaya thaI ekarasapaNuM-ektAnapaNuM anubhave che. "ajita niNaMda zuM prItaDI, mane na game to bIjAne saMga ke; mAlatI phUle mohiye, kima bese he bAvaLa taru bhaMga ke...ajita Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (382) gadaSThisamuccaya kekila kala kRjita kare, pAmI maMjarI ho paMjarI sahakAra ke; UMchA taruvara navi game, giruA zuM hoye guNane pyAra ke... ajita kamalinI dinakara kara grahe, vaLI kumudinI ho dhare caMda zuM prIta ke; gaurI girIza giridhara vinA, navi cAhe ho kamalA nija citta ke....ajita tima prabhu zuM muja mana ramyuM, bIjA zuM che navi Ave dAya ke zrI nayavijaya vibudha taNa, vAcaka jaya ho nita nita guNa gAya ke..ajita." zrI yazovijayajI svAmI svayaMprabhane jAu bhAmaNe, harakhe vAra hAra; vastu dharma pUraNa jasu nIpa, bhAva kRpA kiratAra.-svAmI"--zrI devacaMdrajI 3. avinna-kriyAmAM avizna-nirvighapaNuM e sadanuSThAnanuM lakSaNa che. A nirvighapaNuM adaSTa evA pUrvopArjita zubha karmanA sAmarthyathI upaje che. niviMdane sadanuSThAna thAya te pUrva puSyane pasAya che. jemake-prabhubhaktithI sarva vijJa dUra nAse che. zrI nami jinanI sevA karatAM, aliya vighana savi dUra nAse che; aSTa mahAsiddhi navanidhi lIlA, Ave bahu mahamUra pAse che. "--zrI yazovijayajI 4. saMpadAgama-saMpadunuM AvavuM, saMpattinI prApti thavI e paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. saMpatti paNa zubhabhAvathI upAjelA puNyakarmathI AvI maLe che. koI kiyA phala vinAnI hotI nathI, tema sakriyA paNa saphala vinAnI hotI nathI. eTale sakriyAnA phala pariNAme dravya-bhAva saMpattinI prApti thAya emAM kAMI navAI nathI. dravyasaMpatti eTale artha-vaibhava vagere laukika saMpatti, ane bhAvasaMpatti eTale vidyA-viya-vivekavairAgya-vijJAna vagere saguNonI AdhyAtmika saMpatti. AvI saMpattinI prApti dekhAya, te A sadanuSThAnanuM phala che ema samajavuM. dAkhalA tarIkeprabhubhakti aMge kavivara yazovijayajI kahe che - "caMdra kiraNa uvala yaza ulase, sUraja tulya pratApI dIpe jI; je prabhubhakti kare nita vinaya, te ariyaNa bahu pratApI jhape che. zrI nami. maMgala mAlA lacchI vizAlA, bAlA bahule prema raMge jI; zrI nayavijaya vibudha payasevaka, kahe lahIe sukha prema aMge che. zrI nami. " 5. jijJAsA-te te kriyA saMbaMdhI jANavAnI tIvra icchA, utkaMThA, utsukatA thavI, bhakti Adi sadanuSThAnanuM yathArtha svarUpa samajavAnI tAlAvelI lAgavI, tamannA upajavI, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi: pAMca prakAranuM anuSThAna (383) 6. tajajJa sevA-tajajJa eTale tenA jJAtA puruSanI-jANakAranI sevA te paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. je sAco jijJAsu-tattvapipAsu hoya che, jene tatva jANavAnI tarasa lAgI che, ne te tarasa bujhAvavAne je Icche che, te tenA jANakAra jJAtA puruSane zodhe che, ne nikhAlasapaNe nirmAnIpaNe tenI pAsethI potAnI jijJAsA saMtoSavA icche che, eTale te tajanI sevA-upAsanA kare che, temanA caraNakamala pratye "upaniSada" (samIpa-pAse besavuM te) kare che, jethI tene " upaniSada -rahAyabhUta jJAna prApta thAya che, mATe jJAnI sapuruSanI sevA-paryuM pAsanA karavI te sadanuSThAnanuM sUcaka lakSaNa che. seve saMguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa pAme te paramArthane, nija padane le lakSa"-zrImad rAjacaMdrajI 7. tajajJa anugraha-tenA jJAtA puruSano anugraha-kRpAprasAda paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. tajajJanI sevA karatAM, te prasanna thAya che, ane tethI tene anugraha upaje che. jo ke jJAnI puruSa tevI sevAnA bIlakula abhilASI hotA ja nathI, paNa jijJAsune tethI AtmalAbha thAya che, tethI tevI yAcita sevA karavI e tenA pitAnA ja hitanI vAta che. eTale jJAnInI sevAthI jijJAsA saMtoSAvArUpa anugraha hoya che, ane Ama jJAnInI kRpAdRSTinI vRSTithI jIvanA sarva arthanI siddhi thAya che. Ama sadanuSThAnanuM lakSaNa che. Adara kiriyA rati ghaNI jI, vighana TaLe mile lacchI; jijJAsA budha sevanA che, zubha kRti cihna pratyeSThI.mana -e. 6. sa. 4-17 Ane "sadanuSThAna" kahevAnuM kAraNa e ke tenuM anubaMdhasArapaNuM che, anubaMdhapradhAnapaNuM che. tethI uttarottara zubha anubaMdhaparaMparA thayA kare che, ane uttarottara puNyAnubaMdha puNyanI mAtrA vadhatI jAya che. atre sadanuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe anuSThAnanA prakAra samajavA yogya che, kAraNa ke eka ja anuSThAnamAM kattanA bhedathI bheda paDe che,-jema rogI ane nIrogI bhaktAnA bhedathI bhojanAdi bAbatamAM bheda paDe che tema; rogIne amuka bhojana pAMca prakAranuM vagere rogavRddhino hetu thAya che, ane nIrogIne te ja bhojanAdi anuSThAna bapacayanuM-puSTinuM kAraNa thAya che tema. Ama A anuSThAna sAmAnyathI pAMca prakAranuM kahyuM che -(1) viSa, (2) gara, (3) ananuSThAna, (4) taddhatu, (5) amRta.-guru AdinA pUjAnuSThAnamAM apekSAdi vidhAnathI Ama bheda paDe che. temAM (1) A lekamAM labdhi-kIrti AdinI apekSAthI je karavAmAM Ave che te viSa anuSThAna che. kAraNa ke A saccittane mArI nAkhe che ane mahatuM evA anuSThAnanuM alepa spRhaNathI laghutra saMpAdana kare che. tethI A kharekhara viSa che. 2) divya bhoganA abhiche lAthI je karavAmAM Ave che te "gara' anuSThAna che. kAraNa uparamAM kahI te ja nItithI Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (384) yogadRSTisamurAya A kAlAMtare nipAtana kare che, haNI nAMkhe che, bhavAntaramAM anatha sapAdana kare che, ane Ama garanI jema dhIre dhIre mAre che, tethI A kharekhara 'gara' anuSThAnax che. (3) anAbhogavaMtanu -ekhakharanuM je sa'mUrcchanaja tulya pravRttithI anuSThAna che, te ananuSThAna che, karyuM" na karyA barAbara che. kAraNa ke AnuM mana atyaMta mukhya che, eTalA mATe A AvuM kahyuM che. (4) sadanuSThAna pratyenA rAgathI-bahumAnathI je karavAmAM Ave che, te sadanuSThAna bhAvanA zreya hetu hAvAthI ' tadvetu' anuSThAna che, kAraNa ke AmAM zubha bhAvAMzanA yAga che. (5) A jineAkta che ema jANI karavAmAM Avatu. evu' bhAvasAra je atyaMta sa`vegaga anuSThAna che, tene munipu'gavA 'amRta ' anuSThAna kahe che. 66 d " jinoditamiti tvAhurbhAvasAramadaH punaH / saMvegagarbhamatyantamamRtaM munipuGgavAH // " zrI yogadui jinaguNu amRtapAnathI re....mana0 amRta kriyAne pasAya. re bhavi amRta kriyA anuSThAnathI re....mana0 Atama amRta thAya re bhavi."--zrI devaca`drajI Ama A pAMca prakAranA anuSThAnamAMthI prathamanA traNa te aprazasta che,-asat che, heya che; ceAthu' kaika aMze prazasta-sat che; ane chellu* amRta anuSThAna tA parama prazasta che, parama sat che, eTale te ja mukhyapaNe sadanuSThAna che, e ja mumukSune parama Adeya che, ane e ja atra vivakSita che. temAM-- buddhipUrvANi karmANi sarvANyeveha dehinAm / saMsAra phaladAnyeva vipAka virasatvataH // 124 // vRtti:-buddhipUrvAMgi poLi sarvArtheva-sAmAnyathI sarve'ya buddhipUrvaka karyAM, phadda-ahI lAkamAM, vaihinAm-- dehadhArIonA, prANIonA. zu' ? teA ke--saMbhAravAnyeva-saMsAraphaladAyaka ja che, kAraNa ke tenuM zAstrapUva kapaNa nathI, ( eTale ke zAstrane prathama AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI). ane temaja kahe che--vivAhavisatyata:--teonu niyAmathI ja-niyamathI ja vipAkavirasapaNa che tethI karIne, vipAkamAM-pariNAme teonuM virasapaNuM che teTalA mATe. " viSaM labdhyAdyapekSAtaH idaM saJcinttamAraNAt / mahato'lpArthanAjjJeyaM laghutvApAdanAttathA // divyabhogAbhilASeNa garamAhurmanISiNaH / kUitinIcaiva jAntaranipAtanAt |"--zrI yAgabiMdu k * " anAbhogavatazca tadananuSThAnamucyate / saMpramugdhaM mano'syeti tata tadyathoditam // etadrAgAdidaM hetuH zreSTho yogavido viduH / sadanuSThAnabhAvasya zubhabhAvazayogataH // " zrI yAmi du Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : buddhi kasa viSAkavirasa-phala sasAra buddhipUrvaka ka sahu, dehadhArInA AMhi; vipAka visapaNA thakI, saMsAralAyi. 124. artha :--ahI prANIonA je buddhipUrvaka karyAM che te saveya, vipAka virasapaNAne lIdhe, saMsAraphala ja denArA che. iMdriyapravRtti ane smRti saskAra (385) vivecana A leAkamAM dehadhArI prANIonA sAmAnyathI sarveya buddhipUrvaka karyAM vipAkavirasapaNAe karIne saMsArala ja ApanArA hoya che. ? atra sAmAnyathI joie te prANIe saveya karmAM buddhipUrvaka eTale ke iMdriyajanya meSa dvArA kare che; AMkhathI, kAnathI, nAkathI, jIbhathI ke tvacAthI je kAMI jANavAmAM Ave che, tenAthI prerAIne teo samasta pravRtti kare che. dAkhalA tarIke- AMkhathI koI padAtha dekhavAmAM AvyA, jANavAmAM AvyA, te padA ISTa lAgatAM te grahaNa karavAnuM mana thAya che, aniSTa lAgatAM tyajavAnuM mana thAya che ane pachI tevA prakAre pravRtti thAya che. AMkhanA saMdezA magajane pahoMcyA, magaje buddhine pahoMcADavo, ane buddhie pagane hukama karyo ke A levA tuM jA', tathA hAthane Adeza dIdhA ke A tuM le'. A adhI sUkSma prakriyA AMkhanA palakArAmAM banI jAya che. vaLI te iSTAniSTa padArtha sakhI smRtisaMskAra-dhAraNA paNu rahI jAya che. jethI AgAmI kALe tenI grahaNa-tyAgarUpa pravRttinA nirNaya thAya che. te ja prakAre kAna vagere bIjI iMdriyA dvArA upajatA buddhirUpa khAdhathI te te prakAranu` iSTa-aniSTapaNuM jaNAya che, ane pachI manathI tenuM manana thatAM tenA grahaNu-tyAga karAya che, tathA bhAvikALe paNa tenA rahI gayelA smRtisaMskAranI vAsanAthI tathAprakAre pravRtti thAya che. Ama iMdriyajanya medhathI prANIonA sAmAnyapaNe sakarmInI ghaTamALa cAlyA kare che. khAvuM, pIvuM, dekhavuM, sAMbhaLavuM, suMghavu, cAkhavuM, sparzavu, levuM, mUkavu. e vagere viSayoga pravRtti, vagara zikhavye paNu, prANIe karyAM kare che. emAM kAMI navI navAI nathI. ane A viSayabhAga pravRttirUpa je buddhijanya karyAM che, tenuM vipAka visapaNu' che, vipAke--pariNAme te avazya varasa nIvaDe che. je viSayeA prathama sarasa lAge che, te ja pariNAme virasa-rasahIna-lUkhA lAge che. je viSaye prAraMbhamAM mIThA ne AkaSaka bhAse che, te ja prAMte tene mAhu utarI jatAM kaDavA ne anAkarSaka jaNAya che. je pudgalAnA rUpa-rasa-gadha-sparzI prathama sarasa ne manejJa hatA, te ja pudgalanA svabhAva pramANe vipariNAma pAmatAM viSayanuM vipAka visapaNuM Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) yogadaSTi samucamya virasa thaI jatAM amane-akArA lAge che. kAraNa ke pUrAvuM ne gaLavuM jyAM niraMtara thayA kare che te muddagala che, ane saDavA-vidhvaMsa pAmavAne tene svabhAva che. AvA pudgalarU5 viSaye bhagavatAM te prAraMbhe mIThAM lAge che, paNa pariNAme mAThA durgatikAraNa thAya che, eTale tenuM vipAka virasapaNuM che. kipAphalaIdravAraNAnA phaLa dekhAve suMdara jaNAya che, paNa khAdhA pachI zIdhra prANahArI thAya che, tema A viSaye bhegavatAM sarasa lAge che, paNa pariNAme virasa thaI paDe che. jJAnIoe A "bhegone bhujaMganA bhega jevA-sApanI phaNA jevA kahyA che, te zIdhra prANa hare che, ne te bhegavatAM dene paNa saMsAramAM rakhaDavuM paDe che." Ama A viSayasevanarUpa buddhipUrvaka karmonuM vipAkaviratapaNuM che. " hRSIkArthasamutpanne pratikSaNavinazvare / sukhe kRtvA rati mUDha vinaSTaM bhuvanatrayam / bhogA bhujaGga bhogAbhAH sadyaH prANApahAriNaH / sevyamAmA prajAyante saMsAre tridazairapi / / " zrI zubhacaMdrAcAryajIta zrI zAnArNava, ane AvA A vipAkavirasa buddhipUrvaka karyo saMsArarela ja Ape che, kAraNa ke te karmo zAsapUrvaka nathI, zAstrane-Aptavacanane AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI, zAstrajJAne anusarI karAtA nathI, eTale tenuM phala-pariNAma ekAMta bhavabhramaNarUpa saMsAra ja che. sayala saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re."--zrI AnaMdaghanajI. jJAnapUrvANi tAnyeva muktyaGgaM kulayoginAm / zrutazaktisamAvezAdanubandhaphalatvataH // 125 / / mukti aMga kulagine, jJAnapUrva te karma; zratazakti samAvezathI anubaMdhe ziva zarma. 125. artha-jJAnapUrvaka evA te ja karmo kulagIone muktinA aMgarUpa hoya che kAraNa ke emAM zrutazaktino samAvezane lIdhe anubaMdhaphalapaNuM hoya che. kRtti -AnapUrvALi-jJAnapUrvaka, yakta jJAna-nibaMdhanavALA, (upara kahyA pramANe jJAnarUpa kAraNuvALA). tAje-te ja karmo. zuM ? te ke-mukyaa-muktinuM aMga hoya che, yusTananAkalagIene,jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze. kulagIonuM grahaNu, anyane asaMbhava jaNAvavA mATe che. zA kAraNathI ? te ke-zratazakitazAta-zruta zaktinA samAvezarUpa hetuthI, A (zrutazakti) amRta zakti jevI che. enA abhAve mukhya evuM kalayogI paDyuM hotuM nathI. eTalA mATe ja kahyuM kebAbarAjatvA:-anubaMdhaphalapaNA thakI-mukti aMganI siddhimAM tAvika anubaMdhanA evaMbhUtapaNAne lIdhe. (muktinA aMgarUpa thAya te ja tAttvika anubaMdhanuM svarUpa che eTalA mATe ). Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi jJAnakama mukti aMga, zrata amRta zakti (387) vivecana je jJAnapUrvaka karme che, te mukita aMgarUpa che, ane te kulayogIone ja hoya che, kAraNa ke zrutazaktinA samAvezathI teone anubaMdhaphalapaNuM hoya che. jJAnapUrvaka karma eTale AgamapUrvaka je karmo karavAmAM Ave che. zAstra AjJAne AgaLa karI-anusarI je karmo karavAmAM Ave che, te muktinA aMgarUpa che, mekSanA kAraNarUpa thaI paDe che. kAraNa ke Apta arthAt pramANabhUta puruSanI AjJAne anusaravuM te mekSane pradhAna hetu che, mAkSane dhorI rasterAjamArga che. eTale tathArUpa Asa puruSathI praNIta zAstra-AjJAnuM pramANa mAnI, zirasAvaMgha gaNI, mAthe caDhAvI, je kaI satakarma kare che, te mokSamArga sAdhe che. " tuma ANA he ArAdhana zuddha ke, sAdhuM huM sAdhakapaNe." "ANuM raMge citta dharI, devacaMdra pada zIgha varI je."-zrI devacaMdrajI Ama jemAM Apta AjJAnuM anusaraNa mukhya che evA A mukti aMgarUpa jJAnapUrvaka karmo kulagIone ja hoya che,-bIjAne nahiM. A kulagInuM lakSaNa AgaLa upara kahevAmAM Avaze. A kulagIone ja A jJAnapUrvaka karmone saMbhava amRta satI kahyo, tenuM kAraNa e che ke tethI heDalI avasthAmAM buddhipUrvaka karmo zrutazakti hoya che, ne upalI avasthAmAM asaMmeharUpa karmo hoya che. eTale kula yogI sivAya anyane A jJAnapUrvaka karmone asaMbhava kahyo. ane kulayogIone Ano saMbhava kahyo, tenuM kAraNa paNa teone zrutazaktine samAveza hoya che, ane tethI karIne anubaMdhaphalapaNuM hoya che, te che. A zrutazakti amRtazakti jevI che. e na hoya te mukhya evuM kulagIpaNuM hotuM nathI. amRta jema marelAne ke mUrzitane jIvADe che, sajIvana kare che, amara kare che, tema amRta samI A zrutazakti paNa mahAmahathI mRtaprAya athavA mUcchita banelA jIvane jIvADe che, sajIvana kare che, paramArthamaya bhAva-jIvana bakSe che, ane kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAva-maraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che. A saMjIvanI jevI parama amRtasvarUpa zrutazaktino samAvezathI arthAt samyaka aMtaHpravezathI, daDha bhAvaraMgathI mukhya evuM kulagIpaNuM prApta thAya che. "jinavara vacana amRta anusariye, tattvaramaNa Adariye re, dravya bhAva Azrava parahariye, devacaMdra pada variye re....prabhu aMtarajAmI." zrI devacaMdrajI vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."-zrImad rAjacaMdrajI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (388) gadaSTisamuccaya ane AvI A amRta samANI zrutazaktinA mahAprabhAvathI anubaMdha phla prApta thAya che, eTale ke uttarottara adhikAdhika zubha phalaparaMparA sAMpaDe che; eka zubha phala bIjA vadhAre zubha phalanuM kAraNa thAya che, ema ne ema zubha phalanI saMkalanA atUTapaNe- akhaMDapaNe cAlyA kare che, yAvat parama bhakSaphaLa prApta thAya che. Ama zrutazaktinA prabhAve kulogIone tAtvika anubaMdha thayA kare che, tethI ja A jJAnapUrvaka karmo teone muktiaMgarUpa thaI paDe che. Ama kulagIonuM anuSThAna anubaMdha phalavALuM hoya che, kAraNa ke te anubaMdhazuddha hoya che. A barAbara samajavA mATe traNa prakAranA anuSThAnanuM svarUpa samajavA yogya che. anuSThAna traNa prakAranuM kahyuM cheH (1) viSayazuddha, (2) trividha anuSThAna svarUpazuddha, (3) anubaMdha zuddha. A traNa anuSThAnanuM uttarottara ane tenuM phala pradhAnapaNuM che. (1) temAM muktine arthe-mane mukti maLaze ema mugdhapaNe-bhoLA bhAve mAnIne je bhRgupata Adi paNa karavAmAM Ave che, te viSayazuddha anuSThAna che. ane te muktinA leza upAdeyabhAvathI zubha kahyuM che, paNa atyaMta sAvadyarUpa5Nane (pAparUpa paNAne) lIdhe te svarUpathI zuddha nathI. (2) svarUpa. zuddha anuSThAna te kadaSTithI vyavasthita evA yAdi ja che, arthAt tAtvika svarUpa samajyA vinA je ahiMsA-satya vagere yama Adi laukika rIte-zUla lekarUDhi pramANe karavAmAM Ave che, te svarUpazuddha anuSThAna che. paNa te yathAzAstra nathI, zAstra anusAra nathI, kAraNa ke samyak jJAna-zraddhAna Adine abhAva che. A anuSThAna svarUpathI te zuddha che, paNa vidhithI zuddha nathI. (3) je anubaMdha zuddha anuSThAna che te A yAdi ja che, paNa te tatvasaMvedanathI anugata hoya che, samyak tatvaparijJAnathI yukta hoya che, tattvanI barAbara samajaNavALuM hoya che, tathA prazAMta-niSkaSAya vRttivaDe karIne te sarvatra atyaMtapaNe utsukatA rahita hoya che. A anubaMdhazuddha anuSThAna svarUpathI ane vidhithI paNa zuddha hoya che. "tRtIyamapyadaH kintu tattvasaMvedanAnugam / prazAMtavRA sarvatra daDhapauTurnatam " -zrI gabiMdu A traNenuM phaLa anukrame A pramANe cheH- (1) viSayazuddha anuSThAnathI daSavirAma thato nathI, arthAt mokSalAbhane bAdhaka e deSa dUra thatuM nathI. kAraNa ke tamasanuMajJAna aMdhakAranuM bAhulya-prabalapaNuM che, tethI ja AvI AtmaghAtarUpa kumati sUjhe che. (2) svarUpazuddha anuSThAnathI doSa dUra te thAya che, paNa ekAMta anubaMdhathI dUra thato nathI. bhasma karAyelA deDakAnA cUrNane je nAza karavAmAM AvyuM hoya te temAMthI deDakAnI utpatti na thAya, paNa atre to tenI jema doSano sAnubaMdha nAza thatuM nathI ke jethI bIjA bhAvi Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ roprAdaSTiH vividha anuSThAna ane tenuM phala (389) deSa na upaje. doSa dUra te thAya che, paNa te dUra thavAnI paraMparA cAlu rahetI nathI. eka deSa dUra thAya tyAM bIjA ubhA ja che. "AMdhaLo vaNe ne pADo cAve" enA jevI paristhiti thAya che ! kAraNa ke temAM gulAghava-ciMtAdi niyamathI detA nathI; arthAta guNa-deSanA gurulaghubhAvanA pramANanuM bhAna atra hetuM nathI. eTale Aryajane ene bAhya-apradhAna mAne che, kAraNa ke te aMdarakhAnethI meluM che, malina che, ane duSTa rAjAnA purane suMdara killAnA yatna jevuM te che. killAthI bahAranA AkramaNa sAme rakSaNa maLe che, paNa aMdarakhAnethI rAjA ja pite prajAne lUMTIne pIDe che ! tyAMnI prajAnI AbAdI kema thAya ? tema A svarUpazuddha anuSThAnamAM bAhya dezane abhAva chatAM, aMdarakhAnethI A kurAjA jevA tattvajJAnarahita puruSanA ajJAna doSane lIdhe guNavRddhi thatI nathI. (3) trIjAthI doSanigama thAya che, doSa dUra thAya che, ane niyamathI te sAnubaMdha hoya che, arthAt deSa dUra thavAnI paraMparA cAlyA kare che, eka pachI eka doSa dUra thavAnuM anusaMdhAna cAlu rahe che. A doSavigamane gharanI Adya bhUmikAnA AraMbha sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM che. gharane pAye majabUta hoya, te tenA upara mALanA mALa uparAupari caNI zakAya che, tema A anuSThAnamAM uttarottara deSa dUra thavAne anubaMdha thayA ja kare che. AvuM A anuSThAna gulAghava ciMtAthI yukta heI, guNadoSanA pramANane barAbara bhAnavALuM heI, tevuM anubaMdhavALuM udAra phala Ape che. jethI karIne atre eya pravRtti saMdeva mahodayavALI hoya che. AvuM A anubaMdha zuddha anuSThAna kulagIone hovAthI teone sAnubaMdha kSya prApti hoya che. asaMmohasamutthAni tvekAntaparizuddhitaH / nirvANaphaladAnyAzu bhavAtItArthayAyinAm // 126 // ekAMte parizuddhithI, asameharU5 karma; bhavAtIta arthagAmine, zIdhra dIe zivazarma. 126. kRtti:-saMkotamasthAni-asaMmehathI udbhavelA, yathAkta asa meharUpa nibaMdhana-kAraNavALA, te ja kameM tu-te, vaLI, pAtta parizuddhatA-ekAMta parizuddhirUpa kAraNathI,-paripAka vaze karIne; zuM ? te ke-nirvANAnyA-zIdhra nirvANa phala denArA che. kene ? te mATe kahyuM-vAtItArthAdhinA-saMsArAtIta artha pratye gamana karanArAone, eTale sampapha paratavaDIone-para tattva jANanArAone ema artha che. * " tRtIyAdoSavigamaH sAnubaMgho niyogataH / gRhAdyabhUmikA pAtatulyaH kaizcidudAhRtaH // etadhdhyudagraphaladaM gurulAghavaciMtayA / ataH pravRttiH sarvaiva sadaiva hi mahodayA" // -(AdhAra mATe jue) yogabiMdu Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (390) gidarisasuccaya artha - ane asahathI upajatA evA te ja karmo, ekAMta parizuddhine lIdhe, saMsArAtIta-para artha pratye gamana karanArAone (paratatvavedIne) zIdhra nirvANa phala denArA hoya che. vivecana asamehathI upajelA evA karmo, ekAMta parizuddhine lIdhe. bhavAtIta-saMsAratIta arthagAmIone zIdhra nirvANa phala ApanAra evA hoya che. uparamAM kahyA pramANe sahuanuSThAna sahita je jJAna te asaMmoha kahevAya che. evA asaMmehathI eTale ke sadanuSThAnayukta jJAnathI je karmo karavAmAM Ave che, te zIdhra nivaNaphala Ape che; emAM kALakSepa ke vilaMba thato nathI, kAraNa asaMmeha karma ke atre ekAMta parizuddhi hoya che, paripAkavaze karIne sarvathA zuddhi zIdhra mokSadAyI hoya che jema suvarNane agnithI tapAvatAM tapAvatAM melarUpa azuddhi dUra thatI jAya che ne chevaTe paripAka thatAM zuddha suvarNa uttIrNa thAya che. tema atre paNa gAnalathI tapAvatAM tapAvatAM AtmAnI kamamalarUpa azuddhi dUra thatI jAya che, ane chevaTe zuddhino paripAka thatAM zuddha AtmArUpa suvarNa ja niSpanna thAya che. ane Ama jyAre AtmAnI ekAMta parizuddhi thaI, eTale pachI mekSaphalane AvatAM vAra zI? AtmA zuddhopagavaMta thaye eTale mokSa hatheLImAM ja che, kAraNa ke "jezuddhopagavaMta che tenA AvaraNa-aMtarAya ne meharaja dUra thaI jatAM, te svayameva pragaTa AtmArUpa-svayaMbhU thaI, yamAtranA pArane pAme che, arthAt kevalajJAna pAme che." te A prakAre -"je caitanyapariNAmarUpa lakSaNavALA upayoga vaDe karIne yathAzakti vizuddha thaIne varte che, tenI viziSTa vizuddhi zakti pade pade ubheda pAmatI jAya che-khUlatI jAya che. eTale tenI anAdinI baMdhAyelI ati daDha mohagraMthi ugraMthita thAya che-ukelAI jAya che, ane te atyaMta nirvikAra caitanyarUpa thAya che. eTale pachI tene samasta jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa ne aMtarAya sarvathA dUra thAya che. ane Ama nipratigha-apratihata Atmazakti ullasita thatAM, svayameva pragaTa AtmArUpa thaI pheyamAtranA aMtane pAme che, * kevalajJAna pAme che. Ama upayoganI ekAMta parizuddhi thakI yAvata mokSa prApta thAya che. * " vAviyuddho no vijayavaMtathinoharo | mUho sayamevA kAri pa La mUvALuM " zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta pravacanasAra, * "yo hi nAma caitanyapariNAmalakSaNenopayogena yathAzakti vizuddho bhUtvA vartate sa khalu pratipadamudbhidyamAnaviziSTavizuddhizaktirugdranthitAsaMsArabaddhadRDhataramohapranthitayAtyantanirvikAracaitanyo nirastamastajJAnadarzanAvaraNAntarAyo niHprativimbhitAtmazaktizca svayameva bhUto jJeyatvamApannAnA mntmvaapnoti|" --zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAravRtti Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi: asaha kanu' phala zIdhra mokSa (31) AvA zIdhra mikSaphala ApanAra asaMmeha karmo kone hoya che? te mATe atre kahyuM ke-bhavAtIta arthagAmIone, eTale saMsArathI atIta-para evA artha pratye gamana karanArAone, samyaka para tattvane jANanArA para tatvavedIone A asaMha karmo hoya che ema tAtparya che. jene A para tatvanI gama-samajaNa paDe che, teo ja A para tatva pratye gamana karanArA hoya che. Ama anukrame buddhikiyAnuM phala saMsAra che, jJAnakriyAnuM phala muktinA aMgarUpa cheparaMparAe mukti che, ane asaMmoha kriyAnuM phala zIdhra avilaMba paNe mokSa che, anaMtara mukti che. buddhikriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA zivaaMga; asaMmeha kiriyA dIejI, zIdhra mugatiphala caMga. mana."-zrI . i. sa. 4-18 trividha bedhano sAra saMkSepa AzayanA-abhiprAyanA bhede karIne phalamAM bheda paDe che. ane Azayane bheda rAgAdinI taratamatAthI, temaja buddhi-jJAna-asameharUpa baMdhanA kAraNabhedathI paDe che. be traNa prakAranA hoya che-buddhirUpa, jJAnarUpa ane asaMmoharUpa. A bodhanA bhedathI sarva jIvonA sarva karmonA prakAramAM bheda paDe che. (1) iMdriyanA AlaMbane upajato bedha te buddhi" kahevAya che (2) zratanA-zAstranA AdhAre upaja bodha te "jJAna" kahevAya che. (3) ane sadanuSThAnayukta jJAna te "asaMmeha' rUpa bedha kahevAya che te badhA ja sarvotkRSTa hoI "bodharAja' kahevAya che. jemake yAtrALune dekhI tIrthe javAnI buddhi thAya, te buddhi che; tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna, te jJAna che ane tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAna pramANe tIrthagamana tIthapharasaNa te asameha che. "A ratna che" evuM ratnanuM sAmAnya jANapaNuM te buddhinuM udAharaNa che; Agama AdhAre A ratnanuM A svarUpa che ema jANavuM te jJAnanuM udAharaNa che, ane te jJAnagarbhitapaNe jJAnathI te ratnanuM svarUpa eLakhI te ratnanI prApti Adi thavI te asaMmehanuM samyapha sAdhaka udAharaNa che. kriyAmAM Adara, prIti, avina, saMpattiprApti, jijJAsA, ane tajajJasevA tajajJa anugraha-e sadanuSThAnanA lakSaNa che. temAM (1) prANIonA sAmAnyapaNe sarve buddhipUrvaka karmo- idriyajanya bedhavALA karmo te vipAkavirasa hoI tenuM phala pariNAma saMsAra che. (2) kulagIonA sarva karmo jJAnapUrvaka eTale ke zruta-zAstrane anusaranArA hoya che, ane zAstranuM sAmarthya amRta jevuM che, tethI uttarottara uttama phalaparaMparA sAMpaDe che. mATe zAstrAnugAmI evA kulayogIonA karma muktinA aMgarUpa che, paraMparAe muktine kAraNarUpa thaI paDe che. (3) ane saMsArAtIta Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (392) gidaSTisamuccaya saMsArathI para evA para tatva pratye gamana karanArA paramArthavettAonA je karmo che te amehijanya hoya che. eTale ekAMte-nirbheLapaNe parizuddhivALA heI, teonuM phala zIdhraavilaMbe mukti che, anaMtara mukti che. vividha bedhanuM keSTaka : 9 sAna asaMmoha lakSaNa Idriya AzrayI AgamapUrvaka saranuSThAna yukta jJAna. kriyA Adara, prIti, aviLa, saMpatti prApti, jijJAsA, tajai sevA, tenA anugraha ratnanI prApti Adi udAharaNa ratnanuM sAmAnya jANapaNuM AgamathI ratnanuM jJAna pAtra kula yogIo savo bhavAtIta athagAmI. * sAmAnyathI sarva prANI. vipAkavirasapaNe ekAMta parizuddhi, viriSTa pariNAma amRtasamI zrutazakitathI sAnubaMdha phalapaNuM mukti aMga-paraMparAe kula saMsAra zIgha mukita-anaMtara mokSa [ rUti guddhijJAnArjamovarmAntarAdhi: ] paraMtasvagAmIne eka ja zamaparAyaNu mArga eonuM ja (bhavAtIta arthagAmInuM ) lakSaNa kahe che- prAkRteSviha bhAveSu yeSAM ceto nirutsukam / bhavabhogaviraktAste bhavAtItArthayAyinaH // 127 // vRttiH-provi6 mApu-ahIM prAkRtabhAvo pratye, buddhimAM jenuM paryAvasAna che evA zabdAdi bhAvamAM, (A zabdAdi bhAvo chevaTe budimAM samAya che, addhijanma bhAvo che temAM ), ceSAM reto nikaraNaw-jeenuM citta nirutsuka che,-ni:saMgatAnA samAvezane lIdhe, mAmo vivArebhavabhegathI virakta evA teo, saMsAranA bhegathI virakta e svarUpavALA (evaMbhUta) te jIva mukta jevA, mAnItArthatharina - " bhavAtItaarthagAmI " kahevAya che,-bhavamAM cittanA asaMsparzane lIdhe. (saMsAramAM tenuM citta sparzatuM nathI-lepAtuM nathI, tethI karIne). Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhari: " bhavAtIta athagAmI" bhavabhAgavirakta (393) prAkRta bhAvomAM ahIM, nirutsuka sa citta; bhavAtIta arthagAmi te, bhavabhegamAM virakta. 127 artha:-ahIM prAkRta bhAve pratye jeenuM citta nirutsuka (utsukatA rahita) hoya che, te vibhAgathI virakta thayelAo, bhavAtIta arthagAmI che. vivecana uparamAM bhavAtIta arthagAmI evA mahAmumukSu kahyA, te koNa ne kevA hoya ? tenuM lakSaNa ahIM spaSTa kahyuM che. ahIM zabdAdi viSayarUpa prAkRta bhAmAM jeonuM citta utsuktA rahita hoya che, te sAMsArika bhegathI virakta jane bhavAtItaarthagAmI che. prAkRta bhAve eTale buddhimAM jenuM paryAvasAna che evA zabdAdi bhAve. prAkRta eTale prakRtine vikAra, pudgalane vikAra. zabdAdi viSaye prAkRta bhAva che arthAt jaDa prakRtinA vikArarUpa che, pudgalanA vikArarUpa che; ane te buddhimAM paryamumukSu bhavabhoga vasAna pAme che, chevaTe buddhimAM samAya che, arthAt buddhigamya bhAva che. virakta AvA A zabdAdi viSarUpa prAkRta bhAvomAM jeenuM citta anA saktapaNAne lIdhe utsukatA vinAnuM hoya che, te bhavabhegathI virakta thayelA jane "bhavAtIta arthagAmI' kahevAya che. zabdAdi viSayomAM teo rAcatA nathI, Asakta thatA nathI, viSayomAMthI tenuM citta UThI gayuM che, sAMsArika bhega teone dIThA gamatA nathI, eTale bhavabhogathI virakta-sAco aMtaraMga vairAgya pAmelA A jIve kharekharA "bhavAtIta arthagAmI" che. kAraNa ke te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta bhavamAM-saMsAramAM spardhAtuM nathI, lepatuM nathI, askRSTa rahe che, jaLa-kamaLavat alipta rahe che. vividha svapna-iMdrajAla jevI pudgalaracanA teone kAramI-akArI lAge che, ane jagatanI eTharUpa te pudgala viSayanuM sevana karavuM te tevA parama vairAgyavaMta sAcA saMgaraMgI mahAtmAone AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM atyaMta, asahyA lAge che. dAkhalA tarIke paramatattvajJa zrImad rAjacaMdrajIe pitAnA svAnubhavadugAra kADhayA che ke joke amArUM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajaNa paNu sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che. tene viSe vANInuM uThavuM, samajAvavuM, A karavuM athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDamAMDa bane che x x kAraNake AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che." -zrImad rAjacaMdra, patraka 313 (385) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (394) yogadaSTisamucaya AvA parama utkRSTa vairAgyavaMta saMvegaraMgI sAcA pariNata-bhAvitAtmAo buddhiphaLarUpa zabdAdi viSayamAM-prAkRta bhAvomAM kema rAce ? A prAkRta bhAvamAM te sAmAnya prAkRta jane ja rAce, pudgalAnaMdI bhavAbhinaMdI cha ja Asakta thAya; paNa sAcA aMtaraMga vairAgyavAna mumukSu che kadI paNa utkaMThA dharAve nahi, Asakta thAya nahiM. AvA vairAgyavAsita AtmA, sAcA "vairAgIo" ja saMsArathI para evA artha--tatva pratye gamana karanArA che, para tattvane jANanArA ne pAmanArA hoya che. kAraNake saMsAramAM rahyA chatAM, te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta saMsArI bhAvone-vAsanAne lezamAtra sparzatuM nathI. tethI teo mukta jevA che, deha chatAM nirvANa pAmelA che, jIvanmukta che. " mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta te kahiye jJAnI dazA, bAkI bIjI brAMta. sakala jagat te eThavat, athavA svapna samAna, te kahiye jJAnidazA, bAkI vAcAjJAna." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / avasthAbhedabhede'pi jaladhau tIramArgavat // 128 // eka ja hoya tehane, prazamaparAyaNa mArga avasthAbheda chatAM yathA, sAgaramAM tIramArga, 128. artha--ane teone zamaparAyaNa mAga paNa, avasthAbhedane bheda chatAM, eka ja che, samudramAM tIramAganI kAMThAnA mArganI jema. vivecana ane evA te bhavAtItaarthagAmIone eTale ke paramatattvavedIono mArga paNa, avasthAbhedane bheda chatAM, eka ja che, sAgaramAM tIramAganI-kAMThAnA mArganI peThe. uparamAM jenuM spaSTa lakSaNa kahyuM, evA sAcA bhavavirakta vairAgyavAsita saMvegI kRtti-% va tu mADaji-ane mArga paNa eka ja, cittavizuddhirUpa lakSaNavALA mArga paNa eka ja che, teSAMteone, eTale ke, bhavAtIta arthagAmIone, rAmaparAyaNaH-zamaparAyaNa, zamanika, avameDiji-avasthAbhedane bheda chatAM, guNasthAnakanA bhedanI apekSAe, (temanI dazAne bheda chatAM), dhau tIbhAvatu-samudranI bAbatamAM tIramAganI jema, e daSTAMta che. ane ahIM te samadrathI dara-nikaTapaNu AdinA bhethI avasthAbhera hoya che. ( samudranA kAMThAnA mArga te tIramArga che. temAM kAI dUra hoya, keI nikaTa hoya, ema bheda chatAM te badhAya "tIrabhAga ja che.) Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : mumukSune eka ja zamaparAyaNa zAMtimAga (35) mumukSano mumukSu AtmAo bhavAtIta arthagAmI athavA paratatvavedI kahevAya che. mArga eka ja ane teone cittavizuddhirUpa lakSaNavALo mArga paNa eka ja che, keIpaNa prakAre cittavizuddhi karI, AtmAne zuddha kare, e ja mArga che. ane te eka ja che, temAM kaI paNa bheda nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM kokIrNa vacanAmRta che ke - mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mAga nigraMtha."-zrI Atmasiddhi mekSane eka ja zamaparAyaNu mArga-zAMtimArga ane A mAga zamaparAyaNa che-zamaniSTha cheH (1) zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, rAgadveSa rahitapaNuM, samabhAva. "meha-kSebharahita je AtmAne pariNAma te samajha kahevAya che." A mArgamAM zamanI prApti karavI, zamaparAyaNa thavuM, e ja eka niSThA che-chevaTanI nitAMta sthiti che, e ja aMtima sAdhya che. (2) athavA zama eTale sAmya; yathAvasthita AtmaguNane pAmavuM-jema che tema AtmaguNanI samAna thavuM te sAmya che. je sAmya che te dharma che, ane "vattharaNAvo cho e lakSaNa pramANe vastuno svabhAva te dhama che. A dharma che te cAritra che, ane cAritra eTale " hare vAritra' e lakSaNa pramANe svarUpamAM caravuM, AtmasvarUpamAM vattavuM, te cAritra che. Ama cAritra dharma, sAmya, sama, zama e zabdo samAnArthavAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAta sahaja AtmasvarUpamAM sthiti prApta karavA tatpara thavuM e ja zamaniSTha mArga che. (3) athavA zama eTale zAMti. krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, dveSa, meha AdinI zAMti thavI te zama che. parabhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM AvavuM tenuM nAma zAMti che, ane te ja zamaniSTha mArga athavA zAMti mArga che. A zAMtimArganuM zAMtimArga atyaMta hRdayaMgama svarUpa mahAjJAnI yogIzvara zrImAna AnaMdaghanajIe zrI zAMtinAthajInA stavanamAM saMkSepamAM pradarzita karyuM che. temAM zrI AnaMdaghanajI bhagavAnane sAkSAt hAjarAhajUra dekhatA hoya ema temanI sAthe goSThivArtAlApa karatAM pUche che - zAMtijina ! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re, zAMti svarUpa kima jANIe? kahe kima mana parakhAya re ?..zAMti." x " nahiraM hindu dharmo no ko so sori viho ! mohakkhohavihINo pariNAmo appaNo hu smo||" -zrI kuMdakuMdAcAryapraNIta zrI pravacanasAra Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgapTisamuccaya tyAre bhagavAna tene javAba Ape che ke jene AvA praznano avakAza che evA he AnaMdaghana ! hArA AtmAne dhanya che ! tuM manamAM dhIraja dharIne sAMbhaLa! huM tane zAMtisvarUpa jema pratibhAsyuM che tema kahuM chuM: "dhanya tuM Atama jehane, e prazna avakAza re; dhIraja mana dharI sAMbhaLo, kahuM zAMti pratibhAsa re...zAMti." 1. avizuddha ne suvizuddha je je bhAvo bhagavAna jinavare-parama vItarAgadeve kahyA che, te temaja atithya athavuM atyaMta sAcA jANIne sahe, zraddha, daDha AtmapratItithI mAnya kare, te zAMtipadanI prathama sevA che, zAMtimArganuM prathama pada-pagathiyuM che. 2, ane AgamanA paramArtha rahasyane dhAraNa karanArA, samyakatvavata arthAt AtmajJAnI, sArabhUta evI saMvara kiyA karanArA, jJAnIonA sanAtana mokSamArganA saMpradAyane anusaranArA, sadAya avaMcaka, sarvathA Aju-sarala, ane zuddha AtmAnubhavanA AdhArarUpa, evA sadagurunuM je sevana te zAMtipadanI sevAnuM parama avalaMbana che. temaja anya paNa zuddha AlaMbana AdaravA ne bIjI badhI ja jAla choDI devI, tathA sarva tAmasI vRttio pariharI suMdara sAtvikI vRttio bhajavI e zAMti svarUpane pAmavAne mArga che. "bhAva avizuddha suvizuddha je, kahyA jinavara deva re; te tema avita sahe, prathama e zAMtipada seva re..zAMti Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sAra re; saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra re....zAMti zuddha AlaMbana Adare, tajI avara jaMjAla re; tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAtvikI zAla re...zAMti." 3. temaja jemAM phalane visaMvAda che nahi, acUkapaNe je ISTa mikSaphala Ape ja che, jemAM zabda che te barAbara artha sAthe saMbaMdha-sumeLa dharAve che, arthAt zabdanaye kharekhara paramArtha arthamAM te te sat sAdhana sevAya che-praye jAya che, ane jemAM sakala nayavAda vyApI rahe che, arthAt sarva naya jemAM aviredhI-avisaMvAdIpaNe eka paramArtha sAdhakapaNe pravarte che, evA zivasAdhananI-samyagadarzanAdi mokSasAdhananI saMdhi karavI, evA samyaka makSasAdhana joDavA-prajavA, te zivasvarUpa-mokSasvarUpa parama zAMtimArgane zreSTha upAya che. phala visaMvAda jehamAM nahi, zabda te artha saMbaMdhI re, sakala nayavAda vyApI rahyo, te zivasAdhana saMdhi re....zAMti. " 4. AtmapadArthane virodha na Ave e vidhi-pratiSedha karI, mahAjane rahele e AtmAno grahaNavidhi Adaravo,-e AgamamAM kahelo zAMtimArgane badha-upadeza che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi : meNanA zAMtimAga eka ja (397 ) 5. duSTa jananI saMgati cheDI dai, sugurunA saMtAnanI saMgata karavI, ane muktinA heturUpa cega-samAdhimaya cittabhAvane bhajavu, e zAMtinA samAga che. " vidhi pratiSedha karI AtamA, padAratha avidha re; grahaNa vidhi mahAjane parigrahyo, ikScA Agame meSa re... zAMti duSTa jana saMgati pariharI, bhaje suguru satAna re; yeAga samAdhi citta bhAva je, bhaje ra mugatinidAna rai....zAMti. ' 95 6. mAna-apamAnane samAna jANe, vaMdaeNka-nikane sama gaNe, kanaka-pASANane sarakhA mAne, saM jagata'tune sama gaNe, tRNu-maNine tulya jANe, mukti-saMsArane sama gaNe,A bhavasAgara taravA mATe naukA samAna zAMtimAga che. " mAna-apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANu re; 'kanika sama gaNe, izyeA hAya tuM jANu re....zAMti sarva jagaja'tune sama gaNe, sama gaNe tRNu maNi bhAva re; mukti sa`sAra ehu sama gaNe, mune bhavajalanidhi nAva re....zAMti 7. temaja-ApaNA AtmabhAva je zuddha cetanAdhAra che, te ja nija parikara ( parivAra ) khIjA badhA sAthasayAga karatAM sAra che, mATe te zuddha AtmabhAvamAM AvI temAM zamAi javuM, e ja zAMtisvarUpa pAmavAnA zreSTha upAya che. "" ApaNA Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re; avara vi sAtha saceAgathI, e nija parikara sAra re....zAMti. " ityAdi prakAre A zamaparAyaNa mAnuM-zAMti mArganuM svarUpa zAstramAM varNavyu che. " kaiAdhAdika kaSAyeAnuM zamAI javu, udaya AvelA kaSAyAmAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI athavA anAdi kALanI vRttie zamAi javI te zama.' zrImad rAjacaMdra, patrAMka 122 (135) 6 sa mumukSue te ja eka zAMtimAne pAmavAne Icche che, eTale te sarvane mA eka ja che. jema sAgarakAMThAnA sa mAga tImA` ' che, mATe te eka ja svarUpa che, tema A sarva mumukSuenA mAga paNa ' bhava-tIramAga '-me kSamAga mAkSanA zAMti- che, mATe te eka ja che. pachI bhale avasthAbhedanA bhedane lIdhe kAI te mA eka ja mAganI nikaTa hAya ne keI dUra hoya. jema sAgaramAM koi tIramAga kAMThAnI nikaTa hAya, ne kAi dUra hAya, paNa te - tIramA ' ja che; Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (398) gadaSTisamracaya tema kaI mumukSu vasamudranA tIranI-bhavapAranI-mekSanI atyaMta nikaTa hoya, ne kaI dUra hoya, paNa te sarvano mArga te eka ja "mekSamAga' che. Ama guNasthAnakanI apekSAe dazAvizeSa pramANe bhale teomAM dUra-nikaTapaNane bheda hoya, te paNa mekSamArgano te abheda ja che. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgarasvarUpa mokSamArganA bhakto-ArAdhaka-upAsako che, sAdharmika baMdhuo che. mokSanA mArga be nathI. je je puruSo mekSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA eka ja mArgathI pAmyA che. vartamAna kALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedabheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhi mArga che, tathA te sthira mArga che. ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hovApaNuM che. e mArganA mane pAmyA vinA ke bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALa pAmaze nahI. zrI jine sahastragame kriyAo ane sahasaMgame upadeza e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che. ane te mAgane arthe te kriyAo ane upadeza grahaNa thAya to saphaLa che, ane e mAgane bhUlI jaI te kriyAo ane te upadeza grahaNa thAya te te sau niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrI kRSNa taraze. je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNImAM, game te yogamAM jyAre pAmaze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIndriya sukhane anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 32 (54) para tattvanA sthAnanI icchAthI kahe che- saMsArAtItatatvaM tu paraM nirvANasaMjJitam / taddhayekameva niyamAcchabdabhede'pi tattvataH // 129 // bhavAtIta para tava te, nirvANa kahevAya; tatvathI eka ja teha che, zabda bheda chatAMya. 129 vRtti -saMtAyAtItatattva tu-ane saMsArAtIta tatva te, zuM ? te ke--5ra, pradhAna, nircALaNaNitamananirvANa nAmanuM che, nirvANa saMjJA enI upajI che eTalA mATe. ta neva-te nizcaye eka ja sAmAnyathI che, niyama-niyamathI, niyame karIne, rAmeDaji-zabdabheda (jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che.) chatAM, tavatatattvathI, paramArthathI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTi paraMtatva tirthI ne tenA anyUtha nAma (39) artha -ane saMsArAtIta tava te "nirvANa' saMjJAthI oLakhAtuM evuM para tattva che ane te te zabdabheda chatAM tatvathI niyame karIne eka ja che. vivecana uparamAM je saMsArAtIta-saMsArathI para evuM para tattva kahyuM, te zuM ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che-te para tatva nirvANu" evI saMjJAthI oLakhAya che. ane te te sAmAnyathI niyame karIne eka ja che. nIce kahevAmAM Ave che e zabdabheda chatAM tatvathI-paramArthathI te nirvANa tatva eka ja che. game te nAme oLakhavAmAM Ave, paNa parama evA te nirvANa tatvamAM kaI bheda che ja nahiM. te tatvathI para kaI che nahiM ne sarvathI para te che, teTalA mATe te "paraM tattva che. karmarUpa tela khUTI javAthI saMsArarUpa dI tyAM bUjhAI jAya che-nirvANa pAme che, teTalA mATe te tatvane nirvANu nAma ghaTe che. sadAzivaH paraM brahma siddhAtmA tathAteti ca / zabdaistaducyate'nvarthAdekamevaivamAdibhiH // 130 // sadAziva para brahma ne, siddhAtma tathAtA ya; Adi zabda avarthathI, eka ja teha kathAya, 130 artha-sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA, ItyAdi zabdothI te oLakhAya che; te anvarthathI (zabdanA barAbara athe pramANe) eka ja che. vRttiH-sArava -sadAziva, eTale sarvakALa ziva, kadI 5Na aziva nahiM te,-trikAla pariddhi thakI sarva azivanA abhAvane lIdhe -parama, pradhAna, trahma-brahma tathA prakAre buhA ane bUkavaDe karIne sadbhAvanuM avalaMbanapaNuM hovAthI, siddhAramA-siddha AtmA, kRtakRtya AtmA, niSThitA ema artha che, tathati ja-ane tathAtA, AkAla eTale sarvakAla tathAbhAvathI, sadAkAla tevA prakArane bhAva hovAne lIdhe, "tathAtA' kahevAya che. kahyuM che ke " upAdAnanimittAbhyAmadhi kAritvatA dhruvA / sarvakAlaM tathAbhAvAttathAtetyabhidhIyate // visaMyogAtmikA ceyaM triduHkhaparivarjitA / bhUtakoTiH parAtyantaM bhUtArthaphaladeti ca // athAta-upAdAna ne nimittathI tenA adhikAritvatA dhruva che, ane sarvakAla tathAbhAvane lIdhe te "tathAtA" ema kahevAya che ane A adhikAritvatA tathAtA visaMgasvarUpa ne traNa prakAranA duHkhathI parivarjita-sarvathA rahita evI che; te parA bhUtakeTi che, ane atyaMta bhUtAtha phUla denArI che. ItyAdi za.-zabdathI, tatta-te nirvANa, utte-kahevAya che, oLakhAya che, avata-antarthathI, arthane anusaratA, zabdanA yathArtha artha pramANe, ukta nItithI, meva-te eka ja hoI, vANimiHe Adi zrabdothI. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (400) 64 yAgaSvisasumAya vivecana zabda bheda jhaghaDo kazyAjI, jo paramAratha eka; kahA gaMgA kahA suranadIjI, vastu fire nahi' cheka....manamAhuna. "-zrIyA. 9. sa. 4-21 ' te parama 'nirvANu ' nAmanA tattvane je jUde jude nAme eLakhavAmAM Ave che, tene paramA jotAM kAMI abheda nathI. te bhinna bhinna nAmeAmAMthI keTalAka atra batAvyA che : (1) sadAziva, (2) parabrahma, ( 3) siddhAtmA (4) tathAtA. paramArthathI te nAmeAnu ekapaNuM A prakAre-- 6 sadAziva--kei tene sadAziva kahe che. A 'sadAziva' eTale sadAya ziva, savakALa ziva, kadI paNa * aziva nahi te traNe kALane viSe sarvathA parizuddhi vaDe karIne sarva azivanA--akalyANanA abhAvane lIdhe Ane sadAziva' nAma kharAkhara ghaTe che. kAraNa ke zuddha sahajAtmasvarUpa heAvAthI, A 'nirvANu' sadA zivasvarUpa-kalyANusvarUpamaMgalasvarUpa che, sava kalyANanu -maMgalanuM dhAma che, zakara svarUpa arthAt zama-Atmasukhakara svarUpa che. " zivazaMkara jagadIzvarU raeN, cidAnaMda bhagavAna....lalanA. "--zrI Ana'daghanajI parabrahma vaLI e 'parabrahma' nAmathI eLakhAya che. paraM eTale parama, pradhAna. ane tathA prakAre bRhattva--bRMhakatvathI sadbhAva avala'anapaNAne lIdhe te ' brahma ' che. bRhattva eTale jagamAM anya kAi paNa vastu karatAM jenuM gRhapaNuM-mahattpaNuM che te brahma. athavA gRhakatva eTale AtmaguNunu atyaMta vRddhiMgatapaNu-atyaMta puSTapaNuM jyAM varte che te brahma. AvA bRhattva-gRhakattva vaDe karIne jyAM AtmasvarUpanA sadbhAvanuM avalaMbana che, arthAt jyAM zuddha sahajAtmasvarUpanuM vidyamAnapaNuM vate che, je sahajAtmasvarUpa che, te 'para brahma' che. " brahma zabda vRd-vRddho ( vadhavu, to grow ) e uparathI thayA che, ema manAya che. ane e rIte jotAM vizvanI vRddhine, vizvanA vikAsanA jethI khulAsA thaI zake che, rahasya samajAya che, e Antara tattvanuM nAma * brahma' che. x x x paNa brahma zabdanI eka bIjI vyutpatti-je pUrvanA jeTalI ja prAcIna che--te vicAratAM nivizeSa svarUpa paNa phalita thai zake che. ati prAcIna samayathI--Rk sahitAnA samayathI-vRttU zabda vizALa, mhATu, anavacchinna e athamAM vaparAya che, ane e zabda mA zabdanA saheAdara che, tethI traNa eTale anavacchinna vastutattva ema artha paNa nIkaLe che. " --pro. AnaMdaeNzaMkara ApubhAI dhruva Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : eka nirvANa tatvanA anvayArthI nAma (401) siddhAtmA-tene siddhAtmA nAma paNa ApavAmAM AvyuM che. jene AtmA siddha che, jeNe zuddha Atmasiddhi prApta karI che te siddhAtmA. jene AtmA kRtakRtya che, jene kAMI kartavya avazeSa rahyuM nathI te siddhAtmA. je niSkitArtha che arthAt jenA sarva arthanI niSThA-chevaTanI hada prApta thaI che. eTale ke jenA sarva artha-prayajana siddha thayA che, te siddhAtmA. Ama jeNe zuddha Atma svarUpa siddha karyuM che, niSpanna karyuM che, evA sahajAnmasvarUpa svAmI zuddha citanyamUtti te siddhAtmA che. "yenAtmAbudhyatAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantabodhAya tasmai siddhAtmane namaH // " -zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka, sakaLa pradeze he karma abhAvatA, pUrNAnaMda svarUpa; AtamaguNanI he je saMpUrNatA, siddha svabhAva anUpa ...svAmI svayaMprabhane jAuM bhAmaNe. acaLa abAdhita je niHsaMgatA, paramAtama cipa; AtamabhegI ho ramatA nija pade, siddha ramaNa e rUpa svAmI -zrI devacaMdrajI. tathAtA-vaLI koI tene "tathAtA" nAmathI oLakhe che. AkAla eTale ke sarvakAla tathAbhAva vaDe karIne te tathAtA kahevAya che; sadAkALa tathA prakArane bhAva hovAne lIdhe te "tathAtA' che. jenuM zuddha sahajAnmasvarUpa jema che tema zAzvata vatte che, te tathAtA che. te mATe kahyuM che ke upAdAna ne nimittathI tenI adhikAritvatA dhruva che-nizcala che. upAdAna ane nimitta bane tenA hAthamAM che, tene AdhIna che. upAdAna AtmA che ane tene pragaTa karanAra nimitta paNa zuddha AtmA ja che. eTale tenuM svarUpanuM adhikArIpaNuM, svAmIpaNuM, IzvarapaNuM, sattAdhIzapaNuM dhruva che, acala che, kadI na phare evuM che. zuddha sahajAnmasvarUpanuM upAdAna paNa te ja che, ne nimitta paNa te ja che. A " tathAtA' visaMgAtmikA che, ane traNa prakAranA duHkhathI parivajita che. sarva anya bhAvane jyAM visaga che, arthAt samasta para bhAvane jyAM viga thayela che, vizleSa thayo che, paramANu mAtra paNa karmane jyAM sparza rahyo nathI, kevala zuddha AtmA ja jyAM varte che, evI A tathAtA visayegAtmikA che-visarayogasvarUpa che. ane eTalA mATeja zArIrika, mAnasika ne vAcika duHkhathI, athavA Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa vividha Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) yogadarisarAya tApathI, athavA AdhyAtmika, Adhidaivika ne Adhibhautika e trividha dukhathI te parivijita che, sarvathA rahita che. saga parihArathI svAmI nija pada lahyuM, zuddha Atmika AnaMdapada saMgrahyuM dhama jaganAthane dharma zuci gAIe." - zrI devacaMdrajI. vaLI A tathAtA parA bhUtakeTi che, ane atyaMtapaNe bhUtArtha phala denArI che. prANIenI-bhUtanI parama keTirUpa--uccatama vargarUpa je che te parA bhUtakeTi che, arthAta je paramAtmasvarUpa che, zuddha sahajAnmasvarUpa che, utkRSTa keTinA AtmA che, te tathAtA che, "jJAnAnaMde he pUraNa pAvane, varajita sakala upAdhi, atIndriya guNagaNamaNi Aga, Ima paramAtama sAdha. sugyAnI ! sumati caraNakaja Atama arapaNa."-zrI AnaMdaghanajI ane te bhUtArtha phala-paramArtha phala ApanAra che, arthAt kharekharUM satya phala, mekSarUpa paramArtha sata phala Ape che. tathAtAnI arthAt zuddha sahajAnmasvarUpa parama prabhujInIparamAtmAnI sevA-bhakti tathAtArUpa nirvANa phala avazya ApanArI che. Ama tathAtAnuM svarUpa anyatra kahyuM che, te zloka zrI haribhadrasUrijIe paNa vRttimAM TAMkela che, tene bhAvArtha atra kaMIka vicAryuM che. - ItyAdi zabdothI te nirvANane anyathathI eTale ke zabdane barAbara anusaratA artha pramANe te te nAma Apela che. e Adi zabdothI oLakhAtuM te nirvANa tatva eka ja che, nAmabheda mAtra che, arthabheda nathI. kAraNa ke zuddha sahajAtmanirvANutatva svarUpa evuM te nirvANa, ApaNe joyuM tema, sadA zivasvarUpa hevAthI eka ja sadAziva che, parama AtmasvarUpa hovAthI parabrahma che, zuddha Atma siddhinA niSpannapaNathI siddhAtmA che, sahajAtmasvarUpapaNe zAzvata sthitithI tathAtA che. ItyAdi ane anusaratA anya anya nAmathI paNa tenuM abheda svarUpa ja pragaTa thAya che, vyakta thAya che tene paramArtha je samaje, te AnaMdaghana avatArane pAme che. ema aneka abhidhA dhare re, anubhavagamya vicAra-lalanA je jANe tehane kare re, AnaMdaghana avatAra...lalanA"-zrI AnaMdaghanajI, te kevuM che? te kahe che - Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdi : nizakhAdha nirAmaya niSkriya paratatva tallakSaNA visaMvAdA nirAbAdhamanAmayam / niSkriyaM ca paraM tattvaM yato janmAdyayeogataH // 131 // lakSaNa avisaMvAdathI, nirubAdha nIroga; ne niSkraya para tattva te, janmAdine ayAga. 131 (403) a:--te nirvANunA lakSaNanA avaeNisavAdane lIdhe, te parama tattva nirAkhAdha, nirAmaya ane niSkriya evu` che; kAraNa ke janma AdinA ayAga che. vivecana " anyAyAdha agAdha, Atamasukha sagrahe| hA lAla. '--zrI devaca'jI uparamAM je nirvANu tattva kahyuM, ane tenA vAcaka je vividha nAma kahyA, tenA lakSaNumAM avisa'vAda che, savAda-maLatApaNuM che, temAM visaMvAda-khasurApaNuM nathI, tethI karIne te ekasvarUpa che. kAraNa ke nirvANu eTale zuM ? (1) nirvANu svarUpa nirvANu eTale bUjhAI javu, zAMta thaI javu, nivRtti pAmavI te. jema tela hoya tyAMsudhI dIvA maLe che, tela khUTI jAya eTale te tarata khUjhAI jAya che-nirvANu pAme che; tema jyAMsudhI karmAMrUpa tela DhAya tyAMsudhI saMsAranA dIvA maLyA kare che, paNa jevu ka rUpa tela chUTayuM ke tarata te saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya che, hAlavAi jAya che, nirvANu pAme che. Ama jyAM 'sAra-dIpaka mUjhAI jAya chenirvANu pAme che, te pada nirvANapada che. (2) athavA nirvANu eTale zAMti, zAMta thaI javuM te. jyAM sa` saMsArabhAva zAMta thai jAya che, sava parabhAva-vibhAva virAma pAma che, te nirvANu che. AtmA jyAM sva svabhAvamAM vizrAMta thAya che, nistara ga samudranI jema parama zAMta thai sva sahajAtmasvarUpamAM zamAi jAya che, te parama zAMtisvarUpa evuM pada te nirvANu che. (3) athavA jyAM sarva vRttienA sakSaya thayA che, arthAta savA~ sa`sAravRttie jyAM nivRtta thai che, nivRtti pAmI gai che, ane kevala zuddha AtmasvabhAvamAM ja vanArUpa vRtti jyAM vatta che, arthAt zuddha AtmapadarUpa svayaMbhUramaNa samudramAM niraMtara ramaNutA che,-te nivRttipada athavA nirvANu che. ane uparamAM je sadAziva vagere zabdane paramA darzAvavAmAM AAvyo, te tattvathI vicAratAM, jevA nirvANunA atha che, tevAja te te zabdanA vRtti:-takALa visaMvAAt-tenA-nirvANanA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe. e ja kahe che-pArjanirAbAdha, niti vAdhAmyaH '--AkhAdhAeAmAMthI nigata-khtAra nIkaLI gayela. ( leza paNa bhASA mAM nathI evuM ), gannAya-anAmaya, jyAM dravya-bhAva rega avidyamAna che evuM, niSkriyaM 2-ane niSkrama che, niSa dhananA--kAraNanA abhAve kattaSanA abhAvathakI niSkriya che. paduM tattva-evabhUta te para tattva, catto je kAraNu thakI, namAyota:-janma, jarA, maraNunA ayAga thakI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (404) yogadaSTisamucaya artha che, mATe nirvANane lakSaNamAM ane sadAziva AdinA lakSaNamAM visaMvAda nathI, avisaMvAdarUpa ekatA che. arthAt nirvANa, sadAziva Adi ekasvarUpa che, eka ja che, ema atyaMta prasiddha thayuM. ane Ama eka evuM A nirvANutattva kevuM che? te ke nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM te parama tattva che. te A prakAre-(1) nirAbAdha-sarva AbAdhAomAMthI te bahAra nIkaLI gayeluM che; AbAdhA arthAta lezamAtra bAdhAthI paNa te rahita che, avyAbAdha svarUpa che. ane AvuM avyAbAdha svarUpa te pada hevAthI, tyAM ekAMtika, AtyaMtika, sahaja, svAdhIna evuM anupama avyAbAdha Atmasukha niraMtara anubhavAya che. (2) nirAmaya-Amaya eTale keIpaNa jAtanA dravya-bhAvarogane tyAM abhAva che. dehane abhAva che, eTale zarIra saMbaMdhI kaI paNa dravya regane tyAM saMbhava ja nathI. ane AtmAnI atyaMta parizuddhi varte che, eTale rAga-dveSa-maha Adi bhAva rogane paNa bIlakula abhAva che. Ama dravyathI ne bhAvathI A pada nirAmaya, nIrogI che, ane atre AtmAnuM parama bhAva Arogya, svarUpasthitirUpa parama svAthya varte che. (3) niSkriya che. nibaMdhanane-kAraNano abhAva che, eTale kAryane abhAva che. atre sarva kamane niHzeSa nAza thaI gayuM hovAthI kamarUpa preraka kAraNa nathI, eTale kAMI kartavya paNa rahyuM nathI. kAraNa hoya te kArya hAya, kAraNa na hoya te kArya paNa na hoya, e sanAtana sAmAnya niyama che. Ama te niSkriya che. ekAMtika AtyaMtika sahaja amRta svAdhIna ho jinajI! nirupacarita niddha% sukha, anya ahetuka pIna he jinajI! "zuddha pariNAmatA, vIrya kartA thaI, parama akriyatA amRta pIdhe."--zrI devacaMdrajI dehAdika saMyogane, AtyaMtika viga; siddha mekSa zAzvata pade, nija anaMta sukha bhega."-zrImad rAjacaMdrajIkRta Atmasiddhi. AvuM nirAbAdha, nirAmaya, ne niSkriya evuM te parama tatva che, kAraNa ke janma jarA-maraNane tyAM aAga che, sarvathA abhAva che. eTale sarva duHkhano tyAM AtyaMtika abhAva che, kAraNa ke "janma-jarA ne mRtyu" e ja "mukhya duHkhanA hetu" che. ane "kAraNa tenA be kahyA, "rAga dveSa aNuhetu. paNa atre te mukhya du:khahetu A janmAdi nathI, ane tenA kAraNe rAgadveSane paNa sarvathA abhAva che. eTale ja A nirvANarUpa parama padamAM kaI paNa prakAranI bAdhAno, regane ane saMsaraNarUpa kriyAnesaMsArane sarvathA asaMbhava ja che. eNpa (tAtparya) kahe che-- Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAmodaSTi : abheda paraMtatvavedIne vivAda na ghaTe (405) jJAte nirvANatattve'sminnasaMmohena tattvataH / prekSAvatAM na tadbhaktau vivAda upapadyate // 132 // asaMmohathI tAvathI, jANe tava A ukta; tasa bhaktimAM vivAda nA, buddhivaMtane yukta, 132 artha- A nirvANa tatva asaMmohe karIne tatvathI jANavAmAM AvyuM, prekSAvaMtene (buddhivane-vicAravAne) tenI bhakti bAbatamAM vivAda ghaTatuM nathI. vivecana AvuM je nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM parama nivRtava uparamAM varNavyuM, tenuM svarUpa asaMmeha bodhavaDe tavathI-paramArthathI jANavAmAM AvyuM, samyaka paricacheda karavAmAM AvyuM, vicAravAna jIvone tenI bhaktinA taddaSTine viSayamAM vivAda ghaTatuM nathI, kAraNa ke tatvajJAnamAM bhedane abhAva che. vivAda na ghaTe nahi te ja vivAda karavAmAM Ave te prekSAvaMtapaNAne-vicAravaMtapaNAne virodha Ave. je sujJa vicAraka ja che, te te niraMtara tatva bhaNI ja daSTi rAkhe che. tatva je abheda hoya te pachI tenI bhakti-ArAdhanA vidhimAM game teTale bheda hoya, te paNa tenI teo bIlakula paravA karatA nathI. sAdhya je eka che, te tenA sAdhaka sAdhana game te hoya, tenA pratye teo durlakSya kare che, arthAt ISTa sAdhyarUpa madhyabiMdu pratye ja derI jatA vividha sAdhanamArgo pratye teo kaTAkSadaSTie jotA nathI. dAkhalA tarIke-nAgapura javuM hoya, te judI judI dizAmAM AvelA muMbaI, dihI, madrAsa vagere zaherathI bhinna bhinna mAge tyAM pahoMcI zakAya, paNa ISTa madhyabiMdu eka ja che tema bhinna bhinna darzana saMpradAyavALAo nirvANa tatvane mAnya karI bhale tene bhinna bhinna prakAre ArAdhatA hoya, paNa teonuM ISTa lakSya sthAna jo eka ja che, te pachI tenI bhakti bAbatamAM kaI vivAdane avakAza raheto nathI. eTale tatvagrAhI daSTivALA sujJajano te te sAdhanadharmanA mithyA jhaghaDAmAM paDatA nathI. kAraNa ke sAcA tattvajJAnIo ke jeone nirvANa tattvanuM pUrepUruM bhAna che, teo te kadI paraspara jhaghaDe ja nahiM; eTaluM ja nahi, paNa pitAnA parama ArAdhya evA te ISTa nirvANa padane je anya koI bhaktithI ArAdhatA hoya, te sarvane potAnA sAdharmika ja mAne, svadharmabaMdhu ja gaNe. paNa nirvANutattvanuM jene bhAna nathI, evA ajJAnIo pote tethI atyaMta dUra chatAM, te - jUri-zte-paricchinna thaye, nirdhAtaraveDamina -A evaMbhUta nirvANa tatva, saMtonaasaMmoharUpa bedhathI, taravataH-paramArthathI. zuM ? te ke-kSAvatAM-prekSAvaMtene-buddhima tene, na tatanathI tenI bhaktimAM, nivaNa taravanI sevA bAbatamAM, zuM ? te ke vivAra 356-vivAda ghaTatotatvajJAnamAM bhedanA abhAvane lIdhe,-nahiM te prekSAvaMtapaNune virodha Ave, eTalA mATe. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gidaSTisamucaya nirvANu tatvanI ArAdhanA bAbata paraspara jhaghaDe che, e mahAAzcarya che! emAM tatvajJAnanI zUnyatAne ja doSa che. mahAsamartha tattvajJAnI zrImad rAjacaMdrajIe mahAdazana-prabhAvaka zrI mekSamALA graMthamAM atyaMta mananIya evuM parama satya ja bhAkhyuM che ke mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya A eka kAraNa paNa che ke tattvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayuM. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA, jenuM pariNAma daSTigocara che. vartamAna zepamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga deDha abajanI gaNAI che, temAM sarva gacchanI maLIne jaina prajA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNopAsaka che. emAMthI huM dhAruM chuM ke navatatvane paDanarUpe be hajAra puruSe paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka te AMgaLIne Terave gaNuM zakIe teTalA puruSe paNa nahIM haze. jyAre AvI patita sthiti tattvajJAna saMbaMdhI thaI gaI che, tyAre ja matamatAMtara vadhI paDyAM che. eka laukika kathana che ke "sa zANe eka mata," tema aneka tattvavicAraka puruSonA matamAM bhinnatA bahudhA AvatI nathI, mATe tattAvadha parama Avazyaka che."-zrI mekSamALA. uparamAM je vivaryuM, te uparathI ATaluM tAtparya phalita thAya che ke te nirvANutatvane samyaphapaNe jANanArA vivekI vivAda kare nahi, ane vivAda kare te vivekI nahiM. suSa kiM bahunA? / iti paraMtattvAbhedamArgAntarAdhikAraH / sarvajJapUrvakaM caitanniyamAdeva yasthitam / Asano'yamRjurmAgasta dastatkathaM bhavet // 133 // sarvApUrvaka A vaLI, niyamathI ja che sthita; nikaTa A Rju mArga , teno bheda zI rIta? 133 artha - ane kAraNa ke A nirvANa tatva sarva pUrvaka niyamathI ja sthita che. ane nirvANane samIpa e A sarvajJarUpa mArga kAju-sarala che, te pachI tene bheda kema hoya? vRtti - sarvajJapUrva caitaMduM-ane sarvattapUrvaka A-nirvANa nAmanuM adhikRta tatva, niramA atta sthitamU-kAraNa ke niyamathI ja sthita che,sarvane nirvANanI anupattine lIdhe AsoDAnirvANune Asana-samIpane, A sarvata lakSaNavALo, gurmA-Rju-avakra mArga-paMtha, tame:-sarvajJa bheda, matabhedarUpa lakSaNavALe, tata tethI, mata-kema hoya? na ja hoya. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : savajJayvaka nirvANa-sarvajJa abheda (407) vivecana "bhinna bhinna mata dekhoye, bheda daSTine eha; eka tattvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teDa"--zrImad rAjacaMdrajI. ane A prastuta nirvANa tava niyamathI ja sarva pUrvaka hoya, ema sthiti che, kAraNa ke arvajJane kadI nirvANa ghaTe ja nahiM, arthAt sarvajJa thayA vinA nirvANa pAme ja nahiM evo niyama che. eTale sarvajJapaNuM e nirvANa pUrvenI avinAsarvajJapUrvaka bhAvI Avazyaka sthiti che, sarvajJa thayA pachI ja nirvANa pAme, e nirvANa niyamamAM traNe kALamAM pheraphAra thAya ema nathI, e nizcala nizcaya siddhAMta sthita che. Ama A sarvajJapaNuM nirvANane atyaMta nikaTanI sthitirUpa mArga che, ane te mArga kAju che, sarala-sIdhe che, vaka-vAMkAcUke nathI, eTale te ekarUpa ja che. AvA abhedarUpa sarvajJa mArgamAM matabhedarUpa sarvajJabheda kema hoya vA? na ja hoya, na ja hoya. ane sarvajJamAM bheda je nathI ja, te pachI tenA ArAdhaka bhaktomAM kema bheda hoI zake? na ja hoya, na ja heya, e A uparathI vizeSa karIne pUravAra thayuM, saMsiddha thayuM. tAtparya ke sarvajJa thayA pachI ja nirvANapadanI prApti thAya, ema niyamathI siddha che. eTale nirvANune nikaTamAM nikaTa je kaI hoya te te sarvajJa che, ane mekSano nikaTamAM nikaTa je kaI mAga hoya te te sarvajJadazA che, A mArga kAjute sarvajJa sarala che, sIdhe che, vAMkecUke nathI, ane je sIdhe sarala mAga hoya bhAmAM bheda te eka ja hoya; kAraNa ke koI amuka sthaLe javAne sIdhe-sIdhI kema? lIMTIe jata (Straight-line) mArga eka ja hoya, vAMkAcUkA-ADA avaLA mArga aneka hoya, e pratyakSasiddha che; tema mokSa pratye sIdho laI jato A sarvajJatArUpa mArga eka ja che. AvA nirvANane nikaTamAM nikaTanA sarala sarvajJamArgane bhajavuM, te nirvANane nikaTatama mAge che, ane temAM koI paNa bheda nathI. to pachI tene bhajanArA sAcA ArAdhaka bhakta janamAM kema bheda hoI zake vAru ? "AgaLa jJAnI thaI gayA, vartamAnamAM hoya; thAze kALa bhaviSyamAM, mAgabheda nahi koya." zrImad rAjacaMdrajIkRta zrI Atmasiddhi. sarvajJa ane sarvajJabhaktonI ekatA-sArAMza. sarvajJa ane sarvajJabhaktonI ekatA bAbata atre je yuktio-dalIlo batAvI, tene sAra A pramANe-(1) pAramArthika sarvajJa vyaktibheda chatAM sAmAnyathI sarvatra Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (408) gadaSTisamucaya tattvathI eka che; ane tene vizeSa saMpUrNapaNe asarvadazIne gamya nathI. eTale sAmAnyathI te sarvajJane nirdabhapaNe yathAzakti tenA AjJApAlanapUrvaka je kaI mAnatA hoya te sarva tulya ja che, arthAt sarvajJabhakto eka ja che.-jema eka rAjAnA aneka sevako tenA eka bhUlyavargamAM ja gaNAya che. tema. (2) devanI bhakti citra-acitra be prakAranI che. temAM saMsArI deva pratyenI bhakti citra, ane saMsArAtIta artha-para tatva-mukta devanI bhakti acitra che. eTale te eka mukta tatva pratye gamana IcchanArA mumukSu jogIjanone mArga eka ja che. (3) te mumukSuone mArga eka ja-zamaparAyaNa evo che, ane te sAgaramAM kAMThAnA mArganI peThe avasthAbhedano bheda chatAM eka ja che. (4) nirvANa nAmanuM paraM tattva nAmabheda chatAM ekaja che. sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA Adi yathArtha nAmathI oLakhAtuM te nirvANa tattva svarUpathI eka ja che. AvuM nirvANa tattva nirAbAdha, nirAmaya, niSkriya ne janmamaraNAdi rahita evuM eka svarUpa che. A nirvANutatvane jANanArA ne mAnanArA mumukSu yogIo vivAda kema kare ? (5) A nirvANutatvane sarvajJapUrvaka che. sarvajJatva ja ene pAmavAne kAju ane nikaTa e eka ja mAge che, tenA vinA tenI prApti nathI thatI. Ama ekasvarUpa nirvANane sarvajJatvarUpa mArga paNa eka ja che, te pachI sarvajJamAM bheda kema hoya ? ane temAM bheda na hoya te te sarvajJanA sAcA bhakta evA mumukSu jogIjanomAM paNa bheda kema hoya? / iti sarvajJatatvAbhedapratiSThApako mahAdhikAraH / " bhinna sarvazadezanA abheda adhikAra dezanAbheda kema che? ema AzakIne kahe che - citrA tu dezanaiteSAM syAdvineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // 134 // vRtti-vitrA tu-vaLI citra, nAnA prakAranI, terAnA-dezanA, "AtmA nitya che, ane anitya che,' ityAdirUpe teSAM-eenI -kapila, sugata Adi sarvajJonI, yAhU-heya, vijoyAnuToga:tathA prakAranA viyenA-ziSyanA AnupurathI-anukULapaNAne lIdhe. kAlAntara apAyathI bhI evA ziSyane AzrIne paryAvane upasarjana-gauNa karatI evI dravyapradhAna nitya dezanA; ane bhegaAsthAvaMtane AzrIne dravyane upasarjana karatI evI paryAyapradhAna anitya dezanA. ane teo anvaya-vyatirekavALI vastunA jANanArA na hoya ema nathI, kAraNa ke te te sarvajJa5NunI anupatti vanapaNa ghaTe nahi), evA prakAre deyanA ta tathAprakAre guNadarzanathI adaSTa ja che--nirdoSa ja che. te mATe kahyuM-jamate mAramAnaH-kAraNa ke A mahAtmAo, sarva. zuM ? to ke-marvavyAdhimiSa414:-bhavavyAdhinA bhiSagavaro che. saMsArayAdhinA viloma pradhAna che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprANi: ziSyahitArthe dravyapradhAna-paryAyapradhAna dezanA citra dezanA ehanI, ziSya AnunuSya kAja; kAraNa ehuM mahAtma tA, bhavavyAdhi vaidyarAja 134 atha--paraMtu eenI citra-jUdA jUdA prakAranI dezanA tA ziSyAnA AnuguNyathI-- anukULapaNAthI hAya; kAraNa ke A mahAtmAe bhavavyAdhinA bhiSavA che. vivecana * je gAyA te saghaLe eka' (49) " je gAyA te saghaLe eka, sakaladane eja viveka, samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI. '--zrImad rAjacaMdrajI tyAre have prazna UThe che ke jo uparamAM pratipAdana karyu* tema sarvajJAne abheda che, tA pachI eenI dezanA citra-vicitra kema che? jUdA jUdA prakAranI kema che? tenA ahIM javAba ApyA che ke A kapila, mudde Adi sarvajJAnI dezanA tathAprakAranA ziSyAnA AnuguNyathakI-anukULapaNAthakI citra eTale ke jUdA jUdA prakAranI hAvI saMbhave che; kAraNa ke A mahAtmAe bhavavyAdhinA bhiSazvarI che, sa`sAra rAganA vaidyarAjo che. kapila, sugata-mudde Adine te te dazanavAdIe sarvajJa mAne che, paNa teonI dezanAmAM upadezapaddhatimAM bheda paDe che, tenuM zuM kAraNa ? tenuM yuktisaMgata samAdhAna atra mahAnubhAva zAstrakAra maharSie Apyu che. ane te e che ke--jevA jevA samajAvyAnI ziSyarUpa pAtravizeSa hAya, tevA tevA tene anukULa paDe-mAphaka Ave, zailI karI' tenA AtmAne guNa kare, evA Adha karavA, upadeza karavA ceAgya jANI, te te sarvaijJAe tema karyuM` che. eTale ke tathAvidha ziSyavizeSanA AnuguNyathI, tene jema guNa upaje tema, tenA AtmAnuM je rIte kalyANa thAya te rIte, teoe tene vividha prakAre 'samajAvyAnI zailI karI' che. pAtravizeSane lakSamAM lai koi paNa prakAre ziSyane ThekANe ANuvA-svasthAne lAvavA-'samajAvavA,' e ja tenA ekAMta hita hetu hAI, teonI dezanA zailI judI paDe che. dAkhalA tarIke dravyapradhAna dezanA keAI anityavAdI ziSya ema kahe ke-A dehAdi anitya che, jagamAM vastumAtra kSaNika che, kSaNabhaMgura che, tema A AtmA paNa anitya che, teA pachI A dhama-mAkSa mAdi kAnA mATe ? ne zA mATe karavA ? ema anityapaNAthI bhIru hAya, DaratA hAya, tevA ziSyane khAdha karavAne hAya-samajAvavAnA hAya, tyAre teoe paryAyane gauNu karI, dravyapradhAna dezanA dIdhI ke-ahA, bhavya ! pratyeka vastu dravyathI nitya che, tema A AtmA paNa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) gadaSTiAsura dravyathI nitya che, paryAyathI palaTAya che. "kaMI samudra palaTAtuM nathI, mAtra mojAM palaTAya che, tenI peThe." bAla, vRddha ne yuvAna e traNe avasthAnuM smaraNa-jJAna eka ja AtmAne thAya che, e pragaTa sUcave che ke AtmA nitya che. jema jUnA vastro badalIne manuSya navAM pahere che, tema chazuM thayelA dehane cheDI AtmA navA dehane grahe che, baLIyuM badalAya che, AtmA badalAtuM nathI, mATe AtmA ajara, amara ne avinAzI che ema jANI tuM bhaya ma pAma.* AtmA dravya nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAro te kSaNika nahiM, kara anubhava niradhAra. kayAre kaI vastune, kevaLa hAya na nAza; cetana pAme nAza te, kemAM bhaLe? tapAsa." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi. vaLI bhega pratye AsthAvata-Asakti dharAvato kaI ziSya hoya, tene baMdha karavAnA prasaMge, teoe dravyane gauNa karI, paryAyapradhAna evI anityadezanA dIdhI ke*_"aho ! A anitya bhegomAM tyAre AsthA karavI yegya paryAyapradhAna nathI. A badhuMya jagat kSaNabhaMgura che. pratikSaNe vinazvara che. IrSyA ne dezanA zekathI bharelo e priyasoga anitya che. kutsita AcaraNanuM sthAnaka evuM yauvana anitya che. tIvra kaleza-samUhathI upajelI evI saMpadAe anitya che. ane sarvabhAvanA nibaMdhanarUpa-kAraNarUpa evuM jIvana paNa anitya che. punaH punaH janma, punaH punaH mRtyu, ane punaH punaH ucca-nIca Adi sthAnane Azraya karavo paDe che, eTale atre sukha che nahi. Ama A saMsAramAM badhuMya prakRtithI x "vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya, navAni gRhAti naro'parANi / tathA rAvaLi vidyAra nIcacAra saMcAti navAni sehI zrI bhagavadagItA " naSTe vasne yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / na heDabbAmAnaM ra nae kanya vudhaH -zrI pUjyapAdasvAmIjIta zrI samAdhizataka * "anityaH priyasaMyoga iheAzokasaMkulaH / anityaM yauvanaM cApi kutsitAcaraNAspadam / / anityAH saMpadastIvraklezavargasamudbhavAH / anityaM jIvitaM ceha sarvabhAvanibandhanam // punarjanma punarmRtyuhInAdisthAnasaMzrayaH / punaH punazca yadataH sukhamatra na vidyate / / prakRtyasundaraM hyevaM saMsAre sarvameva yat / ato'tra vada kiM yuktA kvacidAsthA vivekinAm // muktvA dharma jagadvaMdyama kalaGka sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH / / -zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI zAstravArtAsamuccaya, stabaka 1, Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romAdi : anvaya-vyatirekarUpa syAvAdI vastu asuMdara che. eTalA mATe, kahe, eka jagadvaMdya sanAtana zuddha dharma zivAya ane kyAMya vivekIoe AsthA karavI yukta che?" Ama pAtrabhede te te ziSyanA upakAra hetuo te sarvanI dezanAno bheda paDyo hoya ema saMbhave che. vaLI te sarva kAMI anvaya-vyatirekavALI vastune jANanArA na hoya ema nathI, jANanArA hoya ja e nizcaya che, nahi te temanuM sarvApaNuM ghaTe nahi. kAraNa ke anvayarUpa dravya ane vyatirekarUpa paryAya, e banethI yukta evuM anvaya- vastusvarUpa teo na jANatA hoya, te teonuM sarvajJapaNuM zI rIte ? vyatirekarUpa ane anya vyAptithI te anvaya-vyatireka arthAt dravya-paryAya e vastu bane maLIne bheTAleka vRttivALI ja vastu che, e yukti-susaMgata vAta te sAmAnya buddhivALA budhajana paNa samajI zake che, te pachI A sarva na jANatA hoya, ema kema bane? kAraNa ke " dravya vinAno paryAya nathI ane paryAya vinAnuM dravya nathI,' ema anya vyApti prasiddha che. A dravya-paryAyanI a nya vyApti paNa tene ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM AvatAM ghaTatI nathI. kAraNa ke dravya-paryAyane ekAMta bheda mAnavAmAM Ave, te atiprasaMganI prApti thaze; ekAMta abheda mAnavAmAM Ave, te te bannenuM akyaekapaNuM thaze, te pachI dravya-pathAya judA mAnavAnI zI jarUra paDI? ane Ama ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM "syAdavAda Avaze, te zabdArtha paNa ghaTaze nahiM; kAraNa ke sarvatra anuvasamajaNa paNa cAlyo Ave te anvaye nAme oLakhAya che, ane ekatra vattI judI kharI' tarI Ave te vyatireka kahevAya che. Ama zabdArtha paNa ekAMta pakSamAM ghaTaze nahi. vaLI "a nya vyApti' emAM " anyAnya' e zabdo bheda sUcave che, ane "vyApti' e abheda batAve che. mATe e banneno bhedabheda mAnavAmAM Ave te ja anya vyAptino saMbhava thAya tAtparya ke anvaya-vyatirekanI* anya vyAptithI vastu bhedAdarUpa ja che, arthAt dravya-paryAyanI anya vyatithI bhedabheda vRttivALI vastu che, vastu dravya-paryAyamaya che, ema nyAyathI aviruddhapaNe siddha che. * " anvayo vyatirekazca TravyaparyAyasaMjJitau / anyonyavyAptito bhedAbhedavRttyeva vastu tau // nAnyo'nyavyAptirekAMtabhede'bhede ca yujyate / atiprasaMgAdaikyAzca zabdArthAnupapattitaH // anyo'nyamiti yabhedaM vyAptizcAha viparyayam / bhedAbhede dvayostasmAdanyonyavyAptisaMbhavaH / / evaM nyAyaviruddhe'smin vigedhodbhAvanaM nRNAm / vyasanaM vA jaDatvaM vA prakAzayati kevalam / / " ityAdi (vizeSa mATe juo) zrI haribhadrasUrikRta zAstra vArtAsamu , stabaka. 7 "Natthi viNA pariNAma attho atthaM viNeha pariNAmo / vvaguNapajjayattho attho atthittnnivvtto||" -zrI kuMdakuMdAcAryajIprIta pravacanasAra, arthAta-pariNAma vinAne artha nathI, ane artha vinAne pariNAma nathI. dravya-gaNu-paryAyasthita artha astitvathI siddha thAya che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) yogadaSTisamuccaya AvuM saddabuddhigamya nyAyaprasiddha vastusvarUpa jJAnI evA sarvanI jANa bahAra hAya, ema kema bane? na ja bane. tevuM yathArtha vastusvarUpa teo avazya jANatA ja hevA joIe, paraMtu ziSyanA hitahitue teoe tevA tevA prakAre gau-pradhAna bhAvathI judI judI dezanA karI che, mATe te aduSTa ja che, nirdoSa ja che, kAraNa ke nitya dezanA karatAM paryAyane gauNubhAva, ane anitya dezanA karatAM dravyane gauNubhAva, te mahAnubhAvonA hRdayamAM hovo ja joIe. kaI paNa dezanA amuka naya-apekSAnA pradhAnapaNathI ne anya apekSAnA gauNapaNathI ja thaI zake kAraNa ke vacanamAM eka vakhate eka apekSA ja AvI zake, ane jJAnamAM te sarva apekSA ekI sAthe bhAsyamAna thAya, chatAM vacanathI te anukrame eka eka apekSA ja gauNa-mukhyabhAve kahI zakAya. eTale te mahAnubhAvanuM kathana ekAMtika nathI, ema Azaya samajAya che. "kuMthunAtha prabhu dezanAre, sAdhaka sAdhana siddhi; gauNa mukhyatA vacanamAM re, jJAna te sakala samRddhire. kuMthu jinesarU! vastu anaMta svabhAva che re, anaMta kathaka tasu nAme; grAhaka avasara bedhathI re, kaheve arpita kAme re. kuMthu"--zrI devacaMdrajI. ane tevA parama upakArI mahAtmA mahApuruSe Ama kare emAM Azcarya nathI, kAraNa ke koI paNa prakAre A jIvane saMsArarUpa mahAroga maTe e ja temane mukhya uddeza hatuM. eTale bhavyAdhinA bhiSagavare-vaidyarAje jevA A sarvajJAe bhavavyAdhinA te te jIvanI prakRti eLakhI, tene mAphaka Ave anukULa paDe, guNa bhiSagavare kare, evI dezanA auSadhi teone ApI. vyavahAramAM paNa kuzaLa vaidyarAja hoya te rogInI prakRti eLakhI, roganuM nidAna pArakhI, barAbara cikitsA karI, tene yogya anupAnayukta auSadhAdi Ape che. temAM pitta prakRtivALAne je auSadha mAphaka Ave, te kaphavALAne na Ave, kaphavALAne sade, te pitta prakRtine na phAve; vAta prakRtine guNa kare, te kaphaprakRtine avaguNa kare; ItyAdi apekSA lakSamAM rAkhI te auSadha prayoga kare che. tema A bhavaraganA vaidyarAja mahAtmA sarvAe paNa tevA tevA prakAre jIvanI prakRti pramANe viveka karIne tevI bhinna bhinna dezanAauSadhine 1 prayoga karyo che, ema samajAya che. A uparathI zuM? te kahe che- *" vijJAnamAtramapyevaM bAhyasaMganivRttaye / vineyAn kAMzcidAzritya yadvA taddezanAItaH // na caitadapi na nyAyyaM yato buddho mahAmuniH / suvaidyavadvinA kArya dravyAsatyaM na bhASate // " "anya vamiratye metarAthanivRttaze vi sarvameveti yuddhanovAM kAmanA !" -zAstravArtAsamuccaya Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domApti: bhaganyAdhi bhiSavarAnA bIjAdhAnAdigaDha badha yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdisaMbhavaH / sAnubandho bhavatyete tathA tasya jagustataH // 135 // sAnubaMdha zrIMja AdinA, sa'bhava jene jema; tene eee ahIM, medha karyAM che tema, 135 artha H--jene je prakAre sAnubaMdha khIjAdhAna AdinA sabhava tevA prakAre teoe teTalA mATe kahyu' che. (413) thAya, tenA pratye vivecana " bhavarAganA vaidya jinezvarU, bhAvauSadha tuja bhakti; devacaMdrane zrI arihaMtanA, che AdhAra e vyakti."--zrI devaca'drajI ane Ama uparamAM kahyu tema A mahAtmA sarvajJA bhavavyAdhinA bhiSavarA che-sa sArAMganA vaidyarAjo che, eTalA mATe ja je prANIne je prakAre sAnubaMdha khIjAdhAna AdinA saMbhava thAya, tevA prakAre teeAe, kuzala khIjAdhAnAdi mAlInI peThe, tenA pratye upadezakAya karyu. te A prakAre :--vanaspatithAya tevA Adha zAstranA niyama pramANe keAI cheADane UgavA mATe amuka jAtanu khAtara joIe che. kAI bIjA cheADane mATe khIjI jAtanuM khAtara khape che. Ama judA judA cheDane mATe jUdI jUdI jAtanuM khAtara nAMkhavu' paDe che. A muddo lakSamAM rAkhIne kuzala mAlI cAgya bhUmimAM bIjAdhAna thAya, khIja ApAya, UgI nIkaLe, evu' khAtara nAMkhe che. tema A kuzala bhiSavA paNa yAgya pAtravizeSarUpa ziSyanI cittabhUmimAM samyag meSa-bIjanuM AdhAna thAya, rApaNu thAya, tevu. bhAdvega upaje evuM upadeza rUpa khAtara nAMkhe che. mALI jema khIjAdhAna thayA pachI paNu, khIja rApAyA pachI paNa, temAMthI aMkuraphaNagA phUTe tema jalasicana kare che; tema A nipuNa vaidyarAjo paNa te te ziSyane te edhabIja UgI nIkLI temAMthI aMkura phUTe evuM sadupadezajala siMce che. pachI mALI jema te kumaLA choDane rakSavA mATe tenI AsapAsa vRtti-vADa kare che, kayAA khAMdhe che, ane tene pANI pAyA kare che; tema A niSNAta vaidyavare ziSyanA UgatA AdharUpa vRtti:caca--je prANIne, cena prALa-nidezanA Adi lakSaNavALA je prakAre, yogAvAnAni saMmatra:-bIjAdhAna AdinA saMbhava,--tathAprakAre bhaveAga Adi bhAve karIne, sAnujo mati--sAnu dha thAya, tevA prakAre uttara guNuddhi vaDe karIne, te-mA saneAe tathA--tevA prakAre, tasya--tene, tenA pratye, navu N kazuMka che, gAyuM che, tata:-teTalA mATe. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (414) gadarisarusthaya choDane rakSavA mATe vrata-vRttirUpa vADano prabaMdha karI ApI, tene tevA prakAranuM sAdhajala pAyA karI parivRddhi pamADe che. ane pachI khUba kALajIthI-mAvajatathI cheDane ucherIne jema mAlI te cheDa phalaphUlathI zebhatuM vRkSa thAya tevuM kare che; tema A bhiSaguvAre paNa ziSyane bedharUpa choDa mokSavRkSarUpa bane ema kare che. Ama jema kuzala mAlI bIjAdhAnathI vRkSa mAMDIne phalabhArathI namra vRkSa thavA paryata cheDanI kALajIbharI saMbhALa le che, tema A mahAnipuNa vaidyarAje ziSyane sAnubaMdha bIjAdhAnAdi thAya, arthAt samyagu bAdhabIja UgI nIkaLI, uttarottara guNavRddhi pAmI, yAvat mekSaphaLa prApta thAya, tema upadezAmRta jaladhArA vahAvI niSkAraNa karuNAthI kALajIbharI saMbhALa le che. kAraNa ke AvA parama vivekI, parama kRpALu, parama kRpAnidhAna A bhAva-vaidyarAjone ekAMta hetu game tema karIne ziSyanuM kalyANa karavAnuM che. jema savaidyano hetu rogIne jema bane tema jaladI rogamukta karavAne-sAjo karavAno ja hoya che, ekAMta ziSya pachI game te esaDathI sAro thato hoya, te te osaDa te ni:saMkecakalyANa hetu paNa ajamAve che. tema A bhavaroganA bhiSavaro paNa je upadeza auSadhithI A jIvane bhavaroga maTe, tenI AtmabrAMti TaLe, te auSadhino ni:zaMka prayoga karatAM acakAtA nathI, kAraNa ke teono ekAMta hetu jema bane tema jaladI jIvane bhavarUpa bhAvoga maTADavAno che. javanI AtmabrAMti ne tethI thatI bhavabhrAMti dUra karavAno che; eTale nityapradhAna dezanAthI ziSyane guNa thAya ema che evuM lAgyuM, te teoe nityadezanA upara bhAra mUkyo; ane anityapradhAna dezanAthI lAbha thAya ema che evuM dekhyuM te anityadezanA para bhAra mUkyo. jyAM jema ghaTe tema viveka vAparI teoe yathAyogya upadeza dIdho. Ama paramArtha hetue karIne sarvonI dezanAmAM bheda paDyo haze, ema Azaya samajAya che. AtmabrAMti sama roga nahiM, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama padhya nahiM, auSadha vicAra dhyAna "--zrI Atmasiddhi parihArAntara-bIjA prakArane zaMkAno parihAra (samAdhAna) kahe che- ekApi dezanaiteSAM yadvA zrotRvibhedataH / acintya puNyasAmarthyAttathA citrAvabhAsate // 136 // kRtti-pAri rerAnA-dezanA eka chatAM tenA mukhamAMthI vinimana-nIkaLavAne AzrIne eka chatAM, teNa-A sarvajJAnI, yaddA-athavA to, zokUvamerata-zrotAonA vibhedathI, tathA bhavyatAnA bheda karIne, nipuNatA -acinta puNyanA sAmarthyathakI, eTale ke para bedhanA AzrayathakI upajelA karmanA vipAkane lIdhe, ema artha che, tathA-tevA nitya Adi prakAra, trivimAre-citra avabhAse che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIodaSTi acitya puNya sAmarthyathI eka dezanA citra bhAse ! (415) eka chatAM tasa dezanA, zrotRbhedathI tema; acinya puNya sAmarthyayathI, citra bhAsatI ema, 136 artha:-athavA te eonI (sarvanI) dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmarthyane lIdhe, tathA prakAre citra-jUdI jUdI avabhAse che. vivecana athavA te sarvajJonI vANImAM bheda kema paDe che? e virodhane parihAra karavA mATe bIje yuktisaMgata khulAse ahIM karyo che -eonI dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmarthyanA prabhAvane lIdhe, tevA sarvajJa dezanA prakAre citra bhAse che! arthAt e sarvajJonA mukhavinigamane apekSIne eka chatAM citra eTale ke eenA mukhamAMthI nIkaLI te apekSAe te teonI dezanA bhAse ! eka che, chatAM tathAbhavyatvanA bhedathI zrotAonA bhedane lIdhe te citra bhAse che ! Ama te sarvajJonA mukhamAMthI karelI vANI te eka ja prakAranI che, paraMtu zrotAomAM tathAbhavyatvane bheda hoya che, judI judI bhavyatA-cogyatA hoya che, eTale zretAono bheda paDe che, tethI karIne te sarvajJavANI eonA acitya puNya prabhAvathI te te zretAne citra-judI judI pratibhAse che! eTale pitApitAnI bhavyatA pramANe pratyeka zrotA sarvajJavANIne pitapatAne upakArI evI anukULa apekSAmAM samajI jAya che, potapotAne kalyANakArI anukULa arthamAM grahaNa karI le che, eTale pratyeka sAMbhaLanAra jANe emaja samaje ke bhagavAna A jANe mane ja uddezIne kahI rahyA che ! emax kahevAya che ke samavasaraNamAM birAjI bhagavAna tIrthakara sarvajJadeva dezanA Ape che. tyAre pazu-pakSI, manuSyAdi sarva koI potapotAnI bhASAmAM tene bhAva samajI jAya che, tene artha grahaNa karI le che! A adbhuta sarvanA vacanAtizaya hoya che, te e ja paramArtha sUcave che. ane Ama eka vANI paNa anekarUpe-citrarUpe bhAsyamAna thAya che, te bhagavAna sarvajJanA acitya puNya sAmarthyane ja prabhAva che. kAraNa ke "savi jIva karUM zAsanarasI' evI parama udAtta parepakAra bhAvanAnA balathI, popadezanA kAraNe karI, teoe mahApuNyasaMbhAra saMcita karyo hato. te puNyanA paripAkavaze karIne A camatkArakArI atizayavaMta mahAprabhAva teono varte che ! jema meghavRSTi te eka ja hoya che, paNa bhUmi para paDatAM, te te bhUminA AkAra pramANe judA judA vaheLA vahe che, tema A sarvazoe vaSavela bedhadhArAmaya upadezavRSTi eka ja prakAranI che, chatAM bhinna bhinna zrotA pAtranI x " teSAmeva svasvabhASApariNAmamanoharam / baLevA varaM te ghawvavo 1 "-zrI hemacaMdrAcAryajIta vItarAgastava, Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416) gadarisasu thayA cittabhUmimAM paDatAM te bhinna bhinna artha pravAha dhAraNa kare che! A temane apUrva vacanAtizaya sUcave che ! "vANI guNa pAMtrIza anepama, avisaMvAda sarUpe re, bhava duHkhavAraNa zivasukha kAraNa, sUdhe dharma prarUpe re."--zrI devacaMdrajI ane ema paNa guNa nathI ema nathI, te kahe che- yathAbhavyaM ca sarveSAmupakAro'pi tatkRtaH / jAyate'vandhyatApyevamasyAH sarvatra susthitA // 137 // ethI upaje sarvane, yathAbhavya upakAra avasthatA sthita ehanI, sarvatra eha prakAra. 137 artha:-ane yathAbhavya (bhavya pramANe) savene tenAthI karAyele upakAra upaje che; Ama A dezanAnI A avadhyatA (saphaLatA) paNa sarvatra susthita evI che. vivecana "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMta rasamULa; auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."--zrImad rAjacaMdrajI ane Ama sarvajJadezane eka chatAM bhinna bhinna zrotAne bhinna bhinna bhAse che, te paNa vizeSa AzcaryakArI te e che ke tenAthI te sarvane yathAbhavyatva pramANe upakAra paNa thAya che. Ama sarvajJa vANInI sarvatra susthita evI avadhyatA-aniSphaLatA upaje che. zrI sarvajJavANI ekarUpa chatAM citrarUpe bhAse che, eTaluM ja nahiM paNa, te pAvana amRtavANuM je sAMbhaLe che, te sarva sAMbhaLanAra zrotAne tenA thakI u5kAra paNa thAya che, kRtti -Ama ra-ane yathAbhavya, bhavyane sada, sarve-sarvene, samaDaji-upakAra paNa, gaNa 5Na, tAtA tenAthI karAyelA, dezanAthI nipana-nIpaje, gAjate-upaje che, prAdavi che, pragaTe che. javADaji-avaMdhyatA paNa, aniSphaLatA paNa, parva-ema, ukta nItithI acA-AnI, A dehanAnI, sarvatra suriyA-sarvatra susthita evI. * "ka$STapuSyAmabAtihAryAnvitaH vagezana zomAnsayamance niyataH | >> -pagabilDa Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAddhi: rAvaNanI avadhya dezanA (417) ane te upakAra, sAMbhaLanAranuM jevuM jevuM bhavyatva-ogyapaNuM hoya te sarvajJanI pramANe thAya che. jevI jevI jenI jenI yogyatA-pAtratA che, te avaMdhya dezanA te tene tene upakAra thAya che, guNa upaje che, AtmalAbha thAya che. jevI jevI jenI jenI jhalavAnI zakti, je je jene kSayopazamavizeSa, te te badhuM te jhIle che. jema keI amRtasarovara bharyuM hoya, temAMthI jevaDuM pAtra hoya, tevaDuM pAtrapramANa grahaNa thAya che tema A sarvajJa vacanAmRta sAgaramAMthI tathAvidha pAtrapramANa grahaNa thAya che. te amRtasiMdhumAMthI jenAthI jeTaluM bane teTaluM yathAzakti amRtapAna yatheca7paNe sarva kaI zrotA kare che, ane tethI tene tathA prakArane AtmaguNa thAya che, te cekasa. bhava upAdhi gada TALavA, prabhujI che vaidya amegha re; ratnatrayI auSadha karI, tame tAryA bhavijana ogha re. deva vizAla jirNodanI, tame dhyA tatvasamAdhi re."--zrI devacaMdrajI kAraNa ke rogIne sAce vaidya maLe che, ane amegha amRta auSadhine jaga banya che, te tene rega dUra kema na thAya? tema AtmabrAMtithI upajele A bhavarUpa mahArAga jene lAgu paDyo che, evA A bhavya zrotAjanene zrI sarvajJarUpa parama auSadhane guNaka sadyane jaga lAvyo che, ne teoe projelI parama auSadhirUpa videSane nAza amRtavANI kAne paDI che, to pachI teone te rega kema na maTe? kema na haThe? rogIne roga haThe che ke nahiM, tene guNa thAya che ke nahi, te tenA doSa dUra thavArUpa cithI parakhAya che. jema vAta, pitta ne kaphanI viSamatAthI upajelA tridoSathI koI pIDAte hoya, tene auSadha ApavAmAM AvatAM je teno trideSa dUra thate dekhAya te samajavuM ke A auSadhathI tene guNa thaye; tema A bhavarogI rAga, dveSa ne meharUpa tridoSa sannipAtathI pIDAI rahyo che, tene A rAga-dveSa-meharUpa trideva je parama zAMta rasamULa sarvajJa vacanAmRta thI dUra thaye, vA e che thaye, te jANavuM ke A auSadhane A guNa che. ane A sarvajJa vacanAmRta zravaNathI te te zrotAnA rAga-dveSa-meharUpa tridoSa avazya dUra thAya che, dUra haTe che, mALA paDe che, e nizcita che. ema kahevAya che ke, sarvadezanA sAMbhaLI mehapaTala dUra thatAM kaMIka jIvane sarvavirati pariNAma-bhAva upaje che, kaMIka che dezaviratibhAvane pAme che. kaMIka ne samyagadarzana sAMpaDe che, ane kaMIka ja zubhabhAvamAM sthiti kare che. mAhI jIva lehako kaMcana, karave pArasa bhArI ho - samati surataru vana secanameM, vara puSkara jaladhArI he." zrI devacaMdrajI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) gadaricaya kAraNa ke anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI, tathA anaMta anaMta jayanikSepe vyAkhyAna karelI, evI sarvasavANI sakala jaganI hitakAriNI che, mehanI hAriNI che, bhavasAgaranI tAriNI che, ane mekSanI cAriNuM che. evI sarvasavANIne jinezvarataNuM upamA ApavAnI tamA rAkhavI te phegaTa che, ane upamA ApavAnI zaNa, jANI ke dhRSTatA kare te tenA uparathI tenI potAnI matinuM mApa nIkaLI teNe jANI che" jAya che! AvI parama guNakAriNI sarvajJavANIne bAla jIvo khyAla nathI pAmatA, te guNakhANI vANI te jeNe jANI teNe ja jANI che. ane tevA prakAre zrI "jinezvaranI vANI'nI ananya bhAvathI parama prazaMsA karatA amara kAvyamAM zrImad rAjacaMdrajIe lalakAryuM che - "anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagatahitakAriNI hAriNI meha, tAriNI bhavAbdhi mekSa cAriNI pramANa che; upamA ApyAnI jene, tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati, mapAI meM mAnI che; aho rAjyacaMdra! bAla, khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANuM che." zrImad rAjacaMdrapraNIta mokSamALA. Ama sarvajJavANI zrotAone yathAyogya upakArarUpa guNa avazya kare che, eTalA mATe enuM sarvatra avadhyapaNuM che, aniSphaLapaNuM che, ameghapaNuM che, arthAt sarvadA sarvathA sarvatra saphaLapaNuM che, e nizcita sthiti che. sarvajJavANuM rAmabANa jevI amegha che, kadI paNa khAlI jatI nathI. prakArAntara (bIje samAdhAna prakAra) kahe che - yadvA tattannayApekSA tatkAlAdiniyogataH / RSibhyo dezanA citrA tanmUlaiSApi tattvataH // 138 // tatakAlAdi niyogathI, te te nayasApekSa citra dezanA RSithakI tanmela A paNa vakha, 138 artha--athavA te te te nayanI apekSAvALI citra dezanA te kAla Adi nivegathI traSio thakI pravartI che, A paNa tattvathI te taskUla-sarvajJamUla vANI che. vRtti -ca-athavA te, tattanApekSA-te te nayanI apekSAvALI, dravyAstikAya Adine adhikRta karIAzrIne, tawAiinayota -te kAla AdinA niyogathI, duSabha AdinA vegathI, -RSio thakI, kapila Adi thakI ja, terazanA citrA-dezanA citra che. ane A paNa, nirmala nathI, eTalA mATe kahyuMtanyUTakArate sarvazadezanAla A paNa, tattvata tattvathI, paramArthathI,-tenA pravacananA anusAra thakI tathA prakAre pravRttine lIdhe. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhaHi kAdi sApekSa RvidezanAnuM mUla savAranA (419) vivecana "racanA jina upadezakI, paramAttama tina kAla; InameM saba mata rahata hai, karate nija saMbhAla"-zrImad rAjacaMdrajI. ahIM vaLI prastuta vAtane bIjA prakAre khulAso karyo che. te kALanA AdinA nirogathI te te nayanI apekSAvALI A citra dezanA kapila Adi RSio thakI ja pravatI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI sarvadezanA ja che, kAlAdi sApekSa kAraNa ke sarvajJapravacananA anusAre ja tenI tathA prakAre pravRtti che. Ama citra RSidezanA te te dezanA citra-judI judI bhAse che, tenuM prakArAMtare A yuktiyukta kAraNa paNa saMbhave che ke-tevI judI judI dezanA svayaM traSio thakI ja cAlI AvI che, arthAt kapila Adi RSioe ja tevI bhinna bhinna dezanA pravRtti karI che. ane tema karavAmAM teo deza-kAla Adi joI vicArIne pravaryA che. sarvatra dravya, kSetra, kAla, bhAva Adi jeIne pravartavuM e vicakSaNanuM kartavya che e niyama che. eTale e mahAnubhAvoe duHSama kALa-karAla kalikAla vagere paristhiti lakSamAM - laIne, ane jIvonA sarva-saMvega ne vijJAnavizeSa khyAlamAM rAkhIne anuzAsana karyuM che, vyAstika Adi nayanI apekSAe jAtajAtanI dezanA karI che. zrI siddhasena divAkara sUrIzvare kahyuM che ke - " dezakAlAnvayAcAravayaHprakRtimAtmanAm / vivegavijJAnavizeSa javAnuzAsanam " -Atrizata dvAtri zikA. dezakALAdi jotAM jo nityadezanA upakArI lAgI, te teoe dravyAstika nayanA pradhAnapaNe upadeza karyo, je anitya dezanA upayogI lAgI, te paryAyAstika nayanI mukhyatAthI upadeza karyo, athavA anya koI apekSA kAryakArI lAgI, te tene pradhAnapada ApI upadeza karyo. Ama te te nayane-apekSAvizeSane AzrIne teoe sarvatra tevI tevI upadeza paddhati aMgIkAra karI che kAraNa ke game tema karI jIvanI AtmabrAMti dUra karI, tene nija AtmasvarUpane lakSa karAvI "ThekANe ANu" e ja eka emano mukhya uddeza hatuM. eTale e ja eka viveka teoe sarvatra nija nija darzanamAM gAya che, ane te samajAvavA mATenI judI judI zailI-kathanarIti akhatyAra karI che. je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane eja viveka samajAvyAnI zailI karI, svAduvAda samajaNa paNa kharI." -parama tatvadaSTA zrImada rAjacaMdrajI, Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (420) yogadaSTisamurAya ane "naya' zabdane paramArtha paNa e ja sUcave che, kAraNa ke "nI" dhAtu uparathI naya eTale vastusvarUpa aMza pratye derI jAya , athavA "nAnA svabhAvamAMthI vyAvRtta karI eka svabhAvamAM vastune dorI jAya-pahoMcADe te naya;" athavA "prakRta vastunA aMzanuM grahaNa karate paNa tenA Itara-bIjA aMzane pratikSepa- vidha nahiM karate adhyavasAyavizeSa te naya. " je Itara aMzane apalApa kare-pratikSepa kare, te te naya nahiM, paNa durnaya+ athavA nayAbhAsa bane che athavA naya eTale nyAya. nayarUpa nyAyapaddhatithI niSpakSapAtapaNe anaMtadharmAtmaka vastusvarUpanA aMzonuM anukrame parIkSaNatelana thaI zake che. ane "upadeza che te nanya che,' 'vaso so nAma', arthAt nayajanya upadezamAM naya padane upacAra thAya che. kAraNa ke upadeza paNa amuka apekSAvizeSanA pradhAnapaNathI thaI zake che. eTale upadeza che te paNa naya che, apekSAvizeSathI jIvane sanmArge doravaNIrUpa che, "samajAvavAnI zailI' rUpa che, mATe te te traSidezanAne paNa nayasApekSa kahI te yathArtha che. AvI sApekSa RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI-paramArthathI sarvajJadezanA ja che, kAraNa ke parama pramANabhUta sarvajJavANI ja pratyeka vastune-keI naya na dubhAya ema-anaMta naya apekSAe parIkSe che. sarva vANImAM nayavihIna evuM koI sUtra raSidezanAnuM ke artha nathI,x paNa zretAne AzrIne niyavizArada naya kahe-prakAze. bhUla sarvajJadezanA eTale paramArthathI te te naya apekSAe zrotAvizeSane AzrIne karavAmAM AvelI sarva RSidezanAonuM mUla udbhavasthAna sarvajJavANI ja che, ema svayaMsiddha thAya che. jema aneka nadIonuM mUla prabhavasthAna parvata che, tema vividha dezanA-saritAonuM mUla janmasthAna sarvajJavacana che. parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM A sarvajJavANIne parama bhaktibhAvAMjali arpatuM TakotkIrNa vacanAmRta che ke ahe! te satkRSTa zAMtarasamaya sanmArga ! aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarvajJa deva! + "nAnAsvabhAvebhyo vyAvRttyaikasminsvabhAve vastu nayati prApnotIti nyH|" "prakRtavastvaMzagrAhI taditarAMzApratikSepI adhyavasAyavizeSo nayaH / " -zrI yazavijyajIkRta narahasya. + "je ntawowwwjuvAte custatA durnayAH" -zrI haribhadrasurita paMcAzata. x "nathi naehi vihuNaM suttaM attho a jiNamae kiMci / / gAyajJa 3 loyA nA navavilA kUvA " zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta vizeSAvazyaka sUtra Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti thavA pratikSeSa mahAanatha kara : ahA ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta kanyA evA parama kRpALu sadguru deva ! tame A vizvamAM saOALa jayavaMta vatto ! jayavata vatto ! '--zrImad rAjaca'drajI Ama saCjJa pravacana anusAre ja pravatelI tete RSidezanA e eka ja vatsala mAtAnI sapIDhI putrIo jevI che, vividha chatAM mUla te eka ja AzrayavALI che. eTale paramArthathI te paNa abhinna che. X ziSya bhaNI jina dezanAjI, kahe jana pariNati bhinna; kahe muninI naya dezanAjI, paramAthathI abhinna....mana'--zrI cA. sa. 4-20, (1) sarvadezanA citra '' paryAyapradhAna dravyapradhAna anirdezanA nityadezanA ( ziSNakamANuAthe') AkRti 13 (ra) saradezanA eka zrotAbhede citra bhAse / iti citrasarvajJadezanA'bhedAdhikAraH / cu (421) sajJa pratikSepa niSedha adhikAra prakRta RSiothakI yAjana kahe che-- tadabhiprAyamajJAtvA na tato'rvAgdRzAM satAm / yujyate tatpratikSepo mahAnarthakaraH paraH / / 139 // (3) RSidezanA citra (dezakAlAdi pramANe ) mULa sava nadezanA eka vRtti:--talamitrAyam--tene abhiprAya, sajJAnA abhiprAya, ajJAtvA-jANyA vinA, jJa-nathI, tattaH-te kAraNathI, arvA dazAM sattAM-rvASTi (chadmastha) saMtAne, pramAtRone. zu? to ke cukhyate tat pratidveSa:-teone pratikSepa yukta, kevA viziSTa ! te mATe kahyuM-mahAnarthaH-mahA anarthaMkaraNazIla, mahA anatha' karavAnA svabhAvavALA, 16:-para, pradhAna. sunizcitaM naH parataMtrayuktiSu, sphuraMti yAH kAzcana sUktasaMpadaH / sarveya te pUrvabALotyitA, gAstramALa binavAcaviThThalaH / / '' zrI siddhasena divAkarakRta dvAra dvA Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadacchiA tasa abhiprAya lahA vinA, chavAsthane lagAra; pratikSepa tasa yukta nAka para mahAnarthakAra. 139 artha -tethI karIne tene-sarvajJane abhiprAya jANyA zivAya, arvAdaSTi chastha tene tene pratikSepa (virodha) yukta nathI ke je parama mahAanartha karanAra che. vivecana "saba zAsanake naya dhAri hiye, mata maMDana khaMDana bheda liye; vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kachu haju na pa"-zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM kahevAmAM AvyA che te kAraNene lIdhe te sarvane abhiprAya jANyA vinA agadaSTivALA chavAstha saMtajanoe teone pratikSepa kara-virodha kara yukta nathI. te pratikSepa ke che? te ke parama-moTAmAM moTo anartha karanAra e che. sarvajJapratikSepa sarvazadezanAnA bhedanA samAdhAna aMge je je uparamAM kahevAmAM AvyuM, mahAanarthakara te sarva lakSamAM laIne vicArIe te-te sarvajJa Azaya zuM che? tenI samajaNa vinA avagadaSTi pramAtRoe arthAt tavaMgaveSaka chadmastha sajajanee tene pratikSepa kare-virodha karavo ghaTatuM nathI. kAraNa ke chaghasthanuM jJAna AvaraNavALuM hoI ghaNuM ja maryAdita che, atyaMta parimita che. kevalajJAna vinAnA chA kharekhara! acakSu-cakSu vinAnA che, eTale AMdhaLAnI lAkaDI jevA pakSa zAstrajJAna vaDe teone vyavahAra cAle che. AMdhaLe jema hAtha lagADIne vastu pArakhe, tema A zAstrajJAna cakSusaMdhanA hastasparza samuM che. tenA vaDe chaghA yathAvata kema dekhI-jANI zake? mATe sarvajJanA viSayamAM saMsthita ane chadmastha prakAzI zakatA nathI, emAM Azcarya nathI, paNa te kaMI paNa jANe che te ja ati adbhuta-Azcarya che! "sarvajJaviSayasaMsthAMzchanastho prakAzayatyarthAn / rAticaraMtu vira veri " zrI siddhasena divAkarajI kRta hA dvA. 8-1 vaLI upalakSaNathI te te darzanabhedavALI dezanAe paNa sarvajJamUlaka che, mUla temAMthI udbhavelI che, eTale te paNa sarvasavANIne aMgarUpa che. Ama mukhya evA SaDradarzana paNa sarvajJapravacananA aMgabhUta heI, tene pratikSepa kare te paNa sarvajJavANIne cheda karavA barAbara che. zrI AnaMdaghanajInI amRta vANI che ke x "aMtarA kevalajhAnaM chadmasthA khalvacakSuSaH / hastasparzasamaM zAsAnaM bavyavahArakRt / / " zrI yazovijyajIta a panika Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hari paddha darisaNa jina aMga bhaNaje (23) "SaTuM darisaNa jina aMga bhaNIje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, Sa darisaNu ArAdhe re...Sa... darisaNu. jina surapAda5 pAya vakhAzuM, sAMkhya joga deya bhede re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe duHkha aMga akhede re....0 bheda abheda saugata mImAMsaka, jinavara kara deya bhArI re; lokAloka avalaMbana bhajIe, gurugamathI avadhArI re...50 lakAyatika kukha jinavaranI, aMza vicAra e kIje re; tatva vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ? " jaina jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMge re; akSara nyAsa dhuri ArAdhaka, ArAdhe dharI saMge re...10 jinavaramAM saghaLAM darisaNa che, darzana jinavara bhajanAre; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinI sAgara bhajanAre. " mATe te te dazane vicAratAM "cAta " padAMti apekSAvizeSane "dhari'-prathama nyAsa karI, sarvajJanA ArAdhaka saMtajanee tene paNa pratikSepa-virodha karavA gya nathI, eTaluM ja nahiM paNa, syAt padanA nyAsapUrvaka-sthAt pada AgaLa joDIne kalpavRkSa samA SaTa darizana jinadazananA aMgabhUta SaDradarzana paNa ArAdhavA yogya che. ane A jina aMga darzananuM jJAna paNa kAMI khaMDanamaMDanamAM utaravA mATe nathI, paNa tattvano bhaNI je' vinizcaya karavA mATe che, 5ra siddhAMta jANIne sva siddhAMtanA balane* nizcaya jANavA mATe che, svapakSanuM bala cakAsavA mATe che, ane ema karIne paNa kevala AtmArtha sAdhavA mATe che. vaLI sarva zAstranA naya hRdayamAM dhAraNa karI, A jIve anaMtavAra mata khaMDanamaMDananA bheda jANyA, te paNa tenuM kalyANa thayuM nathI ! e sAdhane anaMtavAra karyA chatAM, haju kAMi tava hAthamAM AvyuM nathI ! hAtha haju khAlI ne khAlI che ! mATe AtmAthI saMtajanee koI paNa prakAre pratikSepamAM-khaMDanamaMDanamAM utaravuM yogya nathI. ane temAM paNa sarvajJano ke sarvajJa vANIne pratikSepa karavo te te atyaMta duSTa che, mA anarthakara che, moTAmAM moTo anartha karanAra che. kAraNa ke parama pUjya ArAdhya savajJanI AzAtanA jIvane sanmArga prAptimAM mahA aMtarAyarUpa thaI paDI, parama akalyANane hetu thAya chepratyeka mumukSuo A niraMtara lakSamAM * zakhavA yogya che ke eka saMtanI + "zeya: siddhAMta' zvavaniyopaTa6SyanA pakSamAmAgutya tu sattAmanA cAra-zrI siddhasena divAkarachakRta dvA, dvA 8-19 >> "vArAzAtanAvyatra rAme taravatA anyonyamanuviddhA hi te mAnA - zrI yaze, kRta dva, kA, 21-9 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (424). yogadaricayurAya AzAtanAmAM sarva saMtanI AzAtanA che, ne eka saMtanI pUjAmAM sarva saMtanI pUjanA che. ahIM ja nidarzana (daSTAMta) kahe che- nizAnAthapratikSepo yathAndhAnAmasaMgataH / tadbhedaparikalpazca tathaivArvAgdRzAmayam // 140 // caMdra taNe pratikSepa ne, bheda kalpanA jema, hoya asaMgata aMdhanA, chadmasthanA A tema, 140 artha :- jema caMdrane pratikSepa ane tenA bhedane parikalpa (kalpanA) AMdhaLAone asaMgata-ayukta che, temaja avane-chadrasthAne A sarvajJapratikSepa ane tenA bhedane parikalpa asaMgata-asaMyukta che. vivecana jema cakSuvikala evA AMdhaLAone caMdrane pratikSepa kare, niSedha kara, te nItithI asaMgata che-ayukta che, ane caMdranA bhedanI parikalpanA karavI te paNa ayukta che; temaja chadmasthAne sarvajJane pratikSepa karavo ke tenA bhedanI parikalpanA sarvajJapratikSepa karavI asaMgata che--ayukta che. aMdhakArane dUra karanArA nizAnAtha-caMdra ayukta adhanuM dUra AkAzamAM rahyo sate cAMdanI relAvI samasta jagatamAM prakAza daSTAMta relAve che; chatAM cakSuvikala AMdhaLA tene dekhI zaktA nathI. caMdra pragaTa che, chatAM te A aMdhajane "caMdra cheja nahiM" ema kahI vAMdho uThAve, tene pratikSepa kare, te te bIlakula behUduM che, aNaghaTatuM che, nItithI asaMgata che. kAraNa ke teo pote ja dekhatA nathI, te A nathI ema kema kahI zake tema hAMdhakArane haranArA sarvajJa-caMdra jJAna-tranA vistArI samasta vizva vastune prakAzita kare che, chatAM dRSTivikala chavA tene dekhI zakatA nathI; sarvajJa pragaTa che, chatAM je A avadaSTi chadmastha, "sarvajJa ja nathI" ema kahI prativAda kare-pratikSepa kare, te te sarvathA ayukta che, sanyAyathI asaMgata che, kAraNa ke pote ja je dekhatA nathI, te A nathI ema kahevAnI dhRSTatA kema karI zake vAru? tRtti-nizAnAthapratiH -caMdrane pratikSepa, cAyanAma-jema aMdhere, cakSuvine, alaMkAraHasaMgata che. nItithI asaMgata che. rAjAjha-ane tenA be parikalpa, caMdranA be parikalpavakrapaNuM, cerapaNuM vagere, tathaiva-temaja, bAdazA-avagu daSTivALAone, eTale ke chAsthAne, barthaA, sarva pratikSepa, ane tenA bhedane parika5 asaMgata-aphakta che. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hIdadi: savabhedakalpanA ayuta-janmAMdha manuSya ne hAthI (45) vaLI A aMdhajanamAM keI caMdra vAMke che, keI trAMse che, kaI cerasa che, ema kahI tenA bhedanI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, nItithI viruddha che. kAraNa ke je caMdrane dITho ja nathI, tenA svarUpa saMbaMdhI game te kalpanA karavI bheda kapanA te kalpanA ja che, satya nathI. tema chadmastha jane, sarvajJa AvA che ke ayukta tevA che vagere tenA bheda saMbaMdhI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, behUduM che kAraNa ke je savajJane pite dIThA ja nathI, tenA saMbaMdhI game te kalpanAnA ghoDA doDAvavA te mithyA kalpanArUpa ja che, satya nathI. ane je caMdra pitAne dekhAtuM nathI, te caMdranA vividha bheda kalpI, AMdhaLAo te saMbaMdhI jhaghaDo kare, te te te keTaluM badhuM behUduM kahevAya? tema je sarvajJa pite dIThA nathI, te sarvajJanA judA judA bheda kalpI, chadmastha te bheda saMbaMdhI mithyA vAdavivAda kare, sAmasAmA pratikSepa kare, paraspara khaMDana-maMDanamAM utarI paDe, te te atyaMta ayukta che ja, e A uparathI phalita thAya che. atre janmAMdha manuSya ne hAthInuM daSTAMta ghaNuM baMdhabestu che. te A prakAre - janmAMdha manuSya ne hAthI kaI eka sthaLe eka hAthI Avyo. ene jovA mATe che janmAMdha puru gayA. te AMdhaLAoe hAthIne hAtha lagADIne tapAsI je. ekanA hAthamAM hAthInI sUMDha AvI eTale tene hAthI sAMbelA jevo lAge. bIjAnA hAthamAM daMtUzaLa AvyuM eTale tene te bhUMgaLA jevo lAge. trIjAnA hAthamAM kAna Avyo, eTale tene te sUpaDA jevo lAgyo. ceAthAnA hAthamAM paga Avyo, eTale tene hAthI thAMbhalA jevo jaNAyo. pAMcamAnA hAthamAM udara AvyuM, eTale tene te maSaka jevo jaNAya. chaThThAnA hAthamAM pUchaDuM AvyuM, eTale tene te sAvaraNI je jaNAyo. A uparathI teoe potapotAne abhiprAya bAMdhyo ane pachI eka bIjAne jaNAvyo. pachI dareka potapotAnA abhiprAyamAM makkama heI, pote ja sAco che ne bAkInA bIjA badhA khoTA che, ema Agraha karI paraspara jhaghaDo karavA lAgyA, mithyA carcAmAM utarI paDayA, ne takarAra vadhI paDI ! tyAM koI eka dekhate daSTivALe manuSya AvI caDhyo, ane te tene nivArIne bolyo ke-are ! bhalA mANaso ! A tame phegaTa jhaghaDe zA mATe kare che? tame badhAya beTA che ne tame badhAya sAcA che! kAraNa ke hAthI Ave ja che evA tamArA AgrahathI tame beTA che, ane amuka aMganI apekSAe hAthI Ave che e rIte tame sAcA che. juo ! hAthInI sUMDhano AkAra sAMbelA jevo che, tUzaLane AkAra bhUMgaLA jevuM che, kAna sUpaDA jevA che, paga thAMbhalA jevA che, peTa maSaka jevuM jaNAya che, ane pUchaDuM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (426) sAvaraNI jevuM dekhAya che. eka eka aMgane sparzavAthI tamane hAthI te tevo lAgyo, te te te aMganI apekSAe barAbara che, paNa te uparathI kAMI AkhA hAthIne khyAla che * Ave che! samagra aMga maLIne ja hAthI bane che. mATe tenuM sAMgopAMga svarUpa barAbara samajavuM hoya te tene samayapaNe ja vicAra karavo joIe. tamAre AgraharUpa "ja'kAraekAMtavAda cheDI devo joIe. ema samajI have tamAre jhaghaDo baMdha kare ! baMdha kare ! ema te DAhyA dekhatA dazya puruSe samajAvyA, eTale te vAdIo TADhA paDyA, ne mithyA carcA choDI daI samajIne zAMta thayA.* A dRSTAMta uparathI eTaluM phalita thAya che ke A Ama "ja" che ema vadanArA ekAMtavAdI AgrahI hoya, paNa sarva samanvayakArI anekAMtavAdI te sarvathA sarvatra nirAgrahI ja hoya. theDA paNa mahAgraMthamabhIra zabdamAM samasta ekAMtavAdInuM parama samartha nirasana karatuM zrImad rAjacaMdrajInuM camatkArika subhASita che ke "ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI che vAdIo ! mane tamAre mATe darzAve che. kAraNa zikhAu kavio kAvyamAM jema tema khAmI dAbavA "ja' zabdano upayoga kare che, tema tame paNa "ja' eTale nizcayatA zikhAu jJAnavaDe kahe che. mahAre mahAvIra ema koI kALe kahe nahi; e ja enI sakavinI peThe camatkRti che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 6 (20) temaja- na yujyate pratikSepaH sAmAnyasyApi tatsatAm / AryApavAdastu punajiMhAchedAdhiko mataH // 141 // pratikSepa sAmAnyane paNa saMtane na yukta; adhika jidvAdazI, Arya apavAda ukta. 141 artha-sAmAnya janane paNa pratikSepa yukta nathI. tethI karIne Arya sathAne apavAda te saMtane mana jihA cheda karatAM adhika che. tti: -nathI yukta, karizeSa-nirAkaraNarUpa pratikSepa. sAmAnyarASimAI sAmAnya puruSa Atrio 5Na ta-vethI karIne savAra-saMva, munione, zApavAnu punaH-gAyane caravA te vaLI, sarvane paribhava te ema artha che. zuM ? to ke-bihAcheDAoi maraH-jihavAkeda karatAM (jIbha kapAI javA karatAM) adhika mata che,-tathAvidha prayapAyanA bhAve karIne. * "WHca vIghaM, niSiddhanAcaMtipuvidhAnam | sakalanayavilasitAnAm , virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta puruSArthasiddhiupaya. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domahaSiH A apavAda jivAdathI adhika bhASA samiti (47) vivecana keI sAmAnya puruSane paNa pratikSepa-virodha kara yukta nathI; teTalA mATe Arya evA sarvajJane virodha kare che te saMtajanene mana jIbha kapAI javA karatAM paNa adhika che. koI sAmAnya-sAdhAraNa manuSya hoya, tene paNa nirAkaraNarUpa pratikSepa kara, prativAda kara, virodha kare, te sajanane ghaTatuM nathI. kAraNa ke ApaNA manamAM kAMI hAya ane enA manamAM kAMI heya. "apane mana kachu era he, unake sAmAnyane mana kachu era' ApaNe ene Azaya-abhiprAya jANI zakatA nathI, pratikSepa paNa eTale te jANyA vinA tenA khaMDanamAM utarI paDavuM, tene teDI pADavAne yukta nathI vikalpa suddhAM kare, te sAva behUdu che. te pratikSepa karatAM paNa, sAmo mANasa kAMI potAno abhiprAya choDI detuM nathI, UlaTo ghaNIvAra tene bevaDA jorathI vaLagI rahe che ! vaLI tevA pratikSepathI virodhanI vRddhi thAya che, sAmA mANasanuM mana dubhAya che, vaimanasya baMdhAya che, rAgadveSanI gAMTha paDe che, + AnaM-raudradhyAna thAya che, pitAne paNa azAMti rahe che. Ama aneka anartha nIpaje che, mATe saMta-munio te virodha kare ja nahiM. te pachI asAmAnya, asAdhAraNa vibhUtirUpa, mahAatizayavaMta eja Akhya sarvajJAne apavAda kare-avarNavAda balavA te te atyaMta atyaMta ayukta ja heya, emAM pUchavuM zuM? eTalA mATe evA paraya pUjya Arca sane apavAda A apavAda kara parivarUpa virodha kara, tene saMta munijane te jihuvA chAvAdathI karatAM adhika mAne che. eTale ke parama ahaM sarvara mATe eka rAdhika paNa apavAda vacana bolatAM, temane jIbha kapAI javA karatAM vadhAre duHkha thAya che. ane jIbha kapAI jatAM belAya ja kema? ane pitAnI chatya kapAya tevuM bolavA Icche paNa keNu? tAtparya ke saMtajane kadI paNa Arya sarvajJAnuM apavAda vacana uccAravAne prAraMbha paNa kare nahiM, tevuM vacana uccAratAM temanI jIbha upaDe ja nahiM; kAraNa ke parama satapuruSa evA Arya sarvajJanA avarNavAdathI mahA anartha - paraMparA nipaje che, jIva anaMta saMsArI thAya che. temaja +LAkhyAnopo vAre prativAnistatha rahyA ntiri pAzA havAlAnarAmartha "--zrI siddhasena divAkarachakRta hA, dvA. 8-10 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (428) yogasarAzaya kudRSTayAdivano santo bhASante prAyasaH kvacit / nizcitaM sAravaccaiva kiMtu sattvArthakRt sadA // 142 // kuSTiAdivALuM veNa te, bhAkhe kadI na saMta; nizcita parahitakara sadA, sAravaMta ja vadaMta. 142 artha -kudaSTi AdivALuM kasya vacana saMte kavacit bolatA nathI, paraMtu sadAya nizcita, sAravALuM ane sattvArtha karanArUM-prANIonuM hita karanArUM evuM vacana bole che. vivecana saMtajane kudaSTi AdinI peThe kadI kudaSTivALuM-kutsita-nigha vacana bolatA nathI, ane bele che te nizcita, sAravALuM ane paranuM hita karanArUM evuM ja vacana sadA le che. kudaSTivaMta avivekI ja hoya te kutsita-niMgha bhASaNa kare che, phAve tema ThekANA vinAnuM bele che, yataddhA DhaMgadhaDA vinAne asaMbaddha pralApa kare che. sAra vagaranuM namAluM bake che, ane bIjA ane duHkha thAya, anartha thAya, ahita saMta kevuM thAya evuM sAvadya vacana uccAre che. paNa je sAcA saMta-munijane bole ? jogIjane che, teo tema kadI karatA nathI, tevuM sAvadya vacana kadI uccAratA nathI. teo bele che te vivekapUrvaka bhASAsamiti sAcavIne, bhASAne viveka AcAra barAbara jALavIne ja sadA bole che. eTale ja teonuM vacana sadA nizcita-asaMdigdha-susaMbaddha hoya che,-saMdehavALuM, ThekANu vinAnuM, asaMbaddha pralApa jevuM hatuM nathI; sArapUrNa hoya che, niHsAra niSpAjana ke nirmAlya hetuM nathI; ane satvArtha karanArUM hoya che, anya chAnuM hita karavAnA svabhAvavALuM ja hoya che,-bIjA jIvane duHkha thAya, anartha thAya, ahita thAya, evuM sAvadya kadI paNa hetuM nathI. Ama saMta janene sadA nizcita, sArabhUta, ne parepakArI evuM niravadya-nirdoSa vacana uccAravAnI Teva paDI hoya che. sAdhujI samiti bIjI Adare, vacana nirdoSa parakAza re; gupti utsargane samiti te, mArga apavAda suvilAsa re." -zrI devacaMdrajIkRta aSTapravacanamAtAnI sajajhAya / iti srvjnyprtikssepnissedhaadhikaarH| S kRtizadaSTayarivA-kudaSTi AdivALuM, kussa ItyAdi, no santo na saMte, munie, mAnti vaLavA-bhAkhe kavacita, tyAre kevuM bhAkhe? te mATe kahyuM - nizcita-nizcita, asaMdigdha, sAvara-ane sAravALuM ja, na apArthaka- nahiM evuM, riMtu sArthaza-paraMtu sattvArthakara, parArthakaraNazIla evuM, sadA bhAkhe che. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doJAti : cAcigAnagamya jJatI driyaLatha anumAnaviSaya sajJAdi atIdriya artha anumAna ageAcaratva adhikAra upasa'haratAM kahe che-- nizcayo'tIndriyArthasya yogijJAnAdRte na ca / raistyatrAndhakalpAnAM vivAdena na kiMcana // 143 // nizcaya atIndriyAnA, na yAgijJAna zivAya; ezIya adha samAnanA vivAdathI nahi kAMya. 143 (429) artha :--ane atIndriya ane nizcaya cAgijJAna zivAya thatA nathI; ethI karIne paNa atre sajJanI khAkhatamAM aMdha jevAonA vivAdathI kAMi nathI. vivecana ane sarvajJa Adi atIndriya athanA nizcaya cAgijJAna sivAya thatA nathI, kAraNake tenA thakI ja tenI siddhi thAya che, eTalA mATe atre sarvajJa adhikAramAM adha jevA chadmasthAnA vivAdathI zuM? adhikAra bahAranA sarvajJa Adi viSaya atIndriya che, iMdriya ane manane agAcara che, ane mAtra ceAgIne ja jJAnagamya thaI zake evA che. e saMbadhI yathArtha nizcayanI khAkhatamAM chadmasthAnA adhikAra nathI, kAraNa ke vizeSathI tattvane nahi dekhanArA evA adha samA te chadmasthA adha jane jevA che. mATe e emanA chadmasthAnA viSayamAM--tattvanizcaya khAkhatamAM teonA vivAda vivAdathI zuM? carcAnI arcA akiMcitkara che. kAraNa ke je vastu jANutA nathI, tenA svarUpa khAkhatamAM svachaMde jhaghaDA karavA, niHsAra vAgyuddha karavuM, vAda-prativAda karI thUMka paDI vaimanasya vadhAravu, te mUkha'tAnI nizAnI che; cadranA AkAra viSe aMdhajanAnI kalpanA jevu' hAsyAspada che; pelA AMdhaLAe jema hAthInA svarUpa bAbata khATo IMTo karatA hatA, tenA jevuM phogaTa che. tevA mithyA vivAdathI lAbha thavAne khadale UlaTI hAni thAya che, kAraNa ke tethI peAtAnA sat cittanA nArA thavArUpa aniSTa phala nIpaje che. arthAt nakAmA che, teonI ApaNe dekhatA nathI- kalpanA karI, mithyA valAvavu, kha'Danama'DanamAM vRtti:niyoDatIndriyA ca--sanA mAdi atIndriya arthanA nizcaya, covijJAnAdate 1 2 AASijJAna zivAya nathI hotA--kAraNa ke tenA thakI ja tenI siddhi thAya che. aopa--A kAraNa thakI paNa, anna-atre, sanA adhikAramAM, annAnAM-madha jevAonA, vizeSathI tenA tattvane nahiM dekhanArAAnA, vivAdena navina-vivAthI koi nathI,-saccittanAsarUpa phaLavALA vivAdathI kAMi nathI. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (430) yogadRStisamuccaya sadbhAvavALA citta Azaya naSTa thaI duSTa Azaya janme che, rAgadveSAdi doSanI vRddhi thAya che, cittane azAMti ne sakSeAbha upaje che. AvA sacittane nAza karanArA vivAdanuM saMtajanAne zuM prayeAjana che? kai ja nahi, kai ja nahi'. na cAnumAnaviSaya eSo'rthastavato mataH / na cAto nizcayaH samyaganyatrApyAha dhIdhanaH // 144 // yukti viSaya A tattvathI, nahi...-ethI anyatra; samyak nizcaya thAya nA, kathyu buddhidhana atra.-144 aH--ane A sarvajJarUpa arthatattvathI anumAnane viSaya nathI mAnavAmAM Avyo. ane A anumAnathakI anyatra paNa sabhyapaNe nizcaya thatA nathI. buddhidhana bhatRharie dhu cheH-- vivecana uparamAM ema kahyuM ke sarvajJAdi atIdriya a yAgijJAna vinA jaNAtA nathI, eTale A viSaye a'dha samA chadmasthAnA vivAdathI kaMi pratyeAjana siddha nathI thatuM. tyAre koi ema kahe ke Apa evu. kema kaheA che ? anumAnathI-yuktithI paNa te kema na jANI zakAya ? tene ahIM javAba ApyA che ke-A sarvAMnnarUpa atIndriya arthe tattvathI anumAnane-yuktine viSaya nathI. game tevA mahAmatimAn tAki kanI yuktinI tyAM gati nathI; game teTalA yuktivAdathI sAkSAt sarvajJa tattva gamya thaI zakatuM nathI. kAraNu ke te tattva atIndriya eTale mana ne iMdriyathI para che-agamya che, ane tarkavAda buddhine viSaya hAI buddhigamya che. eTale te atIndriya viSayamAM matinI gati kuti thatAM yuktivAda bhoMTho paDe che. vaLI A atIndriya viSayanI vAta javA daIe, teA paNa anya sAmAnya ane paNu anumAna thakI sabhyapaNe nizcaya thatA nathI; yuktivAdathI sAmAnyasAdhAraNa bAbatane paNa kharAkhara nirNaya prApta thatA nathI, te pachI atIndriya arthanuM te pUchavuM ja zuM? AnA samanamAM ahIM mahAmati bhartRharinuM vacana TAMkayu che. atIndriya atha yuktinA aviSaya zu kahyu che? te kahe cheH-- vRtti.--navAnumAnaviSayo ane anumAnane viSaya nathI, yuktigAcara nathI, choDathaH--A sarvAMi vizeSa lakSaNavALA atha, tattvato mataH-tattvathI mAnavAmAM Avela, paramAthathI dRSTa, 6 vAto-ane A anumAnathakI nathI hotA, nizcaya: sampa --nizcaya samyapaNe, anyatrAvi-anyatra paNa, sAmAnya arthamAM pazu-- zrAddhodhanaH--te buddhidhana bhatRharie kahyuM che?-- Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi: "taka vicAre vAda paraMparA re' (431) yatnenAnumito'pyarthaH kuzalaignumAtRbhiH / abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 145 // yatnathI paru anumAtRthI, artha anumita thAya; teya yuktatara anyathI, anyathA samarthAya, 145 artha -kuzala anumAnakArothI yatnathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, vadhAre yuktiyukta evA bIjAethI bIjI ja rIte sAbIta karAya che. vivecana te buddhidhanavALA zrI bhatRharie zuM kahyuM che? te kahe che-"kuzaLa anumAnakAe yatnathI anumAnele artha paNa vadhAre sabaLa yuktivALA bIjAethI bIjI ja rIte upapAdana karAya che'-sAbIta karAya che. anvaya-vyatireka vagere nyAyapaddhatimAM pAraMgata evA nipuNa yuktivAdIo anvayavyatireka Adi anusAra tatvaparIkSA kare che. temAM anvaya eTale A Ama hoya te A Ama hoya evI vidhAnarUpa hakArAtmaka ukti; ane vyatireka eTale yuktithI maMDanaH A Ama na hoya te A Ama na hoya, evI niSedharUpa nakArAtmaka yuktithI khaMDana ukti. (1) A anvaya-vyatireka pramANe keI kuzala yuktivAdIo prayatnapUrvaka anumAnathI-yuktithI amuka artha sthApita kare, ane kahe ke juo ! A artha A hetuthI A rIte ja ghaTe che, Ama enI tapapatti che A artha AthI anya rIte ghaTato nathI-Ama enI anyathAnupatti che. (2) te tyAM tenAthI caDhiyAtA evA bIjA prakhara tArkiko-yuktivAdIo, vaLI e ja anvaya-vyatireka Adine Azraya karI, te ja arthane anyathA prakAre upapAdita kare che, sAbIta karI batAve che, ane kahe che ke juo! tame kaho che te prakAre A artha ghaTatuM nathI-enI ata papatti che ane A ame kahIe chIe te bIjA prakAre ja e ghaTamAna thAya cheenI anyathopatti che. Ama eka ja arthane amuka vAdI sthApe che, te bIje utthApe che! eka ja arthane samartha tArkika patatAnA matibalathI judA judA prakAre pUravAra karI Ape che! vRtti:- nenAnumitoDaNa-anvaya Adi anusAra atnathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, kurAsaiAnamAmi - anvaya AdinA jANanArA kuzala anumAnakArothI-yuktivAdIothI, mithunattamaira:anvaya AdinA jJAtA ja evA abhiyuktatara-vadhAre yuktivALA bIjAothI, arthavopAcate anyathA ja upapAdana karAya che. atathAsiddhi Adi prakAre bIjI rIte ja pUravAra karAya che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (432) yogadariTAyurAya Ama A tarkavAda te buddhine akhADe che! akhADAmAM jema zarIrane vyAyAma thAya che, kasarata karAya che, aTApaTA khelAya che, dAvapeca ramAya che, tarkavAda buddhine tema A yuktivAdarUpa vyAyAmazALAmAM buddhine vyAyAma thAya che, akhADe yuktinI kasarata karAya che, takanA aTapaTA khelAya che, chala-jAtinA dAvapeca ramAya che! "sAkSara vijetA pakSanA mavatti !" akhADAmAM jema vadhAre baLavAna malla alpa baLavALA pratimallane mahAta kare che, zikasta Ape che, tema A yuktivAdanI kasaratazALAmAM vadhAre prakhara buddhimAna vAdI alpa buddhivALA prativAdIne parAjita kare che, hAra Ape che! vaLI zerane mAthe savAzera' e nyAye te vijetA malane paNa jema vadhAre baLavAna mala jIte che, tema vijayathI malakAtA ne phelAtA te vAdIne paNa bIje adhika tarkapaTa prativAdI harAve che! Ama jema kustInI paraMparA cAlyA kare che, mallayuddhane cheDo Avato nathI, tema tarkavAdanI paraMparA cAlyA kare che ne buddhiyuddhane Are Avate nathI! paNa Ama anaMta tarkavAda karatAM paNa kaI abhimata vastu vastugate kahI zakavA samartha thatuM nathI ! ulaTuM "paDe pADA laDe temAM jhADane khe nIkaLI jAya," e nyAye A tAmikenI sAThamArImAM tattvavRkSa bApaDuM kayAMya chuMdAI jAya che! tattva vastu kayAMya hAtha lAgatI nathI. mahAtmA AnaMdaghanajInuM mArmika vacanAmRta che ke :"taka vicAre re vAda paraMparA re, pAra na pahoMce koya; abhimata vastu vastugate kahe che, te viralA jaga jeya. paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNe re."--zrI AnaMdaghanajI. abhyaracaya kahe che- jJAyeranhetuvAdena padAryA yadyatIndriyAH / jAnaitAvatA ghA chatA nizcaya | 246 padArtho atIndriya ja, hetuvAdathI jaNAta ATalA kALe prANathI, nizcaya tihAM karAta, 146 artha - hetuvAdathI atIndriya padArtho jaNAtA hata, te ATalA kALe prAjJothI te viSayamAM nizcaya karavAmAM Avyo hota. - kRtti-jJAna hetuvAna-hetuvAdathI-anumAnavAthI jANavAmAM AvatA hatA, parALa vaparajiyA je sarva Adi atIndriya padArtho, anaitAvatA-gATa kALe karIne, -mAthI, tArkikAthI, to cAtta-karAyA hatA, tey-te viSayamAM, nizcaya-nizcaya avagama. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : mumukSune zuSka taka graha tyAjya ja (433) vivecana "hetu vivAde ho citta dharI joIe, ati durgama nayavAda; AgamavAde ho gurugama ke nahIM, e sabale vikhavAda. abhinaMdana jina darizaNa tarasiye."--zrI AnaMdaghanajI. je yuktivAdathI atIndriya padArthonuM jJAna prApta thaI zakatuM hota, te ATalA kALe prANa janee te saMbaMdhI nizcaya karI nAMkhyo hato. je yukti vaDe karIne indriyane agamya evA atIndriya padArtho jANavAmAM AvatA hota, te ghaNuM hetuvAdathI lAMbA kALathI A mahAbuddhizALI prAjJajane-mahAtAkiko je tevI tanizcaya yukti laDAvatA AvyA che, teone ATalA badhA kALe te atIndriya na thAya padArthane nizcaya thaI javo joIto hato. paNa tevuM to thayuM dekhAtuM nathI, haju tene kAMI niveDo Avyo jaNAto nathI. kAraNa ke A vAdI-prativAdIo haju tevA ne evA jorazorathI te ja vAdavivAda calAvI rahyA che ! haju paNa te bAbatamAM navA nizALIAnI jema tevA ne tevA kerAdhAkaDa rahelA jaNAya che ! teonI vAda-kaMDU haju tevI ne tevI che ! ATalA badhA mahAsamartha vAdI mahArathIoe ATale badho kALa prakhara yuktibala ajamAvyuM, paNa te mahAnubhAvone A mahA prayAsa pANImAM gayo hoya ema jaNAya che! kAraNa ke gabiMdumAM kahyA pramANe "nizcita evA vAda ne prativAde karatAM chatAM teo gatimAM ghANInA belanI peThe, haju tattvanA aMtane pAmyA nathI !" na caitadevaM yattasmAtzuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH // 147 // ne A ema na te thakI, zuSka kuha mahAna; tyAjya ja hoya mumukSane, mithyA mAna nidAna, 147 artha :-ane kAraNa ke A ema nathI, teTalA mATe mahAna e zuSka tarka graha mithyAbhimAnanA hetupaNAne lIdhe, mumukSuone tyAjya ja che- choDI ja de yogya che. kRtti - jaitavaM ane A ema nathI, du-je kAraNathI, tamAra-te kAraNathI, zudagAtozuSkatarka graha, mAna-maDAna, atiraudra, madhyAmi mAnatulhA-mithyAbhimAnahetuSaNarUpa kAraNathI, cAva zva-tyAjaya ja che, mumukSumi -mumukSa ee, mUkAvA IcchanArAoe. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (434) yogadarisasurAya vivecana ane A ema te che nahi arthAt ghaNA ghaNA kALe paNa hetuvAdathI atIndriya tatvane nizcaya haju prAsajanathI paNa thaI zakyo nathI, tethI karIne mithyAbhimAnanA heturUpa A zuSka tarkane mahA raudra-bhayaMkara graha, bhavabaMdhanathI zuSka tarka graha kharekhara chUTavA IcchanArA mumukSujane e choDI ja devo joIe, kAraNa mumukSue ke A zuSka tarkavAda kharekhara! "zuSka ja' che. emAM kAMI rasa-AdratA tyAjya nathI. sukkI, hRdaya sparza vinAnI yuktionI vAjAlamaya laDAI ja emAM che. veLune game teTaluM palatAM paNa jema temAMthI telarUpa sAra nIkaLe nahi, tema game teTaluM pIlatAM paNa-piSTapeSaNa karatAM paNa zuSka tarkavAdamAMthI tatvarUpa sAra nIkaLe nahiM. ane mumukSu te tatvane ja khapI che. te AvA nisAra nIrasa zuSka tane kema grahe vAru? vaLI A zuSka tarka graha kharekhara! graha jevo ja che. pUrve kahyuM hatuM tema graha eTale bhUtapizAca, athavA aniSTa graha, athavA magaramaccha. (1) bhUtapizAcarUpa grahathI je grasta hAya, jene jhADa vaLagyuM hoya, tenA bhuDA hAlahavAla thAya che ne tene te grahamAMthI chUTavuM muzkela thaI paDe che tema A zuSka tarkavAdarUpa grahathIbhUtathI je AviSTa thayo hoya, e bhUta jene bharAyuM hoya, tenI bhAre bUrI dazA thAya che, ne tenA grahamAMthI-pakaDamAMthI chUTavuM bhArI thaI paDe che. (2) athavA aniSTa pApa graha jene naDato hoya, tene bhArI vasamI pIDA sahavI paDe che, tema A takavAdarUpa aniSTa grahathI je pIDAtA hoya, tene pitAne hAthe horelI bhArI kanaDagata bhegavavI paDe che, ane tenI asaramAMthI te sahelAIthI chUTI zakatuM nathI. (3) athavA je magarathI prasA hoya, tene tenA jaDabAmAMthI chaTakavuM bhArI kaThina thaI paDe che; tema zuSka takarUpa magaranA grahathI je grahAye haya, tene tenI cuMgAlamAMthI chUTavuM ati duSkara thaI paDe che. Ama traNe arthamAM pite rahelA zuSka takarUpa grahathI zuSkata grAhI pitAnI meLe ja du:khI thAya che. AvA aniSTa duSTa zuSka tarka grahane AtmArthagrAhI mumukSu kema gahe? temaja A zuSka taka graha mahAna che, ati reDha che, mahA bhayaMkara che. enuM pariNAma pitAne mATe te parane mATe mahA raudra che-dAruNa che. kAraNa ke AnaM-raudra dhyAnathI vAdI-prativAdI banene hAni thAya che. mahA tAki kaziromaNi zrI siddhasena divAkarajIe pitAnI lAkSaNika zailImAM varNavyuM che tema-je koI prakAre potAno vijaya thAya che te te eTale badhe pariteSa pAme che ke maryAdAne bhaMga karI e potAnI baDAI hAMkI traNe lokone khala banAve che! ane pote je koI prakAre bIjAthI chavAI jAya che te kapAMdha thaI jaI, prativAdI pratye ghAMTA pADI-barADA pADI, AkramaNa karate sate potAnuM Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti jIjIjIne satra graha ayukta (435) vilakhApaNuM dUra kare che.* te vAda kathA khamI zakatA nathI, ane mAnabhaMgathI uSNu evA lAMkhA nisAsA nAkhe che! ramya vastumAM paNa tene arati-vara lAgu paDe che- ramya vastu paNa tene gamatI nathI, ane suhRdA pratye paNa tenA vacana vajra jevA kaThora nIkaLe che! ane duHkha ahaMkAramAMthI upaje che, evA A saMtaMtra siddhAMta sa taMtranA siddhAMta che, tenA para jANe ArUDha thaIne te kharekhara ! tattvaparIkSA kare che ! arthAt aDuM...kArajanya duHkhanA sAkSAt anubhava kare che !' ityAdi prakAre zuSka tarkavAda raudra pariNAmanuM kAraNa thAya che. vaLI zuSka tarkavAda mithyAbhimAnanA hetu thAya che. zuSka tarkavAdI pAtAne khaDo hoziyAra mAne che! tene peAtAnI buddhinuM-tarka zaktinuM ghaNuM abhimAna heAya che. meM kevI pheDa yukti laDAvI phalANAne chakkaDa mArI tADI pADayA harAvyo, evA phAMkA rAkhI te akkaDa rahe che! Ama mahAraudra pariNAmavALA zuSka tarka graha mithyAbhimAnanA hetu hAvAthI, AtmahiteSI mumukSuone sathA tyAjya ja che. kAraNa ke sAcA mumukSuonA mukhya ne eka ja hetu game tema karIne bhavabaMdhanathI chUTavAneA che. teone kevaLa eka AtmAnu ja kAma che, mAna-pUjA-labdhi-satkAra Adi khIne mana-rAga temene hAtA nathI, ane uparamAM joyuM tema zuSka tarkathI koipaNa prakArane AtmA siddha thatA nathI, UlaTA mAnAne lIdhe atyaMta hAni pAme che. kayAM sAcA mumukSu jogIjananuM ekAMta AtmAthI pazu ? ane kAM zuSka tarkavAdInu' matAthI pazu -mAnAthI paNuM ? * zreya te| eka khAjue rahyA che, ne vAdizreSTho athavA vAdIrUpa khaLadI bIjI khAjue vicarI rahyA che ! munie vAdavivAdyane kyAMya paNa mekSa-upAya kahyo nathI.' Ama vAdane ane meAkSane lAkhA gAunuM aMtara che, mATe mAtra meAkSanA athI evA mumukSu jogIjana vAdavivAdamAM kema paDe zuSka tarka grahane kema grahe ? *" yadi vijayate kathaMcittato'pi paritoSabhagnamaryAdaH / guNavikatthanadUSikonapi lokAn khalIkurute // uta jIyate kathaMcit pariSatparivAdinaM sa kopAndhaH / galagarjeMnA krAman vailakSya vinodanaM kurute // vAdakathana kSamate dIrgha niHzvasiti mAnabhaGgoSNam / ramye'pyaratijvaritaH suhRttvapi vajrIkaraNavAkyaH // duHkha mahaMkAraprabhavamityayaM sarvataMtra siddhAMtaH / atha ca tamevArUDhastattvaparIkSA kila karoti // " zrI siddhasenadivAkarjIta dvA. dvA. 9, 15-18 xt 'anyata eva zreyasyanyata eva vicaranti vAdivRSAH / vAksaMraMbhaH kvacidapi na jagAda muniH zivopAyaH " // zrI siddhasena divAkarjIta dvA.-drA 8-7 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (436 ) yogadaSTisamucaya temaja- grahaH sarvatra tattvena mumukSUNAmasaMgataH / muktau dharmA api prAyastyaktavyAH kimanena tat // 148 // mumukSuone tatvathI, praha ayukta sarvatra; dharmeya prAye muktimAM, tyAjaya-ethI zuM atra? 148 artha-sarvatra graha tatvathI mumukSuone asaMgata-ayukta che. muktine viSe dhame paNa prAye tyajavAnA hoya che, te pachI A grahathI zuM ? vivecana "choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA a5."-zrImad rAjacaMdrajI praNIta Atmasiddhi. mumukSue tattvathI kayAMya paNa graha rAkha yukta nathI. kAraNa ke muktimAM dharmo paNa prAye choDI devA paDe che. to pachI A grahathI zuM ? mekSAbhilASI AtmAthI jIve zuSka tarkagraha choDI devo yogya che, eTaluM ja nahi, paNa kayAMya paNa kaI paNa vastune graha paNa tyajI devo joIe. mATe sarva mata darzanane Agraha tema vikalpa cheDI daI, tema ja anya sarva prakArano kayAMya paNa graha graha paNa visarjana karI mumukSue yakta mekSamAga ja ArAdha yukta nathI cagya che, kAraNa ke mumukSune ekAMta hetu koI paNa prakAre mokSanI prApti karavI te ja che. ane mokSamAM te zuddha AtmasvabhAvarUpa kSAyika dharmo sivAya badhuya choDaye ja chUTake che. are ! kSamAdika kSAyopathamika dharmo paNa mokSamAM choDI devA paDe che, tyAM A tuccha aniSTa grahonI te zI vAta karavI? sarva grahathI mukta thayA vinA mArgasamukha paNa na thavAya, te mukta te kema ja thavAya? te pachI A "rAkhanA paDIkA" jevA duSTa grahone mumukSu zA hetue gAMThe bAMdhe? ne e graha jevA grahone grahIne hAthe karIne zuM kAma niSkAraNe du:khathI gRhIta thAya? dhama kSamAdika paNa miTejI, pragaTe dharma saMnyAsa; to jhaghaDA jhaMjhA taNAjI, munine kavaNa abhyAsa. ....manamehana jinajI ! mIThI tAharI vANa."- je. da, sakjhA. 4-22 rUtti sarvajJAhi thatAMtiyAnumAnajovAvAdhidAttA vRtti -pra:-2, savetra-satra, sarva vastumAM, taraverAvathI, paramArthathI, samakSaUAnasaMra:mumukSuone asaMgata che-ayukta che. kayA kAraNathI ! te ke-muphtI dha gari kAyastha vAda-muktine viSe dharmo paNa prAye tyajavA paDe che, prAyanuM grahaNa kSAyika dhamenA vyavaccheda (apavAda) arthe che, vimAna tana-te pachI A grahathI zuM? kaMI nahi, ema arthe che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domAdaSTi mahAjanane mArga-parapIDAvana, pare5kAra (437) mahatpuruSa mArga adhikAra kAraNa ke ema che tethI- tadatra mahatAM vartma samAzritya vicakSaNaiH / vartitavyaM yathAnyAyaM tadatikramavarjitaiH // 149 // prAze atra mahaMtane, mArga Azraune sAra; tasa atikrama viNa vartavuM, nyAya taNe anusAra 149 artha -tethI karIne atre mahatva puruSonA mArgane samyapha Azraya karI, vicakSaNoe tene atikrama vajIne, yathAnyAya vartavuM gya che. vivecana mikSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha." - zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi tethI atre A bAbatamAM mahApuruSonA mArgane samyapha Azraya karI, nirIkSaNa karI mumukSujanee te dharmane atikrama na thAya e rIte, yathAnyAye vartavuM egya che. te pachI mumukSu AtmAthI jIve zuM karavuM yogya che te ahIM spaSTa karyuM che. vicakSaNa mumukSue to bIjI badhI mAthApheDa choDI daIne, bIjI badhI mahAjananA bhaMgajAla phagAvI daIne, mata-darzana Agrahane samasta prapaMca visarjana mArgane karI, sarva grahanI cuMgAlamAMthI mukta thaI, mahat puruSonA mArganuM anusaravuM samyapha avalaMbana karavuM yogya che. "mAnano cena jata: 4 prathAH " mahAjana je mArge gayA te mArga che. ane mahAjanene mAge te kevaLa AtmavizuddhirUpa mekSamArga che. eTale mahAjanenA nidiSTa mAge temanA pagale cAlavuM e ja mumukSunuM kartavya che ane te mArge cAlatAM, mahatapuruSoe praNIta karelA nirdoSa dharmamAgane jema atikama na thAya, aticAra na thAya, ullaMghana na thAya, bhaMga na thAya, tema upagapUrvaka sanIti pramANe cAlavuM egya che. Ama mahAjananA mArge niraticArapaNe yathAnyAya pravaktavuM-gamana karavuM e ja mumukSu jogIjananuM kartavya che. nRtti-satra-tethI atra vyatikaramAM, A prasaMgamAM, maMtAM varma-mahata puruSonA mArgane, samAzrityasamAzraya karI aMgIkAra karI, viraH -vicakSaNoe, paMDitoe, tatacaM cAnyA-thathAnyA-nyAya pramANe vartavuM pega che. tarikSamannataiiH -te mahata dharmanA atikramathI-aticArathI rahita evAoe. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (438) gaTisa thAya eja kahe che- parapIDeha sUkSmApi varjanIyA prayatnataH / tadvattadupakAre'pi yatitavyaM sadaiva hi // 150 // parapIDA ahiM sakSma paNa, varjavI ja prayatna; temaja tasa upakAramAM, kara sadaiva yatna, 150 artha -ahIM sUkama paNa parapIDA prayatnathI vajavI, temaja tenA upakAramAM paNa sadaiva ja yatna kare. vivecana "jovAH puthAra, pApA paravInama"--vyAsajI. te mahata puruSae Acarele mAga karyo che? te ahIM kahyo che. A lekamAM sUkSama paNa parapIDA vajavI, temaja para u5kAramAM paNa niraMtara yatna karo. A jagatamAM potAnAthI bIjA jIvane sUkSma pIDA paNa na thAya, sUkSma bAdhA paNa na upaje, ema prayatnathI-catnAthI vartavuM, e mumukSu AtmAthInuM kartavya che. mumukSu bIjA jIne sUkSama pIDA paNa vaje, te pachI moTI pIDAnI vAta te kyAMya dUra rahI ! manathI, vacanathI ke kAyathI keIpaNa prakAre koIpaNa jIvane pitAnAthI kaMIpaNa pIDAAdhA na upaje, evI satata jAgrati AtmAthI chava rAkhe. "anubaMdhe AtmA dubhAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya; sarva jIvanuM Icche sukha, mahAvIranI zikSA mukhya. sarva darzane e upadeza, e ekAMte nahiM vizeSa; sarva prakAre jinane bedha, dayA dayA nirmaLa avirodha. e bhavatAraka suMdara rAha, dhariye tariye karI utsAha dharma sakaLanuM e zubha mULa, e viNa dharma sadA pratikuLa. tatvarUpathI e oLakhe, te jana pahece zAzvata sukhe zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha." -zrImad rAjacaMdrajImaNuta mokSamALA vRttiH-pasvIkA-para pIDA, para bAdhA, ahIM, lema, mUDhamApi-sUkSma paNa, meTI te dUra raho ! za . to te vakatIrA-vajavA yogya che, parityajavA pAgya che, kathana: prayatnazI, saksa bhAbhAganI, hakUtatenI jemaja, prayatnathI ja, tapazaDajitenA u5kAramAM paNa parivacaM-satna kara ema che, anuSThAna dvArAe (AcaraNa karIne), ravi sidaiva ja. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIJAzi : gurudeza-dvija-catinu thAyAgya pUjana (439) ane bIjA jIveAnA upakAramAM paNa mumukSu jIva sadaiva yatna kare. anya jIvAtuM A lAkamAM ne paraleAkamAM je rIte hita thAya evA prakAre tana-mana dhanathI pAtAthI khanatuM badhuMya mumukSu jIva sadAya sakriya AcaraNa dvArA karI cUke. Ama mumukSu jogIjana pamadayALu ne parApakAranA vyasanI-madhANI hAya. tathA-~ * guravo devatA viprA yatayazca tapodhanAH / pUjanIyA mahAtmAnaH suprayatnena cetasA // 151 // guru devatA vipra ne, tapodhana yatirAja; pUjya suprayatna cittathI, mahAtmAo sahu A ja 151 a:-- gurue, devatA, vipro ane tAdhana yatie sava mahAtmAe suprayatnavALA cittathI pUjanIya che--pUjavA yeAgya che. vivecana temaja-gurue, devatA, dvijo ane tapeAdhana yatio,-e sava mahAtmAe suprayatnata citte thAyeAgyapaNe pUjanIya che, pUjavA yAgya che - guruo eTale mAtA, pitA, kalAcAya, eenA jJAtie-bhAi vhena vagere, tathA dharmanA upadeza karanArA vRddho-jJAnavRddha ane vayevRddha jane. A ziSTa janene iSTa evA guruvaga che. tenuM pUjana A A prakAre thAya :-(1) traNa sadhyA samaye tene namanakriyA karavI, ane tevA avasaroga na hAya tA cittamAM tene atyaMtapaNe AropIne namanakriyA karavI. (2) te Ave tyAre abhyutthAnAdi karavuM, arthAt UThIne sAmA javuM, Asana devuM, te bese eTale yupAsanA karavI, ityAdi vinaya AcaraNa karavuM; tenI samIpamAM apragalbhapaNe-anuddhatapaNe besavuM; asthAne tenuM nAma na levuM; kavacit paNa tenA avaNuvAda na sAMbhaLavA. (3) sArAmAM sArA vastrAdinu tene yathAzakti nivedana-samarpaNu karavuM, ane tenA hAthe sadA paraleAka kriyAenuM karAvavu. (4) tene aniSTa evA vyavahArAnA tyAga karavA, ane iSTa evA vyavahAromAM pravarttana karavu, ane A dharmAdine pIDAtra na upaje ema aucityathI-ucitapaNe karavuM, arthAt guru-devAdi pUjana vRttiHjuvo-guruo, mAta-pitA pramukha, devatA devatA, sAmAnyathI ja, vighna-vi, dvio, carapatra-ane yati, prajanA, tapodhanA tapodhana, taparUpa dhanavALA, khUnanIthAH-pUjanIya che, pUjavA ceogya che, mahAmAnaH-mahAtmAo, e sarvema, mathA`paNeyathAyegyapaNe kevI rIte tA ke-muvaghena cetasAsuprayatnavaMta cittathI, AjJApradhAna cittathI, ema atha che. X (6 tyAgazca tadaniSTArnA tadiSTeSu pavarttanam / aucityena tvidaM jJeyaM prAhurdharmAdyapIDayA / / " (AdhAra mATe juo) zrI yAgabiMdu, zve 110-115. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (440) vairgadaSTisaMcaya tene aniSTathI nivattatAM ane ISTamAM pravartatAM je dharmAdi puruSArthane bAdhA upajatI hoya, te tema na karatAM puruSArtha-ArAdhanaparAyaNa rahevuM. (5) tene AsanAdine abhoga kare, arthAt gurunA AsanAdi vAparavA nahi. ane tenA dravyanuM tIrthamAM niyojana karavuM, arthAt tIrthakSetramAM vAparI nAkhavuM, nahiM te te pote grahaNa kare te tene maraNadimAM anumatine prasaMga Ave. (6) temaja tenA pratibimbanI* sthApanAne dhUpa-puSpAdi pUjArUpa saMskAra karavo. ane tenI parama-utkRSTa evI UrvadehakiyA karavI, mRtakArya karavuM. - puSpathI, balithI, vastrothI, ane zobhana tetrothI zauca-zraddhA samanvita evuM devonuM pUjana karavuM. ItyAdi prakAre yathAzyapaNe guru-devanI pUjA karavI. vipro eTale dvi-brAhmaNe. vidyA vaDe je prakRSTa che, arthAt je vidyAnA prakarSane pAmelA che te viprabe vAra jeno janma thayo che, arthAta eka te sthUla deha janmanI apekSAe ane bIjo saMskAranI apekSAe ema be janma jenA thayA che te dvija. brahmane AtmasvarUpane je jANe che, te brAhmaNa. AvA vidyAvaMta, saMskArasvAmI, brahmavettA vidvajanerUpa dvije yathAyegyapaNe pUjavA gya che, sanmAnavA gya che, temaja tapedhana evA yatio paNa pUjanIya che. yati eTale saMyamI puruSa, sAdhujana. jeNe manane ne idrine saMyama karyo che te "yati" athavA "jati". je jIvarakSAmAM ne iMdriyanigrahamAM yatnavaMta che te yati. ta5 jenuM dhana che te tapodhana anazanAdi bAhya tapa, ane prAyazcitta svAdhyAyAdi AvyaMtara tapa niraMtara tapatA rahI taparUpa dhananI jeNe vRddhi karI che, evA tapedhana yatio niraMtara paramAdarathI pUjavA yogya che. Ama guruo, devatAo, vikhe, ane tapodhana yatio-A sarva mahAtmAo jema ucita hoya tema yathAyogyapaNe pUjavA gya che. ane te pUjanA paNa suprayatnavaMta cittathI hovI joIe. arthAt tenA AjJApAlanamAM tatpara evA AjJApradhAna cittathI karavI joIe. pApavatsvapi cAtyantaM svakarmanihateSvalam / anukampaiva sattveSu nyAyyA dharmo'yamuttamaH // 152 // svakarmathI ja haNAyelA, pApI prati atyaMta nyAya anukaMpA ja-A, uttama dharma mahaMta, 15ra vRtti -pAparavi rAcataM- ane atyaMta pApavaMte pratye paNa, lubdhaka-zikArI Adi pratye paNa saMgharmanicvaTaF-atyaMtapaNe svakarmAthI haNAyelA evA, anuvava veNu-so pratye anukaMpA ja, cADyA nyAya che. -nahiM ke matsara, vaDagamuttama-A dhama uttama che,kAraNamAM kAryanA upayogathI. * " tadAsanAdyabhogazva tIrthe tadvittayojanam / tadvimvanyAsasaMskAra UrdhvadehakriyA praa||" - zrI gabiMdu Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhiH mahata puruSane mAga, upasaMhAra (44) artha -ane svakarmathI atyaMta haNAyelA evA atyaMta pApavaMta cha pratye paNa anukaMpA ja nyAcya che,- A dhama uttama che. vivecana "zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha"zrImad rAjacaMdrajI ane pitAnA ja karmothI atyaMta haNAyelA evA mahApApI jIvo pratye paNa anukaMpA ja nyApya che-A dhama uttama che. mumukSu jIvane sarva jIva pratye dayA-anukaMpA heya emAM te pUchavuM ja zuM? paNa zikArI, mAchImAra vagere jevA mahApApI jIvo pratye paNa te mahApApI pratye anukaMpA ja rAkhe ane e ja nyA che-nyAyayukta che. tenA paNa dayA pratye ghaNA rAkhavI ke tiraskAranI dRSTithI jevuM e yogya nathI, kAraNa ke e bicArA pAmara jI ajJAnanA vize karIne mahA kukarmomAM paDI gayA che, patita thayA che, ane potAnA duSTa karmothI ja atyaMta haNAI gayelA che. evA marelAne mAravuM zuM? "paDatA upara pATu" zI? e bicArA pApI che te atyaMta dayAnuM, anukaMpAnuM ja sthAna che. A kukarmothI A cha bApaDA kevI durgati pAmaze ? e vicAratAM mumukSune tenA pratye anukaMpA ja chUTe. ane tethI prerita thaI pitAnAthI bane te temAMthI tene nivAravA prayatna paNa kare. A ja dhama uttama che. tulasI dayA na chAMDIe, jaba laga ghaTameM prAna." tulasIdAsajI parahita e ja nita hita samajavuM, ane. paradu:kha e potAnuM duHkha samajavuM." "prabhu bhaje, nIti so, paraTho para pakAra."--zrImad rAjacaMdrajI Ama ( 1 ) parapIDAvajana, (2) paropakAra vyasana, (3) gurudevAdipUjana, ( 4 ) pApInI paNa anukaMpA-A dharma uttama che. A mahat puruSane mArga che. A uttama dharma mahAjanee Acaryo che, je darzAvyuM che, tene ja anusaravuM e ja yathAtyAya vattana che. | ri madhumADapis: 1 --- DR = Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSyisamuccaya (4jara) - upasaMhAra karatAM kahe che - kRtamatra prasaMgena prakRtaM prastumo'dhunA / tatpunaH paJcamI tAvadyogadRSTimahodayA // 153 // sarNa atra prasaMgathI, have kahA~e prastuta; te te paMcamI ganI, daSTi mahodaya yukta, 153 artha:- atre prasaMgathI basa thayuM. have ame prakRta vAta prastuta karIe chIe; ane te prakRti te pAMcamI mahodayavatI yogadaSTi che. vivecana uparamAM A je badhuM ya kahyuM te prasaMgavazAt kahyuM che. te mATe ATaluM basa che! vadhAre kahevAnI jarUra nathI. zANA te sAnamAM samajI jAya. eTale sAcA mumukSu vicakSaNa jane ATalAmAMthI badhuM samajI jaze, thoDuM kahyuM jhAjhuM karI jANazo." eTale have ame prakRta-cAlu vAtane prastAva rajU karIe chIe. ane te prastuta vAta te pAMcamI "sthirA nAmanI yogadaSTi che. ane te kevI viziSTa che? te ke mahadayavALI che. mATe ahe mumukSu jogIjano ! sarva abhiniveza choDI daIne cAra daSTinI maryAdA vaTAvI jaIne, tame have A "suyaza' amRta ghanavRSTi karanArI pAMcamI "sthirA" daSTi saMbaMdhI yoga kathA bhAvathI ekacitta zravaNa kare! abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra lahI jeNe daSTi te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghana vRSTi manamohana jinajI! mIThI tAharI vANu-"zrI ye, da, sajhA 4-23 kRtti-za-paryApta thayuM, basa thayuM, tra-atra vyatikaramAM, kana-prasaMgathI, kAM prastunoDapunA-have ame prakRta (cAlu vAta) kahIe chIe, tapunaH-puna: te prakRta te, vannarI tAvaLadaSTi-pAMcamI yuga tharA nAmanI che. te kevI viziSTa che ? te mATe kahyuM-mothA-mahodayavALI che, nirvANa35 parama kalavAnI che, ema artha che, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ togASTi : hImAlaSTinA sAra nAma na cArvAMga doSatyAga guNuprApti ceAthI dRSTimAM dIpAdaSTinuM kASTaka : 10 dIpaprabhA samoSa bhAva prANAyAma tattvazravaNa recaka -pUraka kuMbhaka utthAna doSatyAga viziSTatA avedhasavela pada jaya guNusthAna paheluM guNasthAna noMdha avedhasavela padmane lIdhe meSa sthUla-sUkSma nahi. parabhAvane reca, AtmabhAvanI pUtti ne sthiratA. prativAhitAne lIdhe ceAgamAM utthAnadeSa na hoya. -dhazaraNu-khIjaprarAha - gurubhakti - tItha karadaza na - nirvANu. viSama kutarka graha nivRtti. pahelA 'guNusthAna ' nA prakaSa`chellAmAM chellI hada ahIM prApta thAya. (443) * dImA dRSTinA sAra ceAthI dIpA dRSTimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna beSa prakAza hoya che, ane ceAganuM ceAthuM aMga prANAyAma prApta thAya che. temaja atre utthAna nAmanA ceAthA cittadoSanA nAza tathA tattvazravaNa nAmanA ceAthA guNunI prApti DhAya che, chatAM atre haju sUkSma edha hAtA nathI. atre A prANAyAma je heAya che, te bhAvathI hAya che. eTale khAdya bhAvane raca devArUpa recaka prANAyAma, aMtarbhAvane pUravArUpa pUraka prANAyAma, ane tene sthiratA guNuthI sthira karavArUpa kuMbhaka prANAyAma,-ema svabhAvarUpa bhAva prANAyAma hAya che. A dRSTivALA yAgI puruSa prANa karatAM paNa dhane niHsa zaya guru-meTA gaNe che, eTale te dharmanI khAtara prANa cheDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDaye paNa prANunI khAtara dharma DatA nathI, evA te dRDhAM hAya che. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) caLavadiyAsagraMtha Ama sadAzayavALA te mumukSu tattvazravaNumAM tatpara banI prArtheA karatAM paNa parama evA dharmane balAtkAre ja bhaje che. jema khArU pANI cheADI mIThA pANInA yAgathI khIja UgI nIkaLe che, tema tattvadghatithI narane yegamIja UgI nIkaLe che-prarAddha pAme che; ahIM sava' saoNMsArayeAga che te khArA pANI kharAkhara che, ane tattvazruti te madhura jalanA joga samAna che. ethI karIne A tattvadyutithI manuSyane sava" klyANa sAMpaDe che, ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane anne leAkamAM hitAvaha evu... hAya che. A gurubhaktinA prabhAvathI tItha karana kahyuM che, ke je samApatti Adi bhedathI nirvANunu eka kAraNa che. " tattvazravaNu madhurAdakejI, IMDAM DhAya khIja prareAha; khAra udaka sama bhava tyajejI, guru bhakti adroha....manamAhana. " chatAM atre sUkSma medhanA niSedha kahyo tenu kAraNa A che kaisamakita vinA tevA Adha hAtA nathI. tevA beSa vedhasavedya pada thakI hoya che, te avedhasavedya padamAM jovAmAM AvatA nathI. vedya eTale aMdha-meAkSaheturUpa venIya vastu, te vedhasa vedha pada jyAM saMvedAya che te vedyasaMvedya pada che; tethI karIne samyak hetu Adi bhedathI vidvatsamAjamAM je tattvaniya thAya che te sUkSmASa kahevAya che. tevA sUkSmakheSa haju A dRSTimAM hAteA nathI, kAraNa ke ahIM pahelI cAra dRSTimAM avedhasa vedya pada prakhaLa hAya che ne vedyasaMvedya pada pa"khInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM paDachAyArUpa-tadAbhAsarUpa atAttvika hAya che. ane vedyasaMvedya pada je che te te paramAtha thI apada ja che, ceAgIenuM pada te vedhasa vedha pada ja che. kAraNa ke strI Adi vedyanu jyAM samyak savedana tathAprakAranI AgamathI vizuddha evI nirmala apravRtti buddhithI thAya che, evuM te padma samyak sthitivALuM hAi te pada' nAmane barAbara ceAgya che. Avu A vedyasaMvedya pada bhinnagraMthi, dezavirati Adi lakSaNavALu' che. A naiRRyika vedhasa vedha pada sAyika samyagdaSTine ja hAya che. ane tenA mahAprabhAvane lIdhe, kamanA aparAdhavaze karIne paNa jo kavacit pApamAM pravRtti thai jAya te te tamaleAhapadanyAsa jevI hoya, arthAt tapelA lADhA para paga mUkatAM jema tarata pAchA khecAi jAya che, tema A samyag-- dRSTine paNa pApa karatAM tarata AMcakA lAge che, temAM jhAjhI sthiti nathI, ane mA pApa pravRtti paNa chellI ja heAya che. kAraNa ke nizcaya samyagdaSTi puruSane zreNika mahArAjanI jema puna: duga'tine yAga hAtA nathI. te pada graMthi vibhedathIjI, chellI pApa pravRtti; tapta lehapada dhRti samIjI, tihAM hoya ata nivRtti....manameAhana. " tenAthI viparIta te avedhasavedya 56 che. ane vajra jevuM abhedya te padma bhavAbhinaMdI jIvane heAya che. A bhAbhinaMdI kSudra, leAlI, dIna, matsaravata, lacAkula, maTha, Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ homadaSTi homASTino sAra (445) ajJAnI ane niSphala AraMbhathI saMgata evo hoya che. evA avaguNaaghasavedya vaMtane bodha asata pariNAmathI anuviddha-parovAyela hoI viSamizrita pada ane jema suMdara nathI hato. eTale A aghasa vedya padavALA manuSya viparyAsaparAyaNa ne vartamAnadazI hAI hitAhitanA vivekamAM aMdha hoya che, eTale saMsAranuM pragaTa duHkhamaya svarUpa dekhatAM chatAM teo atimohane lIdhe tethI udvega-kaMTALe pAmatA nathI, ane bhegamAM Asakta rahI A jaDa jane pApadhUlithI AtmAne pAza nAMkhe che-bAMdhe che. karmabhUmine viSe manuSyapaNArUpa parama dharma bIja pAmIne paNa A alpamati jano A bIjanI satkarmarUpa khetImAM prayatna karatA nathI, paNa gala jevA tuccha ne dAruNa udayavALA kusukhamAM sakta thaI saceSTA-satUAcaraNa choDI de che! aho ! AvA A dAruNa tamane dhikkAra che! AvuM A adyasaMvedya pada adhapaNurUpa heI durgatimAM pAta karanAruM--pADanAruM che, ane te satsaMga-Agama gavaDe dhuraMdhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM jItavA gya che,-anya samaye jatAvuM azakaya che. "evA avaguNavaMtanuM jI, pada je aveva kaThora sAdhusaMga Agama taNAjI, te ja dhuraMdhara....manamohana" ane A avedhasaMvedya pada chatAyuM hoya che tyAre manuSyanA viSama kutarkagraha ApoApa niyamathI TaLe che. A kutarka bedhane garUpa che, zamane apAyarUpa, che zraddhAne bhaMga karanAra ane abhimAna upajAvanAra che. Ama kutarka pragaTapaNe viSama kutarkagraha cittane aneka prakAre bhAvazatru che. eTalA mATe mumukSuone AvA nivRtti duSTa kutarka mAM abhiniveza-Agraha kara yukta nathI, paNa kRtamAM, zIlamAM, samAdhimAM ane paropakAramAM te kara yukta che. temaja - sarveya vikalpa avidyAsaMgata che. ane teonI yojanArUpa A kutarka che, te ethI zuM prayojana che? vaLI A sarva kutarka jAtiprAya che-zSaNAbhAsapradhAna che, ane pratItithI-phalathI bAdhita che. hAthI mAravA doDate hoya tyAre A hAthI dUra rahelAne haNaze ke nikaTa rahelAne haNaze? evA mUkha vikalpa jevo A kutarka che. ItyAdi aneka prakAranA deSa A kutarkathI upaje che tethI AvA duSTa aniSTa kutarkanuM zuM kAma che? ane vicAravaMta jIvone prayAsa to atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka takane gocara hete nathI, paNa Agamane ja gocara hoya che eTale A AgamapradhAna, salTAddha, zIlavAna e yogatatpara puruSa atIndriya arthone jANe che, ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che-"AgamathI, anumAnathI ane gAbhyAsarasathI ema prajJAne traNa prakAre prayojatAM puruSa uttama tattvane pAme che." ane tatvathI ghaNA sarva bhinna matavALA nathI, tethI tene bheda mAne te tenA Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (446) gadaSTisamuccaya atibhaktone maha che. kAraNa ke sarvajJa nAmano je kaI pAramArthika ja che, te vyaktibheda chatAM tatvathI sarvatra eka ja che. tethI tenI sAmAnyathI ja jeTalAonI sarvajJa tava pratipatti-mAnyatA che, te sarveya tene pAmelA che evI para nyAyagati abheda che. ane tene vizeSa te saMpUrNapaNe sarva asavadazIethI jaNAte nathI, tethI sAmAnyathI paNa e sarvajJane je nirvyAja paNe-niSkapaTapaNe tenA AjJApAlanamAM tatpara thaI mAnatA hoya, te teTalA aMzathI ja dhIme tene mana tulya ja che,-eka rAjAnA ghaNu sevakanI jema. atre bIjI yukti paNa che.-devanI bhakti be prakAranI che-citra ane acitra. temAM je saMsArI de che tenI bhakti vicitra prakAranI che, kAraNa ke teonuM svarUpa vicitra prakAranuM che, ane te bhaktimAM mohagarbhapaNane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga ane aniSTa deva pratye dveSa hoya che. paNa saMsAratIta evA para mukta tatvanI je bhakti che, te acitra che, ane te saMmehanA abhAvane lIdhe zamasArA ja-zamapradhAna ja hoya che. "nahiM sarva jajuA, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa kahIjI, citra acitra prakAza.manamohana" temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaMdhi-Azaya pramANe bhinna phaLa hoya che, ane te ja Azaya ahIM kRSikarmamAM pANInI peThe parama che-pradhAna che. A Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi bedhanA bheda pramANe buddhi-jJAna- aneka prakAranA bheda vALa hoya che, kAraNa ke be traNa prakArane heAya che: asaMmoha (1) buddhi, (2) jJAna, (3) asaMmeha. te badhathakI sarva karmomAM bheda paDe che. temAM ikriyAthane Azraya kare te buddhi che, AgamapUrvaka hoya te jJAna che, ane sadanuSThAna yukta je jJAna te asaha che. kriyAmAM Adara, prIti, avizva, saMpattiprApti, jijJAsA, tajajJa budhajananI sevA, ane temane anugrahae A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. prANIonA sarva karmo sAmAnyathI buddhipUrvaka hoya che, ane vipAkavirasapaNane lIdhe te saMsAraphala ApanArA che. kulagInA je karma che te jJAnapUrvaka hoya che, ane te amRta samI zrutazaktinA samAvezathI anubaMdhaphalapaNuMthakI muktine aMgarUpa hoya che, ane asaMmehathI upajatA karmo ekAMta parizuddhithakI zIdhra mekSaphaLa ApanArA hoya che A asaMmeha karma bhavAtIta athagAmI mumukSuone ja hoya che. "buddhi kriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA ziva aMga; asaMmeha kiriyA dIejI, zIvra mugatiphala caMga....manamehana" ahIM prAkRta bhAvomAM-kAramI pudgala racanAmAM jenuM citta nirutsuka che, te bhava Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprANi : vAdRSTinA sAra (447 ) bhAgavirakta jane bhavAtIta agAmI che. tenA mArga eka ja zamaparAyaNa eve che, ane avasthAbhedane bheda chatAM te sAgara paranA tIramAnI jema eka ja che, kAraNa ke saMsArAtIta para tattva ' nirvANu ' nAmanuM che, te zabdabheda chatAM tattvathI niyamathI eka ja che. sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA Adi zabdothI anyathI oLakhAtuM te eka ja che. kAraNake tenA lakSaNunA avisaMvAdathI nirAmAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM A para tattva janmAdinA aceAgyathI hAya che. eTale asamAhathI tattvathI A nirvANutattva jANavAmAM ALye, prekSAvAne tenI bhaktinI khAkhatamAM vivAda ghaTatA ja nathI. ane A nirvANu tattva niyamathI ja sajJapUrvaka sthita che. A sarvajJarUpaRju mA nirvANune nikaTamAM nikaTa mAga che, te te sajJanA bheda kema hAya ? ane te na heAya tA tenA bhaktone bhedya sumukSunA eka ja zamamA nirvANu tattva eka ja kema hAya? HH pudgala racanA kAramIjI, tihAM jasa citta na lIna; eka mArga te ziva taNeAjI, bheda lahe jaga dIna....mana" tyAre sheje za kA thaze ke te pachI te sajJAnI dezanAne bheda kema che ? tenuM samAdhAna ema che ke ziSyanA AnuguNyathI-guNu thAya evA anukULapaNAthI te citra-nAnA prakAranI che. kAraNa ke bhavarAganA A bhiSavarAe jene je prakAre khIjAdhAna AdinA sabhava thAya tene tevA prakAre upadeza dvIdhA che. athavA te khIjuM kAraNa ema che ke eenI dezanA eka chatAM zrotAonA vibhedathI teonA acinya puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che, ane tenAthI te sarvanA yathAbhavya-caiAnyatA pramANe upakAra paNa thAya che. athavA te te te deza-kAlAgninA niyeAgathI te te nayaapekSAvALI citra dezanA RSio thakI ja pravattI che, ane A RSidezanAnu mUla paNa tattvathI sarvajJa ja che. eTalA mATe sajJane abhiprAya jANyA vinA tenA pratikSepa-virAdha karavA yukta nathI, kAraNa ke te pratikSepa parama mahA anarthaMkara che. eTale A sarvajJa viSayamAM adha jevA chadmasthAe vAdavivAda karavA yukta nathI, mATe mithyAbhimAna hetupaNAne lIdhe zuSka taka graha mumukSue sarvathA cheADI devA ceAgya ja che. mumukSune tA tattvathI saCtra graha ayukta che. kAraNa ke muktimAM prAye dharmAM paNa cheDI devA paDe che, te pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM? dezanA bhinnatAnA khulAsA kutarka graha tyAjya " dharma kSamAdika paNa maTejI, pragaTe dhama sanyAsa; tA jhaghaDA aJA taNeAjI, munine kavaNu abhyAsa ?....mana" Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (448) gadasimudAya tethI mahatu puruSanA mArgane samyakapaNe AzrI vicakSaNee tenA atikrama rahitapaNe yathAnyAya vartavA yogya che. te mahatu puruSone mArga sAmAnyathI saMkSepamAM A che :(1) ahIM sUkSma paNa parapIDA prayatnathI vajevI, (2) paropakAramAM sadaiva yatna kare, (3) gurue, devatA, vipro, ane tapodhana yatie-e mahAtmAone suprayatna cittathI yathAyogyapaNe pUjavA, (4) pitAnA karmothI ja atyaMta haNAyelA evA mahApApI prANIo pratye paNa atyaMta anukaMpA rAkhavI, -nahIM ke matsara. A dharma uttama che. ItyAdi guNagaNa prApta karI, je sarva kutarka-abhiniveza tyajI cAra dRSTi pAme che, te have amRta ghanavRSTi samI pAMcamI thirA dRSTi pAmaze. "abhiniveza saghaLo tyajIjI, cAra lahI jeNe daSTi; te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghana vRSTi. ...manamohana jinAjI! mIThI tAharI vANu." che. da. sakjhAya yogadaSTi kaLaza kAvya H zAlinIH dIpAmAMhI dIpa zA bodha dIpe, dIpati te citta utthAna jhIpe; prANAyAme Atmane te bhare che, ne prItethI tattvazruti kare che. 57 bAhirabhAve recake bahAra kADhe, aMtarabhAva pUrake gADha vAdhe; tene yogI kuMbhake sthira dhAre, bhAve prANAyAma te Ama tyAre. 58 prANAyAme pUrNa te eha sthAne, prANathIye dharma meTo ja mAne, prANene te dharma arthe tyaje che, nA prANathe dharmane te tyaje che. 59 suhad sAce eka dharma thAye, mUAnI ye pAchaLe jeha jAye; bAkI bIjuM te badhu baLe che, kAyA sAthe khAkhamAMhI bhaLe che. 60 AvI rUDI dharmanI bhAvanAthI, tattvazruti tatpara thAya AthI; prANathIye dharma mATe kahe che, zaNu" tenuM bhaktibhAve grahe che. 61 khAruM pANI choDI mIThA jalethI, Ave bIje akarA je raoNtethI tevI rIte tatvazruti prabhAve, aMkurA te yoganA bIja pAve. dara khArA pANI tulya saMsAra pANI, tavazruti miSTa vAri samANI, kalyANa sau e thakI sAMpaDe che, gurubhakti saukhya lhAvo maLe che. 63 zrI sadguru bhakti kerA prabhAve, tIrtha svAmI darzana prApta thAve; dhyAne spazI" te samApatti bhAve,-nirvANe je eka hetu dharAve. 64 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH kaLasa kSatra (49) upajAti te na hoye ahiM sakSama che, te vedasaMvedya pade sudha te vedhasaMvedya na atra hoya, avevasaMvedya ja ugra joya. 65 je vevasaMvedya pade Thare che, bhavAMbudhi zIdhra ja te tare che; ne vA te karmarUpI vibhede, sattatvathI reya samagra veda. 66 A vedyasaMvedya pada prabhAve, pApe pravRtti kadIye na thA; ne kadoSe yadi te pravRtti, te tasalehapadanyAsa vRtti. 67 je vedyasaMvedya pade vase che, saMvegarage ati te hase che; tethI ja chellI tasa pApavRtti, nA durgatinI pharane pravRtti. 68 A vevasaMvedya taNA abhAve, adyasaMvedya taNA ja bhAve; na atra tatve kadI sUkSma bedha, paraMtu heye kaMI skUla baMdha 69 nA tatvathI te "pada" che avedya, che gInuM pada eka vedya samyapha sthitithI "paTa" te ja sAcuM, ne graMthibhedAdi svarUpa jAcuM. 70 avedya te che viparIta tethI, bhavAbhinaMdI tasa pAtra ethI; asat pariNAmI na be cAru, kyuM viSasaMpUkta na anna sArUM. 71 ethI viparyAsI avedyavaMtA, hitAhite heya viveka aMdhA; A leka mIThA para koNa dIThA? evuM vicAre jana moha mUThA. 72 saMsAra janmAdithI duHkhI dekhe, udvejatA teya na meha lekhe ! kukRtya te kRtya akRtya kRtya, bhAse-sva pAza karI te kukRtya. 73 le karmabhome nara dharmabIja, sat karma khetI mUDha nA kare ja; dANa phUDA kusukhe ja rAcI, ceSTA tyaje te jaDa sarva sAcI. 74 avedya A aMdhapaNuM naThAruM, che durgatimAMhi ja pADanArUM; te te jIte A ja sudaSTi vege, satasaMga sat AgamanA suge. 75 ne A jIMtAtAM niyame nakI ja, svata: narene ati tatvathI ja; kutarka grAhe vasamo TaLe che, je jIvane te graha zo naDe che. 76 A rega badhe, zahANakArI, zraddhApahArI abhimAnakArI; kutarka pratyakSa aneka rIte, che cittane bhAvaripu ja nitye. 77 tethI kutake graha nA ja yukta, samAdhi ne zIla zrate suyukta; paropakAre paNa suvizuddha,-je cagIne bIja avadhya siddha. 78 mumukSu te zrAddha zrutapradhAna, vai yegamAM tatpara zIlavAna; padArtha atIndriya atra jANe, prajJAbale uttama tattva pAme 79 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (450) idravaMzA (vaMzastha) sarvajJa jhAjhA nathI bhinna tatvathI, tabheda mAne atibhakta mohathI; sarvajJa je kaI kharekhara ja che, te vyakti bhede paNa eka sarva che. tene ja sAmAnyatha jeha mAnatA, dhImaMtane te sahunI samAnatA; eka rAjAzrita sevake bahu, niyukti bhede paNa mRtyu te sahu. 81 sarvajJa satuM tattva taNuM abhedathI, sarvajJavAdI mahiM bheda te nathI; upAsya jo eka upAsako mahIM, AcAra bhede paNa bhinnatA nahiM. 82 sarvetha sarvajJa mahAtmane khare ! tethI nathI tattvathI bheda Akhare; nAmAdinuM bhinnapaNuM bhale havuM, samyapha mahAtmA jana eha bhAvavuM. 83 zAlinI citrAcitra bhakti je deva kerI, sazAstromAM keganA varNavelI, tethIye A vastu te puSTi pAve, sarvanI ektA siddha thA. je saMsArI devakAye janArA, te saMsArI devamAM bhakti dhAra je saMsArAtIta arthe janArA, te te tehI tattvamAM bhaktikArA. 85 te saMsArI devanI bhakita citra, tenA rAge anya dveSe sahita, ne saMsArAtIta tave acitra, bhakti sarve zaMsArA pavitra. te saMsArI devanA sthAna citra, sthiti Adi sau prakAre vicitra; tethI tene sAdhane pAya citra, raste judA pura nA acitra. kA eke Azayane vibheda, tethI te tat phaloneya bheda, hoye hetu Azayo mukhya AMhI, jevI rIte pANI te khetImAMhi. bhoktA nAnA tata le eha ThAme, te lokonA Azayo bheda pAme; rAgAdinA tAratamya pramANe, ne buddhayAdi bodhabheda pramANe, buddhi jJAna ne asaMhadvArA, bhAkhyA zAse bedhanA triprakAra; tenA bhede sarva prANIgaNanA, ka sa pAmatA bheda nAnA. idri buddhi te AzranArI, hoye ane jJAna zAstrAnusArI; ne sat kriyA yukta je jJAna Ama, tene ApyuM che "asaMmeha' nAma. diyA pratye Adara prIti bhArI, nirvidhdha zrI saMpadAlabdhi sArI; jijJAsA ne tajajJa sevA sujANe ! sakiyAnAM lakSaNe eha jANe. 92 buddhipUrva prANInA kama sarva, te te saMsArI phale the ja sarva; zAstrAnusArIpaNuM ne jyAMhi, vipAke te virasA hoya AMhi. 93 : Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi ; kaLasa kAvya (451) ne karmo je jJAnapUrva juone! te mukavyaMgA kulagI jone; sudhA jevI zrutazakti prabhAve, sAnubaMdhI satapha te ja pAve. 94 karyo hoya je asaMmehajanya, te te Ape zIdhra nirvANa dhanya; je saMsArAtIta tat tattvagAmI, te ekAMte zuddhithI siddhi svAmI. 5 jenuM citta prAkRtArthe na sakta, je saMsArI bhoga pratye virakta; evA jIvanmukta je AtmarAmI, te saMsArAtIta tat tatvagAmI. 96 evA te saMte taNe mArga eka, "kSatimo " saMmaniSTho ja cheka; heye jhAjhA tad dazA bheda teye, abdhimAM kyuM tIrane mAga heye. 97 te saMsArAtIta tattva para te, che nirvANuM nAma saMgAdhare te; te te nizce tatvathI eka hoye, siddhAtmAdi zabdabhedo chatAMye. 98 A nirvANa tatvane tatvathI ja, samyapha jAye e asaMmehathI ja tenI bhaktimAM vivekI janene, vivAde te nA ghaTe re! juone ! 99 ne nirvANa hoya sarvajJapUrva, mukto pUrve hoya sarvajJa sarva A sarvajJa bAju nirvANamAga, tethI tene kema re! hAya bheda? 100 sarvanI dezanA citra jeha, kalyANArthe ziSyanA ukta teha, jene Uge bedhabIjAdi jema, tene beThuM janmavaidhe ja tema. 101 zrotAbhede dezanA eka teya, citrA bhAse! puNya sAmarthya je e! sau bhavyane tethI upakAra hoye, ne A rIte tad avadhyatva rahe. 102 vA RSinI dezanA citra hoya, te te kAlAdi apekSA ja joye; ne tenuM mUla sarvajJa jANe, sarvajJavAk siMdhu bindu pramANo. 103 vinA jANe Azaya tAsa AMhitene pratyAkSepa te yukta nAMhi; Ane durvAda bhAkhe kadI ke, te te jivAdathI che adhika. 104 sarvajJAdi A atIdiya heye, vinA gIjJAna niNata ne, ethI atre aMdha jevA janA, vivAdenuM kAma kAMI ja che nA. 105 anuSya zuSka taka taNe tethI, graha raudra mahA ati, mithyAbhimAnane hetu, tyaje mumukSu sanmati. 106 tatvathI graha sarvatra, mumukSune ghaTe nahiM; dharmeya muktimAM tyA, te A grahathI zuM ahiM? 107 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) gadaSTisamuci vaitAlIya ahiM Atma ja eka zAzvate, tasa che dharma ja eka zAzvate; bhajI dharma ja te sanAtane, jana yegI pada le sanAtane. 108 mata darzana Agraha tyajI, patha sat saMta mahaMtane bhajI; sata bhaktiparAyaNa thavuM, anukaMpAmaya citta dhAravuM. 109 parapIDana sUma varjavuM, upakAre nita citta apavuM; pUjavA guru Adi sAdarA, thavuM pApI pratiye dayAparA. 110 viSa AgrahanuM ja vAmaze, samakitAmRta teha pAmaze; mananaMdana dhAma jAmaze, bhagavAnadAsa amRtatva pAmaze. 111 // iti maharSizrIharibhadgAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena *sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne caturthI diipaadRssttiH|| ja A maskata vivecananuM A 'sumane naMdanI" bahata TIkAnAma rAkhyuM che bhagavAnadAsa ("mane naMdana') Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirA daSTi ema saprapaMca thI daSTi kahI, pAMcamI kahI dekhADavA mATe kahe che- sthirAyAM darzanaM nityaM pratyAhAravadeva ca / kRtyamabhrAntamanaghaM sUkSmabodhasamanvitam // 154 / / darzana nitya sthiramahIM, pratyAhArathI yukta; kRtya abrAMta adoSa ne sukSma bedha saMyukta, 154. artha -sthira dRSTimAM darzana nitya ane pratyAhAravALuM ja hoya che; tathA kRtya abrAMta, anagha (nirdoSa), ne sUkSamadha saMyukta evuM hoya che. vivecana daSTi thirAmAMhi darzana niye, ratnaprabhA sama jANe re; bhrAMti nahi vaLI bedha te sUkSama, pratyAhAra vakhANe re. te guNa vIra taNe na visAruM." zrI e. 6sakjhAya. 6-1. sthirA nAmanI pAMcamI gadaSTimAM-niraticAra evImAM darzana nitya-apratipAtI hoya che, ane sAticAramAM anitya paNa hoya che ane te darzana pratyAhArathI yukta evuM kRtti - cirA-sthirA dRSTimAM, nai-darzana, bedhalakSaNavALuM, nityaM-nitya, apratipAtI,-niraticAra evI daSTimAM; ane sAticAramAM te-jene nayanapaTalane (AMkhanA paDadAne) upadrava prakSINa che tene tenA ulkApAdinA anavabodha jevuM,-anitya paNa hoya che,-tevA prakAranA atiyAranA bhAvane lIdhe. ratnaprabhAmAM paNa li Adine upadrava hoya che. pratyAhAhA -ane pratyAhAravALuM ja. haviSayAsaMkone vittahAna ja rendriyALAM tyAdA svaviSayanA asaMprayoge svacittasvarUpane anukArI evo dakiyeno pratyAhAra, tenAthI yukta evuM A darzana che. tyA-kaya, vaMdanAdi kriA, abrAnta-abrAMta-kamane adhikta karIneAzrIne, eTalA mATe ja janapaM-anA, niSpApa-nirdoSa,-anaticArapaNane lIdhe. ene ja vizeSaNa aApe che. sahAropasamavibhU-sUkSmadha saMyukta,graMthibheda thakI ghasavedyapadanI u5pattine lIdhe. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (454) gadaSTisamuccaya hoya che. tathA atre vaMdanAdi kriyA kramanI apekSAe abrAMta, nirdoSa-niraticAra hoya che; ane eTale ja te sumabedha sahita evI hoya che. kAraNa ke graMthibhedathI ahIM vedasaMvedyapadanI prApti heya che. Ama AgaLa kahelA krama pramANe ahIM pAMcamI daSTimAM(1) darzana ratnaprabhA samAna hoya che, (2) yoganuM pAMcamuM aMga pratyAhAra sAMpaDe che, (3) brAMti nAmane pAMcame cittadoSa naSTa thAya che, (4) bodha nAmane pAMca guNa pragaTe che. nitya darzanaH ratnaprabhA sama sthira daSTi be prakAre che-(1) niraticAra, (2) sAticAra. niraticAra daSTimAM je darzana thAya che te nitya-apratipAtI hoya che, jema che tema avasthita rahe che; ane sAticAramAM je darzana thAya che, te anitya paNa hoya che,-jUnAdhika thayA kare che, jema che tema avasthita rahetuM nathI. A dRSTinA darzana-bedhane ratnaprabhAnI upamA chAje che, kAraNa ke ratnanI prabhA dIpaprabhA karatAM adhika hoya tema A dRSTine bodha cothI dIprA daSTi karatAM ghaNuM vadhAre hoya che. dIpakanI prabhA tela vagere bAhya kAraNene avalaMbI hoya che, "ratnaprabhA jyAM lagI tela hoya tyAM sudhI dIpaka prakAze che, eTale te asthira hoya sama jANe re che, paNa ratnanI prabhA tevA bAhya kAraNone avalaMbatI nathI, te te svAvalaMbI che, eTale te sthira rahe che-kadI nAza pAmatI nathI. tema A dRSTine bodha AtmAvalaMbI che, para kAraNane apekSata nathI-parAvalaMbI nathI, aparokSa che, ane Ama A bodha AtmAlaMbI pratyakSa AtmAnubhavarUpa hovAthI sthira rahe che, kadI nAza pAmatuM nathI. temAM-(1) niraticAra sthira daSTine bodha nirmala ratnaprabhA jevo hoI, nimalapaNAe karIne nitya-sadA sthira ekarUpa hoya che, apratipAtI hoya che, je che te avasthita rahe che. ane (2) sAticAra sthira daSTine baMdha samala ratnaprabhA jevo hoI, aticArarUpa samalapaNAne lIdhe anitya-asthira hoya che, sadA ekarUpa raheto nathI, malApagama pramANe cUnAdhika thayA kare che. ratna upara jema dhUla vagere upadrava saMbhave che, ane te dhUla vagerene lIdhe tenI prabhA paNa asthira AMdolanavALI hoya che-cUnAdhika jhAMkhI vadhAre thAya che, paNa mUlathI naSTa thatI nathI eTale sthira rahe che tema A daSTine baMdha aticArarUpa malane lIdhe asthira AMdolanavALa-anitya hoya che, kSayapazama pramANe nyUnAdhika thayA kare che, paNa mUlathI naSTa thata nathI, eTale sthira rahe che. jema koInI AMkha UThI heya ne te maTavA AvI hoya, tene tenA uopa AdinI asara mAlUma paDatI nathI, tenI AMkha have khUba lAlaghUma dekhAtI nathI, tene pIDA paNa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTi: "radI5ka ati dI5tA he lAla (455) thatI nathI, chatAM haju kaMIka vikAranI asarathI te AMkha maTamaTAvyA kare che, ne vacce vacce jhAMkhuM jhAMkhuM dekhe che, tema sAticAra daSTivALAne daSTiroga maTavA Avyo che, eTale tene tenA ukopa AdinI asara mAluma paDatI nathI, daSTirAga paNa dekhAtuM nathI, ane tajajanya pIDA paNa thatI nathI, chatAM haju kaMI aticArarUpa vikArane lIdhe darzanamAM kSapazama thayA kare che, vadhaghaTa thayA kare che. Ama sAticAra sthira dRSTimAM darzananI nyUnAdhikatArUpa asthiratA,-anityatA nIpaje che. chatAM A 'sthirA" dRSTi te enA nAma pramANe sthira ja rahe che, apratipAtI ja hoya che, AvyA pachI kadI paDatI nathI, e pUrvokta niyama te kAyama rahe che. kAraNa ke prAraMbhamAM kahevAmAM AvyuM hatuM ke sthira Adi chellI cAra daSTi apratipAtI che. Ama A sthira daSTi apratipAtI che, chatAM temAM-niraticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte nitya-apratipAtI che ane sAticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte anitya-pratipAtI paNa che, ene Azaya uparamAM vivaravAmAM AvyuM che te uparathI spaSTa thaI jaze. A dRSTimAM thatuM darzana, netraroga dUra thatAM upajatA dazana jevuM che. jema AMkhane roga maTI jatAM-AMkhanuM paDaLa khasI jatAM, tatkALa padArthanuM yathArtha darzana thAya che, tema atre A dRSTimAM anAdi mehasaMtAnathI upajele deha-AtmAnI aikya. daSTiga naSTa buddhirUpa daSTiroga dUra thatAM ne darzanamohane paDado haTI jatAM, takSaNa ja pratibuddha thayelA jIvane padArthanuM samyagra darzana thAya che. eTale A sAkSAt daSTA evA samyagadaSTi puruSane svapara padArthanA vivekarUpa bhedajJAna pragaTe che, ane te samaje che ke huM eka zuddha darzana-jJAnamaya ane sadA arUpI evo AtmA chuM. anya kaMI paNa paramANuM mAtra paNa hAruM nathI." (jue pR. 68 ) . A dazana-bodhane ratnadIpakanI upamA barAbara baMdha bese che. kAraNa ke (1) ratnapradIpathI jema zAMta prakAza patharAya che ne aMdhakAra vikharAya che, tema atre samyaga darzanarUpa ratnapradIpa manamaMdiramAM pragaTatAM parama zAMtimaya anubhava ratnadIpaka prakAza prakAze che, moha aMdhakAra vilaya pAme che, "miTe te moha ati dIpate aMdhAra. (2) ratnapradIpamAM jema dhUmADAnI rekhA hotI nathI ne he lAla citrAmaNa caLatuM nathI, tema samyagadarzana ratna jyAre "anubhava -teje jhaLahaLe che, tyAre kaSAyarUpa dhUmADAnI rekhA paNa dekhAtI nathI, "dhUma kaSAya na rekha" ane cAritrarUpa citrAmaNa caLatuM nathI. "caraNa citrAmaNa navi caLe che lAla." (3) ratnadIpa bIjA dIvAnI peThe pAtra nIce karatuM nathI, " pAtra kare nahiM heTha," tema A samyagadarzana ratna tenA pAtrane adha:-nIce karatuM nathI, arthAt tenuM pAtra adhogatine pAmatuM nathI. (4) ratnadIpa te kadAca sUryanA tejamAM chUpAI jAya, paNa samyagadarzana ratnanuM teja te sUyatejathI chUpAtuM nathI. (5) ratnadIpanuM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (456) yogadRSTisamuccaya 6 , teja tA sthira-jema che tema avasthita rahe che, paNa sa tejanu teja evuM A samyagda naratnanu teja tA anubhavaprayAganI khaLavattaratAthI pahelAM karatAM pAchaLathI vadhatuM jAya che. ( 6 ) ratnadIpaka jema pavanathI elavAtA nathI ane caMcalatA-asthiratA pAmatA nathI, tema A samyagdarzanarUpa ranadIpa mAharUpa vAyune gamya nathI ke tethI caMcalatAasthiratA pAmatA nathI. ghAra parISaha ke upasaga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta jo. ' ( jue phUTanoTa pR. 68). (7) ratnadIpaka sadA ramya-suMdara dekhAya che ane kSINu-kRza thatA nathI, tema A samyagdarzanarUpa ratnadIpa sadA ramaNIya-suMdara dekhAya che, tathA puSTa guNe nava kRza rahe ho lAla '-puSTa guNe karIne kadI paNa kRza kSINa thatA nathI, dUbaLA paDatA nathI, paNa AtmadharmAMnI uttarAttara puSTithI nira'tara puSTa ja thayA kare che. (8) ratnadIpakamAM jema tela nAMkhavuM paDatuM nathI tathA dazA' arthAt vATa khaLatI nathI, tema A samyagdarzanarUpa ratnadIvAmAM puddagalarUpa tela nAMkhavu. paDatuM nathI, arthAt parabhAvanu Ala'bana hetu nathI, tathA zuddha AtmadazA khaLatI nathI, jeha na jIdda dazA dahe hai| lAla,' arthAt zudde AtmabhAvamAM sthiti rahe che.-ratnadIpakanA rUpaka parathI phalita thatA A sa. camatkArika bhAva kavivara yavijayajIe peAtAnA A amara kAvyamAM adbhuta rIte saMgIta karyo cheH-- * * sAhelAM huM kuMthru jinezvara deva! ratnadIpaka ati dvIpatA heA lAla; sA. muja manamadiramAMhI, Ave jo ariala jhIpatA hai| lAla. ' i. (jue pR. 69) temaja-ratnanA prakAzanI jema A dRSTinA beSa paNa (1) apratipAtI, ( 2 ) pravaddhamAna, ( 3 ) nirapAya, (4) anyane aparitApahetu, (5) pariteSahetu, (6) parijJAna Adittu janmasthAna, (7) parama maMgalarUpa hoya che. ( spaSTIkaraNa mATe jue pR. 69-70). ityAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe A sthirA dRSTinA darzInanu -edhanu samAnadhama zuM che, sarakhApaNuM ghaTAvI zakAya che. A upamAne jema jema vizeSa vicArIe tema tema temAMthI era ne era camatkRti bhAse che, ne jJAnInI vANInI parama adbhutatAnI pratIti karAvI bahumAna upajAve che. atre sakSepamAM tenuM digdarzana karyuM che. svamatithI vizeSa vicAravuM. yAganuM pAMcamuM aMga-pratyAhAra 66 * viSaya vikAre na iMdriya joDe, te ihAM pratyAhArA re. "--yA. sajjhAya, 6-4 yeAgavu. ceAthu aMga prANAyAma ceAthI dRSTimAM prApta thayA pachI, svAbhAvika krame pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM ceAgAMga atra sAMpaDe che. pratyAhAra (prati + AhAra ) eTale iMdriyAnu viSayAmAMthI pratyAhata thavuM-pAchuM kheM...cAvuM te. viSayAnA asaprayAga thatAM Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTiH pratyAhAra-viSayavikAre na idriya De" (457 ) svacittasvarUpane anukArI te pratyAhAra che." arthAt cakSu Adi iMdriyane grAhya evA rUpa Adi viSayane asaMprayoga thatAM, eTale ke viSaya sAthe joDANa nahiM thatAM tenuM grahaNAbhimukhapaNuM choDI dIdhAthI svarUpamAtra avasthAna thAya. iMdriye pitAnA viSayamAMthI pAchI phare, eTale jema che tema chAnImAnI besI jAya, ane ema thAya eTale aMta:svarUpanuM anukaraNa thAya, arthAt cittanirodha karavA mATenI sAmagrI sAMpaDe. AnuM nAma cakSu Adi indriyane pratyAhAra che. A pratyAhAra kevo che? te ke indriyonA vazIkaraNarUpa eka phalavALe che. pratyAhArane abhyAsa thatAM, iMdriye evI AyaraAdhIna-tAbedAra thaI jAya che, ke bAhya viSaya pratye laI javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI. * cethI dRSTimAM prANAyAma vaDe karIne bAhya bhAvane reca dIdhe, aMtarbhAva pUraNa karyuM, ane tenuM kuMbhana-sthirIkaraNa karyuM; Ama yogamArge AgaLa vadhatA mumukSu jegIjananI vRtti bAhA bhAvamAM ramatI nathI, ane antar bhAvamAM pariName che. eTale have A pAMcamI daSTi prApta thatAM, A gAbhyAsI mumukSu jananI iMdriye pitapatAnA viSayo pratye pravartatI nathI, ane tenA tenA viSayamAMthI vyAvRtta thaI pAchI kheMcAI Ave chepratyAhata thAya che, ane aMta:vyApAramAM vyApRta-pravRtta thaI cittanidhimAM khapa lAge che, ane cittasvarUpanuM anukaraNa kare che. je idri pUve harAyA TheranI jema chUTI pharatI hatI ne raghavAI thaIne svaccheda vicaratI hatI, te have niyamamAM AvI jaI, pAchI kheMcAIne, potAnA citta-gharanA khIle baMdhAya che. viSayagrahaNa mATe jyAM tyAM mukha nAMkhavArUpa bahi"viSaya vikAre mukha vRtti choDI daI, te have DAhIDamarI banI aMtar abhimukha thAya che. na ikiya joDe eTale jenI AMkhe bAhya rUpane dekhatI hatI te yogI have bhAvathI aMtaH svarUpane dekhe che. jenA kAna bAhya zabdo suNatA hatA te have aMtaHnAda sAMbhaLe che. jenuM nAka bAhya sugaMdhathI bhAtuM hatuM, te have bhAva-saurabhathI saMtoSAya che. jenI rasanA bAhya rasathI rIjhatI hatI, te have aMta:caitanyarasanA pAnathI prasanna thAya che. jene sparza bAhya sparzathI sukha mAnato hatuM, te have caitanya svarUpanI sparzanAthI AnaMda anubhave che. Ama iMdriyanI bAhya vRtti virAma pAmI bhAvarUpa AtyaMtara vRtti vase che, kAraNa ke pAMce itirUpa tophAnI gheDAnI lagAma have jAgrata AtmAnA * "viSayAsakayorannAhAnutti vidyA pratyAhAraH pIvALAmetAratADha ." zrI yazA kRta dvADhA, 24-2, "svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnukAra ivendriyANAM prtyaahaarH| tataH pamA varasendriyALA " -zrI pAtaMjala ya, se. 2-54-55. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (458) cAMgadaSTisamuccaya eka citta-sArathinA hAthamAM AvI che, ane Ama bhAvathI anupama caitanyarasanA anubhava AsvAda thAya che, eTale pachI iMdriyA evI te vaza thaI jAya che, evI te garIbaDI gAya jevI AdhIna thaI jAya che, ke tene pachI bAhya viSayamAM rasa paDatA nathI, ne te pratye parANe lai javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI! evuM te tene A citta-ghara gADI jAya che ! eTale A caitanya amRtarasanA AsvAda cheADIne cegI te ' mAkasabukasa 'rUpa pudgalaleAgane icchatA nathI !-Ama A dRSTimAM sthiti karatA samyagdRSTi yeAgIpuruSanuM darzana avazya pratyAhAravALuM ja hAya che, kAraNa ke aMtara'ga viSayavairAgya na heAya te samyagdaSTipaNu pazu ghaTe nahi; mATe samyagdaSTi puruSane viSayA pratye atyaMta anAsakti ja heAya, parama vairAgya ja varte. pratyAhAra-kharekharA bhrAMti doSa tyAga "bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza. "--zrImad rAjacaMdrajI. ceAthA utthAna nAmanA cittadoSa ceAthI dRSTimAM nAza pAmyA pachI, svAbhAvika krame bhrAMti nAmanA pAMcamA doSa atre TaLe che. kAraNa ke (1) atre evI prazAMtavAhitA heAya che, cittanA evA akhaDa ekadhArA zAMta pravAha pravahe che, cittanuM evuM TharelapaNuM hAya che ke meAkSasAdhaka yAgamAga-kriyAmAMthI citta UThatu' nathI. ane jo citta svasthAnamAMthI UThe ja nahi, te tenI brAMti paNa kema thAya? te ADuMavaLu` kema bhame ? eTale atre citta abhrAMta hAya che-sthira hAya che. (2) athavA prastuta yAgakriyAne cheDI cittanuM cArekAra bhramaNa-bhrAmaka vRtti te brAMti. paNa atretA zAMtapaNAne lIdhe cittasthiratA vatta che, eTale tevI bhrAMti heAtI nathI, abhrAMti ja hAya che. (3) athavA chIpamAM rUpAnI jema bhramaNA thavI, tattvane atattva mAnavArUpa viparyAsa thavA te brAMti. paNa atre teA tattvanA yathA nizcayane lIdhe tevI viparyAsarUpa bhrAMti hotI nathI, abhrAMti ja varte che. (4) amuka kriyA karI ke na karI, e bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kriyAthakI paNa athaviASI evuM akAja thAya, ITalarUpa paramArtha kArya na thAya. ( jue pR. 86) A paNa bhrAMti che. paNa atre A dRSTimAM te samyag upayeAgavaMtapaNAne lIdhe jAgRtivALA samyagdaSTi puruSane tevI bhrAMti paNa upajatI nathI. Ama zAMtapaNAne lIdhe, viparyAsarahitapaNAne lIdhe, ane upayegavatapaNAne lIdhe atre citta sarva prakAre abrAMta hAya che-sthira DhAya che. eTale sabhyaSTi puruSa je vaMdanAdi kriyA kare che te paNa azrAMta hAya che, arthAt yathAkta kramane kharAkhara sAcavIne te te kriyA bhrAMtirahitapaNe kare che; pUrNa bhAvapUrNAMka parama krAMtithI, tAttvika lakSathI, ne tanmaya sthira upayAgathI kare che. jema ke-- Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : bhrAMti daSatyAga, sUkSma bedha guNaprApti (459) "zuddhAzaya thira prabhu upage, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anaMtuM pAme, parama amRtarasa dhAma. zItala0 "zrI devacaMdrajI. te vaMdanAdi kare che te sthAna, kALa ne kama barAbara sAcave che, sUtra zabdanA arthamAM upayoga rAkhe che, bIjAne saMmeha na upaje-vikSepa na thAya tathA zraddhA-saMvega sUcave evA yukta svare sUtroccAra kare che, ane te vaMdanAdi karatAM tenA bhAva-romAMca zuddhAzaya thira ulase che, zubhAzaya vardhamAna thAya che, ne praNamAdinI saMzuddhi barAbara prabhu upage' jaLavAya che. Ama tenI vaMdanAdi kiyA niraticArapaNAne lIdhe anagha nirdoSa-niSpApa hoya che. (juo pR. 219-220) temaja A vaMdanapratikamaNAdi kriyA sUkSma bodhathI saMyukta evI hoya che. samyagdaSTi puruSa je kaI kriyA kare che, te tenI tAtvika samajaNapUrvaka samyapaNe kare che, kAraNa ke tene tattvanuM samyapha saMvedana hoya che, eTale tene anusarIne sarva kriyA prazAMta vRttithI, sarvatra atyaMta sujyarahitapaNe, tvarA rahitapaNe kare che. Ama samyagadaSTinuM anuSThAna anubaMdha zuddha hoya che. dAkhalA tarIke samyagadaSTi prabhubhakti kare che te tAvika bhaktinuM svarUpa samajIne kare che. te ema jANe che ke A prabhu zuddha AtmasvarUpane pAmyA che, mATe hArA parama pUjya che. je A paramAtmAnuM svarUpa che te mahArA AtmAnuM svarUpa che. eTale hArI zuddha AtmasattAnI pUrNatA pAmavA mATe, zuddha Atmasiddhi karavA mATe, A pratiSThadasthAnIya-zuddha AdarzarUpa prabhu parama hetu heI, mahAre tenuM parama prabaLa avalaMbana levA yogya che. pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya samaje jina svabhAva te, AtmabhAnane guMjya." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi mArI zuddha sattA taNI pUrNatA, te taNe hetu prabhu tuMhI sAce; devacaMdra stavya munigaNe anubhavyo, tatvabhakta bhavika sakala rA."- zrI devacaMdrajI sUkSma bedha guNanI prApti atre bodha nAmane pAMca guNa pragaTe che, kAraNa ke jethI daSTimAM tattvazravaNane guNa pragaTyo, eTale tenA phala paripAkarUpe A pAMcamI daSTimAM boSa guNa svAbhAvika krame pragaTa joIe. ane te bodha paNa atre sUkSamatAvALo hoya che. kAraNa ke atre graMthibhedane lIdhe vedyasaMvedyapadanI prApti hoya che ane A vevasaMvedyapadamAM ja sUkSma bodha ghaTe che, ema AgaLa cothI daSTinA vedasaMvedyapada adhikAramAM vistArathI kahevAI cUkayuM che, te paNa saMkSepamAM bhAvanAthe tenI punarAvRtti karI jaIe, te tenuM lakSaNa A pramANe kahyuM hatuM -samyaphapaNe hetu svarUpa ne phalanA bhede karIne vidvata Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (460) yogadaSTisamucaya samAjamAM je vedyasaMvedyapada thakI tatvano nirNaya thAya, paramArtha pariccheda karAya, te sUkSma bodha' kahevAya che. ane bhavasamudramAMthI pAra utAravAmAM A bedhanuM kuzalapaNuM che e ja enuM sUkamapaNuM che athavA karma vajAna vibheda karavAmAM enuM tIkSaNapaNuM che e ja enuM sUphamapaNuM che; athavA anaMta dharmAtmaka samagra vastutattvanuM vyApakapaNe nipuNa mAnyapaNuM e ja enuM sUkSmapaNuM che. Ama aneka prakAre A bedhanuM sUkamapaNuM ghaTe che. (juo . 65-66, vivecana pR. 261-266) atre vedhasaMvedyapadanI prApti hoya che. arthAta jyAM vedya-saMvedanIya vastu vastu sthiti pramANe saMvedAya che te vedhasaMvedyapada che. eTale strI Adi padArtha je apAya AdinA kAraNarUpa che, te tenA yathArtha svarUpamAM atre AgamathI vizuddha zuddhAtama evI tathA prakAre apravRtti buddhithI saMvedAya che. arthAt strI Adi anubhava sadA padArtha bhavahetu che, mATe heya ja che, tyAjya ja che, evI nizcayabuddhi pratIti-samajaNa-chApa AtmAne viSe upaje che. (juo-lai. 7075, vivecana pR. ra72-291) tathA jJAna-darzana-cAritrarUpa lakSaNavALe eka zuddha jJAyakasvabhAvI AtmA ja mAtra Adeya che-grahaNa karavA gya che, bAkI bIjuM badhuM ya heya che-tyajavA yogya che, e akhaMDa nizcaya AtmAmAM pragaTe che. zuddha AtmAne je anubhava che te svasamayane vilAsa che, ane jyAM pudgala karmapradezamAM sthitirUpa parabhAvanI chAMyaDI paDe che, te parasamaya nivAsa che, ema vatugate vastu atre prakAze che. zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re paravaDI chAMhaDI je paDe, te parasamaya nivAsa re-- dharama parama aranAthane."--zrI AnaMdaghanajI. myAnathI taravAranI jema, dehAdithI AtmA bhinna che, sadA upayogavaMta ane avinAzI che, ema sadguru upadezathI jANIne atre tenI samyapha pratIti upaje che, AtmasvarUpanuM saMvedana thAya che. AvuM je sahaja AtmasvarUpapada samajyA vinA arthAt jANIne pratItyA vinA pUrve anaMta duHkha pAmyo hato, te AtmasvarUpa "pada' zrI saddaguru bhagavAne samajAvyAthI have A jIvane anubhavagocara thAya che, svasaMvedanathI pratyakSa jaNAya che, ane te ja vedhasaMvedyapada che. saddagurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nija pada nijamAMhi la, dUra thayuM ajJAna."- zrImad rAjacaMdrajIpata zrI Atmasiddhi ane A je AtmasvarUpa anubhava pada athavA vedhasaMvedya pada che te ja ' zabdanA kharekharA artha pramANe "pada" che, kAraNa ke jyAM sthirapaNe pada mAMDI zakAya Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : bAladhUligRhakrIDA samI sarva bhavaceSTA (461) evuM sthira samyak sthitivALuM je DhAya tene ja * paDha' nAma ghaTI zake. ane A AtmasvarUpa anubhava pada-vaidyasaMvedha pada svabhAvabhUta hAi tevuM samyak sthitivALuM che, eTale tene ja ' pada' nAma kharAkhara ghaTe che. (jue vivecana pR. 288 thI 291). AvuM sthira AtmasvabhAva anubhavarUpa vevasa'vedya pada gra'thibhedathI A sthirA dRSTimAM prApta thAya che, tethI karIne atre sUkSma bedhanI saMprApti heAya che. ane evA sUkSmabeAdhasa'panna samyagdRSTi puruSanA AvA sahaja udgAra nIkaLI paDe che ke--Ama nila samyagdarzananA pratApe karIne jeNe mhAruM. pazurUpapaNuM TALIne devarUpapaNu karyuM, divya sahaja AtmasvarUpa pragaTa karyuM te bhagavAn vIne amApa upakAra huM kadI visar' nahi, rAta divasa saMbhAruM chuM. " e guNa vIra taNeA na visAruM, saMbhAru' dina rAta re; 66 pazu TALI surarUpa kare je, samitane avadAta re. '-zrI cA. da. sAya. 5-2. anaMtakALathI je jJAna bhavahetu thatu hatu, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI, jeNe bhavanivRttirUpa kyu, te kalyANamUrti samyag darzanane namaskAra. "--zrImad rAjacaMdrajI bAladhUlIgRhakrIDAtulyAsyAM bhAti dhImatAm / tamograMthivibhedena bhavaceSTAkhilaiva hi // 155 // * bAla dhUligRha ramata zI, bhavaceSTA ja samarata; tamAtra'thibhedde dIse, buddhimatane atra. 155 a:--A dRSTimAM tamegrathinA vibhedane lIdhe buddhimatAne akhila ja bhavaceSTA mAlakAnI dhUligRhakrIDA tulya bhAse che. vivecana mAladhUli gRha krIDA sarakhI, bhava ceSTA IMDAM bhAse re; "2 Rddhi siddhi savi ghaTamAM pese, aSTa mahAsiddhi pAse re....te guNa vIra. --zrI ceA. 6. sajjhAya. 5-3 vRtti:--pApUrImRddIdArunyA-bAlakanI dhUligRhakrIDA sarakhI-prakRtiasu MdarapaNAthI ne asthirapaNAthI, brahmAM-AmAM, A sthirA dRSTimAM, mAti-bhAse che, dhImatAM-dhImaMta-muddhimata puruSone, tamocivimenatameAgraMthinA vibhedarUpa hetuthI, maneSTAlinaiva |i-akhila ja bhavaceSTA nizcayecakravatI' Adi ceSTArUpa pazu,- prakRtiasu MdarapaNAthI ne asthirapaNAthI. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) gadaSTisamuccaya A daSTimAM vattatA megIne tame graMthine vibheda thayo hoya che, eTale tene samasta saMsAraceSTA bAlakanI dhUligraha kIDA jevI bhAse che, kAraNa ke prakRtithI asuMdarapaNAthI ne asthira paNAthI te bannenuM samAnapaNuM che. bAlaka dhULanA kUbA (ghara) bAladhali ghara banAvavAnI ramata rame che. te kUbA prakRtithI-svabhAvathI asuMdara ane kiyA samI hAtha lagADatAM ke Thesa mAratAM paDI jAya evA asthira hoya che. tema sarva bhavaceSTA A sarva saMsAraceSTA paNa prakRtithI asuMdara-aramaNIya ane asthira che, kSaNamAtramAM zIrNa vizIrNa thaI jAya evI kSaNabhaMgura che. Ama e bannenuM tulyapaNuM che. are ! cakravartI AdinI Rddhi ke je saMsAramAM sarvotkRSTa gaNAya che, te paNa tatvathI jotAM dhiSamizrita anna jevI asuMdara ane asthAyI che. je pracaMDa pratApe karIne cha khaMDanA adhirAja banyA hatA, ne brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhArI bhUpa" upajyA hatA, e catura cakI cAliyA hetA na hatA heine,' hAtha khaMkherIne AvyA hatA tevA khAlI hAthe cAlI nIkaLyA che. A jagatamAM eTalA badhA cakavattIo thaI gayA che, ke jyAre keI ne cakravattI thAya che, tyAre kiMkiNIratnathI RSabhakUTa parvata para potAnuM nAma utkIrNa karatI veLAe tene eka nAma bhUMsI nAkhavuM paDe che, tyAre te tenA nAma mATe jagyA thAya che! Ama A pRthvInA anaMta svAmI thaI gayA che, ne A pRthvI keI sAthe gaI nathI ke javAnI nathI. Ama A jagatanI sarvocca padavInI paNa A dazA che, te pachI enAthI utaratI evI anya kakSAonI zI vAta karavI? (jue pR. 249-250). Ama bAlakanA kUbA jema sAva takalAdI ne kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che, tema A sarva saMsArane khela paNa kSaNavAramAM khatama thaI jAya che, hase na hatuM thaI jAya che. A saMsAramAM jyAM juo tyAM sarvatra kSaNabhaMguratA ne aramyatA ja bharI che. te te bALakanA kubAnI jema khAlajIne ja ruce che,-game che, paNa tevI bAlakanI ramata ramavI jema moTA mANasane na rucenna game, athavA zaramAvA jevI lAge, tema A bhavaceSTArUpa dhUligrahakIDA paNa paMDita janane-jJAnI samyagadaSTi puruSane rucatI nathI, ane bhUlecUke temAM ramavuM-AnaMda mAne te lajajAnuM kAraNa lAge che! zaramAvA jevuM lAge che. ane A sakala bhavaceSTA tene bAladhUligrahakrIDA jevI lAge che, tenuM kAraNa tene tamograMthine vibheda thayo che, te che. A tamograMthinA vibhedathI tene vedhasaMvedyapadarUpa samyagadarzana pragaTayuM che, tethI tene saMsAranuM yathArtha duHkhada svarUpa saMdAya che, mATe A graMthibheda tathA tenA phalarUpe prApta thatA samyagadarzananuM svarUpa saMkSepamAM jANavuM atra prasaMgathI prApta thAya che graMthibheda A pAMcamI sthira daSTine pAmelA samadaSTi puruSane tame graMthine eTale Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAiTi: gathibheda dazamehaupazama-samyagadarzana (463) ajJAna aMdhakArarUpa graMthine vibheda thayo hoya che, ajJAnamaya mohAMdhakArane paDade cIrAI gayo che. A ajJAna kharekhara ! tamasarUpa-aMdhakArarUpa ja hoya che, kAraNa ke aMdhakAramAM jema padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI, tema ajJAna aMdhakAramAM padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI. A adhikAra samuM ajJAna jJAnarUpa prakAza thatAM zIdhra nAzI jAya che-ekadama palAyana karI jAya che. lAMbA vakhatanuM aMdhAruM paNa dI paTAvatAM tarata ja dUra thAya che, tema anAdine mehAMdhakAra paNa jJAna-pradIpa pragaTatAM tatkSaNa ja nAza pAme che. eTale samasta vastusvarUpa jema che tema yathAsthita svarUpe A gIne dekhAya che. Ama A yegI samyagadarzanI, samyagadaSTi jJAnI hoya che. "kamabhAva ajJAna che, mokSabhAva nija vAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAsa. rAga dveSa ajJAna e, mukhya karmanI graMtha, thAya nivRtti jehathI, te ja mokSane paMtha."--zrI Atmasiddhi A tamograMthi jIvana karma janita ghana-gADha rAgadveSa pariNAma che; ane te vAMsanI karkaza, ghana, rUDha ne gUDha gAMTha jevo atyaMta dudha che. eTalA mATe ja ene "graMthi'-gAMTha kahela che. te kaThaNa aTapaTI (Complex) parvata jevI mahAbalavAna tamagraMthi atre apUrva AtmapuruSArthanI phuraNAthI apUrvakaraNarUpa tIkSaNa bhAvavAvaDe bhedAI jAya che. eTale pachI samyakatvanI prApti karAvyA vinA rahe nahi-nivarse nahi evA anivRttikaraNavaDe karIne samyagadarzananI prApti thAya che, jethI vastunuM yathArthasamyapha svarUpa dekhAya che. ( vizeSa mATe juo-pR. 39 ane 46-47). samyagadarzana che hAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLe jinano re! ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa...maLa0 je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta...mULa0 kahyuM bhagavate darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita...mULa" -zrImad rAjacaMdrajI. Ama ukta graMthibhedanA phala-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. A samyakatva athavA samyagadarzana AtmAno guNa che, ane te nirvikalpa che. A sUkSama guNa kevalajJAnagocara che tathA paramAvaSi ane mana:paryaya jJAnano viSaya che, matijJAnano ke tajJAnane ke dezAvadhine viSya nathI. eTale A guNa pragaTahyo che ke nahi te tevA Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (464) yogadRSTisamuccaya viziSTa jJAnI ja jANe che. A guNa anAdithI darzanamAhanA udayathI mithyA svAdarUpa thaI paDayo che kaDavI tuMbaDImAM nAMkhelA dUdhanI jema daivayeAge kAlAdi labdhi sa'prApta thaye bhavasamudranA cheDe najIkamAM hoya tyAre bhavyabhAvanA vipAkathI-jIvanI yathAyeAgyatAthI jIva samyaktva pAme che. A samyaktvanI prAptimAM A pAMca labdhi kAraNabhUta cheH (1) sAceApazamika labdhi-karmAMnA kSayApazamanI prApti. (2) vizuddhi labdhikarmAMnA kSaye|pazamathI AtmAnI je vizuddhatA upaje te. (3) dezanA labdhi-saddaguru AdinA upadezanA yAga. (4) prAyeAgikI labdhi-ke jethI karIne pAMca labdhi: karmAMnI sthiti ghaTIne ataHkoTAkoTimAtra rahI jAya. (5) karaNa darzanamAha labdhi-AtmasAmarthya vizeSa ke jethI karIne karmAMnI sthitinuM ne rasanuM upazama khaMDana karavAnI zakti upaje che. karaNa labdhi traNa prakAranI che--adha:karaNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa. A karaNanuM svarUpa pUrva kahevAi cUkayuM che. A karazulabdhi pachI aMtarmuhUttamAM darzanamAhanA upazamathI avazya samyagdarzana upaje che, arthAt dananI mithyA avasthA samyak avasthArUpa thAya che. pa jyAM sudhI ana'tAnudhI kaSAyanA udaya heAya tyAM sudhI A samyagdarzananA lAbha thatA nathI. kAraNa ke tIvra krodha-mAna-mAyA-lAbharUpa A duSTa anaMtAnubaMdhI kaSAyaceAkaDI ja samyaktvane ghAta karanAra che, avareAdhanAra che te anaMta saMsAranA mULa kAraNarUpa mithyAtvane-daza namehane udayamAM ANe che, eTalA mATe ene 'anaMtAnubadhI' evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. Ama anaMta sa`sArane anubaMdha karanAra A mahA raudra ne dAruNa pariNAmI anuMtAnuSadhI kaSAya nye ja darzanamA TaLe che, eTalA mATe anaMtAnuSadhInuM A vyavhArUM svarUpa samajI AtmAthI e tene TALavAnA pratyeka prayatna karavA joieH " je sa'sAra arthe anubaMdha kare che, te karatAM paramAne nAme, bhrAMtitrata pariNAme asadguru, deva, dharmane bhaje che te jIvane ghaNuM karI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lAbha thAya che; kAraNa ke khIjI sa`sAranI kriyAe ghaNuM karI anaMta anubaMdha karavAvALI nathI. mAtra aparamAne paramArtha jANI Agrahe jIva bhajyA kare, te paramArtha jJAnI evA puruSa pratye, deva pratye, dharma pratye nirAdara che ema kahevAmAM ghaNuM karI yathA che, te sadguru, deva, dharma pratye asadguruvAdikanA AgrahathI, mAThA medhathI, AsAtanAe, upekSAe pravate evA sa'bhava che. temaja temAThA sa'gathI tenI sa`sAravAsanA pariccheda nahI thatI (6 khayuvasama visohI saNA pAugga karaNaladdhie / cattArivi sAmaNNA karaNaM puNa hodi sammante // " zrI nemicaMdra siddhAMtacakravattI kRta zrI gAmmaTasAra Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : samyakatvamAsino upakrama, dazanAmaha upazama (465) hatAM chatAM te pariccheda mAnI paramArtha pratye upekSaka rahe che. e ja anaMta krodha, mAna, mAyA, lobhane AkAra che."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 375, 523. (459, 613) vaLI A ukta pAMca labdhinA svarUpa parathI e spaSTa samajAya che ke AmAM madhyavatinI dezanA ladhi samyakatva prAptinI rahasya cAvI (Master-key) che. kAraNa ke kamanA kSapazamathI jIvanI vizuddhatA thAya ane tene sadgurunA upadezanI prAptina joga bane, to pachI tene anukrame samyaphatvanI prApti thAya. eTale prathama te jIvanI vizuddhatA thavI joIe. ane te kema thAya? satya puruSArthathI prazamAdi guNanI prAptithI. jyAre kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mokSa sivAya bIjI abhilASA hoya nahi. saMsAra pratye kheda hoya ane aMtamAM dayA va, tyAre A jIva vizuddhine pAme, ane te ja kharekhara mikSamAgane "jijJAsu" kahevAya. AvA vizuddhi prApta supAtra jijJAsu jIvane je saddaguruno baMdha thAya te te samakita pAme ane aMtaranI zodhamAM vatte; eTale pachI sadeva-guru-dharmanI samyapha pratItirUpa vyavahAra samakita, ane tenA phalarUpe zuddha AtmAnubhavarUpa paramArtha samakita-ema sAnubaMdhapaNe uttarottara vadhatI jatI samyakatvanI kakSAone te spazate jAya. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra ekSa abhilASa; bhave kheda aMtara dayA, te kahiye jijJAsa. te jijJAsu jIvane, thAya sadguru bedha te pAme samakitane, vatte aMtar zodha. mata darzana Agraha tyajI, vatte sadguru lakSa lahe zuddha samakti che, jemAM bheda na pakSa. va nija svabhAvane, anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nija bhAvamAM, paramArthe samakita. vardhamAna samakita thaI, TALe mithyA bhAsa; udaya thAya cAritrano, vItarAga paddha vAsa." zrI Atmasiddhi AtmasiddhimAM traNa prakAranAM samakita upadezyAM che -(1) Apta puruSanAM vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svachaMdanidhapaNe Apta puruSanI bhaktirUpa e prathama samakita kahyuM che. (2) paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti te samakitane bIjo prakAra kahyo che. (3) nivikalpa paramArtha anubhava te samakitane trIjo prakAra kahyo che. paheluM samakita bIjA samaktinuM kAraNa che. bIjuM samakita trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samakti vItarAga puruSe mAnya karyA che. traNe samakita upAsavA gya che, satkAra karavA gya che, bhakti karavA gya che." zrImad rAjacaMdra, patrAMka 689 (751) Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) gadadisapura A sarva parathI phalita thAya che ke svacchedano tyAga karI zrI saddagurunA caraNanuM samukhAsana karatAM AtmAthI mumukSu jIvane anaMtAnubaMdhI duSTa kaSAya-cekaDI naSTa thaye danamehane upazama thAya che ane tyAre-jema sUryakiraNothI aMdhakArane nAza thaye dizAo prasannatA pAme che ane cotarapha nirmala thaI jAya che, tema sarva AtmapradezamAM zuddhapaNuM hoya che, cittaprasannatA-nirmalatA upaje che, ke jethI traNa prakArane baMdha thara thAya che. athavA jema keIe madirA ke dhatUre pIdhe hoya tene mUcha Ave che, paNa thoDA vakhata pachI tene nazo utarI jatAM te mUccharahita nIrogI thaI jAya che, tema darzana mehanA udayathI jIvane mUcha upaje che, vaicitya heya che-cittanuM ThekANuM hatuM nathI, bebhAnapaNuM hoya che, tathA bhrama hoya che, paNa te darzanamoha zAMta thaye mUchane nAza thatAM jIva nIrogI bane che. "darzana meha vyatIta thaI upa bodha je, deha bhinna kevaLa caitanyanuM jJAna je....(apUrva avasara.)"--zrImad rAjacaMdrajI. te samyagdarzananuM lakSaNa zuM? zraddhAnAdi* guNa samyagadaSTinuM bAhya lakSaNa che. te zraddhAnAdi ja samyaktvarUpa nathI, paNa jJAnanA paryAya che. vaLI AtmAnubhUti AtmAnubhava paNa jJAna che, kAraNa ke te jJAnano paryAya che. mATe te zraddhAna nAnAdi paNa samyakatvanuM lakSaNa nathI. arthAta jJAna che te samyakatva nathI ane bAhya lakSaNa je che ema kahe che te bAhya lakSaNa kahI zakAya. kAraNa ke jema nIrogatA durlakSya che, paNa mana-vacana-kAyAnA utsAhAdika guNarUpa sthUla lakSaNethI jANI zakAya che, tema samyaggadarzana durlakSya che, paNa tasvArthI zraddhAna, AtmAnubhUti Adi bAhya lakSaNathI lakSita thAya che, jANI zakAya che. nirvikalpa vastu kahI zakAya ema nahiM hovAthI tene ullekha jJAna dvArA karAya che, kAraNa ke jJAna ja eka e guNa che ke je savikalpa-sAkAra hoI dIpakanI jema sva-parano grAhaka che, svaparane Avedaka che, sva-parane nizcAyaka-nizcaya karAvanAra che. bIjA badhA guNa nirvikalpa hAI sva-para avedaka che. eTale samyakatva paNa nirvikalpa-nirAkAra heI vastutaH vacanane agocara e sUkSama guNa che. tethI vidhi-kame kaIthI kahI ke sAMbhaLI zakAya tema nathI, mATe AtmAnI sAdhanAdi vidhimAM jJAna ja eka prasiddha che, ane te svAnu x "tatrollekhastamonAze tamo'reriva rshmibhiH| dizaH prasattimAseduH sarvato vimlaashyaa:|| haGmohopazame samyagdRSTerullekha eva saH / zuddhatvaM sarvadezeSu tridhA bandhApahAri yat // " (AdhAra mATe juo) zrI amRtacaMdrAcAryajI (3) kRta zrI paMcAdhyAyI. * "zraddhAnAdi guNA bAhya lakSma samyaghagAtmanaH / tati laiMti jJAnAtha paMcA: "-zrI paMcAdhyAyI, Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi AtmAnubhUti zraddhA ane samyaktvanI vyAti (467) bhUtine eka hetu hoI te ja parama pada che-parama AzrayasthAna che. jJAna ja anya guNone lakSya karAvanAra che. "nirAkAra abheda saMgrAhaka, bheda grAhaka sAkAra re dazana jJAna duda cetanA, vastugrahaNa vyApAra re...vAsupUjya "--zrI AnaMdaghanajI ane je AtmAnubhUti-AtmAnubhava che te AtmAne jJAnavizeSa che. A AtmAnuM bhUtine samyaphavanI sAthe anvaya-vyatirekathI avinAbhAvI saMbaMdha che, eka bIjA vinA na cAle evo saMbaMdha che. arthAt samyapha hoya te AtmAnubhUti AtmAnubhUti heya, AtmAnubhUti hoya te samyakatva heya samyaktva na hoya te ane samyak AtmAnubhUti na hoya, AtmAnubhUti na hoya te samyaktva na hoya. tvanI vyApti Ama bannenI paraspara vyAptinA sadbhAvathI kahI zakAya che ke samyakRtva te svAnubhUti che,-te svAnubhUti je zuddha nayAtmaka heba te. arthAta zuddha AtmAno anubhava jyAM varte che tyAM samakatva che ema samajavuM. Ama zuddha AtmAnubhUti e samyakatvanuM avisaMvAdI mukhya lakSaNa che. vaLI sabhyazraddhAnI Adi guNa paNa samyagadarzananA lakSaNa kevI rIte che te tapAsIe -"rArthakaddhAnaM sacavana'-tatvArtha zraddhAna te samyagadarzana che evuM lakSaNa zrI taravArtha sUtramAM kahyuM che. A yathAnAya tattvArthagocara zraddhAnanA AtmAnubhUti cAra prakAra che-(1) zraddhA-tatvArtha abhimukhI buddhi te. (2) sahita zraddhA saci-sAmya, AtmabhAva, (3) pratIti-"tathA "tahatti" ema samyakatvalakSaNa svIkAra te, (4) caraNa-tene anukUla AcaraNa-kriyA. Ama uttara ttara anukrama che. AmAM prathama traNa te jJAnasvarUpa che, jJAnatA ja paryAya che, ane AcaraNa mana-vacana-kAyAne zubha karmamAM vyApAra che. A cAre samasta ke vyasta-chUTA chUTA samyagudarzananA lakSaNa hoya ke na paNa hoya, te samyakatva sAthe paNa hoya ne mithyAtva sAthe paNa hoya, athavA A zraddhAdika sAthe samyagadarzana heya ke na paNa hoya, eTale A zraddhAdi pote kAMI samyagudarzananA lakSaNa nathI, paNa je te svAnubhUti sahita heya te ja guNa che-samyagudarzananA lakSaNa che, svAnubhUti vinA guNAbhAsa che arthAt guNo ja nathI. Ama zraddhAdi sarve svAnubhUti sahita hoya to samyaktva che, paNa zraddhAbhAsa Adi mithyA zraddhAdinI jema samyakatva nathI. tAtparya ke zraddhA Adi hoya paNa zuddha AtmAnubhUti na hoya, te samyaktva nathI, zraddhA Adi hoya ane zuddha AtmAnu bhUti hoya te samyaktva che. A zraddhAdinA be prakAra che-samyapha ane mithyA. (1) AtmAnubhUti sahita hoya te samyak #hAdi che, ane te ja vAstavika zraddhAdi kahevA gya che. (2) AtmAnuM Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (468) yogadaSTisamuccaya bhUti rahita hoya te mithyA zraddhAdi che, arthAta te zraddhAdi nathI- zraddhA-AtmA- Ama bheda pADavAnuM kAraNa e che ke zraddhA ane svAnubhavanI sama nubhUti vyApti vyApti che, kAraNa ke anupalabdha arthamAM eTale ke jene anubhava nathI thaye evA anubhUta arthamAM zraddhA hovI te kharaviSANa jevI-gadheDAnA ziMgaDA jevI che, arthAta nahiM anubhavelA padArthamAM nizcayathI zraddhA saMbhavatI nathI. vaLI AtmAnubhUti vinA je zraddhA kRtamAtrathI-zAstramAtrathI che, te paNa tattvArthane anusaratI chatAM arthathI zraddhA nathI, kAraNa ke anupalabdhi che-AtmAnubhava nathI tAtparya ke tyAM kharekharI nizcayAmaka zraddhA che tyAM AtmAnabhava che ane jyAM AtmAnubhava che tyAM ja kharekharI nizcayAtmaka zraddhA che. Ama bannenI vyApti che-avinAbhAvI saMbaMdha che. eTalA mATe ja zraddhAne samyakatvanuM lakSaNa kahevAnI yaugikI rUDhi paDI che. temAM paNa svAtmAnubhUti sahita hoya te ja vAstavika zraddhA che, ema Azaya samaja. ane A ja "tAryazraddhAnaM vacanaM -"tatvArthanuM zraddhAna e samyagradarzana che" e mahAsUvanuM rahasya che. kAraNa ke AtmAnubhUti-AtmAnubhava e ja zraddhAnanuM aMtastatva che, AtmAnubhUti vinAnI zraddhA e kharI zraddhA ja nathI. Ama zuddha AtmAnubhUti vinA samyagadarzana hoya nahi, ane AtmAnubhUti vinA sAcI zraddhA hoya nahi, eTale (1) AtmAnubhUti e ja samyagradarzananuM mukhya lakSaNa che, (2) athavA AtmAnubhUtijanya samyaka zraddhA ja samyagadarzananuM lakSaNa che, ema phalita thAya che. atre AtmAnubhUti eTale zuddhanayathI * -bhUtAIthI upajatI zuddha AtmAnubhUti samajavI. eTalA mATe ja zrI samayasArajImAM spaSTa karyuM che-ke- "bhUtArthathI+ jANelA anubhavelA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ne mokSa e samyakatva che.' "jIva ajIva padArtho, puNya, pApa, Asava tathA baMdha; saMvara nijerA, mokSa, tattva kahyAM, nava padArtha saMbaMdha. jIva, ajIva viSe te na tatvane samAveza thAya; vastu vicAra vizeSa, bhinna prabedhyA mahAna munirAya."- zrImad rAjacaMdrajI. "kAraNa jage he bAMdhe baMdhane, kAraNa mugati mUkAya; Azrava-saMvara nAma anukrame, he pAdeya suNAya....padmaprabhu, "-zrI AnaMdaghanajI. AmAM (1) jIva tatva upAdeya che-grahaNa karavA gya che, (2-3-4) achava * "vavoDamUlyo mUlyo sivo Tu yuddhano ! mUtvamasivo svahu sAddI havA jIvo -zrI samayasAra, + "mUlyamikA nIvALIvA puchApAvuM jo vikSetaLivaMdho jovo satta | >>-zrI samayasAra, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi navatatva vivekathI bhedajJAna (469) ane tenA aMgabhUta puNya-pApa heya che-tyAga karavA yogya che. (pa-6) heya evA ajIva tatvane upAdAnahetu Asava che, ane tene AdAnarUpa-grahaNarUpa baMdha navatatva vivekathI che, eTale e bane ya heya-tyajavA yogya che. (7-8-9) saMvara ane bhedajJAna nirjarA e heya evA ajIva tattvanA hAnanA-kSINapaNAnA hetu che, ane te heyanA prahANarUpa-AtyaMtika kSINatArUpa jIvane mokSa che, eTale A traNeya tatva upAdeya che.A he pAdeya viveka samyagadaSTi puruSa kare che (juo - zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta tatvArthasAra). Ama bhUtArthathI-paramArthathI dehAdi samasta para vastuthI bhinna evI pratyaga jyoti prakAze che ke je "aneka varNamALAmAM suvarNa sUtranI jema navatatvagata chatAM ekatva choDatI nathI !" A bhinna jyotirUpa zuddha AtmAnuM bhedajJAna upajavuM, anubhUti thavI, AtmakhyAti pragaTavI te samyagadarzana che, samyaktva athavA samati che. (juo pR. 40) "udayati na nayazrIrastameti pramANaM, kvacidapi ca na vidmo yAti nikSepacakra / kimaparamabhidhmo dhAmni sarvakaSe'sminnanubhavamupayAte bhAti na dvaitameva // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI samayasArakalaza naya nikSepe re jeha na jANiye, navi jihAM prasare pramANa zuddha svarUpe te brahma dAkhave, kevaLa anubhava bhANa...vIra jinezvara paramezvara jaye. alakha agocara anupama arthane, keNuM kahI jANe re bheda? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLo re kheda vIra."--zrI AnaMdaghanajI AvA AtmAnubhavarUpa samyagdarzananA bIjA bAhya liMga-pragaTa cihno paNa che; ane te prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ne Astikya e pAMca che (juo-pR. 41-42). A prazamAdi guNa paNa bahir daSTithI samyagadarzananA lakSaNa che; AtmAprazamAdi nubhUti athavA samyaktva sAthe je te hoya to te guNa che, nahiM te bAhya lakSaNa guNabhAsa che. arthAt AtmAnubhUti na hoya te prazamAdi samyaga | darzananA lakSaNa nathI. tenuM saMkSepa svarUpa A prakAre : (1) prazamaviSaya kaSAyamAM zithila mana te, arthAt viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM te prazama che. athavA kRtAparAdhI jIvo pratye tene bAdhA upajAvavAnI buddhi na thavI, krodhanuM upazamana karI kSamA dharavI te prazama che. (2) saMvega-(ka) AtmadharmamAM ane dhamaphalamAM parama utsAha, (1) sAdhamikamAM anurAga, (4) parameSThIo pratye prIti, te saMvega che. jemake-() samyaktvamAtra AtmA e ja dharma che, athavA zuddha AtmAno anubhava te ja dharma che, ane tenuM phaLa Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) gadarisaruSNaya atIndriya akSaya ne kSAyika evuM ekSapada che. AvA A Atmadharma ane AtmadharmanA phalarUpa mokSa pratye saMvega (saM + vega)-atyaMta vega dhare, adamya parama utsAha dharAvavo, parama ucharaMga dharAve te saMvega che. (2) AvA Atmadharmane sAdhanArA-ArAdhanArA je sAdhamike che, tenA pratye kevaLa guNanA anurAgathI parama prema dharAvavo te saMvega che. paNa tevA guNa na hoya evA nAmamAtra sAdhamika pratye anurAga have te saMvega nathI, paNa moha che. kAraNa ke atre anurAga eTale abhilASa e artha nathI, paNa guNaprema artha che, athavA adharmathI ke adharmakalathI nivRtti thavI te anurAga che. (2) athavA AvA Atmadharmane ne tene phaLalAbhane jeNe siddha karyo che, athavA tenI sAdhanAnI ucca dazA jeNe sAdhI che, evA parA parameSThI bhagavaMte pratye parama prIti hovI, parama bhakti hovI te saMvega che. arthAt saMvegathI-atyaMta vegathI, parama ulAsathI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ne sAdhunI ArAdhanA-upAsanA karavI te saMvega che.-Ama Atmadharma ne AtmadharmanA kalarUpa mokSapadanI sAdhanA sivAya bIjI kaI jyAM abhilASA nathI, te saMvega che. mAtra ekSa abhilASa" te vidhirUpa saMvega che, ane sarva abhilASane tyAga te niSedharUpa saMvega athavA niveda* che, ema parama tattvadaSTA zrI paMcAdhyAyIkAra vibhAga pADe che. A saMga te ja dharma che, kAraNa ke mekSa sivAya bIjA abhilASayuktaIcchAyukta hoya te dharmavAnuM nathI. ane kriyA mAtra che te dharma nathI, mithyAdaSTi paNa kiyA kare che, paNa tenI kriyA nitya rAgAdinA sadUbhAvathI ulaTI adharmarUpa ja che, kAraNa ke mithyAdaSTi sadA rAgI ja hoya che, samyagadaSTi sadA vairAgI ja hoya che, sadA saMvegI ja hoya che. (juo pR. 277). "saMvega : paramosAho dhau dharmaphale citaH / sadharmeSvanurAgo vA prItirvA parameSThiSu // dharmaH samyaktramAtrAtmA zuddhasyAnubhavo'thavA / tara# suramacakSamArca kSAvi 2 ca7 ." - zrI paMcAdhyAyI. (3) nirveda-eTale saMsAra saMbaMdhI sarva abhilASane-IcchAne tyAga, vairAgya, saMsArathI thAkI javuM-kaMTALavuM te, saMsArathI kheda pAmavo te. (4) anukaMpA-eTale sarva prANa pratye anugraha buddhi-upakAra buddhi, athavA maiitrIbhAva, athavA mAdhyaracya, athavA vairatyAgathI niHzalyapaNuM. sarva prANI pratye je samatA che te para anukaMpA che, ane arthathI te svAnukaMpA che -zalyavarjanathI zalyanI jema. A svAnukaMpA ja pradhAna che. * "sALa: sarvAmiA ca niro hakArAthA | sa saMvego'thavA dharmaH sAbhilASo na dharmavAn // " (ItyAdi AdhAra mATe juo)-paMcAdhyAyI, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi prazamAdi samyapha lakSaNa (47) rAgAdi azuddha bhAnA sadUbhAve baMdha thAya che, tenA asadubhAve baMdha nathI thato, ema jANe rAgAdi tyajI AtmA ne baMdhAya ema karavuM te svAnukaMpA-pitAnA AtmAnI dayA che. (5) Atikya-svata:siddha evA tatvanA sarbhAvamAM-hovApaNAmAM, dharmamAM, dharmanA hetumAM ane dharmanA phaLamAM,-AtmA Adine je dharma che te yathAvat vinizcaya kare te Astikya che. A Astikaya je AtmAnubhUti sahita hoya te ja samyaphavA che, nahiM te mithyA Astikya che. "AtmA che te nitya che, che kattA nija karma che bhoktA vaLI mikSa che, mikSa upAya sudhama."--zrI Atmasiddhi kaidhAdika kAnuM samAI javuM, udaya AvelA kaSAmAM maMdatA thavI, vALI levAya evI AtmadazA thavI, athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te zama. mukta thavA sivAya bIjI kaI paNa prakAranI IcchA nahIM, abhilASA nahi te saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyuM tyArathI have ghaNu thaI ! are jIva! have thebha, e nirveda. mahAgya jenuM parama che evA niHspRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te zraddhA-AsthA. e saghaLAM vaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te anukaMpA. A lakSaNo avazya manana karavAM megya che, smaravA yogya che, IcchavA egya che, anubhavavAM yogya che." -zrImad rAjacaMdra patraka 122. (135) AvA A prazamAdi guNa paNa je AtmAnubhUti-AtmAnubhava sahita hoya to samyagadarzananA bAhya lakSaNa che, AtmAnubhUti sahita na hoya te samyagdarzananA lakSaNa nathI. Ama sarvatra zuddha AtmAnubhUtinuM ja prAdhAnya che, zuddha AtmAnuprazAmAdi guNa bhavanuMja mukhyapaNuM che. tathApi A prazamAdi guNa samyagadarzananI Avazyaka prAptimAM kAraNarUpa che, kAraNa ke jIvamAM jema jema prAmAdi guNanI vRddhi thAya che, tema tema tenAmAM samyagadarzana pAmavAnI yogyatApAtratA vadhatI jAya che. jyAre viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mekSa sivAya bIjo abhilASa na hoya, saMsAra pratye tIvra vairAgya varta, tathA sarva prANIo pratye ne pitAnA AtmA pratye anukaMpA bhAva hoya, tyAre tevI vizuddha dazA pAmele jIva sadgurunA upadezane pAtra bane che, ane te upadeza bedhathI savicAraNanI kuraNa thAya che, eTale AtmAnA astitvathI mAMDIne mokSapada sudhInA cha astipada samajAya che-Astikya upaje che, ane AtmAnubhUti-AtmajJAna pragaTI samyagadarzana sAMpaDe che, ane tethI meha kSaya thaI nirvANapada pAme che. mArga prAptine A sakala avikala krama mahAsamartha tattvavettA zrImad rAjacaMdrajIe zrI AtmasiddhimAM A atyaMta mananIya subhASitamAM spaSTa prakAzya che - Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (472) yogadaSTisamuccaya kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahi jega; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara rega. jyAM Ave evI dazA, sadguru bodha suhAya; te badhe suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nijajJAna, je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa."--zrI AtmasiddhijI. Ama prazama-tyAga-vairAgyAdi AtmajJAna hoya te saphaLa che, ane AtmajJAnanI prAptinA uttama hetu paNa che. kAraNa ke tyAga-vairAgya jenA cittamAM-aMtaraMgamAM nathI, asthimajAparyata hADohADa vyApyA nathI, tene AtmajJAna thAya nahiM; ane tyAgavirAgyamAM ja je jIva aTakI paDe-AtmajJAnanA ISTa lakSya bhaNI AgaLa vadhe nahi, te te pitAnuM bhAna bhUlI jAya, arthAta je AtmajJAna pAmavAnA mULa hetu athe tyAgavairAgyAdi atyaMta Avazyaka che, te mULa hetu ja te cUkI jAya che. vairAgyAdi saphaLa che, je saha Atama jJAna, temaja AtamajJAnanI, prApti taNuM nidAna. tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna aTake tyAga virAgamAM, te bhUle nija bhAna."-zrI Atmasiddhi. A parama upakArI pramAdi guNa jyAM pragaTayA che, paramArthathI-tatvArthanuM samyaka zraddhAna jyAM uparyuM che, ane jyAM pragaTa AtmajJAna-zuddha AtmAnubhava thAya che, evuM A parama dhanya, parama vaMdya, parama durlabha evuM kalyANamUrti samyagadarzana A pAMcamI sthira daSTimAM sthiti karatA yegIne tamograMthinA vibhedathI sAMpaDe che. ane Ama jene darzana meha naSTa thayuM che, ne spaSTa AtmajJAna prakAza sAMpaDyo che, evA A mahAbuddhimAna vivekI samyagdaSTi daSTA yegIne A saMsAranuM mahAbhayaMkara duHkhada asthira svarUpa saMvedAya che, sAkSAt anubhavAya che, eTale ja A parama dhanya samyagadaSTi puruSane samasta saMsAraceSTA bAladhUligrakrIDA jevI bhAse emAM kAMI Azcarya nathI. kAraNa ke- enuM svane je darzana pAme che, tenuM mana na caDhe bIje bhAme re thAya kRSNane leza prasaMga che, tene na game saMsArane saMga re. hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re; muktAnaMdane nAtha vihArI re, odhA jIvanadevI amArI re." zrI muktAnaMdajI. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ritharAdaSTi: "mRgatRSNA jala vailoka. chavyuM dhanya tehanuM (473) Ama saMtajanoe AtmajJAnane-samyagadarzanano khUba mahimA gAyo che. zrImAnuM yazovijayajI kahe che ke-AtmajJAnanuM phala dhyAna che, ane AtmajJAna mukti ApanArUM che, mATe mahAtmA AtmAthI e AtmajJAnane arthe nitya yatna karavA yogya che, kAraNa ke AtmAne* jANya, pachI jANavAnuM bAkI rahetuM nathI ane A AtmA na jANya, te pachI bIjuM jJAna phegaTa che." parama AtmajJAnI zrImad rAjacaMdrajI ane paDe pADe che - jaba jA nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAne nija rUpake, saba jA se pheka."--zrImad rAjacaMdra mAyAmarIcigandharvanagarasvapnasaMnibhAn / bAhyAn pazyati tattvena bhAvAn zrutavivekataH // 156 // mRgajala gaMdharvanagara ne, temaja svapna samAna; bAhya bhAva tatvathI jue, mRtavivekathI sujANa, 156 artha :-A daSTivALo gI zrataviveka thakI bAhya bhAvone tatvathI mAyAjala, gaMdharvanagara ne svapna jevA dekhe che. vivecana "jene kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNA jala celeka..jIvyuM dhanya tehanuM! dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kedI leka-jIvyuM dhanya tehanuM !" A daSTivALA yogIne zrataviveka pariNata hoya che, ethI te deha-gRhAdi bAhya bhAvene paramArthathI mRgatRSNA jevA, gadharvanagara jevA, svapna jevA dekhe che. A samyagadaSTi puruSa bhAve che ke A sarva jagajajAla mRgatRSNA jevI che, mRgajala jevI-jhAMjhavAnA pANI jevI mithyA che (juo pR. 216). bhara unDALAmAM jaMgalane kRttimArIja-mRgatRSNakA, parvanA gandharvanagara, harizcaMdrapura Adi, svapna - rUma, pratIta ja che, sanimAra-tenA AkAravALA, vAghAna-bAhya, deha-gRha Adi, pati-dekhe che, tana-tatvathI, paramArthathI, mAvAna-bhAvone, padArthone, zA kAraNathI? te ke-kRtiH -zruta viveka thakI, samyaka evA zrutajJAne karIne. x"jhAte hyAtmani no bhUyo jJAtavyamavaziSyate / ajJAte punaretasmin jJAnamanyannirarthakam / / " zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) gadaSTisakhA viSe tarasyA thayelA mRgane dUra dUra pANIne AbhAsa thAya che, ne te mRgatRNu pANI pIvAnI AzAe pUrapATa deDayo jAya che ! paNa te mRgajala te jala aileka' vastuta: nahiM hovAthI, khAlI AbhAsamAtra hevAthI, hAthatAlI daIne AvuM ne AvuM bhAgatuM jAya che! ne te mRga bicAro tenI khoTI ne khoTI AzAmAM doDAdoDIne nAhakane lathapatha thAya che ! athavA madhyAhe raNabhUmimAM pasAra thatA musApharane dUra dUra kSitijamAM pANIno AbhAsa ( Mirage) thAya che, eTale tarasyo thayele te te meLavavAnI AzAe doDe che, paNa te pANI te hatuM teTaluM ja dUra rahe che! kAraNa ke te jala khoTuM che, mithyAkalpanArUpa che, sUryakiraNethI upajate mithyAbhAsarUpa dazyavibhrama (Illusion of vision) che, eTale te bicArAne nirAza thavuM paDe che! tema A deha-gRhAdi bhAva mRgajaLa jevA che. te pitAnA nathI, chatAM avivekarUpa dehAdhyAsathI-mithyAbhAsathI-asat kalpanAthI potAnA bhAse che! eTale mRga-pazu jevo mUDha jIva tene pitAnA gaNI, te meLavavAnI durAzAthI, tenI pAchaLa "jetI mananI re doDa" jeTaluM deDAya teTaluM doDe che! paNa je vastu vastutaH pitAnI che ja nahiM, te kema hAthamAM Ave? jema jema A jIva tenI pAchaLa doDe che. tema tema te hAthatALI daIne dUra ne dUra bhAgatI jAya che! ne A jIvanI jANe krUra mazkarIrUpa viDaMbanA kare che, ThekaDI kare che! kAraNa ke A anAdi saMsAramAM A jIve anaMta dehaparyAya dhAraNa karyo, temAM karyo deha A jIvane gaNa? je dehaparyAyane A jIva mithyA dehAdhyAsathI potAne mAnavA jAya che, te deha te khalajananI mAphaka teno tyAga karIne-dago daIne cAlyo jAya che! ne A jIva meMDhAnI jema ame me' (hArUM mahAsuM) karate hAtha ghasato rahe che! A hAlAmAM hAle deha paNa jyAM jIvane thatuM nathI, te pachI te dehane Azraye rahelIdeha hoIne rahelI evI gharabAra vagere parigraharUpa vaLagaNa te tenI kayAMthI thAya? je dehamAM dUdha ne pANInI jema eka kSetrAvagAhapaNe A AtmA rahyo che, te deha paNa je A AtmAne nathI thatuM, te pachI pragaTapaNe atyaMta atyaMta bhinna evA anya padArtha te A AtmAnA kyAMthI bane? mATe A dehAdi bAhya bhAva tatvathI mithyAbhAsarUpa che, mRgatRSNA jevA ja che, ema A samyagadaSTi puruSa pratyakSa dekhe che. mahAtmA puruSo-dehadhArIrUpe vicaratA mahAtmA puruSone lakSa sadaiva dehane viSe adhiSThita ajara amara anaMta evo je dehI-AtmA te prati hoya che. e dehIe deha to aneka dharyo hoya, tyAM kayA dehane pitAne gaNe?" zrI manasukhabhAI kiracaMdakRta zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA. athavA te A deha-gRha Adi bhAva gagananagara jevA che, AkAzamAM racAyelA ja che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zizadaSi"A to svapanuM che saMsAra' -zratavika (475) zahera jevA che! iMdrajAlIyA AkAzamAM nagararacanAne peTe bhAsa ubhuM karAve che, paNa te mithyAbhAsarUpa nagara te kSaNavAramAM kyAMya "chu" thaI jAya che! gagananagara kayAMnuM kayAMya alepa thaI jAya che! athavA te AkAzamAM addhara je saMsAra nirAdhArapaNe evuM nagara racavuM azakya che! havAmAM killA bAMdhavA (Castles in air ) asaMbhavita che, zekhacallInA vicAra jevA mithyA kalpanAnA ghoDA che ! tenI jema A deha-gRha Adi bAhya padArtho kSaNabhaMgura ne mithyAbhAsarU5 che, kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che. A dehAdi kharekhara ! AtmAthI bAhya che, parabhAva che, tenI sAthe paramArthathI A AtmAne kAMI levAdevA nathI. zrI devacaMdrajInA zabdomAM "dravya dravya mile nahiM, bhAva te anya avyApta che mitta." jaDa te jaDa ne cetana te cetana ema traNe kALamAM akhaMDa sthiti che. eTale dehAdi sAthe kaMI paNa saMbaMdhanI kalpanA te AkAzamAM nagararacanA jevI mithyA kalpanAmAtra che. zrI pUjyapAda svAmIjIe kahyuM che tema "dehamAM AtmabuddhithI putra, strI Adi ka95nAo upajI che ane tenA vaDe AtmAnI saMpatti mAnatuM jagat are haNAI gayuM che !" "vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNane prasaMga?-zrImad rAjacaMdrajI. athavA A deha-gRha Adi Atma-bAhya padArtho svapna samAna che. svapnamAM dIThelI vastu jema jAgrata avasthAmAM dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che, tema ajJAnarUpa svapna dazAmAM dekhAtI A dehAdi kalpanA AtmajAgratirUpa jJAnadazAmAM A te svapanuM vAstavika dekhAtI nathI, miyANAsarUpa jaNAya che. athavA game tevuM che saMsAra" suMdara svapna AvyuM hoya ane temAM game tevA uttama bhega bhegavyA hoya, chatAM tene kSaNavAramAM vilaya thatAM vAra lAgatI nathI; ane hAya! te bhega cAlyA gayA ne amArA bhega maryA!-e mithyA kheda manamAM bAkI rahe che! tema A deha-gRhAdine suMdara yoga thayo hoya ane cakravartI AdinI Rddhi prApta thaI uttama bhogonI vipulatA sAMpaDI hoya, te paNa te sarva kSaNavAramAM svapnAnI jema jotajotAmAM daSTanaSTa thaI jAya che, ne hAya ! A hAra bhega cAlyA gayA, e vasavase manamAM rahI jAya che! "bhIkhArIne kheda" e mananIya daSTAMta zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM tAdRzya rIte varNavyuM che, te atre barAbara lAgu paDe che. kaI eka bhIkhArIne svapnamAM uttama rAjavaibhava sAMpaDayo che, ne pachI te svapnamAM ne svabamAM romAMca anubhave che, tyAM aphasosa! vaccamAM vizna Ave che-gAjavIjane gaDagaDATa thAya che, ne tenuM svapna adhUruM rahe che, tene kheda mAtra avazeSa rahe che! Ama A saMsAra kharekhara ! svapnA je che, mATe ja sAdA vedhaka zabdomAM cAbakhA mAranArA bhejA bhagate bheLA bhAve sAcuM ja gAyuM che ke prANIo ! bhajI lene kiratAra, A te Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (476) gadaSTisamuccaya svapanuM che saMsAra."--ItyAdi prakAre niraMtara bhAvatA A samyaggadaSTi jJAnI puruSane A samasta saMsAra svapna jeva, mRgajaLa jevo, gagananagara je, upalakSaNathI eTha je, dhULa-rAkha je, kAjaLanI keTalI jevo bhAse che. kAraNa ke svapnarUpa ajJAna dazA vyatIta thaI, tene jJAnarUpa jAgrata dazA prApta thaI che. "jAgIne jouM te jagata dIse nahiM, UMghamAM aTapaTA ga bhAse; citta caitanya vilAsa tadrupa che, brA laTakAM kare brahma pAse." zrI narasiMha mahetA. sakaLa jagata te eThavat, athavA svapna samAna; te kahIye jJAnidazA, bAkI vAcA jJAna."--zrI Atmasiddhi, A leka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANIne levA doDI tRSNa chIpAvavA Icche che, e dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atuLa kheda, javarAdi roga, maraNAdika bhaya, viyegAdika duHkhane anubhave che, evI azaraNatAvALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNu chesapuruSanI vANI vinA keI e tApa ane tRSA cheDI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te puruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 184. Ama A saMsAra pratye A samyagadaSTi yogI puruSane atyaMta tIvra aMtaraMga vairAgya vatte che. AvA gADha saMvegaraMgathI jJAnI puruSa raMgAyelA hoya che, tenuM kAraNa emane zrataviveka upajyA che te che, samyapaNe zrutajJAna pariNata thayuM che te che (juo zrataviveka pR. 19-20) arthAt A samyagadaSTi dRSTA puruSane satparuSa saddaguru samIpe zravaNa karelA "zruta' jJAnathI viveka upaje che, zrutajJAna samyapaNe pariNamyAthI sada sanuM bhAna thayuM che, vastu svarUpa jevuM che tevuM samajavAmAM AvyuM che, sva-paranuM bhedajJAna pragaTayuM che, AtmA--anAtmAne pragaTa bheda anubhavavAmAM Avyo che, kevala zuddha AtmAnI anubhUtirUpa vivekakhyAti upajI che, zuddha AtmajJAna thayuM che. jema ke-huM A dehAdi paravatuthI bhinna e zuddha caitanya svarUpa avinAzI ajara amara AtmA chuM. A nAzavaMta dehAdi parabhAva te huM nathI. eka zuddha sahAtmasvarUpa ja hArUM che, bIjuM kaMI paNa hAruM nathI. huM A dehAdi bhAvane nathI, ne A dehAdi bhAva mahArA nathI,-evo vivekarUpa nizcaya tenA AtmAmAM daDha thayo che. "bhAsyuM nija svarUpa te, zuddha cetanArUpa ajara amara avinAzI ne, dehAtIta svarUpa"--I Atmasiddhi. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : Rha parabhAvane kema cAkhe?' niHzaMka samyagadaSTi (477) zrI sadgurue kahyAM che evA nigraMtha mArgane sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha, strI, putrAdi keIpaNa mahArAM nathI. zuddha citanya svarUpa avinAzI e huM AtmA chauM. ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya." -zrImad rAjacaMdrajI. mATe mahAre A hAra eka zuddha AtmabhAva ja Adeya che-grahaNa karavA yogya che, bAkI A bIjA badhA bhAva heya che, tyajavA yogya che mATe huM mahArA AtmabhAvane ja bhaju ne samasta parabhAvaprapaMcane tyaje e ja yaMgya che. ApaNo AtmabhAva je eka cetanAdhAra che, te nija parikara-parivArarUpa bhAva ja A bIjA badhA sAtha soga karatAM sAra che. "e nija parikara sAra re." mATe he cetana ! tuM zAMta thaI A sarva parabhAvathI virAma pAma! virAma pAma! he AnaMdaghana ! e ja A parama zAMtimArga pAmavAne parama upAya che. ene Azraya kara ! Azraya kara ! "ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re; avara savi sAtha sogathI, e nija parikara sAra re....zAMtijina"- zrI AnaMdaghanajI. Ama jJAnI samyagRSTi puruSa svabhAvane Azraya karavAne ne parabhAvane tyAga karavAne vivekajanya nizcaya kare che, temAM dhAbInA gherathI ANelA badalAI gayela vastranuM A daSTAMta barAbara ghaTe che -jema keI eka puruSa bhrAMtithI dhobInA gherathI vastra laI neha parabhAvane AvI, pitAnuM mAnI paherIne sUI gaye. te pote ajJAnI hoI, bIjAe kema cAkhe?' tene cheDe pakaDI tene baLathI nagna karavA mAMDyo ane kahyuM ke "alyA ! jaladI UTha ! A mahArUM badalAI gayeluM vastra ApI de !" ema vAraMvAra vacana sAMbhaLIne teNe badhA cihnothI sArI peThe parIkSA karI, cakkasa A to pArakuM che ema jANyuM, eTale jJAnI thaI teNe te vastra ekadama mUkI dIdhuM. tema jJAtA paNa saMbhrAMtithI pArakA bhAve grahaNa karIne AtmIya pratipattithI-pitAnA mAnI besI paramAM adhyAsa karIne sUte hatuM. te svayaM ajJAnI hoI, guru parabhAvaviveka karI tene "eka karavA mAMDe che ne upadeze che ke-are ! pratibodha pAma! jAga ! A AtmA nizcayathI eka che." ema vAraMvAra zratazrata saMbaMdhI vacana sAMbhaLI te sarva cihnothI sArI peThe parIkSA karI, nizcita A parabhAva che ema jANe che, eTale jJAnI thaI te sarva* bhAvene zIgha mUkI de che. kAraNa ke x "jaha NAma kovi puriso paradavvamiNati jANiduM cayadi / taha savve parabhAve pAUNa vimuMcade NANI // " (AdhAra mATe juo ) zrI samayasAra ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ egadazirasAya (478) jIva nava puggalI nava puggala kadA, puggalAdhAra niva tAsa ra'gI; parataNA iza nahi. apara azvatA, vastudhame kadA na para saMgI.... ahe| ! zrI sumati jina zuddhatA tAharI saMgrahe nahiM Ape nahi' para bhaNI, nava kare Adare para na rAkhe; zuddha syAdvAda nija bhAva bheAgI jike, te parabhAvane kema cAkhe ?....ahe| zrI sumati. tAharI zuddhatA bhAsa AzcaryathI, upaje ruci tiNe tattva ihe; tattvara'gI thayA doSathI ubhagyA, deSa tyAge DhaLe tattva lIke....mahA ! zrI sumati.' zrI devacaMdrajI Ama zrutajJAna pariNata thavAthI, tattvaviveka upajyeA heAvAthI, sva-paranuM bhedajJAna pragaTathu hAvAthI, AtmasvarUpapada samajAyu' heAvAthI, ne zuddha AtmajJAna sAMpaDayu. hAvAthIA samyagdaSTi yogI puruSane deha-gRhAdi khAdya bhAvA-parapadArtho mRgatRSNAdi jevA bhAse e atyaMta svAbhAvika che, kAraNa ke jJAnI sabhyaSTi puruSanI AtmadazA utkaTa vairAgyamaya ne parama sa Mvegara'gathI raMgAyelI heAya che. kharekhara ! AtmArAmI samyagdaSTi mahAtmAnI dazA parama adbhuta hAya che. jemake kA~kha'dhanI zaMkA upajAvanArA mithyAtvAdi cAra pAdane chede che, te niHzaMka * AtmA sabhyaSTi jANavA. je ka lAmAM tathA sadharmImAM kAMkSA karatA nathI, te niSkAMkSa AtmA samyagdaSTi jANavA. je sarveya dharmomAM jugupsA karatA nathI, te niHzaMka samyag nivicikitsa AtmA samyagdRSTi jANavA. je sa` bhAvAmAM asamUha daSTi kevA hoya ? hAi sadRSTivAnuM che, te amRddhadaSTi samyagdaSTi jANavA. siddhabhaktiyukta evA je sarva paravastunA dharmAnuM upagrahana-geApana kare che, athavA sa AtmadharmAnu'-AtmazaktionuM upamR haNa kare che-vRddhi kare che, te upagrahanakArI-upabRMhanakArI sabhyadRSTi jANavA. unmArge jatA peAtAnA AtmAne je mAge sthApe che te sthitikaraNuyukta AtmA samyadRSTi jANavA. meAkSamAne viSe traNa sAdhuonuM arthAt samyagdarzana-jJAna-cAritranuM je peAtAnAthI abhedabuddhithI vAtsalya kare che, te vatsalabhAvayukta evA mAvatsala samyagdRSTi jANavA. vidyArathamAM ArUDha thayelA jemanerathapathAmAM bhame che, te ceyitA-AtmA jinajJAnanI prabhAvanA karanAra sabhyaSTi jANavA.' X 5 " jo cattArivi pAe chiMdadi te kammabaMdhamohakare / so NissaMko cedA sammAdiTThI muNeyavvo / / " --(jue ) zrI samayasAra, gA. 229-236. ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA x " vijjArahamA rUDho maNorahapaesa bhamai jo cedA / o jhiLaLaLaLavAthI sammAvikI muLacaLyo || "--zrI samayasAr Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthisAbiH 12 jyoti--parama nidhAna pragaTa sukha AgaLe' avAhyaM kevalaM jyotirnirAbAdhamanAmayam / yatra tatparaM tattvaM zeSaH punarupaplavaH // 157 // abAhya kevala jyoti je, nirAmaya nirAmAdha; parama tattva tehI ja ahIM, zeSa upaplava bAdha, 157 (479) artha :--akhAdya evI kevala, nirAbAdha, nirAmaya jgyAti je atre che te parama tattva che; khAkI zeSa teA upaplava che. vivecana kevala jyaMti te tattva prakAze, zeSa upAya asArA re."--zrI cA. da. sajjA. 6-4 atre akhAdya evI je nirAbAdha ne nirAmaya kevala jJAnayeAti che, te ja pama tattva che. te ja amUttapaNAne lIdhe nirAbAdha ane anAmaya che. eTalA mATe ja parama tattva che. e sivAyanuM bAkI bIju badhuya upaplavarUpa che. A jagatamAM jo kAi parama, sarvotkRSTa, paramAttama tattva heAya te te aMtaramAM jhaLahaLI rahelI kevaLa eka jJAna jyAti ja che. e tattva abAhya che, aMtaramAM jhaLahaLI rahyu che. te nirAkhASa che, kaI paNa prakAranI bAdhAthI-pIDAthI rahita amAE kevala che, kAraNa ke te amUtta-arUpI che, eTale tene keAi khAdhA spazI nyAti para zakatI nathI. vaLI te nirAmaya-Amaya-rAga rahita, aregI che, bhAvaArAgyasa'panna che. kAraNa ke te arUpI-amRtta che. Ama nirAkhAdha ne tattva nirAmaya hAvAthI te parama sukhamaya, parama AnaMdamaya che. koi paNa khAdhA --pIDA vinAnA ane rAga vinAnA svastha manuSya jema peAtAnA sahaja (Normal & Natural) kudaratI saMpUrNa ArAgyamaya svarUpamAM dIpI nIkaLI pU khuzamIjAjamAM-Ana dehvAsamAM dekhAya che, tema koI paNa prakAranI khAdhAthI ne rAgathI rahita, evI A kevala jJAnajyoti peAtAnA sahaja sapUrNa avyAbAdha ArAgyamaya-svAsthyamaya svarUpamAM prakAzI nIkaLI parama nirbhIya sukhamaya-parama Ana Mdamaya dIse che. A abhyAmAdha Arogyamaya evA sahajAtmasvarUpe sthita kevala eka jJAnajyeAti ja parama tattva che. naiti neti' ema bIju dhuMya khAdhya khAdha karatAM, te chevaTa-parama akhAdhya anubhavarUpa rahe che, vRttiH --AvAduM-mabhAva, Antara, va-kevala, eka, jyotti:-z2yAti, jJAna, anarthaM-anAbAdha -amUttatAthI pIDArahita, anAmaruM-anAmaya, aAgI,-eTalA mATe ja, catra-je atre-lekamAM, saspara sattva--te para tattva varte che, saddA tathAbhAvane lIdhe, roSaH puna:-zeSa-khAkIneA puna:, upava:-upaplava che,tAra rUpe bhAcI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (480) gadaSTisamuccaya teTalA mATe te parama che; athavA enAthI para-moTuM koI nathI, e ja sarvotkRSTa che, e ja sarvottama che, teTalA mATe te parama che. ane tyAM kevala mAtra, eka, zuddha, advaita evI te jJAti ja che, eka caitanya camatkAra sivAya bIjuM kAMI nathI. "akhaMDa anAkula ne anaMta evI te parama jyoti aMdaramAM ne bahAramAM sadA sahaja vilasI rahI che, caitanyanA uchALAthI te nirbhara heI, mIThAnA gAMgaDAnI peThe sadAkAla ekarasane AlaMbe che. X mIThAne gAMgaDo game tyAMthI cAkhe paNa sadA eka lavaNarasarUpa ja lAge che, tema A caitanyaghana jJAnati sadA eka caitanyarasarUpa ja anubhavAya che. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM kara vicAra te pAma."-zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI AtmasiddhijI. ane AvuM A parama tirmaya tatva abAhya che, aMtaramAM ja vate che, AtmAmAM ja sthita che, pitAmAM ja rahe che, AtmAthI bAhya-nhAra nathI. e AtmAnuM aMtastatva che, ane te ja potAnuM che. te kaMI hAra khoLavA javAnI parama nidhAna jarUra nathI. te te AtmAmAM ja raheluM heI, AtmAmAMthI ja oLakhIne pragaTa mukha kheLI kADhavAnuM che. paraMtu kasturI jema mRganI nAbhimAM ja che, paNa AgaLa' ajJAna mRgane tenuM bhAna nahiM hovAthI te DhuMDhavA mATe bIje deDe che! tema ajJAnI jIvane A parama tatva je potAnA AtmAnI aMdaramAM ja raheluM che, je AtmA pote ja che, tenuM bhAna nahiM hevAthI, te tenI zodhamAM bahAra bhamyA kare che! paNa aMtarmukha thaI pitAnI aMdara avelekate nathI ! Ama parama nidhAna je pragaTa mukha AgaLa rahyo che, tene A ajJAnI jagat ullaMdhI jAya che ! ne tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che! keDe chokaruM ne zodhavA cAlI" enA jevo ghATa thAya che! khulle khajAno Ave che, tyAM AMkha mIMcIne cAlatA, chatI AMkhe AMdhaLA banelA mUkhe janenA jevI A vAta bane che! teo nikaLyA'tA te khajAne zodhavA, paNa jyAM khajAne Ave che, tyAM "AMdhaLA zI rIte cAlatA haze te joIe te kharA !" ema tukko UThatAM teo AMkho mIMcIne cAlavAne akhataro kare che ! ema karatAM teo khajAno ullaMghI jAya che-TapI jAya che ! ane te zedhavA mATe AgaLa doDyA jAya che ! paNa pragaTa moDhA AgaLa ughADo paDele khajAne dekhatA nathI ! tema anaMta jJAna-darzanacAritra-vIrya-AnaMda Adi guNaratnono parama nidhAna, sauthI moTAmAM moTo ne kiMmatImAM x akhaNDitamanAkulaM baladanantamantarbahi-mahaH paramamastu naH saha jamudvilAsaM sadA / ciducchalananirbhara sakalakAlamAlambate, yadekarasasamullasallavaNakhilyalIlAyitaM // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasArakalaza, Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: karma Adi AtmAthI bAhya (481) kiMmatI khajAne, evo A AtmA mukha AgaLa pragaTa ughADe paDyo che-sAva khulle paDayo che, chatAM A ajJAnI jagat aMdhanI jema tene ullaMghI jAya che! te Ama kare che tenuM kAraNa tene A parama jJAnajyotine prakAza sAMpaDyo nathI te che, eTale ajJAnarUpa aMdhakAra vyApI rahyo hoI, te bicArUM A parama nidhAna dekhatuM nathI, ane "aMdhe aMdha palAya" AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA deDatA hoya evI ceSTA kare che ! parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ullaMghI he jAya....jinesara! joti vinA jue! jagadIzanI, aMdhe aMdha palAya...jinesara ! dharma." -zrI AnaMdaghanajI. paNa A gadaSTivALA samyagdaSTi puruSane te abAhya evI AMtaru tinuM pragaTa darzana thayuM che, jagadIzanI tine prakAza sAMpaDyo che, eTale teNe te A parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa" dIThe che. evA samyagdaSTi puruSane te pitAnI pUrva ajJAna avasthAnuM smaraNa thatAM potAnA pratye hasavuM Ave che ! te vicAre che ke A5 A5kuM bhUla gayA !" pote potAne bhUlI gaye enAthI te bIjuM moTuM adhera karyuM? e pharI pharI yAda karatAM karatAM amane hasavuM Ave che ! paNa have te ame pharIthI nahi bhUlIe ! parama bhAvagI zrImad rAjacaMdrajIe atyaMta mArmika vacane kahyA che ke - Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA adhera? sumara sumara aba hasata he, nahi bhUlege phera."--zrImad rAjacaMdrajI. A kevala jJAnati ja abAhya che, bAkI bIjuM badhuMya bAhya che, arthAt karma, karma Adi AtmAthI bAhya che, teno AtmAmAM aMtaHpraveza nathI. kAraNa ke 4 "pragaTapaNe anaMta zaktivALI vastu paNa bhale hAra ALoTyA kare, paNa vartu x"bahilaThati yadyapi sphuTadanaMtazaktiH svayam, tathApyaparavastuno vizati nAnyavastvantaram / svabhAvaniyataM yataH sakalameva vastviSyate, svabhAvacalanAkulaH kimiha mohita: klizyate / vastu caikamiha nAnyavastuno, yena tena khalu vastu vastu tat / nizcayo'yamaparo'parasya kaH, kiM karoti hi bahi Thannapi / / yattu vastu kurute'nyavastunaH, kiMcanApi pariNAminaH svayaM / vyAvahArikadRzaiva tanmataM, nAnyadasti kimapIha nizcayAt // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasAra kalaza. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (482) gadaSTisamuccaya karma Adi taranI-bIjI vastunI aMdara pravezI zakatI nathI, kAraNa ke sakala ja AtmAthI bAhya vastu svabhAvaniyata kahI che, potAnA svabhAvathI niyata-nizcayathI maryAdita kahI che, te pachI maha pAmI te svabhAva pheravavA mATe Akula thaI zAne kaveza pAmavAmAM Ave che? kAraNa ke ahI kaI vastu anya vastunI nathI, tethI vastu te vastu ja che, A nizcaya che hAra leTatAM chatAM anya anyanuM zuM kare che? ane svayaM pariNamI evI anya vastunuM anya vastu kaMI paNa kare che, te te vyavahAra dRSTithI mAnyuM che, nizcayathI te ahIM bIjuM kaMI paNa nathI.' Ama karma Adi AtmAthI bAhya che, to pachI AtmAne ane jJAnAvaraNIyAdi kamane, zarIrAdine tathA rAgadveSAdi bhAvakane paraspara zo saMbaMdha che? te prasaMgathI atra samajavA mATe saMkSepa vicAra kartavya che. atre zilpInuM*-kArIgaranuM daSTAMta ghaTe che - jema keI nI vagere kArIgara kuMDalAdi padravya pariNAmarUpa karma kare che, hatheDI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNa vaDe kare che, haDI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNe grahe che, ane kuMDalAdi nimitta nimi. karmanA phaLarUpe paradravya pariNAmarUpa prAmAdi bhogave che, paNa aneka ttika vyavahAra dravyapaNAne lIdhe tenAthI anyapaNuM-jUhApaNuM hoI tanmaya thato nathI. tethI nimitta-nimittika bhAva mAtrathI ja temAM koM-karmavano ne bhekartAbhegyatvane vyavahAra che. tema AtmA paNa puNya-pApAdi pudgala pariNAmarUpa karma kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karo vaDe kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karaNe grahe che, ane puNya pApAdi karmaphalarUpa pudgala dravya pariNAmAtmaka sukha duHkhAdi bhegave che, paNa aneka dravyapaNAe karIne tenAthI anyapaNuM-bhinnapaNuM hoI tanmaya thatuM nathI. tethI nimitta naimittika bhAva mAtrathI ja temAM karNa-karmavana ne bhokatR-bhegyatvane vyavahAra che. ane jema te ja kArIgara kAma karavAne icchate sata, ceSTAne anurUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, ane ceSTAne anurUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNue karIne tenAthI ananyapaNuMpariNAma-pari abhinnapaNuM hoI tanmaya thAya che, tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI bhumI nizcaya temAM ja tuM-kamavana ne bhakatR-bhegyatvane nizcaya che. tema AtmA paNa karavA Iccho te, ceSTArUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, *"jaha sippio u kammaM kumvai Na ya so u tammao hoi / taha jIvovi ya kammaM kuvvadi Na ya tammao hoi / " (AdhAra mATe juo)-zrI samayasAra gA. 349-355 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI parama addabhuta TIkA, Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidaSTi khaDI ane bhIMta, AtmAnuM zuddha svarUpa (483) ceSTArUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNAe karIne tenAthI ananyapaNuM-abhinapaNuM hoI tanmaya thAya che. tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI temAM ja karyuM-karmavana ne bhokatR-bhegyatvano nizcaya che. Ama dravya karma sAthe jIvane vyavahArathI nimitta-naimittika saMbaMdha che, ane azuddha nizcayathI bhAvakama sAthe pariNAma-pariNAmI saMbaMdha che. paNa zuddha nizcaya nayathI te AtmA sarva karmakalaMka-paMkathI rahita e zuddha svabhAvI "deva svayaM zAzvata" che. vaLI jema bhIMta para hAra lagADelI khaDI bhItarUpa nathI, bhIMtathI bAhya che, bhIMtathI jUdI che, eTale khaDI bhItanI nathI, khaDI te khaDI ja che; tema jJAyaka evA AtmAnuM vyavahArathI pudgalAdi dravya ya che, paNa te jJAyaka yathI bAhya che, khaDI ane zeyathI judo che, eTale te jJAyaka ya evA paradravyane nathI, jJAyaka bhIMtanuM dRSTAMta te jJAyaka ja che, ema nizcaya che. jema zveta guNavALI khaDIne svabhAva bhIMtane veta karavAno che, tema jJAnaguNuvALA AtmAne svabhAva reyane jANavAno che. khaDI jema vyavahArathI bhItarUpa paradravyane zrata kare che, tethI te kAMI bhItanI thaI jatI nathI, arthAt bhItarUpa banI jatI nathI, paNa nizcayathI khaDInI khaDI ja rahe che; tema AtmA paNa vyavahArathI ya evA padravyane jANe che, tethI te kAMI paradravyano thaI jato nathI, arthAt paradravyarUpa banI jato nathI, paNa nizcayathI jJAyakano jJAyaka ja rahe che. kAraNake e ja ene svabhAva che. (AdhAra mATe juo samayasAra gA. 356-365 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI alaukika "AtmakhyAti' TIkA) __"jaha seDiyA du Na parassa seDiyA seDiyA ya sA hoi / tad nAno Tu na paNa nAno gALo so Tu -zrI samayasAra "bhAva sagajA kama udayAgatA, karama navi jIva navi mUla te navi chatA; khaDIyathI bhItimAM jema hoe tatA, bhIti navi khaDIya navi teha bhramasaMgatA; deha navi vacana navi jIva navi citta che, karma navi rAga navi cheSa na vicitta che, puli bhAva pudgalapaNe pariName, dravya navi juo juo eka have kime." -zrI yazovijyajIkRta sADA tra0 gA, sta, ane jJAyakapaNuM AtmAno svabhAva hoI te vizvane prakAze che, tethI te kAMI vizvarUpa thaI jato nathI,-vizvaprakAzaka "caMdra bhramirUpa thato nathI" tema (juo pR. 75 ). jJAna Neyane sadA jANe che, paNa zeya kadI tenuM thatuM nathI. Ama yajJAyaka saMbaMdhanI vyavasthA che jJAna svabhAvI AtmA svarUpasthita rahI vizvarUpa Neyane jANe che.Ama jIva deha nathI, vacana nathI, mana nathI, karma nathI, rAga nathI, dveSa nathI, pudgala nathI, ke anya dravyarUpa nathI. jIva A sarvathI juda che-bhinna che. A sarva te bAhya bhAve che, Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (484) gadaSTisamuccaya eka kevalajJAnati ja AtmAno abAhya bhAva che; kAraNa ke nizcayathI-zuddhanayathI A AtmA abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. (juo gAthA, phuTaneTa pR. 72) deha pratye jevo vacano saMbaMdha che te AtmA pratye jeNe dehane saMbaMdha yathAtathya dITho che, myAna pratye taravArane jevo saMbaMdha che te deha pratye jeNe AtmAne saMbaMdha dITho che, abaddhaspaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahata puruSane jIvana ane maraNa banne samAna che." -parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdrajI. (1) anAdi baMdha paryAyanI apekSAe AtmA baddhaspaSTa che, chatAM ekAMte pudgalathI aspRzya evA AtmasvabhAvane apekSIne AtmA jalamAM kamalanI jema abaddhaskRSTa che. (2) naranarakAdi anyAnya paryAya dhAraNa karyAthI anyarUpa chatAM sarvatra AtmAnuM zuddha akhaMDa evA AtmasvabhAvanI apekSAe, ghaTa Adi sava paryAyamAM svarUpa vattatA akhaMDita mRttikA svabhAvanI jema, AtmA ananya che. (3) samudranI jema AtmAnA vRddhi-hAni paryAyathI aniyata chatAM, samudrasvabhAva jevA nitya vyavasthita AtmasvabhAvanI apekSAe AtmA niyata che. (4) bhArI, pILuM, cIkaNuM ema sonuM aneka paryAyarUpa dIse che, paNa paryAyadaSTi na daIe ne dravyadaSTithI joIe to eka abhaMga senuM ja dekhAya che. tema paryAya dRSTithI AtmA jJAna- darzanAdi aneka paryAyavizeSarUpa dIse che, paNa avizeSa evA AtmasvabhAvane apekSIne joIe ne nivikalpa rasanuM pAna karIe te zuddha niraMjana eka AtmA ja bhAsyamAna thAya che. (5) jema agnisaMge prApta uSNatva paryAyanI apekSAe jalamAM uSNapaNAnuM saMyuktapaNuM che chatAM, ekAMte jalanA zIta svabhAvanI apekSAe tevuM saMyuktapaNuM nathI; tema karmasaMge prApta mAhaparyAyanI apekSAe AtmAnuM mehasaMyuktapaNuM che, chatAM ekAMte AtmAnA svayaM bAdhabIja svabhAvanI apekSAe tevuM saMyuktapaNuM nathI, arthAt AtmA asaMyukta che. Ama paryAyadaSTi cheDI daI, zuddha dravya dRSTithI jotAM AtmA abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. (AdhAra mATe juo zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArIkA gA. 14-15) bhArI pILo cIkaNe, kanaka aneka taraMga re; paryAyaSTi na dIjIe, eka ja kanaka abhaMga re..dharama parama aranAthana darazana jJAna caraNathakI, alakha svarUpa aneka re; nirvikalpa rasa pIjIe, zuddha niraMjana eka re.... dharama" -zrI AnaMdaghanajI AvI zuddha, niraMjana, eka, advaita evI kevala jJAnajyoti ja abAhya che, AtmAnuM parama evuM aMtastattva che. e sivAyanA zeSa bhAvo te bAhya che, AtmAthI Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : "g je tANa "---bAkI badho upaSNava (485) para che, ne te upappavarUpa che. upaplava eTale aMdhAdhuMdhI, Aphata, bAkI badhe Apatti, durbhAgya, vijJa, bhaya, kSobha-khaLabhaLATa, ariSTa, graha ItyAdi. upaplava kevala jJAnati sivAyanA je je bhAve che-parabhAve che, te te kharekhara! upappavarUpa ja che. jema keI paracakanA AkramaNathI nagaramAM upaplava macI rahe, aMdhAdhuMdhI phelAI jAya, khaLabhaLATa vyApI jAya, nAzabhAga thaI rahe, saMpatti lUMTAI jAya, ne vipattino pAra rahe nahiM; tema paravastunA AkramaNathI A caitanyamaya puruSanA caitanyapuramAM upaplava mace che, AtmapradezaparispaMdarUpa saMkSebha upaje che, ajJAnanI aMdhAdhuMdhI vyApe che, AtmAnA jJAna-darzanAdi guNaratnono khajAna lUMTAya che, ane anaMta bhavaparibhramaNarUpa Apattine pAra raheto nathI. "pArake peTho vinAza kare" te kahevata atra sAcI paDe che ! "paraH praviSTaH kurute vinAzam, lokoktireSA na mRSeti manye / nirvirA jumiyA vikra jiM, jJAnAno ne samAri vaSTa "--zrI zAMtasudhArasa. A karmAdi parabhAva te bAhya bhAvo che, kharekhara ! para che arthAt zatrunuM kAma karatA hovAthI "para" che, AtmAnA bhAvazatru che. paramArthathI AtmAne enI sAthe kAMI levAdevA nathI. paNa anAdi adhyAsanI kuvAsanAthI temAM ahevamamatva karIne te baMdhAya che. te eTale sudhI ke parapariNatinA rAgIpaNe, te pararasanA raMgathI rakta thAya che, pararasaraMge raMgAI jAya che, ane parane grAhaka tathA rakSaka banI parabhegamAM Asakta bane che! A parapariNatinA raMgathI ja A jIva anaMta du:kha pAme che. eTale A parabhAvarUpa paracakranuM AkramaNa kharekhara ! upappavarUpa che, Aphata che, Apatti che, durbhAgyarUpa che, vizvarUpa-bAdhArUpa che, ariSTa-aniSTarUpa che, graharUpa che, aMdhAdhuMdhIrUpa che. para pariNati rAgIpaNuM, para rasa raMge rakta re, para grAhaka rakSakapaNe, parabhege Asakta re...jagatAraka prabhu vinavuM" zrI devacaMdrajI. "ego me sAsao appA nnaanndNsnnlkkhnno| senA ne jAti mavA sarve saMkoravaLa ." --zrI ArSa vacana. paNa jene kevala jJAnatine prakAza sAMpaDyo che, e samyaggadaSTi jIva te ema bhAve che ke-jJAnadarzana lakSaNavALo eka zAzvata AtmA ja mahAre che, bAkInA saMjogalakSaNa bhAve te bAhya che-AtmabAhya che, mahArA AtmAne tenI tAro sAthe kaMI levAdevA nathI-kaMI nisbata nathI. ema samajI te parapariNati ApA' tyaje che, ne AtmapariNatine bhaje che paramAtmasvarUpa zuddha svajAti tatvanA bahumAnamAM tallIna banI, virasa evA vijAti parabhAva rasane cheDI de che, ne sarasa evA svasvarUpa rasanA pAnathI pIna-puSTa thAya che, dhIgodhaDa bane che! Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (486). gaNirAmuccaya zuddha svajAti tattvane, bahumAne tallIna re; te vijAti rasatA tajI, svasvarUpa rasa pIna re...jagatAraka"--zrI devacaMdrajI. ane AvA kevalajJAna-tirmaya parama AtmatatvanuM jene darzana sAMpaDayuM che, AtmasAkSAtkAra thayuM che, evA samyagadaSTi puruSane pachI koI paNa prakArano saMzayane aMza paNa rahetuM nathI. "jJAna tihAM zaMkA nahiM thApa.' jema sUryane kiraNasamUha prasaratAM aMdhakAra raheto nathI, tema paramAtmadarzana thaye leza paNa saMzaya rahetuM nathI, sarvathA parama nizaktA-nirbhayatA varte che, ane "dukha dehaga dare TaLe che. kAraNa ke jyAM zaMkA che tyAM ja saMtApa che, ane jyAM jJAna che tyAM zaMkA nathI. "jyAM zaMkA tyAM gaNa saMtApa, jJAna tihAM zaMkA nahi thApa."--zrImad rAjacaMdrajI. darazana dIThe jinataNe re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM re, aMdhakAra pratiSedha...vimala."--zrI AnaMdaghanajI. evuM niHzaMka sahajAnmasvarUpanuM darzana thatAM parama nirbhayapaNAne prApta thayelA mahAtmA anubhavajJAnI samyagdaSTionA AvA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che - "mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hatA se te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." ogaNIsaseM ne suDatAlIsuM, samakti zuddha prakANyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya re divasa A aho ! jAgI je re zAMti apUrva re."--zrImad rAjacaMdrajI. "duHkha dehaga dvare TaLyA re, sukha saMparazuM bheTa; dhI*ga dhaNI mAthe kiye re, kuNu gaMje nara eTa ? vimala jina dIThA leyaNa Aja, mahArA sikhkhayAM vaMcchita kAja. abhiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya; zAMtasudhArasa jhIlatI re, nirakhata tRpati na hoya....vimala0"--zrI AnaMdaghanajI. evaM vivekino dhIrAH pratyAhAraparAyaNAH / dharmabAdhAparityAgayatnavantazca tattvataH // 159 // 158 kRttiH-vajU-ema, ukta nIti pramANe, vini -A vivekI, ghI-dhIra, acapala, pratyAhArapUjA-ukta lakSaNavALA pratyAhArapradhAna, tathA-te prakAre, dharmAdhAparityAnacattavana-ane dhamabhAdhAnA parisamAgamAM kanavaMta, taravara - taravathI, ema ukta nItithI vivekavarDa karIne pariddhine lIdhe tarasathI-paramA* thI. kAraNa ke teo bhinayaMthipaNuthakI uttama zrutapradhAna hoI ema Alece che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTi : vivekakhyAti-anubhava haMsU zuM pekha re' (487) ema vivekI dhIra A, pratyAhAra karaMta; tavathI dharmabhAvanA, tyAre prayatnavaMta 158 artha -ema vivekI evA e dhIrajane tevA prakAre pratyAhAraparAyaNa hoya che, ane tatvathI dhamabAdhAnA parityAgamAM yatanavaMta hoya che. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe vivekI evA A dhIra-acapala jane ukta lakSaNavALA pratyAhAramAM tatpara hoya che, ane te vivekathI upajelI parizuddhine lIdhe teo tatvathIparamArthathI dharmanI bAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. te A prakAre - vivekakhyAti uparamAM sva-para bhAvane spaSTa viveka batAvyuM ke deha-gRhAdi bhAva bAhya che; mRgajalAdi jevA anitya, azaraNa ne azuci che; para che pArakA che, potAnA nathI. ane nirAbAdha nirAmaya evI kevala eka jJAnajyoti ja abAhya che; zAzvata, zaraNarUpa ne zuci bhAva che; AtmIya-pitAne che, pArake nathI; ane e ja parama tattva che, bAkI bIjuM badhuMya upappavarUpa-AphatarUpa-aMdhAdhuMdhIrUpa che. mATe eka A kevalajJAnajyoti ja Adeya che, grahaNa karavA yogya che, bAkI bIjuM badhuMya heya che-tyAga karavA yogya che. bhUlathI bebIne gherathI pArakuM vastra AvI gayuM hoya te tenA mULa dhaNIne pAchuM ApI devuM joIe, e nyAye pramANika vivekI samyagadaSTi puruSa ema jANe che ke A sarva parabhAvane-paravastune mahAre tyAga karI devo joIe, temAM neharUpa "AsaktithI huM baMdhA chuM, mATe mahAre te Asakti choDI devI joIe. kAraNa ke dehamAM svabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaya joDe che, svAtmAmAM Atmabuddhi e dehathI AtmAne vije che-vikhUTo pADe che. dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che, mATe huM dehAdimAM AtmabuddhirUpa dehAdhyAsa choDI daI AtmAmAM ja Atmabuddhi karUM. (juo pR. 302). Ama sva-parabhAvane viveka upaje hevAthI, bhedajJAna pragaTayuM hovAthI, zuddha AtmajJAna thayuM hovAthI, tene nirmala AtmAnubhava sAMpaDe che. eTale-"bhUtaka vartamAna x "bhUtaM bhAntamabhUtameva rabhasA nirbhidya baMdhaM sudhI yadyantaH kila ko'pyaho kalayati vyAhatya mohaM haThAt / yAtmAtmAnubhavaikAmyamahimA vyakto'yamAste dhruvaM, nityaM karmakalaGkapavikalo devaH svayaM zAzvataH // " zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasAra kalaza, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (488) gadaSTisamuccaya ne bhAvI baMdhane ekadama nibhedIne A subuddhivaMta mehane haThathI anubhava haMsa haThAvI aMtamAM nihALe che, te eka AtmAnubhavathI ja jene mahimA zuM pekha re" gamya che e A pragaTa AtmA dhruvapaNe "sthita che, ane te nitya karmakalaMka paMkathI rahita e svayaM zAzvata deva che". Ama haMsa jema kSIra-nIrano viveka kare che, dUdha ne pANI jUdA kare che, tema A AtmAnubhavI samya dRSTi puruSa AtmA-anAtmAne viveka kare che, sva-parane judA pADe che. dehathI jema vastra juduM che, myAnathI jema talavAra judI che, tema jaDathI cetanasvarUpa AtmA pragaTa lakSaNe juda che, ema te anubhave che; sarva avasthAmAM je sadAya tyAre-judo ne judo jaNAya che ane je pragaTa caiitanyamaya svarUpa che, e AtmA te sAkSAt saMvede che. citrazALA nyArI-judI che, temAM palaMga nyAro-jude che, temAM seja-pathArI nyArI che tenI cAdara paNa nyArI che, A paravastu sAthene hAra saMbaMdha che, emAM hArI sthApanA karavI-Atmabuddhi karavI juThI che,-ema samajI samyagadaSTi bhedajJAnI puruSa acetanatAbhAva tyAgIne, tyAgI cetana banI, dRSTi khelIne dekhe che, te pitAnuM-AtmAnuM svarUpa dekhe che. "nija guNa saba nijamAM lakhe, na cakhe paraguNanI rekha re; khIra nIra vivara kare, anubhava haMsa zuM pekha re....praNamuM padapaMkaja pArzvanA." -zrI AnaMdaghanajI. "citrasArI nyArI, parajaMka nyAre, seja nyArI, cAdara bhI nyArI, IhAM jUThI merI thapanA; atIta avasthA sena, nidrA vahI keu paina, vidyamAna palaka na, yAmeM aba chapanA; zvAsa o supana dou, nidrAkI alaMga bujha, sUjhe saba aMga lakhI, Atama darapanA; tyAgI bhaya cetana, acetanatAbhAva tyAgI, bhAle daSTi khelike, saMbhAle rU5 apanA." -kavivara banArasIdAsajI, ane te dekhe che te svarUpa kevuM che? AtmAthI ja, AtmAmAM, AtmAne huM je anubhavuM chuM te huM chuM, "soDathuM'. te nathI napuMsaka, nathI nara, nathI nArI, nathI eka, nathI be, nathI baha, neti neti. jenA abhAve huM suSupta-sUto hato, ane jenA sadUbhAve huM jAgrata thaye-UDyo, te atIndriya anidezya e svasaveva huM chuM. (juo pR. 280-81) Ama samyagRSTi puruSane nija svarUpanuM bhAna pragaTatAM anAdinI pramAda nidrA TaLI che, ane sabhya jJAnasudhArasadhAma e AtmA jAgyo che ne bolI UThe che ke* " yenAtmanA'nubhUye'hamAtmanaivAtmanAtmani / so'haM na tanna sA nAsau naiko na dvau na vA bahuH / / yadabhAve suSuptA'haM yadbhAve vyutthitaH punaH / atIndriyamanirdezyaM tatsvasaMvedyamasmyahaM // " zrI pUjyapAdasvAmIjI kRta zrI samAdhizataka, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthi rAdaSTi : sasa bhayarahita jJAnInuM parama ni:zaMkapaNu (489) "jagata divAkara zrI namIzvara svAma je, tuja mukha dIThe nAThI bhUla anAdinI re le. jA samyaga jJAna sudhArasa dhAma , chAMDI durbhaya mithyA nida pramAdanI re le. sahaje pragaTa nija parabhAva viveka je, aMtara Atama Thaharyo sAdhana sAdhave re le. sAdhyAlaMbI thaI jJAyakatA cheka je, nijapariNati thira nija dharmarasa Thare re le." tattvaraMgI mahAmuni zrI devacaMdrajI dhIratA-nirbhayatA. dhaga dhaNuM mAthe kiye re, kuNa gaMje nara eTa? vimala0"--zrI AnaMdaghanajI. A samyagadaSTi mahAtmAo AvA vivekI hoya che, eTalA mATe ja dhIra hoya che, acapala-acaMcala hoya che, parama nirbhaya hoya che, kAraNa ke bhaya-caMcalatAnuM kAraNa AtmasvarUpanuM ajJAna che, paNa jene pitAnA svarUpanuM bhAna pragaTyuM che, evA samyagRSTi puruSo te daDha nizcayapaNe jANe che ke mahAruM kAMI cAlyuM javAnuM nathI, hAruM che te te hArI pAse ja che, bAkI bIju badhuMya aneruM che. "avadhU kayA terA? kayA merA ? terA he se terI pAse, avara sabahI anerA. mATe hAre bhaya che? ciMtA zI? vikalpa che? "sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevala zuddha caitanyasvarUpa paramotkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM. tyAM vikSepa che? vikala5 ze ? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nirvikalpa chuM. nija svarUpamaya upaga karuM chuM. tanmaya thAuM chuM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH " chuM. AvA samyagadaSTie ja A parama sAhasa karavAne samartha thAya che ke jyAre vaja paDatuM hoya ne bhayathI kaMpAyamAna thatuM leya tene mArga cheDatuM hoya, tyAre nisarga - nirbhayatAthI sarva ja zaMkA cheDI daI, teo svayaM pitAne na haNI sapta bhayarahita zakAya evA avadhya jJAnadeharUpa jANatA hoI bedhathI cuta thatA jJAnInuM parama nathI," (juo pR. 68, phuTanoTa ). ane Ama jene jJAnadevamaya nija niHzaMkapaNuM sahajAnmasvarUpane parama akhaMDa nizcaya upa che evA dhIra * samyagadaSTine sAta bhayamAMthI koI paNa prakArano kaMI paNa bhaya raheto nathI. e te parama niHzaMka hoya che, kAraNa ke (1-2) sarvathI* judA evA A * A sAta bhayanuM vistarathI parama mane jJa varNana zrI amRtacaMdrAcAryajI(?)kRta paMcAdhyAcImAM ApyuM che. tyAM jijJAsue jevuM. tenuM sArabhUta saMkSepa paNa saMpUrNa varNana zrI amRtacaMdrAcAie parama suMdara rIte ane AdhArarUpa lIdhelA parama abhuta camatkArika samayasArekalazamAM lalakAyuM che. jemake - "To: zAzvata paNa pa sarakacaro viviIRmanashcillokN svayameva kevalamayaM yallokayatyekakaH / loko yanna tavAparastava parastasyAsti tadbhIH kuto, niHrA satataM sAM sa saghaM jJAnaM savA vinaMti | ityAdi Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (490) yogadRSTisamuccaya vivikta AtmAne te sathI rahita evA A eka zAzvata leAka che. evA A kevala caitanya lekane ekAkI svayameva je anubhave che, ane A aparaleAka ke paraleAka hArA nathI ema je ciMtave che, tene te ihaleAkSIti ke paraleAkabhIti kayAMthI heAya ? Ama satata ni:zaka evA jJAnI te svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. (3) nibhedapaNe uti-udaya pAmelA evA vedya-vedakanA khalathI eka acala evuM jJAna sadA anAkula janeAthI je svayaM vedAya che, te A eka ja vedanA che, bIjI AvI paDelI vedanA hoyaja nahiM, tethI jJAnIne te vedanAbhIti kayAMthI hAya ? (4) je 'sat' che te nizcaya nAza pAmatuM nathI, evI pragaTa vastu sthiti che ane jJAna svayameva sat che, te pachI enuM khIjAethI zuM trANu karAyuM che ? eTalA mATe enuM atrANu evuM kaMI nathI, teA pachI te atrANu bhIti jJAnIne kayAMthI hAya ? (5) 'sva rUpa' e ja kharekhara ! vastunI parama gupti che, kAraNa ke svarUpamAM koi paNa bIjo pravezavA zakya nathI, ane akRta-akRtrima evuM sahaja jJAna ja svarUpa che. eTale pachI enI agupti kaI hoya nahi. tethI agupti bhIti jJAnIne kayAMthI hoya ? ( 6 ) prANanA ucchedane maraNa kahe che, ane A AtmAnA prANa te nizcayathI jJAna che. te svayameva zAzvatatAe karIne kI paNa ucchedAtuM nathI, ethI karIne tenuM maraNu kai hAya nahiM, te pachI jJAnIne mRtyubhIti kayAMthI heAya ? ( 7 ) eka evuM jJAna anAdianata ne acala che, ane e kharekhara ! svata:siddha che. game tyAM A sadaiva ja che, atre bIjAnA-dvitIyane udaya nathI. tethI Akasmika evuM kAMi atre hAya nahi. te Akasmika bhIti jJAnIne kAMthI hAya ? satata niHzaka eve jJAnI te svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che.--Ama ihaleAkAdi sAta bhaya jene TaLyA che, eve samyagdaSTi jJAnI te sadA parama nibhaya, parama niHzaMka ja hoya che. bhayane ja bhaya lAgI temanAthI dUra bhAgI jAya che ! pratyAhAra. "parapariNAmikatA ache, je tuja pudgala bhAga he| mitta ! jaDa cala jaganI eDaneA, na ghaTe tujane bhAga he! mitta !" --zrI devacaMdrajI, sabhyaSTi puruSa AvA vivekI ne dhIra hAya che, teTalA mATeja tee pratyAhAramAM tatpara bane che, arthAt viSayavikAramAM iMdriya joDatA nathI, viSayavikAramAMthI iMdriyAne pratyAhata kare che--pAchI khe'cI le che, parabhAvamAMthI AtmAne pA 'sakaLa jagat' vALI svacittasvarUpane anukArI kare che, parapariNatine vamI Atma te eThavat ' pariNatimAM rame che. teo peAtAnA AtmAne sodhIne kahe che ke-he Atman ! he mitra ! je tuM pudgalabhAga kare che, te parapariNatipaNu che, k * sammadiTThI jIvA NissaMkA hoMti nibbhayA teNa / sattamaryAvaLamunA nA taddA 3 nisyaMA ||"--zrI samayasAra, Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: pratyAhAra-viSayavAsanA tyAge cetana !' (491) para pariNatibhAva che. A jaDa ne cala jagatanI eThane he mitra ! tane bhoga ghaTate nathI. A muddagala sarva jIvoe anaMta vAra bhogavIne mUkI dIdhelA che, te teonA ucchiSTa bhajana jevA che, eTha jevA che. AvI pragaTa azucirUpa eTha kaNa khAya? ne pitAnA parama zuci AtmasvarUpane ke bhraSTa kare? vaLI he cetana ! A pudgalabhoga anitya che, kSaNavivaMsI che. je paugalika viSayabhoga sarasa ne priya lAgatA hatA, te kSaNavAramAM virasa ane apriya thaI paDe che, kAraNa ke rUpa-rasa-gaMdha-varNanA vipariNAmathI pugalamAM tevA tevA vikAra-pheraphAra thayA ja kare che. rAjasaMpadAthI ke svarga saMpadAthI prApta thatA bhega paNa durgathI kadanna jevA che, mATe nitya sarasa evA caitanyarasamaya nijAtmasvarUpane AsvAda cheDIne tevA anitya virasa pudgala kadanane keNa cAkhe? "ka sAcA raMga jinezvara, saMsAra viraMga sahu anya re; surapati narapati saMpadA, te te duragaMdhi kadana re....kare sAcA AstAga jina guNarasa ramI, viSaya vikAra virUpa re; viNa samakita mata abhiSe, jiNe cAkhyo zuddha svarUpa re...kare sAcA " zrI devacaMdrajI. pAMca iMdriyanA viSayabhAga pariNAme atyaMta duHkhadAyI che. je "ApAtamAguM-AraMbha mAtra sukhadAyaka lAge che, te viSayabhoga vipAke kipAka phala jevA dAruNa pariNAmI che. A bhoga kharekhara ! sApanI pheNa jevA AtmaghAtI che. viSayamAM ne viSayavAsanA kAlakUTa viSamAM meru ne sarasava jeTaluM aMtara che." ekeka iMdriyane tyAge cetana !" paravazapaNathI hAthI Adine prApta thatA A pratyakSa bhayaMkara pariNAma tuM je ! (juo pR. 318-319 ) te pachI pAMca iMdriyanA prabaLapaNathI te keTaluM badhuM duHkha thAya? mATe he saccidAnaMda Atmana ! tuM viSayavAsanA cheDIne nijasvabhAvamAM sthiti kara ! vaLI he cetana ! A anAdi saMsAramAM te aneka vAra deva kAdinA anaMta sukha bhegavyA, chatAM tane tRpti upaja nathI, ane haju bhUkhALavAnI jema jANe kaI divasa dIThA na hoya ema tuM A manuSyalakanA turacha kAmabhoganI vAMchA kare che! te tethI tane zI rIte tRpti upajaze ? sAgarajalathI je tRSA nathI chIpI, te gAgarajalathI kema chIpaze ? pANInA pUrathI samudra kaI rIte tRpti pAme, iMdhanethI agni tRpti pAme, paNa ati cirakALa bhegavela anaMta kAmagathI paNa prANI tRpti pAmate nathI, mATe AvA tRSNa-tApa upajAvanArA dAruNa viSayasukhathI saryuM.x-Ama A pudgalabhaga sarvathA azuci, anitya, duHkhamaya ane tRSNAtApa upajAvanAra che. ane hAruM svarUpa te he cetana ! parama zuci, nitya, parama sukhamaya, ne AtmatRptijanya parama zAMti upajAvanAruM che, mATe have tuM parapariNatirasarUpa pudgala bheganI Asakti cheDI de, ne svasvarUparasanA bhegane AsvAda le ! >> vizeSa AdhAra mATe juo jJAnArNava, adhyAtmasAra Adi graMtharatna. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadisamuccaya jAgI che nija mAtama anubhava iSTatA 2 lA jAlima e pragaTI che sA~vara ziSTatA hai le. " --zrI devaca'jI ityAdi prakAre viSayAmAMthI iMdriyAne pAchI khecanArA A samyagdaSTa jogIjanane bhAga pratye atyaMta anAsakti ja hAya che, parama vairAgya ja varte che; kAraNa ke--(1) jenuM mana mU`ge| anAhata nAda sAMbhaLI rahyuM che, evA A jogIjanane AvA jogIne kAlinA kala svara kema AnaMda Ape ? anubhUti naTIe lalakArelA bhAga kema game ? priya sa'gItamAM je rata thayA che, te kAminInA komala karaka kaNanA avAjathI kema dhUrNAMyamAna thAya ? (2) avinAzI ne nisaga-nima la evA svarUpane je dekhe che, te ceAgIpuruSane nAzavaMta ne zukra-zANitathI upajeluM rUpa kema game ? ( 3 ) zIla saurabhathI je prasanna thAya che, tene kastUrI-caMdanAdi sugadhI dravyeAthI kema AnaMda upaje ? kAraNa ke bIjI sugadhI teA jhAjhIvAra TakatI nathI, vAyuthI zIghra UDI jAya che, paNa zIlasaurabha tA lAMkhA vakhata upayeAgamAM Ave che ane tene vibhAvarUpa vAya| harI zakatA nathI. (4) jenuM mana satata avikArI evA navamA zAMta rasamAM magna thayuM che, te yAgIjana AraMbhe sukharUpa paNa pariNAme vasamA evA raseAthI kema rIjhe ? je madhura rasane cAkhatAM rasalelupInI rasanAmAMthI rasa paDe che-jIbhamAM pANI chUTe che, te rasane bhayaMkara viSAka ciMtavatAM A viraktajanAnI AMkhamAMthI pANI paDe che--AMsu Ave che. (5) jyAM guNapuSpAx bIchAvelA che evI nirmIla suvikalparUpa taLAimAM je kRti-patnIne AliMgIne sUtA che, te samyagdaSTijaneA bAhya sparzImAM kema rata thAya ? Ama A leAkanA viSaye| A viraktacitta samyagdaSTijanAne AnaMdadAyI thatA nathI. are! A mahAnubhAve paramAna MdarasanuM pAna karIne dhIgAdhaDakhA banI eTalA badhA ALasu banI gayA che, ke te paraleAka sukhamAM paNa ni:spRha hAya che ! dhamayatanA AvA vivekI dhIra ne viSayavirakta samyagdaSTi mahAjanA dharmoMkhAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta heAya che. AtmadharmAMmAM jema khAdhA na upaje tema pravarttavA tee satata yatnazIla rahe che, arthAta jema bane tema AtmapariNatimAM vattavA prayAsa kare che; parabhAvamAMthI (492) " tyAgIne sahu parapariNatirasa rIjha jo, saheje chUTI Azrava bhAvanI cAla jo, x 'd ce muLapuvavRtti, vRttinImupazudgha rote / vimale suvikalpatalpake, va bahiH sparzaratA bhavaMtu te // tadime viSayAH kilaihikA, na mudde ke'pi viraktacetasAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH paramAnaMdara sAlasA amI // " (ityAdi AdhArarUpa hRdayaMgama vaNuna mATe juo) adhyAtmasAra vairAgyaadhikAra. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: dha mama-dharmanuM vAstavika svarUpa (493) AtmAne pratyAhata karI-pAchA kheMcI laI, te svabhAvarUpa dharmamAM sthiti karavAno prayatna kare che, ne temAM bAdhA-hAni AvavA detA nathI. parama dharmamUtti zrImad rAjacaMdrajIe pitAne tAdRzya AtmAnubhava Alekhyo che ke - eka AtmapariNati zivAyanA bIjA je viSayo tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. x x x acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittecchA rahe che. * * * eka AtmapariNAma zivAya sarva bIjAM pariNAmane viSe udAsInapaNuM varte che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 492. dharma eTale vastuno svabhAva bhulAvo dhamo ' vastune svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadharma. jJAna-darzanacAritra athavA TaMketkIrNa eka zuddha jJAyaka bhAva e AtmAne svabhAva che, mATe temAM vartavuM te ja dharma eTale? vAstavika kharekharo dharma che. athavA zrI pravacanasAramAM kahyuM che tema "cAritra e ja dharma che, je dharma che te sAmya che, ane je sAmya che te meha-kSebha vinAno AtmAno pariNAma che.' AmAM "svarUpamAM caraNa te cAritra che, arthAta svasamayapravRtti te cAritra che. te ja vastusvabhAvapaNAthI dharma che. arthAt zuddha caitanya prakAzana te dharma che. ane te ja yathAvasthita AtmaguNapaNathI sAmya che. ane sAmya to darzanamohanIya ne cAritramehanIyanA udayathI upajatA samasta mehakSobhanA abhAvathI atyaMta nirvikAra e javano pariNAma che. Ama cAritra, dharma ne sAmya e traNe ekArNavAcaka che. Ama AtmAnuM jJAna, AtmAnuM darzana ne AtmAnuM cAritra-e ratnatrayIrUpa zuddha AtmadharmamAM jema bAdhA na pahoMce, tema vartavAna samyagadaSTi jIva satata upayoga rAkhe che. tAtparya ke jema bane tema AtmA zuddha upayogamAM sthiti kare tema karavA mathe che. dharmanuM vAstavika svarUpa e ja che. bAkI vyavahAradharmanA prakAro paNa je uparokta nizcayarUpa bhAvadharmanA sAdhaka thatA hoya te ja bhalA che, rUDA che,-bhAva vinA te e badhAya phegaTa che. (juo pR. 244-245) sakala jagat "dharama dharama" karatuM phare che, paNa te dharmane marma jANatuM nathI. te te kaI viralA ja jANe che. dharmane marma te upara kahyo te-AtmasvabhAvamAM vartavuM te che. je dehAdhyAsa chUTe, dehamAMthI Atmabuddhi ___x "svarUpe caraNaM cAritraM svasamayapravRttirityarthaH / tadeva vastusvabhAvatvAddharmaH / zuddhacaitanyaprakAzanamityarthaH / tadeva ca yathAvasthitAtmaguNatvAtsAmyam / sAmyaM tu darzanacAritramohanIyodayApAditasamastamohakSobhAbhAvAdatyantanirvikAro jIvasya prinnaam.|" -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAra TIkA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (494) yogadRSTisamuccaya jAya ne AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya, te tu kamanA kartA ane bheAktA paNa nathI e ja dhamane! mam che. 66 chUTe dehAdhyAsa te, tu' karyAM nahi' ka+; tu' leAktA nahi' tehane, e ja dharmAMnA mA~. "--zrI Atmasidi Ama AtmAnuM svasvabhAvamAM vavuM te dharma che, ane vibhAvamAM vavuM te adhama che. je vibhAva che te naimittika che--nimittathI utpanna thAya che, ane te nimitta viSayasa'gArdika che. A azuddha nimittathI AtmA saMsAramAM saMsare che--rajhaLe che, ane parabhAvane kartA thAya che. paNa jyAre A zuddha buddha caitanyadhana AtmA zuddha nimittamAM rame che, tyAre te nija bhAvanA kartA thAya che. 66 pAriNAmika je dhama tamArA, tevA amaceAdha; zraddhA bhAsana ramaNu viyege, vaLagye vibhAva adha. .... re svAmI ! vinaviye mana raMge. jeThu vibhAva teha naimittika, saMtati bhAva anAdi; paranimitta viSayasa'gAdika, hAya saMceAge sAdi....re svAmI !-- azuddha nimitte e saMsaratA, attA kattA parane; zuddha nimitta rame jakha ciddhana, kartA bhAktA gharane....re. - pragaTA teha amArI re !' "" - zrI devaca'drajI AvuM dharyuM-adharmanuM parama sArabhUta paramA*svarUpa jANI samyagdaSTi puruSa vibhAvarUpa adharmAMnA nimittonA tyAga kare che, ane svabhAvarUpa dharmAMnA sAdhaka kAraNAnesat sAdhanane Azraya kare che. arthAt samyag jJAna-darzana-cAritranI vRddhinA upAye nuM avalakhana le che; AtmasvarUpanA bAdhaka kAraNAne tyaje che ne sAdhaka kAraNeAne bhaje che, ane temAM paNa jene eve zuddha svabhAvarUpa vastu dhama' pragaTayA che, evA paramAtmA prabhunI dRDha Azrayabhakti parama avalaMbanabhUta-AdhArabhUta gaNIne te paramapreme bhaje che. ane te prabhune bhajatAM te, 'he prabhu ! he sahajAtmasvarUpa svAmI ! Apane jevA zuddha dhama pragaTayeA che, tevA zuddha dharma amane pragaTo !' ema nira'tara ajapA jApa jape che. te prabhune avalaMbatAM parabhAva parihare che, ane AtmadharmImAM ramaNutA anubhavatAM tene AtmabhAva pragaTe che. ' zrI sIma Mdhara jinavara svAmI, vinataDI avadhAre; zuddha dharmAM je pragaTayeA tumacA, pragaTa teDu amArA re....svAmI !0 zuddha deva avalaMbana bhajatAM, parariye parabhAva; ,, Atamadha ramaNuM anubhavatAM, pragaTe AtamabhAva re....svAmI "--zrI devaca'drajI, Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitharAdaSTi : pApasakhA manahiMsAdi pApamaya bhoga (495) ane samyagRSTinI AvI pravRtti tatvathI-paramArthathI hoya che, kAraNa ke tene nizcayapaNe graMthibheda thayo che. eTale vivekanI parizuddhine lIdhe te uttama zrutapradhAna heI ema vicAre che. na hyalakSmIsakhI lakSmIryayAnandAya dhImatAm / tathA pApasakhA loke dehinAM bhogavistaraH // 159 // alakSmasakhI lakSmI na de, dhImaMtane AnaMda pApasakhA tyama prANine, ahIM bhegane vRda. 159 artha :-kharekhara alakSmInI sakhI evI lakSamI buddhimaMtone AnaMda mATe thAya ja nahi; tema lekamAM pApane sakhA evo bhegavistara prANuone AnaMda mATe thatuM nathI. vivecana alakSmI jenI sakhI che, evI lakSmI buddhimaMtone AnaMdadAyaka thatI nathI, tema pApa jene sakhA che evo bhegavistara prANIone AnaMdadAyI thatuM nathI. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa manAya che ke alakamI jenI bahenapaNI che arthAt je lakSmInI sAthe alakSmI sahacarIrUpe joDAyelI che, je lakSmInA pariNAme alakSmI prApta thAya che, tevI lakSmI DAhyA mANasone AnaMdanuM kAraNa thatI nathI. pApasakhA kAraNa ke je lakSmI anubaMdhe alakSmI Ape, je karelI kamANI bhega dhULadhANI thaI nirdhanapaNuM Ape, ne aMtamAM dAha daIne cAlI jAya, tevI lakSamIthI budhajana kema rAce? tema samasta prakArano je bhogavistAra che tene sakhA-mitra pApa che. bheganI ane pApanI evI gADha mitrI che, evI dile jAna dastI che ke, jyAM jyAM bhegapravRtti che, tyAM tyAM tene sahacara dilejAna dasta pApa avazya hAjara hoya ja che. arthAt bhagapravRtti pApa vinA thaI zakatI nathI, e e banene eka bIjA vinA na cAle e-cena na paDe e avinAbhAvI saMbaMdha che. A pAparUpa mitravALe athavA pApano mitra-goThIo bhegavistara prANIone AnaMdadAyI thatuM nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che, ema bhAvanA che. ane pApathI te vRtti --nahiM ja, aTakavI strI-alakSmInI sakhI evI lakSmI, athavA alakSmI jenI sakhI che evI lakSmI,-tathAprakAre ubhayanA paribhogathI, caNAnAra dhImatAma-jevA prakAre dhImAtAnA AnaMbathe,-tathA tevA prakAre, pAparatA-pApana sakhA, athavA pApa jene sakhA che e, Dho-lokamAM -tenA avinAbhAvathI, tenAM mojavitADa-prANIono bhogavistara, AnaMdAthe thatuM nathI,-bhUtano upaghAta karyA vinA bhAga saMbhava nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che ema bhAvanA che, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (496) du:kha ja che, te pachI jenAthI zrImad rAjaca'drajInuM TaketlI yogadRSTisamuccaya pAchaLa duHkha che evA pApasakhA leAgathI sukha kema thAya ? amRta vacana che ke:-- "paravastumAM nahiM muMjhavA, enI dayA mujane rahI; e tyAgavA siddhAMta ke pazcAt du:kha te sukha nahi...--zrI meAkSamALA sarva prakArane| bhAgavistara pApamaya ja che. kAraNa ke tenI utpattimAM, tenI prAptimAM, ane tenA upabhAgamAM satra pApa, pApa ne pApa ja che : (1) sava* prakAranA viSayabheAganI utpatti jIveAnA upaghAta-hiMsA vinA thai zakatI nathI. hiMsAdi pApa- kAmabhoganI utpatti mATe Ar'bha-parigraha sevavA paDe che, kAraNa ke maya bhAga paMcaviSayanI koipaNa sAmagrI AraMbha-parigraha vinA upajatI nathI. sparze driyane viSaya lyA ke rasane driyane viSaya lyeA, ghrANendriyane viSaya lye ke cakSurindriyanA viSaya lye, zrotre MdriyanA viSaya lyeA ke anya keAi viSaya lyA, paNa kAI paNa bhogya vastu prANIonA upama-upaghAta vinA upajatI nathI. A mATe khAnapAnanA eka dAkhalA ja khasa che. A be iMcanI jIbhaDIne rAjI rAkhavA khAtara jagamAM keTalI badhI hiMsA thAya che? rasane driyanA rasane saMteASavA mATe keTalA badhA muMgA nirdoSa jIveAnA ghAta karAya che? mAMsAhArIenA kSaNika svAdanI khAtara rAja lAkhA-karADo prANIonI katala A sudhareluM kahevAtuM jagat karI rahyuM che ! madirA AdinI banAvaTamAM paNa tevI ja bhayaMkara hiMsA thAya che, chatAM tenuM hAMse hAMse pAna karI unmatta leAka mAhamadirAmAM masta khanI peAtAne saMskArI ( Civilised) mAnatAM zaramAtA nathI ! te ja prakAre rezamI vagere mulAyama vastrA mATe, ketheTAnA kIDAnI keTalI kAramI hiMsA karavAmAM Ave che, te teA tenI vidhi jANanArA sahu kei jANe che. Una--cAmaDA vagerenI vastuo mATe, pIchAMvALI-rUMchAvALI TopIe mATe, phelTa haeNTa ( markaTa-mukuTa ! ) sAheba TApI vagere mATe, hajArA-balke lAkhA prANIonA ghAtakIpaNe balidAna levAya che, tyAre aMgaparidhAna karI A bezarama mAnava-pazu peAtAnI vikRta virUpatA-beDoLapaNu DhAMke che, ane tema karI pAte kevuM rUDuM rUpALuM dIse che ema arisAmAM mehuM joi malakAya che ! pazu te khApaDAne khakhara nathI ke-- mukhaDA kayA dekhe darapanameM, dayA dharama nahi dilame....mukhaDA"--zrI kamIrajI, vaLI pAte rAganA bhoga na bane teTalA khAtara lAkhA nirderdoSa prANIone bhoga laI banAvavAmAM AvatI kADalivara, cIkana isensa vagere hiMsASita davAone A leka hAMsathI upabhoga kare che! ne mAthI jANe amarazuM pAmI javAnA hAya, ema AkhA mI'cIne khATalAnA khATalA peTanI gaTaramAM gaTagaTAvatAM chatAM mAnavamaTA game teTalA upAya kaye' paNa chevaTe maraNazaraNa thAya che!--A badhA sthUla dRSTAMtA che, paNa kAi paNa Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zidaSTiH dhamajanya bhAge paNa anAtha hetu (47) nhAnAmAM nhAnI bhogasAmagrI evI nathI ke jenI utpattimAM hiMsA na hoya. Ama bhegasAmagrImAM sarvatra hiMsA vyApta che ane hiMsA e moTAmAM moTuM pApa che. eTale samasta bhegotpatti sAthe pApa sadA saMkaLAyeluM hoya che. (2) vaLI A pApa-sakhAvALI bhogasAmagrInI-viSayasAdhananI prApti karavA mATe manuSyone prAye pApa pArjanathI dhanaprApti karavI paDe che, AraMbha parigraha sevavA paDe che, ane tethI paNa mahApApa thAya che. paisAnI kamANa mATe bhAgye ja koI evo ghadhe haze ke je sarvathA pApamukta ne anavadya hoya. temAM paNa agnikarma-vanakarma vagere paMdara karmAdAnI dhaMdhA te vizeSa vizeSa pApanA kAraNa hoI atyaMta siMgha che, ane AtmAthIne sarvathA varSe che-dUrathI tyajavA gya che. Ama bhegasAdhana evA dhananA upArjanamAM paNa mahApApa che. (3) temaja bheganA upabhegamAM paNa mahApApa che, kAraNa ke te te bhegasAmagrI bhegavatI veLAe rUpa-rasAdi viSayanA abhilASathI jIvanA rAga-dveSa-meha Adi vikAranI vRddhi thAya che. tethI nija AtmAnA guNane ghAta thavAthI AtmaghAtarUpa bhAvahiMsA thAya che, AtmAnuM kSaNe kSaNe bhayaMkara bhAvamaraNa thAya che. A pragaTa pApa che. sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lakSe lahe; kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe, kAM aho rAcI rahe?" thI mokSamALA. Ama bheganI utpattimAM pApa che, bheganI prAptimAM pApa che ane bhoganA upabhegamAM paNa pApa che. eTale bhogano sakhA pApa che ema kahyuM te sarvathA yathArtha che, ane eTalA mATe ja AtmAthI mumukSune samasta bhegapravRtti varyA che, temaja bhogasAdhanarUpa AraMbha-parigraha paNa tyAjya che. ema jANuM savegaraMgI samagUdaSTi puruSa samasta viSayabhega pravRttithI satata dUra rahevA prayatnazIla rahe che, ane jema bane tema AraMbhaparigrahane saMkSepa kare che. dharmabhoga suMdara che evI paNa AzaMkA dUra karavA mATe kahe che- dharmAdapi bhavan bhogaH prAyo'narthAya dehinAm / candanAdapi saMbhUto dahatyeva hutAzanaH // 160 // tti-dharmA mana moja-dharma thakI paNa upaja bhoga-devakAtimAM, pro-prAce, bAhulyathI, anaya dinA-prANIone anartha artha thAya che,-tathA prakAre pramAdavidhAnathI. prAyanuM grahaNa zuddha dharmakSepI (zuddha dharmane AkarSanArA-kheMcI lAvanArA) bheganA nirAsa arthe che tenA pramAdavanA ayogane lIdhe, atyaMta anavadya tIrthaMkarAdi phalazuddhine lIdhe, tathA puNyazuddhi AdimAM AgamAbhiniveza thakI dharmasAra cittanI u5pattine lIdhe, sAmAnyathI daSTAMta kahyuM-vanAra saMmUta-tathA prakAre zetya prakRtivALA zItala caMdanathakI paNa upale, zuM? te ke-ratyeva dutAzana-dutAzana-agni rahe ja che, dajhADe ja che,-tazAsvabhAvapaNAne lIdhe prAya: A Ama ja che, (tathApi, keI nathI paNa daha-satya maMtrathI abhisaMskRta agnithakI dAhanI asiddhine lIdhe. A sakala lekasiddha che. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (498) gadaSTisamuccaya dharma thakI paNa bhega te, anarthakara prAye ja; caMdanathI paNa upajata, agni ahIM bALe ja, 160 artha -dharma thakI paNa upajela bhega prANIone prAye anartha artha thAya che. caMdanathakI paNa upaje agni dajhADe ja che. vivecana zItala caMdanathI paNa upano, agni dahe jima vanane re; dharmajanita paNa bhoga IhAM tima, lAge aniSTa te manane re....te guNa." zrI yo sajhA -pa. uparamAM bhegamAtrane mApasakhA kahyo ne tethI garbhitapaNe mumukSune tene niSedha karyo, paNa dharmathI-puNyathI prApta thatA bheganuM zuM ? e praznanuM atra samAdhAna karyuM che ke dharmathI eTale zubhakarma rUpa dhamakRtyathI upArjana karela puNyanA udayathI dharmajanya bhega paNa devaka-manuSyalaka AdimAM je bhogavistAranI prApti thAya che, te paNa anarthahetu paNa ghaNuM karIne prANIone anartharUpa thaI paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre pramAda upajAve che. ahIM "ghaNuM karIne " ema kahyuM te zuddha dharmane AkSepanArA-kheMcI ANanArA bhegane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke te bhega pramAdajIvI nathI, ane temAM atyaMta nirdoSa evA tIrthaMkarAdi phalanI zuddhi hoya che, temaja AgamAbhiniveza vaDe karIne dharma sAra-dharmapradhAna cittanuM hovApaNuM che. atre lokaprasiddha dRSTAMta ApyuM ke, caMdana zItala prakRtivALuM che; chatAM tethI pragaTele agni jarUra bALe ja che-dajhADe ja che. kadApi keI sAcA maMtrathI saMskArela caMdanane agni nathI paNa bALa -A lekamAM pratIta che. - temAM prathama devalokamAM kevI rIte pramAdAcaraNa thAya che te tapAsIe:-"devalokamAM jIva zubha dharmakaraNanA puryodayathI upaje che. tyAM ati bhavya vimAnane viSe kaMda jevA komala upapAda zilA-garbhamAM deve svayaM utpanna thAya che. te sthAna devalokanAM sarva iMdriyane sukha ApanArUM evuM ramya che, nitya utsavathI virAjasukha mAna che, gIta-vAjiMtranI lIlAthI bharacaka che, "jaya" "jIva" zabdathI gAjatuM che. tyAM divya AkRti-rUpa susaMsthAnavALA, sAta dhAtuthI rahita, ane dehakAMtijalane pUrothI digaMtarAne prasArita karatA evA vAkAya ne mahAbalavAna sarvAMgasuMdara de acitya puNyagathI uttama divya zarIra dhAraNa kare che. jANe sukhA + "tatrAtibhavyatAdhAre vimAne kundakomale / upapAdizilAgarma saMbhavanti svayaM surAH / / " (ItyAdi parama sundara varNananA AdhAra mATe juo)-zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnArNava, ba0 35. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : sukhamama deva-rAdinuM pramAdajIvana (49). mRtanA mahAsAgaranI madhyethI bahAra nikaLyA hoya ema te devo tarata ja kSaNamAM navayauvanavALA thAya che. jema keI sukhanidrAmAMthI ALasa maraDIne UThe, tema A deve upapAdazayAmAMthI UThI AMkha ughADIne jue che te parama ramaNIya svargabhUmi ne tenI vipula bhegasAmagrI najare paDe che. eTale te Azcaryacakti thaI ciMtave che-aho ! meM pUrve anya janane dura evuM tapa AcaryuM hatuM, ane kavitAthI prANIone abhayadAna dIdhuM hatuM, manaHzuddhithI darzana-jJAnAdi catuSTaya ArAdhyuM hatuM, ane jagannA nAtha sarvajJa paramezvarane ArAdhyA hatA; viSaya araNyane meM bALI nAMkhyuM hatuM, kAma vairIne haNyA hatA, kaSAya taruone chedI nAMkhyA hatA, ne rAgazatrune niyaMtrita karyo hato. A badhe tene prabhAva che ke jenAthI Aje durgatimAMthI uddharIne mane devavaMdita svarga rAjyamAM sthApavAmAM Avye che.' "nita nita nava nava raMga, gIta jaya jaya sadA ho lAla gIta sAta dhAtu viNa deha, rUpa sukhakara mudA ho lAla0 rU50 ati sukamAla zarIra, catura paMDitavaru he lAla0 catura0 deSa kaleza bhayahIna, zAMta jima nizakaru he lAla0 zAMta puNya ude lahe sukha, sadA mana Umahe ho lAla0 sadA devalokanI bhUmi sadA, sukha guNa gahe ho lAla0 sadA surapati cetana tAma, kAma e puNyanA ho lAla0 kAma pUravakRta tapa zIla, caraNa vara dAnanA he lAla caraNa0 piNa zivasAdhaka mAga, eNa game nahIM te lAla0 eNa0 eha vinAzI sukha, duHkha giNaje sahI he lAla0 duHkha0 " -zrI devacaMdrajIta zrI jJAnArNava anuvAda, ane pachI Ama zubhakaraNIjanya puNyadayathI sAMpaDelI svargasaMpattino upabhegI de kare che. tyAM paMcaviSayanA sukhe paga sAdhananI eTalI badhI vipulatA hoya che, ane devo bhegasAgaramAM eTalA badhA nimagna thaI jAya che-mazagula banI pramAdamAM jAya che, ke te ADe teone bIjuM kAMI sUjhatuM nathI. rAtadivasa jIvanavyaya! kayAM jAya che tenI paNa temane khabara paDatI nathI ! are ! aneka sAgaropama jeTaluM temanuM dIrgha AyuSya paNa ema ne ema pANInA relAnI mAphaka kayAM cAlyuM jAya che tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI! AyuSyanA mAtra chellA cha mAsa bAkI rahe che tyAre emanI phUlanI mALA karamAvA lAge che, netronuM animeSapaNuM TALe che-cakSu maTamaTe che, tyAre temanI AMkha ughaDe che ke-are ! mahAre aMtakALa have najIkamAM che. are re ! mahAruM AyuSya meM viSayatallIna banI pramAdamAM gumAvyuM: "A suramya svargabhUmi! A sarvAMgasuMdara devAMganAo ! A parama praNayI mitra Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (500) gadaSTisamucaya devo! A svAmIbhakta sevako ! A naMdanavana ! A kalpavRkSo ! A paMca viSayanI saMpUrNa sAmagrI ! are re ! A badhuM choDIne hAre have cAlyA javuM paDaze. AnA mane punaH kayAre darzana thaze?" ItyAdi aMtastA5pUrvaka ciMtavatA te ciMtAsAgaramAM nimagna thaIne chellA cha mAsa yugonI jema aphasosamAM ne aphasamAM keme karIne vItAve che. Ama devalekamAM prAyaH dharmathI prApta thayela bhoga bhogavatAM pramAdamAM jIvana vyatIta thAya che, ane svarUpaSTatAthI te AtmAne anarthane hetu thaI paDe che. A svargalokanI vAta javA daIe, ane pratyakSa dazyamAna evA manuSyAdinI sthitine vicAra karIe, te paNa temaja pratIta thAya che. prabaLa puNyadayathI uttama rAjyalakSmIne pAmela evA rAjAdinuM AMtaru jIvana je tapAsIe, te rAjAdinuM te bhogavilAsAdimAM ke rAjyaciMtAdimAM eTalA badhA vyagra thaI pramAda jIvana gayelA dekhAya che, eTalA badhA pramAdamAM patita-paDI gayelA jaNAya che, ke teone "dharmakArya mATe "kurasada" maLatI nathI ! navarAza jaDatI nathI ! eTaluM ja nahiM paNa rAjyabhArarUpa puSpazapyAmAM nahiM-paNa kaMTakazAmAM poDhI gayelA te mahAnubhAvone "dharma" jevI kaI vastu jagatamAM che ke nahiM tenI paNa bhAgye ja khabara paDe che! je dharmanA ja prasAdathI A puNyavaibhava sAMpaDyo che, te upakArI mULa dharmanuM ja vismaraNa karI A bApaDA duHkhIA ja kRtajJapaNuM Acare che ! ne pramAdamAM avatAra eLe gumAve che! "Unhappy lies the head, that wears the crown.' athavA te mahAzvarya saMpanna evo kaI zrImaMta dhanADhya hoya, to tenI paNa e ja bUrI dazA che. kAraNa ke lADI, vADI ne gADInuM sukha jene ghera hoya che, bAga, baMgalA ne bagI sadA jenI tahenAtamAM hoya che, pANI mAgatAM dUdha jenI pAse zrImatanA hAjara thAya che, evA zrImaMta dhanADhya jananI jIvanacaryA nIrakhIe paNa e ja te te paNa evI ja pramAdAcaraNathI bharelI hoya che. kAraNa ke traddhihAla! gArava, rasagArava ne zAtAgAravanA gArAmAM guMcIne garakAva thaI gayelA hoI, teo kAM te ezaArAmamAM ne vaibhavavilAsamAM eTalA badhA "paDI gayA" hoya che, cAra divasanI cAMdanI jevA jIvananI "be ghaDI moja' mANavAmAM eTalA badhA apramAdI banI gayA hoya che, hAya! rahI jaze ema jANI jIvanano lhAvo lUMTavAnI tAlAvelImAM eTalA badhA laTTa banI gayA hoya che, ke dharma jevI koI cIja jagamAM astitva dharAve che ke kema, tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI ! ke te teo dhananA madamAM eTalA badhA chakI gayA hoya che, dolatanI do-lata emanI chAtImAM eTalA badhA jorathI lAgI hoya che, "cittastabdhatA' nAmanuM vilepana chAtI para lagAvI teo jANe AkAzanA tArA nihALatA hoya ema eTalA badhA akkaDa ne Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTiH apavAdarUpa tIrthaMkarAdi sapuruSe (101) phakakaDa banIne cAle che, ke teo samasta jagatune pitAnI pAse tRNavat tuccha gaNe che ! are ! pote mUrkhaziromaNi chatAM sAcA paMDita samartha vidvajAjanone paNa hase cheapamAne che ! ane kAM te A bicArA zrImaMtajano pote pAtharelI parigrahanI jAlamAM eTalA badhA guMthAI gayA hoya che, mila-kArakhAnA vagere pApo pAdAnarUpa karmAdAnI dhaMdhAonI dhAMdhalamAM ne parajaNamAM eTalA badhA parovAI gayA hoya che, pArake paraseve saMcaya karela dhanarAzi kaI gAMThe bAMdhavo ne kyAM roko tenA prapaMcanI vimAsaNamAM eTalA badhA otaprota thaI gayA hoya che, zerasaTTAnI uthalapAthalanI gaDamathalamAM ahIMnA ahIM ja pAchaLa mUkI javA mATenA dhananA DhagalA zIdhra bhegA karavAnI vetaraNamAM eTalA badhA vyagra banI gayA hoya che,-ke A bApaDA gaddhAvaitaruM karanAra zrImatI zAMtithI bhejana paNa letA nathI ! ciMtAmagna thaI rAte nirAMte UMghatA paNa nathI ! ane AvI A dhana-madhanI madhamAkhIo je dhana-madhane pote saMcaya kare che, tene AsvAda levAthI pote ja vaMcita rahe che! je dhananA madhapuDA pite bAMdhe che, te jANe pArakA mATe mUkI javAne" ja hoyanI ema paragaju-paropakArI bane che ! veThIA piThIka banI pArakI veTha kare che ! paNa pramAda cheDI, je dharmathI A ezvaryanI prApti thaI che, thAya che, ne thavAnI che, tene saMbhAratA paNa nathI ! kharekhara ! zrImaMta dhanavAna jevuM bIjuM keI vadhAre dayApAtra prANI duniyAmAM jaDavuM muzkela che. soyanA nAkAmAMthI UMTa nIkaLI jAya e banavAjoga che, paNa zrImaMtane prabhunA dhAmamAM praveza thavo saMbhava nathI, evA AzayanuM mahAtmA isu khrIstanuM vacana bAIbalamAM che, te atre barAbara lAgu paDe che - 'It is easier for a camel to pass through the eye of a needle than for a rich man to enter the kingdom of heaven.' sAhyabI sukhada hoya, mAna taNe mada hoya, khamA khamA khuda hoya, te te kazA kAmanuM ? juvAnInuM jora hoya, ezane aMkera hoya, delatano dora hoya, e te sukha nAmanuM vanitA vilAsa haya, prauDhatA prakAza hoya, dakSa jevA dAsa hoya, hoya sukha dhAmanuM, vade rAyacaMda ema, saddharmane dhAryA vinA, jANI leje sukha, e to bee ja badAmanuM." - zrImad rAjacaMdrajI Ama svargamAM ke manuSyamAM jyAM dharmapasAthe puNyodayathI bhAgasaMpatti sAMpaDe che, tyAM jIvana prAye viziSTa dharmasAdhana vinA pramAdamAM vyatIta thAya che, ne AtmasvarUpa bhUlAI jAya che. eTale pariNAme ramA dharmajanita bhegasaMpatti paNa paramArthathI AtmAne anarthakAraka thaI paDe che, ahitarUpa bane che, AtmArthathI sUkAvI denAra-vaMcita karanAra nIvaDe che; mATe A dharma janita bhega paNa prAye aniSTa che, paramArthathI duHkharUpa ja che. atre prAye-ghaNuM karIne ema kahyuM che te zuddha dharmane AkSepanArA-AkarSanArA Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (502) gadaSTisamuccaya evA puNyAnubaMdhI puNya phalanA bhegane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke temAM pramAdane aAga hoya che, AtmasvarUpanA bhAnathI bhraSTapaNuM hotuM nathI. apavAdarUpa tIrthakara Adi uttama samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSanI vAta nyArI che. satpuruSo teone aciMtya puNyasaMbhArathI tIrthaMkara padavI Adi puNyaphala prApta thAya che, ane gRhasthAvAsamAM paNa teo puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayela bhegasAmagrIne upabhoga le che, te paNa teone te upaga atyaMta anAsakta bhAve hovAthI teo baMdhAtA nathI. jema sukkI bhIMta para mATIne gaLo caeNTa nathI. tema ni:sneha-anAsakta evA teone karmabaMdha thatuM nathI, paNa nirjarA ja thAya che, ne bhogakarmathI te chUTe che. kAraNa ke bhoga-paMkanI madhye rahyA chatAM teo jalamAM kamalanI jema sarvathA alipta ja rahe che, e emanuM AzcaryakAraka citra caritra che! bIjA prAkRta sAmAnya janone je bhoga baMdhanuM kAraNa thAya che, te A asAmAnya-asAdhAraNa atizayavaMta tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSane nirjarAnuM kAraNa thAya che ! eTale sAmAnya prAkRta keTinA janone niyama AvA asAmAnya puruSottamone lAgu paDato nathI. teo temAM apavAdarUpa che. "Exception proves the rule"--apavAda niyamane siddha kare che, e aMgrejI kahevata atra ghaTe che. rAjamArgo -dhorImAge te sahu kaI cAlI zake che, paNa sAMkaDI keDI-ekapadI para cAlavuM te kaI viralAonuM ja kAma che. mATe Ajanma parama vairAgI evA tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jJAnI puruSo bhoga bhogavatAM chatAM, temanuM citta te dharmasAra ja hoya che--dharma pradhAna ja hoya che, AtmadharmanI bhAvanAthI ja bhAvita ne vAsita hoya che. 4 (juo pR. 274-ra75). "rAga bhare jana mana rahe, paNa tihu kALa vairAga; citta tamArA re samudrane kaI na pAme ho tAga...zrI zreyAMsa kRpA kare!" zrI yazovijayajI A uparathI e phalita thAya che ke viSayanuM sevana-asevana e vairAgyanuM mukhya lakSaNa nathI, paNa anAsakta bhAva e ja mukhya lakSaNa che; kAraNa ke viSayanuM sevana na kare, paNa anAsakta bhAva na hoya ne aMtaramAM bhogAdinI kAmanAajJAnIne vAsanA heya te vairAgya nathI; ane viSayanuM sevana kare, paNa anAbaMdha: jJAnI saktabhAva heya ne aMtarumAM bhogAdinI kAmanA-vAsanA na hoya to abaMdha vairAgya che. temAM paNa viSayanA asevana sAthe anAsakta bhAva hoya te te sarvottama che, tathApi keI apavAdarUpa viziSTa samyagadaSTi samartha jJAnI puruSane anAsaktabhAva chatAM pUrva prArabdhadayathI viSayasevana hoya, te paNa tenA x" ata eva mahApuNyavipAkopahitazriyAm / narmAtA vaiSaM noratAnAM vidute " zrI adhyAtmasAra Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTiH ajJAnIne badha, jJAnI abaja (503) vairAgyane bAdha Avato nathI. eTale "viSayanA baMdha utpAdanamAM niyama che nahi. ajJAnIone tenAthI baMdha che, jJAnIone kadI baMdha nathI-nirjarA ja che; kAraNa ke jJAnI sevatAM chatAM sevatA nathI -bhegavatAM chatAM bhegavatA nathI ! ane "ajJAnI nahiM sevatAM chatAM seve che"--nahiM bhogavatAM chatAM bhogave che! A AzcaryakAraka paNa satya ghaTanA che. * kAraNa ke jema koI vANetara zeThanI vatI vyApAra kare-levaDadevaDa kare, paNa te kAMI lAbhahAnine svAmI thatuM nathI, tenA naphA-ToTAmAM tene kAMI levAdevA nathI, te te mAtra cIThThIne cAkara che; ane zeTha pote besI rahe che, ne kAMI karato nathI, chatAM te naphA-ToTAne mAlIka che, lAbha-hAnino svAmI che; tema samyagadaSTi jJAnI puruSa pUrva karmodayathI sAMpaDelA viSaye sevatAM chatAM, rAgAdi bhAvonA abhAve viSayasevanaphalanA svAmitvanA abhAvathI asevaka ja-nahiM sevanAro che; ane mithyAdaSTi te viSaya nahiM sevatAM chatAM rAgAdi bhAvanA sabhAve viSayasevanaphalanA svAmitvane lIdhe sevaka-sevanAra che. Ama samyagadaSTi jJAnI puruSa bhega bhagave che chatAM baMdhAtA nathI ne karma nijare ja che! ne ajJAnI bhogavatAM baMdhAya che! kAraNa ke "padravya upabhogavatAM satAM tenA nimitte sAta-asAta vedanAnA udayathI jIvane sukharUpa vA du:kharUpa jJAna-vairAgyanuM bhAva niyamathI udayamAM Ave che. paNa te jyAre vedAya che tyAre sAmarthya mithyAdaSTine rAgAdi bhAvanA sadUbhAvathI baMdhanimitta thaIne nirja rAto chatAM ajIrNa hoI baMdha ja thAya che; paNa samyagadaSTine rAgAdi bhAvanA abhAvathI baMdhanimitta thayA vinA kevaLa nirjarAte sate jIrNa thaIne nirjarA ja thAya che.* Ama kaI kama bhegavatAM chatAM karmothI baMdhAtuM nathI ! te jJAnanuM ja sAmarthya che ke virAganuM ja sAmarthya che: (1) jema viSa khAtAM vaidya puruSa maraNa nathI pAmate, tema pudgala kamane udaya jJAnI bhagave che paNa baMdhAtuM nathI. koI viSavaidya, bIjAone maraNanuM kAraNa evuM viSa khAtAM chatAM, amegha vidyAnA sAmarthya vaDe tenI * "viSayANAM tato baMdhajanane niyamo'sti na / ajJAninAM tato baMdho jJAninAM tu na karhi cit // sevate'sevamAno'pi sevamAno na sevate / ko'pi pArajano na syAcchrayan parajanAnapi // " -zrI yazovijayajI kRta zrI adhyAtmasAra, "sevaMtovi Na sevai asevamANovi sevago koii| vALA #vi ja ya pAcaLotti do."-zrI kuMdakuMdacAryajI kRta zrI samayasAra. * A viSaya vistArathI samajavA mATe atre AdhArarUpa lIdhela, zrI samayasAranI gA. 194-198 tatha te paranI zrI amRtacaMdrAcAryajInI paramasuMdara AtmakhyAti TIkA avagAhI,-temaja zrI adhyAmasArano virAma adhikAra avaloka. + "tat jJAnava sAmarthya virALatha ja vA vAjI yatko'pi karmabhiH karma bhuJjAno'pi na badhyate // " -zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta zrI samayasAra kalaza. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (504) gadaSTisamuccaya zaktinI niruddhatAthI marate nathI; tema ajJAnIone rAgAdi bhAvenA sadUbhAvathI baMdhakAraNa e pUrva karmane udaya upabhegavatAM chatAM, amogha jJAnasAmarthyavaDe karIne rAgAdi bhAne abhAva sate tenI zaktinI niruddhatAthI jJAnI baMdhAto nathI.-Ama jJAnanuM sAmarthya che. (2) jema madha pIte puruSa aratibhAve karIne madavALo thato nathI, tema dravyanA upabhegamAM arata e jJAnI baMdhAtuM nathI. koI puruSa madya prati tIvra aratibhAva pravartate heI madya pItAM chatAM tIvra aratinA sAmarthyathI madavALe thatuM nathI, tema rAgAdi bhAvanA abhAve sarva dravyoga prati tIvra virAgabhAva pravartate hoI, viSaye upabhegavatAM chatAM, jJAnI tIvra virAgabhAvanA sAmarthyathakI, baMdhAto nathI.-A vairAgyanuM sAmarthya che." Ama tIrthaMkarAdi samyagadaSTi samartha jJAnI puruSanI vAta nyArI che. teo pUrva karmathI prerAIne prArabdhodayathI saMsAramAM rahyA hoya to paNa te saMsArathI para-asaMsArI che, ne bhega bhegavatAM chatAM nathI bhegavatA,-e parama adbhuta mokSe nitta vairAgya temane hoya che! kAraNa ke temanuM zarIra-kheLIyuM saMsAramAM che, mare tana: > paNa citta to mokSamAM ja che. zrImAna haribhadrasUrijIe kahyuM che tema mokSe vitta ma tanu " "lekamAM vartatA jJAnI gInI pravRttio kAjhayaMtranI pUtaLIonA nRtya jevI hoI temane bAdhArthe thatI nathI, ane kAnugrahanA hetupaNAthI A "yogamAyA" che, ema anya darzanIo paNa kahe che, ane emAM paNa dUSaNa nathI." "dAruyaMtrasthapAMcAlInRtyatulyAH pravRttayaH / yonino naiva vadhArca jJAnino DhortinaH " -zrI adhyAtmasAra. ane AvA apavAdarUpa parama samartha jJAnI samyagadRSTi AtmAnuM dRSTAMta zodhavAne ApaNe vadhAre dUra javAnI jarUra nathI. haju hamaNAM ja vartamAna yugamAM thaI gayelA parama tatvadraSTA zrImad rAjacaMdrajInA parama adhyAtmamaya jIvanavRttamAMthI AnuM jvalaMta udAharaNa maLI Ave che. e parama samyagdaSTi jJAnI puruSane pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM saMsAraprasaMgamAM rahevuM paDyuM hatuM, chatAM pratikSaNe temane tene atyaMta * "jaha visamuvabhujjato vejjo puriso Na maraNamuvayAdi / poggalakammarasudayaM taha bhuMjadi Neva bajjhae NANI // jaha majz2a pibamANo aradibhAveNa majjadi Na puriso / vumone karo : vi ja varlsari tadeva | "--zrI samayasAra, "kA virNa sukAye, paMtamUvinAyA ! vikalA phauiti mahaiiM, to te dhruva nirivarsa "--zrI vaMdittAsUtra, Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : dharmajanya bhAga paNa aniSTa,-caMdanaagnivat (505) atyaMta kheda vattA hatA, ane mahAmunivarone paNa duMbha evI parama udAsIna adbhuta vairAgyamaya bhAvanigraMthadazA ne utkaTa Atmasthiti temane vattatI hatI, akhaDa AtmasamAdhi anubhavAtI hatI,-e emanA AtmAnubhavamaya vacanAmRta parathI niSpakSapAta avaleAkanArane pade parde supratIta thAya che. paNa AvA apavAdarUpa (Exceptional -Extraordinary) jalakamalavat nile pa mahAnubhAva samyagdRSTi mahAtmAe virala ja hAya che, ati ati alpa hoya che. trikALa vairAgyavata temanA cittasamudranA tAga levAnuM ke anukaraNa karavAnuM khIjAnuM gajuM nathI; tema karavA jatAM khIjA prAkRta janA te khattA ja khAya! A aMge zrImad rAjacaMdrajInuM ja mananIya vacanAmRta che keH-- " viSayAdi icchita padArtha bhAgavI tethI nivRtta thavAnI icchA rAkhavI ane te krame pravarttavAthI AgaLa para te viSayamUrchA utpanna thavI na sabhave ema thavu kaThaNa che, kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nirmULapaNu' thavu. sabhavatu nathI. mAtra udaya viSaye bhAgavyAthI nAza thAya; paNa jo jJAnadazA na heAya te viSaya ArAdhatAM utsuka pariNAma thayA vinA na rahe; ane tethI parAjita thavAne badale viSaya vamAna thAya. jene jJAnadazA che tevA puruSA viSayAkAMkSAthI athavA viSayane anubhava karI tethI virakta thavAnI IcchAthI temAM pravarttatA nathI, ane ema jo pravarttavA jAya teA jJAnane paNa AvaraNu AvavA ceAgya che. mAtra prArabdha sabaMdhI udaya hAya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnI puruSanI bhogapravRtti che. te paNa pUrvapazcAt pazcAttApavALI ane maMdamAM maM piraNAma sayukta heAya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA udbhavane arthe viSaya ArAdhavA jatAM te ghaNu* karI khaMdhAvA saMbhava che, kemake jJAnI puruSa te prasaMgane mAMDa mAMDa jItI zakayA che, teA jenI mAtra vicAradazA che evA puruSanA bhAra nathI ke te viSayane evA prakAre jItI zake."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 499 (591) ja che. chatAM caMdananA svabhAva che. tema dharma Ama sAmAnyapaNe dharmAMjanita bhoga paNa anartharUpa thai paDe che e niyama che, chatAM samyagdaSTi jJAnI puruSavizeSane tema nathI paNu thatA e apavAda che. atre caMdananuM dRSTAMta ghaTe che. caMdana jo ke svabhAvathI zItala caMdananA agni agni vanane khALe ja che, kAraNa ke tevA tenA paNa khALe paNa svabhAve zItala--zAMtiprada chatAM, dharmajanita bhAga paNa aMtardAha upajAve ja che. kavacit apavAde caMdananeA agni matrathI sa'skAravAmAM AvatAM maMtrasiddha vidyAdhara puruSane nathI paNa dajhADatA. tema keI apavAdarUpa tIrthaMkarada samyagdaSTi jevA uttama puruSavizeSane dhama janita bhoga ana hetu nathI paNa thatA. kAraNa ke tevA bhAvitAtmA Atma-vidyAdhara puruSAe anAsakta bhAvathI vAsanAnuM viSa kADhI nAMkhyu hoya che. eTale temane bhoganuM jhera caDatuM nathI! bIjA ajJAnI jAne Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) yogadaSTisamuccaya je AzravanuM-karma AgamananuM kAraNa thAya che, te ja teone parizravanuM-kanigamananuM kAraNa thAya che! ne jANavA je sivA, parisaMvA re AvA - zrI AcArAMga sUtra "hata AsavA parisavA, nahiM inameM saMdeha; mAtra daSTi kI bhUla hai, bhUla gaye gata eha"--zrImad rAjacaMdrajI A uparathI phalitArtha e che ke samyagdaSTi puruSane dharmajanita bhega paNa manane aniSTa lAge che, puNyodayathI sAMpaDela bhoga paNa akAre lAge che, kAraNa ke te sArI peThe che ke-A viSayabhoga AtmAne pramAdanA-svarUpabhraSTa karavAnA dharmajanya bhega kAraNa che, mATe enI aMDAse paNa utaravA yogya nathI. ema samajI paNa aniSTa te viSayabhoga icchatA ja nathI ane tethI bhAgato ja phare che. paNa pUrva prArabdhadayathI kavacit tema na banI zake, te satata ceta rahI anAsakatabhAve-anAtmabhAve bhogavI te kamane kheravI nAMkhe che, paNa baMdhAte nathI ! te avinAzI jANe pudgalajAlano tamAso joI rahyo hoya ema kevaLa dRSTAbhAvesAkSIbhAve varte che. tathA bhogAtadicchAviratiH skaMdhabhArApanuttaye / skaMdhAntarasamAropastatsaMskAravidhAnataH // 161 // tti -monA-bhegathakI, taSiAvitiH-tenI-bheganI IcachAnI virati,-tAkAlikI, zuM? te ke - raMdhamApanutta-kaMdhabhAra dUra karavA mATe, sRdhAntaramAro-ske dhAntara samArapa varte che, bIjI khadha pAdavA barAbara che,-zA kAraNathI? ke-tarasaMvidhAna -tenA saMskAravidhAnathI. tathANakAre karmabaMdhathI aniSTa evA bhAgasaMskAranA vidhAnathI, tatvathI tenI icachAnI anivRttine lIdhe. ema pAMcamI daSTi kahI. A daSTi sate, bIjA yogAcAryoe paNa alau-alelupatA Adi guNo kahyA che. kahyuM che ke " alaulyamArogyamaniSThuratvam , gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca, yogapravRtteH prathamaM hi cihnam // maitryAdiyuktaM viSayeSvacetaH, prabhAvavaddhairyasamanvitaM ca / dvandvairadhRSyatvamabhISTalAbhaH, janapriyatvaM ca tathA paraM syAt / / doSavyapAyaH paramA ca tRpti-raucityayogaH samatA va gurvI / vaidrinAroDatha mA thI-rnivanacAca tu vimetA ityAdi. arthAta-(1) alaulya-alelu55NuM, (2) Arogya. ( 8 ) aniSpharapaNuM-akaThorapaNuM, Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : bhegathI IrachAnivRtti na thAya (507) bhegathakI icchA-virati te, tasa saMskAra kare5;. aMdhabhAra utAravA, sakaMdhAtara Aropa, 161. artha :-bhegathakI tenI IcchAvirati te khAMdha para bhAra dUra karavA mATe bIjI khAMdha para lAdavA barAbara che,-tene saMskAra vidhAnane lIdhe. vivecana tyAre kaI kaheze ke-viSayabhegathI tenI icachAnI nivRtti thaze, bhega bhegavyAthI enA pratye kaMTALo-vairAgya Avaze, te te mAnavuM paNa khoTuM che. kAraNa ke bhegathI tenI IcchAvirati thavI, te to eka khAMdhethI bhAra utArI bIjI khAMdhe bhogathI bhAra ApavA barAbara che, kAraNa ke tenA saMskAra te cAlu ja che. IcchAnivRtti jema kaI bhAravAhaka eka khAMdhe bhAra upADatAM thAkI jAya, eTale na thAya bIjI khAMdhe bhAra Ape che, paNa bhAra mUkI dete nathI; tema bhagavAMcchaka eka viSayathI thAke-kaMTALe eTale tenI IcchAthI virAma pAmI bIjo viSaya pakaDe che, paNa mULabhUta viSayavAsanAne mUkI dete nathI, mATe bhegathI tenI IcchAvirati thavI zakya nathI. kAraNa ke bhegasaMskAra chUTayo nathI-vAsanA TaLI nathI, eTale viSayamAMthI viSayAMtara thayA ja kare che. Ama bhoga thakI je IcchAvirati thavI te te tatvathI IcchA anivRttirUpa ja che, kAraNa ke vAsanAne anubaMdha cAlu ja che !* Ama jANI A samyagadaSTi puruSa bhogecchAthI dUra rahe che; viSayavAMcachA tyaje che, viSayavAsanAno tyAga kare che ane kadAcit pUrvakarmavege puNyAnubaMdhI puNyanA prabhAve - prApta bhAgasaMpattine upabhoga kare che, te paNa anAsaktabhAve-anAtmapudgala jAla bhAve jalakamalavat nilepa rahIne ja kare che, eTale te temAM baMdhAte tamAsI re" nathI ane karma bhogavIne chUTI jAya che. A samyagadaSTi puruSanI (4) zubha gaMdha, (5) alpa mUtra-purISa -A gaprattinuM prathama cihna che. (6) maitrI AthiI yukta citta, (7) viSamAM aceta evuM citta, (8) prabhAvavaMta citta, (9) ane haiyathI yukta evuM citta. (10) dhaMdhothI adhRSyatva - ISTa aniSTa, lAbha-alAbha Adi ThaMdhothI nahi gabharAvApaNuM. (11) ane janapriyapaNuM-A bIjuM cihna che. (12) doSane apAya-dUra thavuM te, (13) ane parama tRpti, (14) aucitya yoga, ( 15 ) ane bhArI samatA, ( 16 ) vairAdine nAza, ( 17 ) ane RtaMbharA buddhi,-A niSpanna veganuM cihna che. ahIM paNa A akRtrima guNasamUha ahIMthI ja (A daSTithI ja) AraMbhIne joDavo. x "siddhathA viSayasaukhyasya vairAgyaM varNayati ye / mataM na yujyate teSAM yaavdrthprsiddhitH| apraastvbhrmaaduccairvaaptessvpynNtshH| kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // viSayaiH kSIyate kAmo nedhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUya evopavardhate // " adhyAtmasAra, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (508) gadaSTisamuccaya Azcarya ghaTanA che. kAraNa ke te zuddha AtmasvarUpane daSTA-jJAtA heI, pudgalanI bAjumAM sapaDAtuM nathI, ane A badhuM rUpa-rasa-gaMdha-parza -zabdamaya pudgalane tamAse che, "avadhU! naTa nAgaranI bAjI" che ema jANI, mAtra dRSTArUpe-sAkSIbhAve te tamAso joyA kare che, ane maphatamAM AnaMda mANe che ! kAraNa ke je cidAnaMdaghananA suyazane vilAsI che, te para vastunI AzA kema rAkhe? aMze hoya Iha avinAzI, pudgala jAla tamAsI re; cidAnaMdaghana suyaza vilAsI, te kima parane AzI re? te guNa", da, sajhA.1-6 jagatane, jagatnI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. "zrImad rAjacaMdrajI. UR yogasAdhanAthI prApta guNagaNa A pAMcamI daSTimAM vaLI alaulyAdi bIjA guNo je anya yogAcAryoe paNa kahyA che, te paNa ghaTe che, te A prakAre -(1) alelupatA-samyagadaSTi puruSane viSaya vAsanA naSTa hoya che, athavA ati maMda hoya che, meLI paDI cogapravRttinA gayelI hoya che, eTale tene viSayalelupatA saMbhavatI nathI. samyagaprathama cihana dRSTi jIva viSaya mATe jhAMvAM nAkhatuM nathI ke te mATe talapApaDa thata ja nathI. pUrva prArabdhodayathI prApta bhoga paNa te anAsaktapaNe amUcchitapaNe bhogave che. (2) Arogya-gasAdhananA prabhAvathI samyagadaSTine Arogya varte che. mana-vacana-kAyAnA ganI zuddhithI tathA viSaya alelupatAthI roga hoya te nAbuda thAya che ne na thatuM nathI. Arogya sAMpaDe che. (3) anipparapaNu-samyagadaSTinA manapariNAma atyaMta komaLa thaI jAya che, dayA-anukaMpAthI A bhInA bane che. eTale tenAmAM kaI paNa prakAranuM niSpharapaNuM hotuM nathI, paNa kusuma samuM kamaLapaNuM, mRdupaNuM ne dayAdrapaNuM ja hoya che. devacaMdrajIe gAyuM che tema "bhAva dayA pariNAmane eha ja che vyavahAra." (4) zubhagadha-yegI puruSane yogasiddhinA prabhAvathI zarIrane parimala paNa sugaMdhI-suvAsita banI jAya che, kAMti prasannatA Adi paNa vadhe che. (5) apa mUtra-purISa-yegasAdhanAthI zarIramAM koI evI prakriyA thAya che ke jethI zarIranA mala sukAI jaI malamUtra paNa thaDA thAya che, laghunIti-vaDInIti alpa bane che. ItyAdi gapravRttinA prathama cihna che, prathama vAnakIrUpa che. A badhAM lakSaNe yogasAdhanAnA prAraMbhamAM jaNAya che. "acapala roga rahita niSphara nahi, a95 hoya doya nIti; gaMdha te sAro re kAMti prasannatA, susvara prathama pravRtti... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!" zrI e. sa. -1 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : yogasAdhanAthI prApta guNagaNuM (509) (6) mitrI Adi yukta citta-AgalI dRSTiemAM karelI gasAdhanAthI citta mitrI Adi bhAvathI bhAvita hoya che. (7) viSaye pratye aceta-viSaya pratye citta aceta hoya che. (8) prabhAvavaMtapaNuM-ga prabhAvathI yegI puruSane bIju cihana koI era prabhAva jhaLake che. jethI sAme mANasa aMjAI jAya che, ne tenA para camatkAranI svAbhAvika chApa paDe che. jenI puruSane jotAM ja A kaI prabhAvika puruSa che evI svayaMbhU sahaja asara upaje che. (9) dhairyavaMtapaNuMparama AtmanirbhayatAthI megI samyagadaSTi puruSanuM bairya asAdhAraNa-alaukika hoya che. (10) dvandra adhRSyatva-sukha-duHkha, rAga-dveSa, lAbha-hAni, mAna-apamAna, harSa-zeka, janma-mRtyu Adi dvadvothI yegInuM avRSyapaNuM hoya che. arthAt te te dvandothI samyagadaSTi puruSa kSebha pAmatA nathI, calAyamAna thatA nathI, gAMjyA jatA nathI, DaratA nathI, gabharAtA nathI. te te drone bhAra nathI ke yegI puruSane vALa vAMke karI zake. (11) janapriyatva-AvA samyagadaSTi puruSa kapriya hoya che. emanuM darzana thatAM lokone AnaMda upaje che, ane kudaratI prema kure che, evA te priyadarzana hoya che.-A badhA yoganA bIjA cihna che. dhIra prabhAvI re Agale yegathI, mitrAdika yuta citta; lAbha ISTane re ThaMdra adhULyatA, janapriyatA hoya nitya....dhana dhana" -zrI roga sa. 6-2. (12) deSa vyapAya-rAga, dveSa-moha Adi doSa dUra thAya che, athavA atyaMta maMda thAya che, meLA paDe che. jema jema samyagadarzananI daDhatA thAya che, tema tema rAga zreSa-meha e trideSanuM jora ochuM thatuM jAya che. (13) parama tRptiniSpanna theMganA AtmAdhIna evA AtmAnubhavathI upajatA sukhathI samyagdaSTine parama cihana tRpti upaje che. zuddha caitanyarasanA AsvAdathI te eTalA badhA AtmatRpta thaI gayela hoya che, eTalA badhA dharAI gayela hoya che, ke tene pachI bAkasabukasa jevA bIjA rasa gamatA nathI. (14) aucitya coga-samyagadaSTi sarvatra aucityathI-ucitapaNe, ghaTitapaNe pravarte che. jyAM jyAM je yaMgya che tyAM tyAM te te Acare che. (15) bhArI samatA-samyagadaSTine sarvatra keI apUrva samatA varte che. (16) vairAdi nAza-samyagadaSTine vaira-virodha, kaleza Adine nAza sahajamAM thaI jAya che, kAraNa ke vaira virodhAdi karIne kaI gAMThe bAMdhavA che? ema samyagadaSTi vicAre che. temaja ahiMsaka samyagadaSTinA sanidhAnamAM vairAdine nAza thAya che, evo temane ugra mahAprabhAva vatte che. yegI puruSonI hAjarImAM hiMsaka prANIo paNa potAnA jAtivaira bhUlI zAMta thaI jAya che. (17) RtaMbharA buddhi"Rd vimartari RtaMmara' arthAta ta eTale satyane ja je dhAraNa kare che, kadI paNa viparyayathI AcchAdita thatI nathI te taMbharA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (510) yogadRSTisamuccaya buddhi samyagdaSTine pragaTe che. A RRtabharA buddhine prAtibha jJAna paNa kahe che. te zrutajJAna ne anumAna karatAM adhika che, kAraNa ke zruta ne anumAnane viSaya sAmAnya che, RtaMbharAnA viSaya vizeSa che. A RtabharA buddhi adhyAtmaprasAdathI-adhyAtmanI prasannatAthI upaje che- atyaMta AtmazuddhithI pragaTe che.--A badhA niSpanna--siddha yAganA lakSaNa che. ane te pAMcamI dRSTithI mAMDIne pragaTatA pAme che. " nAza doSane re tRpti parama lahe, samatA ucita sayeAga; nAza vairanA re buddhi RtabharA, e niSpannaha yAga....dhana dhana cihna caiAganA 2 je paragraMthamAM, ceAgAcAraja dITha; pAMcamI dRSTithakI savi joDIe, ehavA teha garITha....dhana dhana " E pAMcamI sthirA dRSTinA sAra zrI yA. sajjhA0 6-3-4 A sthirA dRSTimAM--(1) dana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evu... hAya che, ( 2 ) pratyAhAra nAmanuM pAMcamu ceAgAMga prApta thAya che, (3) bhrAMti nAmane pAMcamA cittadoSa TaLe che, ane (4) sUkSmaSa nAmanA pAMcamA guNa sAMpaDe che. A dRSTivALA samyagdarzanI jJAnI puruSane ajJAnAMdhakArarUpa tame'thinA vibheda thayeA hAya che, eTale tene samasta sa'sArasvarUpa tenA kharA svarUpamAM dekhAya che. A sarva bhavaceSTA te buddhimaMtane mana khAlakanI dhUligRhakIDA jevI asAra ane asthira bhAse che, samyak pariNata zrutajJAnathI prApta thayelA vivekane lIdhe te sa bAhya bhAvene mRgajala jevA, gaMdhava'nagara jevA, ane svapna jevA dekhe che, amAhya-AMtar evI kevala nirAbAdha ne nirAmaya je jJAnajyAti che te ja atre parama tattva che, bAkI bIjo badhA uplava che,-ema jene viveka upajyA che evA A samyagdaSTi dhIra satpuruSA tathAprakAre pratyAhAraparAyaNa hAya che; arthAt viSayAmAMthI iMdriyAne pAchI khecI le che-- viSayavikArAmAM iMdriyAne joDatA nathI; ane dharmane bAdhA na upaje ema tattvathI yatnavaMta rahe che. alakSmInI sakhI evI lakSmI jema buddhimatAne AnaMdadAyI thatI nathI, tema pApanA sakhA evA bhAgavistara prANIene AnaMdadAyI thatA nathI, kAraNa ke pApane ane bhAgane saMbaMdha eka bIjA vinA na cAle evA avinAbhAvI che, arthAt bhAga che tyAM pApa hAya che ja. prANIonA upaghAta sivAya bhoga sabhavatA X adhyAtmaM nirvicAratvavaizAraye prasIdati / RtaMbharA tataH prajJA zrutAnumitito'dhikA / " ic --zrI yazAkRta dnA dvA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi: sthirASTinA sAra, kaLaza kAvya (511) nathI, mATe bhegathI pApa ja che, ema jANI dharmiSTha evA samyagdaSTi puruSa viSayabhAgathI virAma pAmavA ja icche che. vaLI dhamathI paNa upajatA bheAga prAye anathakArI thaI paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda upajAve che. jema zItala ca'danathI upajele agni paNa dajhADe che, tema dhajanita bhAga paNa tApa pamADatA hAi sabhyadRSTi puruSane aniSTa lAge che. tema ja-bhAgathI bhAga-icchAvirati mAnavI, te te eka khAMdhethI bhAra utArI khIjI khAMdhe lAdavA kharAkhara che. tethI kAMI bhAra uttaratA nathI, paNa bhAraneA saMskAra cAlu ja rahe che. tema bhogathI bhoganI IcchA virAma pAmaze . ema mAnavuM te brAMti che, kAraNa ke tethI teA UlaTA bhAgecchAnA navA navA saMskAra cAlu rahe che, ane viSayatRSNAne lIdhe bhogecchAnI nivRtti thatI nathI.-ema samajI samyagdaSTi puruSa jema bane tema bhogane dUrathI vavA prayatnazIla rahe che, arthAt viSayeAmAMthI iMdriyAne pAchI khe`cI levArUpa pratyAhAra kare che. vaLI ceAgasAdhanAthI prApta thatA bIjA alelupatAdi cihna paNa je anya ceAgAcAryae kahyA che, te paNa A pAMcamI dRSTithI mAMDIne pragaTe che. ( jue pR. 506) sthirAdaSTinuM' koSTaka 11 darzIna ratnaprabhAsamanitya yAtrAMga pratyAhAra doSatyAga bhrAMtiyAga guNuprApti sUkSmASa aleAlupatAdi --; kaLaza kAvya -- cApAI dana ratnaprabhA sama nita, pratyAhAre iMdriya jIta; kRtya kare sahu bhrAMti rahita, yAgI sUkSma sukhAdha sahita. 112 graMthibheda taNe suprabhAva, vedyasa'vedya pade sthira bhAva; vItI mAha adhArI rAta, bhedajJAnanuM thayuM prabhAta. 113 kSIra-nIra jyama jANI ledya, svapara vastunA karI vibheda; yeAgI huMsa zuddha mAnasa rame, parapariNati AtmAnI vaye 114 khAla dhUligRhakrIDA samI, bhavaceSTA lAge vasamI; mRgajala ne svapnAdi samAna, dekhe bhAvA bAhya sujANu. 115 guNasthAna 4-5 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (512) yogadaSTisamucaya abAhya kevala ti eka, nirAbAdha nirAmaya cheka; teja parama ahiM tatva pramANa, bAkI badhA upaplava jANuM. 116 ema vivekI dhIra mahaMta, pratyAhAra sadAya karaMta, viSayomAMthI iMdriya hare, Asakti bhoge nA dhare. 117 jeha harAyA che jemAM viSayamAM dharatI bahu prema haThathI haThAvI iMdriya teha, svarUpamAM joDe guNageha 118 pApa taNe mitra ja che bhoga, yoga pratye roga ja che bhoga; bhoga bhujaMga taNe che bhoga, iche kayamayegI te bhoga? 119 dharmathI paNa sAMpaDate bhoga, tene paNa game nahi ga; upa zItala caMdana thakI, te agniya vana bALe nakI. 120 bhogathI icchA taNe virAma, kadI na thAye-vadhe ja kAma; eka khAMdhethI utArI bhAra, bIje lAda te avadhAra! 121 ema ciMte yegI niSkAma, AtmArAmI te guNadhAma; viSayaviSane dUrathI tyaje, AtmasvarUpa amRtane bhaje. 122 aSTa mahAsiddhi nava nidhi, yogane heye saMnidhi; vibhUti sau dAsI thaI phare, AvI svayaM yegIne vare. 123 te sAmI nava daSTi kare, gI samyagadaSTi khare! anaMta jyAM AtmAnI Rddhi, tyAM kuNa mAtraja labdhi siddhiH 124 besI svarUpanA gharamAMhi, yegI sAkSI bhAve AMhi; pudgalajAla tamAse juve, lIlA lahera maphata anubhave. 125 dharmataNI bAdhA parihara, tatvathI dharma yatna ja kare; AtmadharmamAM sthiratA dhare, bhagavAn mananaMdana pada vare. 126 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne paJcamI sthiraadRssttiH|| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi ane tathA prakAre chaThThI daSTi kahI dekhADavA mATe kahe chejAntAvAtAM zI dhAra I ato'tra nAnyamunnityaM mImAMsA'sti hitodayA // 162 // kAMtA daSTi chaThThImAM, je kahyuM hamaNAM ja teha badhuMye hoya che, anya prItine kAja, heya para ahiM dhAraNA, ethI anyamuda naya; mImAMsA vaLI sarvada, hiteyayuta hoya, 16ra artha-kAMtA daSTimAM A nitya darzanAdi anyane prIti kAraNa thAya che, tathA parA dhAraNa hoya che; ethI atre anyamud hotI nathI ne nitya hiteAdayI mImAMsA hoya che. vivecana chaThThI diThThI re have kAMtA kahuM, tihAM tArA prakAza; tatvamImAMsA re daDha hoya dhAraNA, nahiM anya kRta vAsa... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!'"--zrI. e. da. sajhAya -5 vRtti:-hanAthAma-kAnA dRSTimAM, taTu-A, anaMtara-hamaNuM ja kaheluM nityadarzanAdi bIra-bIjAonI prIti artha thAya che nahi ke dveSa arthe. tathA bAraNA pA-parA-pradhAna dhANA hoya che. "cittane dezabaMdha' e dhAraNAnuM lakSaNa che. kahyuM che ke-"sezavapattitha dhANA" (pA. rU. 1). bato-A dhAraNAthakI, zatra-A dRSTimAM, nAthakuTu-anyamud nathI hatI, anyatra harSa nathI hota,-tyAre te te pratibhAsanA aAgane lIdhe. tatha-nitya-nitya, sarva kALa, mInasADatti-savicArAtmikA mImAMsA hoya che, eTale ja kahyuM-tiyA-hiteAdayavALI,-samyagrajJAnanA phaLapaNue karIne. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (514) gadaSTisamuccaya A chaThThI kAMtA daSTimAM (1) A je hamaNAM ja kahyuM te nitya darzanAdi badhuMya hoya che, ane te bIjAone prIti upajAve che-nahi ke dveSa. (2) parama dhAraNuM hoya che. dhAraNA eTale cittane dezabaMdha. (3) ane A dhAraNAne lIdhe atre anyamudda hetI nathI, arthAt anyatra harSa hoto nathI, kAraNake tyAre te te pratibhAsane ayoga hoya che. (4) tathA nitya-savakALa savicArAtmaka mImAMsA-tattvavicAraNA hoya che, ke je samyaga jJAnanA phaLa5Nue karIne hidayavaMtI hoya che. A dRSTine "kAMtA" nAma ApyuM che, te yathArtha che. kAraNa ke A daSTimAM kAMtA eTale pativratA strI je paramArthabhAva hoya che. jema pativratA A gharanA bIjAM badhAM kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A daSTivALe samyagadRSTi puruSa bhale bIjuM saMsAra saMbaMdhI kAma karate hoya, paNa tenuM citta sadAya zrutadharmamAM ja lIna rahe che. athavA kAMtA eTale priyA-hAlI lAge che. A draSTimAM rithati karato puruSa kAMta-kamanIya-parama ramya bhAse che, eTale anya ivene bahu priya-hAlo lAge evo janapriya hoya che, eTale A daSTine paNa kAMtA" nAma ghaTe che. athavA A daSTi yogIjanene bahu priya che, eTale paNa te yaMtA che. Ama kharekhara "kAMtA" evI A chaThThI draSTimAM pAMcamI daSTino je nitya darzanAdi guNagaNa kahyo, te te hoya ja che, paNa te vizeSa nirmaLapaNe. eTale nityadarzana, sUkSma bodha, pratyAhAra, bhrAMtityAga Adi atre avazya anuvarte che ja, ane tenI era baLavattaratA varte che. atre je darzana thAya che te sthira daSTinI peThe nitya-apratipAtI hoya che, paNa vadhAre nirmala ane baLavAna hoya che. tene tArAnI upamA ghaTe che, kAraNa ke tArAne prakAza ratnanI jema sthira hoya che, paNa tenA karatAM vadhAre baLavAna tejasvI hoya tihAM tArAla che. tArAne prakAza AkAzamAM nitya camake che, sadA sthira hoya che, tema prakAza" A dRSTivALA samyagRSTi puruSane samyagadarzanamaya bodha-prakAza cidA kAzamAM nitya jhaLahaLe che, sadA sthira prakRtithI sthita ja varte che. atre darzana arthAt AtmAnubhavajanya sazraddhAvaMta beya eTale badho spaSTa hoya che ke te tArAnI peThe cidAkAzane niraMtara udyotamaya karI mUke che. vaLI tArA jema AkAzamAM nirAlaMbana chatAM nitya prakAzI rahe che, tema A daSTine bodha paNa nirAlaMbana chatAM sadA cidAkAzane prakAzamAna kare che. ane jJAnInuM A nirAlaMbanapaNuM paNa prathama te parama jJAnI evA prabhunuMparamAtmAnuM avalaMbana levAthI pragaTe che, kAraNa ke A dustara bhavasamudra paNa te zuddha sahajAnmasvarUpa prabhunA prabala avalaMbanathI gopada samAna banI jAya che, ane te prabhunA ja avalaMbanabalathI AtmA niravalabanapaNuM pAmI nija guNarUpa zuddha naMdanavanamAM rame che. eTale ja AvA A samyagdazanI puruSano bAdha atyaMta sUkSama hoya che. dravyAnu Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi : tArA sama prakAza- su dhAdi, dhAraNa (515) ga ne tenA marmarUpa rahasyane samyagadaSTi puruSa tatvathI samyapaNe jANe che. tenI zrata-anubhavanI dazA pratisamaya vadhatI jAya che ne tene zuddha sahajAtmasUkSma bodha svarUpane avabhAsa thAya che. svapara bhAvane parama viveka karavArUpa sUkSama bodha atre adhika baLavattara hoya che, atyaMta sthira heya che. huM dehAdithI bhinna e zuddha caitanyasvarUpI AtmA chuM, evuM pragaTa bheda jJAna atra atyaMta daDha bhAvanAvALuM hoya che. eTale te samyagadaSTi puruSa bhAve che ke-caitanya zaktimAM jene sarvasva sAra vyApta che e A AtmA ATale ja che, enAthI atirikta (jUdA) A sarveya bhAva paugalika che. A anAdi avivekarUpa mahAnATyamAM varNAdimAna pudgala ja nAce che-anya nahiM; ane A chava te rAgAdi pugala-vikArathI viruddha evI zuddha caitanya dhAtumaya mUrtirUpa che."--evI daDha AtmabhAvanAne lIdhe "caitanyathI rikta-khAlI evuM badhuMya ekadama cheDI daI, atyaMta skuTa evA ciTUzaktimAtra AtmAne avagAhIne teo vizvanI upara taratA rahI, A anaMta evA sAkSAt paramAtmasvarUpa AtmAne AtmAmAM anubhave che."--A sUma baMdha hovAthI samyagudaSTine kyAranIye mithyAtvajanya brAMti TaLI che ane parama zAMti maLI che, kAraNa ke anAtma evI para vastumAM Atmabuddhi e ja mukhya bhrAMti che, e ja mithyAtva athavA avidyA che, AtmAmAM ja Atmabuddhi e ja samyakatva athavA vidyA che, e ja vizrAMti che, e ja ArAma che, e ja virAma che, e ja virati che, ane e ja zAMti che. para vastumAM AtmabrAMti e ja jIvane moTAmAM moTo rega che, ane te AtmabrAMtithI ja cittabhrAMti ane bhavabhrAMtirUpa anaMta duHkha upaje che. samyagadaSTi jJAnI puruSane te A AtmabrAMtirUpa mahAraga sarvathA dura thaye che, eTale teo svasvarUpamAM vizrAMta thaI, svarUpaikaniSTha banI parama AtmazAMti anubhave che. Ama parabhAvamAM AtmabuddhirUpa mUlagata bhrAMti TaLI hevAthI, ane AtmAmAM ja AtmabuddhirUpa svarUpavizrAMtimaya parama zAMti maLI hovAthI, A jJAnI samyagadaSTi puruSa parabhAvamAMthI AtmAne pAcho kheMcI le che-pratyAhUta kare che. eTale te pratyAhAra para pariNatimAM ramatA nathI, paravastumAM AtmAne muMjhavavA detA nathI mehamUcchita thavA detA nathI, paNa nija AtmapariNatimAM ja rame che. *"cicchaktivyAptasarvasvasArI jIva iyAnayam / ato'tiriktAH sarve'pi bhAvAH paudrAlikA amii| asminnanAdIni mahatyavivekanATaye, varNAdimAnnaTati pudgala eva nAnyaH / rAgAdipudgalavikAraviruddhazuddha-caitanyadhAtumayamUrtirayaM tu jIvaH // sakalamapi vihAyAhnAya cicchaktiriktam , sphuTataramavagAhya svaM ca cicchaktimAtram / imamupari tarantaM cAru vizvasya sAkSAt , kalayatu paramAtmAtmAnamAtmanyanantam // " zrI amRtacaMdrAcAryajIta - zrI samayasAra kalaza. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (516) gadaSTisamuccaya teo paugalika viSayabhegathI niraMtara dUra dUra bhAge che, ane kAcabAnI jema viSayamAMthI idrine pratyAhAra kare che-pAchI kheMcI le che. eTale emanI AzravabhAvanI cAla sahejeanAyAse chUTI jAya che, ane ugra saMvara dazA pragaTe che. jethI teone AtmA pote ja sAkSAt saMvararUpa thAya che, savarUpagupta bane che. Ama nityadarzana-pratyAhAra Adi pAMcamI daSTinA guNagaNuno AtmalAbha atra chaThThI draSTimAM vizeSa prabaLapaNe-nirmaLapaNe anuvara che ja. AvA parama udAra guNasaMpanna samyagadaSTi sanduruSane dekhIne anya jIne paNa temanA pratye svAbhAvika prema kure evI temanI janapriyatA hoya che. A mahaMtonA svarUpAcaraNarUpa cAritrane kaI e muMgo mahAprabhAva svayaM kure che, ke temane jotAM ja bIjA ne temanA pratye kudaratI prema-bahumAna upaje che. yoganuM chachuM aMga-dhAraNA "jinarAjanI sevA karavI, dhyeya dhyAna dhAraNA dharavI."--zrI devacaMdrajI A dRSTimAM dhAraNA nAmanuM chaThThuM coga aMga prApta thAya che, kAraNa ke pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM aMga sAMpaDyA pachI svAbhAvika krame dhAraNa thAya che. dhAraNuM eTale cittane dezabaMdha, cittane amuka maryAdita dezamAM-kSetramAM bAMdhI rAkhavuM-dhArI vibhAva nivRtti rAkhavuM te dhAraNA, ema tenI vyAkhyA che. manamarkaTa cAre kora bhramaNa svabhAva pravRtti karavAno ati caMcala svabhAva dharAve che, tene nAsAgra AdimAM sthira karavuM, athavA zrutaskaMdhanA niraMtara ArohaNa-avarohaNamAM rokI rAkhavuM, prabhubhaktirUpa khIlAmAM premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhavuM, athavA zuddha AtmaciMtananA vyApAramAM dhArI rAkhavuM te dhAraNA che. (juo pR. 212-213) AtmAne parabhAvamAMthI pratyAhuta karepAcho kheMca te pratyAhAranuM kAma che, ne tene AtmabhAvamAM dhArI rAkha te dhAraNanuM kAma che. Ama cittane viSayomAMthI vyAvRtta karI AtmabhAvamAM ja pravRtta karavuM, AtmasvarUpa dharmamAM ja dhArI rAkhavuM evI zuddha dhAraNA samyagadaSTi yegI puruSa dhare che, ke je aMte tattAnaMdamaya pUrNa samAdhimAM layane pAme che. AvI uttama AtmadhAraNavALA samyagRSTi jJAnI puruSa para pariNati* cheDI daI, bhedavAdonuM khaMDana karI, udita akhaMDa evA pracaMDa jJAnamaya svabhAvamAM sthiti kare che, te pachI tene bIjI kartA-karma pravRttine avakAza kayAMthI hoya che athavA paugalika karma baMdha kayAMthI hoya?" AvI adabhata AtmasvabhAva dhamamaya * "parapariNatimujjhat khaMDayajhedavAdA-nidamuditamakhaNDaM jnyaanmunycnnddmuccaiH| nanu kathamavakAzaH kartRkarmapravRtteriha bhavati kathaM vA paudgalaH krmvndhH||" (ItyAdi vizeSa mATe juo)-zrI samayasArakalaza. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA duSTi : anyamuda-"mane na game te bIjAne saMga' (517) dhAraNavALA bhedajJAnI samyagadaSTi puruSa AtmapravRttimAM ati jAgarUka-jAgatA hoya che, ane parapravRttimAM baherA, AMdhaLA ne mUMgA hoya che ! "aramakavRttAvattinA :, pavRttI viSayUH zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSada. anyamud doSane nAza. "dharma jinesara gAuM raMgazuM, bhaMga ma paDaze ho prIta...jinesara ! bIje mana maMdira ANuM nahiM, e ama kulavaTa rIta...ji." zrI AnaMdaghanajI. ane atre AvI svasvarUpamAM daDha avadhAraNarUpa dhAraNa hoya che, eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA daDha yegIne anyamud hotI nathI, anya sthaLe harSa upajate nathI, eka AtmA sivAya bIje kyAMya AnaMda thato nathI, kAraNa bIje mana- ke parama AnaMdanA nidhAna saccidAnaMdarUpI bhagavAna AnaMdaghana maMdira ANuM AtmAnA parama amRta sukhane rasAsvAda jeNe cAkhe heya, tene nahiM tenAthI anya evA "bAkasa bukasa" jevA tuccha viSayasukhamAM kema rasa AtmA ane Atmadharma zivAya tene bIjuM kaMI paNa kema game? AvA AtmArAmI samyagadaSTi jJAnI puruSane kevaLa AtmanimagnatAmAM ja AnaMda upaje che. eka kSaNa paNa e sukhane viraha te khamI zakatA nathI. ane anicchatAM chatAM kadApi karmajanya bAhya upAdhi prasaMgathI te amRtasukhasiMdhunA akhaMDa anubhavanamAM vipna Ave, te tethI tene AtmA atyaMta saMvedanavALe prazasta kheda anubhave che. -evI utkRSTa AtmAkAratA jJAnI puruSanI varte che. "manamehana tuma sanamukha nirakhata, AMkha na tRpatI amacI; mahatimira ravi harSa caMdra chavi, mUrata e UpazamacI.... huM te vAri prabhu ! tuma mukhanI."--zrI devacaMdrajI. kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSa parama AtmatatvanA evA parama bhakta hoya che, tenA pratye emane evI ananya prIti pragaTI hoya che, evo parama premapravAha pravahata hoya che, ke e zivAya bIje kayAMya emanuM citta caMcamAtra paNa rati mane na game che pAmatuM nathI. zuddha sahajAnmasvarUpa prabhu pratye temane evI apUrva bIjAne saMga prItaDI baMdhANI che, ke tene bIjAne saMga gamatuM nathI. mAlatI phUle je mahyo hoya te bhamaro bAvaLanI DALa para kema bese ? pavitra pravAhI ne zItala sugaMdhI gaMgAjalamAM je haMsa jhIlyo hoya, te azuci baMdhiyAra ne duHkhada dudhI khAciyAnA pANImAM kema rame ? atyaMta utkaMThAthI je "pIu pIu" japI Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 518) gadaSTisamuccaya jaladharanA jalanI pratIkSA karatuM hoya, te cAtaka bIjA jala sAmuM paNa kema jue? zItala chAyAprada ne phalabhArathI namra evA AmranI paMjarI maMjarI pAmI je madhura TahUkA karatI hoya, te kenilane phalakUla rahita uchA ne uMcA tADa jevA jhADa kema game? kamalinI dinakaranA kara vinA bIjAne kara kema rahe? kumudinI caMdra zivAya bIjAnI prIti kema kare ? gaurI girIza vinA ne lakSamI giridhara vinA potAnA cittamAM anyane kema cAhe? tema jJAnI puruSanuM citta paNa eka paramAtma tatva zivAya anyatra prIti kema dhare? (juo pR. 381-382) Ama A parama AtmatatvanA ananya premane lIdhe jJAnI puruSane temAM eTaluM badhuM tanmayapaNuM-ekAgrapaNuM thaI jAya che, ke tethI tenI dRSTimAM anya viSayane pratibhAsa paNa thatuM nathI ! samyagRSTi sapuruSanuM citta svarUpa-svadezamAM eTaluM badhuM rokAyeluM rahe che ke te ADe bIje kayAMya zuM banI rahyuM che, tenuM paNa te parama saMta avadhUtane bhAna rahetuM nathI ! -AvA parama adbhuta ananyamud bhAvanuM jIvatuM jAgatuM javalaMta udAharaNa zrImad rAjacaMdrajInA svAnubhavajanya sahaja vacanegAramAM sthaLe sthaLe sujJa vivekIne pratyakSa thAya che. jemake - rAtrI ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhega paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM ? hADa mAMsa ane tenI miMjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa ene ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jevuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI uThavuM gamatuM, nathI suvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM gamatuM, nathI asaMga gamata ke nathI saMga gamate, nathI lamI gamatI ke nathI alamI gamatI; ema che. ityAdi" (juo) zrImad rAjacaMdra. patrAMka 120. (133) kharekhara jJAnI samyagadaSTi puruSane ananyamubhAva AvI parAkASThAne prApta thayele varte che, tenuM A diggadarzana mAtra che. Ama A chaThThI daSTimAM anyamud nAmano chaThTho cittadoSa naSTa thAya che. Atmatattva karatAM anya sthaLe AnaMda-maMda pAma te anyamud athavA Ama mAMDelI gakriyA avagaNIne bIje ThAme harSa dharo, te paramArtharU5 ISTa kAryamAM aMgArAnA varasAda je che. (juo, pR. 86) mImAMsA tathA A chaThThI draSTimAM mImAMsA nAmane chaThTho guNa pragaTe che. pAMcamI daSTimAM sUkSmadha nAmane guNa pragaTyA pachI svAbhAvika krame mImAMsA guNa upaja joIe. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi: hiteAdayavatI mImAMsA (519) kAraNa ke jene sUkSmadha upaje che, te pachI te bedhanuM mImAMsana kare che, talasparzI savicAraNuM kare che, ahoniza UhApoha kare che, nitya manana-nididhyAsana kare che, niraMtara tatvaciMtana kare che. jema keI kherAka khAya te barAbara rasapUrvaka cAve te hojarImAM pAcaka rasanI barAbara utpatti thAya, ne tenI pAcanakriyA uttama thAya, ane pachI te rasa lehamAM ekarasa thaI sarva aMgane mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve; tema samyaga bedharUpa AhAra paNa rasapUrvaka barAbara cAvavAmAM Ave, arthAt punaH punaH manana karavAmAM Ave te uttama bhAvarUpa rasanI niSpatti thAya, ne zuddha AtmapariNatirUpa uttama pAcanakriyA thAya, ane pachI te pariNata rasa AtmAnA aMgeaMgamAM-pradezepradezamAM vyApta thaI tene zuddha AtmadharmanI puSTithI mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve. A daSTAMtathI mImAMsAno paramArtha samajAya che. eTale jJAnI samyagadaSTi puruSa dravya, guNa, paryAya, tene bhaMga, naya, pramANa, sat svarUpa, utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa tripadI, saptabhaMgI, AtmA, karma, vega Adi dravyAnugAMtagaMta sUkSama viSayonI talaspezinI avagAhanA kare che; svadravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM astipaNuM che, paradravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM nAstipaNuM che, evuM UMDuM gaMbhIra tattvaciMtana kare che. A dravyAnuyoganA parama rahasyabhUta-kaLazarUpa parama AtmatatvanuM-bhagavAna samayasAranuM arthAt zuddha AtmAnA sahaja svarUpanuM parizIlana karI, tene AtmasvabhAvabhUta karI mUke che. "guNa paryAya anaMtatA re, vaLI ya svabhAva agAuM re; naya gama bhaMga nikSepanA re, he pAdeya pravAha re...kuMthu jinesa! nija bhAve sIya astitA re, 5ra nAstitva svabhAva; astipaNe te nAstitA re, sIya te ubhaya svabhAve re...kuMthu.--zrI devacaMdrajI. ane AvI sUkSma mImAMsAtatvavicAraNuM hiteAdayavALI hoya che, AthI hitedayasarva prakAranA AtmakalyANanI saMprApti thAya che. udaya eTale caDhatI kaLA. jema sUryane udaya thaI te uttarottara vadhatI tejasvitAne pAmI madhyAhune pUrNapaNe pratApe che, tema atre paNa AtmahitarUpa sUryane udaya thaI, uttarottara caDhatI AtmadazAne pAmI, pUrNa AtmasvarUpa madhyAhnane pAme che. athavA jema bIjane caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNimAe pUrNa svarUpane pAme che, tema atre paNa AtmahitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNa zuddha sahajAnmasvarUpanI prAptimAM paryApti pAme che. sahastradalakamalakalikA jema uttarottara vikAsane pAmI, pUrNapaNe khIlI UThe che, tema atra hitodayarUpa sahastradala kamala sAnubaMdha vikAsane pAmI pUrNa svarUpe khIlI nIkaLe che. nave nidhAna ane aSTa mahAsiddhi Adi kikara thaIne jJAnI puruSane anusare che, paNa avadhUta nirapekSa jJAnI te tenI sAmuM paNa pAchuM Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (para0) yogadaSTisamuccaya vALIne jotA nathI, tenI tamA paNa karatA nathI ! e parama addabhuta guNavairAgya jJAnI puruSane hoya che! te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe kaI prabhAvajoga utpanna thayo nathI, che nahI, ane thavAnuM nathI ke je prabhAvajega pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya; tathApi te prabhAva jogane viSe vartAvAmAM AtmasvarUpane kaMI kartavya nathI, ema te che, ane jo tene te prabhAvanegane viSe kaMI kartavya bhAse che te te puruSa AtmasvarUpanAM atyaMta ajJAnane viSe vase che, ema jANIe chIe." bAkI jeTalAM samyakatvanAM sthAnaka che, ane jyAM sudhI samyak pariNAma AtmA che tyAM sudhI te eke jogane viSe jIvane pravRtti vikALe saMbhavatI nathI." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 337, 369. (411, 450) A ja artha spaSTa karatAM kahe che- asyAM tu dhrmmaahaatmyaatsmaacaarvishuddhitH| priyo bhavati bhUtAnAM dharme kAgramanAstathA // 163 // AmAM dharma mAhAsyathI, heya vizuddhAcAra; tethI hoya priya prANine, dharma ekamana dhAra. 163 artha ane A ja dRSTimAM dharmanA mahAvyathakI samyaka AcAranI vizuddhine lIdhe, yogI prANIone heya priya che, tathA dharmamAM ekAgra manavALo hoya che. vivecana A kAMtA dRSTimAM ja niyame karIne dharmanA mAhAbhyarUpa kAraNa thakI samyapha AcAravizuddhi hoya che ane tethI karIne ja atre sthiti karate samyagadaSTi yogI puruSa prANIone ApoApa priya thaI paDe che, tathA te dharmamAM ekAgra citta dharAve che. dharmane marma dharmane apUrva mahimA. "jina hI he AtamA, anya haI se kama; karma kare so jina bacana, tattvajJAnIke marma. " -zrImad rAjacaMdrajI. vRttiH-zalyAM su-A ja kAMtA daSTimAM-niyegathI, niyamathI, dharmamAcA-dhama mAhAtmarUpa kAraNa thakI, samAvAvizuddhita-samad AcAravizuddhirUpa hetune lIdhe, zuM ? te ke-biyo mavati mutanAmabhatene-prANIone priya hoya che, ghaAjAbamanAstathA tathA dharmamAM ekAma manavALo hoya che, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi: dharmane samavibhAva te kama, svabhAva te dharma (521) dharmano mahimA keI apUrva che. A dharmanuM vAstavika svarUpa samajavA yogya che. atre "dharma eTale sanAtana-zAzvata evo Atmadharma samaja. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAnmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM nAma ja "jina" arthAta vItarAga prabhu che; ane evA te jinane arthAt zuddha AtmAne dharma te ja jinadharma che, ane tenAthI anya te karma che. te karmane je kATe-kApe te jinavacana che. Ama tattvajJAnIono marma che. A Atmadharma AtmAne svabhAvabhUta heI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. AvA AtmabhAvamAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavA tenuM nAma "dharma' che; ane te ja vAstavika e vastu-dharma che. kAraNa ke jJAnadarzanacAritrAdi AtmAnA svabhAvabhUta guNa che, athavA te jemAM aMtarbhAva pAme che e zuddha eka TaMke kIrNa jJAyaka bhAva e ja AtmAne svabhAva che, temAM vartavuM, temAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavo te Atmavastune dharma che. "raghurAvo mo' vastuno svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadhama. Ama nirmala jJAna darzanamaya AtmabhAvamAM vartavuM te ja dharma che. paNa dharmanA A vAstavika svarUpanuM jagatane bhAna nathI. dharama dharama karato sahu jaga phire" AkhuM jagat "dharma " "dharma" karatuM phare che, paNa tene dharmanA marmanI khabara nathI. nahi te A dharma jinezvaranuM caraNa grahyA pachI kaI karma bAMdhe ja nahi,-ema mahAgItArtha mahAtmA AnaMdaghanajI gAI gayA che. leke pArake ghera dharma zodhatA phare che, paNa pitAnA ghera ja dharma che te jotAM nathI ! A te teo kastUrIA mRga jevuM AcaraNa kare che ! kasturI mRganI nAbhimAM ja kastUrIne vAsa che, chatAM te mRgane tene parimala kyAMthI Ave che kasturI mRganuM tenuM bhAna nathI. eTale te bicAre tenI zodhamAM bahAra cotarapha dRSTAMta bhamyA kare che! tema A dharma te potAnA AtmAnI aMdara ja rahyo che, kAMI gAma gayo nathI, chatAM ahIMthI maLaze ke nahIthI maLaze evI khoTI AzAe ajJAna leka tene TUMDhavA mATe cArekera jhAMvA nAMkhI nakAmA herAna thAya che, ne niSphaLa kheda dhare che. potAnA mukhanI AgaLa ja je parama nidhAna pragaTa khulle paDyo che, tene ulaMghI jaIne, teo tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che!! (juo pR. 480). para ghare jatAM re dharma tume phare, nija ghara na lahe re dhama; jema navi jANe re mRga kastUrIo, mRgamada parimala marma. zrI sImaMdhara sAheba sAMbhaLe." -zrI yazovijyajI kRta sa. gA, sta, Ama A dharma te potAnA AtmAmAM ja rahyo che, athavA AtmA pote ja Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (522) yogadaSTisamuccaya dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta leka samajatA nathI. jema nirmalatA e sphaTika ratnane svabhAva hoI tene dharma che, tema kaSAyaabhAvarUpa nimalatA e ja sphaTika daSTAMtaH AtmAne zuddha svabhAva hoI AtmAne dharma che. arthAt zuddha AtmA nirupadhipaNuM e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te te dharma adharma che. paNa sphaTika ratnane svabhAva nirmala chatAM, pAse rAtuM phUla hoya te temAM rAtI jhAMI-chAyA paDe che, kALuM phUla hoya te kALI jhAMI paDe che. Ama bAhya upAdhine lIdhe sphaTikanI nirmaLatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema kamarUpa bAhya upAdhine lIdhe rAga-dveSa-mahAdi vibhAva pariNAmenI utpattithI AtmAnI nimaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thAya eTale sphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. AtmAne nimala zuddha svabhAva te trikAlAbAdhita ne svayaMsthita che ja, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama jeTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nirupAdhipaNuM Ave, eTale teTale aMze AtmadhamanI siddhi che, ane tevuM nirupAlikapaNuM samyagdaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSa prApti payata uttarottara pragaTatuM jAya che. jima nirmalatA re ratna sphaTika taNI, temaja jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAzIo, prabaLa kaSAya abhAva...zrI sImaMdhara. jema te rAte re phUle rAtaDuM, spAma phUlathI re zyAma; pApa puNyathI re tema jagajIvane, rAga dveSa pariNAma.....zrI sImaMdhara. dharma na kahIe re nizca tehane, jeha vibhAva vaDa vyAdhi, pahele aMge re eNI pere bhAkhiyuM, karame hoye upAdhi.zrI sImaMdhara. je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANe re dharma, samyagradaSTi re guNaThANAthakI, jAva kahe zivazarma....zrI sIma dhara." -yazovijayajI. jema jema para5riNati sajAtI jAya che ane AtmapariNati bhajAtI jAya che, tema tema A zuddha Atmadharma unmIlana pAmate jAya che-vikasato jAya che, yAvata mokSamAM zuddha dharmamUrti svarUpa AtmA siddha thAya che, saMpUrNa AtmavibhAva te karma siddhirUpa mokSane pAme che. tAtparya ke zuddha AtmAnI siddhi e ja svabhAva te dharma dharma che. jema jema kama-upAdhi TaLe che, tema tema dharma-samAdhi pragaTe che, kAraNa ke vibhAvapariNatirUpa upAdhi te karma che ane svabhAvapariNatirUpa samAdhi te dharma che. Ama dharmanI spaSTa vyAkhyA che. dharmanA dravya Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi : dharmane apUrva mahimA, samyapha AcAravizuddhi (523) dharma Adi bIjA prakAro paNa A ukta bhAvadharmanI-AtmadharmanI utpattimAM-siddhimAM jeTale aMze kAraNabhUta thAya teTale teTale aMze ja tenI saphaLatA che, nahiM te vastunA svabhAva dharmanI siddhi vinA niSphaLatA che. mahAmunIzvara zrI devacaMdrajIe kahyuM che tema bhAva vinA sahu Ala'. A A AtmanirmalatArUpa svabhAva-dharma A dRSTimAM sthiti karatA megIne atyaMta Avirbhata thayo hoya che, atyaMta pragaTayo hoya che, kAraNa ke A dRSTivALA samyagra daSTi gIpuruSa atyaMta AtmasthitimAM sthita hoya che, parapariNatine tyajI AtmasvarUpane bhaje che, evA te dharmamUrti mahAtmA hoya che. "dhammo maMgalamukkiTuM, ahiMsA saMjamo tvo|| sevA vi << THsati, nara gha ca maLo " -zrI dazavaikAlika sUtra, A ukta AtmasvabhAvarUpa dharmano mahimA keI apUrva che. ciMtAmaNi, kAmakuMbha, kalpavRkSa * Adine mahimA tenI pAse tuccha che. A dharma jyAre kharekharA svarUpamAM AtmAmAM pragaTe che, tyAre sarva labdhi-siddhi, sarva vibhUti tenI pAse dharmane apUrva dAsI thaIne kara joDI UbhI rahe che, chatAM A Atmanimagna avadhUta mahimA mahAtmA tenI paravAha paNa karatA nathI ! tenI sAme jovAnI paNa takalIpha letA nathI ! kharekhara ! dharmamAM jenuM mana sadA lIna hoya che, evA mahAtmA gIne deve paNa namaskAra kare che. kAraNa ke ahiMsA, saMyama ane tapa e dharmanA prakAra che ane tenI A mahAtmAe atyaMta siddhi karI hoya che. parabhAva-vibhAva pariNatithI te AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsA thavA detA nathI, ane svasvarUpamAM niraMtara sthiti kare che, tethI te atyaMta ahiMsaka hoya che. AtmAne te svasvarUpamAM ja saMyamI rAkhe che-dAbI rAkhe che, bahAra paravastumAM javA detA nathI, tethI te pUrA saMyamI hoya che. Ama parabhAvamAM nahiM javArUpa ahiMsanathI, ane svabhAvamAM sthitirUpa saMyamanathI samartha AtmavIryane saMcaya thAya che, ane tethI A gI puruSa svasvarUpanA parama tejathI pratApe che, parama tapodhana hoya che. AvA ahiMsaka, saMyamI ane tapasvI sAcA saMta puruSane deve paNa namaskAra kare emAM zI navAI ? * 'dharmaH zrI vazamaMtra eSa paramo dharmazcaH kalpadrumo, dharmaH kAmagavIpsitapradamaNidharmaH paraM daivatam / dharmaH saukhyaparaMparAmRtanadIsaMbhUtisatparvato. gha rAtavAdghatAM ziva chuawtai: >> zrI padmanadipaMcaviMzatika. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) yogadaSTisamuciya samyak AcAravizuddhiane AvA zuddha dharmanI siddhinA mahimAthI samyapha AcAravizuddhi hoya che, arthAta jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAranI cokta vizuddhi thAya che. eTale (1) "jJAnacaraNathe A yegI puruSa svAdhyAya kAla avaleke che, aneka prakAre vinaya prapaMce che, duddhara upadhAna vidhipUrvaka Adare che, sArI peThe bahumAna vistAre che, nitava deSApatti atyaMta nivAre che, artha--vyaMjana ane tadubhaya zuddhimAM nitAMta sAvadhAna rahe che. (2) darzanacaraNathe prazamarasanimagna, daDha saMvegaraMgI, parama vairAgyasaMpanna, anukaMpAparAyaNa ane AstikyavaMta evA teo zaMkA, kAMkSA, vicikitsA ane mUDhadaSTitAne UThatAM veMta ja dAbI devA mATe nitya baddhaparikara-bheTha bAMdhIne taiyAra rahe che ane upavRMhaNa, sthitikaraNa, vAtsalya, tathA prabhAvanAne bhAvatAM vAraMvAra utsAhanI abhivRddhi kare che. (3) cAritracaraNathe hiMsA, asatya, steya, abrA ane parigrahathI samasta viratirUpa paMca mahAvratamAM teo taniSThavRttivALA hoya che samyam yeganigraharUpa lakSaNavALI guptimAM atyaMta ughogI hoya che, IrSA, bhASA, eSaNa, AdAnanikSepa ane utsargarUpa samitiomAM atyaMta prayatnazIla rahe che. (4) tapa AcaraNathe teo anazana, amadarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga ane vivikta zayyAsanamAM pratikSaNe utsAha dharAve che; prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, vyutsarga, svAdhyAya ane dhyAnaparikarathI teo potAnA aMtaHkaraNane aMkuzamAM lAve che. (5) vIryacaraNArthe teo karmakAMDamAM sarvazaktithI vyApRta thAya che." Ama kaMI paNa aticAra doSa na lAge ema teo paMcAcAranuM Adarza paripAlana kare che. AvuM teonuM niraticAra bhAva anuSThAna, sakriyAcaraNa hoya che. "mArgAbhimukha thayelA samyagadaSTi jIvone e AcaraNo parama kalyANanA heturUpa che. mATe teoe te avazya AcaravAM ghaTe che, AcaravAno khaMtathI prayAsa karavo ghaTe che. abhyAsa karI vizuddha AcaraNa thaze. ahe! kevA anupama AcAra!" (A paMcAcAranuM hRdayaMgama spaSTa svarUpa vistArathI samajavA mATe juo) -zrI manasukhabhAI kIracaMdata dAnadharmapaMcAcAra, jJAnane anusaratI-anukULa je sat kriyA tenuM nAma " anuSThAna" che, eTale A samyagadaSTi puruSane je AtmajJAna uparyuM che, te AtmajJAnane anurUpa-chAje evI AtmAnucaraNarUpa bhAvakiyA karavAne-saccAritra pALavAne A yegI puruSa satata prayatnapUrvaka parama puruSArtha kare che. A sAcA sAdhupuruSane vaMdanAdi anuSThAna uttama bhAvavALA hoya che. + "jJAnavALA svAdhyAyAsTamaroyanto, ghaNA vinacaM pazcAtto) -(ityAdi AdhArarUpa paramasuMdara varNana mATe juo) zrI amRtacaMdrAcAryajIta paMcAstikAya TIkA gA. 172. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi: Adarza niyathacaryA, dhamamAM ekAgra mana (525) eTale ja A daSTivALA parama bhAvitAtmA yogIpuruSanuM samasta AcaraNa-cAritra niraticAra, zuddha upayogane anusaranAruM, viziSTa apramAdathI yukta, viniyogapradhAna ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. (juo pR. 72, tathA pR. 25, zrImad rAjacaMdrajInuM "apUrva avasara vALuM apUrva kAvya.) te aNagAra bhagavate isamita, bhASAsamita, eSaNAsamita, AdAnabhaMDamAtra nikSepaNa samita, pArikApanikA samita, manasamita, vacana samita, kAyasamita, mana, vacanagupta, kayagupta, gupta, gukheMdriya, gupta brahmacArI, akodha, amAna, amAya, abha, zAMta, prazAMta, upazAMta, parinivRta, anAzrava, agratha, chinnazrota, nipalepa, kazyapAtra jevA muktajala, zaMkha jevA niraMjana, jIva jevA apratihatagati, gaganatala jevA nirAlaMbana, vAyu jevA apratibaMdha, zAradajala jevA zuddhahRdaya, puSkarapatra jevA nirupalepa, kUrma jevA guptadriya, vihaga jevA vipramukta, geMDAnA zIMgaDA jevA eka jAta, bhAraMDapakSI jevA apramatta, kuMjara jevA zauDIra, vRSabha jevA sthira, siMha jevA dugharSa, maMdara jevA aprakaMpa, sAgara jevA gaMbhIra, caMdra jevA saumyulezyAvaMta, sUrya jevA dIptateja, jAtya suvarNa jevA jAtarUpa, vasuMdharA jevA sarvasparza viSaha, suhuta hutAzana jevA tejathI jvalaMta hoya che. te bhagavatene kayAMya paNa pratibaMdha hete nathI. ane AvI samyapha AcAravizuddhine lIdhe A zuddhopagamaya nigraMtha zramaNa ApoApa janatAne priya thaI paDe che. A svayaMbhU (spontaneous) prIti saMpAdana karavA mATe tene kAMI bolavuM paDatuM nathI, ke bIje kaI kRtrima prayAsa kare paDato nathI. mAtra A nigraMtha mahAtmAnuM sahaja svabhAve siddha evuM zuddha AtmAnucaraNarUpa pavitra cAritra ja jANe lokone pokArIne bedha ApI AkarSe che! seMkaDo vAcAnI vANI je bodhI nathI zakatI, te eka jJAnI muninuM mauna bedhe che pustaka-paMDitanA vAgajAlarUpa hajAre upadeza ke vAcaspationA lAkhe vyAkhyAne je bAdha nathI ApI zakatA, tenAthI anaMtagaNa samartha bodha eka sAcA sapuruSanuM zuddha sahajAtmasvarUpamaya nirmala AtmacAritra mUka vANIthI Ape che! ane tethI tenA pratye kene naisargika prema pravAha pravahe che. dharmamAM ekAgra manaane AvA zuddha AcArasaMpanna, dharmamUrti, paramArthanA avatAra samA A samyagudaSTi yogIpuruSanuM citta sadAya dharmamAM ekAgra ja hoya, emAM pUchavuM ja zuM ? dharma te re gadA gAmaNa jApA marato rUriyAmiyA mAtAniyA I (juo nigraMthacaryAnA A parama suMdara hadaya gama varNana mATe zrI sUtrakRtAMga, kiM. zru rUM. sUtra 70) Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa26) daSTisamuccaya enA prANarUpa ja hoya che, jIvanarUpa ja thaI paDe che, evo asthi-majajA paryata avihaDapAko dharmaraMga temane lAgyo hoya che. AvA dharmamUrti yogIndranuM javalaMta udAharaNa A rahyuM "dhama ja jenAM asthi ane dharma ja jenI miMjA che, dharma ja jenuM lehI che, dharma ja jenuM AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriya che. dharma ja jenuM calana che, dharma ja jenuM besavuM che, dharma ja jenuM ubhuM rahevuM che, dharma ja jenuM zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jene AhAra che, dharma ja jeno vihAra che, dharma ja jene nihAra (?) che, dharma ja jene vikalpa che, dharma ja jene saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che, evA puruSanI prApti durlabha che. ane te manuSya dehe paramAtmA che. e dazAne zuM ApaNe nathI icchatA ?" -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 117. (130) Ama A yogI puruSa dharma-dhAraNAmAM A parama daDha dhIra hoya che, te tenI atyAra sudhInI dIrgha gasAdhanAnuM phaLa che. kAraNa ke ApaNe pUrve AgalI dRSTiemAM prApta thatA AdhyAtmika vikAsakramamAM joyuM tema, teNe prathama to maitrI dIrgha coga. Adi bhAvanAo vaDe cittaparikamathI-cittasudhAraNAthI potAnA aMta:sAdhanAnuM phaLa karaNane vAsita karyuM; pachI yama-niyamane sArI peThe abhyAsa karyo; Asanane jaya karyo-dehAdhyAsa choDI AtmabhAvamAM Asana jamAvyuM; prANuvikSepane pariharyo-AtmabhAvanI sthiratArUpa bhAva prANAyAma sAthe; iMdriyagrAmane viSayomAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra karI kAyAne trAju karI-sIdhI karI; rAga-dveSa, sukha-du:kha Adi DhaMDhone jaya karyo, saMprajJAta samAdhinA abhyAsamAM atyaMta praveza karyo; ane nAbhicakra-nAsAgra Adi dezamAM cittane baMdha karyo,-viSayAntara parihArathI arthAt bIje badhe viSaya cheDI daI cittanA sthirIkaraNarUpa dhAraNa karI.-Ave dhAraNAmAM susthita-samyaphapaNe vyavasthita mahAyogI zrImad puruSa jagajanane priya kema na hoya ? tathA dharmamAM ekAgramanA kema na hoya ?ja e ja kahe che- zrutadharme mano nityaM kAyastvasyAnyaceSTite / atastvAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH // 164 // | kRtti -zrata -zratadharmamAM, AgamamAM, mana niyaM-mana nitya hoya che,-tenI bhAvanAnI u5pattine lIdhe. -kAya ja, maca-A adhikRta duTivaMtanI, anyUrti -anya cekhitamAM, sAmAnya evA bIjA kAryamAM, ataz-A ja kAraNathI, AkSepa jJAnAnna hetubhUta evA samyagu AkSepaka jJAnalakI, moLar:bhege, IdriSArtha saMbaMdhe, matavaH-saMsArahetuo, nathI hotA. x"dezabandho hi cittasya dhAraNA tatra susthitH| priyo bhavati bhUtAnAM dharphakAgramanAstathA // " - AdhAra mATe juo) zrI dvA. dvA. 24-9. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : jJAnAkSepakava ta-mana mahilAnuM vhAlA upare' zrutame mana tasa sadA, anya kA tana yoga; ethI AkSepaka jJAnA~, bhavahetu nahi bhAga 164 (527 ) a -enu mana nitye zrutadhama mAM hoya che, kAya ja anya kAmAM hAya che; AthI karIne ja AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhAge bhavahetu thatA nathI. vivecana A prastuta dRSTivALA ceAgInuM mana zrutadhamanI dRDha bhAvanAne lIdhe zrutadharmAMmAMAgamamAM hAya che, ane enI kAyA ja sAmAnya evA anya kArTImAM hAya che. A ja kAraNathI AkSepaka jJAnane lIdhe bhegA ene bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. bhAvanA A dRSTimAM sthiti karatA samyagdaSTi yAgI puruSane AtmadhamanI evI dRDha upajI heAya che, ke tenuM mana zrImad satpuruSa sadguru bhagavAna pAsethI zravaNa karelA te zrutadhama mAM-AgamamAM niraMtara lIna rahe che. bhale tenuM zarIra saMsAra AkSepaka jJAna saMbaMdhI khIjA sAmAnya kAryamAM pravRtta hoya, paNa tenuM citta te te AjJArUpa-zrutadharmAMmAM ja cAMTeluM hAya che. A dharmAMnuM tene kAI evu ajaba AkaSa Nu-AkSepaNu hAya che, ke game te kArya karatAM paNa tenA cittane peAtAnA bhaNI AkSepa-mAkarSaNa kare che. leAcuMkhaka jema leADhAne kheMcI rAkhe che, tema zrutadhama pratye AvuM sahaja svabhAve AkSepanArUM AkarSanArU-kheMcI rAkhanArU jJAna AkSepaka jJAna kahevAya che. ane tevuM sahaja svabhAvasiddha jJAna dharAvanArA A jJAnI puruSa 'jJAnAkSepakava'ta'kahevAya che. atre A leAkaprasiddha dRSTAMta ghaTe che: mahilAnuM arthAt pativratA strInuM mana ghara sa`badhI khIjA badhAM kAma karatAM paNa peAtAnA priyatamamAM ja lagna thayelu hAya che. tema jJAnAkSepakava'ta jJAnI puruSanuM citta paNa sa`sAra saMbadhI anya kArya" karatAM chatAM, ke bhAga bhAgavatAM chatAM paNa niraMtara zrutadhama'mAM ja lIna heAya che, Asakta hAya che. A mahAmumukSunu' mana meAkSamAM ane kheALI' sasAramAM--evI sthiti hAya che. zrImad rAjacaMdrajIe prakAzelA addabhuta paramA mana mahilAnu vahAlA upare, bIjA kAma karata re; tima zruta dhame" mana daDha dhare, jJAnAkSepakavata re....dhana"--zrI. cA. da. sajjhAya 6-6 A vacana upara sUkSma mImAMsana karatAM prakhara tattvavettA zrImad rAjaca'drajIe parama mananIya vivecana karyuM. che ke-"ghara saMbaMdhI khIjA samasta kAya karatAM thakAM paNa jema pativratA (mahilA zabdane atha ) srInuM mana peAtAnA priya evA bhartArane viSe lIna che, tema samyagdaSTi evA jIvanuM citta sa'sAramAM rahI samasta kA prasaMge vavuM paDatAM chatAM, jJAnI saMkha'dhI zravaNa karyAM che evA je upadeza dharma tene viSe lInapaNe Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) yogadaSTisamuccaya varte che. samasta saMsArane viSe strI puruSanA nehane pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. temAM paNa puruSa pratyeno strIne prema e kaI prakAre paNa tethI vizeSa pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. ane emAM paNa pativratA evI strIne pati pratyeno sneha te pradhAnane viSe paNa pradhAna e gaNavAmAM AvyuM che. te sneha e pradhAna-pradhAna zA mATe gaNavAmAM AvyuM che? tyAre jeNe siddhAMta baLavAnapaNe darzAvavA te daSTAMtane grahaNa karyuM che, e siddhAMtakAra kahe che ke te snehane eTalA mATe ame pradhAnane viSe paNa pradhAna gaNIe chIe, ke bIjAM badhAM ghara saMbaMdhI (ane bIjA paNa) kAma karatAM chatAM, te pativratA evI mahilAnuM citta patine viSe ja lIna paNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe vare che, eTalA mATe. paNa siddhAMtakAra kahe che ke e snehanuM kAraNa te saMsArapratyayI che, ane atra to te asaMsArapratyayI karavAne arthe kahevuM che mATe te sneha lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe. IcchApaNe, jyAM karavA yogya che, jyAM te sneha asaMsAra pariNAmane pAme che te kahIe chIe. te sneha te pativRttArUpa evA mumukSue jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye te ja prakAre karavA gya che; ane te pratye te prakAre je jIva varte che, tyAre "kAMtA" evA nAmanI samakita saMbaMdhI je dRSTi tene viSe te jIva sthita che, ema jANIe chIe. evA arthane viSe pUrita evAM e be pada che. te pada te bhaktipradhAna che. x x x bhaktipradhAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchedAdi deSa sugamapaNe vilaya thAya che, evo pradhAna Azaya jJAnI puruSane che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNa bhakti je jIvane utpanna thaI hoya che te te paNa deSathI nivRtta karavAne yogya evI hoya che. a95 evuM jJAna athavA jJAnapradhAna dazA te asugama evA artha pratye, svacchedAdi doSa pratye, athavA padArtha saMbaMdhI brAMti pratye prApta kare che. ghaNuM karIne ema hoya che. temAM paNa A kALane viSe te ghaNuM kALa sudhI jIvanaparyata paNa jIve bhaktipradhAna dazA ArAdhavA yogya che, evo nizcaya jJAnIoe karyo jaNAya che. (amane ema lAge che, ane ema ja che)."- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 320 (394) vaLI "tema chatame mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re' e pada para punaH parama paramArthamaya talasparzI vivecana karatAM teozrI-zrImad rAjacaMdrajI prakAze che ke - vikSepa rahita evuM jenuM vicArajJAna thayuM che, e jJAnAkSepakavaMta AtmakalyANanI IcchAvALo puruSa hoya, te jJAnI mukhethI zravaNa thayo che evo je AtmakalyANarUpa dharma tene viSe nizcaLa pariNAme manane dhAraNa kare, e sAmAnya bhAva uparanAM padono che. atyaMta samartha e siddhAMta pratipAdana karatAM jIvanA pariNAmamAM te siddhAMta sthita thavAne arthe samartha evuM dRSTAMta ghaTe che, ema jANI graMthakartA te sthaLe jagatmAM, saMsAramAM prAye mukhya e je puruSa pratyene kalezAdi bhAva rahita evo kAmya prema strIne, te ja prema Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi : jJAnIne "bhAga nahiM bhavaheta", "dhAra taravAranI (para9) sapuruSathI zravaNa thayo hoya je dharma tene viSe parimita karavA kahe che. te puruSadvArA zravaNa prApta thayela che je dharma temAM sava bIjA je padArtha pratye prema rahyo che, tethI udAsIna thaI eka lakSapaNe, eka dhyAnapaNe, eka layapaNe, eka smaraNapaNe, eka zreNIpaNe, eka upayogapaNe, eka pariNAmapaNe sarva vRttimAM rahele je kAmya prema te maTADI, mRtadharmarUpa karavAne upadeza karyo che; e kAmya premathI anaMtaguNaviziSTa evo zrata pratye prema karavo ghaTe che, tathApi daSTAMta parisImAM karI zakayuM nathI, jethI daSTAMtanI parisImA jyAM thaI tyAM sudhIno prema kahyo che, siddhAMta tyAM parisImApaNAne pamADyo nathI."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 321 (395) ane bIjA lokaprasiddha daSTAMta paNa ghaTe che. jemake-gAya vanamAM cAro caravA jAya che, cAre dizAmAM phare che, paNa tenuM mana to pitAnA parama priya vatsa-vAcharaDAmAM ja hoya che. cAra pAMca sAhelIo haLImaLIne pANI bharavA jAya che, te pANInuM beDuM mAthA para mUkIne jhapATAbaMdha rUvAbabhera cAle che, vAto karatI jAya che, tAlI dIe che ne khaDakhaDATa hase paNa che, paNa tenI najara te "gaguriAmAMya"--tenI gAgaramAM ja hoya che. tema parabhAvanA vikSepathI rahita evA jJAnAkSepakavaMta jJAnInuM mana paNa saMsAra saMbaMdhI anya kArya karatAM thakAM paNa sadAya kRtadharmanA ja dhyAnamAM lIna hoya che. "jina carane citta lAva, vaise jina carane citta lAva, cAre caranake kAraNe re, gauA banameM jAya; cAre care phire cihu dizi, vAMkI najara bahuriA mAMhya vaise jina cAra pAMca sAheliA milI, hilamila pAnI jAya; tAlI dIe khaDakhaDa hase, vAMkI najara gaguriA mAMhya...se."--zrI AnaMdaghanajI. "nizadina sutAM jAgatAM, haIDAthI na rahe dUra re; jaba upagAra saMbhArIe, tava upaje AnaMdapUra che."-zrI yazovijayajI. ane AvA sahaja svabhAvabhUta AkSepaka jJAnanA prabhAvane lIdhe ja A jJAnI samyagRSTi puruSane bhoge paNa bhavahetu thatA nathI-saMsArakAraNa banatA nathI ! je sAMsArika bhege bIjA sAmAnya prAkRta janane saMsArahetu hoya che, te "bhaga nahi bhego paNa A daSTivALA jJAnI puruSane saMsArakAraNa thatA nathI, e vaheta' atyaMta AzcaryakAraka paNu parama satya ghaTanA che. Ane khulAse ema che ke-sAmAnya saMsArI ajJAnI jIvane viSayonuM AkSepaNaAkarSaNa hoya che, ane A jJAnI puruSane te niraMtara zratadharmanuM ja AkSepaNa-AkarSaNa hoya che. ajJAnI jIva sadAya viSayAtta heI, viSayAkAra vRttine bhajate rahI viSayane ja Icche che ke te pratye doDe che. ane jJAnI puruSa te uparamAM joyuM tema sadAya zruta Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (530) yogadRSTisamuccaya dharmane ja-AjJApradhAna svabhAva dhadegne ja icche che, e viSayane nahiM icchatAM tethI dUra bhAge che, chatAM pUrva prArabdhAdayathI bhAgavavA paDe teA alelupapaNe-anAsakta bhAve bhAgavI nijaeNrI nAMkhe che. jyAre ajJAnI jIva te. atyaMta leAlupapaNe-Asakta bhAve bhAgavI punaH khaMdhAya che. Ama jJAnI--ajJAnInI vRttimAM ne dRSTibindumAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. eTale ja leAgane niraMtara icchatA evA ajJAnI bhega nahiM bheAgavatAM chatAM badhAya che ! ane bhAgane anicchatA evA jJAnI AvI paDela bhAga leAgavatAM chatAM khaMdhAtA nathI! e AzcaryakAraka ghaTanA satya khane che. (jue pR. 502-504). kAraNa ke yatranI pUtaLIe jema dArIsa'cArathI nAce che, tema nicchi evA jJAnI puruSanI badhI pravRtti pUrva' prArabdhanA sUtrasa'cArathI ja cAle che. eTale te kacit pUrva prAdhAdaya pramANe sAMsArika bhAgAdi pravRtti paNa kare, teApaNu jalakamalavat nilepa evA te jJAnInuM citta te mAkSamAM ja lIna rahe che. sasAramAM rahelA jJAnI puruSa jANe yAgamAyA prakaTa karatA hAya, ema jaNAya che ! ane leAkAnugraDhanA hetupaNAthI AmAM paNa dUSaNa nathI. Ama leAkavatI jJAnI yegI puruSa kvacit apavAdavizeSe saMsAramAM--gRhavAsAdimAM rahyA chatAM, sAMsArika bhegAdi bhAgavatAM chatAM paNa badhAtA nathI, ane ajJAnI nahi bhAgavatAM chatAM paNa badhAya che! e vilakSaNa vAta AkSepaka jJAnanA mahAprabhAva sUcave che. bhAga bhAgavatAM chatAM paNa jJAnI aMdhAtA nathI, tenuM kAraNa temanAmAM AsaktinAsnehanA abhAva e che. jema rakhaDulaX vyAyAmazALAmAM koi snehAbhyakta-tela cepaDelA manuSya vyAyAma kare te tene raja cAMTe che; paNa snehAbhyakta na hoya-tela cApaDela na hAya, tene sneharUpa-telarUpa cIkAzanA abhAve reNu cAMTatI nathI; tema ajJAnIne sneharUpa, AsaktirUpa, rAgarUpa cIkAzane lIdhe ka`paramANurUpa raja cAMTe che, paNa niHsnehavItarAga-anAsakta evA * kArA dhAkAMDa' jJAnI sabhyaSTi puruSane sneharUpa-AsaktirUpa cIkAzanA abhAve karaja vaLagI zakatI nathI. Ama sama evA jJAnInI vAta nyArI che, te jalamAM kamalanI jema alipta ja rahI zakavAnuM adbhuta sAmarthya dharAve che, mUkha ajJAnImAM tenuM anukaraNa karavAnuM gajuM nathI, ne tema karavA jAya tA khattA ja khAya! ghdhAra taravAranI sADhulI, dADhulI caudamA jinataNI caraNu cevA; dhAra para nAcatA dekha khAjIgarA, sevanA dhAra para rahe na devA. "--zrI AnaMdaghanajI. vicare pU prayAga ' sa'sAramAM rahIne paNa sarvathA nile pa rahevAnu AvuM mahAparAkrama tA koika viralA apavAdarUpa asAdhAraNu jJAnI ja karI zake; AvI bedhArI talavAra para cAlavAnuM kAma akaraMto uvaoge rAgAi Na lippai rayeNa || " jue ) zrI samayasAra-gA0 242-246, <6 x evaM sammAdiTThI vA bahuvihesu jogesu, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : jJAnInu" lega-mRgajala sAMsarU paramapada gamane (531) tA sama yAgI puruSA ja karI zake. bAhya upASi madhye rahyA chatAM dhAra taravAranI' akhaMDa AtmasamAdhi jALavavI e kAMI jevuM tevu. vikaTa kArya nathI, paNa * AMkha pAse retI . upaDAvavA jevu. mahAvikaTa che '--ema parama adhyAtmarasanimagna samatha mahAyegI zrImad rAjaca'drajIe AtmAnubhavathI yathArtha ja kahyu' che,--jemanA vacanAmRtamAM A AkSepaka jJAnanA camatkAra paTTe pade gocara thAya che. bAhya upAdhi madhye paNu e mahAtmA parama jJAnI puruSanI AtmasamAdhi kevI akhaMDa hatI, zuddhopayAgamaya AtmajAgRti kevI apUrva hatI, sa`sArasaMgamAM paNa asa'gatA kevI adbhuta hatI. te temanA AtmAnubhavamaya vacanAmRtamAM sthaLe sthaLe niSpakSapAtI vicakSaNa vivekI janeAne svayaM pratyakSa thAya che. 'kSipAtro hiM vidyAr' e pAtajala yAgabhASyanuM vacana paNa AvI jJAnAkSepakavata jJAnIdazAnI sAkSI pUre che. A ja artha dRSTAMtane AzrIne kahe che-- mAyAmbhastatrataH pazyannanu dvignastato drutam I tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 165 // mRgajala tattvathI dekhate, te tA viSNu udvega; te macce vyAghAta viSNu, jAya ja jema sarvega, 165 artha :-mAyAjalane tattvathI dekhate puruSa tenAthI anudvignapaNe tenI madhyethI jema vyAghAta pAmyA vinA zIghra cAlyA ja jAya che,- vivecana mAyAjalane-mRgajalane je tattvathI-mAyAjalapaNe dekhe che, te tenAthI udvega pAmatA nathI--gabharAtA nathI. eTale te teA tenI madhyethI jhapATAbaMdha cAlyeA ja jAya che; ane tema karatAM tene vyAghAta-khASa upajatA nathI, kAraNa ke mAyAmAyA pANI re jala tattvathI vyAghAta-khAdha upajAvavAne asamatha che. mRgajala-jhAMjhavAnu jANI tehane ' pANI e vAstavika rIte mithyA che-khATu' che. evA mAyAjalanuM tattvathI kAi svarUpaastitva che ja nahi, te mithyAbhAsarUpa hAI khATu' ja che, ema je jANe che, te tethI udvega--AAbha pAmatA nathI, rakhene huM AmAM vRtti:--mAyAmaH-mAyAjalane savatta: padyantattvathI mayAjalapaNe dekhatA, anuTvinaAEto-te ma:yAjalathI anudvigna hei, dvaitan--zuM zra, tamadhyena--te mAmAMjala madhyethI, pracAtyeva-cAlyeA ja jAya che, cathA-jema, e udAharaNanA upanyAsa athe che, jyAghAtargata:-dhata pAmyA vinA,-bhASAjalanA tattvathI vyAdhrAtanA asama paNAne lIdhe. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (532) yogadaSTisamuccaya bUDI jaIza ema Darate nathI. eTale te te te mAyAjala madhyethI sasaro jhapATAbaMdha bedhaDakapaNe cAlyo jatAM AMcake khAte nathI, nirbhIkapaNe tene ullaMghIne cAlyA ja jAya che. ane tema karatAM tene keI paNa vyAghAta-bAdhArUpa aMtarAya upajato nathI, kaMI paNa Alaavala AvatI nathI. mAyA pANI re jANI tehane, laMghI jAya aDola; sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADola dhana dhana." zrI je. 6. sajhAya -8 bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhujAno'pi hyasaGgaH san prayAtyeva paraM padam // 166 / / tyama bhego mRgajala samA, tatvathI je dekhe ja; bhogavatAMya asaMga te, para padane pAme ja. 166 artha -tema bhegane svarUpathI mAyAjala sarakhA dekhate puruSa, bhogavatAM chatAM, asaMga heI, parama pada pratye jAya ja che. vivecana te ja prakAre bhegene samArepa sivAya tenA svarUpe karIne je mRgajala jevA asAra dekhe che, te karmathI AkarSAIne parANe AvI paDelA bhogone bhegavatAM paNa asaMga heI, paramapada pratye jAya ja che-kAraNa ke anabhigvagaMthI-anAsaktithI paravaza bhAva che mATe. bhoga arthAt iDhiyArtha saMbaMdhone koI paNa prakAranA samApa zivAya tenA vastusvarUpe joIe te mAyAjala sarakhA-mRgajala jevA mithyA che. mRgajala mAtra mithyAbhAsarUpa che, vastutaH svarUpathI tenuM kaMI astitva nathI, eTale viSaya mRgajala temAM jalabuddhine samAropa kare mithyA che, khUTe che, tenA pratye prAptinI AzAe doDavuM te paNa mithyA che, tenAthI kaMikALe tRSA chIpavAnI nathI, ane te mithyA hovAthI ja tene ullaMghIne cAlyA jatAM-tenI madhyethI seMsarA pasAra thatAM DUbAtuM paNa nathI. tema viSayabhega mRgajala jevA che, niHsAra che. AtmasvarUpanI apekSAe te kaI cIja che nahiM,-paramArthathI AtmasvarUpane tenI sAthe vRtti -mobAna-bhogena, kriyAthe saMbaMdhane, svAta. parana-samAropa zivAya svarUpathI jote, tavA-tema, mAyopamAna-mAyAjala jevA asAra, munnAnoDaji-kamakSipta -karmathI AkarSAIne AvI paDelA bhoge bhegavatAM paNa vAsa: saja-asaMga haI, vAghera para pam parama pada pratye jAya ja che-anabhiLaMgatAthI (anAsaktithI) paravaza bhAvane lIdhe. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : jJAnInA anAsakatayoga-trikALa vairAgya (533) kAMI levAdevA nathI. eTale evA ni:sAra mithyA viSayabhogamAM AtmabuddhinA samAreApa karavA mithyA che-khATA che; tenA pratye tenI prAptinI tRSNAedurAzAe doDavu te paNa mithyA che, kAraNa ke je vastu peAtAnI nathI te kadI hAthamAM AvavAnI nathI ane tenAthI kAI kALe tRSNA chIpAvAnI nathI. ane Ama te sarvathA niHsAra-mithyA heAvAthI ja temAM Atmabuddhi karyAM vinA, asaMga rahIne, tenI madhyethI tene ulladhIne sAMsarA cAlyA jatAM paNa DUbAtu nathI, eTale viSayeAnuM AvuM mRgajala jevuM mithyAbhAsa svarUpa je tattvathI jANe che, te asaMga-anAsakta jJAnI puruSa temAM DUbatA nathI paNa avazya bhogya ka kavacit AvI paDe tApaNa tenI madhyethI sAMsA bedhaDakapaNe aviSama bhAve pasAra thaI jAya che. atre logAne ' mithyA ' kahyA che, tene a keI svarUpAstitva nahAvu evA kare che tema nathI. paNa atre mithyA' zabdane artha svarUpAstitva hAvA chatAM paramAthI niHsAra evA spaSTa karyAM che. jema mRgajalamAM kaMi jalarUpa jJAnInA anA- sAra nathI, ane tenI pAchaLa doDavAthI kAMi vaLatu nathI; tema anAtma sakta ceAga svarUpa bhogeAmAM kaI AtmatattvarUpa sAra nathI, ane te pratye anudhAvanathI-deADavAthI AtmAnu kAMI vaLatuM nathI. athavA ' mithyA' eTale niha. heAvApaNArUpa asaNuM nahi, paNa khATApaNArUpa asapaNuM. kAraNa ke AtmatattvanI apekSAe paravasturUpa bhoga asat arthAt khATA che, viparyAsarUpa che. Atmatattvane vastutaH te paravastunI sAthe levAdevA che nahi, chatAM tevI asat-khATI paravastumAM Atmabuddhi karIne rAgadveSajanya iSTAniSTa bhAvathI mehamUDha AtmA niSkAraNa muMjhAya che ne baMdhAya che. paNa ameAhasvarUpa evA vItarAga jJAnI puruSa teA temAM Atmabuddhi nahi karatAM, iSTAniSTa bhAvanAnA tyAga karI muMjhAtA nathI ne aMdhAtA nathI. A uparathI tAtparya e che ke-je bhogeAne svarUpathI mAyAjala jevA nisAra ne khATA jANe che, te jJAnI puruSa kavacit pUrva kama`nA-prArabdhanA ceAgathI AkSipta-khecAIne AvI paDelA bhoge| bhogavatAM chatAM paNa asaMga hAi, paramapadane pAme ja che. sAcA jJAnI puruSa bhogapakanI madhye paNa kadI kharaDAtA nathI-lepAtA nathI, jalamAM kamalanI jema alipta ja rahe che, mAhamalathI aspazya evA parama udAsIna ja rahe che. AnuM nAma ja gItAmAM kahele anAsakta cAga che. (6 bhoga paka tyajI upara beThA, pa'kaja pare je nyArA; siMhu pare nija vikrama zUrA, tribhuvana jana AdhArA, dhanya te munivarA re je cAle samabhAve. "--sA, tra. gA. ta. AtmajJAnI puruSa AvI rIte anAsakti-asaMga bhAva rAkhI zake che, tenuM kAraNa ema che ke-te sAcA aMtarAtmAthI nizcaya jANe che ane nira'tara bhAve che ke-A Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (534) gadaSTisamuccaya paravatumAM paramANu mAtra paNa hAruM nathI. huM te eka zuddha darzana-jJAnamaya caitanyasvarUpI arUpI AtmA chuM. A samasta paravastunI sAthe mahAre kaMI paNa levAdevA nathI. pUrve mehathI A paravastumAM Atmabuddhi bAMdhIne huM je pudgala karmabaMdhathI baMdhAyo chuM, te A kamapudgale potAnuM jUnuM leNuM vasula karavA AvyA che, te bhale potAnuM leNuM laI laI mane jhaTa RNamukta kare ! bAkI "hute paravastu nathI ne paravastu te huM nathI. te mahArI nathI ke huM hene nathI." huM te huM chuM, te te te che. hArUM te mhArUM che, tenuM te tenuM che. he cetana ! hArUM che te hArI pAse che, bAkI bIjuM badhuM ya aneruM che, mATe A paravastumAM tuM huMkAra huMkAra zuM kare che? mAruM mAruM zuM kare che? AtmAne huMkAra karI e huMkAra tuM toDI nAMkha. 'mAruM 'ne mAruM ema nizcaya kara. AvI parama udAsIna vRttivALI akhaMDa AtmabhAvanAnA mahAprabhAvane lIdhe ja jJAnI puruSa paravastunA bhAga maLe rahyA chatAM paNa bhogathI lipta thatA nathI, paraMtu kAjaLanI keTaDImAM paNa asaMga rahI, DAgha lAgavA dIdhA vinA bhogakarmane bhogavI jJAnIne trikAla nirjarI nAMkhe che, paNa baMdhAtA nathI ! e parama Azcarya che. parama vairAgya jJAnI tIrthakara bhagavAnanA bhogAvalI karmanA bhogavaTAnuM A ja parama rahasya che. Ajanma parama vairAgI evA tIrthakara devane pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM kaMIka vakhata gRhavAsamAM sthiti karavAno prasaMga paNa paDe che, paNa zratadharma mAM daDha jJAnAkSepakavaMta parama AtmajJAnI evA te parama puruSa bhogakarmane bhegavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI,-ulaTA te bhogAvalI kama bhogavIne nirjarI nAMkhe che, kheravI nAMkhe che. A vAta zAzvaprasiddha che. (jue, pR. 273-274) e ja prakAre keI apavAdarUpa samartha jJAnI vizeSane pUrva prArabdhanA yogathI. kharekharA aMta:karaNathI anicchatAM chatAM, saMsAravAsamAM rahevAne prasaMga parANe AvI paDe, te te parama samartha yegI atyaMta AtmajAgRtipUrvaka te saMsAraprasaMgamAM AvA jJAnI paNa asaMga rahI, temAMthI nileSapaNe uttIrNa thavAne parama puruSArtha apavAdarUpa kare che; ane dhAra taravAranI sehalI-dehalI caudamAM jina taNuM caraNasevA"nI jema, saMsAra upAdhi maLe sthita chatAM parama AtmasamAdhi jALavI, zuddha AtmAnucaraNamaya cAritranI bedhArI talavAra para cAlavAnuM addabhuta bAjIgarapaNuM dAkhavI, pite sAdhelA parama addabhuta AtmasAmarthyogane para batAve che ane sAnaMdAzcarya upajAve che. paNa AvA apavAdarUpa gIo te kaIka viralA ja hoya che, kAraNa ke tyAga avasthAmAM AtmasamAdhi jALavavI duSkara chatAM sukara x"ahamedaM edamahaM ahamedaraseva homi mama edam / aNNaM jaM paradavvaM saJcittAcittamissaM vA // eyattu asaMbhUdaM AdaviyappaM karedi saMmUDho / bhUdatthaM jANaMto Na karedi du taM asaMmUDho / zrI samayasAra gA. 20-22, (AnA addabhuta paramArtha mATe juo zrIamRtacaMdrAcAryajInI TIkA) Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : AvA jJAnI apavAdarUpa,-bIjAnu' gajuM nathI. (135) sAhalI che, paNa gRhasthAvasthAmAM tathArUpa AtmasamAdhi jALavavI te teA duSkara duSkara ne dAhalI che. cAkhkhA eraDAmAM DAgha na lAge e dekhItu che, paNa kAjaLanI koTaDImAM rahIne paNa jarA paNu DAgha na lAgavA devA, e kAMi jevA tevA puruSA kauzalyanu kAma nathI. paNa puna: kahevAnu ke AvA apavAdarUpa parama caiAgIe te koIka viralA ja hAya che. AnuM javalaMta udAharaNa vamAnamAM parama ceAgasiddhisa'panna zrImad rAjaca'drajInA jIvanacaritramAMthI maLI Ave che. anicchatAM chatAM pUrva prArauAyathI parANe saMsAraupAdhi madhye rahIne paNa, temaNe kevI akhaMDa AtmasamAdhidazA jALavI che, te temanA vacanAmRtamAM DokiyuM karatAM koI paNa niSpakSapAta vivekI vicArakane saheje supratIta thAya che. anya danIemAM paNa janaka videhI-zrI kRSNa AdinA dRSTAMta suprasiddha che. paNa AvuM bedhArI talavAra para cAlavA jevuM parama dughaTa kAyara tA koi viziSTa sAmarthyanA svAmI evA siddhahasta ceAgArUDha puruSA ja karI zake. bAkI khIjA sAmAnya prAkRta janeA, ke sAmAnya keTinA ceAgIjanA ke ceAgaprArabhaka ArAhaka sAdhakA, tenu... jo AMdhaLuM anukaraNa karavA javAnI dhRSTatA kare, tA tenuM teA adhaHpatana thavAnuM ja nirmANa thayeluM che, kAraNa ke tema karavAnuM tenuM gajuM nathI, sAmarthya nathI. eTale sa'sAraprasa`gamAM rahI kevaLa asa'ga rahevAne akhatarA sAmAnya prAkRta janeA ajamAvavA jAya teA te prAye niSphaLa thavAne ja sajA yele che, eTaluM ja nahiM paNa tene ulaTA mahAanathakAraka thai paDavAne pratyeka saxbhava che. hAlamAM svacchaMda matikalpanAe adhyAtmazAstrA vAMcI tathArUpa dazA vinA anAsakta ceAganI dAMbhika vAtA karanArA ane khATA phAMkA rAkhanArA ghaNA janA dRSTigocara thAya che, paNa te mahAnubhAvA kSaNavAra jo peAtAne da.bha ane phAMkeA cheDI daI svastha aMtarAtmAthI vicAre te teone A uparathI ghaNA dhaDA levAnu prApta thAya ema che. kAraNa ke chaThThI dRSTi jeTalI uMcI paripakava ceAgadazAne pAmelA jJAnAkSepava'ta ceAgIvizeSa ja je kArya karavAne samartha che, te kAcI dazAvALA yAgyatAvihIna jane kema karI zake? jene haju ekaDA paNa AvaDatA nathI evA khAla, snAtaka padavIne pAmelA vidyApAragata patine kema paheAMcI zake? meTA mANasanA joDAmAM jema nhAnAnA paga na mUkAya, tema mahAjJAnI mahApuruSanA AcaraNanuM anukaraNa sAmAnya manuSyA na ja karI zake, ane ceAgyatA vinA karavA jAya te ulaTu' ahitakAraka ja thai paDe. zrI narasiMha mahetAne kahevu paDayuM che ke-- bIjAnuM gajuM nathI amArU' gAyu' gAze, te jhAjhAM khAsaDAM khAze; je samajIne gAze, te vhelAM vaikuTha jAze. '' mATe sAMkaDI keDI-ekapadImAMthI te kaiAi virala manuSya ja jai zake che ne rAjamAge 66 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (536) gadaSTisamuccaya te sahu koI jaI zake che, ema jANI, lega maLe paNa nilepa rahevArUpa ekapadI para cAlavAnuM durghaTa kArya kaI viziSTa jJAnI vizeSane mATe rahevA daI, Itara janee to vidhyatyAgarUpa rAjamArge ja cAlavAmAM potAnuM dhyAna kendrita karavA egya che, e ja atra tAtparya che. (juo, adhyAtmasAra ). eTale jJAnI puruSanA adhyAtma vacane vAMcI pitAnI tathArUpa AtmadazA thayA vinA, potAnI tevI dazA kalpI laI, je zuSka jJAnIo saMsAramAM rahIne bhega bhogavatAM chatAM niSkAmapaNuM bhajavAno khoTo DoLa-daMbha kare che, te ajJAnIo daMbhI ajJAnIne kharekhara ! AtmavaMcanA ja kare che, ane yoga-adhyAtmanI hAMsI-viDaM. karaNa pheja ! banA ja mAtra kare che! kAraNa ke sakAmapaNAnA bAhya nimitto tene ( niSkAma rahevA detA nathI, eTaluM ja nahi paNa tenuM ghara adhaHpatana kare che. mATe kharekhara je niSkAmapaNuM bhajavuM ja hoya to tevA bAhya nimitta prasaMgane paNa tyAga karavo atyaMta Avazyaka che. saMsAraprasaMgamAM paNa asaMga rahI niSkAmavRtti akhaMDapaNe jALavanArA parama puruSa te atyaMta atyaMta viralA ja che, apavAdarUpa ja che, ema jANI mumukSue sAMsArika bega prasaMgane jema bane tema parityAga karatAM ja rahevuM e utsargamArga che. A anAsakta ga to koIka viralA parama gasiddha puruSe ja sAdhI zake che. bAkI tathArUpa yogyatA vinAnA je te sAdhavAnI dhRSTatA vA sAhasa karavA jAya che, te te bicArA khattA ja khAya che, tyAha upajAvanArA bAhya nimitte tene sasvarUpathI bhraSTa kare che-pADI nAMkhe che, ane mAyAnI bhUlabhUlAmaNImAM bhUlA paDI te megIne badale "bhegI' bane che ! eTalA mATe ja jJAnI puruSoe viSayalega sAdhanane patanasthAna jANI bAhya saMgano paNa sarvathA niSedha karyo che, te sahetuka che. paramANu mAtra paNa paravastune leza paNa saMga karavA gya nathI, e emane niraMtara upadeza che. ane eTalA mATe ja anAsakta niSkAma yoga sAdhavA pravartAvAnI ceSTA karanArane cetavaNIrUpa "lAlabattI' teoe AgaLa dharI che. jemake he jJAnI! kadI paNa kaMI karmaX karavuM ucita nathI. tathApi je tuM ema kahe ke huM te bhogavuM chuM, paNa paradravya kadI hArUM nathI," te are! tuM durbhakta ja che, arthAt je hArUM nathI te tuM bhagave che, eTale tuM duSTa bhegavanAra che ane je te kahe ke "upabhogathI baMdha nathI, kAraNa ke paradravyanA upabhogathI baMdha nathI ema x "jJAnin karma na jAtu kartumucitaM kiMcittathApyucyate, bhuMkSve haMta na jAtu me yadi paraM durbhukta evAsi bhoH| baMdhaH syAdupabhogato yadi na tatkiM kAmacAro'sti te, jJAnaM sanvasa baMdhameSyaparathA svasyAparAdhAdhudhruvam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI samayasArakalaza, Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTi : "mana guNa avaguNa kheta', balIyasI dhamazakti (537) zAstramAM kahyuM che,' te zuM A hArI gapravRtti kAmacAra che-IcchA pravRtti che? ane ema che te zuM baMdha nathI ? mATe he jJAnI ! tuM jJAnarUpa thaIne vasa, nahiM te cokkasa hArA pitAnA aparAdhathI tuM baMdhane pAmIza. temaja-karmanayanA avalaMbanamAM parAyaNakriyAmAM racyApacyA rahenArA evA kriyAjaDa je jJAnane nathI jANatA te magna che, saMsArasamudramAM DUbI gayelA che. jJAnanayane icchanArAo paNa je svacchedathI maMda udhyamavALA che te paNa magna che, saMsArasAgaramAM DUbelA ja che. vizva upara te te tare che, ke je satata svayaM jJAna thaI-jJAnarUpe pariNamI karma kadI paNa karatA nathI, ane kadI paNa pramAdane vaza thatA nathI. ' vaLI atre jJAnAkSepakavaMta kavacit bhAga bhogavatAM chatAM paNa asaMga hoI nirlepa rahI zake che ema kahyuM, te tenI abhuta gasiddhinuM sAmarthya sUcavavA mATe kahyuM che, te bhega bhegave ja ema kahevA mATe kahyuM nathI, paNa kavacita jJAnI bhegI koI yogIvizeSane pUrva prArabdhodayathI tevI saMbhAvanAnI apekSA lakSamAM chatAM abhegI ! rAkhI, tenuM asAdhAraNa atizayavaMta daDhayegIpaNuM darzAvavA mATe kahyuM che. kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSa viSayane para padArtha jANe che, temAM AtmabhAva karatA nathI, te pitAnA nathI ja ema daDha AtmapratItithI mAne che. ane temAM svapnAMtare paNa paramANu mAtra paNa Asakti rAkhatA nathI. eTale sukko goLo jema bhIMtane lAgatuM nathI, tema kharekharA anAsakta jJAnI puruSa viSayothI baMdhAtA nathI, kevaLa alipta ja rahe che. pUrva prArabdhodayathI kadAcane bhoga bhogavavuM paDe, te paNa temAM sarvathA asaMgapaNAne lIdhe jJAnI lapAtA nathI, evI apUrva upagajAgRti rAkhe che. A kharekhara ! teonA jJAnanuM ja sAmarthya athavA vairAgyanuM ja sAmarthya che. temaja- viSayo je che te pite tenA svarUpathI guNarUpa paNa nathI ke deSarUpa mana guNa paNa nathI. eTale "viSayone baMdha utpAdanamAM niyama nathI; ajJAnIne avaguNa kheta tethI baMdha thAya che, jJAnIne kadI thato nathI. je sevatAM kadI jenI azuddhi thAya che, tenAthI ja tenI kadAcit zuddhi thAya che, ema zAstravacana che." (juo adhyAtmasAra) paNa te viSayanA nimitte je ISTa-aniSTha buddhi upaje che, te ja baMdhanuM kAraNa che. tethI mana ja guNa-avaguNanuM kSetra che, utpattisthAna che. mana ga manuSyALAM jAuM vaMdhamokSayo " ane vItarAga jJAnI puruSane te e parama vairAgya varte che ke tene viSayomAM lezamAtra paNa IcchAniSNa buddhi hotI ja nathI, nimULa ja + "manA zarmanAvaTa-vanapA jJAnaM nAnaMti re, magnAH jJAnanayaiSiNo'pi yadatisvacchaMdamaMdodyamAH / vizvasyopari te taraMti satataM jJAnaM bhavaMta: svayaM, je kutti ja gAtu na va yAMti kamAya -zrI samayasAra kalaza , Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (538) yogadRSTisamuccaya thayelI hAya che, eTale pUrva ka`vazAt kavacit viSayA bhogavatAM chatAM paNa te parama udAsIna rahI, te viSayabhoganA guNu-deASathI lepAtA nathI, evA te parama samartha hoya che. leze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra,"--zrI yazeAvijayajI, evA jJAne re vidhana nivAraNe, bhoga nahi bhavaheta; navi guNu deSa na viSaya svarUpathI, mana guNa avaguNu kheta....dhana" --zrI cA.sajjhAya 6-7 Ama je bhAgasAgaramAM bhogI DUbI mare che, tene samatha yAgI zIghra tarI jAya che! je bhogathI khIjAnA bhAga mare che, te bhoga paNu AvA uttama ceAgIne ceAgamAdhaka thatA nathI, bhavahetu thatA nathI ! kAraNa ke A kAMtA dRSTimAM karmAkSikSapaNAthI bhogazakti nila hAya che; te niraMtara svarasathI pravarttatI evI khalIyasI dharma zaktine haNutI nathI,--dIpane je vAyarA bUjhAvI nAMkhe che, te prajvalita evA dAvAnalane khURAvI zakatA nathI,' paNu ulaTA tene sahAyatA kare che; tema atre bhogavyA vinA chUTake| ja nathI evA kamanA kSaya thatA heAvAthI baLavAna dharmazaktine bhogazakti sahAyatA ja kare che, paNa nimA~LapaNAne lIdhe tenA virodha karatI nathI. hAthIne magatarUM zuM karI zake ? mahAmallane nikha`la mAlaka zuM karI zake? jo ke sthirA dRSTimAM paNa jJAnInI tAkAta eTalI badhI heAya che ke tene bhoge| kAMI karI zake ema nathI, tApaNu tyAre haju kaMIka aMze paNa pramAdanI saMbhAvanA che. paratu A kAMtA dRSTimAM te dhArA nAnI gRhastha vaDe karIne jJAnanuM evuM parama maLavAnapaNuM thayuM heAya che, ke te bhoge paNa bhAvasAryu paNa leza paNa pramAda upAvI zakatA nathI ! arthAt bhoga madhye paNa tevA viziSTa jJAnI svasvarUpathI pramatta-bhraSTa thatA nathI, svarUpasthita apramatta ja rahe che, evA te baLavAna sAmarthya sapanna heAya che. Ave! apramatta gRhastha ceAgI paNa bhAvasAdhu ja che. ane Ama hAvAthI atrasthita asa`ga jJAnI yAgIpuruSa nirvighne nirmAdhapaNe parama pada pratye akhaMDa prayANa karatA AgaLa vadhe ja che. "te e dRSTi 2 bhavasAgara tare, lahe muni suyaza sayeAga."--yA. sajjhAya. bhogatattvasya tu punarna bhavodadhilaGghanam / mAyodakadRDhAvezastena yAtIha kaH pathA // 167 // vRtti:--mohatattvastha tu--bhAgatattvane te|, bhegaparamArlR tA, arthAt bhAga jene mana paramAtha che evAne, punaH-puna:, maiM modhi nam-bhavAdadhinuM laMdhana nathI, bhavasAgara ullaMdhAtA nathI,--tevA prakAranI buddhithakI tenA upAyamAM apravRttine lIdhe, ane e ja kahe che-modaDhAveza:-mAyAjalamAM jete dRDha Aveza che evA -tevA prakAranA viparyAsane lIdhe, jene mRgajalamAM dRDha abhiniveza che evA, tena thAtI, : pathA- kANu ahIM te paMthe-mAge jAya, ke jamAM mAyAmAM jalabuddhi che. x " dharmazakti na hantyasyAM bhogazaktirbalIyasIm / dainti rIyApado vAyurvyanta na vAnasTama ||"--zokRta dvAra dvA. 24-15 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi bhagatatva bhavAbdhi na tare, viSaya mRgajaa (539) bhagatatvane bhavAbdhinuM, laMghana te na ja thAya; mRgajala daDhAveza che, te mArge kuNa jAya? 167 artha-paNa jene mana bhega e tatva che, evAne te bhavasamudranuM ullaMghana thatuM nathI. jene mRgajalamAM daDha Aveza che, e keNa ahIM te mAge -ke jyAM mAyAmAM jalabuddhi che tyAM-jAya? vivecana "sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADela...dhana dhana gataravane re e bhaya navi TaLe" -zrI je. da. sakjhAya. paNa bhegane je tatvarUpa-paramArtharUpa mAne che, evA bhagatatva puruSane te bhavasAgaranuM ullaMghana thatuM nathI. kAraNa ke tevA prakAranA viparyAsane lIdhe, mAyAjalamAM jene daDha abhiniveza che evo koNa ahIM-jyAM mAyAmAM jalabuddhi che evA te mArge jAya? bhega jene mana tatvarUpa che, paramArtharUpa lAge che, sAcA bhAse che, e bhogatatva puruSa kadI bhavasamudra oLaMgI zakatuM nathI. kAraNa ke tevI mithyAbhAsarUpa buddhine lIdhe te tenA ullaMghananA upAyamAM pravartatuM nathI. ane tenuM kAraNa paNa bhegatatva ema che ke jene mAyAjalamAM dRDha Aveza-gADha abhiniveza hoya, bhavAbdhinatare te te mAge kevI rIte jAya? vipasane lIdhe tene sAcuM jANata hoya te tene ullaghI javAnI hAma kema bhIDe? eTale rakhene huM DUbI jaIza ema Darate rahI, DAmADoLa banI, te mAyAjalane oLaMgI javAno puruSArtha karatuM nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayabhogane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdhapaNe pAra utaravAne puruSArtha karate nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayabhogane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdhapaNe pAra utaravAne puruSArtha karatuM nathI, tene niHsAra asatya jANI tenI seMsara nirbhayapaNe pasAra thaI jato nathI, paNa temAM ja nimagna banI DUbI jAya che, guMcI jAya che, pacyo rahe che. atre viSayane je mRgajalanI-jhAMjhavAnA pANInI upamA ApavAmAM AvI che, te atyaMta yukta che. kAraNa ke grISmamAM dUra dUra kSitijamAM-jyAM pRthvI ne AkAza maLatA dekhAya che tyAM daSTimaryAdAnA cheDe jalane AbhAsa thAya che, tene mRgaviSaya mRgajala jala kahe che. te jala kaI vastutaH che ja nahiM, paNa daSTivibhramathI viparyAsa (Illusion of vision) tene AbhAsa mAtra thAya che. evA te mRgajalane sAcuM ja mAnIne tRSAtura mRga te pIvAnI AzAe te Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (540) yogadaSTisamucaya pratye doDe che, paNa te mithyA jala te jANe hAthatAdvI daIne AvuM ne AvuM bhAgatuM ja jAya che! kAMI hAthamAM AvatuM nathI, ane deDavAnA niSphaLa zramathI bicArA mRganI tRSNA chIpavAne badale ulaTI vadhatI jAya che ! tema jaDa evA viSayapadArtha ane cetana evA AtmAne saMbaMdha thavo asaMbhavita che, tathApi viparyAsarUpa daSTivibhramathI (Illusion and Delusion) te jaDapadArthamAM AtmabuddhinA samAropathI te saMbaMdha bhAse che. te ja viSaya mRgajala che. evA te jhAMjhavAnA pANIne sAcuM mAnIne, viSayataSNAthI Akula banele mahamUDha jIvarU5 mRga tenuM pAna karavAnI durAzAthI pUra vege te pratye deDe che, te jhAMjhavAnA pANIne mATe khUba jhAMvAM nAMkhe che, paNa mahAmAyAvI evuM te mAyAjala te lAMbethI laTaka salAma karI jANe jIvanI viDaMbanA karatuM hoya, ema dUra ne dUra bhAgatuM ja jAya che! ane A niSphaLa viSayAnuvAvanathI bhavabhramaNujanya khedane lIdhe, patha samA viSayapipAsu jIvanI tRSNA zamavAne badale ulaTI abhivRddhi pAme che, ane tethI mahA bhavabhramaNa duHkha sahavuM paDe che. - A viparyAsa ja sarva duHkhanuM mULa che. te ja jIvane uMdhA pATA baMdhAve che, anAtmAmAM Atmabuddhi upajAve che, para vastumAM buddhino vizvama karAve che. A anAdi avidyArUpa viparyAsathI bhogasAdhanarUpa dehAdimAM Atmabuddhi upaje che, Apa ApakuM dehAdithI AtmAne abhinna mAnI huM dehAdirUpa chuM evI miyAmati bhUla gayA !" udbhave che. eTale pachI svasvarUpathI bhraSTa thayela AtmA iMdriyadvArathI pravartate rahI viSayamAM paDI jAya che, ane te viSayane pAmIne pote pitAne tattvathI jANatuM nathI, pote potAne bhUlI jAya che! zrImad rAjacaMdrajIe lAkSaNika zailImAM bhAkhyA pramANe "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA aMdhera?" enA jevI mahAhAsyAspada vArtA bane che ! "huM DI nija rUpa, ramya para pudgale, jhI UlaTa ANI, viSaya tRSNAjale.-zrI devacaMdrajI vicAranI utpatti thayA pachI vaddhamAna svAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMtavAra janmavuM maravuM thayAM chatAM, haju te janma-maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI, te have kevA prakAre kSINa karavAM? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che ke, je bhUlanuM ATalAM sudhI pariNamavuM thayuM che? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe sabaMdhanAM vaddhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya jIvanI bhUla jotAM te anaMta vizeSa lAge che, paNa sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla je jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTi viSayane bhikhArI nipuNya ka (54) ke je bhUlane vicAra karyAthI sarve bhUlane vicAra thAya che, ane je bhUlanA maTavAthI seve bhUla maTe che. kaI jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlano vicAra karI te bhUlathI chUTavA I che, paNa te kartAvya che, ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI IcchA mULa bhUlathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che. "zrImad rAjacaMdra, patrAMka 413. (500) A sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla te AtmasvarUpanuM ajJAna athavA paravatumAM AtmabuddhirUpa viparyAya che, "Apa ApakuM bhUlI gayA !' e ja moTAmAM moTI kendrastha bhUla che. te mUlagata bhUlathI bIjI bhUlanI paraMparA nIpaje che, te viSayano eTalI hada sudhI AtmAnuM patana thAya che ke tenI vRtti viSayAkAra bhikhArI banI jAya che. paMca iMdriyanA viSayomAM te eTale badhe tanmaya thaI nipuNyaka raMka jAya che ke te pitAnuM mULa svarUpa sAva bhUlI jaI, viSayamAM ja | sarvasva mAnI tenI gaSaNamAM ahoniza maMDyo rahe che ! ane viSayatRSNAthI A ne tapta banI niraMtara duHkha anubhave che, chatAM te viSayone kI viSayono keDo mUkate nathI ! ne viSTAnA bhramaranI peThe tenI pAchaLa pAchaLa bhamyA kare che ! A te viSayakhubhukSu jIva zrI upamiti bhavaprapaMca kathAmAM mahAtmA siddharSie anupama zailIthI tAdazya varNavelA te nipuNyaka raMkanA jevuM samasta ceSTita kare che, ne karamAM ghaTapAtra laI rAtadivasa viSayakadannanI bhikSArthe bhame che ! jemake " A jIva A saMsAranagaramAM aparApara janma lakSaNarUpa UcA-nIcA gRhamAM viSaya-kadananA AzApAzane vaza thaI avirAmapaNe bhamyA kare che. "kSudhAthI jasa durbala deha, gRhe gRhe bhikSAthe teha karamAMhi grahone ghaTapAtra, nindAte bhamate dinarAtra. sarvAgI mahAghAta utApa, tihAM anugata cetana Apa; ya mADI! re karajo trANu!' pokAre evI dIna vANa. javara kucha unmAda saMyukta, zUlapIDita ne pAmI yukta; sarva rogane teha nivAsa, vedanAvege vihala khAsa. pAmIza bhikSA te te geha, ItyAdika ciMtavata eha; vikalpAkula manamAM thAya, raudradhyAna bharate jAya. saMtane karuNanuM sthAna, mAnIeAne hAsya nidAna bAlane kIDana AvAsa, udAharaNa pApIne khAsa." -zrI u. bha. pra. kathA, pra. 1 (De. bhagavAnadAsakRta sapaghamagha anuvAda) "saMsArane viSe ahoniza paryaTana karatA A jIvanA je A zabdAdi viSaya ane je A baMdhuvarga-dhana-suvarNAdi, ane je kIDa-vikathA Adi anya paNa saMsAra Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya kAraNa hAya, te gRddhihetupaNAthI rAgAdi bhAvAgeAnA kAraNapaNAne laIne viSaya kadannanA ane kasaMcayarUpa mahA ajInA nimittapaNAne laIne kaMdanta jANuvA manAtha ceAgya che.' u. bha. pra. kathA ) evI te kadannarUpa bhikSA bhakSaNa karavA Icchate| A jIva nAnA prakAranA viSaya saMbadhI manerathA kare che,yAt te cakravartIpaNAnA maneratha paNa kare che. ane A cakravattI paNu bhagavAn tusAdhuone kSudra raMka jevA pratibhAse che, teA pachI zeSa avasthAenuM tA pUchavuM ja zuM?' " ane AvA kadanta jevA A dhana-viSaya-kalatrAdithI pUrAI rahyA chatAM A jIvane abhilASAnA viccheda thatA nathI, eTalu ja nahiM paNa tenI tRSA vizeSa gADhapaNe abhivRddhi pAme che. kAraNa ke jema gADha grISmamAM dadAhathI tApa pAmela zarIravALA, pipAsAthI-tarasathI abhibhUta cetanAvALA, mUrchAthI DhaLI paDelA evA keAI pathikane tyAM ja svapnadarzanamAM, praznala kalleAlamAlAthI Akula evA ghaNA ghaNA mahA jalAzayasamUha pItAM paNa jarAya tRSAnI nyUnatA upajAvatA nathI; tema A jIvane paNa A viSayAdi varte che. te A prakAre:-anAdi saMsAramAM parAvarttana karI rahelA A jIve pUrve devabhAne viSe ana tIvAra nirupacarita evA zabdAdi bheAgA prApta karelA che, anaMta amUlya ratnarAzie meLavelA che, ratinA vibhramAne khaMDita kare evA vilAsinIvRMdo sAthe vilAsa karelA che, tribhuvanAtizAyinI nAnA prakAranI krIDAethI krIDana kareluM che. tathApi jANe mahAbubhukSAthI-bhUkhathI kRza udaravALA hAya ema A jIva zeSa dinanA bhukta vRttAMtane kAMI paNa jANatA nathI ! ! kevala tenA abhilASathI zASAya che ! ! ! -tethI tRpti na tene thAya, paNa bubhukSA vadhatI jAya !'' --zrI . bha. pra. kathA (DA, bhagavAnadAsa ma, mahetAkRta anuvAda) AvI kadantarUpa A viSaya mRgatRSNAnI pAchaLa doDavAthI A jIvane A badhI ana para'parA sAMpaDe che, ane tene bhavasAgaranuM ullaMghana thatuM nathI, kAraNa ke mAyAjAlarUpa te mAyAjalamAM tene gADha abhiniveza-mithyA Agraha che, eTale te tene ulladhI javAnI hAma bhIDatA nathI, ane jyAM che tyAMne tyAM eTale ke viSaya-kAdavamAM DukkaranI jema paDayo rahe che!! ( 542) sa tatraiva bhavodvigno yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH // 168 // vRtti:-sa:-te, mAyAmAM jene jalane dRDha Aveza che te, tantraNa-tyAM ja, pathamAM, bhAga'mAM moTTunaHbhavAdvigna hoi, cathA-jema, e udAttaraNanA upanyAsa athe` che, tiSThatyasaMracan--ni:saMzaya sthiti ja kare che,-jalabuddhinA samAvezatho, momA vaivi phri-jJAnAdi lakSaNavALA mekSamAMmAM paNu, tathA-tema asa'zaya sthiti kare che, mozanamyAotiH-bhAgaja khAlathI--bhAganibaMdhana deDAhi prapaMcathI mAhita evA te ema atha che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi : bhavamAM sthiti, bahiratmA-dehamAM Atmabuddhi (543) tyAM ja ni:zaMka sthiti kare, bhadvigna te jema; gajabAle mohiye, mokSapathe paNa tema. 168 artha -te jema tyAM jamArgamAM, bhadvigna hoI, ni:saMzaya sthiti kare che, tema mekSamArgamAM paNa bhegabAlathI mahita e te sthiti kare che. vivecana mAyAjalamAM jene jalane daDha abhiniveza che, e te bhegatatva puruSa jema jalabuddhinA AvezathI, bhadvigna rahI, tyAM ja mArgamAM asaMzaya sthiti kare che, tema jJAnAdi lakSaNavALA mokSamArgamAM paNa bhoganA kAraNarUpa dehAdi prapaMcathI mAhita evo te ni:saMzaya "sthiti' kare che. Ano Azaya ema samajAya che ke-mAyAjalamAM jene jalabuddhine abhiniveza che, evo bhagatava puruSa, A jala sAcuM che-kharekharUM che, evA bAMdhI lIdhelA pUrvagraharUpa - mithyAbhAvane lIdhe, saMsArathI udvega-dukha pAmate rahI, tyAM ja mArgamAM bhavamAM sthiti: sthiti kare che, paNa AmAM kAMI sAra nathI ema jANI te saMsAra mekSamAge sAgarane oLaMgI javA AgaLa vadhatuM nathI, puruSArtha karatuM nathI, paNa "sthiti" eTale te bhegamAM ja sthiti kare che, bhogamAM ro-pacce rahe che. temaja bhegakAraNarUpa dehAdi prapaMcathI mehamUDha banIne, te jJAnAdi lakSaNavALA mekSamAgamAM paNa "sthiti" kare che, eTale ke jyAM che tyAMne tyAM aTakI rahe che-thebhI rahe che, paDyo rahe che, paNa AgaLa vadhatuM nathI. tAtparya ke jema te bhavamArgamAM nivAsarUpa sthiti kare che, tema mekSamArgamAM paNa AgaLa pragati na karavArUpa sthiti' kare che. arthAt te bhavasamudramAM nimagna rahe che, ane mokSamArge AgaLa vadhatA nathI. te A prakAre - A AtmA anAdithI potAnA mULa sahaja zuddha svarUpane bhUlI gayA che. A svarUpaajJAnarUpa avidyA athavA mithyAtvathI te parapadArthamAM Atmabuddhi karI rahyo che. anAdi kALanA adhyAsathI dehAdi paravastumAM tenI Atmabuddhi eTalI bahirAtmAH badhI sajajaDa thaI gaI che. eTalA badhA UMDA mULa ghAlI gaI che ke dehamAM "dehAdi te ja hu" evI viparyAsa buddhi-viparIta mati tene upajI che. Atmabuddhi jaDanA dIrghakAlanA sahavAsathI te jANe jaDa jevo thaI gayo che ! Ama kAyAdikamAM AtmabuddhithI grahAyelo jIva bahirAtmA kahevAya che. AtmajJAnathI parAkSukha e A bahirAtmA potAnA svarUpanuM bhAna bhUlI, IdriyadvArAthI kurAyamAna thaI, potAnA dehane AtmApaNe mAnI bese che. manuSya dehamAM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (544) gadaSTisamucaya rahelA AtmAne te manuSya mAne che, tiryaMca dehamAM rahelA AtmAne tiryaMca mAne che, deva dehamAM rahelA AtmAne deva mAne che, ane nAraka dehamAM rahelA AtmAne te nAraka mAne che, paNa tatvathI huM pote tevo nathI, te te dehaparyAyarUpa nathI, huM te anaMtAnaMta jJAnazaktine svAmI saMvedya e acala sthitivALe zAzvata AtmA chuM, ema te mUDha jANatA nathI. Ama potAnA dehamAM AtmAne adhyAsa karatA e A bahirAtmA paranA AtmAne jyAM vAsa che evA svadeha sadeza acetana paradehane A pArake deha mAnI bese che. ane Ama dehamAM svaparanA mithyA adhyavasAyanemAnyatAne lIdhe, jene AtmAnuM bhAna nathI evA anAtmaNa janane strI-putrAdi saMbaMdhI vibhrama varte che, ane temAMthI avidyA nAmane daDha saMskAra janme che, ke jethI leka puna: deha e ja AtmA evuM abhimAna dhare che. A dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che." jaDa cala jaDa cala karma je dehane hejI, jANyuM Atama tatva; bahirAtama bahirAtamatA meM grahI hojI, caturage ekatva. namiprabha0"-zrI devacaMdrajI. dehamAM A Atmabuddhine lIdhe ja jIva tenA lAlana-pAlanAthe viSayamAM pravRtti kare che, ane te viSayaprAptinA sAdhanarUpa dhanAdinA upArjanamAM pravRtta thAya che, tenI prAptimAM anukULa thAya te pratye rAga kare che, pratikULa pratye dveSa dhare che. temAM koI vacce ADuM Ave tenA pratye krodha kare che. tuccha kadana jevA kaMIka viSayanI prApti thatAM te anaMtagaNuM abhimAna dharI kAkIDAnI jema nAce che. ane vizeSa vizeSano lobha dharate rahI tenA lAbha mATe aneka prakAranA chaLaprapaMca-mAyAkapaTa karI potAne ane parane chetare che. ItyAdi prakAre jIva viSayane arthe kaSAya kare che, ane tethI hAthe karIne A bhavaprapaMca ubhuM karIne, saMsAra paribhramaNadu:kha pAmI, te bhadvigna bane che. Ama dehamAM AtmabuddhirUpa mULathI upajatA viSaya-kaSAyathI A jIvanuM saMsAracakra cAlyA kare che. x"bhiraatmendriydvaaraigtmjnyaanpraangmukhH| sphuritazcAtmano dehamAtmatvenAdhyavasyati / / naradehasthamAtmAnamavidvAnmanyate naram / tiryaJcaM tiryagaGgasthaM surAGgasthaM suraM tathA // nArakaM nArakAGgasthaM na svayaM tttvtstthaa| anaMtAnaMtadhIzaktiH svsNbedyo'clsthitiH|| svadehasadRzaM dRSTvA paradehamacetanam / parAtmAdhiSThitaM mUDhaH paratvenAdhyavasyati // svaparAdhyavasAyena deheSvaviditAtmanAm / varttate vibhramaH pusAM putrabhAryAdigocaraH / / avidyAsaMjJitastasmAtsaMskAro jAyate dRDhaH / yena loko'Ggameva svaM punarapyabhimanyate / / mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyasvainAM prvishedntrbhirvyaapRtendriyH||" -zrI pUjyapAdasvAmIjIta zrI samAdhizataka Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi bhogatatvanI kSamArga apragati-sthiti (545) rAga bharyo mAha vairI naDyo, lekanI rItamAM ghaNuMya rAte; krodha vaza dhamadhamya, zuddha guNa nava rame, bha bhavamAMhi huM viSaya mAte..... tAra ho tAra prabhu ! muja sevaka bhaNI."--zrI devacaMdrajI vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchedathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI? bIjA cha para kodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lobha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyogya kAM na jANyuM? arthAta ema jANavuM joItuM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAne vairAgya Ape che." I. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 115 (128) ane pachI te te tuccha kadanna jevA viSayasukhamAM A mehamUDha jIvane eTale badho raMga lAgI jAya che, eTale badhe tanmaya rasa jAme che, ke tenI prAptimAM ! nimagna rahe che, ane tene ja suMdara mAne che, bIjuM kAMI te bApaDa jANatA nathI. kAraNa ke susvAdu bhojanano svAda tene svapna paNa lAdhyo nathI. eTale Dukkarane jema kAdavamAM paDayA rahevuM game che, tema tene viSaya -kadanamAM racyA-pacyA rahevuM game che. te viSTAnA bhramarane jema viSTAnI sugaMdhI ja sArI lAgatI hatI, tema A viSayanA bhramarane viSayanI gaMdha ja sArI lAge che ! tene suMdara mAne rAMka, bIjuM na jANe te varAka, susvAdu bhojanano svAda, ravane paNa ene na prApta." u. bha. pra. 1 (Do. bhagavAnadAsa ma. mahetAkRta anuvAda) Ama para pariNatinA rAgIpaNuM, para rasaraMge rakta thayela A jIva, para vastuno grAhaka ane rakSaka banI, paravastunA bhAgamAM Asakta thaIne anaMta kALa paryata saMsAramAM rakhaDe che. ane Ama pitAnuM Amahita cUkI, A mahAmehamUDha jIva veThIA piThIAnI peThe pArakI veTha uThAvI, hAthe karIne nAhakano herAna herAna thAya che ! bhAvitAtmA mahAtmAonA vacanAmRta che ke papariNati rasa raMgatA, paragrAhakatA bhAva....nAtha re! para karatA para bhogatA, o thaye eha svabhAva ?....nAtha re !" zrI devacaMdrajI. je kriyAne viSe jIvane raMga lAge che. tene tyAM ja sthiti hoya che, e je jinano abhiprAya te satya che. trIza mahAmahanIyanAM sthAnaka zrI tIrthakare kahyAM che te sAcA che."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 148 (hAthanedha, 2-19) Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (546) yogadaSTisamuccaya ane Ama bhegarUpa niHsAra mAyAjalamAM ja jene daDha raMga lAgyo che, daDha abhiniveza upajyo che, evA bhagatattva puruSane potAnA zuddha AtmasvarUpanuM darzana hetuM nathI, eTale mokSamArgamAM tene praveza paNa kyAMthI hoya? dehAdinI bhUlabhUlAmaNIbharI mokSamArge aMbAlamAM je phasAI gayo che, dehAdi mAyAprapaMcamAM AtmabuddhinA vyAmAhathI apragati- je muMjhAI gayo che, mAyAjalarUpa viSayanI aTapaTI mAyAvI jAlamAM je sthiti aTavAI paDyo che, tene nimitte rAgadveSa karato je kaSAyaraMgathI raMgAI rahyo che, ane tethI je bhavaprapaMcanA anaMta cakrAvAmAM paDI gayuM che,evA A mahAmahamUDha jIvane mokSamArga pAmavo paNa muzkela thaI paDe che. tenI mithyAtvamAM ja sthiti hoya che, tethI te AgaLa vadhato nathI, pragati karato nathIkAraNa ke jyAM lagI kaSAyanI upazAMtatA na thaI hoya, viSayAdi pratye aMtaraMga vairAgya na vartAte heya, mikSa zivAya bIjI koI abhilASA na hoya, tyAMlagI mokSamArgamAM praveza karavA yogya yogyatA paNa prApta thatI nathI, sAcuM mithyAtva "guNasthAnaka' paNa prApta thatuM nathI, ne prathama mitrAdaSTi paNa khUlatI nathI, te pachI ukta bhegatatva puruSane mekSamArgamAM praveza kyAMthI hoya? ne temAM te AgaLa kyAMthI vadhe? uttarettara guNasthAnanI prAptithI pragati kema kare? Ama jene bhegamAM tattvabuddhi che e bhegatatva puruSa saMsAramAM "sthiti' kare che, arthAta anaMta kALasthiti paryata anaMta paribhramaNa duHkhane pAme che. ane mokSamArgamAM paNa te "sthiti' ja kare che. arthAt guNavikAsa pAmI AgaLa pragati karato nathI, gaLIyA baLadanI jema jyAMne tyAM paDyo rahe che ! ane Ama tenuM paribhramaNa duHkha cAlu rahe che, ne tenA nivAraNane upAya tene maLatuM nathI. eTale bane rIte te duHkhI thAya che. mImAMsAbhAvato nityaM na moho'syAM yato bhavet / atastattvasamAvezAtsadaiva hi hitodayaH // 169 // nitya mImAMsA bhAvathI, meha ehamAM hoya; ethI tasvasamAvezathI, sadA hitodaya hoya. 169 artha-nitya mImAMsA bhAvane lIdhe A daSTimAM maha heta nathI, ethI karIne tatvasamAvezane lIdhe sadaiva hiteAdaya ja hoya che. kRtti-samabhAvo-mImAMsA bhAvathI, savicAra bhAvathI, nityaM-nitya, sarvakALa, mohaDaksa vatto ma-kAraNa ke A dRSTimAM meDa heta nathI, ataH-ethI karIne taravasamAverAta-tasvasamAvezarUpa kAraNa thakI, sadaiva phi hito A daSTimAM cokkasa saMdeva hidaya ja hoya che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTiH tharSada mImAMsA, dazanAmImAMsA (547) vivecana vaLI nitya mImAMsAnA bhAvathI A daSTimAM meha hoto nathI. ethI karIne tatvanA samAvezarUpa kAraNa thakI nizcaya ene sadAya hiteAdaya ja hoya che. tattva mImAMsA A daSTimAM sthiti karata samyagadaSTi jJAnI puruSa samartha tatvaciMtaka-tatvamImAMsaka hoya che. eTale niraMtara savicArarUpa mImAMsAnA-sUma tattvapaSaNanA hevApaNAne lIdhe atre keIpaNa mohane saMbhava hoto nathI. kAraNake je tattva samaje che, te meha pAmata nathI. ane samyagdaSTine darzanamaha te kArano kSaya thaI cUka che, tathA yogamArgamAM AgaLa vadhatAM ene cAritramehanI paNa uttarottara kSINatA thatI jAya che, eTale sarvathA mehano abhAva hoya che. samyagadaSTi puruSa aneka prakAre tatvane sUma vicAra kare che. jema ke zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyaggadarzananAM nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che -(1) paheluM pada AtmA che. jema ghaTapaTa Adi padArtho che tema AtmA paNa che. papada mImAMsA amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTa Adi hovAnuM pramANa che, tema svaparaprakAzaka evI caitanya-sattAne pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA hovAnuM pramANa che. (2) bIjuM pada-AtmA nitya che. ghaTapaTa Adi padArtho amuka kALavarti che. AtmA trikALavatti che. ghaTapaTAdi saMge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che, kemake tenI utpatti mATe keIpaNa sago anubhava cogya thatA nathI. koI paNa saMyegI dravyathI cetana-sattA pragaTa thavA yogya nathI, mATe anutpanna che. asaragI hovAthI avinAzI che, kemake jenI kaI saMgathI utpatti na hoya, teno koIne viSe laya paNa hAya nahi. (3) trIju' pada-AtmA kartA che. sarva padArtha artha kriyA saMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAma kiyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che, paramArthathI svabhAvapariNatie nija svarUpane kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA cogya vizeSa saMbaMdha sahita ) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che. upacArathI ghara, nagara Adine kartA che. (4) cothuM pada AtmA bhoktA che. je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave e pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSanuM phaLa; sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa agnisparzathI agnisparzanuM phaLa; hImane sparza karavAthI hImasparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (548) yogadaSTisamuccaya thavA yogya ja che, ane te thAya che. te kriyAne AtmA kartA hovAthI bhaktA che. (5) pAMcamuM pada-ekSapada che.-je anupacarita vyavahArathI kamanuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM, kartApaNuM hovAthI bhaktApaNuM nirUpaNa karyuM, te karmanuM TaLavApaNuM paNa che, kemake pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM heya, paNa tenA abhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA yogya dekhAya che; kSINa thaI zake che. te te baMdhabhAva kSINa thaI zakavA yogya hovAthI tethI rahita evo je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mokSapada che. (6) chaThTha pada-te mokSane upAya che. je kadI karmabaMdha mAtra thayA kare ema ja hoya te tenI nivRti kaI kALe saMbhave nahI; paNa karmabaMdhathI viparIta svabhAvavALAM evA jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che. je sAdhananA baLe karmabaMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana saMyamAdi mekSa padanA upAya che." - (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra, patraka 406 (493) AtmA che te nitya che, kartA nija karma che bhaktA vaLI mokSa che, mokSa upAya sudhama. SaTU sthAnaka saMkSepamAM, SaT darzana paNa eha; samajAvA paramArthane, kahyAM jJAtie eha."-zrI Atmasiddhi. "munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisuNa; Atama tatva kayuM jANyuM jagataguru ! eha vicAra muja kahiye; Atama tatva jANyA viNa nimala, cittasamAdhi navi lahiye mu"-zrI AnaMdaghanajI. vaLI A Atmatatva saMbaMdhI darzananI te tatvajJa puruSa A pramANe vizeSa paryAcanA kare che: (1) keI Atmatatvane abaMdha mAne che, paNa A AtmA kiyA karate dekhAya che, te te kriyAnuM phaLa keNu bhagavaze? (2) jaDa-cetana SadRrzana A banne eka ja AtmArUpa che, sthAvara-jaMgama banne sarakhA che ema mImAMsA keI kahe che. paNa temAM sukha-duHkha vyavasthA nathI ghaTatI, ane saMkara nAmanuM dUSaNa Ave che, ema cittamAM vicArI parIkSA karatAM jaNAya che. (3) AtmadarzanamAM lIna evo koI kahe che ke "Atmatattva nitya ja che, paNa temAM te karelA karmanA vinAzarUpa kRtavinAza doSa, ane nahiM karelA karmanA AgamanarU5 akRtAgama doSa Ave che, te matihInane dekhAtA nathI. "kaI abaMdha Atama tatta mAne, kiriyA karate dase; kriyAtaNuM phala kahe kuNu bhagave ? Ima pUchyuM citta rIse. munisuvrata, Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTiH SaDtaza namImAMsA, AtmatattvamImAMsA jaDa cetana A Atama eka ja, sthAvara jaMgama sarikhA; du:kha sukha saMkara dUSaNu Ave, citta vicArI jo parikhA. muni eka kahe nitya ja Atama tattva, Atama dizaNu lInA; kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, nava dekhe matihIA. muni"--zrI AnaMdaghanajI (4) kAI kahe che ke A AtmA kSaNika che ema jANeA.' paNa tema mAnatAM adhameAkSa ke sukha-du:khanI vyavasthA nahi ghaTe, e vicAra manamAM lAvavA ceAgya che. (5) koi vaLI ema kahe che ke cAra bhUta zivAyanI aLagI-judI evI AtmasattA ghaTatI nathI.' paNu AMdhaLA gADuM najare na bhALe temAM gADAMnA ze| doSa ?-ema aneka vAdIonA matavibhramarUpa saMkaTamAM paDI gayeluM citta samAdhi pAmatuM nathI, ane yathAtha paNe Atmatattva samajyA vinA te samAdhi upaje ema nathI, teA mumukSue kema karavuM ? (2 saugata matirAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANeA; baMdha meAkSa sukha duHkha navi ghaTe, eha vicAra mana ANuA. muni bhUta catuSTha varjita Atamatatta, sattA alagI na ghaTe; aMdha zakaya jo najara na dekhe, tA zuM kIje zakaTe ? muni. (549) ema aneka vAdi matavibhrama, sakaTa paDiyA na lahe; cittasamAdhi-te mATe pUchuM, tuma viSNu tatta keAI na kahe. muni"--zrI AnaMdaghanajI. tyAre tenA aMtarAtmA (athavA paramAtmA) jANe javAba Ape che ke ahai| Atman ! tuM sarva pakSapAta cheDI dai, rAga-dveSa-mAha pakSathI vijrata evA eka AtmatattvamAM raDha lagADIne maMDI paDe ! je kaI A AtmAnu dhyAna kare che te pharI AmAM AvatA nathI, ane bIjuM badhuMya vAAla che ema jANe che, A tattva cittamAM lAve che, mATe jenA vaDe karIne deha-mAtmAnA viveka upaje te ja pakSa grahaNa karavA ceAgya che, ane te ja tattvajJAnI kahevAya. eTale enA aMtarAtmA punaH elI UThe che ke huM AtmasvarUpa AnaMdaghana prabhu ! 'munisuvrata ! je kRpA karo te, Anadaghana pada lahIe.' vaLatu jagaguru iNi pere bhAkhe, pakSapAta sakha chaMDI; rAga-dveSa-meAha pakha varjita, Atama zuM raDha maDI....munisuvrata. AtamadhyAna dhare jo kAu, sA phira imaiM nA've; vAjAla khIjuM sahu jANe, eha tattva citta lAve. muni. jiNe viveka dhariye pakha gRhiye, tattajJAnI te kahiye: munisuvrata jo kRpA kare| tA, AnaMdadhana pada hiye. muni"--zrI AnaMdaghanajI ItyAdi prakAre SapadanI ane te parathI phalita thatA SaDUdarzInanI mImAMsA karanArA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (550) yogadaSTisamuracaya A mahAtattvajJAnI puruSa bIjI badhI paMcAta cheDI daI, zuddha AtmadhyAnamAM lIna thAya che, ane dhyAve che ke huM dehAdithI bhinna e zuddha caitanyasvarUpa AtmA Atmatattava chuM. "A mahArA svarUpathI4 cuta thaI huM idriyadvArothI viSayamAM patitamImAMsA paDI gayo hato. te viSayane pAmIne huM" ema mane meM pUrve tatvathI oLakhe nahiM ! je agrAhyane graDatuM nathI ne grahelane mUkatuM nathI, je sarvathA sarva jANe che, evuM svasaMvedya te tahuM chuM. tattvathI bodhAtmA-bedhasvarUpa evA mane samyaphapaNe pekhatAM, rAgAdi atre ja kSINa thAya che tethI kaI mahA zatru nathI, ke kaI mahAro priya mitra nathI. mane nahiM dekhate e A leka nathI mahAro zatru ke nathI mAre mitra." Ama bahirAtmAne tyajI aMtarAtmAmAM vyavasthita thayela jJAnI puruSa bhAve che ke-je paramAtmA che te huM chuM, ne je huM chuM te parama chuM. tethI huMja mahArAthI upAsya chuM, anya koI nahi ema sthiti che. viSayamAMthI mane prazruta karAvI, svArathI ja hArAmAM sthita evA paramAnaMdamaya bedhAtmAne huM prapanna thayela chuM, prApta thayela chuM.' ityAdi prakAre AtmabhAvanAnA paribhAvathI te darzanamohane kSaya kare che. ane tethI karIne dehathI bhinna evA kevala zuddha caitanyanuM AtmAnubhavamaya jJAna jyAM varte che, e parama sUkSmabodha tene upaje che. eTale pachI tene te zuddha svarUpanuM evuM dhyAna pravarte che ke te cAritrahane prakSINa-atyaMta kSINa karavA bhaNI pravarte che. jemake-- cAritra maha parAjaya | sarva bhAvathI te audAsInya vRtti-udAsIna bhAva kare che, ane tene deha mAtra saMyamanA hetue ja hoya che, bIjA keI kAraNe tene bIjuM kAMI kalpatuM nathI, ane dehamAM paNa tene kiMcit mUccha hotI nathI. mana, vacana, kAyAnA sarvatra dA yogane te jema bane tema saMkSipta kare che, ane te traNe saMkSipta yoganI sInya: gupti AtmAmAM sthiratA kare che, te paNa mukhyapaNe te dehanI sthiti parvatasamiti cAvajajIva varte che. te AtmasthiratA eTalI badhI daDha hoya che ke ghera parISaha ke upasarganA bhayathI paNa tene aMta AvI zakato nathI. *"matta cyutvendriyadvAraiH patito viSayeSvaham / tAnprapadyAhamiti mAM purA veda na tattvataH / / yadagrAhyaM na gRhNAti gRhItaM nApi muJcati / jAnAti sarvathA sarva tatsvasaMvedyamaramyaham // kSIyante'traiva rAgAdyAstattvato mAM prpshytH| bodhAtmAnaM tataH kazcinna me zatrurna ca priyH|| mAmapazyannayaM loko na me zatrurna ca priyH| mAM prapazyannayaM loko na me zatrana ca piyH|| yaH parAtmA sa evAhaM yo'haM sa prmsttH| ahameva mayopAsyA nAnyaH kazciditi sthitiH|| pracyAvya viSayebhyo'haM mA mayaiva mayi sthitam / bodhAtmAnaM prapanno'smi paramAnandanirvRtam // " -zrI pUjyapAdasvAmIjI kRta zrI samAdhizataka, Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi cAritra mehaparAjaya, sadAya hiteAdaya (551) ane te saMkSipta mana-vacana-kAyAnA yuganI pravRtti karavI paDe che te mAtra saMyamanA hetuthI ja kare che, ane te paNa nija AtmasvarUpane niraMtara lakSa rAkhIne ane bhagavAnuM vItarAga devanI AjJAne AdhInapaNe rahIne. te saMkSipta pravRtti paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM hoya che, ane chevaTe nija svarUpamAM lIna thAya che. (juo pR. 25, parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdrajIe AtmAnubhavasiddhapaNe saMgIta kareluM "apUrva avasara vALuM apUrva ananya kAvya.--jene bhAva atra avatAryo che). sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya jo; anya kAraNe anya kazuM kape nahiM, dehe paNa kiMcit mUcha nava jaya jo. apUrva avasara evo kyAre Avaze ? " I -zrImad rAjacaMdrajI paMca indriyanA viSayamAM tene rAgadveSa virahitapaNuM hoya che, ITa-aniSTa buddhi hatI nathI; pAMca prakAranA pramAdathI enA manane kSebha upajatuM nathI; dravyathI, kSetrathI, kALathI ne bhAvathI kyAMya pratibaMdha karyA vinA te nirlobhapaNe pUrva prArabdha viSayakaSAyajaya: karmanA udayane AdhIna thaIne vicare che. krodha pratye te tene svaapramAda- bhAvapaNuM varte che ! mAna pratye dInapaNAnuM mAna hoya che! mAyA pratye apratibaMdha te sAkSIbhAvanI daSTAbhAvanI mAyA kare che ! ane lebha pratye te lAbha samAna thatuM nathI kaI bahu upasarga karanAro hoya te tenA pratye te kepatuM nathI. cakravatI AvIne vaMdana kare te paNa tenAmAM mAna gesuM jaDatuM nathI, deha chUTI jAya te paNa tenA premamAM paNa mAyA upajatI nathI. prabaLa labdhi-siddhi pragaTe te paNa tene lebhane aMza paNa spazata nathI. zatru-mitra pratye tene samadarzipaNuM varte che, mAna-apamAnamAM paNa teno te ja svabhAva varte che, jIvitamAM ke maraNamAM te nyUnAvikapaNuM-ochAvattApaNuM mAnato nathI, ane saMsAra ho ke mekSa che te pratye tene zuddha samabhAva varte che. sarvatra samabhAva: te ekAkIpaNe smazAnane viSe vicare che, vaLI parvatamAM ke jyAM vAghajinakapIvat siMhane saMyoga hoya che tyAM paNa vicare che; chatAM tenuM Asana caryA aDola rahe che ne manamAM keIpaNa prakArano bha upajato nathI, paNa jANe parama mitrane vega pAmyA hoya ema te jANe che. ghora tapazcaryA karatAM paNa tenA manane tApa thatuM nathI, ane sarasa anathI tenA manane prasannabhAva upajato nathI. rajakaNa ho ke vaimAnika devanI Rddhi che, te sarveya eka pudgala svabhAvarUpa che ema te mAne che. Ama te cAritramohane paNa parAjaya kare che, eTale sarvathA mohanA abhAvathI tatvasamAvezarUpa kAraNane lIdhe-atyaMta tavapariNatine lIdhe tene sadAya hiteAdaya ja Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (552) gadaSTisamuccaya hoya che. mohAMdhakAra haranArI mImAMsAdIpikAnA4 tatvaprakAzavaDe sadAya hiteAdaya karIne tene sadAya AtmakalyANanI-dharmanI vRddhi thayA ja kare che. tene vastusvabhAvarUpa Atmadharma adhikAdhika aMze unmIlana pAmata jAya che, pragaTato jAya che. Ama tenI AtmadazA uttarottara caDhatI kaLAne pAmatI jAya che, te uttarottara uttama AtmaguNanI zreNI para ArUDha thatuM jAya che. jema bIjane caMdramAM uttarottara caDhatI kaLAne pAmI prAMte pUrNatAne pAme che, tema A samyagadaSTi mahAtmA yegIne hitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI pUrNa svarU55Nane pAme che. "bhagatatvane re e bhaya navi TaLe, jUThA jANe re bhega; te e daSTi re bhavasAyara tare, lahe muni suyaza saMga. dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM !" zrI ke. da, sajajhAya. - Eaa kAMtA daSTi: kepTaka 12 dAna-tArA samAna | anyamud cittadoSa tyAga | gAMga-dhAraNuM | mImAMsA-guNaprApti - kAMtA dRSTino sAra - chaThThI kAMtA daSTimAM, AgalI dRSTimAM je nityadarzana, pratyAhAra, abrAMti, sUphamabodha vagere kahyuM, te te hoya ja che, ane te bIjAone prIti upajAve evuM hoya che. te uparAMta atre dhAraNu nAmanuM chaThuM mAMga prApta thAya che. e parama dhAraNAne lIdhe atre anyamud nAmane cittadoSa hete nathI, arthAt citta dharma zivAya keI anya sthaLe AnaMda pAmatuM nathI. ane hidaya karanArI evI nitya mImAMsA-sadavicAraNA atra hoya che. A daSTimAM dharmanA mAhAbhyane lIdhe samyapha AcAravizuddhi hoya che. ane tethI karI A daSTivALo yegI puruSa prANIone priya thaI paDe che, ane te dharmamAM ekAgra manavALo hoya che. enuM mana sadAya kRtadharmamAM lIna rahe che, ane kAyA ja bIjA kAmamAM hoya che, - jema pativratA strInuM citta gharanAM bIjA badhAM kAma karatAM paNa + " mImAMsAdIpikA cAsyAM mohadhvAntavinAzinI / / tatvone tenA cAnna jANamA !" -zrI dvA dvA. 24-15 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : sAra, yAgaSTi kaLaza kAvya (553) peAtAnA patimAM ja lIna rahe che, tema. ethI karIne AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhAge bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. mAyAjalane tattvathI--tenA svarUpathI dekhanArA puruSa jema bedhaDakapaNe zIghra tenI madhyethI, vyAghAta pAmyA vinA, cAlyA jAya ja che; tema mAyAjalanI upamA jene ghaTe che, evA bhegAne tenA svarUpathI dekhanArA samyagdaSTi dRSTA puruSa, te bhAgavatAM chatAM asaMgaanAsakta hoi, paramapada pratye jAya ja che. paNa bhAga jene mana tattvarUpa-sAcesAcA bhAse che, evA bhAgatattva puruSane te bhavasamudranu. ullaghana thatu nathI. kAraNa ke tenI tathAprakAranI buddhithI tenA upAyamAM tenI apravRtti hAya che. mAyAjalamAM jene tevA viparyAMsane lIdhe dRDha abhiniveza-Agraha che, evA kANu ahIM mAyAmAM-jyAM jalabuddhi che te mAge jAya? eTale te te bhavAdvigna-bhavathI duHkha pAmatA rahI, jema tyAM ja-mAgamAM ja niHsa zaya sthiti kare che, tema bhAgaja khAlathI mAhita evA te meAkSamAmAM paNa * sthiti' kare che, jyAM che tyAMnA tyAM ja paDayo rahe che, paNa AgaLa pragati karatA nathI. sadA savicArarUpa mImAMsA bhAvathI A dRSTimAM kadI mAhu hAtA nathI, ethI karIne 'ameAhasvarUpa' evA dhamUtti' jJAnI puruSane sadaiva hitAya ja hoya che, arthAt uttarAttara AtmadazAnI pragatirUpa hitane-AtmakalyANanA samuya thayA ja kare che. " $ cAgadRSTi kaLaza kAvya harigIta kAMtA samI nita kAMta kAMtA dRSTi yAgijana taNI, tArA samI darzanaprabhAthI camakatI nitye ghaNI; sUkSmASa prakAza krAMti cidAkAza jhagAvatI, puSTa tattvavicAraNAmayamImAMsA khalathI ati. 127 myAnathI asi jema AtmA bhinna dehArdi thakI, avinAza ne upayeAgavaMtA dekhatA nitye nakI; cegI parA dhIra dhAraNA AtmasvarUpe dhAratA, parabhAva tema vibhAvamAM kadI meAda te na dharAvatA. 128 Atma svabhAve vattanArUpa dharmomAM varjhana thakI, AcAranI zuddhi parA A pAmatA yAgI nakI; dhama mAM ekAgramana A dharmamUtti mahAtmane, A dhamanA mahimA thakI heAye ati priyatA jane. 129 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (554) zruta dharmAMmAM nita citta dhAre, kAca kAyA~ bIjA mahIM, mana jema mahilAnuM sadAye lIna vhAlAmAM ahIM; jyama gAya vanamAM jAya, cArA care, cAra dizA, paNa dRSTi te tenI sadA nija vatsa vhAlA para dhare. zruta dharma jenuM citta Ama ja nitya AkSepe ahIM, te jJAnAkSepakavatane bheAgeA ya bha va he tu nahi ! mAhamayI mAyAmahIM paNa ame hasvarUpI sadA, duSkarakarA te kamalavat jalamAM na lepAye kadA. mRgajala ahIM mRgajalapaNe je tattvathI jana pekhatA, te sAMsarA medhaDaka te khAdhA vinA cAlyA jatA; tyama bega mAyAjala samA je svarUpathI ahIM dekhatA, bhAga'tAMya asaga rahI te pada parama pratye jatA. 132 bhAga tattva ja mAnatA te bhavasamudra tare nahi', mAyAjale Aveza dRDha te te pathe vicare nahi; te tyAM ja bhavaudvigna jyama mAyAjale sthiti dhAratA, tyama mAkSamAge paNa kare 'sthiti' bhAgamala mAhitathatA. 133 hu' eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che, e puSTa tattva sudhAtA rasapAnathI nita puSTa che; te yAgI mananaMdana dhare yama mAha ke' parabhAvamAM ? hita uya te pAme sadA bhagavAnadAsa svabhAvamAM. 134 130 131 cogannisamuccaya // iti maharSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaH sukhanaMdanenaM bhagavAnadAsena sumanonaMdanI bRhatTI kAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAkhe SaSThI kAntA dRSTiH // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi chaThThI dRSTi pratipAdana karavAmAM AvI. have sAtamI kahevAmAM Ave che - dhyAnapriyA prabhA prAyo nAsyAM rugata eva hi / taravatipattiyutA sastravRttipAvI* || 270 || dhyAna priyA pAye prabhA, ethI atra na ga; tarava pratipatti ahIM, satyavRtti pada yoga, 170 artha -prabhA dRSTi prAye dhyAnapriyA hoya che, ethI karIne ja AmAM "ga" nAmane doSa hotuM nathI. A daSTi tattvapratipatti yukta arthAt yathArtha AtmAnubhavayukta heya che, ane satpravRtti padane ANanArI hoya che. vivecana arka prabhA sama bedha prabhAmAM, dhyAna priyA e diDI, tatvataNuM pratipatti vaLI IhAM, rega nahiM sukha puThThI... re bhavikA ! vIra vacana citta dharIe"-zrI je. da. sakjhA. 7-1 A sAtamI prabhA daSTimAM pUrvokta niyamAnusAra sUrya prabhA samAna bedha, sAtamuM yogAMga dhyAna, sAtamA "sa" deSano abhAva ne sAtamA tattavamatipatti guNane bhAva hoya che. AvI A daSTi prAye dhyAnapriyA hoya che, tathA vizeSa karIne zamasaMyukta ane tethI satAvRttipadAvahA-satupravRttipada ANanArI hoya che. kRtti -ema A dRSTi "satyavRttipadAvahA' che ema piMDAryuM che, arthAt satapravRttipadane lAvanAra che. + pAThAMtara:-viroLa romAnvitA athata vizeSa karIne zama saMyukta evI heya che. atre vRtti paNa apUrNa athavA khaMDita jaNAya che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuAya (556) prabhA A sRSTine sUrya prabhAnI upamA ApI, te yatheAcita che. kAraNu ke tArA karatAM sUryanA prakAza anekagaNA baLavAn hAya che, tema chaThThI kAMtA dRSTi karatAM sAtamI prabhA dRSTinu darzana-mAdhaprakAza anekaguNaviziSTa baLavAn, parama avagADha hAya che. Ane nAma ApyuM te paNa yathArtha che: pra+bhA arthAt prakRSTa dhaprakAza jeneA che te prabhA. jema sUryanI prabhA ati ugra tejasvI che, tema A dRSTinI medha-prabhA ati ugra tejasvI, khaLavAn kSayApazamasa'panna vhAya che. sUryaprakAzathI jema sarva padArthanu kharAkhara darzana thAya che, samasta vizva prakAzita thAya che, tema A dRSTinA medhaprakAzathI sarva padArtha sAthenuM yathArtha dana thAya che. cAganuM sAtamu aMga; dhyAna ane A sRSTinA Ave| prakRSTa medha-prakAza hAya che, tethI ja A beSa niraMtara dhyAnanA hetu thaI paDe che, kAraNa ke jJAnapramANa dhyAna thAya che; jevuM jJAna maLavAn tevuM dhyAna paNa khaLavAn heAya che. Ama A sRSTi dhyAnapriyA hAya che, dhyAnanI vhATTI priyatamA jevI hAya che, jyAM dhyAna yAgIne atyaMta priya hAya che evI hAya che.eTale ahIM sthiti karatA ceAgI jJAnI puruSa peAtAne parama priya evuM akhaDe AtmadhyAna dhyAve che. ane A AtmadhyAna tIkSNa AtmApayeAgavALuM-AtmajAgRtivALu hAvAthI, temAM prAye-ghaNuM karIne keAi paNa vikalpa UThavAnA avakAza heAtA nathI, evuM te nirvikalpa hAya che. dhANA nAmanuM chaThThuM yeAgAMga sAMpaDaghA pachI svAbhAvika krame sAtamu dhyAna nAmanuM ceAgAMga prApta thAya che. kAraNa ke dhAraNA eTale amuka viSayamAM pradezamAM cittakhaMdha thAya, eTale tenA punaH puna: saskArathI tenA aMtastattva pratye citta dvArAya che, ane temAM ja ekAgra thAya che. AtmAne AtmasvabhAva abhimukha dhArI rAkhavArUpa dhAraNAthI AtmAmAM ekAgratArUpa dhyAna pragaTe che. 'yogazcittavRttinizeSa: ' (pA0 -1). dhArAmAM svarUpAbhimukha pravRttimAM cittanuM avadhAraNa hAya che, ane dhyAnamAM zuddha AtmatattvanuM sAkSAt anusa dhAna heAya che. ' taMtra pratyayaitAnatA dhyAnam / ' (pA0-2 ). cittanA dhAraNA--dezamAM pratyayanI ekatAnatA thavI arthAt dhAraNA pradezamAM eka sarakhA akhaMDa pariNAmanI dhArA rahevI te dhyAna che. (jue dvA. dvA. ) je sthira adhyavasAya te dhyAna che, ane asthira citta te bhAvanA, anuprekSA, vA ciMtA ema traNa prakAre che. eka amAM mananI aMtarmuhUtta' sthiti te dhyAna che. aneka aCsakramamAM lAMkhI paNa sthiti hoya, te acchinna-akhaMDa evI dhyAnasaMtati che. ' (jue adhyAtmasAra). dhyAnanA mukhya cAra bheda che--(1) Atta, (2) raudra, (3) dharma, (4) zukala. temAM Artta-raudra e e durdhyAna sa`sAranA kAraNa hAi aprazasta ane aniSTa che, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA daSTi: yAna, cAra bhAvanAthI sthiracittasthitaprajJa dhyAtA. (557) ane AtmArthI mumukSune sarvathA heya che-tyajavA yogya che. bAkInA be dharma ane zukala mokSanA kAraNe hoI prazasta ane ISTa che, ane AtmAthI mumukSune sarvathA Adeya che, parama AdarathI AdaravA gya che. athavA padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta ema dhyAnanA cAra prakAra paNa samajavA gya che. A sarva dhyAnaprakAra vistArathI samajavA mATe jijJAsue zrI jJAnArNava, adhyAtmasAra, yogazAstra, mekSamALA Adi graMtharatna avalekavA. A sarva prakAranA dhyAnane aMtima uddeza zuddha AtmAnA dhyAna para ArUDha thavAnuM che. eTale AtmadhyAna e ja mukhya dhyAna che. atre dhyAnanuM svarUpa barAbara samajavA mATe dhyAtA-dhyeya AdinuM svarUpa samajavA yogya che - dhyAtA svarUpa A dhyAna dharanAra dhyAtA yogI puruSa paNa te mATenI yathAgya gyatAvALe have joIe, ane te mATe jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya e cAra uttama bhAvanAothI bhAvitAtmA hovo joIe-daDha bhAvaraMgI have cAra bhAvanAthI joIe. kAraNa ke jJAnabhAvanAthI nizcalapaNuM thAya che, darzanabhAvanAthI sthira citta asaMmata hoya che, cAritrabhAvanAthI pUrva karmonI nirjarA thAya che ane vairAgya bhAvanAthI saMgane AzaMsAne ne bhayane ucacheda thAya che, arthAt vairAgyane lIdhe citta kayAMya paNa saMga-Asakti karatuM nathI, ane A loka-paralekAdi saMbaMdhI kaI paNa AzaMsA-icchA karatuM nathI, ane kaI paNa prakAranA bhayakAraNathI kSebha pAmatuM nathI. Ama je cAra bhAvanAthI bhAvita hoya che, tenuM citta sthira thAya che. ane Avo je sthiracitta hoya che, te ja dhyAnanI egyatA pAme che, bIjAne-asthira cittane tenI yogyatA hotI nathI. dhyAnanI siddhi mATe cittasthiratA e sauthI prathama Avazyaka che. parama AtmadaSTA zrImada rAjacaMdrajInuM parama gaMbhIra tattvavacana che ke bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre cite sthira thaIza." temaja gItAmAM paNa kahyuM che ke 8 *asaMyatAtmAne yoga pAma durlabha che ema hArI mati che, paNa jene AtmA-mana vaza che te yatnavaMtane yoga upAyavaDe karIne pAma zakya che. '--A badhuMya uparokta bhAvanAthI bhAvitAtmAmAM barAbara ghaTe che. zrI nemicaMdrAcAryajIe bRhad dravyasaMgrahamAM bhAkhyuM che ke- jo tame vicitra prakAranA dhyAnanI prasiddhine arthe " nizcalanamasaMmoho nirjarA pUrvakarmaNAm / saGgAzaMsAbhayocchedaH phalAnyAsAM yathAkramam / / sthiracittaH kilaitAbhiryAti dhyAnasya yogyatAm / yogyataiva hi nAnyasya tathA cokta parairapi / " -zrI yazovijayajIkRta adhyAtmasAra, # "avatAtmane jo dukALa ruti me matiH. varAmanA tu catatA vayovAtamupayataH || ''--gItA a. 6. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (558) gadaSTisamuccaya cittane sthira IcchatA ho, te ISTa aniSTa arthomAM maha ma pAme, rAga ma kare, dveSa ma karo.' " mA mujjaha mA rajjaha mA dussaha iNi?atthesu / thiramicchaha jai cittaM vicittajjhANappasiddhie // " -zrI nemicaMdra siddhAMtacakravattakRta bRhad dravyasaMgraha, Ama mananA ane indriyanA jayathI je nirvikAra buddhivALo che, te dhyAtA zAMta ane dAMta evo hoya che, arthAt kaSAyanI upazAMtatAthI te zAMta hoya che, ane iMdriyAdinA damanathI te dAMta hoya che. gItAmAM kahelA sthitaprajJanA zAMta, dAMtaH lakSaNa A zAMta-dAMta yogImAM saMpUrNa paNe ghaTe che- "he arjuna ! sthitaprajJa jyAre sarva manogata kAmane-icchAone choDI de che, tyAre AtmAthI AtmAmAM ja tuSTa e te sthitaprajJa kahevAya che. du:khamAM tenA manane udvega upajatuM nathI ane sukhamAM te spRhA karatA nathI. vItarAga, vItabhaya, vItakodha heya e te muni sthitaprajJa kahevAya che. AtmArAmapaNAe sthita e zAMta-dAMta puruSa kharekhara ! AvA lakSaNavALo hoya che. ane A sAtamI dRSTivALA yogI puruSa to AvA uttama koTinA dhyAtA hoya ja che, kAraNa ke atyAra sudhInI uttama yogasAdhanAthI te atyaMta sthiracitta ane sthitaprajJa thaI cUkyA che. (1) sUkSma tatvabodha ane tenI mImAMsAthI-sUkSama A daSTivALo saduvicAraNAthI tene jJAna-darzananI uttama bhAvanA thaI hoya che. (2) uttama yAtA ahiMsAdi pAMca yamanA pAlanathI, zauca sa teSAdi niyamanA sevanathI citta samAdhAnakArI sukhAsananI daDhatAthI, bAhya bhAvanA virecana ane aMtar AtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa prANAyAmathI, iMdriyone viSayamAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhArathI ane cittane dharmadhyAnamAM dhArI rAkhavArUpa daDha dhAraNathI,Ama yogagAnA niraMtara abhyAsathI-punaH puna: bhAvanathI tenI cAritrabhAvanA uttama prakAranI thaI hoya che. (3) ane jJAna-darzana-cAritranI AvI uttama bhAvanAvALA A samyagadaSTi jJAnI puruSa parama vairAgyabhAvanAthI raMgAyelA hoya che, tethI parama udAsIna evA te vItarAga puruSa kayAMya paNa saMga-Asakti karatA nathI, A leka-paraleka saMbaMdhI keipaNa icchA dharatA nathI, jIvavAnI temane tRSNa nathI ne maraNuyogathI te kSobha pAmatA x" prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn / AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate / / duHvedanuddiAnamanA supu vitara: vItarAmacakrodhaH sthitIniyate "--gItA, "suvididapadatyasutto saMjamatavasaMjudo vigtraago| samaNo samasudukkho bhaNido suddhovaogotti // " -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta zrI pravacanasAra Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi : vastasvarUdhyAna, arihaMtadhyAna, siddhAkhyAna (559) nathI, evA te sarva bhayathI muktaparama nirbhaya avadhUta hoya che. yogIzvara rAjacaMdrajInuM TakelkIrNa vacanAmRta che ke : nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa pega nahiM kSobha; mahApAtra te mAganA, parama yoga jitabha."-zrImad rAjacaMdrajI. ane Ama jJAna, darzana, cAritra, vairAgyanI utkRSTa bhAvanAothI asthimajajA paryata hADohADa raMgAyelA, ne AtmabhAvanAthI, atyaMtapaNe bhAvitAtmA evA yogIne, cittavikSepa upajAvanArA doSa nivRtta thaI gayA hovAthI, cittanI atyaMta sthiratA varte che. eTale A AvA sthiracitta, sthitaprajJa, AtmArAmI zAMta-dAMta, vItarAga yogIzvara samagra dhyAnasAmagrIthI saMpana heI, kayAMya paNa ISTa-aniSTa arthamAM moha pAmatA nathI, rAga dharatA nathI, dveSa karatA nathI ane eTale ja A parama nigraMtha vItarAga munIzvara parama nizcaya dhyAnane mATe-zuddha AtmadhyAnane mATe parama gya hoya che. dhyeya svarUpa dhyeya eTale dhyAna karavAne viSaya-AlaMbana. kaI paNa dhyeya citavavAne aMtima (Ultimate) hetu AtmadhyAna para ArUDha thavAno che. je kaMI ciMtavatAM AtmA nirIha vRttine pAmI ekAgrapaNAne pAme te dhyeya che. temAM mukhya dhyeya A che - (1) cetana ke acetana evI mUdamUrta vastu, (2) paMca parameSTi, (3) AtmA. 1. vastu cetana-acetana ema be bhAgamAM vibhakta che. te utpatti-sthiti-layarUpa sat svarUpa saMpanna che. nija nija guNaparyAyathI yukta evuM pratyeka dravya potapotAnI svarUpasattAmAM avasthita che. sva dravya-kSetra-kAla-bhAvathI astirUpa evI pratyeka vastu, para dravya-kSetra-kAla-bhAvathI nAstirUpa che. arthAt koI vastu svarUpa cheDI pararUpane bhajatI nathI, svasamayanI maryAdA ullaMghI parasamayamAM jatI nathI. jaDa che te jaDa bhAve ja pariName che, ane cetana che te cetana bhAve ja pariName che. emAM kaI pitAne svabhAva choDI palaTatuM nathI. jaDa te traNe kALamAM jaDa che, ane cetana te traNe kALamAM cetana che. A pragaTa anubhavarUpa che, emAM saMzaya kema hoya? ItyAdi prakAre koI paNa dhyeya vastunA svarUpaciMtana parathI AtmA zuddha svavastunA svarUpaciMtana pratye DhaLe che, ane zuddha AtmAnA dhyAna para caDhe che. "jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; kaI kaI palaTe nahiM, chaDI Apa svabhAva. jaDa te jaDa traNa kALamAM, cetana cetana tema; pragaTa anubhavarUpa che, saMzaya emAM kema ?"-zrImad rAjacaMdrajI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (560) yogadaSTisamuccaya 2, athavA paMca parameSThine parameSTivAcaka nAmamaMtrothI japa kare (padastha dhyAna ) te paNa dhyAnane uttama viSaya che, uttama dhyeya che. "namo arihaMtANaM, namo siddhANa, namo AyariyANaM, namo uvajhAyANaM, namo loe sabvasAhUNaM / " (1) jenA cAra ghAtikarma naSTa thayA che, ane tethI karIne ja anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya, anaMta AnaMdamaya che, e je zubhahastha* zuddha AtmA te " ahaMtu dhyAna karavA yogya che." dhyAnanA phalarUpa parama AtmaarihaMtanuM samAdhine pAmI je deha chatAM dehAtIta kAryotsarga dazAe vicare che, dhyAna evA sahajAnmasvarUpe sthita zuddha AtmA te ja ahaMta-jina bhagavA-sarvajJa paramAtmA che. A jIvanamukta dehadhArI paramAtmAnuM tAtvika zuddha svarU5 AtmAthI mumukSune parama dhyeya che, dhyAna karavA yogya che; kAraNa ke A sahajAnmasvarUpa zuddha AtmAnA dhyAnathI AtmA zuddha AtmasvarUpanA dhyAna para ArUDha thAya che. eTale A "parameSThi'nuM dhyAna mumukSune hastAvalaMbanarUpa hovAthI parama ISTa che. jinavaranA AlaMbanathI AtmA AtmAvalaMbanI thaI nija svarUpane dhyAtA thAya che. nemi prabhu dhyAne re ekatvatA, nija tatve ektAne; zukala dhyAne re sAdhI susiddhatA, lahiye mukita nidAne."-zrI devacaMdrajI. daha teya jehanI dazA adeha vartAtI, vRtti AtmabhAvamAM sadA svayaM pravartatI; ginAtha je dharI rahyA chavanavimuktine, vizvanI viziSTa zreSTha vaMduM e vibhUtine." zrI arihaMtastotra (DaoN. bhagavAnadAsa ma. mahetA viracita) (2) jenA aSTama karma ane deha naSTa thayA che, kAlekanA je jJAyaka ne daSTA che, evA puruSAkAra siddha AtmA kazikhara sthita che te dhyAvavA." sarva karma kalaMkane kSaya jyathI jeNe zuddha AtmA siddha karyo che, deha rahita evA zuddha AtmA siddhanuM dhyAna pragaTa karyo che, sahajAnmasvarUpane prApta evA je zuddha AtmA thayA che, kevala caitanyamaya Atmatatva avasthAnA pragaTapaNAthI je svarUpapratikatvarUpa kaivalyane pAmyA che,-evA zuddha AtmArUpa siddha bhagavAna te parama dhyeya che-- x" NaTThacadughAikammo dasaNasuhaNANavIriyamaIo / suhadehatyo appA suddho ariho viciMtijjo // " - zrI nemicaMdra siddhAMtacakavarIkRta zrI bRhad dravyasaMgraha, +" le jhoyAsToransa gALo vA kurilAyA pA siddha kSa sosiddo." -zrI bRhad dravyasaMgraha, Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakSA dRSTi : siddhanuM ghyAna, AcAryAdinu* dhyAna (561) parama dhyAna dharavA yAgya che. kAraNa ke te bhagavAnane zuddha Atmavastu-dharma pragaTayo che, sarva AtmaguNunI saMpUrNa zuddhatA prApta thai che, nija svarUpanA kartA-bhoktA thai te temAM ramaNutA-pariNAmatA anubhavI rahyA che, sarva AtmapradezanI zuddhatA temane upajI che, caitanyamaya tattvapaNu. temane pragaTa prApta thayuM che, temane grAhya paNa cetana che ne grAhaka paNa cetana che, vyApya paNa cetana che ne vyApaka paNa cetana che,-evI caitanyamaya tattva avasthA-siddha dazA pragaTI che. dharma prAbhAvatA, sakala guNa zuddhatA, zuddha svapradezatA, tattva caitanyatA, vyApya kartRtA bhAgyatA, ramaNu pariNAmatA; vyApaka tathA grAhya grAhakagatA.... dhama jaganAthane dhama zuci gAie, ApaNeA AtamA tehaveA bhAvIe!"--zrI devaca'drajI. prabhupada vaLagyA te rahyA tAjA, alagA aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na dhyA, e prabhunA guNa gAuM re. "--zrI yazAvijayajI. "khAtAM karI khatama kama taNA samasta, pAmyA gati ja apunarbhava je prazasta; jeNe sUryAM cagati ratha cakra cAre, te siddhanA caraNu he! zaraNuM amAre !" --zrI siddhastotra (Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAi mahetA viracita) AvA pragaTa sahajAtmasvarUpa siddha prabhunA dhyAnathI AtmA nija svarUpane dhyAtA thAya che, kAraNa ke te paramAtmAnI ne AtmAnI Atmatva jAti eka che. jevA te dharmamUtti dhamanAtha paramAtmAnA zuddha dhama che, tevA ja A AtmAne tiNe manama Mdire mULa svabhAva dhama che. Ama je vastunI jAtiekatA che, te kadI dharma prabhu palaTatI nathI-pharatI nathI. mukta paramAtmAmAM sarva saganA parihArathI kaiyAie ' te parama Ana Mdamaya paramAtma tattva vyaktapaNe rahyuM che, ane saMsArI AtmAmAM upAdhirUpa parabhAvanA prasaMgane lIdhe te AvRtta hovAthI avyaktapaNe-zaktirUpe * rahyuM che, arthAt sa`sArI jIvamAM zaktithI paramAtmapaNuM che, ane siddhamAM vyaktithI paramAtmapaNu che. eTale te zaktirUpa paramAtmapaNAnI vyakti mATe, jene tenI vyakti-pragaTatA prApta thaI che evA sAkSAt paramAtma tattvanI bhaktimAM raMga lagADI, tenuM tanmaya dhyAna karavu joIe. tevA tanmaya dhyAnathI samApatti thAya che, eTale ke samarasIbhAva upaje che, ekIkaraNa thAya che, ke jyAM AtmA apRthakSaNe-abhinnapaNe paramAtmAmAM laya pAme che. Ama zuddha paramAtmAnA dhyAnathI zuddha AtmA pragaTe che, tethI A siddha parameSThinuM dhyAna maneAdiramAM mumukSune sadA dhyAvavA caiAgya che--parama iSTa che. mama zaktyA guNagrAmo vyaktyA ca parameSThinaH / etAvAnAvayorbhedaH zaktivyakti svabhAvataH // mo'yaM samarasIbhAvastadekIkaraNaM smRtam / apRthaktvena yatrAtmA lIyate paramAtmani // " --zrI zubhaca'drAcAryajIkRta zrI jJAnAva. +" Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (562) yogadaSTisamuccaya "tiNe muja AtamA tuja thakI nIpaje, mahArI saMpadA sakaLa muja saMpaje; tiNe manamaMdire dharma prabhu dhyAIe, parama devacaMdra nija siddhi sukha pAIe." "pragaTa tattvatA dhyAvatAM, nija tattvane dhyAtA thAya re; tattvaramaNa ekAgratA, teha pUraNa tatva samAya re." "INI pare vimala jinarAjanI vimalatA, dhyAna manamaMdire jeha dhyAve; dhyAna pRthaphatva savikalpatA raMgathI, dhyAna ekatva avikalpa Ave. dhanya tuM! dhanya tuM! dhanya jinarAja tuM!"-zrI devacaMdrajI. (3-4-5) temaja-"darzana-jJAnapradhAna evA uttama vicAra, cAritrAcAra ane tapAcAramAM je AtmAne ane parane je che, evA te AcArya muni dhyeya che-- dhyAna karavA yogya che. je ratnatrayayukta che ne nitya dharmopadezamAM nirata che, AcAryAdi yativaravRSabha evA upAdhyAya AtmA che, tene namaskAra he! (te paNa dhyeya dhyeya che) dazana-jJAnasamagra evuM mokSanA mArgarUpa nitya zuddha cAritra je sAdhe che te sAdhu evA muni che, tene namaskAra he !' A paNa dhyAna karavA yogya che.-A AcArya, upAdhyAya ne sAdhu e zuddha AtmAnA sahajAnmasvarUpanI sAdhanAmAM-sahaja zuddha svabhAvabhUta AtmasvarUpanI ArAdhanAmAM niraMtara pravRtta thayelA ane ucca guNasthAne sthiti karatA, evA AtmArAmI mahAtmAo che. eTale evA e zuddha AtmArUpa parameSionuM svarUpadhyAna AtmArthIne AtmadhyAnArUDha thavAmAM apUrva preraNAdAyI hovAthI parama ISTa che.-Ama paMcaparameSTi Adi A sava dhyeya-AlaMbanane hetu AtmasvarUpanA dhyAnapara ArUDha thavAne-caDhavAno che, kAraNa ke "je kaMI ciMtavatAM sAdhu jyAre ekatva pAmI nirIha vRttivALo thaI jAya che, tyAre tene nizcaya dhyAna hoya che, arthAt zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna hoya che. prAsAda para caDhavA mATe jema nIsaraNI vagere AlaMbananI jarUra paDe che, tema AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAna para caDhavA mATe parameSThi Adi dhyeyanuM AlaMbana parama upakArI thAya che. 3. athavA AtmA e ja mukhya dhyeya che-dhyAnane viSaya che. uparokta anya sarva dhyeyanuM aMtima lakSya ane phaLa paNa A AtmadhyAna ja che. kAraNa ke e arihaMta siddha Adi zuddha AtmArUpa dhyeyanA ciMtanathI cittanI zuddhi ane sthiratA-ekAgratA *"dasaNaNANapahANe vIreyacArittatavAyAre / appaM paraM ca jujai so Ayario muNI jheo| jo rayaNattayajutto NiccaM dhammovaesaNe Nirado / so uvajjhAo appA jadivaravasaho Namo tassa // dasaNaNANasamaggaM maggaM mokkhassa jo hu caritaM / sAdhayadi NiccasuddhaM sAhU sa muNI Namo tassa / / jaM kiMcivi citaMto nniriihvitt| have jadA sAhU / ladhdhUNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jhANaM // " -zrI badu dravyasaMgraha Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mabhA daSTi : zukala AtmadhyAna, prabhunuM piMDasthadhyAna thAya che,-jethI sarvatra nirIha evA yogI puruSa zukala AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAnane mATe parama yogya thAya che. eTale te parama guNavaMta paramAtmAnuM tanmaya dhyAna je nizcaya dhyAnamAM dhyAve che, te zuddhAtmAne anubhava AsvAdI te paramAtmapadane pAme che. "paramaguNI tanmayatA sevana, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAve che. zrI caMdraprabhaP-zrI devacaMdrajI, ane A dRSTivALo mahAyogI te thakala evA A zuddha AtmadhyAnanA prAraMbha mATe parama yegya thaI gaye hoya che, kAraNa ke atyAra sudhInI dharmadhyAnanI utkRSTa ArAdhanAthI A AtmajJAnI samyagadaSTi yogI puruSa e zAMta, dAMta A daSTimAM ne apramatta thaI gayo hoya che, AtmabhAvathI e bhAvitAtmA zukaladhyAnanI ane sthitaprajJa AtmArAma thaI gayo hoya che, ke teNe zuddha AtmAnA cogyatA dhyAnarUpa zukaladhyAnanI zreNIe caDhavA mATe Avazyaka upayogI evo apUrva AtmavIya-AtmasAmarthyano adbhuta saMcaya karI lIdho hoya che, eTale A AtmadhyAnI puruSa apUrva AtmavIryanI phuraNAthI bhAve che ke"anaMta guNa-kamalane vikAsa karanAra e huM sUrya samAna chatAM ahe! A mahAbhayAraNyamAM pUrve karma-vairiothI vaMcita karAye ! AtmabrAMtithI upajelA rAgAdi atula baMdhanethI baMdhAyela huM anaMtakALa A durgama bhava-vanamAM viDaMbita thayo! have Aja hAre rAga-javara naSTa thayo che, Aja mahArI mehanidrA cAlI gaI che, tethI dhyAnarUpa khazdhArAthI huM karmazatrune haNI nAMkhuM vaLI te bhAve che ke jenA abhAve huM sUte hatuM, ane jenA sabhAve huM UDyo chuM, te atIndriya anidezya svasaMvedya huM chuM. je paramAtmA che te ja huM chuM, je huM chuM te parama che, tethI huM ja mahArAthI upAsya chuM, anya kaI nahi, ema sthiti che.' "namo muja Ama je AtmabhAvanA bhAve che, te kayAMya rAga-dveSa karate nathI. namo muja re" kAraNake te ciMtave che ke-"A acetana* che te dazya che, ne cetana che. te adazya che. te huM kyAM reSa karuM? kyAM teSa karuM? ethI huM "jananattamuLajIvavapuravyatra cataH ho mavamahA kSe vAe varmavaidifma che. svavibhramasamudbhUtai rAgAdyatulabandhanaiH / baddho viDambitaH kAlamanantaM janmadurgame / / adya rAgajvaro jIrNo mohanidrAdya nirgatA / tataH karmaripuM hanmi dhyAnanistrizadhArayA // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIta zrI jJAnArNava. "tamiTuM daphathamadarayaM vetana tataH. tra sthApi luNAI madhyasthoDaduM mAra: "--zrI samAdhizataka Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (564) gadarisamuccaya madhyastha thauM chuM." ane sarvatra vItarAga evo te AtmAmAM ja rata thaI zukala evA AtmadhyAnane pAme che, ne tenA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che ke ahe ! aho ! huM mujane kahuM, name muja name muja re; amita phala dAna dAtAranI, jehane bheTa thaI tuja re. ... zAMtijina ! eka muja vinati."--zrI AnaMdaghanajI, A AtmA jemAM dhyeya che, tene zAstraparibhASAmAM piMDastha dhyAna kahe che. dehapiMDamAM sthiti karatA AtmAnuM, deha-devaLamAM birAjamAna AtmadevanuM jyAM dhyAna dharAya che te piMDastha dhyAna che. parameSThivAcaka namaskArAdi maMtra vAkayane japa ya bhede cAra jyAM dhyeya che, te padastha dhyAna che. jyAM sadehe vatA, sAkAra-rUpI dhyAna bheda evA sarvajJa paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpastha dhyAna che. ane - jyAM dehAtIta-rUpAtIta evA niraMjana nirAkAra siddha paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpAtIta dhyAna kahevAya che.* "dehAdevali jo vasai, deu aNAi aNatu / kevalaNANaphuraMtataNu, so paramappu NibhaMtu // " - zrI yogIndradevaviracita paramAtmaprakAza gA. 33 emAM paNa khAsa karIne jIvatamUtti evA rUpI-dehapiMDastha sarvajJa bhagavAnanuM dhyAna jIvane parama upakArI thAya che. kAraNa ke A deha chatAM dehAtIta dazAvALA parama AtmasamAdhimaya prabhunuM anupama rUpa dekhIne bhakta jananuM mana capaLa prabhunuM piMDastha svabhAva choDIne TharI jAya che-sthira thAya che. eTale e bhakta jana dhyAna bhAvAvezamAM gAya che ke-he bhagavAna ! jo A hArUM rUpI svarUpa jagamAM na dekhAyuM hota, te amAruM mana tenA upara hasata-harSa pAmata? hIMcyA vinA zuddha svabhAvane kema Icchata? IDyA vinA hArA pragaTa bhAvane kema prIcchata - eLakhata ? prIyA vinA dhyAna dazAmAM te kema lAvata? lAvyA vinA rasasvAda te kema pAmatI mATe ame te mAnIe chIe ke he prabhu! hArI bhakti vinA koI bhaktane mukti hotI nathI. he sarvajJa paramAtmA ! amArA sat puNyanA bhegathI tame rUpI dehadhArI thayA ne amRta samANu dharmanI vANI kahI gayA. Ama he bhagavAna! A hAre deha-piDa ghaNu guNanuM kAraNa che, ane te sevavAmAM AvatAM mahAbhayanuM vAraNa thaI paDe che, mATe he prabhu! ame to hAruM piMDastha dhyAna ekamanA thaIne karavAno nizcaya karIe chIe. "rUpa anUpa nihALI sumati jina tAharu, chAMDI capala svabhAva Tha" mana mAruM; rUpI sarUpa na hota jo jaga tuja dIsatuM, te kuNa upara mana kahe ama hIMsatuM. *"padasthaM mantravAkyasthaM piNDasthaM svAcitanama / rUpasthaM sarvacidrUpaM rUpAtItaM niraJjanam // " Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA daSTi : AtmayAnanI mukhyatA, rega dezane nAza hiMsyA viNa kima zuddha svabhAvane IcchatA ? IcchA viNa tuja bhAva, pragaTa kima prIchatA ? prIchayA viNa kima dhyAna, dazAmAMhi lAvatA? lAvyA viNa rasasvAda, kaha kima pAvatA? bhakti vinA navi mukti, have kaI bhaktane, rUpI vinA te te na, have kaI vyaktine ama satapuNyane yoge, tame rUpI thayA, amiya samANI vANa, dharamanI kahI gayA. te mATe tuja piMDa, ghaNA guNa kAraNo, sevya dhyAye have, mahAbhayAraNo zAMtivijaya budha ziSya, kahe bhavikA janA ! prabhunuM piMDastha dhyAna karo thaI ekamanA." -zrI rUpavijayajI. "hAruM dhyAna te samakita rU5, teha ja jJAna ne cAritra teha che; tehathI jAye saghaLA he pApa, dhyAtA dhyeya svarUpa have pacha."-zrI yazovijayajI. A sarvajJa paramAtmAne parama zAMta, prazamarasanimagna vItarAga bhAva jemAM mUrtimaMta thAya che, evI tenI taDAkAra sthApanArUpa jinapratimA paNa dhyAna mATe teTalI ja upakArI thAya che. jina ane jinapratimA banne nimitta jinapaDiyA samAna che, evI Agama vANI che. eTale A sthApanArUpa jinapratimA jina sArikhI" sAthe paNa je abhedatA vadhI, te A AtmAnA svasvabhAva guNanI vyakta-pragaTa gyatA sAdhI ema jANavuM. ane AvA A rUpI bhagavaMtanuM adbhuta rUpa dekhIne Azcarya che ke bhavyajana-gya evA gIjana arUpIpada vare che! "nimitta samAna thApanA jinajI, e AgamanI vANI re." jinapaDimA jina sArikhI, kahI sUtra majhAra." ThavaNuM samavasaraNa jina seMtI, je abhedatA vALI re, e AtamanA svasvabhAva guNa, vyakta yogyatA sAdhI re."-zrI devacaMdrajI. "dekhI abhuta tAharuM rUpa, acarija bhavikA arUpI pada varejI; hArI gata tuM jANe he deva! samaraNa bhajana te vAcaka yaza kareche."--zrI yazovijayajI. temaja rUpAtIta Adi dhAna prakAre paNa AtmAne svarUpAvalaMbanamAM parama upakArI thaI AtmadhyAne caDhAve che. A AtmadhyAna ja mukhya evuM bhegasAdhana che, kAraNa ke tenAthI ja vegane mukhya uddeza siddha thAya che, zuddha svabhAvarUpa mokSa sAthe yujana thAya che, zuddha AtmatatvanA anusaMdhAnarUpa yeAga nIpaje che. A dhyAna karanAra dhyAtA pote dhyeyarUpa-paramAtmArUpa banI jAya che. "karmayogane samyaka abhyAsa karI, jJAnayegathI samAhita evo yegI, dhyAna para caDhI, muktiyogane pAme che."* x"karmayogaM samabhyasya jJAnayogasamAhitaH / dhyAnayogaM samAruhya muktiyogaM prapadyate / / " zrI adhyAtmasAra, Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (566 ) yogadaSTisamuccaya dhyAnanA ghaNu ghaNA prakAra che, e sarvamAM zreSTha evuM te AtmA jemAM mukhyapaNe varte che te dhyAna kahevAya che; ane e ja AtmadhyAnanI prApti ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI, evuM je AtmajJAna te yathArtha bedhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI. e yathArtha bodhanI prApti ghaNuM karIne krame karIne ghaNuM jIvone thAya che, ane tene mukhya mArga te bedhasvarUpa evA jJAnI puruSano Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che." (juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 342. roga doSane nAza << dhyAtA dhyeya samAdhi abhede, parapariNati ude. "--zrI devacaMdrajI. ga" nAmane sAtame cittadoSa atre naSTa thAya che. roga eTale rAga-dveSa-meha e tridoSarUpa mahArAga-bhAvaroga tene atra abhAva thAya che. athavA sAcI yathArtha samajaNa vinAnI kriyA karavAmAM Ave te zuddha kriyAne ucheda thAya, eTale tridoSa zuddha kriyAne je pIDArUpa athavA laMgarUpa thAya, te roga che. (juo sanipAta pR. 86) ane AvI mAMdalI azuddha kriyAnuM phaLa vAMjhiyuM che. (1) AtmasvarUpanA ajJAnathI jIva parabhAvamAM muMjhAya che, mUrzita thAya che,-A ja maha che. ane tene lIdhe paravastumAM AtmabuddhinA kAraNe A jIva rAgadvaSa kare che. eTale e parabhAva pratye gamana kare che, parapariNatine bhaje che. Ama maharAga-dveSa e ja jIvane moTAmAM moTo roga che. jema trideSa sannipAtane regI potAnuM bhAna bhUlI jAya che, bebhAnapaNe phAve tema bake che, potAnuM te pArakuM ne pArakuM te potAnuM evuM yadvAladvA asamaMjasa bele che, TUMkAmAM jANe badalAI gayuM hoya ema potAnA mULa asala svabhAvathI viparIta paNe-vibhAvapaNe varte che, ane pitAnA sat svarUpathI nipAtane pAmI potAnA " sannipAtI" nAmane yathArtha kare che tema rAga-dveSa-meharUpa tridoSa sanipAta je jIvane lAgu paDayo hoya che, te jIva potAnA AtmasvarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, pArakuM te pitAnuM ne pitAnuM te pArakuM evuM bebhAnapaNe phAve tema pralape chelave che, potAnA mULa asala sahaja svabhAvathI viparIta paNe-vibhAvapaNe vatta che. Ama tridoSa sannipAtathI jIvana nija svarUpathI nipAta-adha:pAta thAya che, eTale tenA AtmapariNamanamAM bhaMga paDI, te parabhAva pratye-vibhAva pratye gamana, pariNamana ne ramaNa kare che. A ja jIvane mukhya mahAroga che. (2) athavA yathArtha sAcI samajaNa vinAnI je kiyA karavAmAM Ave te paNa roga che, kAraNa ke tethI zuddha kriyAne ucacheda thAya che, eTale ke zuddha kriyAne pIDA upaje che athavA tene bhaMga thAya che. mAMdA mANasanI gamanAdi kriyA jema mAMdalI hoya che, tema A roga doSavaMtanI koI paNa kriyA mAMdalIregiSTa hoya che. tAtparya ke zuddha kriyA eTale zuddha AtmapariNatine je pIDA upaje, Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (567) prabhA dRSTi : tattvamatipatti-zamasArAna sukha anubhava zuddha svarUparamaNutArUpa cAritraneA je bhaMga thAya te ja rAga che. A banne vyAkhyAne tAtparyA eka ja che. Ama zuddha AtmapariNatinA bhaMgarUpa athavA parapariNatimAM gamanarUpa rAgane atra nAza thAya che.-eTale parapariNatimAM gamana thatu nathI ane AtmapariNatimAM ja ramaNa thAya che.-A prabhA' STimAM sthiti karatA mahAyeAgI parabhAvane pariharI niraMtara zuddha AtmapariNatine ja bhajyA kare che, zuddha sahajAtmasvarUpI zuddha Atmadevane avalaMkhatAM parabhAvane parihare che, ane Atmadharma mAM ramaNuM anubhavatAM AtmabhAvane pragaTAve che. AvI ucca AtmadazAnA svAnubhavanuM tAdezya Alekhana A rahyuM:-- " eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSaye tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. ' " atre AtmAkAratA vate che. " ityAdi. ( jue) zrImad rAjaca dra - tattvapratipatti 3 - " e Azcarya jANe te jANu, jANe jyAre pragaTe bhANu. zrImad rAjaca'drajI 6 chaThThI dRSTimAM 4 mImAMsA '-sUkSma tattvavicAraNA nAmanA guNu pragaTayA pachI tenA svAbhAvika pariNAmarUpe sAtamI dRSTimAM tattvapratipatti nAmanA guNane avirbhAva thAya che. tattvapratipatti eTale yathAsthita-jema che tema AtmatattvanA anubhava. zuddhAtama anubhava sadA '. Ama atre AtmAne pratyakSa anubhava-sAkSAtkAra thAya che. eTale jemAM tenu parAkSa varNana che, evA anya zAo aki'citkara thai paDe che, nakAmA aNukhapanA thaI paDe che, kAraNa ke zAstra tA mAtra mAnu dizAdarzana karAve che, ane je Atma-vastutattvanA lakSa karAvavA mATe zAstranu mukhya prayeAjana che, te vastutattva te atre sAkSAt anubhUtimAManubhavamAM Avyu che, eTale have tenuM zuM kAma che ? tenuM have kaMi prayeAjana rahyuM nathI. " agama ageAcara anupama anA, kANu kahI jANe re bheda ? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLA re kheda....vIra jinezvara paramezvara jayeA. hu agAcara mAnasa vacanane, teDhu atI'driya rUpa; anubhava mio 2 vyakti zakti zuM, bhAkhyuM tAsa svarUpa ...vIra0 '--zrI AnaMdaghanajI. je mana-vacanane agAcara che, jyAM vANI ane manane mauna bhajavuM paDe che, jyAM vikalpa-ja5nA avakAza nathI, evu atIndriya AtmasvarUpa anubhava mitranA prasAdathI atre sAkSAt jaNAya che. je naya-nikSepathI jaNAtuM nathI, ane jyAM pramANuneA prasara nathI, gati nathI, te zuddha svarUpI brahmane kevaLa anubhava-bhAnu ja dekhADe che. ( jue pR. 30) 5 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (568) yogadaSTisamuccaya dhyAna mukhamasyAM tu jitamanmathasAdhanam / vivekabalanirjAtaM zamasAraM sadaiva hi // 171 // dhyAnajanya sukha ehamAM, manmathane oNtanAra, vivekabalathI upajatuM, sadaiva je zamasAra, 171 artha:-ane A dRSTimAM kAmanA sAdhanane jItanArUM evuM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je vivekabalathI upajeluM haI sadeva zamasAra ja hoya che. vivecana "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA, nigraMthano paMtha bhavanaMtane upAya che. "--zrImad rAjacaMdrajI. A prastuta sAtamI daSTimAM ja dhyAnajanya sukha hoya che. ane te kevuM viziSTa hoya che? te ke manmathanA-kAmanA sAdhanene jItanAruM, arthAt zabdAdi viSayano jaya karanArUM evuM hoya che. vaLI te vivekabalathI-jJAnasAmarthyathI utpanna heI, sadAya zamasAra-zamapradhAna ja hoya che, kAraNa ke vivekanuM phaLa zama che. A daSTimAM ja dhyAnanuM kharekhara sukha anubhavAya che; zuddha AtmAnA dhyAnathI ke nivyaja sAcesAco AnaMda upaje che, te atra saMvedAya che. nirvikalpa dhyAnarUpa parama amRtarasasAgaramAM nimagna thayela girAja je sahajAnmasvarUpanA dhyAna sukha AnaMdanI zItala laharIo anubhave che, tenuM avAcya sukha te te anubhava pote ja jANe che. A dhyAnajanya sukha viSayajanya sukhathI ulaTA prakAranuM che. kAraNa ke atre te kAmanA sAdhanarUpa zabdAdi viSayone* jUtti-dAnavuM sumisyAM su-AmAM adhikRta daSTimAM ja mAnajanya sukha hoya che kevuM viziSTa che ke sitamathaSanaM-mamathanA-kAmanA sAdhanane jItanArUM, zabdAdi viSayane badasta karanAruM kaNAnI denA. Ane ja vizeSaNa Ape che-viveivanitavivekanA balathI upajeluM, jJAna sAmarthyathI upana, eTalA mATe ja, mAruM sadaiva -sadaiva ja zamasAra-zamapradhAna -vivekanA zamaphalapaNAne lIdhe. - "indriyasukhabhAjaneSu hi pradhAnAH divaukasaH / teSAmapi na khalu svAbhAvikaM sukhamasti, pratyuta teSAM svAbhAvikaM du.khamevAvalokyate / yataste paJcendriyAtmakazarIrapizAcapIDayA parava prapAtasthAnIyAnmanojJaviSayAnabhipatanti | xxx tadaduHkhavegamasahamAnA anubhavanti ca viSayAn jalathakA phuva tAvavAvata kSaya thAni | ' i (vizeSa mATe juo) -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAraTIkA gA. 71-77. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi H i"driyasukha te duHkha ja, vivekkhIjanya dhyAnasukha (569) jaya hAya che, jitendriyapaNArUpa jinatva hoya che. zabdAdi viSaye je leAkamAM sukhasAdhana manAya che te te paramA dRSTithI jotAM duHkhasAdhana ja che, athavA kalpita sukhAbhAsa ja che.. kAraNa ke puNyaparipAkane lIdhe devatAone utkRSTa IMdriyasukhanI prApti heAya che, - tene paNa svAbhAvika sukha nathI, ulaTuM svAbhAvika duHkha ja dekhAya che. kAraNa ke teo pacendriyAtmaka zarIra-pizAcanI pIDAthI paravaza thaI bhRguprapAta samA managamatA viSaye| pratye jhavAM nAMkhI jhapalAve che. ' puNya khalathI IcchA mujaba hAjara thatA bhAgeAthI teo sukhIA jevA pratibhAse che, paraMtu 'duSTa rudhiramAM jaLeAnI peThe ' tee viSayomAM atyaMta Asakta hAI viSayatRSNAduHkha anubhave che. kharAma leAhI pIvA icchatI leAhItarasI jaLeA jema rudhira pAna karatAM pAte ja pralaya pAmI kaleza bheAgave che; tema viSayatRSNAvaMta A puNyazALIe paNa viSayone icchatA ane bhAgavatA rahI pralaya-AtmanAza pAmI kaleza anubhave che. Ama zubheApayogajanya puNyo paNa sukhAbhAsarUpa duHkhanAM ja sAdhanA che. jyAM mahA puNyazALI devAdinA sukha paNa paramAtha thI duHkharUpa ja che, tyAM bIjA sukhanuM te pUchavuM ja zuM ? vaLI puNyajanya iMdriyasukha sukhAbhAsarUpa che eTaluM ja nahi, paNa bahu prakAre duAkhasvarUpa paNa che. kAraNa ke - te parAdhIna che, khAdhA sahita che, vicchinna-khaDita che. azvakAraNa che, viSama che. eTalA mATe iMdriyAthI je sukha prApta thAya che, te du:kha ja che. AtmAthI atirikta-jUdA evA para nimittathI upajatuM heAvAthI, te iMdriyasukha parAdhIna x che. kSudhA-tRSAdi tRSNAprakArAthI atyata AkulatAne lIdhe te xmAdhAsahita che. eka sarakhA akhaDa zAtAvedanIyane udaya rahetA na heAi, zAtA-azAtA venIyanA udayathI te khaDakhaDa thAya che, eTale te vicchinna-khaDita che, upabhAgamAga mAM rAgAdi doSasenA te pAchaLa pAchaLa lAgelI ja che, ane tenA anusAre ghana kadegrajapaTala pazu sAthe sAthe hAya ja che, tenA vaDe karIne te aMdhakAra che. ane sadA vRddhi-hAni pAmavAthI viSamapaNAe karIne te viSama che. Ama puNya paNa pApanI jema duHkhasAdhana siddha thayuM. "saparaM bAdhAsahidaM vicchiNNaM baMdhakAraNaM visamaM / jaM iMdirahiM laddhaM taM sokkhaM duHkhameva tathA // " --zrI kuMdakuMdAcAya jIkRta zrI pravacanasAra ane Ama puNya-pApamAM taphAvata nathI ema je nathI mAnatA te mehAcchAdita jIva apAra ghera saMsAramAM bhame che.' x kAraNa ke senAnI eDI heAya ke leADhAnI eDI hAya, pazu ane baMdhanarUpa eDI ja che; tema puNya.'dha hoya ke pApabaMdha hAya, paNa anne x juezrI amRtacadrAcArya kRta pravacanasAra TIkA, gA. 76. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (570) yogadaSTisamuracaya bhavabaMdhanarUpa beDI ja che, eTale puNya-pApamAM koI phatabheda nathI, arthAta puNyaphalarUpa sukha paNa karmodayarUpa he duHkha ja che, pariNAmathI* tApathI, saMskArathI, ane guNavRttinA virodhathI puNyajanya sukha te du:kha ja che." jene vadha karAvAne che evA gheTAnI dehapuSTinuM pariNAma jema ati dAruNa hoya che, lehItarasI jaLa jema aMte dAruNa dazAne pAme che, tema puNyajanya viSayabhegane vipAka paNa ati dAruNa hoya che. sUryane lIdhe jyAM viSayatRSNatApathI indriyanuM saMtaptapaNuM rahe che, tyAM sukha zenuM hoya? eka khAMdhethI bIjI khAMdhe bhAra ApavAnI peThe indriyano AlAda chatAM tatvathI duHkhane saMskAra dUra thato nathI. sukha, duHkha ane moha e traNeya guNavRttio viruddha che, chatAM e traNeya duHkharUpa ja che. ItyAdi prakAre puSyajanya viSayasukhanuM je pragaTa duHkharUpapaNuM jANe che, evA parama vairAgyavAnuM jJAnI yegI puruSa A tuccha viSayasukhamAM kema rAce ? manmathanA sAdhanarUpa | zabdAdi viSayane jaya kema na kare ? "jaDe cala jaganI eTha" "jina"no jevA pudgala bhegane dUrathI kema phagAvI na de? parama amRta jevA viSayajaya dhyAnasukhane rasAsvAda jeNe cAkhyo hoya, te tuccha bAkasabukasa jevA durgadhi viSaya-kadane kema cAkhe? kAraNa ke viSayasukha parAdhIna che, tyAre dhyAnasukha svAdhIna che. viSayasukha bAdhA sahita che, tyAre dhyAnamukha bAdhA rahita che. viSayasukha vicchinna-khaMDita che, tyAre dhyAnasukha avicchinna-akhaMDita che. viSayasukha baMdhakAraNa che, tyAre dhyAnasukha makSikAraNa che. viSayasukha viSama che, tyAre dhyAnasukha sama che. AvuM paramAttama dhyAnasukha jene prApta thayuM hoya, te pachI tuccha viSaya bhaNI najara 5Na kema nAMkhe? AvuM dhyAnasukha vaLI vivekane baLathI-jJAnanA sAmarthyathI utpanna thayeluM hoya che. svapara vastunA bhedavijJAnathI je viveka upaje che, AtmajJAna sAMpaDe che, tenA sAmarthyathI A dhyAna prApta thAya che. A vivekajanya jJAnanI kSapazamanI jevI viveka balajanya tIvratA hoya che, tevI ja dhyAnanI tIvratA nIpaje che; ane jevI dhyAna sukha dhyAnanI tIvratA nIpaje che, tevI AtmasukhanI tIvratA upaje che. * " ja di mAhi no chuM natri viSetti puouTyA ! hiM ghoDamAM saMsAra mohaMchavLo ! " zrI pravacanasAra. na hAyara vaMdhaNa tapanIyama aa pArataMtryAvizeSeNa phalabhedo'sti kazcana ||" -( ityAdi juo ) zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra, zlo. 60-74 * " pariNAmAcca tApAcca saMskArAcca budhairmatam / guNavRttivirodhAtha duvaM pukhyamavai kulam " -zrI adhyAtmasAra, Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi : "samajyA te samAyA" zamanA vividha arthanI ektA (571) kAraNake haMsa jema kSIra-nIrane viveka kare che, dUdha ne pANI judA pADe che, ane pachI pANIne cheDI dUdha grahe che, tema munirUpa paramahaMsa yogirAja AtmAanAtmAne viveka kare che, ane anAtmArUpa samasta parabhAvane heya-tyajavA yogya jANI tene tyAga kare che, tathA jJAnadarzanamaya zuddha AtmasvarUpane parama Adeya grahaNa karavA gya jANI AtmasvabhAvamAM cittavRttine joDe che. A AtmasvarUpanA ekAgra ciMtanamAM anusaMdhAnarUpa cittavRttine nirodha tha, te ja mukhyapaNe "ga" che, ane tene ja jaina paribhASAmAM dhyAna" nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ane e zukala dhyAnarUpa heLInI javALA kaThera karma paNa bALI nAMkhe che. zukala dhyAna herIkI javAlA, jAle karma kaThora re....nija sukhake sayA; zeSa prakRti dala kSIraNa nijerA, bhasma khela ati jora re.....nija "-zrI devacaMdrajI. Ama A dhyAnasukha vivekabalathI-jJAna sAmarthyathI utpanna hoya che, eTalA mATe ja te sadAya zamasAra-zamapradhAna hoya che. kAraNa ke "samajyA te samAyA." jJAnanuM arthAt vivekanuM phala virati-zama che. "jJAnastha zreSTha vitti:'- e jinapravacananuM mahAsUtra che. "jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che. tethI upayoga anya vikalpa rahita thayo tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe bane eka ja che. jema che tema samajAvAthI upaga svarUpamAM zamA, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo e prathama vAkya "samajIne zamAI rahyA" tene artha che. anya padArthanA saMyogamAM je adhyAsa hite, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAnyuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM zamAI gayuM. e bIjuM vAkya samajIne samAI gayA" tene artha che. je je samajyA teNe teNe mArUM tArUM e Adi ahaM mamatva zamAvI dIdhuM kemake koI paNa nija svabhAva te dITho nahi; ane nija svabhAva te aciMtya avyAbAdhasvarUpa, kevaLa nyAro che. eTale temAM ja samAveza pAmI gayA." (juo)-zrImad rAjacaMdra, patrAMta pa6. (651) Ama svarUpamAM je samAyA che, evA jJAnI puruSanA cittanI prazAMtavAhitA heya che. jema taraMga rahita zAMta saritAne pravAha akhaMDa ekadhAre vahyA kare, tema atre yogInI zAMta citta-saritAne pravAha e akhaMDa ekadhAro prazAMtavAhitA zAMtapaNe pravahyA kare che, ke temAM kaI paNa vikalpataraMga UThata nathI, vikSepa dUra karyo hovAthI sadeza eka sarakhA pravAhavALI pariNamitA hoya che. A prazAMtavAhitA nirodhajanya saMskArathI upaje che* ( AnI vizeSa samajUtI mATe juo pAta. ye. rU -10, tathA dvA. dvA. 24. ) "taraNa karAvAhitA saMsAra - pAtaMjala yuga 2-10 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (572) gadaSTisamuccaya zama eTale (1) kaSAyanuM zamana, (2) virati, (3) vItarAgabhAva, (4) samabhAva, (5) sAmyabhAva, (6) dharma, (7) cAritra, (8) AtmazAMti-vizrAMti. Ama zama zabdane lakSyArthI eka che. te A prakAre -(1) vivekane zamanA vividha lIdhe vastusvarUpanI yathArtha samajaNa Ave, sva-parano bheda parakhAya, arthanI ekatA te pachI AtmA zivAyanI samasta vastu pArakI che ema jANe, eTale te viSayarUpa paravastune nimitte niSkAraNa kaSAyanI utpatti na thAya, "rAga dveSa aNahetu' na upaje, ane krodha-mAna-mAyA-lebhanuM zamana thAya, zAMtapaNuM thAya, maMdapaNuM thAya. Ama vivekathI kaSAyazamana thAya che. (2) vivekathI sva-parane bheda jANe, eTale pachI parabhAvathI virAma pAme-virati pAme. je viSayane mATe jhAMvAM nAMkhavArUpa mananI dehAdeDa thatI hatI, te badhI aTakI jAya, viramI jAya. Ama jJAnanuM phala virati" e sUtra caritArtha bane che, (3) sva-para bheda jANe, eTale para vastumAM muMjhAya nahi, moha pAme nahi, gothuM khAya nahiM. eTale parabhAva pratye rAga chUTI jAya, Asakti chUTe, nehAnubaMdha truTe, Ama vItarAga bhAvarUpa zama pAme. (4) Ama vItarAga bhAva pAme, sarvatra rAga-dveSa virahita bane, eTale sarvatra samabhAvI thAya, kayAMya paNa ISTa-aniSTa buddhi ciMtave nahi, samadazI bane, "vaMdaka nidaka sama gaNe" ItyAdi prakAre samabhAvane pAme (5) Ama samabhAvane pAme eTale sAmyabhAvane pAme. jevuM AtmasvarUpa che, tenuM samAnapaNu-saMdezapaNu pAmavuM tenuM nAma sAmya che, eTale svarUpasthitirUpa sAmyane pAme. (6) ane A sAmya pAme eTale dharma pAme. kAraNa ke dharma eTale vastuno svabhAva. vaghurAvo dhamo' AtmasvabhAvane pAmo tenuM nAma dharma mATe svarUpa sAmya thayuM eTale Atmadharma pAmyo. (7) Atmadharma pAmyo eTale cAritra yukta thayA. kAraNa ke "svarUpe vArvi-Atma svarUpanuM anucaraNa te cAritra. jevuM AtmAnuM svarUpa khyAta che, prasiddha che, tevuM yathAkhyAta cAritra arthAt sva svarUpamAM ramaNapaNuM Ama prApta thAya. (8) ane ApaNe AtmabhAva je eka ja caitanya AdhArarUpa che, te ja nija parikara-nija parivAra bIjA sarva sAthe saMyoga karatAM sAra che. te ja nija parikararUpa AtmabhAvanI sAkSAta atra prApti thaI, eTale parama AtmazAMti upajI, ane AtmA svarUpamAM vizrAMta thaye, svarUpavizrAMti pAmya, svarUpamAM samAI gaye. Ama samajo eTale zamA. "zatru mitra pratye vatte samadarzitA, mAna amAne vatte te ja svabhAva je, jIvita ke maraNe nahiM jUnAdhitA, bhava mokSe paNa varte zuddha samabhAva jo. apUrva avasara evo kayAre Avaze?"-zrImad rAjacaMdrajI. Ama sva-parane bheda jANya-viveka thaye, eTale kaSAya upazAMti thaI, virati thaI, Asakti gaI, vItarAgatA AvI, samatA upajI, svarUpa sAmya thayuM, AtmadharmanI siddhi Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dari: "saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa", "pratikramaNa karyo chUTake (573) thaI, yathAkhyAta cAritra pragaTayuM, AtmA parama zAMtimArgane pAye, svarUpe zamAyA svarUpamAM vizrAMta thayo, svarUpa samajIne temAM ja samAI gayo. A evA badhA "zamanA prakAra che. athavA te saravALe pariNAme eka ja che. AvA apUrva zamanI atra prApti hoya che. eTale ja A dhyAnasukhane zamasAra-zamapradhAne kahyuM che. temaja- sarva paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etaduktaM samAsena lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 172 // paravaza saghaLuM duHkha che, nijavaza saghaLuM sukha; lakSaNa e sukha duHkhanuM kahyuM saMkSepa mukhya. 172 artha-paravaza hoya te badhuMya duHkha che, ane Atmavaza hoya te badhuMya sukha che, A saMkSepamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa kahyuM che. vivecana saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe; e daSTa AtamaguNa pragaTe, te viNa sukha kuNa kahIe ?"-zrI ke. sajhAya. 7-2 je kAMI paravaza che-parAdhIna che, te badhuMya duHkha che; ane je svavaza che-Atmavaza che. te badhuMya sukha che; kAraNake temAM sukha-du:khanA lakSaNane vega che A saMkSepamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa-svarUpa munie kahyuM che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa kahevAya che ke "pArakI Aza te sadA nirAza" parAdhInatA-parataMtratA jevuM kaMI duHkha nathI ne svAdhInatA-svataMtratA jevuM kaMI sukha nathI. keI pArakI Aze ezIyALa thaIne paDyo hoya, tenuM duHkha te saghaLuM paravaza pote ja jANe che. parAdhIna-parataMtra rASTra ke prajAne kevuM du:kha bhogavavuM te dakhalakSaNa paDe che, te hAlanA jamAnAmAM sarva kaI jANe che. Ama jema vyavahAramAM, tema paramArtha mAM paNa parAdhInatA-parataMtratA e duHkha te svAdhInatA-svataMtratA e sukha che. paramArthathI parAdhInatA eTale AtmAthI atirikta-judI evI vastune AdhInapaNuM-parataMtrapaNuM, svAdhInatA eTale nija AtmasvarUpane AdhInapaNuM-svataMtrapaNuM. jemAM para vasturUpa viSayanI apekSA rahe che, te viSayajanya sukha te kRtti - TRvAM duHva-paravaza te sarva duHkha che tenA lakSaNanA yoga thakI, sarvamAnamAM yuvaAtmavaza te sarva sukha che-e ja hetuthakI, pataturaM-A kahyuM che munie, sAmena-samAsathI, saMkSepathI kSam-lakSaNa, svarUpa, suvaduyo -sukha-duHkhanuM. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (574) gadaSTisamuccaya sukha nathI, paNa duHkha ja che, athavA kevala sukhAbhAsa ja che, ema ApaNe pUrve viratArathI vicArI gayA. jemAM eka zuddha AtmavastunuM ja avalaMbana che, evuM nirapekSa Atmasukha e ja vAstavika sukha che kAraNake "sApekSa garamartha, nirapekSa samartha ' sApekSa te asamartha che, nirapekSa te samartha che, Ama paramArtha paribhASA che. AzA eranakI kayA kIje ? gAna sudhArasa pIje...AzA bhaTake dvAra dvAra lekanake, kukara AzA dhArI...AzA AzA dAsIke je jAye, te jana jagake dAsA.AzA "--zrI AnaMdaghanajI, athavA AkulatA e duHkhanuM lakSaNa che, ane nirAkulatA e sukhanuM lakSaNa che, e vyAkhyA paNa uparokta vyAkhyA sAthe baMdhabesatI che, ne tene puSTa kare che; kAraNa ke jyAM eka karatAM vadhAre maLe-bhaLe, jyAM ta che tyAM AkulatA che; AkulatA te ane jyAM eka zuddha nirbheLa vastu hoya che, jyAM advaita che tyAM duHkha nirAkulatA che. eTale paravastunA saMyoga saMbadhathI jyAM parAdhInatA che tyAM AkulatA che; ane jyAM AkulatA che, tyAM duHkha che, e sarva keIne pratyakSa anubhava che, tathA paravastunA saMga saMbaMdhathI rahita evI jyAM svAdhInatA che tyAM nirAkulatA che, ane jyAM nirAkulatA che tyAM sukha che. A paNa sarvane sAkSAt anubhava che. Ama A baMne vyAkhyAne sumeLa che. AtmAthI atirikata-jUrI evI je anya vastu-kama, tenA vaDe karIne ja A AtmAne anaMta saMsAra paribhramaNa duHkha prApta thayuM che beDIthI jakaDAyelA parAdhIna - kedIne jyAM laI javo hoya tyAM parANe laI javAya che, tema karmabaMdharUpa pArake peThe beDIthI baMdhAyelA parAdhIna jIvane karma game tyAM ghasaDI jAya che, ane vinAza kare" janma-jarA-maraNAdi anaMta duHkhethI duHkhI kare che. Ama "pAraka peTho vinAza kare '-'paraH vidaH te vinArAM" -e lekakti sAcI kare che. AtmAe svasamayane arthAta AtmavastunI svarUpamaryAdAne ullaMghI, parasamayamAM- pArakA pudgala kSetramAM-pArakI hadamAM praveza karyo, atikramaNa (Transgression, Trespass ) karyo. anAdithI AtmAe parapudgala pradezamAM mAthuM mAryuM hastakSepa karyo, paravastumAM Asakti karI, tenI sAthe nehasaMbaMdha (!) bAMdhyo. eTale te pudgala balAe badalAmAM karmarUpa bhUta te AtmAne vaLagADayuM, ane AtmAne pitAnA kSetramAM AkramaNanA gunhAnA badalAmAM potAnA viSaya-kSetramAM pUrI rAkhavArUpa daMDa dIdhe ! athavA te snehasaMbaMdhanA badalAmAM tene gADha baMdhane bAMdhI saMsArarUpa heDamAM pUrI rAkhyo ! Ama parAdhInatAthI ja badhI mahekANa thaI che ! paNa jyAre AtmA parakSetramAM AkramaNarUpa atikramanuM prAyazcita kare che, te pitAnA Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi : puNyAkSI sukha te dukha, dhyAnasukha AtmAdhIna (575) kSetramAM pAchA javArUpa pratikramaNa kare che, punaH parakSetramAM nahiM javAnuM pratyAkhyAna kare che, svarUpamAM samavasthita rahI zuddha sAmAyikarUpa AtmasvabhAvane pratikamaNu" bhaje che; svasvarUpanA sparzanarUpa sAcuM AtmavaMdana kare che; "name karyo chUTake muja ! namo muja !" ema AtmastutinI parama dhanya yogyatAne prApta thAya che, ane "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA nigraMthanA paMthane pAme che, arthAt deha chatAM dehAtIta dazAne pAmI niraMtara kAyetsarga bhAvane sAdhe che;-tyAre A AtmA svAdhIna-AtmAdhIna evA parama sukhane anubhave che. ane AvI A kAryotsarga dazAne pAmele A daSTimAM sthita yegI te paravazapaNAthI dukhasvarUpa evA sarva viSayane tyAga kare che, ane svavazapaNAthI sukhasvarUpa evA zukala AtmadhyAnane Azraya kare che, tethI te paramAnaMda laharIomAM niraMtara nimajajana kare che. SR puNyApekSamapi hyevaM sukhaM paravazaM sthitam / / tatazca duHkhamevaitattallakSaNaniyogataH // 173 // puNya apekSaka sukha paNa paravaza sthita che Ama; tasa lakSaNa niyagathI, duHkha ja eha tamAma. 173. arthA-ema puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, ane tethI karIne A tenA lakSaNanA niyegathI duHkha ja che. (ane dhyAnajanya sukha ja tAvika sukha che.) vivecana ema upara kahI te nIti pramANe puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza rahyuM che, kAraNake puNyanuM parapaNuM che, eTale te paNa tenA lakSaNanA niyogathI duHkha ja che. tethI Ama dhyAnajanya sukha e ja tArika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhInapaNuM che ane karma- viyega mAtrathI upajavApaNuM che. uparamAM je sAmAnya niyamathI kahyuM ke jeTaluM paravaza che teTaluM badhuMya duHkha che, ane svavaza che teTaluM badhuMya sukha che, te niyamanI nIti pramANe je sukhamAM puNyanI apekSA vRttaH-guthApi -puNyAkSI paNa, puNyanI apekSAvALuM paNa, ghara-ema, ukta nItithI, murNa vAM thiram-sukha paravaza sthita che, puNyanA parapaNane lIdhe tatadu:khevaitata tarthakSaniyota -ane tethI karIne A tenA lakSaNa niyAmane lIdhe dukha ja che. tethI mAmadazAnazuM tAtti purva-dhyAnajanya e ja tArika sukha che-aparAdhInapaNane lIdhe, karmaviga mAtra janyapaNAne lIdhe [ dhyAna rAri suvanae pAThAMtara che.] -zrI adhyAtmasAra Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (576) yogadaSTisamuccaya rahe che, arthAt puNyodayathakI je je sukhaprApti thAya che, te paNa puNyApekSI sukha duHkha ja che. kAraNa ke te puNya paNa paravastu che, eTale tene parAdhIna te duHkha evuM sukha te te duHkha ja che, e duHkhanuM lakSaNa atra prApta thAya che. puNyane paravastu kahevAnuM kAraNa e ke-puNya e zubha karma che ane zubha karma e AtmAthI atirikta-judI evI paravastu che. Ama paravaturUpa puNyanA udayathI deveMdra-manujedra AdinA je je sukha sAMpaDe che, te paramArthathI duHkha ja che, athavA sukhAbhAsa ja che. iMdra-cakravattI AdinI aDhaLaka Rddhi ane tethI prApta thatA paMca viSaya saMbaMdhI kahevAtA sukha te duHkha ja che. atre zrI upamitibhavaprapaMca kathAmAM kahela nipuNyaka raMkanuM tAdazya citAra khaDo karatuM prastuta daSTAMta yAda Ave che. temAM puNyodayathI cakravattInI addhi pAmelAne paNa paramArthathI "nipuNyaka' arthAta dharmadhanathI rahita e nidhanIo mahAdaridrI ne duHkhI kahyo che. te samasta addabhuta rUpaka varNana (Allegory) mahAtmA siddharSinI jema pitAnA AtmA upara ghaTAvI AtmAthI mumukSu jIve punaH punaH manana karavA yogya che. je kadI baMdhanane sukha mAnI zakAya te puNyane sukha mAnI zakAya, paNa tema te mUkha gamAra paNa mAne nahi. kAraNa ke puNya e senAnI beDI ne pApa e loDhAnI beDI, paNa banne baMdhana to che ja che. popaTane senAnA pAMjarAmAM pUryo hoya ke leDhAnA, paNa te baMne baMdhanarUpa pAMjarA che ja. eTale je payapradhathI saMsArabaMdhana cAlu rahe che. viSaya tRNA udI rahe che. che. viSaya tRSNA udIrNa rahe che, tene sukha kema kahI zakAya? A vagere uparamAM vistArathI vivecAI cUkayuM che. A uparathI sArarUpa tAtparya eka ja che ke-tAtvika-pAramArthika sukha kevaLa dhyAnathI ja upaje che, kAraNa ke AtmadhyAnamAM parAvalaMbananI apekSA nathI, athavA pragaTa zuddha AtmArUpa paramAtmAnA ja avalaMbananI apekSA che, eTaledhyAnasukha te kevala AtmAdhIna che, ane te karmaviyogamAtrathI upaje che, AtmAdhIna eTale temAM karmanuM paravazapaNuM nathI. Ama svAdhIna evA AtmadhyAnamAM AtmA dhyAtA che, dhyeya AtmA che, ne dhyAna AtmA che. dhyAtAdhyAna-dhyeyanI tripuTInI atra ekatA thAya che, parama zuddha aMta thAya che. sahajAtmasvarUpa e ja sAdhya, sahajAnmasvarUpa e ja sAdhana, ne sahajAnmasvarUpa e ja siddhiema abheda ekatA atra thAya che. eTale keI paNa prakAranI kaI paNa vikalparUpa AkulatA thatI nathI, parama nirvikalpa zAMti thAya che, parama svasthatA upaje che, te ja parama sukha che, te ja parama AnaMda che. evA paramottama dhyAna sukhanI tuccha viSayasukhamAM rAcanArA pAmara janene zI khabara paDe ? nagaramAM rahenArA nAgara jananA sukhanI gamAra gAmaDIAne zI gama paDe ? tema anubhava vinA te dhyAnasukha kema kahI zakAya ? "nAgara sukha pAmara navi jANe, vallabha sukha kumArI re; anubhava viNa tyama dhyAnataNuM sukha, kaNa lahe nara nArI re."--zrI . sakjhA. 7-3 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamata: nima badhe sadA AbhayAna: hema sadA kalyANa (577) "A dhyAna* jyAre parama paripAkane pAme che tyAre tenI pAse IMdrapada tRNa sarakhuM che. svaprakAzamaya-sukhamaya-bedhamaya evuM A dhyAna ja bhavane nAza karanAruM che. AtmAne paramAtmAmAM je bhedabuddhikRta vivAda hatuM, ene A dhyAnarUpa saMdhikAra jhaTa dUra karI, e bene abheda karI Ape che. arthAta AtmA-paramAtmAnI abhedatA thatAM AtmAne paramAtmAmAM laya thAya che. " dhyAna sudhArasa pAna maganatA, bhajana svaguNa upaga re....nija sukhake savaiyA; rIjha ekatvatA tAnameM vAje, vAjiMtra sanmukha ga re....nija "--zrIdevacaMdrajI. dhyAnaM ca nirmale boghe sadaiva hi mahAtmanAm // kSINaprAyamalaM hema sadA kalyANameva hi // 174 // nirmala bodha sate sadA, mahAtmAone dhyAna; kSINaprAya mala hoya te, hema sadA ja kalyANa. 174, artha:-ane nirmala bedha sate, mahAtmAone sadaiva ja dhyAna hoya che. kSINaprAya malavALuM senuM sadAya kalyANa ja hoya che. vivecana "eha daSTimAM nirmala , dhyAna te heye sAcuM; dUSaNa rahita niraMtara ti, ratna te dIpe jAcuM."--zrI je. sakjhA. 7-4 spaSTa kSApakSamAMthI upajela nimala baMdha hatAM, mahAtmAone-munione sadaiva ja dhyAna hoya che. atre prativastuupamA ApI che ke-kSINaprAya malavALuM senuM sadAya kalyANa ja heya che. kAraNa ke tenI tathA prakAranI avasthAnI upapatti che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe."--zrImad rAjacaMdra. ttiH--thAnaM 2 nirmaNe ghoSe-ane spaSTa kSayopazamathI upajelo nimala edha sate Ana, zuM? te -rara di mAtmanA sadaiva ja mahAtmAone, munione heya che. A ja prativastupamAthI kahe che-zIkhAmaDha ma-kSINujhAya malavALuM hema-senuM, ra vanyANameva sidA kalyANa ja hoya che tathA prakAranI avasthAnI u5pattine lIdhe. x" yatra gacchati para paripArka, pAkazAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM taddhathAnameba bhavanAzi bhajadhvam // Atmano hi paramAtmani yo'bhUteMdabuddhikRta eva vivAdaH / nibaMdhinuM kathAnIya TrAimekanarvataneti | ">zrI adhyAtmasAra , a 17. Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (578) yogadRSTisamuccaya A sAtamI prabhA dRSTimAM beSa eTale badhA nimala thaI gayA haiAya che, spaSTa kSayeApazamanuM khala eTaluM badhuM vadhI gayu. hAya che, ke A dRSTivALA mahAtmA ceAgI munIzvarAne sadAya-niratara dhyAna varte che. A AtmArAmI jJAnI AtmadhyAnathI puruSo nira'tara AtmadhyAnamAM nimagna rahe che, evI adbhuta sahaja AtmaprApti dhyAnadazA temanI varte che; kAraNa ke jJAnapramANu dhyAna thAya che. ane atre ceAgInA jJAnAvaraNIya karmAMnA kSayApazama eTale badhA vadhI gayeA hAya che, sattraddhAsa'gata beSa eTale badhA spaSTa ne utkRSTa thaI gayA heAya che, jJAnadazA eTalI badhI AkarI-tIvra thai gai hAya che, ke evA ceAgIzvarAne saheja svabhAve niraMtara akhaMDa AtmadhyAna varte che. A AtmadhyAnIx puruSa * puNya-pApa yAga viSayamAM AtmAne AtmAthI rudhI, tathA paravastu pratyenI icchAthI virata thaI, dezana--jJAnamAM sthita thAya che. ane sa saMgathI mukta evA te AtmAne AtmAthI dhyAve che, kamane ke nAkane dhyAvatA nathI, ane caitayatA-AtmAnubhavI evA te ekatvane ciMtave che. Ama darzana-jJAnamaya ne ananyamaya evA jJAnI puruSa AtmAne dhyAvatAM kama vipramukta evA AtmAne ja zIghra prApta kare che.' A AtmadhyAnanI siddhimAM jeNe zuddha AtmAnI sAkSAt siddhiprApti karI che, evA pAtmAnu' avala'bana parama upakArI thAya che. zuddha AtmasvarUpa paramAtmAnI bhajanAthI peAtAnA zuddha AtmA pragaTe che, eTalA mATe cagI puruSA pAtAnA manamadiramAM paramAtmAnuM niraMtara dhyAna dhare che, kAraNa ke evA puSTa nimitta AlamanarUpa paramAtmAnA dhyAnathI laya sthAne svAla'banaAtmAla'bana thAya che, ane Ama devacaMdra' paramAtmAnA guNunI sAthe ekatAnatA thatAM, AtmA pUrNa sthAne pahoMce che, paramAtmapadane pAme che. 66 puSTa nimittAlakhana dhyAne, svAlaMbana laya ThAne; devacaMdra guNane eka tAne, paheAMce pUraNa thAne. "" " mArA svAmI hA tArA dhyAna dharije, dhyAna dharije hA, siddhi varIje, anubhava amRta pIje."--zrI devaca'drajI. atre leAkaprasiddha dRSTAMta Apyu` che ke-jemAMthI mela lagabhaga gALI na'khAyeA hAya, zuddha karAya hAya, evuM hema-sAnu kalyANu ' tarIke oLakhAya che, ane 6 sadAya << x apANamappaNA ruMdhiuNa do puNNapAvajoe / daMsaNaNAjhi Thido icchAvirao ya aNNAi // jo savvasaMgamukko jhAyadi appANamappaNo appA / vi kammaM NokammaM cedA ciMtedi eyattaM // appANaM jhAyaMto daMsaNaNANamao aNaNNamao / rudra azvineLa vALameva so janmavimuAM // '-zrI samayasAruM gA. 187-189, Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA draSTi: asagAnuSThAna sati sAmavRttipada (579) kalyANa" svarUpa ja rahe che. tema atre paNa karmamala lagabhaga kSINa kalyANa suvarNa thayuM hovAthI-kSIprAya hevAthI, nimala evA utkRSTa kSapazamathI je baMdha thAya che, te parama kalyANarUpa ja hoya che, kAraNake te parama kalyANusvarUpa utkRSTa sAcA jJAnano hetu thaI paDe che. jema dUSaNa vinAnuM, niraMtara jyotivALuM ratna kharekharUM dIpe che-jhagArA mAre che, tema A nirmala bedharUpa sAcuM ratna aMtaramAM jhagArA mAre che, atyaMta jhaLakI UThe che. A parama prakAzamaya-prakAza. dhAmarUpa bAya sadAya parama kalyANusvarUpa ja che, kAraNake parama kalyANamaya svasvabhAvarUpa mekSapadanI prApti atre nikaTamAM nikaTa vatta che. vaLI jema zuddha "kalyANa" suvarNa kadI bagaDe nahiM, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema kalyANusvarUpa ja rahe tema zuddha kalyANamaya nirmala bodha kadI viNase nahi, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema zuddha kalyANusvarUpe ja rahe. eTale A nirmala bAdha sate atre niraMtara dhyAna vatte che, e yathArtha kahyuM che. satpravRttipadaM cehAsaGgAnuSThAnasaMjJitam / mahApathaprayANaM yadanAgAmipadAvaham // 175 // ne saspravRttipada ahI, che asaMga anuSThAna; mahApathataNuM prayANa je, Ape pada nirvANa, 175 artha :-ane ahI-tatvamAgamAM, "asaMgAnuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM sapravRttipada vate che, ke je mahApatha-prayANurUpa hoI, apunarAvarta pada-nitya pada pamADanArUM che. vivecana ane ahIM tatvamArgane viSe, "asaMgaanuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM samavRtti pada prApta varte che. kAraNa ke tathA prakAre svarasapravRtti hoya che. te asaMgAnuSThAna nAmanuM sapravRttipada mahApathanA prayANarUpa che, ane anAgAmipadAvaha che, arthAta apunarAvarta pada pamADanAruM-nitya pada pamADanAruM che. asaMga-anuSThAna uparamAM je satyavRttipada kahyuM te zuM ? tenuM atra svarUpa kahyuM che. ahIM tattva vRtti-saMbavRttiparva veda-ane ahI eTale ke tatvamAga mAM satapravRtti 56, zuM? te ke aSAnaWArasahitay -asaMgAnuSThAna saMrita saMjJAvALuM vate che; tathA prakAre varasapravRttine lIdhe. magruthayA 26-je asaMgAnuSThAna mahApatha prayANa che. manA[[nAvaNa-anAgAmi padAvaha che, (apunarAvartA 58 pamADanAra che ), nityapada prApaka-pamADanAra che. Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gidaSTisamuccaya mArgamAM arthAt zuddha AtmatatvanI siddhi sAdhanArA yogamArgamAM, sapravRttipadane asaMgAnuSThAna' saMjJA ApavAmAM AvI che. A asaMgAnuSThAna" saMjJA-nAma uparathI enuM svarUpa saMjJAta thAya che, samyaphaprakAre jaNAya che, eTale ene "asaMganuSThAna saMjJA barAbara ghaTe che. "saMjJAcakta ane rUti saMjJA." A asaMga anuSThAna eTale zuM? te barAbara samajavA mATe A cAra prakAranA anuSThAnanuM svarUpa jANavuM joIeH (1) prIti anuSThAna, (2) bhakti anuSThAna, (3) vacana anuSThAna, (4) asaMga anuSThAna. je anuSThAnamAM parama Adara-prayatnAtizaya hoya che, parama prIti upaje che, ane zeSatyAgathI eTale ke bIjAM badhAM kAma eka kera mUkI daI je karAya che, te prIti anuSThAna che. * e prIti anuSThAnanI tulya chatAM, pUjyapaNAnI buddhithI prIti-bhakti je vizuddhatara vyApAravALuM hoya che, te bhakti anuSThAna che. eTale anuSThAna bIjI badhI rIte prIti anuSThAna barAbara chatAM, A bhakti anuSThAnamAM pUjyabhAvano aMza vizeSa hoya che, tethI te vadhAre vizuddhagavyApAravALuM hoya che. A prIti-bhakti e bane anuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe patnInuM ane mAtAnuM udAharaNa che. patnI che te atyaMta vallabha-priya che, temaja jananI hitarUpa che, patnIne je bhajana-vastrAdi ApavAmAM Ave che te prItithI apAya che, ane mAtAne je ApavAmAM Ave che te bhaktithI apAya che. ATale e baMne vacce phera che. zA arthanA anusaMdhAnapUrvaka sAdhupuruSanI je sarvatra ucita pravRtti, te vacanAnuSThAna che. arthAt cAritravaMta satpaSanI zAstravacanane anusaratI, "jyAM jyAM je je yogya che evI sarvatra ucita gavALI pravRtti, zAstramAM kahyA vacana-asaMga pramANe yathAsUtra Adarza ( Ideal) AcaraNa, te vacanAnuSThAna che. anuSThAna dA. ta. aDhAra hajAra zIlaaMgane dharanArA te sAcA sAdhu athavA muni che, tevuM zAstravacana anusAranuM yakta Adarza AcaraNa hoya te vacanAnuSThAna. vyavahArakAle zAstravacanathI je nirapekSa hoya che-zAstravacananI jyAM apekSA rahI nathI, ane atidaDha saMskArane lIdhe caMdanagaMdha nyAye je AtmArUpa thaI gayuM hoya che, evuM je jinakalpI AdinuM kriyAsevana-sarva para bhAvanA saMgasparzarahita zuddha x " yatrAdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti yacca tatpItyanuSThAnam // gauravavizeSayogAdbuddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadbhaktayanuSThAnam // atyantavallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jananIti / sunyamari OMcamanojJapta thAtotimati " "--Dizaka, 10, 3-5 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi: prIti Adi : anuSThAna, anAlaMbana yuga (581) AtmAnucaraNa te asaMgAnuSThAna che. kahyuM che ke-"abhyAsAtizayane * lIdhe tethI je sAtmIbhUta jevuM AcarAya che, evuM asaMgAnuSThAna te vacananA saMskAra thakI heya che. paheluM cakrabhramaNa daMDavyApArathI hoya che ane tenA abhAve pachInuM hoya che, A vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnane vizeSa jaNAvanArUM daSTAMta che." arthAt hAthe halAvatAM caka bhame che, temAM pahela AMTe hAthe halAvavAthI phare che, ane pachI hAthe mUkI daIe te paNa pUrva saMskArathI cakra pharyA kare che. AmAM pahelA ATA barAbara vacanAnuSThAna che ane pachInA AMTA barAbara asaMgAnuSThAna che. eTale bhikSATanAdi viSayI vacanAnuSThAna vacanavyApArathakI hoya che, ane asaMgAnuSThAna vacana abhAve paNa kevala tajajanita saMskArathakI hoya che, vacanavyApAra nahi chatAM tenAthI upajelA daDha abhyAsa saMskArathI ApoApa (Automatic) thayA kare che. Ama asaMgAnuSThAna eTale vyavahAra kAle vacananuM AlaMbana lIdhA vinA, atizaya abhyAsane lIdhe upajelA gADha saMskAra thakI, caMdanagaMdhanyAye sAtmIbhUta thayeluM-AtmAnA svabhAvabhUta thaI gayeluM anuSThAna-jema caMdanagaMdha AkhA vanane suvAsita karI mUke che, tema A anuSThAna A cAritravaMta mahAgIne eTaluM badhuM AtmArUpa thaI gayuM hoya che, ke te tene sakala AtmapradezamAM vyApta thaI jaI tene zIlasaurabhathI suvAsita karI mUke che. te anuSThAnane tene AtmAne eTalo badho daDha abhyAsa thaI gayA hoya che, ne zAstravacanane tene eTale badhe gADha saMskAra lAgI gaye hoya che, ke vacanAlaMbana vinA paNa enI meLe svarasathI tenI tathA pravRtti thayA ja kare che. AvuM te mahAtmAnuM sahaja svabhAvarUpa asaMga AcaraNa te asaMga anuSThAna che. anAlaMbana yoga A je asaMgAnuSThAna che, te ja anAlaMbana yoga kahevAya che, kAraNa ke anAlaMbana e saMgatyAganuM ja lakSaNa che. A anAlaMbana yeganuM svarUpa samajavA mATe AlaMbana yuganuM svarUpa jANavuM joIe. te A prakAre ahIM AlaMbana paNa A cherUpI ane arUpI evA parama; ane te arUpI paramAtmAnA guNanI pariNatirUpa e je sUkSama che, te anAlaMbana yoga che." " AlaMcaNaM pi eya rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUvo, suhumo'NAlaMbago nAma // " -zrI haribhadrasUrikRta yogavizikA, gA. 19 " yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt / / cakramramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tajjJApakaM jJeyam // " maharSi haribhadrAcArya praNIta choDazaka 10-7, 8. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (582) yogadaSTisamuccaya ahIM (1) rUpI eTale samavasaraNasthita jinarUpa; ane tenI pratimAdi lakSaNavALuM AlaMbana. (2) arUpI parama eTale siddha paramAtmA. temAM-te arUpI paramAtmarUpa AlaMbananA je kevalajJAnAdi guNo, tenI samApattirUpI pariNatithI je jaNAya che, te taddaguNapariNatirUpa anAlaMbana nAmano yoga che. atIndriya viSayapaNAne lIdhe te sUkSma che; athavA te sUkSma AlaMbanavALe A yoga che, tethI A ISadU-kicita AlaMbanarUpa hoI anAlaMbana yuga kahevAya che. * ane A je anAlaMbana yoga che, te sAmarthya yogamAM prApta thatI paratatvadarzanecchArUpa che. "zAstramAM jene upAya batAvavAmAM Avyo che, paNa jene viSaya zAstrathI para che, evo vizeSathI zaktiudrekathI prApta thato A sAmarthya paratattva nAmane uttama yoga che."--ema A graMthaprAraMbhamAM (le. 5) darzanechA vyAkhyA karavAmAM AvI hatI. A sAmarthya yoga kSapakazreNIgata dvitIya apUrvakaraNamAM prApta hoya che, ane temAM kSamA Adi kSApazamika dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che. AvA svarUpavALA A dharmasaMnyAsarUpa sAmarthyoga thakI je niHsaMga evI paratattvadarzane chA* akhaMDapaNe pravarte che, tadurUpa A anAlaMbana yoga jANo. arthAt eka paramAtmA sivAya bIje kayAMya saMga na kare- cUMTe nahiM evI asaMga zaktithI, akhaMDa pravRttithI pUrNa evI je paramAtmadarzananI IcchA te anAlaMbana yoga che. ane te paratavanuM darzana jyAMlagI nathI thayuM, tyAM lagI ja A hoya che; paNa paramAtma svarUpanuM darzana thaye kevalajJAna upajatAM, anAlaMbana yuga heto nathI, paNuM sAlaMbana hoya che A samajavA mATe bANunuM daSTAMta che : kSapakarUpa dhanurdhAra-bANAvaLI che. kSapakazreNIrUpa dhanuSya che. paramAtmA e lakSya-tAkavAnuM nizAna che. tenA vedhamAM khAlI na jAya, acUka je bANa tAke che, tenA sthAne A anAlaMbana yoga che. jyAM lagI te bANa choDavAmAM AvyuM nathI, tyAM lagI ja anAlaMbana yoga vyApAra che. paNa te choDavAmAM AvyuM, acUka evA tenA patanamAtrathI ja lakSyavedha hoya che. zIdhra paramAtmadarzana thAya che. eTale bANapAta bANunA paDavA jevo sAlaMbana kevalajJAna prakAza ja hoya che, * " rAjyane nirATana : je krUipA zeyaH ttinapadhyAna havAiratattaravasvara : "--SoDazaka 14-1. " sAmarthya yogato yA tatra didRkSetyasaGgazacyADhayA / sA'nAlambanayogaH proktastadadarzanaM yAvat // tatrA pratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamAnujaH khalu tenAnAlambano gItaH // draagsmaattdrshnmissugtjnyaatmaatrte| jJeyam / pata varTa tatta jJAnaM cazvaranAM cotiH | >>-SoDazaka 11-8, 9, 10, Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tApI sabhA daSTi: paratatpadane chA, "asaMga anuSThAna'nuM tAtparya (583) nahi ke anAlaMbana yoga vyApAra. kAraNa ke phalanuM siddhapaNuM che. vizeSa jijJAsue garvizikA para zrI yazovijayajInI TIkA tathA cheDazaka zAstra avalakavAM.) A sarva uparathI tAtparya A che ke-(1) asaMga anuSThAna eTale zAstravacanane saMga-avalaMbana vinA, tajajanya daDha saMskArathI ApoApa svarasathI pravartAtuM evuM, nirgatha vItarAga muninuM AtmasvabhAvarUpa thaI gayeluM asaMga AcaraNa asaMganuM A nigraMtha mahAmuninuM AtmacAritra eTaluM badhuM Adarza paNe asaMga hoya che, ke temAM koI paNa prakAranA parabhAvano kaMI paNa saMga nathI hato. saMga be prakAranA che-bAhya ane atyaMtara. dhana dhAnyAdi parigraha te bAhya saMga che, rAga-dveSa-mahAdi aMtaraMga bhAvo te atyaMtara saMga che. A baMne prakAranA saMgane jyAM sarvathA abhAva varte che, te asaMga anuSThAna kahevAya che. dravya-bhAva nigraMthapaNAnI ane temAMya mukhya karIne Adarza bhAva nircathapaNAnI jyAM saMpUrNa saMsiddhi varte che, te asaMga anuSThAna che. (2) A asaMga anuSThAna e ja anAlaMbana ga che. arUpI paramAtmAnA guNa sAthe samApatti thavI, samarasabhAva pariNati thavI te anAlaMbana yoga che. bIje kyAMya paNa saMga-Asakti karyA vinA kevaLa eka paramAtmAmAM ja citta jeDI, paramAtmAnA ane AtmAnA guNanI ekatvatAnA ciMtanathI tanmayatA thavI, te asaMga anuSThAnarUpa anAlaMbana yuga che. (3) ane A anAlaMbana yoga te sAmarthyogamAM pragaTatI utkaTa paratattvadarzanecchA che. A paratattvadarzananI IcchA eTalI badhI utkaTatIvra hoya che, ke tyAM pachI bIje kyAMya parabhAvamAM saMgaAsakti hotI nathI, bIje kyAMya citta cuMTatuM nathI, kevaLa paratatvanA darzananI ja jhaMkhanA vate che. Ama anyatra kyAMya saMga vinA-Asakti vinA, AlaMbana vinA, pratibaMdha vinA, je asaMga nigraMtha AcaraNa thAya, eka paramAtmAnA dhyAnarUpa je anAlaMbanaga pragaTe, paramAtmadarzananI je utkaTa icchA pravarte, te sarva asaMga anuSThAna che. A "anuSThAna' zabdanuM artha rahasya samajavA yogya che. jJAnane anusaratI, anukULa, aviruddha kriyA karavI, tenuM nAma anuSThAna che. eTale je prakAre daDha nizcayapUrvaka jJAna thayuM ke dehAdi paravatuthI AtmA bhinna che, te nizcaya jJAnane anuSThAna'nuM vartanamAM -AcaraNamAM mUkavuM arthAt dehAdi paravastu pratyenA rAgAdi rahasya bhAvane tyAga karI, zuddha AtmAnI siddhi karavA pravartavuM, te anuSThAna che. dehAdithI pragaTa bhinna evuM je AtmAnubhavarUpa AtmajJAna thayuM, tene anurUpa-chAje ema dehAdi parabhAvanA saMsargathI rahitapaNe zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa karavuM, te anuSThAna che. eTalI tenI sAdhaka evI kriyA te paNa anuSThAna nAmathI oLakhAya che. AvA AtmAne amRtarUpe pariNamatA amRta anuSThAnanI sAdhanA karatAM karatAM Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (584) gadaSTisajhumra samyagadaSTi yogI puruSa, samasta parabhAva-vibhAvanA saMga-sparza vinAnA parama asaMga anuSThAnane pAmI, parama amRtamaya AtmadhyAnadazAne pAme che. prIti bhakti anuSThAnathI re....mana, vacana asaMgI seva re....bhAvika kartA tanmayatA lahere...mana prabhu bhakti svayameva re....bhavi. "-zrI devacaMdrajI. AvuM parama amRtamaya asaMga anuSThAna mahApathanA prayANarUpa che, mahAmekSamArga pratyenA sAkSAt gamanarUpa-chellI majalarUpa che. A asaMga anuSThAnathI ja sAkSAta ekSamAganI prApti hoya che. ane eTalA mATe ja A asaMga anuSThAnane ahIM "anAgAmipadAvaha' kahyuM che, arthAt apunarAvartta pada ke jyAMthI puna: pAchuM pharavAnuM nathI, evuM nityapada, zAzvata mokSapada te prApta karAvanAra che. A asaMga anuSThAna thakI ja nitya-sadA sthira evA mokSapadanI prApti hoya che. kAraNake A asaMgAnuSThAna te uparamAM kahyuM tema paramAtmAnA tanmaya dhyAnarUpa anAlaMbana yuga che, ane paramAtmAnA svarUpadhyAna AlaMbane AtmA avazya paramAtmA thAya che,-IyaLa jema bhamarInA dhyAnathI bhamarI bane che tema. "jina bhaktirata cittane re, mana, vedhaka rasa guNa prema che. bhavi. sevaka jinapada pAmaze re, mana, rasadhita aya jema re. bhavi."- zrI devacaMdrajI. "jina thaI jina je ArAdhe, te sahI jinavara hove re bhaMgI IlikAne caTakAve, te bhUMgI jaga jeve re."--zrI AnaMdaghanajI. AnA nAme kahe che prazAntavAhitAsaMjhaM visabhAgaparikSayaH / zivavartma dhuvAdhveti yogibhirgIyate hyadaH // 176 // visabhAgaparikSaya ane, zAMtavAhitaM nAma, dhruvamArga zivapaMtha A gIta yogIthI Ama, 106, artha -prazAMtavAhitA saMjJAvALuM A asaMga anuSThAna visabhAgaparikSaya, zivavarmA, dhruvamAga ema yogIothI gavAya che. vivecana "visabhAgakSaya zAMtavAhitA, dhruvamAraga ziva nAma; kare asaMga kriyA IhAM yegI, vimala suyaza pariNAma che."--e. sakjhA, -pa. kRtti-kaphatavAtAvaMzaprazAMtavAhitA saMtAvALuM,-sAMkhyAnu. vimAna parikSAH-vibhAgaparikSaya, bauddhonuM. zivavarma-zivavarmA, zivamArga-zonuM-dhuvAdhyA-dhruvamArga-mahAvatinuM, kRti-ema, jimirjAya? hA-asaMga anuSThAna yogIothI gavAya che. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA dariH asaMgAnuSThAnanA nAma-52 zAMti anaMta sudhAmaya je (585) A je asaMga anuSThAna kahyuM, tene yegIoe bhinna bhinna nAme gAyuM che kaI tene prazAMtavAhitA kahe che, kaI vibhAgaparikSaya kahe che, kaI zivavarmA kahe che, kaI dhruvamAga kahe che. (1) sAMkhyadazanI-gadazanIo A asaMga anuSThAnane prazAMtavAhitA nAme oLakhe che. jyAM prazAMta-atyaMta zAMtavAhitA-vahana bhAva che, arthAt jyAM akhaMDa zAMta sudhArasane prazAMta ekadhAre pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA asaMgAnuSThAnanA che. jyAM akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caitanya rasAmRtasAgaramAM vividha nAma nimajjanamaya akhaMDa ekadhAre AtmabhAva pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA Xche. (2) bauddha dazanI tene "visabhAgaparikSaya" kahe che. jyAM vibhAgane parikSaya che te visabhAgaparikSaya. Ane paramArtha ema samajAya che ke-anAdi kuvAsanAmaya viSane jyAM parikSaya-sarvathA kSaya hoya che te visabhAgaparikSaya che. A kuvAsanAmaya viSano sarvanAza thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA jyAM svasvabhAve pragaTa thAya che, te visabhAgaparikSaya che. (3) tene zivavarmA-zivamArga kahe che. ziva eTale parama tatvarUpa mekSa athavA kalyANa-niHzreya; tene pAmavAne mArga, tenA pratye jate mArga te zivavarmA, zivamArga, mokSamArga. athavA ziva eTale zAMti, parama AtmazAMti pAmavAne mArga te zivavakma. (4) mahAvratike tene yuvAdhvaprava mArga nAma Ape che. dhruva eTale traNe kALamAM je kadI cale nahiM, phare nahi evuM acala 58. jema dhruvane tAre kadI phare nahiM, cale nahiM, dhruva ja rahe, tema je kadI phare nahiM, cale nahiM, dhruva ja rahe te dhruva pada. te dhruvapada pratye javAne mAge te dhruva mArga, Ama je parama vItarAga bhAvarUpa asaMga AtmacAritrane jene asaMgAnuSThAna nAme oLakhe che, tene ja anya darzanIoe paNa judA judA nAme gAI tene mahAmahimA vistAryo che. ane Ama paramANumAtra paNa parabhAva-vibhAvanI vAsanAnA sparza lezathI rahita evuM A parama asaMga vitarAgapada-jinapada, zivapada, buddhapada, viSNupada che; ane te pAmavAne mArga paNa te ja asaMga anuSThAnarUpa che. sakala bhegamArganA parama rahasyarUpa "ie che je jogIjana" vALuM parama addabhuta amara kAvya ke je gIzvara * kAMtavAhitA H saMsthAnikolasAna prAdurbhAvatiromAthI tadgulyAnagocam | "--dhA. ThA, 24, 25. arthAta-prazAMtavAhitA eTale vikSepanA parihatapaNuthI sadapravAha pariNAmitA, eka sarakhI pravAha35 parimitA. te vRtti eTale vRttimaya cittanA nirAdhajanya saMskArathI hoya che. " tatha vAtavAditA saMvata -(aa. 20-10). A nirodha te zuM ? te ke nirodhajana ane vyatyAnajanya saMskAranA anukrame prAdurbhAva-tirabhAva te nirodha che, Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) yAgablisamuccaya zrImad rAjaca'drajInI aMtima kRti che, tenI A aMtima gAthAmAM uparokta sa nAmAnA paramAbhAva suMdara sarala ne spaSTa zailImAM uttama rIte gu MthelA dazya thAya che :-- "sukhadhAma anaMta susa'ta cahI, dinarAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti ana ta sudhAmaya je, praNamu' pada te, vara te, jaya te. "--zrImad rAjacaMdrajI, 4 parazAMti anata sudhAmaya je' sukhanA dhAmarUpa anaMta-zAzvata-dhruva evA A parama padane sa'tajanA-jogIjanA cAhe che, nira'tara Icche che, eTale ja rAtadivasa tenA ja dhyAnamAM rahe che. sudhAmayaamRtamaya evI parama zAMti jyAM pravahe che. evA A padane namaskAra hA! e pada 8 12' che arthAt yAgIoe vareluM-pasaMda kareluM ( Choicest ) parama padya che. evuM te padma jayavaMta varto ! atre ' sukhadhAma ' zabdathI tenuM zivapaNu ane anaMta' zabdathI dhruvapaNuM matAvyu che. ' sudhAmaya ' zabdathI visabhAgaparikSayanuM sUcana che, ane ' ' para zAMti anaMta' padmathI prazAMtavAhitA pradarzita karI che. Ama eka ja kaMDikAmAM sava daza neAnA yegazAsraone parama samata evI yeAgaparibhASAne parama rahasyarUpa anupama paramA kevI apUrva saralatAthI prakAzyeA che! kharekhara ! zrImad A chellAmAM chellA zabda e sava yAgazAstrane paNa chellAmAM chellA (last word) zabda ja che. Ruo etatprasAdhayatyAzu yadyogyasyAM vyavasthitaH / etatpadA vaSaiva tatraitadvidAM matA // 177 // ehu prasAdhe zIghra ahiM, sthita yogijana ziSya; tethI ehu-padmAvahA, A ja tajJane iTa. 177 artha :--kAraNa ke A dRSTimAM vyavasthita sa MtA yAgI A asa`ga anuSThAnane zIghra prasAdhe che. tethI karIne e pada pamADanArI A ja dRSTi tyAM A pada jANanArAone ISTa che. vivecana A asaMga anuSThAnane A dRSTimAM vyavasthita yAgI zIghra prasAdhe che. eTale A vRtti:-patar--ma, asaMga anuSThAna, traNa dhayAjI-zIghra prasAdhe che, yat coLI-kAraNake yAgI, cAM--AmAM, A dRSTimAM, vyavasthita:-vyavasthita satA, taNAvapaiva-e pAvanA A ja che, e 56 pamADanArI A ja dRSTi che, ta --tethI karIne, tatra-temAM, dvi-epane jANanArAone, mata-mata che, iSTa che. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi asaMganuSThAnasiddhi-praNamuM pada te, vara te, jaya he. (587) asaMgapadAvahA-asaMga padane pamADanArI A ja dRSTi, te gamArgane viSe e padanA jJAtA gI puruSone mata che, ISTa che, abhimata che. A je asaMga anuSThAna kahevAmAM AvyuM, te asaMga anuSThAnane A sAtamI prabhA dRSTimAM sthiti karate thegI zIdhra prasAdhe che. atre yegI parama vItarAga bhAvarUpa A asaMga padane pAme che, ke jyAM anAdi kuvAsanAmaya viSane asaMgAnuSThAna. parikSaya-visabhAgaparikSaya thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA zuddha siddhi sahajAnmasvarUpe pragaTa thAya che, ane jyAM parama zAMta sudhArasano prazAMta akhaMDa pravAha vahyA kare che-prazAMtavAhitA varte che, eTale akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caiitanya rasAmRtasAgaramAM AtmA niraMtara nimajjana kare che. atre ja te parama bhegI jJAna-darzana-cAritranI abheda ekatArUpa paramArtha mokSamAgane-zivamArgane sAkSAt pAme che, mokSarUpa dhruvapada pratye laI janArA pratyakSa dhruvamAgane prApta kare che. "ema parAjaya karIne cAritramehane, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je." -zrImad rAjacaMdrajI AvA asaMga-vItarAga vegInI AtmadazA parama addabhuta hoya che. temane AtmA eTale badhe udAsIna-vItarAga vate che, ke te sarvatra asaMga bhAvane ja bhaje che, eka javalaMta AtmA sivAya anyatra kyAMya saMga karatuM nathI. AvI parama addabhuta asaMgaudAharaNu udAsIna vItarAga dazAnuM zrImad rAjacaMdrajInuM zreSTha udAharaNa A rahyuM - cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che." eka purANa puruSa ane purANa puruSanI prema saMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI, amane kaI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI. keI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chaIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chaIe." ityAdi. juo -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 217 (25). A asaMga anuSThAna atre sAtamI daSTimAM prApta thAya che, eTalA mATe A sAtamI daSTi ja paramapadane-mokSapadane ANanArI, pamADanArI heI, legIone parama ISTa che, abhimata che. kAraNa ke e padane-zAzvata padane athavA praNamuM pada te. asaMgAnuSThAnarUpa sapravRttipadane jeo svarUpathI jANe che, te zAzvata vara te, jaya te AtmasvarUpa padano-mokSapadane mahimA jenA hRdaye vasyuM che, evA Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (588). darisamuccaya tajajJa yogIone, te padanI sAkSAt prApti karAvanArI A daSTi ja parama priya, atyaMta vahAlI heya, emAM Azcarya zuM? eTale yegIe niraMtara A dRSTinI ja jhaMkhanA karyA kare che, niraMtara bhAvanAmaya IcchA rAkhe che, ane tevI asaMga jJAnadazAsaMpanna jJAnIne stave che ke deha chatAM jenI dazA, vate dehAtIta; te jJAninA caraNamAM, he vaMdana agaNita."--zrI Atmasiddhi : prabhA daSTino sAra : sAtamI prabhA daSTi dhyAnapriyA che. ethI karIne ja AmAM "roga" nAmane sAtame cittadoSa heta nathI, ane A daSTi tatvamatipatti nAmanA sAtamA guNathI yukta, tathA vizeSa karIne zamasaMyukta evI heI, satupravRttipadAvahA-satapravRtti pada pamADanArI che. A daSTimAM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je zabdAdi viSayarUpa kAmasAdhanane jItanAruM hoya che, tathA vivekabalathI-jJAnasAmarthyathI upajeluM evuM hoI sadaiva zamasAra ja hoya che, kAraNa ke vivekanuM phala zama che. temaja sarva paravaza te duHkha che, ne sarva Atmaviza te sukha che. A saMkSepamAM sukha duHkhanuM lakSaNa munie kahyuM che. ema puNyanI apekSA rAkhavAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, kAraNa ke puNyanuM parapaNuM che, ane tethI karIne A puNyanI apekSAvALuM sukha tenA lakSaNanI prAptithI duHkha ja che. mAtra dhyAnajanya sukha te ja tAtvika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhInapaNuM che, ane karmaviyegamAtrathI upajavApaNuM che. atre nirmala baMdha hoI, mahAtmA munione dhyAna sadeva hoya che, kAraNa ke jene mala lagabhaga kSINa che evuM suvarNa sadA kalyANa ja hoya che. asaMgAnuSThAna saMjJAthI oLakhAtuM sapravRttipada atra prApta hoya che. te mahApathanA prayANurUpa heI nitya pada pamADanAruM che. A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavarmA, dhruvabhAga-ema aneka nAme yegIothI gavAya che; Ane atra sthita yegI zIdhra sAdhe che. tethI A pada pamADanArI A daSTi ja yogavidene ISTa che. prabhASTinuM keSTaka : 13 darzana | yogaga ! daSatyAga | guNagrApti anya viziSTatA, guNasthAna dhyAne sadAya sUrya'prabhAsama satmavRtti roga doSa | tattapratipatti padAvahapaNuM, tyAga satapravRttipada -zramasAra = asaMgAnuSThAna sy -nimala badhA anupama sukha Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi : sAra, prabhA dRSTinA kaLaza kAvya (589) kaLaza kAvya mAlinI dinakara zu' prakAzI A prabhA nAma dRSTi, zama amRta ghanenI atra uddAmavRSTi; niramala pratipatti tattvakerI pravRtta, rugarahita kriyA sau sadA zuddha varte. 135 viSaya sukhataNA sau sAdhanA jItanAruM, khalI svapara bhedajJAnanA janmanAruM; prazamarasI sAra dhyAnanuM' sauSya evu, ahiM anubhavI cAkhe yAgIaupamya kevuM ? 136 paravaza saghaLuye leAkamAM du:kha jANA, nijavaza saghaLu"ye sukha te te pramANeA; lakhaNa sukhadu:khAnu eha saMkSepamAMRsi, paravaza sukha puNyApekSA~ te duHkha AMhi. 137 niramala ati medhe Atmanu zukla dhyAna, nizina ja mahAtmA jJAnIne eha sthAna; mala galita thaye te hema kalyANa jAcu', tyama amala lahe 'hyAM dhyAna kalyANu sAcu 138 viSama viSaya Adi viSa-jyAM kSINu vatte, apunaragatidAyI satpravRtti pravatte', parama pravahatI jyAM zAMti sudhA saritA, dhruva ziva pathadAtrI yAgIne nitya prItA. parapariNati kerA sa`ga jyAM nAya kAMi, para samayanI jemAM hAya svapne na chAMI; samaya paNa na jemAM hAya vibhAva vRtti, sthiti ja svasamaye te sat asagI pravRtti. sata pravRttipada te hyAM asaMgAnuSThAna, mahata patha prati te yAgitu che prayANu; parikhaya visabhAga zAMtasaMvAhitAya, zivapada dhruvamAga ceAgithI te gavAya. sakala sthala asa'gI A asa'gAnuSThAna, sthita ahi* jhaTa yAgI sAdhatA ehu sthAna; nizadina mananadI Atma Anada jAme, para pada bhagavAna dAsa te zIghra pAme 142 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaH sukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanI bRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrI yogadRSTisamuccayazAstra saptamI pramAdaSTiH // 139 140 141 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA daSTi sAtamI daSTi kahI, have te pachInI kahevAmAM Ave che. te kahe che - samAdhiniSThA tu parA tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 // samAdhiniSThA daSTi para, tasa AsaMga vihIna; AtmArUpa pravRtti jyAM, Azaya tethI uttIrNa. 178. athara-AThamI para daSTi samAdhiniSTha ane tenA AsaMgadoSathI vivarjita evI hoya che tathA sAtmIbhUta pravRttivALI ane tenAthI uttIrNa AzayavALI hoya che. vivecana AThamI dRSTi sAra samAdhi, nAma parA tasa jANuMjI; Apa svabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama bodha vakhANuMcha" -e. sajhA. 8-1 A parASTi samAdhiniSTha ane te samAdhinA AsaMga doSathI sarvathA rahita evI hoya che. vaLI te caMdanagaMdha nyAye sAtmIbhUta pravRttivALI ane te pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che, kAraNake vAsaka cittane abhAva hoya che. A AThamI daSTi "para" nAmanI che, ane tenuM A "para" nAma sarvathA yathArtha che, kAraNa ke enAthI para keI nathI, ane e sarvathI para che, parama che, satkRSTa che, jika-rApinir gm -AThamI parAdaSTi to samAdhiniSTha hoya che. samAdhi te dayAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phala che ema bIjAne kahe che. kahyuM che ke- terAparistha dhAra ' (T. -1), "tatra pratyenAnatA dhyAna' (-2), "tadevArzamAtranirmAtaM sva camitra samAdhi:' (. 2-3 ). talAvivarjitA-tenA-samAdhinA AsaMgathI vivajita, samItaravRtti-sAtmIkRta pravRttivALI, sAtmIbhUta pravRttivALI A,caMdana dhanyAye. taduttIrAyA-tenAthI pravRttithI uttIrNa AzayavALIvAsaka cittanA abhAve. Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTiH samAdhiniSTha para daSTi, zazi sama be vakhANuM , (591) UMcAmAM UMcI ne chevaTamAM chevaTanI e che eTalA mATe ene "para" kahI che. atre ja AdhyAtmika vikAsarUpa ganI parAkASThA-chelAmAM chellI hada prApta thAya che, parama tatvanI sAkSAt pravRtti atra hoya che, arthAt atre AtmA sAkSAt paramAtmA bane che. vaLI A "para" daSTine pAmele gIzvara saMsArathI para thAya che, eTale paNa ene "parA" nAma ghaTe che. AvI A yathAthabhidhAnA AThamI para dRSTimAM pUrvokta krama pramANe caMdraprabhA samAna bedha, yeganuM AThamuM aMga samAdhi, AThamA AsaMga deSane tyAga ane AThamA pravRtti guNanI saMprApti hoya che. A daSTimAM prApta thatuM be caMdranI prajA sarakhe hoya che, kAraNa ke sAtamI dRSTi ke jene badha-prakAza sUryaprabhA samAna hoya che, tenA karatAM A AThamI daSTine baMdha adhikatara hoya che. sUryane prakAza tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, zazi sama bodha ugra lAge che, ane caMdrane prakAza te kevala saumya ne zAMta hoI vakhANuMjI zItalatA upajAve che, parama AlAda Ape che ane bannenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che, eTale caMdranA prakAzanuM sthAna sUrya karatAM adhika mAnyuM che. Ama pUrNa caMdranI jema jyAM pUrNa jJAnacaMdrane prakAza soLe kaLAe khIlI UThe che, evI A dRSTine baMdha paramAtkRSTa hoya che, ane te badha-caMdranI jJAna snA samasta vizvane prakAzita kare che, paNa te vizvarUpa thato nathI. (juo pR. 757-487) Ama A parASTine caMdranI upamA sAMgopAMga saMpUrNapaNe ghaTe che, kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM samavasthita rahI atre bodhanI vizvaprakAzakatA hoya che, paNa vizvavyApakatA nathI hotI; Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti hoya che, parabhAvane leza paNa praveza hetuM nathI, kevaLa nirbheLa zuddha advaita avasthA ja hoya che, ane Ama bedhanI parAkASThA prApta hovAthI atre yoganuM AThamuM aMga samAdhi prApta thAya che. A daSTi samAdhiniSTa hoya che-sadA saddhayAnarUpa ja hoya che. A samAdhi e dhyAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phaLa che ema bIjAo samAdhiniSThatA kahe che. cittane dezabaMdha te dhAraNa, temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna, ane te ja dhyAna artha mAtra nirmAsarUpa heI jANe svarUpazUnya hoya che te samAdhi che. arthAt jyAM theya vastumAtra ja dekhAya che ne dhyAnanuM svarUpa rahetuM nathI, ane Ama jyAM dhyAtA, dhyAna ne dhyeyanI tripuTInI ekatA thAya che,kevaLa eka sahaja evuM AtmasvarUpa ja sahaja svarUpe bhAse che, tenuM nAma samAdhi che. atre niraMtarapaNe AvI parama AtmasamAdhi ja varte che, eTale A daSTimAM sthiti karatA yogIzvaranI sahAtmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke parabhAvanuM je drata hatuM te sarvathA TaLI gayuM, Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (592) gadarisaruccaya eTale ene parama zuddha advaita bhAve kevaLa eka AtmasvarUpamAM ja sthitirUpa sahaja niHprayAsa ramaNatA varte che. Ama A daSTi samAdhimAM niSThAne-aMtima AtyaMtika sthitine pAme che, eTale ja ene atre "samAdhiniSTha kahI che. zuddha ni:prayAsa nija bhAva bhogI yadA, Atma kSetre nahi ane rakSaNa tadA; eka asahAya niHsaMga nidraDhatA, zakti utsaganI hoya sahu vyaktatA."-zrI devacaMdrajI. A parama saddhayAnarUpa AtmasamAdhi nivikalpa ja hoya che, kAraNa ke atre upara kahyA pramANe badha paNa caMdra jevo nirmala tathA nirvikalpa hoya che. eTale emAM kyAreya paNa koI paNa prakArane keI paNa vikalpa UThavAno sarvathA asaMbhava ja nirvikalpa dazA che. Ama atre nirvikapa akhaMDa AtmasamAdhi hoya che, eTale dhyAtA dhyAna ne dhyeya e traNane bheda paNa maTI jAya che, jJAtA, reya ne jJAnanI tripuTI paNa laya pAme che, jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che. atra samasta dvaitabhAva asta pAmI jAya che, ne eka zuddha AtmA svabhAvasamavasthita rahe che, zuddha jJAna-darzanamaya AtmasvabhAvamAM niyata caritavaMtacaraNavaMta varte che, svasvabhAvamAM vikase che. "nirvikalpa susamAdhimeM hai, triguNa bhaye he abheda." "dhyAtA dhyeya samAdhi abhede, para pariNati vicchede re; dhyAtA sAdhaka bhAva ucchede, dhyeya siddhatA vede re....prabhu aMtarajAmI ! -zrI devacaMdrajI. te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre te te AtmArUpa...mULa mAraga. teha mAraga jinane pAmiye re, kivA pAmyA te nijasvarUpa...mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. A parama gIdra AvI nirvikalpa dazA AvA akhaMDa AtmadhyAnathI pAme che - "sarvathI sarva prakAre huM bhinna chauM, eka kevala zuddha citanya svarUpa, parameskRSTa, aciMtya sukhasvarUpa, mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM. tyAM vikSepa che? vikalpa ? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nirvikalpa chaG. nija svarUpamaya upayoga karUM chaG. tanmaya thAuM chauM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH" zrImad rAjacaMdra, patraka 760. (833) Ama vikalpajAlathI cuta thaI zAMta cittavALA je gIzvare nayapakSapAta cheDI, nitya svarUpagupta thaIne nivase che, teo ja sAkSAt amRta pIe che. arthAt jeo nirvikalpa evuM zuddha-zukala AtmadhyAna dhyAve che, teo ja parama Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA draSTi nivi kapa dazA, svarUpazunu' amRtapAna (593) svarUpaguptanuM jIvanmuktadazArUpa parama amRta samA sahaja samAdhi sukhane sAkSAt amRtapAna anubhava kare che. e pramANe tAttvikazirAmaNi zrI amrutaca`drAcAjIe zrI samayasAra phlazamAM parama AtmabhAvanA ullAsamAM lalakAryu cheH-- " ya eva muktvA nayapakSapAta, svarUpaguptA nivasanti nityam / vikalpajAlacyutazAntacittArata eva sAkSAdamRtaM pibanti // " AvI parama AtmasamAdhi jyAM pragaTe che, evI A AThamI dRSTimAM Asaga nAmanA AThamA cittadoSane sarvathA tyAga haiAya che. amuka eka ja yAgayiAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja--te ja kriyAmAM Asakti thaI javI te mAsagadoSa che. je kriyA karatA hAya, temAM 'idameva suMdara' A ja suMdara che rUDuM' che-bhaluM che, evA je raMga lAgaveA, Asakta bhAva thavA, temAM ja guMdarIyA thaine cAMTayA rahevu, te AsaMga arthAt Asakti che. kAraNa ke ema eka ja sthAne jIva Asakta thaIne cAMTI rahe-matho rahe, te pachI tyAM ja guNasthAne sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati ( Progress, Advancement) na thAya, AgaLanu. guNasthAna na sparzAya, ane tethI paramArtha rUpa sakuLa-mAkSala na maLe. (jue pR. 86 ). Ama'ga doSatyAga " caMdana gaMdha samAna kSamA IMDAM, vAsakane na gaveSejI; AsaMge vajita vaLI ehamAM, kiriyA nija guNa lekhejI. "--yA, sajjhA0, 8-2 athavA pUra dravya tathA parabhAvanA prasaMgamAM Asakti upajavI te AsaMga che. A dRSTiva'ta vItarAga mahAyAgInI paradravya-parabhAvanA paramANu pratye paNa lezamAtra Asakti heAtI nathI, svapnAMtare paNa samaya mAtra paNa te pratye AtmabhAva upajatA nathI; kAraNa eka zuddha AtmA sivAya paramANu mAtra paNa mhArUM nathI, evI akhaDe AtmabhAvanA te bhAve che. AvA parama bhAvitAtmAne parabhAva pratye Asakti kema DhAya ? are ! anyatra AsaMga te| dUra rahyo, paNa uparamAM kahyu' tema yAga-samAdhi kriyAmAM paNa tene Asa'ga hAtA nathI! ane tethI karIne ja uttarottara samAdhiprakane pAmatA A yAgIzvara ucca ucca guNasthAnanI prApti karatA AgaLa vadhe che; eka ja sthAne paDayo rahetA nathI, paNa samaye samaye anaMtA saMyama vamAna karatA rahI te jhapATAbaMdha guNasthAna zreNIe caDhatA caDhatA utkRSTa AtmasamAdhi dazAne pAme che. " anukrame sayama sparzatAjI, pAmyA kSAyika bhAva; saMyama zreNI laDejI, pUjuM padma niSpAva. "--zrI yazAvijayajI Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa94) gadaSTisaMjIra T ane sAtamAM pratipatti-tatvAnubhavarUpa guNa pragaTayA pachI, svAbhAvika krame A AThamI daSTimAM AThame pravRtti guNa pragaTe che, jethI yathAtattva pravRtti hoya che. eTale ke * jevA prakAre zuddha AtmatattvanuM svarUpa anubhavamAM AvyuM, tevA prakAre A5 svabhAve pravartanarUpa, AcaraNarUpa cAritrarUpa sthiti pravarte che, AtmAnucaraNe pravRtti pUraNa" hoya che. arthAt AtmAne svabhAva jJAna-darzanarUpa che, te svabhAvamAM niyata carita hovuM, AtmasvabhAvamAM pUrNapaNe pravartavuM, "Apa svabhAve pravRtti pUraNa" thavI, evo utkRSTa pravRtti guNa atre pragaTe che. Ama A svabhAva pravRtti sAtmIrUpa-AtmabhUta thaI jAya che, AtmAnucaraNarUpa pravRtti AtmAmaya banI jAya che. AtmAkAra thaI jAya che. AtmA svayaM cAritramUrti bane che, AtmAnA nAma cAritra pradeza pradeze zuddha cAritra guNa vyApta thAya che. jene vAsakanI-suvAsita te aNaliMga" karanAranI apekSA nathI, e caMdanane gaMdha vanamAM sarvatra prasarI jaI tene suvAsita kare che, tema A svarUpAcaraNamaya AtmapravRtti guNa sahaja svabhAve sarva AtmapradezamAM vyApI jaI saMpUrNa zIlasugaMdhathI tene suvAsita karI mUke che. jema jema A pravRtti guNa vikasatuM jAya che, tema tema mehanIya kamarane kSaya thatuM jAya che, ne vItarAgatAnI mAtrA vadhatI jAya che, chevaTe yathAkhyAta parama vItarAga cAritra pragaTe che. eTale ke jevuM AtmAnuM zuddha svarUpa khyAta che-prasiddha che, athavA te jevuM cAritranuM zuddha niSkaSAya svarUpa AkhyAta che-jJAnIoe bhAkhyuM che, tevuM atra pragaTa thAya che. jema AvI pratIti jIvanI re, jA sarvethI bhinna asaMga; mULa mAraga te sthira svabhAva je upaje re, nAmacAritra te aNaliMga mULa"--zrImad rAjacaMdrajI. vaLI A dRSTi pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che-vAsaka cittanA abhAvane lIdhe. eTale ke have citta-Azaya pravRttithI uttIrNa-pAra utarI gayela hoya che. cittane kaMI pravRtti karavApaNuM rahyuM nathI, eTale tenI samasta pravRtti nivRtta pravRtti anaMta thAya che, badhI doDAdoDa baMdha thAya che ne te AtmAmAM laya pAme che. apahArI he' atyAra pahelAM vAsanAnaMta AtmAnI badhI pravRtti cittadvArA thatI hatI, jyAM sudhI lezarUpa vAsanA hatI tyAM sudhI vAsanAvAsita citta jIvane badhA kArabhAra calAvatuM hatuM. paraMtu have te kalezarUpa vAsanA nimULa thatAM, vAsanAnuM bIja sarvathA baLI jatAM, AtmA pite ja AtmasvarUpamAM pravRtti kare che, vacce maphatIA mAraphatIA (agent) cittanI Dakhala rahetI nathI. Ama padabhraSTa maMtrInI jema vAsanAvAsita citta atra nirvAsita thAya che ! eTale "zcittavRttinidhaH " cittavRttinirodharUpa yoganI saMpUrNa siddhi atra saMprApta thAya che. sarva pradeza pragaTa samaguNathI, pravRtti anaMta apahArI he; parama guNa sevanathe sevaka, aprazastatA vArI ho."--zrI devacaMdrajI. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi : "ApasvabhAve pravRtti pUraNa, (55) leze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra."--zrI yazovijayajI. "jihAM rAga ane vaLI dveSa, tihAM sarvadA mAne kaleza udAsInatAne jyAM vAsa, sakala duHkhane che tyAM nAza. "Ave bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI; AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI." zrImad rAjacaMdrajI. nirAcArapado hyasyAmaticAracAravivarjitaH / ArUDhArohaNAbhAvagativattvasya ceSTitam // 179 // nirAcAra egI ahI, niraticAra ja hoya; tasa ceSTita-ArUDhanuM, ArehaNa jyama nogya. 179 atha -A dRSTimAM yogI nirAcAra padavALa, aticArathI vivajita-rahita e hoya che. ArUDhanA ArohaNa abhAvanI gati jema enuM ceSTita hoya che. vivecana A dRSTimAM yogI nirAcAra paddhavALA hoya che. kaI paNa AcAra karavAnuM prajana tene hotuM nathI. tethI tene pratikramaNa Adi AcArano abhAva hoya che. vaLI te aticArathI vivarjita-sarvathA rahita hoya che, kAraNa ke kaI paNa aticAra lAgavAnuM kAraNa tene hotuM nathI. ArUDhane ArahaNanA abhAvanI jema A gInuM ceSTita hoya che, kAraNa ke AcAra vaDe jItavA yogya evA kamano tene abhAva thayo che. eTale keI AcAranuM pALavApaNuM tene bAkI rahyuM nathI. Ama te sarva AcArathI para evA nirAcAra padane prApta thayo hoya che. "niraticAra pada ehamAM yegI, kahiye nahiM aticArIjI; Are ArUDha girine, tyama ehanI gati nyArIjI" . da. sajhA. 8-1. jyAre yogI A AThamI para daSTine prApta thAya che, tyAre tene keI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI, te AcArathI para evo kapAtIta thAya che. atyAra sudhI kRtti-nivArano di-nirAcAra padavALe ja, cAM-AmAM, mA daSTimAM yogI hoya che -pratikramaNAdinA abhAvathI, attivAvikasita -atiyAra vivajita-rahita-tenA nibaMdhananA abhAvane lIdhe ja hRAo[nAmAvatti 7 ratha reTira-AraDhanA ArohaNa abhAvanI gati jema AnuM-gInuM ceSThita hoya che. AcArathI jaya-jaya karavA gya evA kamanA abhAvathI nirAcAra padavALo hoya che, ema artha che. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) gadaSTibhramuccaya yogasAdhanA mATe je je AcAra Avazyaka hatA, avazya karavA yogya nirAcAra pada hatA, te have atre saMpUrNa yogasiddhi sAMpaDatAM nirupayogI banI jAya ehamAM yogI' che, niSpojana thAya che. pUrve prAraMbhika sAdhakane je pratikramAdi sAdhana gabhUmikA para caDhavA mATe upakArI hatA, te have gArUDha evI samAdhidazA pAmyA pachI yogasiddha puruSane akiMcitkara-nakAmA thaI paDe che. gAraMbha dazAmAM je pratikramaNAdi Avazyaka AcAra amRtakuMbharUpa hoya che, te ja sAdhanane je niSpanna-siddha yogadazAmAM paNa vaLagI rahevAmAM Ave che te viSakuMbharUpa thaI paDe che; kAraNa ke akhaMDa AtmasamAdhirUpa AtmasthitimAM te te kriyA ulaTo vikSepa pADe che pratikramaNAdi kriyA karavAno hetu anukrame AtmasamAdhidazA pAmavAne che, te hetu siddha thaI gayA pachI te te sAdhananuM koI prayojana rahetuM nathI. atre zaMkA thavI saMbhave che ke-"A zuddha Atma upAsanathI zuM ? kAraNa ke pratikramAdithI ja AtmA niraparAdha thAya che. apratikramaNAdi sAparAdhane-aparAdhIne aparAdha dUra nahi karanAra hovAthI viSakuMbharUpa che, ane pratikramaNAdi pratikamaNudi aparAdha dUra karavApaNAthI amRtakuMbha che. tenuM samAdhAna-pratikramaNAdi viSakuMbha kema? apratikramaNadinA traNa prakAra che -(1) ajJAnI jananuM je aprati kramazudi che te te sAkSAt viSakuMbha ja che. kAraNa ke temAM te zuddha Atmasiddhine abhAva ja che, eTale e svayaM aparAdharUpa ja che, (1) (4) bIju je dravya pratikramaNAdi zuddha AtmasiddhirUpa trIjI bhUmikAnA lakSya vinAnuM hoya, te paNa viSakuMbha ja thaI paDe che, kAraNa ke te AtmArtharUpa svakArya sAdhatuM nathI, ane mAnArtha Adipa viparIta kArya sAdhe che, eTale AtmAne viSarUpe ja jherarUpe ja pariName che. (5) paNa te dravya pratikramaNAdi je zuddha AtmasiddhirUpa tRtIya bhUmikAnA lakSyavALuM hoya, Atmasiddhine lakSya rAkhIne karavAmAM AvatuM hoya, te vyavahArathI te amRtakuMbharUpa hoya che, arthAta AtmAne amRtarUpe pariNamavAnuM kAraNa thAya che. (3) trIju jJAnIjananuM je tRtIya bhUmikArUpa-zuddha AtmasiddhirUpa apratikramaNAdi che, te te sAkSAt svayaM amRtakuMbha che, arthAt AtmAne sAkSAta amRtarUpe pariName che. eTale zuddha AtmasiddhisaMpanna AvA gArUDha jJAnInI apekSAe teone dravya pratikramaNAdi viSakuMbha che, ane apratikramaNAdi amRtakuMbha che *(sarakhA-viSa, amRta Adi anuSThAna svarUpa). *" paDikamaNaM paDisaraNaM parihAro dhAraNA NiyattI ya / jiMdA garahA sohI aTThaviho hoi visakuMbho // apaDikamaNa appaDisaraNaM apparihAro adhAraNA ceva / aNiyattI va aNiMdA garahA sohI amayakuMbho // " (juo ) samayasAra gA. 301-307 ane amRtacaMdrAcAryajInI parama addabhuta TIkA, Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dara nirAzAra pada ehamAM gI?-gArUDhanI vAta nyArI (597) ane eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA siddha yogI jJAnI puruSa A amRtakuMbha samI apratikamaNadirUpa trIjI bhUmikAne prApta hevAthI, temane sAdhakopayogI evI dravya pratikamaNAdi AcArakiyA hotI nathI; apratikramaNadi kAraNa ke samasta kriyAkalApane eka ISTa uddeza zuddha Atmasiddhi e ja amRtakuMbha che, ane te zuddha AtmAnI siddhi te atre prApta thaI cUkI che. eTale have tenuM kaMI prajana rahyuM nathI. kAraNa ke * "kama je pUrvakRta zubhAzubha aneka vistAra vizeSavALuM che, tenAthI je AtmAne nivartAve-pAcho vALe te pratikamaNa che." athavA te "svasthAnamAMthI je pramAdane vaza thaI parasthAne gayo hoya, tenuM punaH pAchuM tyAM ja mULa sthAne kamaNu-gamana te pratikramaNa kahevAya che.' arthAt zuddha AtmasvarUpa padamAMthI je bhraSTatA thaI hatI, tyAM "mULa zuddha te Atmapada 'mAM pAchuM AvI javuM tenuM nAma pratikramaNa che; AvuM zuddha sahaja AtmasvarUpamAM punarAgamanarUpa bhAvapratikamaNuparamArtha pratikramaNa atre niSpanna gIne prApta thaI cUkayuM che. eTale emane evI parama niraparAdha-nirdoSa AtmadazA pragaTI che, ke tyAM leza paNa aparAdhane punaH saMbhava nathI. te pachI aparAdhanA prAyazcittarUpa pratikramaNane avakAza kyAMthI hoya? Ama temane zuddha AtmasvabhAvamAM sthitimaya parama amRtasvarUpa apratikamaNa dazA ghaTe che. te ja prakAre apratyAkhyAnAdi bAbata samajI levuM. atre A dRSTAMta ghaTe che-parvata para caDhavA mATe ArehaNakriyA-caDhavAnI kriyA karavI paDe che, paNa parvatanI Toce caDhI gayA pachI kAMI caDhavAnI kriyA karavI paDatI nathI. tema yogagiri para caDhavA mATe uttarottara yogabhUmikA vaTAvavArUpa gArUDhanI ArehazukriyA karavI paDe che, paNa gagirinA zRMga para ArUDha vAta nyArI thayA pachI kaMI paNa yogasAdhanarUpa ArohaNakriyA karavI paDatI nathI. sAdhaka dazAmAM vattatA gAhakane je avalaMbana-sAdhana anivArya paNe Avazyaka che, avazya jarUranA che, te niSpanna gadazAne pAmelA gArUDha jJAnI puruSane kaMI paNa kAmanA nathI. kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM? dharAyelAne jamavAnuM zuM? Ama parama addabhuta AtmasamAdhimaya parama jJAnadazA pAmelA jJAnayogInI vAta e che, nyArI che. tyAM prAkRta janane kAyado kema lAgu paDe? sAmAnya jananA anumAnanA kATale jokhavAnuM kema pAlave? ane sAmAnya prAkRta jana tevA jJAnIjananuM anukaraNa karavAnI dhRSTatA kare te paNa kema kAma Ave? bhUkhyAne bhejana + " vaM puchavayaM suhAgumaLAvityaviSe to citta avayaM tu go to vimaLA"--samayasAra gA. 383. "svasthAnAtyatparasthAna pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH pratikramaNamucyate " Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (598) yogadaSTisamuracaya karavAnI jarUra paDe che, paNa dharAyelAne-tRpta thayelAne kAMI jarUra rahetI AnaMdaghana nathI. tema parama jJAnAmRtanA pAnathI je AkaMTha paritRpta thayA che, tene prabhu jAge re have kaI AlaMbana-sAdhananI apekSA rahetI nathI, kAraNa ke AlaMbana sAdhanane tyAgI jeNe parapariNatine bhagADI che, evA sahajAnmasvarUpI AnaMdaghana prabhu akSaya evA darzana-jJAna-vairAgyamAM jAgyA che, arthAt zuddha AtmasvarUpamAM akhaMDa sthitirUpa sadedita jAgrata evI ujAgara dazAmAM birAjamAna thayA che. Ama sAdhya siddha thayuM hovAthI sAdhananI kaMI apekSA rahetI nathI, kRtakRtya thayA hovAthI ene have kaMI karavAnuM rahyuM nathI. AlaMbana sAdhana je tyAge, paraMparikRtine bhAge re; akSaya darzana jJAna vairAgya, AnaMdaghana prabhu jAge re."--zrI AnaMdaghanajI. A parama jJAnI puruSa parama kRtakRtya, pUrNa kAma thaI cUkyA che; kAraNa ke jyArathI cetana pote vibhAvathI ulaTa thaI-vimukha thaI, samaya pAmI pitAne svabhAva grahaNa karI lIdhuM che, tyArathI ja je je levA yogya hatuM te te sarve teNe kRtakRtya jJAna laI lIdhuM che, ane je je tyAga yegya hatuM, te te sarva cheDI dIdhuM | dazA che. eTale tene have kaMI levAnuM rahyuM nathI ke mUkavAnuM bIjuM kAMI rahyuM nathI, te have tene bAkI navIna kArya zuM rahyuM che? kAraNa ke saMganA tyAgI, aMganA tyAgI, vacana-taraMganA tyAgI, mananA tyAgI, buddhinA tyAgI evA A parama vItarAga yogIzvare AtmAne zuddha karI dIdhuM che. janahi te cetana vibhAvaso ulaTi Apu, same pAI apane subhAva gahI lIne hai, tabahi te je je lena joga so so saba lIne, je je tyAga joga se so saba chAMDI dIne hai. levekI na rahI Thora tyAnike nahi aura, bAkI kahA uryo ju, kAraja navIne hai, saMga tyAgI, aMga tyAgI, vacanataratra tyAgI, mana tyAgI, buddhi tyAgI, Apa zuddha kIne hai." -zrI banArasIdAsajIkRta hiMdI samayasAra, AvI parama adbhuta vItarAga jJAnadazAne jeNe pitAnA jIvanamAM sAkSAt anubhava karyo che, evA parama bhegI zrImad rAjacaMdrajI A subhASitamAM varNavela jJAnadazAnI mukta kaMThe prazaMsA karatAM paramelalAsathI kahe che ke - levekI na rahI Thora, tyAgIvekI nahi aura bAkI kahA uba ju. kAraja navIne hai" svarUpanuM bhAna thavAthI pUrNakAmapaNuM prApta thayuM. eTale have bIju keI kSetra kaMI paNa levAne mATe rahyuM nathI. svarUpane te koI kALe tyAga karavAne mUkha paNa che nahi; ane jyAM kevala svarUpasthita che, tyAM te pachI bIju kAI rahyuM Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 di: utakRtya jJAnadazA, lekI na rahI Thora' (599) lekI na nathI, eTale tyAgavApaNuM paNa rahyuM nahIM. have jyAre levuM devuM e rahI Thera bane nivRtta thaI gayuM tyAre bIjuM kaI navIna kArya karavAne mATe zuM ugayuM ? arthAt jema thavuM joIe tema thayuM, tyAM pachI bIjI levAdevAnI jaMjALa kayAMthI hoya? eTale kahe che ke ahIM pUrNakAmatA thaI." - zrImad rAjacaMdra, aM. 275. (328) kevI adbhuta dhanya dazA ! AvA kRtakRtya, pUrNa kAma jJAnI puruSane grahaNa-tyAgarUpa ka AcAra AcaravAnA bAkI rahyo hoya? kAraNa ke "mUDha jIva mhAramAM grahaNatyAga* kare che, AtmavettA adhyAtmamAM-aMtaramAM grahaNa-tyAga kare che, paNa kahIye nahiM niSThitAtmAne hAra ke aMdara grahaNatyAga hotA nathI." Ama nirAcAra aticArIjI' padane pAmyA hevAthI atre tene kAraNanA abhAve kaI paNa aticArane saMbhava rahetuM nathI. kAraNa ke AcAramAM aticAra lAge, paNa atre te AcAra ja nathI, te aticAra kayAMthI lAge ? AvI nirAcArapadavALI UMcI AtmadazAne pAmelA mahAtmAonuM vartamAna udAharaNa zrI cidAnaMdajI mahArAjanA adhyAtma jIvanamAMthI maLI Ave che. A age zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che ke jaina muni thayA pachI pitAnI parama nirvikalpa dazA thaI javAthI kamapUrvaka dravya-kSetra-kAla-bhAvathI yama-niyama teo have pALI zakaze nahIM, tema temane (cidAnaMdajIne ) lAgyuM. je padArthanI prApti mATe yamaniyamanuM kramapUrvaka pAlana karavuM che, te vastunI prApti thaI te pachI te zreNIe pravattavuM ane na pravartAvuM bane sama che. Ama tattvajJAnIonI mAnyatA che. " ItyAdi.- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 9 (2) (22) Ane bhikSATanAdi AcAra kema heya? evI AzaMkA dUra karavA kahe che- ratnAdizikSAdRgbhyo'nyA yathA dRk tanniyojane / tathAcArakriyApyasya saivAnyA phalabhedataH // 180 // kRtti -trAphizikSado -ratnAdinI zikSAdaSTi karatAM, anyA-anya, bhinna ja, athA-jema, -ji. tarikone-te ratnAdinA niyojanamAM--zikSita hotI, tathA tema. AnA DyiALAA gInI AcArakriyA paNa, saiva- te ja, bhikSATanAdi lakSaNavALI, cA-anya, bhinna, judI ja hoya che. kayA kAraNathI ? te ke ramata-bheda thakI-pUrva sAMparAyika karmakSaya phaLa hatuM, ane hamaNAM te bhapagrAhI karmakSaya phaLa che. x " tyAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAnsaddiAne na cAre niSThitAtmanaH >> samAdhizataka. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (620) yogadadisamuracaya ratnAdizikSA daSTithI, nijana daSTi bhinna; tyama AcAra kriyA ya tasa, te kula be bhinna, 180 artha:-ratnAdinI zikSAdaSTi karatAM jema tenA nijana saMbaMdhI daSTi bhinna hoya che, tema AnI te ja AcArakriyA paNa phalazedane lIdhe bhinna hoya che. vivecana "zikSAthI jyama ratana niyojana, daSTi bhinna tyama ehe.--zrI , sajhA, 9-2 ratnAdikanI zikSAdaSTio karatAM, jema zikSita thatAM tenA niyojana viSayamAM dRSTi anya ja hoya che, bhinna ja hoya che, tema A yogInI te ja bhikSATanAdi AcArakriyA paNa anya ja-bhinna ja hoya che. zA kAraNathI? to ke phatabhedathI, pUrve sAMparAyika karmakSaya phaLa hatuM, have bhapagrAhI karmakSaya phaLa che. prathama zikSA letI veLAe ratnaparIkSA viSaye zikhAunI je daSTi hoya che, te karatAM zIkhIne pAra utarI gayA pachI te ratnanuM niyojana kare che evA te zikSitanI daSTi jUdI ja hoya che, kAraNa ke prathama te zikhAune te viSaya saMbaMdhI zikSAthI jyama kaMI jJAna hotuM nathI. ratna kevuM che? tenuM svarUpa zuM? tenA prakAra zuM ? ratana niyojana' tenA guNa-doSa zuM? tenuM mUlya zuM? ItyAdi bAbata tene sAva ajJAta hoya che. eTale tene te saMbaMdhI kutUhala buddhi hoya che. ethI te jijJAsApUrvaka te te ratnanI parIkSA saMbaMdhI jJAna meLavavA pravarte che. Ama abhyAsa karatAM karatAM te taddaviSayaka jJAnamAM niSNAta thAya che. ane pachI ratnaparIkSAmAM suzikSita e te upalabdha jJAnane vyavahAramAM viniyoga kare che, jya-vikrayAdi prayoga kare che. prathama avasthAmAM mAtra zikhAu jJAna (Theoretical knowledge) hatuM, tyAre have te tene anubhavasiddha prayoga (Practical application) hoya che. eTale pahelAMnI zikhAu daSTi karatAM A viniyoga dazAnI daSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI hoya che. tema atre paNa gInI te ja bhikSATana Adi AcArakiyA paNa bhinna ja-era prakAranI ja hoya che. pahelAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA hatI, ane hamaNAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA che, chatAM ane daSTimAM mahad aMtara che. athavA te ekaDIAne prathama te mAtRkAkSaranuM-bArAkhaDInuM jJAna paNa nathI hotuM, ekaDo paNa nathI AvaDatuM. paNa te khaMtIle vidyArthI banIne ekaDo ghuMTatAM ghuTatAM, krame karIne zikhAu jJAna prApta karato karate, vidyApAraMgata snAtaka thAya che, jJAna-gaMgAmAM nAhIne bahAra paDe che! ane pachI jIvanavyavahAramAM zikhelA jJAnane vyavahAra upaga kare che-cathAyogya viniyoga kare che. tenI nizALIA tarIkenI zikhAu avasthAnI Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi : zikSA dRSTithI niyeAjana dRSTi bhinna, niSkaSAya 'sAdhu ' (601) dRSTimAM ane jIvana-vyavahAra zALAnI zikSita anubhavasiddha dRSTimAM ghaNA ja pharaka hAya che. tema atre paNa AcAranI khAkhatamAM prAraMbhaka sAdhaka yAgInI dRSTi karatAM, yeAgArUDha siddha cegInI dRSTi bhinna--jUdA prakAranI hAya che. athavA te| sa`gIta zAsrathI anabhijJa aNu jema pahelAM te AlApa letAM zIkhe che, svaranA prakAra vagere sabadhI jJAna meLave che. Ama zIkhatAM zIkhatAM anukrame te saMgIta kalAmAM pravINa khane che, ane temAM eneA hAtha evA esI * dRSTi bhinna jAya che ke grAma-mUnAdi prakAra tene sahaja siddha thAya che, game tyama ehAjI' tyAre game te rAga cheDI tanmayatA sAdhI te ustAda jana-manaraMjana karI zake che. Ama prathamanI azikSita AlApalA karatAM tenI havenI suzikSita AlApakalA sAva jUdI ja tarI Ave che. tema atre paNa AcAra paratve prathamanI abhyAsadazAmAM sAdhaka ceAgInI je dRSTi hAya che, tenA karatAM gItA niSpanna jJAnadazAmAM dRSTi bhinna vhAya che. Ama ratna, ke mAtRkAkSara, ke sa gIta Adi che teA tenA te, paNu tenA pratyenI zikhAunI dRSTimAM ne zikSitanI dRSTimAM pragaTa bheda heAya che; tema zikSATanAdi AcArakriyA che tA tenI te, paNa tenA pratyenI sAdhaka yAgInI dRSTi karatAM atre siddha niSpanna cegInI dRSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI-era ja hAya che. kAraNa ke pUrva sa MpAyika-kaSAya saMbadhI kakSaya e AcAra kriyAnuM phala hatuM, have bhavApagrAhI kama kSaya e la che. pUrve nigraMtha muninI samasta pravRtti kaSAya sabaMdhI kama kSaya karavA mATe hatI, jema bane tema sUkSmamAM sUkSma kaSAyanA paNa kSaya karavA arthe hatI, te saMyamInA deha paNa mAtra sayamane mATe hatA, ane te deha dvArA sayamayAtrAnA nirvAha arthe ja zikSATanAdi kriyA Avazyaka hatI, tathA e badhuOya kaSAya-bhAva dUra karavA mATe ja-pUrNa vItarAgatA ANavA mATe ja hatuM. kAraNa ke sAcA * sAdhu 'ne kavacam heya te ati ati sUkSma evA sajvalana kyAya ja hAya, ethI adhika kaSAya x hAya ja nahi, chatAM bheda d 6 x zrImAn haribhadrasUrijI zrI pacAzaka sAstramAM spaSTapaNe kahe che ke- sAdhu ' ne kAladoSathI hAya to kavacit sajvalana kaSAyane uddama hoya, bAkI teA kaSAya hAya ja nahiM, ane jo hAya te te sAdhu ja nathI. kAraNa ke salema aticArA saMjvalananA umathI hAya che, paNa anaMtAnubaMdhI Adi khAra Sa yanA yathI tA sacADo vratabhaMga thato hovAthI mUlava prAyazcitta lAge che " carimANa vi taha NeyaM saMjalaNakasAyasaMgamaM ceva / mAIThANaM pAyeM asaI pi hu kAladoMseNa // savveviya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoMti / mUchekha puLa hor vAsarUM lAyALuM ||"--zrI pacAzaka, Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (602) thAgadaSTisamuccaya te mahAmuni AMkhanA kaNAnI jema te kaSAyakaNikAne paNa sAMkhI zakatA nathI, eTale sarva AtmapradezamAMthI paramANu mAtra kaSAyakaNane paNa kADhI nAMkhavA mATe te sarvAtmAthI pravarte che, ane niSkaSAyatArUpa vItarAga bhAvane sAdhe che. paNa have atre te te ati ati alpa kaSAyabhAva paNa sarvathA dUra thaI gayuM che, vItarAgatA prApta thaI cUkI che, ghAtikane kSaya thaI cUkyo che, eTale aghAtI evA bhopagrAhI karmane kSaya eka ja atra hetu che. atre A parama yogI je deha dhAraNa karI rahyA che, te nAma-gotra-AyurvedanIya e cAra, A carama dehamAM bhogavavA gya prArabdha karmanA kSaya arthe ja dhAraNa karI rahyA che. eTale te dehanA nirvAhAthe je bhikSATanAdi kriyA kare che, te paNa te bhayagrAhI karmanA kSaya athe ja kare che. Ama pUrve sAMparAyika karmakSaya e bhikSATanAdi kriyAnuM phala hatuM, ane atre bhapagrAhI karmakSaya e phala che. Ama kulabhedathI daSTibheda pragaTa thAya che. A uparathI tAtparya e che ke-jene sarva kaSAyane kSaya thayo che evA vItarAga parama bhegI jyAM lagI A chellA dehanI Ayusthiti che tyAM lagI pUrva prArabdhadayathI vicare che, ane ema karIne potAnA zeSa kamane trANAnubaMdha cUkavI ApI deha chatAM jenI nirjarI nAMkhe che. Ama pUrva prayogathI vicaratA jJAnI puruSa, deha dazA, varte chatAM dehAtIta evI parama adbhuta kAyotsarga dazA-jIvanmukta dehAtIta" dazAne anubhava karatA satA, sadehe mukta varte che. AvA videhadazA saMpanna kevali bhagavAna paramArtha meghanI vRSTi karI bhavyajanone bodha karatA bhUtala para vicare che, ne parama janakalyANalakepakAra kare che ane AvA jagama kalpavRkSa samA zuddha AtmasvarUpa jinarAjane dhanya AtmAo seve che. jema ke - "ajitavIrya jina vicaratA re... mana puSkara adha videha re....bhavi. jaMgama surataru sAri re..mana seve dhanya dhanya teha re...bhavi-zrI devacaMdrajI. "deha chatAM jenI dazA, vatte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita."-zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi. tanniyogAnmahAtmeha kRtakRtyo yathA bhavet / tathAyaM dharmasaMnyAsaviniyogAnmahAmuniH // 181 // -Annize-tenA niyagathI, ratnanA niyagathI, mAtma-mahAtmA ahIM lekamAM, tyo cA mA-jema kRtakRtya hoya che, kaI ratvavaNipha kRtakRtya hoya che; tathAthaM-tema A, adhikRta vegI, dharmasaMnyAviniyoniA-dharmasaMnyAsanA viniyogathakI, mAmuni -mahAmuni, kRtakRtya hoya che. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi : dha sanyAsaviniyogathI suni-ratnagaNi kRtakRtya tasa viniyoge te ahI, kRtakRtya jyama thAya; dharma saMnyAsa viyogathI, tema mahAmunirAya. 181. (603) artha :-te ratnanA viniyeAgathI ahI' jema te mahAtmA kRtakRtya thAya che, tema A mahAmuni dha saMnyAsanA viniyAgathI kRtakRtya thAya che. vivecana " tAsa niyeAge karaNa apUrva, lahe muni kevala geheAjI."--yA. sajjhA, 8, 2. te ratnanA viniyeAgathI jema ahI leAkamAM kai mahAtmA-ratnavaNik kRtakRtya thAya che, tema A dRSTivALA yAgI mahAmuni dhasanyAsanA viniyogathakI kRtakRtya thAya che. ratnaparIkSA karI jANanArA ratnavavid ceAkasI, jhaverI zuddha dRSTithI jyAre ratnane yatheccha vyApAra kare, tyAre ja te kRtakRtya thayA kahevAya che. kAraNa ke ratna parIkSA sa MbadhI game teTaluM jANupaNuM hAya, paNa jyAMsudhI vyavahAramAM-vyApAravinimayamAM ratnavaNittu tene prayAga na karavAmAM AvyA hoya, tyAMsudhI tenu sAtha kapaNuMdAMta kRtA paNuM thayuM kema kahevAya ? paNa ratnanA vikrayamAM, levaDadevaDamAM upayAgI thAya tenI khAtara ja je ratnaparIkSAnuM jJAna anivArya paNe Avazyaka hatuM, te jJAnanA vyApAramAM jyAre viniyega (Practical application) karavAmAM Ave, ne tenA yatheccha lAbha uThAvavAmAM Ave, tyAre ja tenuM kRtakRtyapaNuM gaNAya, tyAre ja tenuM kAma thayuM kahevAya. te ja prakAre A dRSTivALA ceAgI mahAmuni ahI dhasanyAsanA viniyAgathI, arthAt zuddha dRSTithI tAttvika AcaraNurUpa viziSTa prayAgathI dharmavyApArarUpa prayeAjanathI kRtakRtya thAya che; kAraNa ke dharmasaMnyAsa sabadhI game teTaluM jANapaNuM hoya, dharmAMsanyAsa game teTalI tAlIma lIdhI hAya, paNa jyAMsudhI haju tenA nizcayazuddha viniyeAga vyavahAramAM tAttvikapaNe upayega na karavAmAM AvyA hAya, tyAMsudhI paramA`thI tenuM sAkapaNu` thayu` kema kahevAya ? paNa prastuta dharmasanyAsanI ceAgyatA prApta thAya te khAtara ja je atyArasudhInI jJAna-dana-cAritranI akhaMDa ArAdhanArUpa tAlIma atyaM'ta Avazyaka hatI, tene have ahIM tAttvika dharmAMsanyAsapaNe vyavahArU prayAga karavAmAM Ave che, ane tajajanya parama AtmalAbha UThAvavAmAM Ave che. eTale ahI' A dRSTimAM ja dharma sanyAsanA viniyeAgathI (Practice) kRtakRtyapaNu hAya che. arthAt atre ja zuddha ratnatrayInA vyApAra karanArA mahAmunirUpa ratnavaNika, dharma sanyAsa ceAgarUpa ratnavANijya vaDe, yatheccha AtmalAbharUpa naphe meLavI kRtakRtya thai jAya che; ahIM ja tenA beDo pAra thaI jAya che, ahI ja tenuM Atmasiddhinu kAma thaI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (604) gadaSTisamuccaya jAya che, ahI' ja te sAcA * UsanyAsa ' yAgI- sanyAsI * khanI parama AtmakalyANane pAme che. kAraNa ke A dRSTi pUrvane atyAra sudhInA je dhama sanyAsayeAga hatA, te tAttvika nhAtA, atAttvika hatA. temAM pravRtti-lakSaNa dharmane sanyAsa-tyAga jarUra hatA. eTale ja tAttvika chatAM dharmasaMnyAsa ' nAmane cAgya hateA; temaja te tAttvika dharma saMnyAsanI ceAgyatA pAmavA mATe paNa Avasyaka ne upakArI hatA, eTale paNa tene upacaritapaNe te dharmasaMnyAsa nAma ghaTatuM hatuM. paNa ahIM te tAttvika dhasanyAsa cAga heAya che. dhama eTale kSAyeApazamika bhAva, tene ahIM. saMnyAsa-tyAga hAya che, mATe te dharma sanyAsayeAga atre yathArtha paNe paramAthI heAya che. tathA-- dvitIyApUrvakaraNe mukhyeyamupajAyate / kevalazrIstatazcAsya niHsapatnA sadodayA // 182 // bIjA karaNa apUrvAmAM, mukhya ehu upaja'ta (tethI tene) nirAvaraNa nityAyA, kevalalakSmI varata. 182, atha H--khIjA apUva karaNamAM mukhya evA A dharma sanyAsa upaje che, ane tethI karIne A yAgIne niHsapatnA-nirAvaraNa evI sadAdayA valalakSmI hAya che. vivecana zreNIvattI evA bIjA apUrvakaraNamAM mukhya evA A dharmAMsanyAsayeAga upaje che,-upacarita tA pramatta sayatathI Ara'bhIne hAya che. ane te dharma sanyAsanA viniyeAga thakI A ceAgIne nirAvaraNa evI kevalazrI upaje che,-ke je pratipAtanA abhAve karIne sadAdayA hAya che. A dharmAMsa'nyAsa cAga je kahyo, te mukhya arthAt tAttvika koTinA dha sanyAsa kayAre hAya che ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa che. mukhya tAttvika dharmasaMnyAsa zreNImAM AvatA bIjA apUrNAMkaNu samaye prApta hoya che, jo ke upacaritaatAttvika evA dharmasaMnyAsa pramattasayata guNasthAnathI mAMDIne hAya che, ane te anukrame tAttvika dharmoMsanyAsa pAmavAnI ce|gyatA mATe adhikArI thavA mATe parama upakArI thAya che. A matAttvika dhamavRttiH -- dvitIyA pUrvaLe-dvitIya apU`karaNamAM, zreNIvartI evA apU'karaNamAM, muoDacam-mukhya evA A dharmAMsanAsa; kavAyate-upaje che, -upacarita tA pramatta samatathI ArabhIne upaje che. strIstattaAE-mane kevalathI tethI karIne-dha*saMnmAsa viniga thakI, aca-mA yogIne, tti sapannA-ni:sapatnA, pratipakSa rahita ( nirAvaraNa ), socA-sadAma, -pratipAtanA abhAve karIne. tAttvika dhasaMnyAsa Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi tAtvika dharmasa-kevalazrI: "zrImada' jina bhagavAna (605) saMcAsamAM pravRttilakSaNa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, ane tAtvika dharmasaMnyAsamAM kSayopazamabhAvarUpa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, eTale dharmasaMnyAsa saMjJA yathArtha che, ahIM "bIjA" apUrvakaraNamAM A tAtvika dharmasaMnyAsa pragaTe che ema kahyuM te sahetuka che, kAraNa ke paheluM apUrvakaraNa je graMthibhedanuM kAraNa che, temAM A prastuta dharmasaMnyAsa hoI zake nahi. eTalA mATe bIjAmAM ema kahI tene apavAda sUcavyo. Ama A apUrvakaraNa be che:-(1) graMthibhedanA kAraNarUpa te paheluM; (2) kSapakazreNI veLAnuM te bIju. A "apUrvakaraNa eTale zuM? "apUrva " eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM je kadI paNa pUrva prApta thayo nathI, e zubha-prazasta AtmapariNAma. temAM pahelA apUrvakaraNanuM phaLa graMthibheda che ane te graMthibhedanuM phaLa samyagadarzana che. ane pachI karmasthitimAMthI saMkhyAta sAgaropama vyatIta thaye A bIjuM apUrva karaNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAvika dharmasaMnyAsa yoga kSepaka zreNImAM caDhatA sAmarthyayogIne heya che. (Ane "apUrvakaraNa" kahevAnA kAraNa mATe juo pR. 43-44). A apUrvakaraNarUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne, parama AtmavIlAsa skurAvIne je yogIpuruSa kSakazreNa para ArUDha thAya che, tene A tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmarthya yoga hoya che, kAraNa ke te kSayapazamarUpa dharmonuM kSapakazcaNa kSapaNa karate karato AgaLa vadhe che, karma prakRtine sarvathA khapAvate kevalathI khapAvate, khatama karate karate, uDAvate uDAvate, guNasthAnakanI zreNI para vege caDhato jAya che. ane Ama karmazatruno kSaya karato karato, kSApazamika dharmone saMnyAsa karate karate, A parama samartha vIra saMnyAsI" 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jaI, teramAM sagI kevali guNasthAne pahoMcI "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che. (juo AkRti 3-pR. 50) ane Ama dharmasaMnyAsanA viniyogathI A sAmarthagIne kevalalakSmInI-kevalazrInI prApti hoya che, arthAt kevalajJAna-darzananI utpatti hoya che, ke jemAM koIpaNa pratibaMdhaka viredhaka pratipakSarUpa AvaraNa hotuM nathI. AvI A nirAvaraNa kevalazrI zrImad sadIdayA hoya che, arthAt keipaNa kALe tenA pratipAtane abhAva bhagavAna hovAthI sadA udayavaMtI ja hoya che. eTale AvI anupama kevalazrI saMpanna A "zrImadda bhagavAn jinarAjarAjezvara AtmasAmrAjya lakSamIthI sadA virAje che. tenuM apUrva varNana lAkSaNika zailImAM kavirAja devacaMdrajIe gAyuM che: Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) yogadaSTisamuccaya "mahAbhadra jinarAja ! rAjarAja virAje che Aja tamAraDojI; kSAyika vIrya anaMta, dharma age tuM sAhiba vaDe.... huM balihArI re zrI jinavara taNI re. kartA bhaktA bhAva, kAraka kAraNa che te svAmI chatejI; jJAnAnaMda pradhAna, sarva vastune ho dhama prakAzajI.huM balihArI samyagadarzana mitta, sthira niddha re avisaMvAditAjI; avyAbAdha samASi, keza anadhara re nija AnaMdatAjI."--zrI devacaMdrajI, kAraNa ke A AtmasAmrAjyanA svAmI zrImadda bhagavAnamAM rAjarAjezvaranA samrATana saMpUrNa lakSaNa jovAmAM Ave che. jemake-temanAmAM anaMta evuM kSAyika vIya pragaTayuM che, ane tethI AtmasvabhAvarUpa dharmanA abhaMgANAe karIne zrI jinarAja e "vaDA sAheba" moTAmAM moTA sAheba thayA che. te AtmabhAvanA rAjarAjezvara katta-bhaktA, kAraka kAraNa che, eTale te chatA-pragaTa evA svasvarUpanA - svAmI thayA che. temane jJAnAnaMda nAmano pradhAna che ke je sarva vastune dhama prakAze che; ane samyagadarzana nAmane mitra che ke je sthira evI avisaMvAditAne nirdhAra kare che, badhuM barAbara che enI takedArI rAkhe che. temane avyAbAdha samAdhirUpa nijAnaMdamaya avinazvara keza che, akhUTa khajAne che. asaMkhya AtmapradezarUpa tenA deza che ke je potapotAnI rIte guNasaMpattithI bharyA che emane cAritrarUpa abhaMga durga che, ajeya killA che, ke je AtmazaktithI paraparabhAvarUpa zatrune jaya karavA saMcaryA che. kSamAdi dharmarUpa temanuM sainya che. pariNati prabhutvarUpa-AtmapariNatinA svAmitvarUpa temanuM AkarUM bala che AvA A prabhue sakala tatvane pragaTabhAva sAdianatI rIte dhAraNa karyo che. dravya-bhAva sarva zatrune nAza karIne AvA A "sAhiba" avataryA che, ane te sahaja svabhAva vilAsanA bhogI, upayogI evA jJAnaguNe bharyo che. deza asaMkhya pradeza, nija nija rIte re guNasaMpatti bharyAjI; cAritra dugara abhaMga, Atamazakta ho para jaya saMcayajI....huM balihArI, dharma kSamAdika sainya, pariNati prabhutA he tuja bala AkarejI; tattva sakala prAbhAva, sAdi anaMtI je rIte prabhu dharyo che. balihArI, dravyabhAva ari leza, sakala nivArI re sAhiba avataryojI; sahaja svabhAva vilAsa, bhogI upayogI re jJAnaguNe bhajI."--zrI devacaMdrajI siMhAvalokana nItithI adhikRta vastunA nirdhAraNArthe kahe che - Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi : zrI jinarAjarAjezvara : Atma-caMdra, jJAna-caMdrikA (607) sthitaH zItAMzuvajjIvaH prakRtyA bhAvazuddhayA / caMdrikAvacca vijJAnaM tadAvaraNamabhravat // 183 // bhAvazuddha prakRti thakI, sthita caMdra zuM chava eha; jJAna caMdrikA sama ane, tadAvaraNa che meha. 183 artha :-jIva, caMdranI jema, bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che; ane vijJAna caMdrikA jevuM che, tenuM AvaraNa azva-vAdaLA jevuM che. vivecana AtmA caMdranI peThe pitAnI-AtmIya bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che, kAMI sthApita karavAnuM nathIane je vijJAna che te snA jevuM-cAMdanI jevuM che. A kevalAdinuM upamA mAtra che. ane tadAvaraNa arthAt jJAnAvaraNa te aA jevuM vAdaLA jevuM che. pratyeka vastu bhAvazuddha prakRtithI-zuddha svabhAvathI nija nija svarUpamAM sthita che ja, kAMI navI sthApavAnI nathI. tema Atma-vastu paNa bhAvazuddha evI prakRtithI-sva bhAva sthita ja che, kAMI navI sthApita karavAnI nathI. atre caMdranI Atma-caMdra upamA sAgapAMga sughaTapaNe ghaTe che. caMdra jema AkAzamAM prakRtithIjJAna-caMdrikA kudaratI-svabhAvathI sthita che, tema AtmA paNa nija prakRtithI-kudaratI sahaja svabhAvathI cidAkAzamAM sthiti karI rahyo che. AkAzamAM svasthAne sthita rahyo chate caMdra jema caMdrikA prasAre che, tema sthira evA svasvarUpa padamAM sthita AtmA jJAnarUpa tsanA-caMdrikA vistAre che. paNa cAMdanIthI bhUmi Adine prakAzita karatAM chatAM caMdra kAMI bhUmirUpa banI jato nathI, tema AtmA paNa jJAnajyotsanAthI vizvane prakAzatAM chatAM, kAMI vizvarUpa banI jato nathI. Ama sva-para prakAzaka caMdrikA relAvate caMdra svasthAne sthita rahyo che, tema sva-para avabhAsaka jJAna-caMdrikA vistArate AtmA paNa nija svabhAvapadamAM samavasthita ja rahyo che. A pramANe nizcayavArtA che, tavazuddha prakRtithI-svabhAvathI sthiti che. ane je svabhAva che te kadI anyathA thatuM nathI, kAraNa ke anya dravyarUpa thavuM te te svabhAva nahiM, paNa parabhAva ja che (juo pR. 483, tathA . pR. 75) AtmAne sva-paraprakAzaka evo jJAyaka svabhAva che, eTale te vizvane kRtti-thitaH-sthita che, nahiM ke sthApanIya, sthApavAne nathI, zIrvAzuva7-zItAMzu-caMdranI jema, lIva-jIva, AtmA, kanyA-AtmIya-pitAnI prakRtithI. mAvA -bhAvaza evI, tatvazaha evI ema artha che. temaja-ddhiAvadara-ane caMdrikA jevuM, jyanA-cAMdanI jevuM, vijJAnavijJAna kevalAdina A upamAmAtra che, tavA -tAvaraNa, jJAnAvaraNa. jhava-abhra jevuM, medhaTapala jevuM che ema artha che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (08) yogadaSTisaMmuya jANe che, paNa tethI te kAMI vizvarUpa banI jatA nathI. A aMge parama tattvadeA zrImad rAjaca'drajInuM A parama rahasyamaya vacanAmRta punaH punaH manana karavA ceAgya che:-- "caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che, paNa caMdra kai bhUmirUpa koi kALe tema thatA nathI. ema samasta vizvane prakAzaka eve A AtmA te kayAre paNa vizvarUpa thatA nathI, sadA sarvAMdA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedyatA mAne che e ja bhrAMti che."--zrImad rAjaca'dra. 760 (833 ) " jJeya jJAna zu navi mile re lAla, jJAna na jAye tathya re; prApta aprApta prameyane re lAla, jANe je jima jaththa re."--zrI devaca'drajI. ane Ama zuddha svabhAvathI svasthAne sthita chatAM caMdrane jema meghapaTala-vAdaLAM Avare che, DhAMkI dye che, ne tethI tenu' yathArtha darzIna nathI thatuM; tema zuddha svabhAvasthita AtmAne jJAnAvaraNAdi karmarUpa meghapaTala Avrata kare che-DhAMkI de che, ane tethI tenuM yathAsthita darzana thatuM nathI. tathApi meghapaTala game teTaluM gADha hoya chatAM, jema caMdranI kaI ne kaI chAyA dekhAyA vinA rahetI nathI, tenI kaMi ne kaMi cAdrikA vAdaLane vIdhIne mhAra nikaLyA vinA rahetI nathI, ' caMdra chupe nahiM khAla chAye'; tema kevalajJAnasvarUpa Atma-caMdra game teTalA gADha kama paTalanA AvaraNathI AvRta hAya, te paNa tenI kAMI ne kAMI jhAMkhI thayA vinA rahetI nathI, tenI kaMi ne ka Mi jJAna-jvelsanA DaoNkI karI caitanya svarUpane khyAla ApyA vinA rahetI nathI. eTalA mATe ja akSaranA ana`tamAM bhAga jeTale kevalajJAnanA bhAga nitya ughADA ja rahe che ema zAstramAM + kahyuM che. nahiM te te paNa jo avarAi jAya te jIva ajIvapaNAne pAmI jAya. eTale kevalajJAnAvaraNane lIdhe jo ke jJAnaneA pUrNa prakAza prApta thatA nathI, teApaNu aMzaprakAzarUpa maMda prakAza teA sadAya avazya dRzyamAna hAya ja che. ane te maMda prakAzanuM kAraNa paNa prastutakevalajJAnAvaraNu ja che. Ama kevalajJAnAvaraNarUpa eka ja kAraNane lIdhe pUrNa prakAzarUpa kevalajJAna upajatuM nathI, ane ma Mda prakAzarUpa chAdyasthika jJAna upaje che * yudghatti mepalamu. ti vA saMpUrAnAM" :--zrI nadIsUtra, 42 A maMda prakAzamAM paNa je taratamatA dekhAya che, nyUnAdhikatA dekhAya che, citra jJAnavarNamegha x ** sajIvANaMpiNaM akkharassa anantatamo bhAgo NiccugghADio ciTThai, so vitra jJarU bAvarA tega nIyo anIyattaLa trijJA |"--zrI naMdIsUtra, 42 * " ayaM ca svabhAvaH kevalajJAnAvaraNAvRtasya jIvasya ghanapaTalacchannasya, hevi mayutrAza tyute / tatra hetu: jevajJAnAvaLameva / " --zrI jJAnabiMdu. Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi: kevalajJAnAvaraNa megha, maMda prakAza-kSayopazama (609) vicitra bheda dekhAya che, tenuM kAraNa matijJAnAvaraNAdi itara karma che. vastranA vivaramAMthI ke bhItanA vivaramAMthI (chidramAMthI) dekhAtA abrAcchAdita sUryanA kSapazama: maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che, tema aMtarAlamAM rahelA mati anaMta bheda Adi Itara jJAnAvaraNa kamane lIdhe kevalajJAnAvaraNachAdita AtmAnA jJAnarUpa maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che-nyUnAdhikatA, ochAvattApaNuM hoya che. ane tethI karIne mati Adi te te jJAnAvaraNa karmono kSayopazamanA anaMta bhedathI mati Adi jJAnanA anaMta bheda janme che. + game tema ho, paNa AtmacaMdranI caMdrikAne kaMI ne kaMI prakAza avazya anAvRta hoya che-aNuDhAMkyo ja rahe che. eTalA mATe ja kahyuM che ke-jJAna e AtmAne svaparAvabhAsaka asAdhAraNa guNa che. " tatra jJAnaM tAvadAtmanaH svaparAvabhAsakaH asAdhAraNoH gunnH|" -zrI yazovijayajIkRta jJAnabiMdu prakRtinuM jana kahe che - ghAtikarmAbhrakalpa taduktayogAnilAhateH / yadApaiti tadA zrImAn jAyate jJAnakevalI // 184 // ghAtikarma vAdaLa samuM, vAtAM ga suvAya; dUra thAya tyAre zrImAna, jJAnakevalI thAya. 184 artha -ghAtika vAdaLA jevuM che, te ukta yogarUpa vAyunA AghAtathI (sapATAthI) jyAre dUra thAya che, tyAre te zrImAnuM jJAnakevalI arthAt sarvajJa thAya che. vivecana jJAnAvaraNIyAdi je ghAtikarma te abhra jevuM-vAdaLA jevuM varte che. te ghAtikarmauparamAM hamaNAM ja kahevAmAM AvelA dharmasaMnyAsa garUpa pavananA sapATAthI,-jyAre kRtti -pati-dhAtikarma, jJAnAvaraNIya Adi, tathA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya. A agavaDatAma-anna, vAdaLA jevuM varte che. tatte ghAtakarma, swyomniH -ukta-hamaNAM ja kathA te yoga-vAyunA AghAtathI-sapATAthI (ema artha che ). cAti-jyAre dUra thAya che-zreNInI parisamApti veLAye tAtyAre, zrImAna zrImAna, zrImad te mukhya evA vikrama nathI, parAkramayogathI, nA jJAnadevI-jJAnakevalI thAya che, sarvajJa thAya che, ema artha che. +"sa ca apAntarAlAbasthitamatijJAnAdyAvaraNakSayopazamabhedasaMpAditaM nAnAtvaM bhajate / ghanapaTalAcchannaraveH maMdaprakAza iva antarAlasthakuTakuTayAdyAvaraNavivarapravezAt // " -ityAdi (juo)-zrI jJAnabindu, Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya zreNInI parisamApti veLAye vikherAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkramayoge karIne te zrImAnuM jJAna kevalI-sarvajJa thAya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAra "ghAtikarma" kahevAya che. te AtmAnA mULa svabhAvabhUta guNanI vAta kare che, mATe "ghAti"--ghAta karanArA che. jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnasvabhAvaguNane AvRta ghAtikarma-anna karI tenI ghAta kare che. darzanAvaraNIya karma AtmAnA darzana guNane AvarI tenI ghAta kare che. mehanIya karma AtmAnA parama nizcayasvarUpa samyakatva guNane tathA jJAnadarzana svabhAvamAM sthitirUpa cAritra guNane haNe che, ghAta kare che. aMtarAya kama AtmAnA anaMta vIrya guNane haNe che, ghAta kare che. Ama AtmAnA svabhAvabhUta mULa guNanI ghAta karatA hovAthI A cAreya karmone "ghAtikarma evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. AkRti: 14 /jJAna-drikA AtmA dharmasaMcAla caga-vAyu ghAtikarma-meghapaTala " tatra dhAtIni catvAri karmANyanvarthasaMjJayA / / pAtatvAr guNAnA hi nIvaaiti vAsthatiH II -zrI paMcAdhyAyI. A cAra ghAtikarmamAM paNa mehanIya karma sarvathI vadhAre baLavAna che. te karmane rAjA kahevAya che, kAraNa ke jJAnAvaraNIyAdi bIjAM karmo jyAre AtmAnA te te guNone AvaraNa mAtra kare che, tyAre A mehanIya karma te AtmAnA te te mehanIyaH guNane viparIta svAdavALe banAvI de che. darzana mehanIya AtmAnA kamena rAjA samyagU nizcaya-zraddhAnarUpa samyakatva guNane viparIta-mithyA zraddhAnarUpa Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi mehanIya-karmone rAjA, ghAti-aghAti prakRti (11) mithyAtvamAM pheravI nAMkhe che. ane cAritra mohanIya AtmAnA svabhAvasthitirUpa guNane vibhAva sthitipaNAmAM palaTAvI nAMkhe che. Ama AtmAnA parama amRtamaya guNane viSamaya vikRta sthiti paNamAM palaTAvI nAMkhavAnuM mahAduSTa adhama kRtya (villain's action) mehanIya karma kare che. bIjAM kama te mAtra AvaraNa ke aMtarAya karIne aTake che, tyAre A mahAnubhAva (!) mehanIyakama te potAnuM doDhaDahApaNa vAparI ulaTa bagADo karI mUke che ! eTale ja e AtmAne bhayaMkaramAM bhayaMkara ne moTAmAM moTo duzmana (Ring-leader) che. te nAyakanA jora para ja bIjAM karmonuM baLa nabhe che, tenuM jera kSINa thatAM anya karmonuM baLa paNa kSINa thAya che. Ama anya karmone AzrayadAtA- "annadAtA" hevAthI nekanAmadAra mohanIyane karmone "rAjA" kahyo che te yathArtha che. "kama anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha; temAM mukhya mehanIya, haNAya te kahuM pATha. kama mohinIya bheda be, 1 darzana 2 cAritra nAma; haNe 1 baMdha ra vItarAgatA, acUka upAya Ama. "--zrI Atmasiddhi kamanI mULa prakRti ATha, temAM cAra ghAtinI ane cAra aghAtinI kahevAya che. cAra ghAtinIne dharma AtmAnA guNanI ghAta karavAno arthAt (1) te guNane AvaraNa karavAne, athavA (2) te guNanuM baLa-vIya radhavAne, athavA (3) tene vikaLa karavAne che. ane te mATe ghAtinI evI saMjJA te prakRtine ApI che. AtmAnA guNa jJAna, darzana tene AvaraNa kare tene anukrame (1) jJAnAvaraNIya ane (2) darzanAvaraNIya evuM nAma ApyuM. aMtarAya prakRti e guNane AvaratI nathI, paNa tenA bhaMga upaga Adine, tenAM vIya-baLane roke che. A ThekANe AtmA bhogAdine samaje che, jANe dekhe che eTale AvaraNa nathI; paNa samajatAM chatAM bhegAdimAM vikta-aMtarAya kare che, mATe tene AvaraNa nahiM paNa aMtarAya prakRti kahI. Ama traNa AtmaghAtinI prakRti thaI, cothI ghAtinI prakRti mehanIya che. A prakRti AvaratI nathI, paNa AtmAne mUcchita karI, mohita karI vikaLa kare che, jJAna, darzana chatAM, aMtarAya nahi chatAM paNa AtmAne vakhate vikaLa kare che, UMdhA pATA baMdhAve che, muMjhave che, mATe ene mehanIya kahI. Ama A cAre sarvaghAtinI prakRti kahI. bIjI cAra prakRti je ke AtmAnA pradeza sAthe joDAyelI che tathA tenuM kAma karyA kare che ane udaya anusAra vedAya che, tathApi te AtmAnA guNanI AvaraNa karavArUpe ke aMtarAya karavArUpe ke tene vikaLa karavArUpe ghAtaka nathI mATe tene aghAtinI kahI che. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 793. (upadeza nedha, 39) A cAra ghAti karma zivAyanA zeSa-bAkInA je cAra karma che, te "aghAti Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) gadaSTisamuccaya karma kahevAya che. Ayu, nAma, gotra ne vedanIya e "aghAti" karma che, kAraNa ke te AtmAnA mULa svabhAvabhUta jJAna-darzana guNanI ghAta karatA nathI. hA, aghAti karma te ghAti karmone sahAyaka avazya thAya che, paNa svayaM AtmAne te mULa jJAna-darzana svabhAvaguNane haNatA nathI. tathApi te te kama pitapitAnI viziSTa zakti jarUra dAkhave che. jemake-Ayu karmathI jIva amuka maryAdita samaya sudhI te te gatine viSe te te dehamAM sthiti kare che, arthAt Ayukarma jIvane catugaMtimaya saMsAramaya baMdikhAnAmAM jakaDI rAkhe che, ane tethI AtmAnA avagAhana guNane hAni pahoMce che. nAmakarma AtmAnA amUltatva-sUphamatva guNane dhokhe pahoMcADe che, jethI karIne AtmAnA gati-jAti-zarIra Adi sthala-mUrta paya pragaTe che eTale nAmakarma citArAe citrelA citrAmaNa jevA citravicitra nAma pAmI AtmA bahurUpIvizvarUpI bane che ! gotrakama AtmAnA agurulaghu guNane hAni kare che, jethI karIne eka zuddha samasvarUpa AtmA ucca-nIca gotrarUpa viSamatAne pAme che. vedanIya karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane haNe che, jethI karIne madhuthI kharaDAyela khaDUgadhArA jevA zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI sukhaduHkha bhegavavA paDe che. Ama A cAra aghAtix karma paNa mULa AtmaguNaghAtI nahi chatAM potapotAnI viziSTa asara jarUra nIpajAve che, pitApitAne bhAva jarUra bhajave che. - Ama A ATha prakAranA karmamAMthI je jJAnAvaraNIyAdi ghAtakarma che, te vAdaLa jevuM che. te jyAre dharmasaMnyAsa yogarUpa pavananA sapATAthI zIvizIrNa thAya che, vikharAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkrama yege karIne te zrImAna dharmasaMnyAsa jJAnakevalI arthAt sarvajJa paramAtmA thAya che. vAdaLAM jema vAyunA vAyuH kSapakazreNuM holenAthI vikharAI jAya che, tema dharmasaMnyAsarUpa pavananA AghAtathI sapATAthI ghAtakarmarUpa meghapaTala vikharAI jAya che. A hamaNAM ja kahyo te tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmarthya vega AThamA "apUrvakaraNa" guNasthAnathI zarU thAya che, ke jyAM kSapakazreNIne prAraMbha thAya che. atre A samartha yegI apUrva AtmaparAkrama-apUrva AtmavIllAsa dAkhavate kSapakazreNI para ArUDha thAya che, ane karmone kSaya karato karato, khapAvate khapAvate, khatama karato karato, "mahA vIra nI piThe AtmasthAne vIrapaNuM prakaTa kareta sata, AgaLa vadhe che. samaye samaye AtmasthitimAM saMyamanarUpa anaMtA saMyama vardhamAna karate karate, ne kamaMdane uDAvate uDAvate, te mahAgI uttarottara guNasthAna bhUmikAo kUdAvate jAya che, ane kSAyika bhAvanI vRddhi karato jAya che. yAvat bAramAM guNasthAnanA aMte mehanIya karmane sarvasaMkSaya karI, te parama cegI parama amehasvarUpa evA parama vItarAga bhAvane pAme che. * "tataH zeSAjaM cA vAri vivAnA ! gunAnAM bAtamIvarAvo vyAtmirAttini " -zrI paMcAdhyAyI, Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi dharma saMthI ghAti-anna vilaya ne Atma-caMdrane prakAza (613) vIra paNuM te Atama ThANe, jANyuM tamacI vANe re; dhyAne nANe zakti pramANe, dhruva nija pada pahicANe re."zrI AnaMdaghanajI. ane jevuM mehanIya karma kSaya pAme che ke tahmaNa ja tenA avaSTa bhe-ethe rahelA jJAnAvaraNAdi bAkInA traNa ghAti kama kSaya pAme che, arthAt kevalajJAnAvaraNa, kevala darzanAvaraNa, ne aMtarAya kamanI tripuTIne sarvanAza thAya che. Ama kevalajJAna maharipuno jaya thatAM AtmAne jayapaTaha vAgI rahe che, chata-nagArUM vAge che, ane AtmA kamaripu jaya karanArA "jina" tarIke, "arihaMta' tarIke, "vIra' tarIke jagatamAM prasiddha thAya che. "sahaja guNa Agare, savAmI sukha sAgare, jJAna vayarAgare prabhu sevAye; zuddhatA ekatA tophatA bhAvathI, meha ripu jItI jayapaDaha vAya."--zrI devacaMdrajI. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAguM re; mithyA meha timira bhaya bhAguM, jIta nagArUM vANuM re."--zrI AnaMdaghanajI. ane Ama Atma-caMdrane AvaraNa karI rahela vAdaLA jevA cAra ghAtikarma dUra thAya che, ke tatkSaNa zuddha prakRtisthita jhaLahaLa jyoti svarUpa AtmA svarUpe pragaTa thAya che. jema vAdaLAnuM AvaraNa dUra thatAM caMdra svayaM pUrNa svarUpe prakAze che, tema ghAtikarmarUpa meghapaTala TaLatAM paraM tisvarUpa Atma-caMdra, jinarAja-caMdra svayaM pUrNa kevalajJAna svarUpe prakAze che, zuddha sahajAtmasvarUpe jhaLahaLe che. cAra kama ghanaghAti te vyavachaMda jyAM, bhavanA bIja taNe AtyaMtika nAza je; sava bhAva jJAtA dachA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIya anaMta prakAza je. apUrva avasara."- zrImad rAjacaMdrajI. eTalA mATe ja kahe che- kSINadoSo'tha sarvajJaH sarvalabdhiphalAnvitaH / paraM parArthaM saMpAdya tato yogAntamabhute // 185 // kRtti-zIkhavo-kSINa doSa jenA thayA che te, sakala rAgAdinA parikSayathI. -tyAre ja sarvajJo-sarvajJa, nirAvaraNa jJAnanA bhAve karIne, sarvagihhyAnvita --sarva labdhi phaLathI yukta, - sarva sukyanI nivRttithI. paraM pArtha saMvAgha-parama parArthe saMpAdana karI, athAbhavya samyapha vAri lakSaNavALe parAtha-paropakAra karI, to yorizmanune -pachI eganA aMtane pAme che, emanA parya tane pAme che. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) cogadadisamuccaya kSINa doSa sarvajJa taba, sarva labdhi phalavaMta, 5rama parArthe karI pachI, lahe yegane aMta 185, artha-pachI kSINa delavALA, sarvajJa, sarva labdhi phalathI yukta evA te parama parArthanuM saMpAdana karI yoganA aMtane pAme che. vivecana Ama je kSINadoSa thayA che evA te tyAre ja nirAvaraNa jJAnanA bhAve karIne sarvajJa hoya che; ane sarva suyanI nivRtti thakI sarva labdhiphalathI yukta evA hoya che. AvA sarvalabdhisaMpanna sarvajJa, bhavya janenI yogyatA pramANe temane samyaktyAdi paramArthalAbha ApI, parama paropakAra kare che, ane pachI yoganA aMtane pAme che. jenA rAgAdi sarva doSa kSINa thAya che te vItarAga-jina thAya che, ane je vItarAga thAya che te tatkSaNa ja sarvajJa heya che. A niyama che. sarva de traNa mukhya doSamAM samAya chejhAga dveSa ane maha. A tridoSa" jenAmAMthI gayA che, tridoSa" te sarva doSathI mukta evA parama vItarAga hoya che, kAraNa ke A vijetA mahAdeva "tridoSathI ja jIvane "sannipAta' lAgu paDe che, arthAta AtmAnA zuddha sat svarUpathI nipAta-adhaHpatana hoya che. paNa jyAre A deSa naSTa thAya che tyAre sat svarUpathI nipAtarUpa sannipAta hotuM nathI, paNa AtmAnA sahaja sata svarUpamAM saMsthiti ja hoya che. AtmA sahajAbhasvarUpe sthita thAya che. A ja parama vItarAga dazA che, ane A ja parama divya evuM kharekharUM "mahAdevapaNuM" che. eTalA ja mATe kahyuM che ke jene saMkaleza upajAvanAre rAga sadAyane mATe che ja nahi, ane zamarUpI iMdhana pratye dAvAnala je prANa pratye dveSa paNa che ja nahiM, ane sajJAnane AcchAdana karanAra tathA azuddha cAritra karanAre meha paNa che ja nahiM,-te trikaprasiddha mahimAvALo "mahAdeva' kahevAya che." " yasya saMklezajanano rAgo nAstyeva sarvadA / na ca dveSo'pi sattveSu zamendhanadavAnalaH // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zuddhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA mahAdevaH sa ucyate // " -zrI haribhadrAcAryajIta aSTaka aSTAdaza doSa rahita zrImadda vitarAga jinadeva athavA prakArAMtare, jenAmAMthI aDhAra deSa gayA che, te parama nirdoSamUrti vItarAga hoya che. bIjAo je doSane ati Adara Ape che, je rAgAdi deSathI yuktamAM paNa Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pA draSTi : tridoSavijetA * mahAdeva '-18 deASa rahita jinadeva ( 115) pUjyapaNuM Ape che, te doSAne A bhagavAn jine-vItarAge te mUlathI nivAryA DAya che, jaDamULathI ukheDI nAMkhyA hAya che, jemake-- nivArI. "zrI Ana ghanajI. "sevaka kima avagaNIe he! malrijina ! e ama zAlA sArI; avara jene Adara ati dIe, teha te mUla anAdi evuM AtmAnuM jJAnasvarUpa ke jenA para anaMta kALanA ajJAna AvaraNanA anaMta thara bAjhI gayA hatA, tene A bhagavAna vItarAge jhhAra khe'cI kADhI prakaTa karyuM. anAdinI sAthe salagna thayelI ajJAnadazAne rIsAvI jue tA turIya avasthA kharA ! ane te rIsAIne cAlI jatAM tenI kANu paNa na mAMDI ! tene AvI' mATe akasesa TIka paNa na karyAM ! AAma A bhagavAne ajJAna doSane nivRtta karyAM. nidrA, svapna, jAgrata ane ujAgrata e cAra dazAmAMthI ceAthI ujAgara avasthA bhagavAne prApta karI. arthAt sahaja AtmasvarUpamAM akhaMDa jAgrata AtmapayAgamaya satata atyaMta jAgRtine pAmyA; ane nidrA svapna e e izA rIsANI jANI te cAlavA mAMDI, te paNa A svasvarUpanA svAmIe tene manAvI nahiM ! te cirakAlanI priyAnuM manAmaNuM karyuM" nahi ! Ama atyaMta jAgrata-ujAgara evI parama jJAnadazAne pAmelA bhagavAne nidrA doSanI AtyaMtika nivRtti karI. (( jJAna svarUpa anAdi tamArU', te lIdhuM tame tANI; jue ajJAna dazA rIsAvI, jAtAM kANu na ANI...he maleijina ! 4 nidrA supana jAgara ujAgaratA, turIya avasthA AvI; nidrA supana deya dazA rIsANI, jANI na nAtha mAnavI....hA mijina !" mithyAmati nAmanI je kulaTA zrI A jIva sAthe anAdithI joDAyelI hatI, sa*lagna hatI, tene aparAdhaNu-duSTa deASavALI duHzIla vyabhicAriNI jANIne mA mahAtmAe AtmagRhamAMthI mhAra kADhI mUkI, ane saparivAra samakita sAthe sagAI samakita sAthe kIdhI, gADha sagapaNa saMbaMdha khAMdhyA. Ama samyagdarzanane pAmelA sagAI kIdhI + bhagavaMte mahAmithyAtva doSane-danamAhane kSINa karyAM. " samakita sAthe sagAI kIdhI, saparivAra zuM gADhI; mithyAmati aparAdhaNu jANI, gharathI mAhira kADhI....mallijina ! ' hAsya, ati, rati, zAka, ducchA, bhaya,-e tuccha kRSipa Mkti jevA, DhIlA mATInA DhakAM jevA doSatA bicArA kAMya kacarAI gayA ! e pAmara magatarAM jevA neAkaSAya deSe tA,-bhagavAn jyAre kSepakazreNIrUpa gajarAja paracA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya tyAre,--zvAnanI gati dhAraNa karI ! paNa 'hAthInI pAchaLa kUtarAM bhase ' tenI jema te khApaDA bhasatA ja rahyA ! ane bhagavAnI svArI te tenI upekSA karI AgaLa cAlI ! arthAt A tuccha pAmara deSo A parama sama cAgivara pAse kicitkara thaI paDayA, temanA para peAtAnI kaMi paNa asara nIpajAvavA sarvathA asamartha nIvaDayA ! (616) OM bhaya pAmara karasAlI ' dUra hAsya arati rati zeka dugacchA, bhaya pAmara karasAlI; nekaSAya gaja zreNI caDhatAM, zvAna taNI gati jhAlI....hA ma@ijina !" rAga, dveSa ane avirati pariNAma ke je cAritramehanA jakharajasta yAddhA hatA, te teA jevI A bhagavAnanI vItarAga pariNati pariNamI ke tatkSaNu khAghA khanau uThIne nAThA ! vaLI vedAdacarUpa je kAmavikAra pariNAma-kAsya karma te sarvanA caNu mAhanA paNa A bhagavAne tyAga karyAM. Ama cAritramehane sanAza karI, niSkAraNu karuNArasanA sAgara evA A parama kRpALu deve anaMta catuSTa pada pragaTa karyuM", arthAt anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta AnaMda ne anaMta vInI prApti karI. 6 cAddA' " rAga dveSa viratinI pazthiti, caraNu mAhanA cAddhA; vItarAga pariNati pariNamatAM, UThI nAThA khAdhA...hA ma@ijina ! vedeya kAmA piraNAmA, kAmya karama sahu tyAgI; niSkAraNu karuNArasa sAgara, anaMta catuSTha pada pAgI....hA ma,ijina ! " AvA A parama vItarAga prabhu dAna sa'badhI viAne-a'tarAyane nivArIsajanane abhayadAnapadanA dAtA thayA. lAbha sauMbadhI vizrvane nivArI parama lAbharasathI masta evA A prabhu jagane vinna karanArA lAbhavijJanA nivAraka thayA. parama lAbha pati vIce karIne vIca vighnane-vIryA'tarAyane haNIne A prabhu pU rasa mAtA' paDhavInA ceAgI banyA; ane bhAga-upaleAga e ane vighna nivArIne pUrNa bhAganA subheAgI thayA. "dAna vidhana vArI sahu janane, abhayadAna pada dAtA; lAbha vidhana jaga vizvana nivArI, parama lAbha rasa mAtA hai....mahvijina ! nIya vidhana paDita vIce haNI, pUraNa padavI yAgI; bhAgeApabhAga dAya vidhana nivArI, pUraNa bhAga subheAgI heA....mijina !" Ama ( 1) ajJAna, (2) nidrA, (3) mithyAtva, ( 4 ) hAsya, ( 5 ) ati, (6) rati, (7) zAka, (8) dugacchA, (9) bhaya, (10) rAga, (11) dveSa, (12) Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi : aDhAra dUSaNvajita jinadeva-saga ( 617 ) aviiita, 13 ) vededaya ( kAma ), ( " * munijana vRde lAlAMtarAya, ( 16 ) vIryaM tarAya, ( 17 ) " gAyA bhAgAMtarAya,--e aDhAra dUSaNathI rahita 14 ) dAnAMtarAya ( 15 ) bhAgAMtarAya, ( 18 ) upaA jina-vItarAga paramAtmA hAya che,--ke jenA ananya guNAnuM sa'kItta'na munijanavRMda gAya che, ane je niSaNu evA prabhu manane ruce evA-game evA che. ane A AvA parama nirdoSa guNubhUtti zrImad vItarAga devanI A prakAre svarUpaparIkSA karI, A manavizrAmI jinavaranA guNa je gAya che, te paNa A dInabaMdhunI mahera najarathI-kRpA dRSTithI AnaMdaghanapadane pAme che, arthAt te paNa jinezvara tulya paramAnaMdamaya sahaja AtmasvarUpa padane pAme che. " ehu aDhAra kRSNa varajita tanu, munijana vRMde gAyA; aviratirUpaka doSa nirUpaNu, niSaNu mana bhASA hA....mallijina ! ividha parakhI mana vizarAmI, jinavara guNu je gAve re; dinabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghanapada pAve re hA."--zrI AnaMdaghanajI. Ama A bhagavAnA doSa-AvaraNanI niHzeSa hAni-AtyaMtika kSINatA hoya che,svahetuethI jema bAhya-abhyaMtara mala kSaya thAya che tema. dhAtupASANunA khAhyAbhyaMtara mala jema peAtAnA hetue karIne kSaya pAme che, tema samyagdarzanAdi doSa-AvaraNu svahetue vaDe karIne bhagavAnanA mAhyAbhyatara malanA kSaya thayeA hAya che; kSayaH sarvAMga eTale meAhanIya ne aMtarAyarUpa doSa, tathA jJAnAvaraNa-dazanAvaraNurUpa AvaraNanA Atya tika kSaya hAya che. ane Ama pratidhaka evA doSa-AvaraNane kSaya thatAM, kSINudoSa evA te avazya sajJa thAya che, arthAt nirAvaraNu evA kevalajJAnane pAme che, jethI leAkAleAkanA sarva bhAvane te sAkSAt dekhe che, sa dravyanA sarvAM paryAya jANe che. (jue pR. 356, tathA pR. 349 kuTaneTa ) A sarvajJasiddhi viSayamAM A pramANa che:*sUkSma, aMtarita ne dUra padArtho koIne pratyakSa hAya che, anumeyapaNu che. mATe, agni AdinI jema. arthAt sUkSma eTale svabhAvathI viprakRSTa ( vikhUTA paDelA ), aMtati eTale kALathI viprakRSTa ne krUra eTale dezathI viprakRSTa evA padArthoM keine paNa pratyakSa hAya che, kAraNa ke te anumaiya-anumAnagamya che, athavA prameya che. ane je prameya che te koI puruSavizeSane pratyakSa hAya che, athavA je anumAnagamya che te koine pratyakSa hAya che. jemake-agni Adi. vaLI saCjJa *" sUkSmAntaritadUrArthAH pratyakSAH kasyacidyathA / anumeyatvano'myAviiita sarvajJayaMtiH ||"--zrI AsamImAMsA, Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) cAya disamuccaya siddhi mAbata bIjI pramANabhUta yukti A che ke-je vastu taratamabhAvayukta hAya che, tene praka-chevaTanI hada hAya che. jemake-mahattva, e taratamabhAvavALA guNu che. tenA praka - aMtima maryAdA AkAzamAM prApta thAya che, arthAt AkAza sauthI mahAn che, tema jJAna guNa taratamabhAvathI yukta hAya che. eTale tenI kacit--kAi puruSavazeSamAM praka'prApti avazya sa'bhave che. ane jenAmAM te jJAnanA praka prApta heAya che, te ja sarvajJa che. ityala prasaMgena ! (juo--zrI haribhadrasUriSkRta sajJasiddhi prakaSNu, jJAnabindu, AptamImAMsA Adi ). " AvA kSIdoSa-parama nirdoSa, guNAvatAra zrImad sajJa bhagavAn sa labdhirUpa phalathI saMyukta hAya che. kevalajJAna labdhi, kevaladena labdhi, anaMta dAnalabdhi, anaMta lAbha labdhi, anaMta bhAga labdhi, anaMta upabhAga labdhi, anata vIya sa labdhilabdhi Adi sava labdhi A kevalI bhagavatanA ghaTamAM vase che. aNimAphala bhAgIjI' mahimA Adi aSTa mahAsiddhi emanI kikarI thaIne phare che. pAta'jala Adi cegazAstromAM tathA jinAgamamAM varNavela sarvavibhUtienuM A bhagavAn eka dhAma heAya che. sarva padArthanA sarvaparyAyamAM vyApaka evA sajJapaNAne lIdhe A jJAnavaDe karIne sarvavyApaka zrIpati * viSNu ' bhagavAnane autsukathanI sathA nivRtti hAya che, kathAMya paNa kaMi paNa utsukapaNuM hetu nathI, eTale te sarva labdhinA lanA bhAgI hoya che. " te AtmasvarUpathI mahat evu' kai nathI. evA A sRSTine viSe koi prabhAvabeMga utpanna thayA nathI, che nahI ane thavAnA nathI ke je prabhAvoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya. '"--zrImad rAjacaMdra, aMka 337. (411) kAraNa ke nija jJAne karI jJAyaka padanA Iza evA A vItarAga prabhu jJeyanA jJAtA heAya che, nija svarUpanuM darzIna karI A prabhu nija sAmAnya evuM dRzya dekhe che, AtmasvabhAvarUpa cAritramAM ramatArAma evA A prabhu nija ramyamAM ramaNa kare che, bhegya evA nija svarUpanA anaMta bhAgane A lAkDA svAmI bhAgave che. mahAn dAtA evA A prabhu nitya dAna dvIe che, ane nija zaktinA grAhaka-vyApakamaya evA A deva pAte ja te dAnanA pAtra che. ' anaMta catuSka pada pANI' " nija jJAne karI jJeyanA, jJAtA nAyaka pada iza re; dekhe nija da Mna karI, nija dRzya sAmAnya jagIza re, Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jA dRSTi : sava dhi phala bheAgIjI,' dhruvapadAmI nija racce ramaNa karA, prabhu cAritre ramatA rAma re; bhAgya ana'tane bhAgavA, bhAge tiNe bheAktA svAma re. phreMca dAna nita dIjate, ati dAtA prabhu svayameva re; pAtra tume nija zaktinA, grAhaka vyApakamaya deva re. zrI zreyAMsa '' dAnAMtarAyanA kSaya thayeA heAvAthI AtmAne kare che, lAbhAMtarAyanA kSaya thaye| zuddha svaguNa upabhAga ' skurAyamAna kare che. akSaya dAna aciMtanA, lAbha ayatne bhAga....hA jinajI ! vIya zakti aprayAsatA, zuddha svaguNa upabheAga....hA."--zrI devaca'drajI, (619) zrIdevaca drajI. A bhagavAn zuddha saheja AtmasvarUpanuM... dAna hAvAthI aNucitavye evA sahuja AtmasvarUpa lAbha niratara pAme che, bhegAMtarAyanA kSayane lIdhe zuddha AtmasvarUpa sapattine ayatne bhAga kare che, vIryAM...tarAyanA kSayane lIdhe zuddha svaguNane nira'tara upabhAga le che, upabhAgAMtarAyanA kSayane lIdhe svarUparamaNane viSe aprayAsavaMta hAya che-prayAsa vinA sahajapaNe anaMta Atmazakti Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra0) yogadaSTisamucaya dAnAdi anaMta vIrya labdhi, ane anaMta bhega upaga labdhi saMprApta thAya labdhine adda che. jethI te aMtarAya karma kSaya thayuM che evA parama puruSa anaMta dAnAdi bhuta paramArtha ApavAne saMpUrNa samartha che. tathApi pudgala dravyarUpe e dAnAdi labdhinI parama puruSa pravRtti karatA nathI. mukhyapaNe te te labdhinI saMprApti paNa AtmAnI svarUpabhUta che, kemake kSAyakabhAve te saMprApti che, udayikabhAve nathI, tethI AtmasvabhAva svarUpabhUta che, ane je anaMta sAmarthya AtmAmAM anAdithI zaktirUpe hatuM te vyakta thaI AtmA nija svarUpamAM te ApI zake che, tadurUpa zuddha svaccha bhAve eka svabhAve pariNumAvI zake che, te anaMta dAnalabdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprAptimAM kiMcit mAtra viyoganuM kAraNa rahyuM nathI tethI anaMta lAbha labdhi kahevA yogya che. vaLI anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti sapUrNapaNe paramAnaMda svarUpe anubhavAya che, temAM paNa kiMcit mAtra paNa temAM viyoganuM kAraNa rahyuM nathI, tethI anaMta bhoga upaga labdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNapaNe thayAM chatAM te sAmarthyanA anubhavathI Atmazakti thAke ke tenuM sAmarthya jhIlI na zake, vahana na karI zake, athavA te sAmane keIpaNa prakAranA dezakALanI asara thaI kiMcitmAtra paNa cUnAdhikapaNe karAve evuM kazuM rahyuM ja nahIM, te svabhAvamAM rahevAnuM saMpUrNa sAmarthya trikALa saMpUrNa baLa sahita rahevAnuM che te anaMta vIrya labdhi kahevA gya che. kSAyaka bhAvanI daSTithI jotAM upara kahyA pramANe te labdhina parama puruSane upayoga che. vaLI e pAMca labdhi hetuvizeSathI samajAvA arthe judI pADI che, nahIM te anaMtavIrya labdhimAM paNa te pAMce samAveza thaI zake che. AtmA saMpUrNa vIryane saMprApta thavAthI e pAMce labdhino upayoga pudgala dravyarUpe kare che tevuM sAmarthya temAM vate che, tathApi kRtakRtya evA parama puruSamAM saMpUrNa vItarAga svabhAva hovAthI te upayogane tethI saMbhava nathI. ane upadezAdinA dAnarUpe je te kRtakRtya parama puruSanI pravRtti che te yogAzrita pUrvabaMdhanA udayamAnapaNathI che, AtmAnA svabhAvanA kiMcit paNa vikRta bhAvathI nathI." -zrImad rAjacaMdra, patraka 840 (3) (915) ane pachI AvA sarva labdhisaMpanna A sarvajJa vItarAga deva prArabdhadaya pramANe parama paropakAra karatA satA vicare che. pitAnA zeSa je cAra aghAti karma-bhapagrAhI karma che, tenAthI prApta udaya pramANe bhUtala para vihAra karatA A niSkAraNa kaNa kRtakRtya prabhu, sadezanA dAnavaDe anya AtmAo pratye parama paropakAra rasasAgara' karI, teone kRtakRtya thavAno mahA mokSamArga badhe che. "niSkAraNa karuNa rasa sAgara' evA A paramakRpALu deva paramArtha meghanI vRSTi karI saMsAratApathI saMtapta jagajajaMtuone parama AtmazAMtirUpa zItalatA Ape che. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi : dAnAdri SinA paramAtha : parama paropakAra ( 121) " je svarUpa samajyA vinA A jIva ana ta paribhramaNa duHkha pAmyA che, te 'svarUpa pada' samajAvI, A parama jagadguru parama leAkakalyANa-leAkasaMgraha-leAkAnugraha kare che. 'bhatraduHkhavAraNu zivasukhakAraNa ' evA zuddha dharma prarUpI A bhagavAn vizvaba' parama zAMti sanmArga pravahateA kare che, ke jemAM nimajjana karI bhavya AtmAe parama AtmazAMtine anubhave che. Ama Adha mUtti-dharmAvatAra vItarAga paramAtmA saddharmAMnI sthApanA karI, samuddhAra karI, bhayaMjanAnI yathAbhavyatA pramANe-pAtapeAtAnI cAgyatA anusAre temane samyaktvAdi guNunI prApti karAvI, yathAyeAgyapaNe dharmalAla' Ape che. A kevalI bhAskara bhavyajana-kamaaAne proAdhI vikasita karatA satA jagamAM vihare che. kaivala jJAna anaMta prakAzI, bhavijana kamala vikAsI re....prabhu aMtarajAmI. cidAnaMda dhana tattva vilAsI, zuddha svarUpa nivAsI re....prabhu. Atama dharma taNA ArAmI, parapariNati niSkAmI re....prabhu. "-- zrI devaca`drajI. ane Ama AyuSya sthiti paryaMta duSTa asAdhujanAne duSTa mAga che|DAvI, ane ziSTa sAdhujanAne iSTa paramA mAge caDhAvI, sarva jagatjaM tunuM hita karavArUpa parama leAkAnugraha AcarI, pachI A vizvavatsala paramAtmA ceAganA aMtane pAme che, ceAga pa"tane arthAt zailezI avasthAne pAme che. kSIrdoSa sarvajJa mahAmuni, sarva labdhi kula bhegIjI; para upakAra karIne ziva te, pAme cega ayAgIjI."--zrI cA. 6.sajjA, 8-3 L tatra drAgeva bhagavAnayogAdyogasattamAt / bhavyAdhikSayaM kRtvA nirvANaM labhate param // 186 // ayAga yAgAttama thakI, zIghra ja tyAM bhagavAna; kSaya karI bhavavyAdhinA, pAme para nirvANa, 186. aH--tyAM zIghra ja te bhagavAna, cegasattama evA yAgathI bhavabyAdhine kSaya karIne parama nirvANane pAme che. vRtti:-taMtra-tyAM, eTale ke yAtrAntamAM, zailezI avasthAmAM, pratyeva-zIghra ja, jhapATA khUMdha ja, hevuM pA~ca akSara uccAraNamAtra kALamAM, maLavAn-bhagavAn te, yogar-ayAga thakI, avyApAra cakI. coLasattamAt-yAmasattama thakI, yAtrapradhAna thakI, zailethI cAtra thakI ema atha che. zu ? teA ke manakhyAdhikSaya ga-bhavavyAdhineA kSama karI,-sa` prakAre, nirvALa mate raM-parama nirvANane pAme che, bhAva nirvANune pAme che, ema aya che. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (622) gadaSTisamuccaya vivecana pachI tyAM-cogaparvatarUpa zelezI avasthAmAM zIdhra ja te bhagavAna sarva yegamAM pradhAna evA "aga" vegathI arthAt zailezI yogathI, sarva prakAre bhavavyAdhine kSaya karI, parama evA bhAva nirvANane pAme che. zelezI avasthAmAM A kevalI bhagavAna sava yogamAM uttama evA "aga" nAmanA parama yogane pAme che, arthAt sarva maneyoga, sarva vacanayoga, ne sarva kAya ganI kriyA virAma pAme che, evI samasta yogavyApAra rahita parama "agI " dazAneguNasthAnane pAme che. mana vacana kAyA ne kamanI vagaNa, chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha che; evuM agI guNasthAnaka tyAM vattatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa abaMdha jo... apUrva avasara0"--zrImad rAjacaMdrajI, atre utkRSTa evA kSAyika vIryanA baLathI mana-vacana-kAyAnA yoganI capaLatA rodhIne, A gIzvara bhagavAna cetanane zuci-zuddha ane alezI-lezyA rahita kare che. ane zailezI arthAta meruparvata jevI niSpakapa-nizcala AtmasthiratAzailezIkaraNa rUpa zelezI avasthAmAM sthiti karI, parama saMvarane pAmelA A aga parama "zIleza" prabhu parama akriya thaI, sUma evA cAra zeva kane cogAsattama kSaya kare che. Ama jyAre utkRSTa AtmavIryanI phuraNa hoya che, tyAre yoga-kriyAne praveza hote nathI, eTale A zailezIkaraNamAM ganI evI dhruvatA-nizcalatA hoya che ke te zaileza-meru jevI acala aDola Atmazaktine khesavI zakatI nathI--calAyamAna karI zakatI nathI. (juo pR. 45-46). ane A agI dazAguNasthAnaka paMca hastAkSara uccAraNamAtra kALa rahe che; arthAt a, I, u, R -e pAMca laghu akSara uccAratAM eTale samaya lAge teTale vakhata ja rahe che. eTale A aga" gasattama pAmIne zIdhra ja-tarata ja A prabhu bhavavyAdhine kSaya karI parama nirvANane pAme che. jene laine bhavanI sthiti hatI-punaH punaH dehadhAraNarUpa sthiti hatI, te bhavanA mUla kAraNabhUta sarva karmane atra sarvathA saMkSaya thAya che. eTale kAraNanA abhAve kArya na hoya e nyAye, bhava-saMsArane AtyaMtika uccheda thAya che. jema bhavanA bIja reganuM mULa kAraNa nirmULa thatAM raMga nirmULa thAya che, tema bhavaraganuM taNe AtyaMtika kamarUpa kAraNa nimULa thatAM bhavaraga nirmULa thAya che. eTale pachI nAza jo' punaH janma dhAraNa karavApaNuM rahetuM nathI. jema bIja baLI gayA pachI Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dari: zelezIka2tha-ayoga gasattathI nirvANa (23) aMkura phUTa nathI, tema karmarUpa bhava-bIja baLI gayA pachI, bhavarUpa aMkura phUTato nathI. "dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkuraH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI tatvArthasAra. ane rogane nAza thayA pachI jyAM reganuM rajakaNa paNa nathI, evI taMdurastI- saMpUrNa Arogya avasthA prApta thAya che; tema bhavavyAdhine nAza thayA pachI jyAM kama roganuM eka paramANuM paNa nathI, evI AtmAnI saMpUrNa bhAva Arogya sarva vyAdhi laya avasthA pragaTe che. jema rogane nAza thayA pachI manuSya potAnI asala mULa sahaja svasthatAne pAme che, tema bhavarUpa bhAvagane nAza thatAM AtmA pitAnI asala mULa sahaja "svasthatAne-sahajAnmasvarUpa sthitine bhaje che, arthAt sahaja-yathA jAta AtmasvarUpamAM "susthita' evo bhagavAna zuddha AtmA pragaTe che. ane jema regane nAza thayA pachI nIrogI manuSya Arogyane sahaja tAtvika AnaMda anubhave che, tema bhavarogano kSaya thayA pachI bhAva ArogyasaMpanna AtmA bhAva-Arogyane sahaja zuddha tArivaka paramAnaMda anubhave che. paramAnaMda vilAsI anubhave re, devacaMdrapada vyakti... pUjanA te kIje re bAramA jinataNI re." -zrI devacaMdrajI. ane Ama bhavavyAdhino kSaya thAya che, eTale bhagavAna parama evA bhAva nirvANune pAme che. dIpakanuM tela khUTI jatAM jema dIpaka nirvANane pAme che-bUjhAI jAya che, tema kamarUpa tela khUTI jatAM bhagavAna paNa nirvANa pAme che. kAraNa ke bhAva nirvANa karma-telanA abhAve temane saMsAra-dI nirvANa pAme tevAthI- holavAI gayuM hovAthI, bhagavAna paNa "nirvANa pAmyA kahevAya che. athavA jenuM idhana-baLataNa baLIne khAkha thaI gayuM che, evo upAdAnasaMtati vinAne agni jema nirvANune pAme che-bUjhAI jAya che, tema sarva karma idhana baLIne khAkha thaI jatAM upAdAna-saMtati vinAno saMsAra agni nirvANane pAme che, holavAI jAya che. eTale bhagavAna "nivaNa pAmyA ema yathArtha kahevAya che. "kRtsnakarmabhayAdUrdhva nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahninirupAdAnasaMtatiH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI taravAthasAra hAtA so te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." zrImad rAjacaMdrajI "sarva zatru kSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samItAjI; sarva aratha vege sukha tehathI, anaMta guNa nirIhA.-zrI . 6, sajhA, 8-3 ET Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) gadarisamuccaya parA dRSTino sAra parAdaSTi samAdhiniSTa che. te samAdhinA AsaMga deSathI rahita evI hoya che, ane caMdanagaMdha nyAye te sAtmIbhUta pravRttivALI hoya che, arthAtu AtmasvabhAve pUrNa pravRttivALI hoya che. AmAM yogI sarva AcArathI para evA nirAcAra padavALo hoya che. ane kAraNa abhAve tene aticAra hote nathI; arthAt tene kaI AcAra pALavApaNuM rahyuM nathI ane tethI tene koI aticAra doSanI saMbhAvanA paNa nathI. ArUDhane ArahaNane jema abhAva hoya che, caDhelAne jema caDhavAnuM hatuM nathI, tema A gArUDha puruSane AcAra vaDe jItavA gya karmanA abhAve nirAcAra pada heya che. te pachI tene bhikSATana Adi AcAra kema hoya che? te zaMkAnuM nivAraNa e che ke-ratna AdinI zikSAdaSTio karatAM jema tenA niyojana viSayamAM zikSitanI dRSTi judI hoya che, tema A yogInI te ja AcArakriyA paNa phalabhede karIne judI hoya che; kAraNa ke pUrve tenuM sAMparAyika (kaSAya saMbaMdhI) karmakSaya phala hatuM, ne have te bhopagrAhI karmakSaya phala che. te ratnane niyogathI-vyApArathI ahIM lekamAM te mahAtmA ratnavaNipha jema kRtakRtya thAya che, tema dharma saMnyAsa viniyogathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. A mukhya dharmasaMnyAsa bIjA apUrvakaraNamAM upaje che, ane tenA thakI nirAvaraNa evI kevalazrI hoya che, ke jene kadI pratipAta na thato hovAthI sadedayAsadA udayavaMta hoya che. caMdranI jema jIva pitAnI bhAvazuddha prakRtithI-svabhAvathI "sthita ja' che, kAMI sthApavAno nathI. ane je vijJAna che te caMdrikA jevuM che. te jJAnanuM AvaraNa te meghapaTala jevuM-vAdaLa jevuM che. A vAdaLA jevuM ghAtika che, te A dharmasaMnyAsa garUpa vAyunA sapATAthI jyAre kSapakazreNInI parisamApti veLAye dUra thAya che, tyAre te zrImAna mukhya evA parAkramagathI jJAnakevalI thAya che. eTale ke sakala rAgAdi deSanA parikSaya thakI kSINudoSa evA te takSaNa ja nirAvaraNa jJAna karIne sarvajJa hoya che, ane sarva labdhiphalanA bhegI hoya che. AvA te zrImad sarvajJa bhagavAn mahAmuni parArtha-paropakAra karIne pachI yuganA aMtane pAme che. tyAM yogAnamAM-zailezI avasthAmAM zIdhra ja pAMca hasva akSara uccAraNa mAtra kALamAM te bhagavAna gottama evA ayoga thakI bhavyAdhino kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. kSINa deva sarva mahAmuni, sarva labdhi phala bhegIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme yega agIjI; sava zatru kSaya sarva vyAdhi laya, pUraNa sava samItAjI, sava aratha vege sukha tehathI, anaMta guNa nirIhAjI. "-zrI ke. sajhAya. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) paza hari ! sAra : aSTAMga yoganI pUrNAhuti, pakaghaTanA para daSTi keka : 14 dazana | gAMga | daSatyAga ] guNaprApti guNasthAna caMdraprabhA sama pravRtti | 8-9-1 -12-13-14 dharmasaMnyAsayoga AsaMgatyAga ! " Apa svabhAve saMpUrNa kevala- | samAdhi | darzana jJAna kSapakazreNI pravRtti pUraNa | kevalajJAna-nirvANa aSTAMga yoganI pUrNAhuti rUpakaghaTanA Ama aSTa cittadoSanI nivRtti thatAM, tathA Apa svabhAve pUrNa pravRttirUpa AThamA pravRttiguNanI pravRtti thatAM, tathA AThamA samAdhi gAMganI siddhi sAMpaDatAM, atre AThamI gadaSTi pUrNa kaLAe khIlI nIkaLe che, ane tethI karIne rogacakanI pUrNatA thatAM bhavacakanI paNa pUrNatA thAya che, arthAt bhavacakrane aMta Ave che. A gacaka kharekhara ! bhavacakrane ucacheda karanAruM amogha zA che tenA vaDe karIne A parama yoginAtha bhavaarine haNI " arihaMta" evA yathArtha nAmane pAme che, ane svarUpanI siddhi karI * siddhi" nAmane sArthaka kare che. aSTa gAMga e A gacakranA ArA che, te AtmasvabhAvayuM janarUpa yoganI dharI sAthe gADha saMbaddha heI tenI AsapAsa phare che. athavA garUpa puruSa che. tenA aSTa gAMgarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarUpa be caraNa che, Asana-prANAyAma be hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSasthala (chAtI) ' che, dhyAna grIvA-Doka che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganuM yoga-puruSa saMpUrNapaNuM-avikalapaNuM thAya te ja yoga puruSanI avikala saMpUrNatA aSTAMga ga che -jema avikala saMpUrNa aMgopAMgavALA puruSanI hoya che tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI-ga puruSanI vikalatA-apUrNatA che,-jema hIna aMgavALA kheDakhAMpaNavALA puruSanI hoya che tema. jema puruSa zarIranA pratyeka aMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM hoya che, tema A gazarIramAM paNa pratyeka gAMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM che. jema zarIranA sarva aMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahayogathI ekapaNe vattI (Co-ordination) eka zarIra saMbaMdhI sarva kriyA sAdhe che, tema yuga puruSanA A sarva aMga ekabIjA sAthe sahakArathI-sahagathI ekapaNe vattI (organic unit ) eka Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) cAMga TTisasuya cegapuruSanI sAdhaka evI sa` prakriyA kare che. ityAdi aneka prakAre A upamAnuM ghaTamAnapaNuM atra yathAmati A vivecanakAre vivecyu' che. te vizeSa svamatithI ci'tavavuM. athavA yAgarUpa aSTa kamaladalavALuM kamala che. ATha yAgaSTirUpa tenI ATha pAMkhaDIkamaladala che. ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvayuM janarUpa yAga-karNikA che. te AtmasvabhAvarUpa kaNikAmAM bhagavAn AtmA-parabrahma birAje che. yAgadyaSTirUpa la jema jema vikAsane pAme che, tema tema yeAga-kamala vikAsane pAmatu' jAya che. ekeka yAgaSTirUpa pAMkhaDI khulatAM anukrame ekeka cittadoSa nivRtta thatA jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmatA jAya jAya che. Ama saoNMpUrNa cegasRSTi vikasatAM yAgarUpa aSTadala A sarvanA saMpUrNa khyAla sa MkSepamAM A vivecanakAre svayaM khAsa mukhapRSTha para mUkelI sagrAhI mukhya AkRti parathI Avaze. Jie yAgadRSTi kaLaza kAvya vasatatilakA yogarUpa aSTadala kamala che, ane ekeka ceAgAMga pragaTatuM kamala sa'pUrNa vikAsane pAme che. yeAjelI A graMthanA prAraMbhamAM hAye samAdhimahi niSTha parA sudRSTi, sadbASa caMdrataNI zAMti sudhA sudRSTi; seALe kaLArthI ahi Atama ca'dra khIle, jyAhnA sujJAnamayamAM ya lAka jhIle. 143 sarve vibhAva parabhAva zamAI jAya, AtmA svabhAvamahi. zuddha sadA samAya; thAye vilIna mana Atmamahi. sadAya, evI samAdhi pragaTe para saumyadAya. 144 sat satyameA ja samaye samaye anaMtA, vRddhi laDe amala Atama bhAvavatA; evuM apUrva ahiM zukala sadA sudhyAna, AsaMga varjita akhaMDa pravRddha mAna jyAM vAsanAmaya manaH varate vilIna, AtmA thayeA nija svarUpa viSe ja lIna; savapradezamahi. caMdana gaMdha nyAye, AtmapravRtti sahajAtmasvarUpa thAye. 146 AvI asitrata samI caraNakadhArA, varte sadA sahaja niraticAracArA; AcArathI para suduSkarakAra te che, AreAhavAnuMzu ja ArUDhane rahe che? 147 je ceganA parama zrRMga pare caDhayA che, ne je apUrva guNazreNI pare vadhyA che; te sarva kalpo~ atIta ja nirvikalpa, sAmarthyaceAgI jinakalpa tule analpa. ratnAdi zikSaNanI dRSTi zikhAu jevI, tethI jUdI tasa niyAjana dRSTi evI; AcAranI tyama kriyA paNa te ja AMhi, yAgInoM anya bheda" leAkamAMhi. 149 ratnA niyAOM jyama ratnavaNik kRtA, niyAjI ratnatrayI tema muni yathA sanyAsa dharmAM viniyegathI atra yAgI, thAye kRtArtha paramAtha sutattva bhAgI. 150 sanyAsa dharma saghaLAya taNeA karIne, kSAyika bhAva sahu aMtaramAM bharIne; sanyAsa dhama para yAga suni lahe che, zreNI apUrvakaraNe guNanI vahe che. 151 145 148 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi: parA dRSTinA kaLaza phAvyuM (620) sAkSAta mekSapada nIsaraNI samANI, evI apUrva guNazreNI caDhata nANI; ceAgIzvarA parama kevalazrI vare che, je nitya udayI nirAvaraNA Thare che. 152 AkAzamAM prakRtithI sthita jema caMdra, zuddha svabhAva sthita che tyama Atmacadra; sadrikA sama ja kevala jJAna levuM, te jJAna AvaraNu meghasamUha jevuM. 153 te ghAti krama ghana thru vikhare jhapATe, sanyAsa dharUpa vAyu taNA sapATe; tyAre zrImAn parama kevalajJAna pAme, ne jJAnakevalI kahAya yathA" nAme. 154 sarveya doSa kSINu sAva ja varttanArA, sarvAMnA labdhila sarva ja bhAga'nArA; sAdhI parA para teha para kRpALu, yAgAMta zrImada munIMdra lahe dayALu. 155 zailezamAMhi sahajAtmasvarUpa svAmI, pAmI ja zIghra para ceAga ayeAga nAmI; nyAdhi bhava kSaya karI niravANu pAme, susthita teha bhagavAn nita saukhya dhAme 156 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaH sukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumaneAnaMdanIbRhatTIkA khyavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre aSTamI parA dRSTiH || Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tattva mImAMsA* tyAM (nirvANamAM) A ke hoya che ? te kahe che vyAdhimuktaH pumAn loke yAdRzastAdRzo hyayam / nAbhAvo na ca no mukto vyAdhinA vyAdhito na ca // 187 // vyAdhimukta puruSa ahIM, je-te A ja; na abhAva na vyAdhithI nA, mukta-avyAdhita nAja. 187 artha -lekamAM vyAdhimukta puruSa jevo hoya che, te ja A hoya che. te abhAvarUpa nathI ane vyAdhithI mukta nathI ema nathI, ane te avyAdhita paNa nathI. vivecana A lekamAM vyAdhimukta puruSa je hoya che, te A nirvANa pAmelo mukta puruSa hoya che. (1) te abhAvarUpa nathI, paNa bUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che e te sadbhAvarUpa hoya che. (2) vaLI te vyAdhithI mukta nathI thaye ema nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI mukta ja hoya che. (3) temaja te avyAdhita paNa nathI, vyAdhivALo heta ema paNa nathI, kAraNa ke pUrve tathA prakAre vyAdhine sadbhAva tene hate. keI cirakALane mahAgI che. ghaNuM ghaNuM lAMbA vakhatathI ati duHsAdhya vyAdhithI pIDAya che. vividha raMgavikArothI dukhAkula thaI te "trAhi mAm ' pokArI rahyo che. tenA zarIramAM ugra javara-tAva bharAyele che. vAta-pitta-kapha regInuM dRSTAMta e doSanI viSamatAthI tene videSa sannipAta upajyA che. tethI te kRtti:-cASimua -mAdhithI mukta, vyAdhi jene parikSINuM che te, pumAna-puruSa. cAdaroyAdaza, jevo hoya che, tAdaza hAthama-tevo A nita-nirvANaprApta hoya che. nAmAvo-abhAva nathI, bUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che e. ra ra no mueo vinA-ane vyAdhithI mukta nathI thayA, ema nathI arthAta mukta ja che-bhavyatvanA parikSayane lIdhe. mathApito 1 - ane avyAdhita paNa nathI, vyAdhivALo heta ema paNa nathI- pUrve tathAkAra tabhAvane lIdhe. * A siddhasvarUpavicAra vAstavika rIte parA dRSTinI vikArUpa ja che. te viSayanI vizatArthe atra alaga adhikArarUpe mUkyo che. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tatva mImAMsA: jIvana bhavarUpa bhAvarega (629) potAnuM bhAna bhUlI jaI jema tema bAkI rahyo che, unmatta ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tIvra asahya dAvedane tene thaI rahI che. hRdayamAM tIkSNa zUla bheMkAI rahyuM che. ema aneka prakAranI rogapIDAthI AkulavyAkula e te herAna herAna thaI rahyo che. AvA mahA rogAtta duHkhI jIvane uttama sarveidyanA upadezathI uttama auSadhano joga maLI Ave ne tene yathAnidiSTa padhdhapUrvaka prayoga karavAmAM Ave, to te rogIne roga nimULa thAya; tene jvara-tAva utarI jAya, trideSa-sannipAta cAlyo jAya, te barAbara pitAnA bhAnamAM Ave, tenI dAvedanA dUra thAya, hRdayazUlya nIkaLI jAya, ne pachI saMpUrNa rogamukta thaI, taddana sAjetAjo-duSTapuSTa banI te saMpUrNa ArogyanesvAne anubhave. ane Avo A ArogyasaMpanna "svastha" puruSa rogamukta thayAne kaI adbhuta AnaMdarasa AsvAde. A prakAre lekamAM pragaTa dekhAya che. te ja prakAre A jIvane anAdi kALathI A bhavarUpa mahAroga lAgu paDyo che. A mahA kaSTasAdhya vyAdhithI te ghaNA ghaNA dIrgha samayathI herAna herAna thaI rahyo che. te roganA vikArothI duHkhI duHkhI thaI te "ya mADI re ! karaje trANa" jIvane bhavarUpa ema pokArI rahyo che. tenA jJAnamaya dehamAM rAgarUpa ugra jvara caDhI bhAvaga Avyo che, meharUpa trideSa sanipAta tene thayo che, eTale te "nija bhAna bhUlI jaI unmatta pralApa ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tene viSayatRSNajanya asahya tatra dAvedanA vyApI rahI che-baLatarA thaI rahI che; hRdayamAM dveSarUpa zalya bheMkAI rahyuM che. AvA ugra virogathI Akula jIvane zrImad sadgururUpa uttama savaidyane "joga' bAjhatAM, temanA sadupadezathI samyam darzana-jJAnacAritrarUpa auSadhatrayInI prApti thAya che. ane guru AjJArUpa pathya anupAna sAthe te ratnatrayIrUpa auSadhatripuTInuM samyak sevana karatAM anukrame tenA virogano nimULa nAza thAya che. tene raga-javara utarI jAya che, dveSazalya nIkaLI jAya che, mAha sannipAtanuM patana thAya che, AtmabhAna pAchuM Ave che, viSayatRSNAthI upajatI dAvedanA-baLatarA zamI jAya che. ane te nija sahaja AtmasvarUpanuM darzana karI, jJAna pAmI, AtmavarUpanuM anusaraNa kare che, kevala zuddha AtmAne jANa, zraddhI, kevala jJAnamaya AtmAmAM sthiti karI, "svastha" thaI, kevalya dazAne anubhave che. ane pachI te carama dehanA AyuSyanI sthiti paryata baLelI sIdarI jevA AkRtimAtra rahelA zeSa cAra karmone prArabdhadaya pramANe bhegavI nijArI nAMkhe che, ane prAMte te karmone paNa sarvathA parikSaNa kare che. Ama sarvathA karma mukta thayela te bhavaregathI mukta bane che. ane AvA A bhavavyAdhithI mukta thayelA, parama bhAvArogyasaMpana, sahajAtmasvarUpa susthita, evA A parama "svastha" parama puruSa parama AnaMdamaya evI bhAva-Arogya dazAne koI avarNanIya AnaMdarasa bhegave che. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (630) yogadRSTisamuccaya Ama jema leAkamAM vyAdhimukta puruSa jevA nIrAgI, jevA svastha, jeve| AnaMdamaya hAya che, tevA A bhavyAdhithI mukta A zuddha caitanyasvarUpa puruSa (AtmA) parama nIrogI, 6 parama svastha ', parama AnaMdamaya hoya che. (1) A nirvANuprApta mukta mukta abhAva- puruSa kAMi abhAvarUpa nathI, arthAt keTalAka ( bauddha Adi) mAne che tema rUpa nathI nairAmya avasthArUpa nathI, Atma vastunA abhAvarUpa nathI, paraMtu vastusadbhAvarUpa che. eTale ke kevala, zuddha, vivikta, nimala AtmatattvanuM ja tyAM hevApaNu che, ke je zuddha Atmatattva 'sid' nAmathI eLakhAya che. regathI mukta thayelA puruSa rAgathI mukta thatAM kAMI puruSa maTI jatA nathI, tema bhavarAgathI mukta thayele caitanya maya puruSa-AtmA bhavarAgamukta thatAM kAMi puruSa-AtmA maTI jatA nathI. rAganA abhAve kAMi puruSane abhAva thatA nathI, paNa kevala tenI zuddha nIregI avasthA ja pragaTe che. tema bhavarAganA abhAve kAMi AtmAne abhAva thatA nathI, paNa tenI kevala zuddha nIrogI nirAmaya tattvakAya avasthA pragaTe che; AtmAnI sa'sArI avasthA dUra thai siddha-mukta avasthA AvirbhAva pAme che; dehArdika sacetrane jyAM Atyatika viyeAga che, evI zud nija svabhAvarUpa meAkSadazA prakaTa thAya che. ( jue AtmasiddhinI gAthA, pR. 404). vaLI (2) A puruSa-AtmA vyAdhithI mukta nathI thayA ema paNa nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI mukta hAya ja che. koi (sAMkhyAdi ) ema mAne che ke A AtmA te sadAya mukta ja che, akhaMdha ja che--badhAyelA ja nathI. paNa A mAnyatA bahu mukta nathI thayA bhUlabharelI che; kAraNa ke tema je mAnIe te badha-mekSa, sukha-duHkha ema paNa nathI Adi vyavasthA ghaTaze nahiM, kRtanAza-akRtAgama Adi aneka doSa Avaze, ane je mAkSane mATe ja te te dananu' prayeAjana che te prayAjana paNa niSphaLa thaze ! kAraNa ke kha dhAyele hAya tene mukata thavApaNuM hoya, paNa jo aMdhAyelA ja nahAya te mukta thavAnuM kayAM rahyuM ? jo khaMdhana ja nahAya teA mukti kayAMthI hAya ? kAraNake kha`dhana-maeNcana, baMdhanathI chUTavuM tenuM nAma ja mekSa che. A baMdhanameAcanarUpa meAkSa atre bhavyatvanA parikSayathI heAya che. eTalA mATe je meAkSa pAme che, mukta thAya che, te bhavavyAdhithI mukta nathI thayA ema nathI, paraMtu mukta thayA ja che, jema ' nIregI 'manuSya rAgathI mukta nathI thayA ema nathI, paNa chatAM evA rAgathI mukta thayA ja che, ane eTale ja te nIrAgI-rAgamukta kahevAya che, tema mukta AtmA bhavarogathI mukta nathI thayA ema nathI, paNa chatAM-pragaTa astitvarUpa bhavarogathI mukta thayA ja che, eTale ja te 'mukta '-bhavarogamukta kahevAya che. (3) ane te ' avyAdhita '-nyAdhi vagaranA hatA ema paNa nathI, kAraNa ke pUrve tene tathAprakAre pragaTa vyAdhinA sadbhAva hatA ja. vyAdhimukta puruSane mATe koi ema kahe ke pUrve tene vyAdhi ja nhAtA, te temAM dRSTa-ISTa khAdhA, pratyakSa virodha Ave che. kAraNa ke te te mhArA meDhAmAM jIbha nathI ' ema : avyAdhita paNa nathI Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tattava mImAMsA: regamukata je bhavamukta (631) belanAranI jema vadate vyAghAta che. kAraNa ke je vyAdhi ja hote, te vyAdhimukta thaye zI rIte? mATe ema kahevuM te sAva behUduM che. kAraNa ke te bhavarogathI duHkhI thaI rahyo hato te pratyakSa pragaTa hakIkata (Real fact) che. ane temAMthI chUTayo-mukta thayo, tyAre ja te bhavyAdhi rahita-mukta kahevAya che. Ama sarvathA, vyAdhimukta puruSa jevo lekamAM hoya che, te ja-tAdaza ja A nirvANa prApta mukta puruSa (AtmA) hoya cheH (1) vyAdhimukta puruSa jevo svastha AnaMdI hoya che, te A mukta AtmA parama svastha-parama AnaMdaregamukta je nimagna hoya che. (2) jema roga dUra thatAM kAMI rogI puruSane bhavamukta abhAva thaI jatuM nathI, tema bhavavyAdhi dUra thatAM kAMI zuddha caitanya mUrti AtmAno abhAva heta nathI. 3) te vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI hote ema nahi, paNa mukta ja hoya che, tema A nirvANaprApta mukta AtmA bhavyAdhithI mukta nathI ema nahiM, paNa mukta ja hoya che. (4) ane te vyAdhimukta puruSa jema pUrve avyAdhita hete, vyAdhi vagarane hote, paNa vyAdhivALe hate ja; tema A nirvANa prApta mukta AtmA paNa pUrve avyAdhita hete, bhava vyAdhi vagarano hote, paNa bhava vyAdhivALe hatuM ja. nahiM te, vyAdhi ja na hota, te tene nAza paNa kema heta ? tethI muktapaNuM kema hota? mUruM nAsti kutto lA? Ama A dRSTAMta uparathI supratItapaNe phalita thatI cakakhI dIvA jevI spaSTa hakIkata bAlaka paNa samajI zake ema che, te sAdI samajavALa keI paNa manuSya kema na samaje? tathApi mahAmati gaNatA keTalAka darzanavAdIoe A mokSa saMbaMdhI aneka prakAre asatu kaha5nAo ubhI karI che te Azcaya che ! jemake- mokSa Ama abhAva5 che. " " A AtmA nitya mukta ja che," "A AtmAne bhavyAdhi lAgela ja nathI," ItyAdi. AvA badhA vikalpa daSTa-ISTa bAdhita hoI, viveka vicArathI kSaNabhara paNa TakI zakatA nathI. A saMbaMdhI vizeSa prakAzanA jijJAsue zrI Sadarzanasamuccaya, zAstravArtAsamuccaya, batrIza batrIzI, tavArthasAra Adi mahAgraMtharatno avagAhavA bhalAmaNa che. atra vistAra bhayathI digdarzanarUpa nidezamAtra karyo che. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che bhava eva mahAnyAdhirjanmamRtyukkiAravAn / vicitramohajananastIvrarAgAvivedanaH // 188 // vRtti -maya pa-bhava ja, saMsAra ja, mahAvyAdhi-mahAvyAdhi che, ke viziSTa ? ke-sanmamRtyuviravAna-jama, mRtyurUpa vikAravALe, AnuM jarA Adi upalakSaNa che. vinitrokanano vicitra moha upajAvanAro,-bhiThThAvanA udaya bhAvathI, toDyA vinA-tIva rAgAdi vedanAvALe,-trI AdinA abhiLyuM gabhAvathI (Asakti bhAvathI). Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 632) yogadRSTisamuccaya saMsAra ja mahA vyAdhi che, janma mRtyu vikAra; tItra rAgAdi vedanA, citra mAha karanAra. 188 artha :--bhava ja mahAvyAdhi che. te janma-maraNarUpa vikAravALA che, vicitra mAha upajAvanArA ane tIvra rAgAdi vedanAvALA che. vivecana A bhava-saMsAra e ja mahAvyAdhi che. te kevA che ? janma-maraNurUpa vikAravALA che, upalakSaNathI jarA Adi vikAravALA che; mithyAtvanA uyabhAvathI vicitra prakAranA meha upajAvanArA che; tathA strI AdinA Asakti bhAvathI tIvra rAgAdi vedanAvALA che. uparamAM je vyAdhinI vAta kahI te vyAdhi kayA ? tenI ahIM graMthakAra maharSie ja spaSTatA karI che. paramAthI joI e te| A jagamAM meTAmAM meTo jo koI vyAdhi hoya, te te A bhava eTale sasAra ja che. A saMsArane mahAroganI upamA kharAkhara ghaTe che; kAraNa ke cihnathI, svarUpathI, kAraNathI, vikRtithI, cikitsAthI, pariNAma AdithI bannenu' aneka prakAre sAmya che. te A prakAre rAga jema manuSyanA zarIra para AkramaNa karI tene cAtarathI gherI le che, tema bhavaraMga AtmAnA jJAnamaya zarIra para AkramaNa karI ene ceApAsathI gherI le che. rAga jema zarIranA paramANue paramANumAM vyApta thaI peAtAnI asara nIpalavarAganu jAve che, tema bhavaraMga AtmAnA pradeze pradezamAM vyApI jaI peAtAnI AkramaNa asara nIpajAve che. rega jema zarIranI zaktine kSINu karI nAMkhe che, nUra-teja uDADI de che, rakta-mAMsa Adi dhAtuone zeSI le che; tema bhavarAga paNa AtmAnI anaMta zaktine kSINa karI nAMkhe che, AtmAnuM nUra-teja uDADI de che, jJAna-darzanAdi AtmasvabhAvarUpa dhAtuone zeSI le che. rAga jema doSaprakopa kare che, tema bhavarAga rAgadveSAdi doSane prakepa kare che. rAga jema manuSyane pathArIvaza karI parAdhIna ne pAMgaLeA karI mUke che, tema bhavarAga AtmAne zarIra-zayyAmAM suvaDAvI para pudgala vastune AdhIna pAMgaLeA karI mUke che. rAga jema mANasanI AkhI sIkala evI pheravI nAMkhe che ke tenu' eLakhANa paDavuM muzkela thaI paDe che, tema bhavarAga AtmAnI asala sIkala evI palaTAvI nAMkhe che ke tenuM eLakhANa thavuM kaThina heAya che. rAga e jema manuSyanI anArAgyarUpa aprAkRtika-akudaratI-vikRta avasthA che, tema bhavarAga e AtmAnI anArAgyarUpa akudaratI aprAkRtika-vikRta avasthA che. rAga jema manuSyanA zarIranI asvastha sthiti che, tema bhavarAga e AtmAnI asvastha sthiti che. rAga jema manuSyanA prakRtiviruddha aprAkRtika vananI adharmanI sajA che-daMDa che, tema bhavarAga e AtmAnA sahuja avasthA prakRti viruddha vananI adharmanI sajA che, daMDa che, rAga jema zarIranI bhavarAga Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi suktatatvamImAMsAH bhavaga aprAkRtika vikRta avasthA, cihno (633) dhAtuonI viSamatAne AvirbhAva che, tema bhavaraga e AtmAnI svabhAva-dhAtunI viSamatAne AviSkAra-prakaTa prakAra che. rogane jema niyata cokkasa kAraNukalApa hoya che, tema bhavarogane niyata cokkasa kAraNakalApa hoya che. malasaMcaya, deSa prakopa, dhAtuvaiSamya, prakRtiviruddha AcaraNa, bhaya, udvega Adi sva-gya kAraNathI jema reganI utpatti hoya che, tema bhAvamalasaMcayathI, rAgAdi doSaprakopathI, svabhAvadhAtuvaiSamyathI, AtmAnI sahaja svabhAvasiddha prakRti viruddha AcaraNathI-adharmathI, AtmapariNAmanI caMcalatArUpa bhayathI, sanmArga pratye kaMTALArUpa udvegathI,-ityAdi svayegya vividha kArathI mahAbhavaraga upaje che. (1) rogathI jema agnimAMdya thAya che, anna pratye aruci upaje che, khAvAnuM bhAvatuM nathI, tema bhavarogathI AtmatejanI maMdatArUpa agnimAMdya upaje che, sanmAgarUpa paramAna prati aruci-abhAve Ave che. regathI jema meLa Ave che, rogacihano vamana thAya che, tema bhavaragathI savacana pratye aNagamArUpa meLa agnimAMdya Ave che, ne svarUpavismaraNarUpa vamana thAya che. regathI jema malA varSobha thAya che, athavA ajIrNa-visUcikA upaje che, tema bhavarogathI kamasaMcayarUpa bhAvamalane avarNabha thAya che, athavA viSayavikArarUpa ajIrNa-vicikA upaje che. (2) rogathI jema hRdayamAM zUla bheMkAya che, tathA hAMpha caDhe che, tema bhavaragathI TheSarUpa zULa AtmAne bheMkAya che, tathA sanmArga pratye bedarUpa hAMpha caDhe che. (3) regathI jema prANu vadha thAya che, zvAsevAsa jorathI cAle che, khAMsI Ave che, kapha paDe che, tema bhavaregathI jJAnadazanarUpa bhAvaprANane avarodha thAya che, janma-maraNarUpa zvAsocchavAsa jorathI cAle che, kaSAyarUpa khAMsI Ave che, te viSayarUpa kapha paDe che. (4) regathI jema zarIrane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che, tema bhavaregathI jJAnamaya Atmadehane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che. (5) rogathI jema zuddha raktAbhisaraNa (circulation) barAbara thatuM nathI, zarIra pAMDu-phIkakuM-nisteja (anaemic) thaI jAya che, tema bhavarogathI zuddha caitanyapravAharUpa raktanuM abhisaraNa (circulation ) barAbara thatuM nathI, AtmAne jJAnadeha pAMDu-phIkko-nisteja banI jAya che. (6) regathI jema zarIranA rudhira-mAMsAdi dhAtu sukAI jAya che ne zarIra asthimAtrAvazeSa rahe che, tema bhavarogathI AtmAnA jJAnadarzanAdi svabhAvarUpa dhAtu zeSAya che ne atyaMta maMda caitanyacihnarUpa Atmadeha avazeSa rahe che. (7) rogathI jema magajanuM ThekANuM rahetuM nathI. magajanuM kedra (centre) khasI jAya che, mANasa pite pitAnuM bhAna bhUlI jAya che, "cakrama' thaIne yadvAtA phAve tema bake che, ne tridoSa sannipAtane pAme che; tema bhavarogathI AtmAnuM Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya svarUpa padamAM sthitirUpa kAi ThekANuM rahetuM nathI, svarUpaSTatAthI svarUpa keMdra khasI jAya che, AtmA peAte peAtAnA sahaja nija svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, unmatta 'cakrama' banIne paravastune peAtAnI kahevArUpa yadvAtaDhA pralApa-bakabakATa kare che, ane mAha-rAga-dveSarUpI trideoSanI vRddhithI satsvarUpathI nipAtarUpa sannipAtane pAme che. (8) rAgathI jema khasa thAya che ne khUjalI-mIThI caLa upaDe che, ane tethI pariNAme lAhya maLe che, tema bharegathI viSayavikArarUpa khasa thAya che ne bhogecchArUpa khajavALa-mIThI caLa- kahU~ ' Ave che, ne tethI pariNAme bhavabhAgarUpa lAhya maLyA kare che. (9) rogathI jema zarIramAM ugra-AkarI tAva bharAya che ane bhArI tarasa lAge che, tema bhavarAgathI rAgarUpa ugra jvara bharAya che ane viSayatRSNArUpa bhArI tRSA upaje che. (10) vaLI rAgathI jema vividha vikArA ukharI Ave che, tema bhavaregathI janma-maraNAdi vikArA upaje che. pharI pharIne janmavuM, pharI pharIne maravuM, pharI pharIne mAtAnA udaramAM zayana karavu, pharI pharI ghaDapaNu, rAga, zAka, citA, aurbhAgya, dAridra Adi duHkha anubhavavu, e badhA bhavarAganA vikAra che. (634) tridoSa unmAdAdi ( 11 ) rAgathI jema vicitra prakAranA mAha upaje che, tema bhavaregathI vicitra prakAranA mAha upaje che. rAgathI jema kamaLArUpa pittavikArane lIdhe dheALI vastu paNa pILI dekhAvArUpa dRSTidASa thAya che; tema bhavarAgathI mithyAtva udayane lIdhe asamAM samuddhi ne samAM asatbuddhirUpa dRSTidoSadRnamAha upaje che. rAgathI jema rAgAkula daradI pAte peAtAnuM bhAna bhUlI jAya che, tema bhavaregAtta jaMtune AtmAnA svasvarUttuM bhAna rahetu nathI. ebhAnapaNAmAM jema daradI peAtAnI vastune pArakI ne pArakI vastune peAtAnI kahevArUpa bhrAMtine seve che, tema AtmasvarUpanA abhAnapaNAmAM bhavarAgI paravastune peAtAnI ne svavastune pArakI gaNuvArUpa mithyA bhrAMtine seve che. (12) rAgI jema peAtAnI mULa Arogyamaya asala svabhAvasthitimAM heAtA nathI, paNa rAgakRta vikRta avasthAmAM hoya che, tema bhavarAgI peAtAnI mULa asala sahaja svabhAvasthitimAM vattatA nathI, paNa bhavaregakRta vibhAvarUpa vikRta dazAmAM vartAtA heAya che. (13) rAgathI muMjhAi gayelA-mehamUdra rAgInuM AcaraNa jema viSama hoya che, tema bhavarAgathI mAhita thayelA-mu`jhAI gayelA mAhamUDha jIvanuM AcaraNu paNa mahAmehamaya viSama hoya che, svabhAvathI viparIta hoya che. (14) rAgathI jema svabhAva cIDhIye thai javAthI daradI vAtavAtamAM cIDhAi jAya che, tema bhavarAgathI cIDhIyeA thai gayele A bhavarAgI paNa vAtavAtamAM krodhAdi kaSAyAkula thaI AvezamAM AvI jAya che ! kamajora ne mhAta ' kare che! (15) rAgathI jema zarIre tIvra vedanA--pIDA upaje che, tema bhavarAgathI AtmAne zrI Adi pratyenA AsaktibhAvane lIdhe rAgadveSAdi tIvra vedanA upaDe che.-mAma amuka amuka cAkkasa cihno parathI gussA vicitra mAha Adi Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsAH bhavaga cihnonI tulanA, sAdhyAsAdhya nirNaya (635) jema roganuM nidAna-parIkSA (Diagnosis) thaI zake che, tema nAnA prakAranA pratiniyatacakkasa cihno parathI bhavareganuM nidAna thaI zake che. ane rogInI tathA prakAranI avasthA uparathI jema reganI susAdhyatAno ke duHsAdhyatAno ke asAdhyatAne nirNaya karI zakAya che, tema jIvanI tathA prakAranI bhavyatA-abhavyatArUpa, yogyatA-ayogyatArUpa dazAvizeSa uparathI A jIvane bhavaroga susAdhya sAdhyA sAdhya che? ke du:sAdhya che? ke asAdhya che? tene prAkRnirNaya (Prognosis) nirNaya thaI zake che. jemake-(1) rogI upara ajamAvavAmAM Avela auSadhinI tAtkAlika ghaNI suMdara asara thAya te jema rogIne roga susAdhya che ema jaNAya che, tema samyagadarzanAdi yathAyogya auSadhinA prayogathI je jIvanA para tAtkAlika prazasta AtmapariNAmarUpa-bhAvarUpa ghaNI suMdara asara thAya che, te jIva nikaTabhavya che ane tene bhavaroga susAdhya che, ema nizcita thAya che. (2) rogI para prayojela auSadhinI lAMbA vakhate kaMIka asara thAya te jema A roga du:sAdhya che ema khAtrI thAya che, tema ratnatrayIrUpa saauSadhanA prayogathI je jIvanA para cirakALe zubha bhAvarUpa kaMIka suMdara asara thAya, te te jIva dUrabhavya che, ne tene bhavaraga dasAdhya (Difficult to cure) che ema samajAya che. (3) regI para game teTalA uttama auSadhono prayoga karavAmAM Ave chatAM ati ati cirakALe paNa jenA para kaMI paNa asara upajatI nathI, davAnI kaMI paNa "TIkI' lAgatI nathI, "patthara para pANI DhaLyA jevuM thAya che, ne roga ulaTa vadhato jAya che, te rogIno roga jema asAdhya keTimAM (Incurable) Ave che; tema je jIva para game teTalA uttama darzanAdi saduauSadhanI mAtrA ajamAvavAmAM Ave, paNa ghaNA lAMbA vakhate paNa kaMI paNa sabhAvanI utpattirUpa suMdara asara nIpajatI nathI, kaMI paNa guNa upajato nathI, "ghaDe kare ne kere dhAkaDa" rahe che, ne ulaTI abhimAnAdi vipariNAmarUpa asara thaI rega ulaTa vRddhi pAme che, te jIva abhavya-asAdhya keTine (Incurable) che, ane tene bhavarega asAdhya che ema pratIta thAya che. Ama regInA cihna uparathI-dazAvizeSa uparathI jema reganA bhAvi pariNAmanuM anumAna (Prognosis) agAuthI baMdhAya che, tema bhAvagInA ciha uparathI-dazAvizeSa uparathI tenA bhavaraganA pariNAmanuM anumAna agAuthI karI zakAya che. vaLI regI-regImAM paNa pharaka hoya che ke samaju, keI aNasamaju hoya che, kaI bAla, keI vRddha, ItyAdi prakAra hoya che. tema bhavarogImAM paNa taphAvata hoya che, kaI samaju, koI aNasamaju, kaI bAla, kaI vRddha, ItyAdi prakAra regInI hoya che. kAraNa ke upara kahyA pramANe roganA duHkhamaya svarUpane je jANe che, vividhatA te vivekI sujJa rogI jema bane tema jaladI roga nimLa thAya ema Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (636) yAgAdisamuccaya kharA aMtaHkaraNathI icche che. eTale te DAhyo samaju rAgI jema kuzaLa savaidyanuM zaraNu le che, ane peAtAnuM DahApaNa DaheALyA vinA vaidyanI sUcanA mujaba auSadhaprayAga kare che, ane tethI karIne rAgamukta thAya che. tema samyak samajaNavALA DAhyo samaju pa`Dita' jIva sadgururUpa sujANa savaidyanuM zaraNu le che, ane peAtAnI matikalpanApa svacchaMdanuM DoDhaDahApaNa cheDI dai zrImad sadgurunI AjJAnusAra ratnatrayI auSadhanuM pratisevana kare che, ane tethI te bhavarAgathI mukta thAya che. paNa kupathyasevanamAM Asakta evA aNasamaju rAgI jema mIThu' mIThu. anukULa vadanArA UMTavaidyane (Quack) pakaDe che, ane teNe khatAvela UMTavaidu' sevIne ulaTA hAthe karIne herAna thAya che ne rAgamukta thatA nathI; tema viSaya-kadannamAM Asakta evA bAla aNusamaju jIva viSayAnukULa-- prathama dRSTie mIThA lAgatA paNa pariNAme hAlAhala jhera jevA vacana vadanArA mithyAdaSTi asadgururUpa UMTavaidyanA Azraya kare che, ane te anADI vaidyanA anADI upAyathI hAthe karIne bhavakUpamAM UMDA utare che ne bhavarAgathI mukta thatA nathI. ityAdi prakAre rAgI rAgInA prakAra hAya che, ane te uparathI paNu rAganI sAdhyatA--asAdhyatAnA prAthanamAM (Prognosis) paNa pharaka paDe che. temaja-Aga jema yathAyeAgya cikitsAthI (Right treatment) kAbUmAM Ave che ne maTe che, tema bhavarAga paNu yathAyeAgya cikitsAthI kAbUmAM Ave che ne maTI jAya che. rAgacikitsAmAM prathama jema rAganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, rAgacikitsA cihnane, pariNAmane ane cikitsAne kharAkhara jANanArA kuzaLa niSNAta (Expert, Specialist) savaidyanI jarUra che; tema bhavarAganI cikitsAmAM paNa bhavareAganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, cihnane, pariNAmane ane nivAraNarUpa cikitsAne yathArtha paNe kharAkhara jANanArA kuzaLa jJAnI saddagururUpa 'sujANa' sa vaidyanI anivArya jarUra paDe che. vaLI roganA nivAraNamAM jema uttama auSadhanI jarUra paDe che, tema bhavarAganA nivAraNamAM samyagdazaCna-jJAna-cAritrarUpa sad auSadhatrayInI jarUra paDe che. pathya anupAna sAthe esaDanu kharAbara sevana karavAmAM Ave te ja te phAyade kare che, guNakArI thAya che, nahi. te ulaTu anathakAraka thaI paDe che; tema guruAjJArUpa pathya anupAna sAthe jo parama amRtasvarUpa ratnatrayI auSadhinuM samyak sevana karavAmAM Ave, te ja te guNakArI-AtmApakArI thAya che, nahi te| AtmA-hAnirUpa ana vipariNAma nIpajAve che. parama AtmadraSTA zrImad rAjacadrajInu' subhASita che keH-- AtmabrAMti sama rAga nahi', sadguru vaidya sujANu; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna."--zrI Atmasidi ane Ama yathAyAgyapaNe auSadhaprayAgathI rAga nimU La thatAM rAgI jema nIrogI ane Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukatatavamImAMsAH bhagInI vividhatA, cikitsA, "mahA" rega kema ? (637) che, sAjotA-hRSTapuSTa thAya che, ane AnaMdanimagna svastha avasthA mANe che, tema yathAyogyapaNe samyapha ratnatrayIrUpa auSadha prayogathI bhavaroga nimULa Arogya thatAM jIva nIrogI-bhAvaArogya saMpana bane che, sAjetAjo-nirAmaya svAthya tathA zuddha caitanyarasanA pAnathI haSTapuSTa thAya che, ane paramAnaMda nimagna sahajAnmasvarUpa sthitimAM parama svastha avasthA anubhave cheItyAdi aneka prakAre bhavanuM roga sAthe sAmya-sarakhAmaNuM ghaTAvI zakAya che, tethI tene roganI upamA barAbara chAje che. e atra saMkSepamAM yathAmati digadarzanamAtra darzAvyuM che. vizeSa svamatithI samajI levuM. vaLI A bhavarogane "mahA' kahyo te paNa sahetuka che, kAraNa ke potapotAnA vargamAM-jAtimAM je zreSTha-moTo hoya te "mahA" kahevAya che. dA. ta. mahAkavi, mahArAjA, mahAvIra, mahAmuni ane bhavareganuM mahatpaNuM-moTApaNuM aneka prakAre mahA" roga che. jemake-(1) mANasanA zarIramAM upajato roga amuka maryAdita kema kaho? samaya sudhIne athavA vadhAremAM vadhAre yAjajIva-A jIdagI paryata Take e hoya che paNa A bhavarega te anAdi kALathI A jIvane lAgu paDe ane bhavabhava cAlI Avele heI, haju paNa A jIvane keDo mUkta nathI! Ama ati ati dIrgha sthitine (Duration) laI A bhavaraga "mahAna " che. (2) manuSyanA zarIramAM dazya thate roga che ke tIvra vedanA upajAve che, te paNa bhavarogathI rakAdimAM (juo gAthA pR. 202 phUTaneTa) upajatI vedanA eTalI badhI tIvra hoya che ke tenI pAse game tevo Akaro roga kaMI visAtamAM nathI. rogathI je zArIrika-mAnasika dukha bhogavavuM paDe che tenA karatAM anaMtagaNuM zArIrika-mAnasika duHkha Adhi, vyAdhi, upAdhirUpe bhavarogathI veThavuM paDe che. cAra gatimAM janmamaraNAdithI anaMta anaMta duHkha vedanA-yAtanA khamavI paDe che Ama tIvratAne laI (Acuteness & Intensity) paNa bhavaroganI mahattA che. (3) bAhya rogane sAdha-maTADe e kAMI eTalI badhI muzkela vAta nathI, paNa A bhavarUpa bhavaroga sAdha-maTADe e mahA mahAduSkara vArtA che. eTale kuchUsAdhyatAthI athavA asAdhyatAthI paNa A bhavaraga mahAna" che- meTo che. (4) bAhya roga ati tIvra hoya te kavacit eka ja vAranA maraNamAM pariName che, paraMtu A ati tIvra bhavaroga te sadAya anaMtavAranA janmamaraNamAM pariName che. Ama pariNAmadaSTithI paNa A bhavaroga ati maTe che. ItyAdi prakAre A bhava-saMsAra kharekhara mahAraga ja che. ene mITAvavAne vivekI baddhaparikara thaI jarUra kammara kase ja, sarvAtmAthI sarva prayAsa karI chUTe ja. kSaNika jIdagInA eka sAmAnya rogane maTADavAne leke keTalI badhI jahemata ya UThAve che ? kevA AkAzapAtALa eka kare che ? keTalA vaidya-DAktara Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) yogadaSTisamucaya bhegA kare che? auSadhAdi aMge keTale badho kharca kare che ? te pachI AvA A anAdinA mahArogane mITAvavAne mATe AtmAthI mumukSu kema bane teTalI jahemata na UThAve ? kema apUrva Atma-puruSArtha na kare? pitAnA tana-mana-dhana-vacananI samasta zakti kema na khacI nAMkhe? ratnatrayI auSadhinuM parama amRtapAna parama premathI kema na kare ? saddaguru AjJArUpa pathyanuM parama utsAhathI kema pAlana na kare ? mukhyo'yamAtmano'nAdicitrakarmanidAnajaH / tathAnubhavasiddhatvAtsarvaprANabhRtAmiti // 189 // mukhya A jIvane upaje, anAdi citra kaja; tema anubhavasiddha che, sarva prANIone ja 189 artha -A bhavyAdhi AtmAne mukhya-nirupacarita evo vyAdhi che; ane te anAdi evA vicitra karmanA nidAnathI-kAraNathI upajela che; kAraNa ke sarva prANIone tenuM tevA prakAre anubhavasiddhapaNuM che. vivecana jIvane A je bhavyAdhi che te mukhya che, nirupacarita e kharekhara che. ane te anAdi evA dravya-bhAva bhedathI bhinna vicitra karmanA balathI utpanna thayeluM che; kAraNake janma-maraNAdi vikArenA pratyakSa anubhava vaDe karIne, te tiryaMca vagere sarva prANIone paNa anubhavasiddha che. uparamAM je bhavavyAdhine ulekha karavAmAM AvyuM te bhavyAdhi kAMI kalapanArUpa nathI, kAlpanika nathI, kathanamAtra upacArarUpa nathI, paraMtu kharekhara che, mukhya che, nirupacarita e pAramArthika che. te kAMI ubhekSArUpa kavikalpanAno bhavavyAdhi taraMga nathI, kalpita nathI, paNa kharekharI vastusthitirUpa satya hakIkata mukhya paramArtha (Actual Fact, Reality) che. kAraNake je pAramArthikasatu vastusvarUpe satu nirupacarita hoya te "mukhya" kahevAya che. ane upacAra paNa je mukhya-pAramArthikasatu vastu hoya te ja thaI zake che, nahi te nahi, je bhavarUpa vastu ja na hota, te tene vyAdhirUpe upacAra paNa na thaI zakata. paNa bhava vRttiH-muc:-mukhya, nirupacarita, -A, bhavyAdhi nAmano-AtmAne jIvane, kevA prakArano? to-anAriritravArbaninAda-anAdi evA citra kamarUpa kAraNuthI janmele,dravya-bhAva bhedathI bhinna evA kamaranA balathI utpanna ema artha che. kayA kAraNathI ? te ke-tathanubhavasiddhatvAna-tathA prakAre anubhavasiddhapaNAne lIdhe, janmAdinA anubhavathI. sarvakAgmitAmiti-sarvaprANIone paNa,-tiyaya pramukhane paNa. Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : bhava vyAdhi mukhya paramAtha sata, anAdi (639) te kharekharI vastusthitirUpa-sadbhAvarUpa che ja, eTale ja tenA vyAdhirUpe upacAra paNa karI zakAyA che. vyAdhi e rUpaka-kalpanA-upacAra bhale hA, paNa bhava' e kAMi rUpaka-- kalpanA-upacAra nathI. bhava e tA satya hakIkata ( Absolute reality ) nirupacarita ghaTanA che, mukhya evI pAramArthika vastusthiti che. e mukhya ' chatI' pragaTa vastu che, tene yathA paNe samajavA mATe A vyAdhirUpa rUpaka ghaTanA-upacArakathana che. ane A upacArarUpa vyavahAra paNa paramArtharUpa mukhya vastunA sadbhAve ja ghaTe che, zaiAle che. jemake-vAstavika vyAdhinuM astitva che, te teneA upamArUpe upacArarUpax vyavahAra karI zakAya che; vAstavika siMhanuM astitva che, te si'ha-mAtrakane'-khIlADIne siMhanI upamAneA upacAra karAya che, puruSa-si'hunA vyavahAra karAya che, paNa tenuM astitva ja na hota te tevA keAi upacAra vyavahAra banI zakata nahiM. dAkhalA tarike-vadhyAsutanu, ke AkAzapuSpanuM, ke zazazRMganuM astitva ja nathI, eTale tene upacAra paNa sA~bhavatA nathI. A bhavarAga anAdi evA vicitra karrarUpa kAraNathI utpanna thayelA che. keAI paNu kAryanuM kaMi ne kaMi kAraNa hAvuM ja joie, e sanAtana niyama pramANe bhavarUpa kAryanuM kaMi ne kaI kAraNa hAvu... ja joie. eTale rAga jema cAkkasa kAraNakalApathI upaje che, tema A bhavarAga paNa dravya-bhAva bhedathI bhinna evA vicitra karmAMrUpa kAraNathI utpanna thayelA che. ane A krama rUpa nidAna-kAraNa anAdi che. eTale A kama A AtmA sAthe anAdinuM joDAyeluM salagna che, saceAga saMbaMdhathI khoMdhAyelu che. prakRtinI ane puruSanI A joDI anAdi che,- kanakapASANumAM seAnAnA ne mATInA saMcAga jema anAdi che tema. kanakApalavat paDi puruSa taNI, joDI anAdi svabhAva; anya saMcAgI jihAM lagI AtamA, sasArI kahevAya. '--zrI AnadaghanajI "jaDa cetana satyeAga A, khANa anAdi anaMta; kAi na karyAM tene, bhAkhe jita bhagavaMta. "--zrImad rAjaca`drajI ka-AtmAnA A sacAga saMbadha jo anAdi na mAnIe te Ama virAdha Ave cheH--jo ka`ne paheluM mAnIe te AtmA vinA kama karyAM kANuM ? ane te lAgyA kone ? jo kevala zuddha AtmAne pahelA mAnIe tA zuddha AtmAne ka lAgavAnuM prayeAjana zu? ane lAge che ema mAnIe, te zuddha evA siddha AtmAne paNa kema nahi lAge ? vaLI maraghI pahelI ke iMDuM paheluM ? vRkSa pahelu ke khIja pahelu? tene x" upacAro'pi ca prAyo loke yanmukhyapUrvakaH / daSTatato'vyay: sarvamithameva casthitam / / " zrI yAgibiMduM, zlo, 15 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (640) yogadaSTi murA nirNaya jema kahI zakAtuM nathI ne bane anAdi ja mAnavAnuM prApta thAya che, tema atre paNa karma-AtmAno saMbaMdha anAdi ja saMsiddha thAya che. "jIva pahelo ke kama?-bane anAdi che. jIva pahele hoya te e vimaLa vastune maLa vaLagavAnuM kaMI nimitta joIe. karma pahelA kaho te jIva vinA karma karyA keNe? e nyAyathI bane anAdi che." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI mokSamALA. A anAdi karma vicitra che-aneka prakAranuM che, ane te dravya-bhAva bhedamAM vibhakta thayeluM che. dravya karma te pudgala paramANurUpa, ane bhAvakama te AtmapariNAmarUpa che. rAga-dveSa-moha e azuddha AtmapariNAma te bhAvakama che, ane jJAnAvaraNIyAdi ATha karma te dravya karma che. te ATha karmanI sAmAnya samaja A prakAre - jJAnAvaraNaya eTale AtmAnI jJAna saMbaMdhInI je anaMta zakti che tene AcchAdana thaI javuM te. darzanAvaraNaya eTale AtmAnI je anaMta darzanazakti che tene AcchAdana thaI javuM te. vedanIya eTale deha nimitta sAtA asAtA be prakAranAM vedanIya karma, ethI avyAbAdha sukharUpa AtmAnI zakti rokAI rahevI te. mehanIyakarma eTale AtmacAritrarUpa zakti rekAI rahevI te. Ayukarma eTale akSaya sthiti guNa rokAI rahe che. nAmakarma eTale amUrtirU5 divya zakti rokAI rahevI te. gotrakama eTale aTala avagAhanArUpa Atmika zakti rokAI rahevI te. aMtarAya kama" eTale anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhega ane upabhega zakti rokAI rahevI te." -zrI mokSamALA, pA. 102 A ATha mULa prakRtinA vaLI uttara aneka bheda che. ane tenA baMdhanA cAra prakAra cheH prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha. temAM sthitibaMdha-rasabaMdha kaSAyathI thAya che, ane prakRtibaMdha-pradezabaMdha mana-vacana-kAyAnA yegathI thAya che. te te karmonA baMdha, udaya, udIraNa, sattA, karmaviccheda, ghAti, aghAti vagere aneka sUma prakAre karmagraMtha, paMcAdhyAyI, gomasAra Adi mahAgraMtharatnathI tattvarasike samajavA yogya che. padmaprabha jina ! tujha mujha AMta, kima bhAMje bhagavaMta ? karma vipAke che kAraNa joIne, koI kahe matimaMta padma pacaDi kiI aNubhAga pradezathI, mULa uttara bahu bheda; ghAti aghAti baMdha udaya udIraNa, sartA karmaviccheda...padma"-zrI AnaMdaghanajI. x" yogyatAmantareNAsya saMyogo'pi na yujyte| tA ja tattvamitrevaM taraMgoDathanAvimAna "--zrI yogakhindu ple, 10 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatavamImAMsA: dravya-bhAva kamanI sakalanA (641) A bhAvakarma-dravyakamane paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che rAgAdi bhAvakanA nimittathI jJAnAvaraNIyAdi dravya karmanI utpatti thAya che, ane dravya karmanA nimittathI punaH rAgAdi bhAvakanI utpatti thAya che. Ama eka bIjAnI sAMkaLa dravya-bhAva cakrabhramaNa nyAye cAlyA kare che, ane duSTa anaMtacaka (Vicious circle) karmanI sthApita thAya che. paNa rAgAdi bhAvakama je aTakAvI devAmAM AvesakalanA je aTakAvavuM moTaranI breIkanI jema AtmAnA potAnA hAthanI vAta che te te duSTa cakra ApoApa truTI paDe che, ne karmacakragati aTakI paDatAM bhavacakragati aTakI paDe che. A saMbaMdhI ghaNe sUkSama vivekavicAra zrI samayasAra4, pravacanasAra Adi graMtharAjomAM pradarzita karavAmAM Avyo che,-je mumukSue atyaMta manana karavA yaMgya che. AkRti: 15 bhAvakama karmacaka : bhavacake dravyakama Ama anAdi evA vicitra karmathI utpanna thayela A bhavaraga mukhya-nirupacarita kahyo, tenuM pramANa zuM? ema koI pUche to tene sIdhe, saraLa ne sacoTa javAba e che ke-te sarva prANIone anubhavasiddha che. eTale ke anubhavarUpa prabaLa pratyakSa pramANa atra che. kAraNake tiryaMcAdi sarva prANIone A bhavyAdhi tathA prakAre potAnA anubhavamAM AvI rahyo che, teo janma-jarA-maraNa-roga-zoka-bhaya AdirUpe A bhavyAdhinuM mahAduHkha-vasamI pIDA pratyakSa veThI rahyA che. A janmamaraNAdi ApanAre bhavavyAdhi e kalpanA nathI, paNa sarvane sAkSAta anubhavasiddha "hakIkata che, vastusthitirUpa siddha vArtA che, te pachI AthI vadhAre bIjuM pramANa tavA dUra javAnI jarUra nathI. x " jIvapariNAmahedu kammattaM puggalA pariNamaMti / punarjanmanimitta tadeva nI viparigama - zrI kuMdakuMdAcAryajIta zrI samayasAra. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (642) bhava ane vyAdhinI tulanA-koSTaka 15 alabhya = asAdhya regI dUrabhavya = duHsAdhya rogI Asannabhavya = susAdhya remI sadguru = suvaidya ratnatrayI = auSadha bhavamukta--mukta = vyAdhi mukta jIvarAmI bhava - vyAdhi-mukhya janma maraNu = vikAra mAha = pariNAma rAgAdi= vedanA kama dravya--bhAva-bhavarAga hetu E etanmuktazca mukto'pi mukhya evopapadyate / janmAdidoSavigamAttadadoSatvasaMgateH // 190 // ethI mukta paNa muktanuM, ghaTatuM mukhyapaNuM ja; (kAraNa) janmAdi doSa TaLye ghaTe, adoSatva tenuMja. 190 yAgadaSTisamuccaya a:--ane A bhavavyAdhithI mukta thayelA mukta paNa mukhya ja evA ghaTe che; kAraNake janmAdi doSanA dUra thavAthakI, tenA adeASapaNAnI sagati hoya che. vivecana uparamAM mukhya' evA je bhavavyAdhi kahyo, tenAthI mukta thayelA mukta-siddha paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke pravRtti nimittenA bhAva che. eTale ke janmAdi doSanA dUra thavArUpa kAraNa thakI tenA adoSapaNAnI saMgati che-ghaTamAnapaNuM che. bhavavyAdhi je mukhya-nirupacarita sAkhIta karavAmAM AvyA, te bhajavyAdhimAMthI mukta thayelA mukta-siddha paNa mukhya ja, nirupacarita ja, pAramArthikasat ja hAvA ghaTe che. kAraNa ke pravRttinimitta-tevA prakAre pravRttinuM nimitta-kAraNa jo mukhya mukta paNa hAya tA kAya paNa mukhya hAya, A niyama che. ane ahIM janmAdi mukhya ja doSa dUra thavArUpa kAraNa mukhya che, eTale mukta thavArUpa kArya paNa mukhya che. ane A janmAdi doSanA dUra thavAthI enA doSapaNAnu saMgatapaNuM hAya che. kAraNa ke regayukta sareAgapuruSa regamukta thatAM arAga kahevAya che, vRtti-tamujja--ane A bhavavyAdhithI mukta evA, muddo'va-mukta paNu, siddha, mukhya chopavavate-mukhya ja upapanna che, ghaTe che,--pravruti nimittanA bhAvane lIdhe. ane tevA prakAre kahe che-- nanmAriyoSaninamAtra janmAdi doSanA viJamarUpa-TaLavArUpa kAraNathakI, toSasvayaM te:-te doSavatanA adeSapaNAnI prAptine lIdhe. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : mukta paNa mukhya ja, doSa abhAve adaSa ( 6 43 ) tema janma maraNAdi doSathI yukta sadoSa puruSa te janmAdi doSathI mukta thatAM adoSa ' kahevAya che. Ama doSanA apagamarUpa-cAlyA javArUpa kAraNathI doSavaMtanuM adoSapaNu ghaTe che, mATe mukta' e mukhya ja evA ghaTe che. tAtparya ke-rAga naSTa thatAM kAMi puruSa naSTa thaI jatA nathI, paNa rAgamukta puruSanA sadbhAva ja hAya che; tema bhavarAga naSTa thatAM kAMI puruSa-AtmA naSTa thaI jatA nathI, paNa bhavarAgamukta puruSaneA-mukta AtmAnA sadbhAva ja heAya che. je doSavaMta hAya te tenA doSanA abhAva thatAM adRSa hAya che, tema janmAdi doSavata A AtmA te doSane abhAva thatAM adoSa evA siddhamukta AtmA heAya che. paNu doSa abhAve kAMI adeSa puruSanA abhAva hAtA nathI, tema janmAdi doSa abhAve kAMi adoSa AtmAne abhAva hAtA nathI. jema adASapaNuM e puruSanI deSa-abhAvAtmaka avasthA che, paNa puruSa abhAvarUpa nathI; tema adoSa evuM muktapaNu e AtmAnI janmAdi doSa abhAvAtmaka avasthA che, paNa Atma-abhAvAtmaka nathI. Tu'kAmAM rAga abhAve niraMgI puruSa ja khAkI rahe che, tema bhavarAga abhAveX niraMgI zuddha AtmA ja mAkI rahe che. rAgI puruSa bhAgI AtmA sauMsArI AkRti 16 rega abhAve bharaga abhAve mukta puruSa AtmA = ET A ja ane spaSTa karatAM kahe che: tatsvabhAvopade 'pi tattatsvAbhAvyayogataH / tasyaiva hi tathAbhAvAttadadoSatvasaMgatiH // 191 // te AtmanA sva-bhAvano che upamarda chatAMya, tenA te ja svabhAvanA yAga taNe mupasAya; te ja Atmane upaje, nizce ja tathAbhAva, tethI ghaTe che tehanuM aSatva ahiM sAva, 191 vRtti:-tatvamAnopamalaiMDapa-te AtmAnA svabhAvanA upama chatAM. janmAdi bhAvanA viJame karInedUra thavApaNAe karIne, sattaraIAmAvyota:-tenA tAbhAvyanA yAgathI; eTale tenuM tatsvAbhAvya, tenI sAthe cegathI. te A prakAre--tenA evA prakAranA ja svabhAva che jethI te ja 'tathA' heAya che. ane tethI karInetathaiva hi-tenA ja, tathAmAvA-tathAbhAvathI, janmAdinA tyAgathI, janmAdi atItapaNe bhAvathI, zu ? tA ke--saddoSatvasaMgatiH -tenA adeASatvanI saMgati hAya che. doSavatanI ja adoSatvaprApti hoya che, ema artha che 61 X naSTa vastre yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / naTe svarepheDavyAtmAnaM na naSTa manyate ghuSaH / / " --zrI samAdhizataka. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (644) yogadaSTisamucaya artha - te AtmAnA svabhAvane upamada chatAM, tenA tasvAbhAvyanA-tevA svabhAvapaNAnA vegathI, tenA ja tathAbhAvane lIdhe, tenA adeSapaNAnI saMgati hoya che. vivecana te AtmAne svabhAva upama chatAM, janmAdi bhAvanA dUra thavAthI tene tasvAbhAvya sAthe yoga hoya che; ane tethI karIne tene janmAdi atItapaNe "tathAbhAva" hoya che, eTale tenA adeSapaNunI saMgati hoya che. arthAt delavaMtane adeSapaNAnI prApti ghaTe che. anAdi kALathI A AtmAnA svabhAvane upamanda thayo che-kaccaraghANa nIkaLI gayo che. vibhAvanA AkramaNathI te svabhAva kacarAI gayo che, dabAI gayo che, gherAI gayuM che, AvRta thayo che, paNa mULa nAza nathI pAme. nija svarUpanA jJAnasvabhAva upamanda dazana-caraNarUpa svabhAva dharmanA viyege che ke tene vibhAvarUpa adharma vaLagyo che, to paNa vastune je svajAti svabhAva che, tene kadI samULago abhAva thato nathI. mAtra thAya che eTaluM ja ke-para vibhAvane anugata-anusaratA evA cetanathI te kameM karIne avarAya che-DhaMkAI jAya che. arthAt AtmA paravaturUpa vibhAvane anusaryo, tethI te karmathI avarAyo che. svabhAvarUpa "svadharma cheDI, te vibhAvarUpa "para dharma ne anusaryo. tethI karmarUpa bhUtanA vaLagADathI te paradharma tene saMsAra paribhramaNa duHkhavaDe karIne kharekhara ! "bhayAvaha" thaI paDayo che! "vadharmo macAvaDA A para e je vibhAva che, te paNa naimittika arthAta nimittathI utpanna thanAro hoI saMtatithI anAdi che, ane tenA nimittarUpa je parabhAva che-te viSayasaMgAdika che, te saMge karIne sAdi che. Ama viSayAdirUpa parabhAvanA nimittathI rAgAdi vibhAvarUpa adhama upaje che, ane tethI zuddha svabhAvarUpa dharmathI bhraSTa thaI AtmA saMsAramAM rakhaDe che ne parabhAvane kartA thAya che. Ama parabhAva-vibhAvathI AtmAnA svabhAvane upamada thAya che-kacarAvApaNuM thAya che, abhibhUtapaNuM-dabAI javApaNuM thAya che. (juo pR. 494). "vastu svabhAva svajAti tehane, mUla abhAva na thAya; para vibhAva anugata cetanathI, kameM te avarAya."--zrI devacaMdrajI. cetana je nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva varte nahiM nija bhAnamAM, kartA kamaM prabhAva."--zrI Atmasiddhi. jema paracakranA AkramaNathI puramAM upamada-upaplava macI rahe che, aMdhAdhuMdhI (chaos) phelAI jAya che, sva-parane bheda parakhAtuM nathI, ne arAjakatAthI sarvatra bhayanuM sAmrAjya vyApI jAya che, tema vibhAvarUpa paracakranA AkramaNathI Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatanavamImAMsA: ravabhAvaupama, "tathAbhAvathI adeSapaNuM (645) vibhAva paraca- caitanya-puramAM upamada thAya che, upaplava mace che, aMdhAdhuMdhI vyApe che, kathI upaplava sva-parano bheda parakhAte nathI, sva-paranI seLabheLa-goTALo thaI jAya che, ane cetana rAjanA "padabhraSTapaNAthI arAjaktAne lIdhe sarvatra bhayanuM sAmrAjya jAmI jAya che! Ama vibhAvarUpa adharmanA sevanathI, svasthAnathI cuta thayelo ThekANAM vinAne, svarUpapadathI bhraSTa e A AtmA caturgatimaya saMsAramAM rakhaDe che, ne janmamaraNAdi anaMta duHkha bhogave che. AvA A svarUpa-padabhraSTa cighana AtmAne punA jyAre janmAdi bhAvanA vigame karIne tasvAbhAvya sAthe arthAta tenA pitAne svasvabhAva paNa sAthe "ga" thAya che, tyAre tene tathAbhAva hoya che. eTale ke tene je mULa svabhAva che, tathA prakArano tasvAbhAvya bhAva tene upaje che. Ama AtmA jyAre pratikramaNa karI-pIchehaTha karI sAthe yoga mULa asala sahaja tathAbhAvarUpa svarUpasthitine bhaje che, vibhAvarUpa para dhara" choDI daI nija svabhAvarUpa gharamAM Ave che, tyAre tene janmamaraNAdirUpa saMsAra virAma pAme che, ane svabhAvasthitirUpa mokSa pragaTe che, ne nija ghara maMgalamALa' thAya che. "Atamaghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re." (devacaMdrajI). ane Ama tathAbhAva arthAt je mULa svabhAva che te bhAva thavAthI ja tenuM aSapaNuM ghaTe che, te janmAdi dezavaMta maTI adeSa bane che. kAraNa ke svabhAva upamanda karanArA vibhAvarUpa doSathI te deSavaMta ho; te vibhAva deSa TaLavAthI tene tathAbhAvathI svabhAva upama thato aTakyo, eTale te adoSa thayo, jevo hato adeSapaNuM te rahyo. svabhAva padathI-pitAnA ThekANAthI bhraSTa thayo-kho e teno doSa hatuM, svabhAvamAM Avyo eTale te deSa TaLe, ane svabhAvapadamAM sthiti thavAthI-"ThekANe AvyAthI te adeSa thayo -rogIno raMga TaLatAM jema te arogI hoya che tema. tAtparya ke-adeSa hatAM, te tathAbhAvayukta hoya che, arthAta svasvabhAvapaNAnA yogathI je asala sahaja svabhAve-sahajAnmasvarUpe hatuM te hoya che. Ama kharekharA-mukhya evA janmamaraNAdi ApanArA svabhAva5mardarUpa vibhAvadeSa mukhya hate, e jema kharI vAta che, tema vibhAvedeSa TaLI svabhAvamAM AvyAthI te " adaSa" thaye. e paNa tevI ja kharekharI mukhya vAta che. mATe adoSa" evo A svabhAva mukta AtmA mukhya che, kharekharo che, nirupacarita che, paramArthasatu che, ema A uparathI sAbita thayuM. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (646) yogadakTisamucaya AkRti 17 svabhAvoparTathI doSathI sadoSa (. puruSa AtmA ) vibhAva oNSayukta AtmA svabhAvapamada-vibhAva doSa abhAve dau abhAve nirdoSa ( purUSa svabhAva 2thata AtmA, ] adoSa ane A Ama aMgIkAra yogya che te kahe che - svabhAvo'sya svabhAvo yanijA sattaiva tattvataH / bhAvAvadhirayaM yukto nAnyathAtiprasaGgataH // 192 // svabhAva tasa svabhAva che, tatvathI nija sattA ja bhAvAvadhi A anyathA, atiprasaMgathI nA ja, 192 artha -A AtmAno svabhAva te svabhAva che, kAraNa ke tatvathI nija sattA ja svabhAva che. A svabhAva bhAvAvadhi (bhAvanI avadhi paryata) yukta che, anyathA nahiM,atiprasaMgane lIdhe. vivecana A AtmAne svabhAva te svabhAva che, ane paramArthathI-tatvathI je nija sattA ja te svabhAva che. A je svabhAva che te bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke bhAvanI avadhimaryAdA paryata ja yukta che, -nahiM te yukta nathI, kAraNa ke atiprasaMga deSa Ave che. uparamAM AtmAnuM svabhAvamAM AvyAthI adoSapaNuM hoya ema kahyuM, te svabhAva eTale zuM? tenI spaSTa maryAdA atra batAvI che. A AtmAne "sva bhAva" te svabhAva che. arthAt paramArthathI-tatvathI je prakAre nija sattA che, te svabhAva che. je prakAre vRttiH -svamAvoca-A AtmAne svabhAva, svamAva:- svabhAva che, catta-kAraNa ke, zuM kahyuM ? te ke-nikottara tarataH-nija sattA ja tatvathI, paramArthathI, mAvAvahiM yuro-A hamaNAM ja kahyo te svabhAva bhAva avadhivALA yukta che; nAnyathA-anyathA yukta nathI. zA kAraNathI ? te ke atiprasAraatiprasaMgane lIdhe. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakatatattvamImAMsA svabhAva-maryAdA dhama', nija sattA nija bhAvathI re' AtmAnI svarUpa sattA che, je prakAre AtmAnuM zuddha sahaja AtmasvarUpa che, te prakAre svanuM bhavana-hovuM te svabhAva che. nija svarUpe tevuM te "svabhAva che. (juo ka pR. 75 phUTaneTa ). ane A svabhAva paNa bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke jeTalI sva bhAvanI avadhi-maryAdA che, teTalI avadhi-maryAdA paryata ja svabhAva ghaTe che, -nahiM ke anya prakAre. zuddha cetanabhAvamAM hovuM-vartavuM e AtmAnI svabhAva-maryAdA che, svabhAva- e ja ene "maryAdA dharma" -marajAda che. eTale zuddha cetana maryAdA dharma? bhAvamAM vatte te ja "svabhAvamAM Avyo kahevAya, nahiM te nahi. kAraNa ke svabhAva maryAdAmAM arthAt zuddha cetanabhAvamAM na vattatAM, parabhAva-vibhAvamAM varte, te te svabhAvamAM vanya na kahevAya, ne vatye je kahIe to atiprasaMga doSa Ave; kAraNa ke zuddha dravyanuM je svarasabhavana te ja svabhAva che, ane je te anya dravyarUpa thAya to te ene svabhAva nathI, paNa vibhAva ja che. tAtparya ke-jema che tema, jeTalI che teTalI svabhAvanI avadhimAM-maryAdAmAM hovuMnija sattA nija vartavuM, tattvathI nija sattAe sthiti karavI, te ja svabhAva che. te svabhAva bhAvathI re" maryAdAmAM na levuM-na vartavuM te svabhAva nathI, paNa vibhAva che, parabhAva che. ane A je svabhAvamAM hovuM-vattavuM te ja adoSa evuM muktapaNuM che; "nija bhAvathI nija sattA" e ja anaMta guNanuM sthAna evuM zuddha siddhapaNuM che. ane tene je pAmyA che te ja parama nirdoSa mukta, siddha evA "devacaMdra" jinarAjajI che. "nija sattA nija bhAvathI re, guNa anaMtanuM kANuM...jinavara pUje devacaMdra jinarAja re, zuddha siddha sukhakhANa..jina- "-zrI devacaMdrajI A ja kahe che- anantarakSaNAmUtirAtmamUda thaze tuA. tayAvirodhAnnityo'sau syAdasanvA sadaiva hi // 193 // AgalI pAchalI kSaNe, AtmA taNe abhAva; je mAne che tehane, ahiM lekamAM sAva; te ja mAnyatA sAthamAM, virodhabhAva vinA ja hoya nitya te AtamA athavA asat sadAja. 193 --- vRtti-banattAkSamUri-anaMtarakSaNe abhUti-abhAva, pUrva-pazcAta kSaNe abhUtiabhAva, ema artha che, kAmamUte ratha su-jene ahIM AtmabhUta che, je vartamAnanI athavA vAdInI AtmabhUta che, tene deSa che che -te sAthe. te anaMtara kSaNa abhUti sAthe, virodhA-avireSarUpe kAraNa thakI, vartamAnabhAve karIne zuM ? te ke-nityogasau-nitya e te vartamAna hoya 'tadUta nA tadrAvAva, "sadA tabhAva thakI tata hoya " eTalA mATe. pakSAntara kahe che-ghasavA laiva 6i-athavA sadaiva asat hoya-te anaMtara kSaNeamati sAthe avirodhathI tenA prastapaNAne lIdhe. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (648) gadaSTisamuccaya artha - anaMtara kSaNe abhUti ahI jene (vartamAnane vA vAdIne) AtmabhUta che, tene tenI sAthe avirodhathI te vartamAna nitya heya, vA sadaiva asata ja heya. vivecana anaMtara arthAta AgalI-pAchalI kSaNe abhAva-nahi hovApaNuM, e je vartamAnavAdInA abhiprAye AtmabhUta che, arthAta AtmAne je AgalI-pAchalI kSaNe abhAvarUpanahiM hovArUpa mAne che, mAtra vartamAna kSaNe ja bhAvarUpa-hovArUpa mAne che, tene aneka deSa Ave che. te AgalI-pAchalI kSaNe abhAva sAthe tenA vartamAnabhAvane avireAdha che, tethI te vartamAna (1) kAM te nitya hovo joIe, ane (2) kAM te sadAya asat ja avidyamAna ja hovuM joIe,-Ama A be pakSa ane saMbhave che. A banne pakSa dUSita che, ane tethI kSaNikavAdane mata khaMDita thAya che. te A prakAre - (1) kSaNikavAdI ema mAne che ke AtmAdi vastu kSaNasvarUpa che, AgalI-pAchalI kSaNe avidyamAna-abhAvarUpa che, mAtra vartamAna kSaNe ja vidyamAna-bhAvarUpa che. A mata - jenA AtmabhUta che, tene potAnA AtmA upara ja A ghaTAvIe te vadanAre te Ama virodha Ave che :-AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che evI tenI kSaNika nahiM" mAnyatAnI sAthe aviredhane lIdhe, vartamAna bhAve te te pite che. kAraNake AgalI-pAklI kSaNe ja nahiM hovApaNuM te kahe che, eTale te benI vaccenI vartamAna kSaNe te tenuM vidyamAnapaNuM-vattamAnapaNuM te svIkAre che. Ama je vartamAnabhAve vartamAna che, te nitya have joIe, kAraNake "sadA tadbhAva thakI tadvata' te bhAvavaMta hoya ema niyama che. arthAta je je bhAvavALe hoya te taddabhAvathI sadA te bhAvavALo hovo joIe. eTale vartamAna bhAvavALe te sadA vartamAna bhAvavaMta have joIe. arthAt te nitya hovo joIe. ane Ama nitya pakSanI siddhi thatAM, kSaNikavAda UDI jAya che. (2) vaLI AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che ema je jANe che ne kahe che, te pite je AgalI-pAchalI kSaNe vidyamAna na hoya, te tema kema jANI-kahI zake vAra? eTale te pote je vartamAna kSaNe vidyamAna che, te AgalI-pAchalI kSaNe paNa vidyamAna hovo ja joIe. Ama je vastu kSaNika che ema jANI vade che, te vadanAre pote kSaNika nathI, ema anubhavathI nizcaya jaNAya che. (juo pR. 81, AtmasiddhinI gAthA). tAtparya ke AtmA kSaNika nahi, paNa nitya che.-eTale vAdIe kAM te nitya pakSane svIkAra karavo joIe, ane kAM te pitAnA vartamAna kSaNe paNa vidyamAnapaNAno pakSa choDI de joIe. ane ema je kare te te sadAya asat ja-avidyamAna ja thaI paDe ! kAraNake teonA mate AgalI pAchalI kSaNe te abhAvarUpa che, ane Ama vartamAna kSaNe paNa je na hoya, te te sadAya abhAvarUpa ja hovAthI sadAya asata ja hoya, avidyamAna ja hoya. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suktatattvamImAMsA : kSaNikavAdanu enA ja nyAye khaMDana (649) vamAna kSaNe paNa te sat nahi rahe. ane te vadanArA kSaNikavAdInuM peAtAnuM astitva nahi rahe ! eTale tenA vAda ja kayAMthI ubhA raheze ? ema AgaDhI-pAchaThThI kSaNe AtmAnA abhAva mAnanArA kSaNikavAda kSaNabhara paNa TakI zakate nathI. 5 pAkti mAtranA parihArAthe kahe che-- sa eva na bhavatyetadanyathA bhavatItivat / viruddhaM tanayAdeva tadutpattyAditastathA // 194 // ' te ja che na' e 'anyathA, te che' enI jema; viruddha tasa nyAye ja-tasa, utpatyAdithA~ tema, 194 ' artha :-- te ja nathI heAtA ' -A ' anyathA DhAya che'-enI jema viruddha che; tenA nyAyathI ja tadutpatti Adine lIdhe tathAprakAre viruddha che. vivecana abhAva ja' e bhAva sUcave che, 1 matti -nathI hAtA e te ja nathI hAtA ' e ' anyathA mavatti te anyathA hAya che enI peThe, viruddha che, virAdha pAme che. tenA peAtAnA nayathI ja-nyAyathI ja Ama che. kAraNa ke te kSaNivAdI 'te ja anyathA bhavati--anyathA thAya che,' ema kahe Ama kahe cheH te anyathA kema hAya ? jo anyathA hAya, te te kema hoya ? " ane A nyAya te ja bhAva na matti' nathI hotA, emAM paNa samAna ja che. te A prakArejo te ja che, teA te 6 mati' kema ? nathI heAtA kema ? ane je abhavat * che-che nahiM, teA te ' bhAva ' kema ? ema A viruddha che. abhAvAtpatti Adine lIdhe A tathA prakAre-tevA prakAre viruddha che. " la kSa' te sUcave che. eTale te ja bhAva abhAva-A viruddha vRtti:--sa ztra-te ja ema bhAva parAmaza' che, ane 1 mati-nathI hotA,--ema abhAva abhidhAna che, tAt--A zuM! to ke--AnyayA mavattotiya--'anyathA bhavati'-anyathA hoya che enI jema, ema nidarzana che, vistR--viruddha, vyAhata che, sannAdeva-tenA naya thakI ja, tenA nyAyathI ja. kAraNa ke te 'te ja anyathA thAya che' ema kahyuM Ama kahe che--prema anyathA thAya? jo anyathA thAya, to te kema ?' ane A te ja nathI. hai|tA'-emAM atre paNa samAna ja che. te A prakAre:--jo te ja che, tA te kema '6 matti'na hoya ? abhavatpaNAthI--na hovApaNAthI te kema ? evA prakAre viruddha che. ammuccaya kahe che-tadutvacAvitaH-tenI utpatti addi thakI, abhAveAtpatti Adi thakI, tathA tevA prakAre viruddha che, Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (650) gadaSTisamuccaya AkRti: 18 bhAva abhAva? kSaNikavAdI { bhAva abhAva * bhAva abhAva | no abhAva bhAva ( abhAva bhAva ? ahIM kSaNikavAdI je yuktithI potAnA matanuM samarthana kare che, te ja yuktithI te kSaNika matanuM khaMDana zAstrakAra maharSie kuzaLa nyAyazAstrInI jema ajaba kuzaLatAthI na karI batAvI, vAdInI dalIla vAdInA mukhamAM pAchI ApI che, tyAre enA ja nyAye tene niruttara-mauna rahevA zivAya chUTake nathI. te A prakAre -pUrva enuM khaMDana kSaNe je bhAva che, te ja uttara kSaNe paryAyAMtara pAmI anyathA hoya che "anyathA bhavati,' ema kAI kahe che. tyAre kSaNikavAdI A pramANe dalIla karI tenuM khaMDana kare che-"te anyathA kema hoya? je anyathA hoya, te te kema hoya? arthAt te bhAva bIjA prakAre kema hoya ? ane bIjA prakAre hoya te te bhAva kema hoya? mATe anyathA bhavati-te bhAva anyathA hoya che te ghaTatuM nathI." have e ja nyAye, AgalI-pAchalI kSaNe che te ja vartamAna kSaNe nathI ema mAnI, "s a = mavatti' -te ja che nahiM, ema je kSaNikavAdI kahe che, te paNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke te ja e bhAva-hovApaNuM batAve che, ane "che nahi' e abhAva-nahiM hovApaNuM batAve che. Ama eka sthaLe bhAva-abhAva paraspara viruddha che. kAraNa ke te ja bhAva che, te te kema na bhavati -kema nathI hota ? ane je te abhavat che-che nahi, te te bhAva kema? arthAta je "bhAva" che te "na bhavati" kema? ne je "na bhavati' che te "bhAva kema...? Ama A viruddha che. mATe te ja nathI hete e kSaNika pakSa ghaTatuM nathI. vaLI vartamAna kSaNe ja "bhAva"ne kSaNikavAdI svIkAra kare che, paNa AgalI-pAchalI kSaNe te "na bhavati" te nathI hota-abhAva che ema te kahe che. temAM paNa aneka virodha Ave che, kAraNa ke pUrva kSaNe na hoya, te vartamAna kSaNe heya, te asat utpAda thaye, arthAta abhAvamAMthI bhAvanI utpatti thaI, A deSa che. tema ja vartamAna kSaNe hoya te uttara kSaNe na hoya, te sata vinAza thayo, arthAta bhAvamAMthI abhAva thaye, A paNa pragaTa doSa che. ItyAdi aneka virodha atra Ave che. (juo . phUTaneTa pR. 81) AnA bhAvana arthe ja kahe che- sato'sattve tadutpAdastato nAzo'pi tasya yat / tannaSTasya punarbhAvaH sadA nAze na tatsthitiH // 195 / / kRttiH -so-satanuM, bhAvanuM, ala-asatva mAnavAmAM AvyuM ('sa va mavati' te ja nathI hate" e vacanathI.) zuM ? to ke tadubhaH -tene utpAda, eTale asatvane utpAda thaze,-kAdAcitkapaNAthI (kadAcita hevApaNAne lIdhe). to-tethI karIne, te utpAdane lIdhe, nAro itaca-te asattane nAza paNa thaze. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suktatattvamImAMsA; kSaNikAdamAM asata utpAda Adi doSa (651 ) satanuM pasaNuM sate,-utpatti tasa hoya; tethI tehu asattvane, ahi nAza paNa joya; ne tethI karI nakhanA, upaje punarsAva; athavA nAza sadA kale, sthiti na tenI sAva, 195 artha :--sattuM asattva-asatApaNuM mAnavAmAM Avye te asattvane-asatapaNAnA utpAda thaze, tethI karIne te asattvanA nAza paNa thaze; teTalA mATe naSTa asattvane punarbhAva thaze, ane sadA nAza mAnye tenI sthiti ja nahi hoya. vivecana 'lava nA mati:'-- te ja nathI hAtA ' e vacana uparathI sattuM-bhAvanuM asattva-abhAva mAnavAmAM Avye, kavacit hAvApaNAne lIdhe asattvaneA utpAda thaze, ane te utpAdane lIdhe te asattvaneA nAza paNa thaze kAraNa ke je utpattivALuM heAya te anitya heAya' evA niyama che. ane tethI karIne naSTa evA asattvanA te ja rUpe punaHrbhAva thaze, kAraNa ke asattvanA vinAzanI anyathA anupapatti che, arthAt khIjI koi rIte ghaTamAnapaNuM nathI. have nAza teA nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUpazcAt-AgaLapAchaLa avasthita ja che, ema kAI kahe tA e AzakIne kahe che--sadA nAza jo mAnavAmAM Ave te tenI sthiti ja nahi hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme. asat utpAda Adi doSa 'te ja nathI heAtA' e vacananA AdhAre jo sattuM asatpaNuM mAnavAmAM Ave, bhAvanuM abhAvapaNuM mAnavAmAM Ave, te asatnI utpatti thaze, abhAvane udbhava thaze. eTale je vastunuM mULa astitva ja che nahi, te navI AvIne kAMtA sadA sat utpanna thaze, abhAvamAMthI bhAva upajaze, zUnyamAMthI jagat pedA thaze ! kAMtA sadA asat Ama AkAzapuSpa, zazazRga, athavA vadhyAsuta ke jenuM astitva ja che nahiM, te ApameLe AkAzamAMthI ubhA thaze ! Ama A asat utpAda pratyakSamAdhita che, aneka prakAre doSayukta che. (1) tathApi dhAro ke asat utpAda thaze, te te asane nAza paNa sAthe AvIne ubhA raheze. kAraNa jenI utpatti hAya tenA nAza paNa hoya ja evA niyama che. tethI asattvane vinAza thaze, te asattva paNa UDI jaze. eTale naSTa evA asattvanA te ja rUpe punaHrbhAva thaze, kAraNa ke asattvanA vinAza . 8 'cavuttimattanitya ' je utpattivALuM heAya te anitya hoya, eTalA mATe. carje kAraNathI, jethI karIne. ema tat tethI karIne, nadasya-naSTatA, asattvanA, punarmAtra:-te ja rUpe punA~va thaze,te asattvanA vinAzanI anyathA anupapattine lIdhe (te asattvane vinAza khIjI kAI rIte nahi ghaTe mATe). have nAza tA nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrva-pazcAt avasthita ja che' e smAza'kIne kahe che-savA nAro-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM, zuM? tA ke sthitti:--tenI sthiti nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme che. Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) yogadarisamucaya bIjI kaI rIte ghaTaze nahiM. Ama satva ja raheze, satapaNuM ja raheze, vastu sadA satasvarUpa ja sAbita thaze, mATe tame mAneluM satanuM asatva ayukta che-mithyA che. (2) eTale sakaMjAmAM Avela vAdI muMjhAIne satavinAza pakSane pakaDIne kahe che kenAzAtmaka bhAvane lIdhe AgalI-pAchalI kSaNe nAza te che ja ema ame paNa mAnIe chIe. tyAre teno javAba Ape che ke-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM tenI sthiti ja nahi hoya. tame kaho cho te vivakSita kSaNe paNa tenuM astitva ja nahiM rahe, eTale tame mAneluM sata sadA asat ja thaI paDaze. Ama satanuM asattva mAnavAthI (1) asata utpAda- abhAva bhAva thaze, (2) eTale asatva vinAza thaze arthAta abhAva bhAvane abhAva thaze, (3) eTale ke bhAvane te ja rUpe punarbhava thaze. arthAta bhAva bhAva thaze, vastu sadA bhAvarUpa ja siddha thaze. athavA-satavinAza mAnavAthI vastu sadAya abhAvarUpa siddha thatAM, kyAreya paNa tenI sthiti nahi hoya. AkRti H 19 | i0 0 0. bhAva bhAva bhAva [ abhAva utpAdaabhAva nAza ] kSaNikavAdI { abhAva abhAva abhAva abhAva [ sadA nA] X lAva x x x sa kSaNasthitidharmA ced dvitIyAdikSaNe sthitau / yujyate hyetadapyasya tathA coktAnatikramaH // 196 // kSaNasthiti dharma yuta vaLI, jo mAne te nAza; te dvitIya Adi kSaNe, hetAM sthiti ja tAsa: kSaNasthiti dharmakapaNuM, e ja yukta enuMya; ane tema te je kahyuM, te yathArtha badhuMya, 1960 artha :-te nAza kSaNasthiti dharmavALe che ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate, A adhikRta bhAvanuM A kSaNasthitidharmakapaNuM yukta che, ane ema sate uktane anatikrama heya che, arthAta je kahyuM tenuM ullaMghana thatuM nathI. vivecana te nAza je kSaNasthiti dharmavALe bhAva ja che, ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate A prastuta bhAvanuM kSaNasthitidharmakapaNuM paNa yukta che, ane ema sate uparamAM kahelI vAtanuM ullaMghana thatuM nathI. vRtti:-sa: te nAja, kSatiSa jeta-je kSaNasthitidharmavALe bhAva ja che, A AzaMkAne kahe che-hUitIyAkSike citau-dvitIya Adi kSaNe sthiti sata, zuM? to ke-purAte hetari-A paNa yukta che, kSamusthitidharmakapaNuM paNa yukta che, baca-AnuM, adhikRta bhAvanuM, tathA 2-ane tevA prakAre, ema sate, sAratima -uktane anatikrama che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutatatvamImAMsA : kAM to sadA sthiti, kahe sadA asthiti | (53). uparanA lekamAM kahyuM ke-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahi rahe, eTale kSaNikavAdI kahe che ke-te nAza kSaNasthiti dharmavALo che. tene javAba ApatAM zAstrakAra kahe che-(1) bIjI vagere kSaNe paNa A kAM te sadA tame je kSaNasthitidharmapaNuM kaho cho te ghaTe che, eTale bIjI vagere sthiti kA te kSaNe paNa A kSaNasthitivALe dharma AvIne ubho raheze. ema anaMta sadA asthiti kSaNa paryata cAlyA ja karaze, te pachI kSaNasthiti dharma vinAnI khAlI kaI kSaNa haze? e batAve. arthAta anavakAza evI trikALa sthiti ja prApta thaze. Ama vastunI akhaMDa sthiti siddha thatAM kSaNikapaNuM kyAM raheze? (2) athavA ema je kaho ke nAza kSaNasthitidharmavALe-kSaNabhara rahenAra che, te pachI bIjI vagere kSaNe paNa te kSaNasthitivALo nAza prApta thaze. eTale tame mAnelA kSasthiti dharmavALA nAza vinAnI khAlI-avakAzarUpa evI kaI kSaNa haze? te kahe. evI eka paNa kSaNa nahi hoya ke jyAre nAza nahiM vartate hoya, athAt sadAya nAza ja prApta thaze, ane vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahiM rahe. Ama kAM te sadA sthiti-sapaNuM ja prApta thaze, ane kAM te sadA asthiti-asatpaNuM ja prApta thaze, eTale kaI paNa rIte tamAre kSaNikavAda kSaNa paNa Takaze nahiM. ane Ama uparamAM je kahyuM hatuM te badhuMya barAbara ja che, ema atre puSTi maLe che. kevA prakAre? te kahe che - kSaNasthitau tadaivAsya nAsthitiyuktyasaMgateH / na pazcAdapi setyevaM sateo'sattvaM vyavasthitam // 197 // kSaNasthiti tyAreja ehanI, asthiti nahi yukta; na pachI paNa asthiti te, ema vyavasthita ukta, atha -kSaNasthiti sate, tyAre ja A vivakSita bhAvanI asthiti nathI,-yuktinI asaMgatine lIdhe, ane pachI paNa te asthiti nathI -evA prakAre sanuM asatva vyavasthita che. vivecana kSaNasthiti sate tyAre ja-vivakSita kSaNe A vivakSita bhAvanI ja asthiti nahi jUttiH-kSaLasthitaukSaNasthiti sata, tadaivatyAre ja, vivakSita kSaNe, ca-gAnI, vivakSita bhAvanI ja, nAsthiti -asthiti nathI. zA kAraNathI? te ke-yuvacaraMjate-yuktinI asaMgatine lIdhe, sAre ja asthitinA virodha thakI, evA prakAre yukti che ja pApa-pachI paNa-ditIya kSaNe paNa nahi, te asthiti nathI, yukti asaMgati thakI ja. 'sAre avasthitimAM tenI asthitinA virodha thakI." -evA prakAre mukita che. sUtreuM evA prakAre, karoDarva-satanuM asatya vyavasthita che. ane tethI karIne satanA asavamAM tenA utpAda ItyAdi anuva ja che. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (654) yogadisamuccaya DAya; kAraNake nahi te tyAre ja asthitine virodha Ave, ema yuktinI asa`gati hAya. pachI paNa dvitIya kSaNe paNa te asthiti nahi. hAya, yuktinI vivakSita Adi asa'gatine lIdhe ja. ' tyAre avasthitimAM tenI asthitinA virAdha che'-- kSaNe na asthiti e prakAre yuktinI asaMgati hAya che mATe. evA prakAre sattu asattva vyavasthita che. ane tethI karIne toDasarave tanuAva: 'sattu asattva sate tenA utpAda ityAdi anuvartta ja che. AgalA eAkamAM nAza kSaNasthitidhama vALA che, ityAdi kahyuM, tenuM atra spaSTIkaraNu karyuM" che. ( 1) bhAvanI kSaNasthiti veLAye tyAre ja-amuka cAkkasa vivakSita kSaNe te vivakSita bhAvanI asthiti nahi hoya, arthAt sthiti ja hoya. kAraNa ke nahi te yuktinI asagati thAya. jyAre sthiti che tyAre asthitine virodha che, arthAt jyAre sthiti hoya tyAre asthiti hoya nahi~ e pramANe yukti che, te ghaTe nahi. eTale vastu jo kSaNasthiti dharma vALI hoya teA vivakSita kSaNe vivakSita bhAvanI sthiti heAvI ja joie. (2) ane pachI paNa khIjI kSaNe paNa tenI asthiti nathI, kAraNa ke nahiM te yuktinI asati thAya; 'tyAre avasthitimAM asthitinA viredha Ave che' e prakAre yuti che, tenI asa'gati thAya; arthAt jyAre avasthiti hoya tyAre asthiti hoya nahi, e prakAre yukti che, te ahIM ghaTe nahi' eTale bIjI kSaNe paNa prastuta bhAvanI asthiti nathI, paNa sthiti ja che. ema aparApara kSaNa mATe samajavuM. sthiti eTale prastuta bhAvanI trikALa sthiti siddha thaI -Ama sattuM asattva sate asattva utpAda vagere je kahyuM hatuM, te khadhuMya kharAkhara ja che, ema sAbita thayu' eTale kSaNikavAdIe mAnelA kSaNika evA sat svarUpanu asattva sthApita thayuM; arthAt asatapaNuM-asatyapaNuM mithyApaNuM pUravAra thayuM. Ama sathA kSaNikavAda asat che. / iti ekAnta anityapakSa nirAkaraNam / nitya pakSane adhikRta karI kahe che-- bhavabhAvA nivRttAvapyayuktA muktakalpanA / ekAntaikasvabhAvasya na hyavasthAdvayaM kvacit // 198 // bhavabhAvaneAya jo vaLI hAya nahiM abhAva; mukta bhAvanI kalpanA, tA ghaTe nahi...ja sAva; kAraNa ke ekAntathI jenA eka svabhAva; tenA kadIya hAya nA, hraya avasthA bhAva, 198 vRtti:-mavamAvAnivRttavavi-bhavabhAvanI anivRttimAM paNu, ekAnta nitmatAmAM paNu, zuM? tA ke--yuhA muddaRvanA-AtmAnI muktikalpanA ayukta che. kema ayukta che? te ka-jAtteja svamAvaya-ekAnta eka svabhAvanuM,-apracyuta anutpanna sthira eka svabhAvatAnuM sa~di-kAraNa ke nathI, jAya dUrya-avasthAta,--sa MsArI ane mukta5, cit--kavacit ,-ekAMta ekasvabhAvapaNAnA virAdhane lIdhe. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtatvamImAMsA : kSaNikavAda asata, ekAMta nityamAM mokSa nahiM ghaTe artha -bhavabhAvanI anivRttimAM paNa muktakalpanA ayukta che, kAraNa ke ekAMta eka svabhAvanI kavacita be avasthA hAya nahiM. vivecana bhavabhAvanI - saMsArabhAvanI anivRttimAM paNa, arthAt ekAnta nityatA mAnavAmAM AvatAM paNa, AtmAnI muktakalpanA ayukta che. kema ayukta che ? te ke ekAMta eka svabhAvanuM avasthAdvaya kadI heya nahiM; arthAt apracuta, anutpanna, ekAMta nityamAM sthira e jene ekarUpa svabhAva hoya, tene saMsArI ne mukta evI mokSa nahiM ghaTe be avasthA kadI hoya nahi, kAraNa ke tema te tenA ekAMta eka svabhAva5Nune virodha Ave. uparamAM kahyA pramANe ekAMta abhAvarUpaanitya pakSamAM jema mekSa ghaTatuM nathI, tema ekAMta bhAvarUpa nitya pakSamAM paNa mekSa ghaTate nathI. kAraNa ke bhavabhAva-saMsArabhAva hoya, te nitya pakSanA abhiprAye tenI kadI nivRtti thaze nahiM, eTale sadAya bhavabhAva ja-saMsArabhAva ja rahyA karaze, ane AtmAnI kadI paNa mukti thaze nahi. Ama ekAMta nitya pakSamAM muktakalpanA ghaTatI nathI, kAraNa ke ekAMte eka svabhAvarUpa je hoya, tene kadI paNa be avasthA hoya nahi. ekAMta nitya pakSanA abhiprAya pramANe apracuta, anutpanna, sthira, eka svabhAvarUpa hoya te nitya che. eTale ke je svarUpathI pracuta-bhraSTa nahiM hovAthI apracuta che, utpanna nahiM thatuM hovAthI je anutpanna che, sadA sthiratAvALuM hovAthI je vidhAtmaka sthira che, ane advitIya evA ekasvabhAvavALuM hovAthI je ekarUpa nitya vyAkhyA che,-te nitya evuM sat che, ema teonI "nitya zabdanI vyAkhyA che. " zakatrutAnunarthika sa' -A teonI mAnyatA pramANe bhAva-varatu nitya heI, sadA sthira ekasvabhAvarUpa hoya che, te ja pramANe jema che tema sadA avasthita rahe che, eTale temAM koI bIjo pheraphAra ke pariNAma ke avasthAtara ghaTatuM nathI; ane Ama tenI sadA jema che tema eka ja avasthA rahe che, bIjI avasthA saMbhavatI nathI. nahi te tenA ekAMta ekasvabhAvapaNAne virodha Ave. eTale je saMsArabhAva haze te sadAya saMsAra bhAva ja raheze. temAMthI kadI paNa muktapaNArUpa bIjA bhAvano avasthAne saMbhava nahi ja thAya. Ama ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa muktapaNuM ghaTaze nahiM, ane "muktapaNuM" e kalpanA mAtra thaI paDaze ! ane A mukti mATe yogamArga paNa "kalpane mAtra bhadraka" thaI paDaze ! arthAt ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa gamArgane saMbhava ja nahiM rahe. (juo . pR. 80) Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (656) tadabhAve ca saMsArI muktazceti nirarthakam / tatsvabhAvopamardo'sya nItyA tAttvika iSyatAm // 199 // yogadRSTisamuccaya ane e avasthA taNA, hotAM ema abhAva; sasArI ne mukata e, kathana nika sAva; tethI eka svabhAvathI, bIjA taNA abhAva; nyAyathI tAttvika mAnavA, e ja iSTa che bhAva. 199 aH--ane te avasthAyanA abhAve sa'sArI ane mukta ema kahevu' nira ka thaI paDaze. tethI A AtmAnA svabhAveApama nyAyathI tAttvika mAnya karo. vivecana ane uparamAM kahyuM tema te avasthAdrayanA abhAve sasArI ane mukta, ema A niraCka ja zabdemAtra ja thai paDaze, kAraNa ke arthAMnA ayAga che. tethI karIne tathAprakAre A AtmAnA svabhAvApama nItithI-nyAyathI tAttvika-pAramArthika mAne e ja ISTa che. A svabhAvApama tadantarathI tantaranA dUra karavArUpa lakSaNavALA che, arthAt tenAthI anyavaDe karIne taanyane dUra karavArUpa lakSaNavALA che. uparamAM sASita karI khatAvavAmAM AvyuM ke apariNAmI evA ekAMta nitya pakSamAM sthira ekasvabhAvarUpa vastunI kadI paNa e avasthA hoi zake nahiM. Ama aAimImAM avasthADhayanA abhAve AtmAnI sa'sArI ne mukta evI e avasthA ghaTaze nahi. eTale tiya "cAdi bhAvavALA sa'sArI, ane bhavaprapaMcanA uparamane lIdhe sukta, -ema A be bhinna avasthAnI kalpanA karavI te niraka ja-avihIna ja thaI paDaze, zabdamAtra ja thai paDaze, kathanamAtra ja-kahevA pUratI ja raheze, te kalpanA te kalpanA ja raheze, arUpa-tattvarUpa nahi rahe. A ayukta che, dRSTa-iSTathI bAdhita che; kAraNa ke sasArI ane mukta e e jUdI jUdI avasthA tattvathI avazya che, dRSTa ane iSTa che, eTale apiraNAmI evA nitya ekAMtapakSa kai rIte ghaTatA nathI. A uparathI phalitAtha e che ke-sa'sArI ne mukta e e avasthAnuM ghaTamAnapaNuM tA ja hAya ke jo AtmAnA svabhAvApama tAttvika-pAramArthika mAnavAmAM Ave. eka svabhAve karIne khIjo svabhAva dUra karAya--haThAvAya, te ja svabhAvA vRtti:-tamAre 2--ane tenA abhAve, avasthAThyanA abhAve, saMsArI-saMsArI, tama ca Adi bhAvavALA, muktra-ane mukta,-bhavaprapaMca uparama thakI, kRtti-mA, nirthe niratha ka, zabda mAtra ja che, arthanA apeAgane lIdhe. tat-tethI, tathAprakAre, mAyopama:-svabhAva upamA, tadantarathI tadantaranA apanayanarUpa lakSaNuvALA tenAthI anyathI taanyanA dUra karavArUpa lakSaNavALA evA, AtA, AtmAnA, nItyA-nItithI, nyAyathI zuM ! tAke- tAttvietAM tAttvika Sa pAramArthika mAnA ca Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA : tAtvika svabhAvamaI-pariNAmAMtara (657) tAvika pamardanuM lakSaNa che. arthAt eka avasthAmAMthI avasthAMtara thAya, bhAvamAMthI svabhAvapamarda bhAvAMtara thAya, pariNAmamAMthI pariNAmAMtara thAya te ja svabhApamada che. pariNAma eTale saMsArI bhAvane svabhAvapamada thaI pariNAmAMtara thAya, bhAvAMtara thAya, te ja mukta bhAva ghaTe-nahiM te nahiM. kAraNa ke svabhApama na thAya-eka svabhAva bIjA svabhAvane haThAvI tenI jagyA na le ne saMsArI bhAva ema ne ema rahe, bhAvAMtara-pariNAmAMtara na thAya, te mukta bhAva thAya ja kema? mATe Ama nyAyathI A AtmAne svabhAvapamada-pariNAma bhAva tAttvika ja-pAramArthika ja mAnava ISTa che. kAraNa ke pariNamI AtmAmAM ja avasthAbhedanI saMgatithI yegamArgane saMbhava hoya che. (juo. le. phUTaneTa pR. 81.) didRkSAdyAtmabhUtaM tatmukhyamasya nivarttate / pradhAnAdinaterhe tustadabhAvAnna tannatiH // 200 // dikSA mala Adi A, tethI mukhya ja sAva; nivatte ahiM AtmanA, AtmabhUta A bhAva; pradhAnAdi pariNAmanuM, dikSAdi nidAna tasa abhAve tehanuM, heya nahi pariNAma. 200 artha -dikSAdi AtmabhUta che, tethI A AtmAnuM mukhya evuM te dikSAdi nivatta che. te dikSAdi pradhAnAdi pariNatino hetu che, ane tenA abhAvathI muktAtmAne te pradhAnAdinI pariNati nathI hotI. vivecana dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi AtmabhUta che, sahaja vastusat che. tethI karIne mukhya-anupacarita ja evuM A didakSAdi AtmAne nivatte che. te kevuM che? te ke pradhAna AdinI pariNatine hetu-kAraNa che. ane te dikSAdinA abhAvathI te pradhAnAdinI pariNati mukta AtmAne hotI nathI. te A prakAre - dikSA eTale dekhavAnI icchA, jagata racanA dekhavAnI IcchA. avidyA eTale AtmasvarUpanuM ajJAna. mala eTale rAga-dveSa-mahAdi aMtaraMga mala, bhAvamala. bhavAdhikAra eTale saMsArane adhikAra, saMsAra bhAvanuM prAbalya, saMsAra bhAvanI sattA. A didakSAdi vRtti -dikSAddhi-dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi, mAtama mUta-AtmabhUta, sahaja vastusata, tA-tethI, mulya-mukhya, anupayarita ja, kaca-A AtmAnuM, nivase-nivatta che. te kevuM ? to kebadhAnArinarveida-pradhAna AdinI pariNatine hetu-kAraNa evuM, tamArA-te didakSAdinA abhAvathI. na tannatti -tenI nati-pariNati nathI, pradhAna AdinI pariNati nathI-mukta AtmAne. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (658) yAgavRSTisamuccaya AtmabhUta che, AtmAnA aMgabhUta-AtmabhAvarUpa che, sahaja vastusat che ( Realistic), kAlpanika ( Imaginary ) nathI. Ama AtmA sAthe joDAyela hAvAthI A dikSAdi mukhya che-nirupacarita che. te krikSAdi A AtmAne nivatta che, te pradhAnAdinI pariNatinA hetu hAya che; ane te te dikSAdinI nivRtti thatAM, muktAtmAne pradhAnAdi pariNati heAtI nathI. x " abheda dazA AvyA vinA je prANI A jaganI racanA jovA Icche che te aMdhAya che. evI dazA AvavA mATe te prANIe te racanAnAM kAraNa pratye prIti karavI, ane peAtAnI anurUpa bhrAMtinA parityAga karavA. sarva prakAre karIne e racanAnA upabhoganI icchA tyAgavI ceAgya che. ane ema thavA mATe satpuruSanA zaraNa jevuM ekke auSadha nathI. A nizcaya vArtA bicArAM mAhAMdha prANIo nahI. jANIne traNe tApathI baLatA joi pama karuNA Ave che. huM nAtha ! tuM anugraha karI ene tArI gatimAM bhakti Apa, e udgAra nikaLe che." --zrImad rAjaca`drajI uparamAM svabhAveApamada tAttvika che, ane tethI avasthAMtara-bhAvAMtara thAya che, ema sthApita karyuM. te avasthAMtara-bhAvAMtararUpa pariNAmIpaNuM kevA prakAre hAya che ? tenuM ahIM spaSTIkaraNu karI batAvyuM che. saMsArI avasthA ane mukta avasthA-e didakSAdithI e avasthAnuM pariNamana kevI rIte thAya che? te ahIM vivarI pradhAnAdinuM atAvyuM che. dikSA vagere je AtmAne agabhUta bhAva che, te jyAM sudhI pariNamana nivattatA nathI--TaLatA nathI, tyAM sudhI te jaDa prakRti-pradhAnAdinI pariNatinuM nimitta-kAraNa thAya che. ane te dikSAdi jyAre nivatta cheTaLe che, tyAre te mukta AtmAne prakRtinI-pradhAnAdinI pariNati heAtI nathI. tAtparya ke jyAM lagI didakSAdibhAva che, tyAM lagI prakRti pariNAma che, ane tyAM lagI saMsAra che. ane jyAre dikSAdi bhAvanA abhAva thAya che, tyAre prakRti pariNAmanA abhAve saMsArane abhAva hAya che, ane muktabhAvanI prApti DAya che. Ama dikSAdinI nivRtti Adi AtmAnuM pariNAmIpaNuM sate ghaTe che,-AtmAnuM apariNAmINuM sate A badhuM nirarthaMka niSphala thaI paDe che. * x "jagaddehAtmadRSTInAM vizvAsaH ramyameva vA / manyevAmaMdInAM sva vizvAsa zrva nA tiH ||'"--zrI samAdhizataka, *" dikSAvinivRAti pUrvasUyukti thathA | AmanoDagiAmitve sarvametArthadam ||"--zrIyAgabindu, zve. 489 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : dikSAdithI prakRtiSaritruti- saMsAra, tadabhAve mekSa dRikSAdi------ dikSAdi abhAva-- prakRti pariNAma---- prakRtipariNAma abhAva---- anyathA syAdiyaM nityameSA ca bhava ucyate / evaM ca bhavanityatve kathaM muktasya saMbhavaH // 201 // nahi. tA hoya A nitya te, kahAya A bhava'-ema; bhavanuM nityapaNuM sate, mukta sabhava ja kema ? 201 (659) sa'sAra. sasAra abhAva (mAkSa) artha :--nahi' te A pariNati 'bhava' kahevAya che; ane pradhAnAdinI pariNati nitya hoya, ane A pradhAnAdi ema bhavanityatva sate muktanA sabhava kema heAya ? vivecana ane ema jo dikSAdinA nimitte A pradhAnAdinI pariNati na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadaiva ja hoya. ane A pradhAnAdi pariNati 'bhava' kahevAya che, ' saMsAr' nAme oLakhAya che; kAraNa ke e pradhAnanI--prakRtinI pariNati sate, tadAtmaka mahat AdinA bhAva hAya che. eTale pradhAnAdinI pariNati nitya hAtAM, ema bhavanuM' nityapaNu thaze, eTale suktanA sabhava kevI rIte hAya ? na ja DhAya, ema atha che. uparanA aAkamAM dikSA-bhAvamala AdinA nimitte A pradhAnAdinI pariNati hAya che, ane tenA abhAve tenI pariNita heAtI nathI ema kahevAmAM AvyuM. tema jo na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadaiva ja thayA kare; kAraNa ke je sakAraNa hAya te te kAdAcika hAya-kavacit kAraNa maLye ja hAya, paNa niSkAraNu hAya te kAM ta| sadAya ja hAya ane kAMtA sadAya na heAya,--A niyama che. eTale krikSAdi nimitta kAraNa jo na hAya, pradhAnAdi pariNati enI meLe svabhAvathI ja thayA karatI hoya, te te pachI te enI meLe sadAya thayA ja karaze, kadI paNa aTakaze nahi, kadI paNa virAma pAmaze nahiM, ne meAkSa kadI thaze nahi. vRttiH--ane Ama A a'gIkAra karavA yeAgya che, anyathA-anyathA, nahi" te, ema abyupagama -svIkAra na karavAmAM AvatAM, cAAi- pradhAnAdi nati-pariNati hAya, nisyaM--nitya, sadaiva. tethI zuM ? tA ke-A 7-ane A pradhAnAdi nati-pariNati, matra kathate-bhava kahevAya che, saMsAra nAme oLakhAya che,--enI pariNati sate tadAtmaka mahat AdinA bhAvane lIdhe, NaM 6-ane ema, ukta nItithI, manityave-bhavanityaMta sate, thaM mukhtasya saMmava:-muktane saMbhava kevI rIte heAya ? na ja hoya ema atha che. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgadaSTisamuccaya kAraNa ke A pradhAnAdinI je pariNati che. te ja bhava athavA saMsAra kahevAya che. pradhAnanI-prakRtinI pariNati hatAM, te prakRtiAtmakaH mahatu Adine bhAva hoya che. pradhAnamAMthI mahatu arthAt buddhi upaje che, mahamAMthI ahaMkAra prakRtipariNati upaje che, ane ahaMkAramAMthI choDazaka gaNu upaje che, arthAt pAMca e ja saMsAra buddhi Indriya, pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA ane mana, ema saLa upaje che. Ama pradhAna-prakRtinI pariNati pramANe bhavanI-saMsAranI pariNati hoya che. eTale pradhAnanI pariNati je nitya hoya, to bhavanI-saMsAranI pariNati paNa nitya thaze. ane Ama bhavanuM-saMsAranuM nityapaNuM hetAM, muktane asaMbhava ja thaze. A ayukta che. eTale niSkAraNa-ninimitta evI pradhAnAdinI pariNati ghaTatI nathI, paNa didakSA-bhAvamala Adina nimitta-kAraNe ja tenI pariNati ghaTe che. tAtparya ke-dikSAdinA kAraNe saMsAra ne te kAraNa TaLe mekSa hoya che. ema siddhAMta sthApita thaye. dikSAdi -- pradhAnAdi pariNati -- saMsAra. temaja-pradhAna (prakRti) -> mahat (buddhi) --> ahaMkAra > SoDazaka gaNa, (pAMca buddhi iMdriya; pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA, mana.) nA mana.) avasthA tattvato no cennanu tatpratyayaH katham / bhrAnto'yaM kimaneneti mAnamatra na vidyate // 202 // avasthA jo tatvatha nathI, pratyaya tene kema ? brAMta eha, ethI ja zuM? pramANa ahiM na ema, 202 artha :-tatvathI avasthA nathI ema je kahe, te teno pratyaya kema hoya? A avasthA pratyaya brAMta che, te AthI zuM? atra brAMta avasthAmAM mAna-pramANa vidyamAna che nahiM. ttiH-avasthA tatvato-avasthA tattathI-paramArthathI. no re-je na hoya, pUrvApara bhAvathI. te AzaMkIne kahe che na tabatyi :-vAru, tene pratyaya--avasthAne praya, vyaM-kevI rIte hoya ?nibaMdhananA abhAve. A bhale he ! tethI zuM ? prAntoDaya-A brAMta che, A avasthA pratyaya jati che. te jimana-AthI zuM ? dRtti-ema A AzaMkAne kahe che-mAnamatra-mAna-pramANu atra bhrAMta avasthAmAM, na vidya-vidyamAna nathI. x "eteSAM yA samAvasthA sA prakRtiH kilocyate / pradhAnAvyaktazabdAbhyAM vAcyA nityasvarUpikA // tataH saMjAyate buddhimahAniti yakocyate / ahaMkArastato'pi syAtattasmAt SoDazako gnnH||" -zrI haribhadrasurita darzanasamuccaya 36-37 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA: bhavanityatva sate mukta asaMbhava: avAMtara siddhi vivecana je pUrvApara bhAvathI avasthA tatvathI-paramArthathI nathI ema kaho, te vAru, nibaMdhananA abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kevI rIte upajaze? eTale vAdI kahe che-A bhale ho, A avasthA pratyaya brAMta che. ethI zuM? tene javAba Ape che ke atre brAMta avasthA bAbatamAM kaI pramANa vidyamAna nathI. uparamAM pariNamI AtmAmAM saMsArI ne mukta e be avasthA kevI rIte ghaTI zake che, te nirmala yuktithI siddha karI batAvyuM, ane ekAMta nitya pakSanuM khaMDana karyuM. eTale nitya pakSavAdI kahe che ke-tame bhale te be avasthA siddha karI avasthA bA. batAvI, paNa te avasthA tatvathI-paramArthathI nathI. tene nyAyamUti dalIlo zAstrakAra uttara Ape che ke-vAru, te avasthA je paramArthathI nathI, te kAraNa abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kema upajaze ? A saMsArI avasthA ne A siddha avasthA, evI pratIti zI rIte thaze? eTale saMkaDAmaNamAM AvIne vAdI kahe che-A bhale ho, paNa A avasthA pratyaya te bhrAMta che. AthI zuM? tene punaH javAba Ape che ke-A avasthA pratyaya brAMta che ema tame kahe che te tenuM pramANa zuM? atre pramANa kaI che nahiM. . yogijJAnaM tu mAnaM cettadavasthAntaraM tu tat / tataH kiM bhrAntametatsyAdanyathA siddhasAdhyatA // 203 / / gijJAna je mAna te avasthAntara te tAsa; to zuM ? bhrAMta A anyathA, siddhasANatA khAsa. 203 artha :-ane gijJAna mAna che-pramANa che ema je kaho, te te vijJAna te yegInuM avasthAMtara thayuM. tethI zuM? te ke-A gijJAna brAMta hoya, nahiM te enuM abhAMtapaNuM sate siddhasAdhyatA thAya, arthAta avasthAbhedanI upapatti thAya. gIjJAna ja atra pramANa che, ema je kaho, te te yogIjJAna gInuM ava kRtti-vaoNjillAne su-gijJAna ja, kArna reta-atra je pramANa che, A AzaMkAne kahe che, tavA tu-tenuM avasthAtara ja, yegI avasthAntara ja, ta-te, ginAna che. tataH viM-tethI zuM ? ema A AvIne kahe che-jAtanecAta-A mijJAna bhrAMta heya. anyathA-anyathA, nahiM te enuM abhrAMtapaNe sate, zuM? to ke-siddhArthatA-siddhasAdhyatA thAya,-avayabhedanI upapattine lIdhe.. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (662) yogadaSTisamuccaya sthAMtara ja che. tethI zu? te ke-A yAgIjJAna bhrAMta hAya; nahiM te enuM abhrAMtapaNuM sate, avasthAbhedanI upapattine lIdhe, siddhasAdhyatA thAya. uparamAM pramANu chuM ema pUchyuM, eTale vAdI kahe che ke-yAgIjJAna che te pramANa che. tene zAstrakAra uttara Ape che ke-jo tame yAgIjJAnane pramANu kahetA ha| tA te ceAgIjJAna pAte ja ceAgInuM avasthAMtara ja che. eTale vAdI kahe che-tethI zuM? te cegInuM avasthAMtara che, tA tethI zuM thai gayu? te uparathI tame zuM kahevA mAgeA che ? tenA siddhAMtakAra javAba Ape che ke-A yAgIjJAna mAM tA bhrAMta hAya ne kAM te abhrAMta hAya. jo bhrAMta kaheA tA tene tame pramANabhUta lekhyu. zI rIte ? ane jo abhrAMta kahe| te siddhasApyatA thaI. arthAt abhrAMta evA avasthAbhedanI upapatti thai, eTale ame je sAdhavA mAgatA hatA, te ja tame svIkArIne sAdhI ApyuM! jyAMthI tame chaTakavA hatA, tyAM ja AvIne tame sapaDAI gayA ! eTale have tame amArA matane svIkAra karyAM heAvAthI, amAre kAMI kahevApaNuM rahetu nathI; kAraNa ke yAgIjJAna e ja pAte te yAgInuM avasthAMtara che. pUrve te yAgIjJAna nhAtu, pachI thayuM, eTale e AgalI avasthAmAMthI thayelI jUdI avasthA che. ane A te brAMta che-pramANabhUta che ema tame kaheA che, eTale te avasthAMtara paNa abhrAMta che, pramANabhUta che, ema tame paNa svIkAra karI che. iti siddha' naH samIhitam ! ki` khahu jalpitena ?-mAma ekAMta nityapakSanu paNa atra suyuktiyukta sanyAyathI khaMDana karavAmAM AvyuM. mAgatA eTale vastu kevala abhAvarUpa paNa nathI, temaja kevala bhAvarUpa paNa nathI, paNa bhAvAbhAvarUpa che, ema anekAMta siddhAMta atra supratiSThita thayA. tAtparyaM ke AtmA dravyathI nitya che, ane paryAyathI anitya che. drabyArthika nayanI apekSAe AtmA nitya che, paryAcAthika nayanI apekSAe anitya che--paryAyathI palaTAya che. mAla, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. AtmA dravye nitya che, pA~ce palaTAya; khAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. "--zrI Atmasiddhi / iti ekAntanityapakSanirAkaraNam / vastusvabhAva-sAra kSaNikavAdI kahe che ke-'AgalI pAchalI kSaNe vastunA abhAva che, vattamAna kSaNe ja tenA bhAva-hAvApaNuM che.' (1) A tenuM kathana yuktithI asaMgata che, kAraNa ke tenA abhiprAye te vattamAna bhAvavALI tA che, eTale te sadA tAvavALI-ekAMta anitya vattamAna bhAvavALI hovI joie. kAraNa ke 'sadA tadbhAvathI tat' hAya pakSa ayukta evA niyama che. Ama tenI mAnyatA sAthe avirAdhathI te vastu sadA vamAna bhAvavALI arthAt nitya siddha thaze. ane te vamAna bhAvanA Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukatatatvamImAMsA : vastabhAvasAra : ekAMta anityAdi 5kSa ayukata (663) svIkAra nahi kare, te te sadAya asat ja siddha thaze. Ama kAM te vastu ekAMta nityasadA bhAvarUpa sAbita thaze ane kAM te ekAMta anitya-sadA abhAvarUpa sAbita thaze. eTale kSaNikavAda kSaNabhara TakI zakaze nahiM. (2) have je kSaNivAdI ema kahe ke je AgalI kSaNe che te ja che nahiM." te "te anyathA hoya che" enI jema viruddha che. kAraNake te vastu anyathA-bIjI ja thaI jatI hoya te "te" kema? ane te hoya te "anyathA-bIjI ja kema thAya? evI dalIla teo kare che. te ja nyAya temanA kathana para lAgu pADIe te te ja che te te kema "che nahiM?" ane te che nahi te te kema? ema vadate vyAghAta thAya che. (3) temaja abhAva utpatti Adi doSa Ave che, kAraNa ke satanuM asatva mAne, te asatvane utpAda thaze, arthAta abhAvanI utpatti thaze. ane jenI utpatti hoya tene nAza paNa hoya ja, e niyamathI A abhAvano nAza paNa thaze, eTale naSTa vastune te ne te rUpe punarbhava thaze. arthAt vastu sadA bhAvarUpa sAbita thaze. ane je vastu sadA nAzavaMta mAne te vivakSita kSaNe paNa tenI sthiti nahi hoya, arthAt te sadA abhAvarUpa sAbita thaze. (4) have je ema kahe ke te nAza kSaNasthitidharmavALe che, te bIjI vagere kSaNe paNa sthiti hatAM A kSaNarithatidharmapaNuM AvIne UbhuM raheze. eTale je kahyuM hatuM temaja thaze. kAraNa ke jyAre tenI kSaNasthiti che tyAre ja tenI asthiti ghaTatI nathI, ane pachI paNa te asthiti ghaTatI nathI. arthAt sadA tenI sthiti ja ghaTe che. Ama satanuM asatva vagere je kahyuM hatuM te badhuM ya barAbara che. arthAt kaI paNa prakAre ekAMta anitya pakSa-kSaNikavAda ghaTatA nathI. tAtparya ke-vastu ekAMta abhAvarUpa nathI. temaja ekAMta nitya pakSa paNa kaI rIte ghaTato nathI. kAraNa ke (1) apracuta, anutpanna, sthira, ekarUpa te sat che ema nityavAdI kahe che, arthAt vastu sadA eka bhAvarUpa che. eTale saMsAra bhAva che, te tenI kadI paNa nivRtti nahiM ekAMta nitya thAya, arthAt sadAya saMsArabhAva ja raheze, kadI paNa mukta bhAvanI pakSa ayukta upapatti thaze nahiM; kAraNa ke eka svabhAvanI be avasthA karI hoya che. eTale saMsArI ane mukta ema be avasthA kahevI te zabdamAtra thaI paDaze, mATe eka svabhAvathI bIjA svabhAvane upama tAvika mAnava ISTa che. arthAta eka svabhAva bIjA svabhAvane khaseDI tenuM sthAna le te ja saMsArI ne mukta ema be avasthA ghaTI zake, nahiM te nahiM. (2) dikSA-bhAvamala vagere AtmAnI AtmabhUta mukhya vastusat che, te AtmAne nivRtta che. ane te dikSAdi pradhAnAdinI pariNatinuM kAraNa che, tenA abhAve pradhAnAdinI pariNati hotI nathI. arthAt dikSAdi kAraNa jyAMlagI TaLatuM nathI tyAM lagI pradhAnAdinI-prakRti AdinI pariNati thayA kare che, ane te kAraNa kanya pradhAnAdinI pariNati thatI nathI. nahiM te dikSAdi kAraNa na mAne te niSkAraNa evI A pradhAnAdi pariNati sadA thayA karaze. A pradhAnAdinI pariNati Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (664) gadaSTisamuccaya che, te bhava-saMsAra kahevAya che. ane Ama bhavanuM nityapaNuM hetAM, muktane saMbhava kema thaze ? mATe dikSAdi kAraNa mAnavuM paDaze. dikSAdi hotAM saMsAra hoya che, ane tenA abhAve mokSa hoya che. Ama be avasthA ghaDaze. (3) ane ema ja kahe ke-A avasthA tattvathI nathI, te tenI pratIti kema upajaze ? A pratIti zAMta che ema kahe che tenuM pramANa zuM ? yogIjJAna pramANa che, te te A yogIjJAna ja avasthAMtara thayuM. A gIjJAnane bhrAMta kahe te tene pahelAM pramANa kema kahyuM? ane abrAMta kahe, te avasthAMtara pakSane tame svIkAra karyo. Ama kaI rIte ekAMta nitya pakSa (bhAvarUpa vastu ) ghaTatuM nathI. tAtparya ke vastu bhAva-abhAvarUpa che, arthAta pariNamI nitya che. ema mAnIe te ja saMsAra-mokSa e sarva vyavasthA barAbara ghaTe che; kAraNa ke bhAvamala AdithI svabhAvano upama thAya che, chatAM tenA mULa svabhAvanA yogathI tene jevo bhAva hatA te bhAva-tathAbhAva thAya che. eja adeSapaNuM che. ane A je svabhAva che te ja vastune svabhAva che, arthAta tavathI nija sattA ja che. svabhAvasthiti e ja mokSa che, e ja adeSapaNuM che; ane vibhAvasthiti e ja saMsAra che, e ja sadevapaNuM che. AnuSaMgika kahyuM, have prakRti prastavIe chIe, ane te prakRti siddhasvarUpa che, cASimukta gumAna Dhora ItyAdinA upanyAsathI. temAM vyAdhitastadabhAvo vA tadanyo vA yathaiva hi / vyAdhimukto na sannItyA kadAcidupapadyate // 204 raMgI rogI abhAva vA, tethI anya ja jema; rega mukta sannayAthI, ghaTe na kadIya ema. 204 artha -jene vyAdhi upaje che te vyAdhita, athavA tene abhAva je che te, athavA tenAthI anya je che te, jema sannItithI " vyAdhimukta" kadI paNa ghaTatuM nathI. vivecana vyAdhita eTale jene vyAdhi upa che te, athavA tenA abhAvarUpa je che te, athavA tenAthI anya-tene putrAdi je che te, e traNemAMthI eka paNa sanyAyathI kadI paNa vyAdhimukta " ghaTatuM nathI. ema daSTAMta che. 1 kRti-pitta-vyAdhita, jene vyAdhi upaje che te ja, tamAro vA-athavA tene abhAva je che te, to vA-athavA tenAthI anya, vyAdhitathI atra-tene putrAdi, carthava hi vyAdhimuvato ra-jema vyAdhimukta nathI, e traNemAMthI eka paNa jema "vyAdhimukta' nathI, nIcA-sanItithI, sanyAyathI, nikupAte-kadI paNa ghaTate, ema daSTAMta che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatva mImAMsAH vyAdhita Adi vyAdhimukta nathI, tema saMsArI Adi mukta nathI (5) (1) jene vyAdhi upaje che e vyAdhita athaoNt vyAdhivALe manuSya sanyAyathI joIe te kadI paNa "vyAdhimukta" kahI zakAya nahi; kAraNa ke vyAdhiyukta hoya te vyAdhimukta kema kahevAya? te to vadavyAghAta che. (2) athavA vyAdhita Adi jyAM vyAdhi-vyAdhivatane ja sacoDe abhAva hoya, tyAM paNa vyAdhimukta nathI vyAdhimuktapaNuM kema ghaTe? kAraNa ke jyAM vyAdhivata ja pote nathI, tyAM vyAdhithI mukta thAya keNa? (3) athavA vyAdhitathI anya e tene putra-bhAI Adi paNa vyAdhimukta kahI zakatuM nathI. kAraNa ke vyAdhiyukta jude ne vyAdhimukta thanAra judo-ema kema bane? Ama rogI hoya te rogamukta kema kahevAya? athavA rogIne ja jyAM abhAva che, tyAM rogamukta thaze ke? athavA regI bIje ne rogamukta-sAjo thAya bIjo, e paNa kema ghaTe? mATe sannItinI rItie jatAM rogI ke rogIne abhAva ke rogIthI anya kadI paNa "rogamukta" kahevo ghaTe nahiM. kAraNa ke A traNeya pakSa pratyakSabAdhita che, daSTa-ISTa viruddha che. eTale A uparathI e phalita thAya che ke rogIne je rogamukta kahe, athavA rogInA abhAvane je rogamukta kahe, athavA regIne badale bIjAne je rogamukta kahe che tenuM pragaTa brAMtapaNuM ja che, mithyAtva ja che, mativiparyAla ja che.. dASTratika jana kahe che - saMsArI tadabhAvo vA tadanyo vA tathava hi| mukto'pi inta no mukte mukhyavRttyeti tadvidaH // 205 / / saMsArI tasa abhAva vA, tethI anya ja tema; mukta paNa mukta mukhya nA, vahe yegavidda ema, 205 artha-temaja saMsArI, athavA tene abhAva, athavA tenAthI anya, te mukta kahe chatAM mukhya vRttithI mukta nathI, ema te muktanA jANakAro kahe che. vivecana tema ja saMsArI puruSa, athavA te puruSane abhAva mAtra ja, athavA tenAthI ekAMte anya,-te mukta chatAM mukhya vRttithI-paramArthathI mukta nathI, ema te muktanA jJAtA puruSe kathe che. vRtti-saMtAna-puruSa, tamAro vAathavA tene abhAva, puruSa abhAva mAtra ja, to vA-athavA tenAthI anya, ekAMtalakSaNa evo tenAthI anya, tathaiva hitema ja, jema dRSTAMtamAM che tema zuM ? te kemuttoDa inta no mueo murArA-mukta kahe chatAM aho ! mukhyavRttithI mukta nathI, traNeyanA-tenA pravRttinimittanA abhAvane lIdhe. sRti tadiva-ema tavido tenA-jANakAre, muktanA jJAtAo ema kahe che. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (666) thAgaTisamuccaya uparamAM je daSTAMta kahyuM tenI dAbdatika ghaTanA ahI kahI che -jema regI, ke rogIne abhAva, ke regIthI anya,-e traNamAMthI kaI paNa rogamukta kahe ghaTatuM nathI; tema saMsArI puruSa, ke saMsArI puruSane abhAva mAtra ja, ke tenAthI saMsArI Adi ekAMta anya-e traNemAMthI koI paNa mukhyavRttithI-paramArthathI mukta mukta nathI ghaTatuM nathI, kAraNa ke tathA prakAre tenA pravRttinimittane tene abhAva che. (1) saMsArI arthAta bhavana jene lAgu paDe che, evo saMsAra paribhramaNa karI rahela puruSa-AtmA je che, te paramArthathI mukta kahevo ghaTate tathI; kAraNa ke te paramArthathI kharekhare mukta hoya te te saMsArI kema che? ane je te saMsArI che, te saMsArathI mukta e te mukta kema hoya ? jo ke zuddha nizcaya nayanI apekSAe sarva jIva che siddha sama"--ema upacAra thana karI zakAya, te paNa tathArUpa tAtvika mukta dazA vinA pAramArthika-mukhya evuM muktapaNuM kahI zakAya nahiM. ane je kaMI kahe te te kevala brAMti ja che, mithyAtva ja che, mativiparyAya ja che. tAtparya ke-saMsArI te mukhyavRttithI mukta kahevAya nahiM. (2) athavA jyAM saMsArI puruSane ja abhAva hoya, tyAM paNa muktapaNuM ghaTatuM nathI. kAraNa ke jyAM puruSane-AtmAne ja saDo abhAva che, tyAM mukta thaze keNu? (3) athavA te saMsArI puruSathI anya-ekAMte judo ja hoya, te paNa mukta thava ghaTato nathI; kAraNa ke rogI bIja ne sAjo thAya bIje e jema banavAjoga nathI, tema bhavaragI bIja ne bhavarogathI mukta thanAre bIje e paNa banavAjoga nathI. Ama mokSanA pravRttinimittanA-kAraNanA abhAve traNemAMthI koI paNa pakSamAM mukhya vRttithI muktapaNuM ghaTatuM nathI, eTale ke rogI jema regamukta kahI zakAtuM nathI, tema bhavaragI evo saMsArI paNa mukta kahI zakAtuM nathI. regIne pitAne ja jyAM sacoDo abhAva hoya tyAM pachI rogamukta thavAno prazna ja raheto nathI, tema bhavaragI evA puruSaneAtmAne ja jyAM abhAva che, tyAM tene mukta hovAno saMbhava raheto nathI. athavA rogI bIja ne rogamukta sAjo thAya bIje e jema ghaTatuM nathI, tema bhavarogI AtmA bIje ne bhavarogathI mukta thAya bIje te paNa ghaTatuM nathI, kAraNa ke te te kare keI ne bhagave koI, "le lAla ne bhare haradAsa" enA jevuM thayuM ! Ama be ne be cAra jevI, keI kALe na phare evI A parama nizcayarUpa siddhAMtika vArtA che. AbAlavRddha sAdI samajavALe kaMI paNa manuSya samaje evI A pragaTa satya hakIkata che. chatAM rogIne athavA rogInA abhAvane, athavA rogIthI anyane je kaI rogamukta hovAno beTo Agraha dhare, te te sAva behUduM hoI jema pragaTa brAMti ja che, pratyakSa mithyAtva ja che, tema bhavaragI evA saMsArI puruSane, ke te puruSanA abhAvane, ke te puruSathI anyane je koI mukta kahe, te te paNa sAva behUdu heI pragaTa brAMti ja che, sAkSAt mithyAtva ja che. A uparathI e ivanita thAya che ke (1) keI matavAdI ( sAMkhya-gAdi) Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA : brAMta mAnyatAo, anekAMtanI pramANatA (667) saMsArI puruSane-AtmAne sadA mukta ja mAne che, te mithyA che kAraNake saMsArI puruSa- AtmA je mukta ja che, te tene pragaTa bhavabhramaNarUpa saMsAra kema che? brAMta ane je saMsAra che te te mukta kema che? vaLI je te mukta ja che mAnyatAo te tene saMsArathI mukta karavA mATenA A badhA yogamArganuM prayojana che? mATe A mAnyatA bhUlabharelI che, mithyA che. (2) kaI matavAdI puruSanA-AtmAnA abhAvane mukta kahe che, te paNa mithyA che, atiprasaMgarUpa hAI ayukta che. kAraNa ke jene abhAva che, tene "bhAva"--hovApaNuM kahevuM behUduM che. je che ja nahiM, te mukta kema thaze? (3) ke puruSathI-AtmAthI ekAMte anyane-jUdAne mukta kahe che, te paNa ayukta che; kAraNake kSaNavAdInA abhiprAye je pUrva kSaNe hatuM te uttarakSaNe che ja nahi. eTale pUrvApara anvaya saMbaMdha vinA bhavaragI e saMsArI AtmA te bIje, ane mukta thaye te AtmA paNa bIjo. A te pragaTa visaMvAdarUpa che. Ama ekAMtavAdI anya dezanIonI mAnyatA pramANe vastusvabhAva ghaTato nathI, baMdha-makSa vyavasthA ghaTatI nathI, saMsArI-mukta Adi vyavasthA ghaTatI nathI. kevaLa anekAMta siddhAMtathI ja vastusvabhAva ghaTe che, avikala evI sakala anekAMtanI baMdha-mokSa vyavasthA ghaTe che, saMsArI-mukta Adi vyavasthA sAMgopAMga pramANutA saMpUrNapaNe ghaTe che. ItyAdi atyaMta gaMbhIra dArzanika vicAraNA atra samAya che,-je samajavA mATe zrI vazaMnasamucaya, zAstravArtAsamuccaya, dharmasaMgrahaNuM, zrImad rAjacaMdra, sanmatitarka Adi dazanaprabhAvaka Akara graMtho jijJAsue avagAhavA. sarva darzananI zikSA karatAM jinanI kahelI baMdha mekSanA svarUpanI zikSA jeTalI avikaLa pratibhAse che, teTalI bIjAM darzananI pratibhAsatI nathI-ane je avikaLa zikSA te ja pramANasiddha che."--zrImad rAjacaMdrajI. tyAre mukta vyavasthA kevA prakAre che? te kahe che- kSINavyAdhiryathA loke vyAdhimukta iti sthitaH / bhavarogyeva tu tathA muktastantreSu tatkSayAt // 206 // vRtti kSINavyAdhi -kSINa vyAdhivALA puruSa, yathA To-jema lekamAM avinAnathI (ekI avAje), vyAdhimuvatta zuti-vyAdhimukta che ema tenA tenA abhAvathI vyAdhimukta che ema, sthita:che. sthApanIya nathIsthApavAno nathI. mavazava-bhavarogI ja, mukhya evA tabhAvathI,-te roganA bhAvathI, tathA tevA prakAre, mu-mukta, vyAdhimukta, taMtrapu- taMtramAM-zAstromAM sthita che, takSayAt-tenA kSaya thakI, te bhavaroganA kSayane lIdhe, ema artha che. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (668) gadaSTisamuccaya kSINavyAdhi jyama lekamAM, vyAdhimukta che sthita; bhAvagI ja tyama tasa kSaye, zAtre mukta susthita 206 artha-jema lekamAM kSINa vyAdhivALo te "vyAdhimukta" ema sthita che, tema bhAvagI ja te bhavaganA kSaya thakI "mukta" ema taMtromAM-zAstromAM sthita che. vivecana jene vyAdhi kSINa thaye che e kSINavyAdhi puruSa jema lekamAM avizAnathI ekI avAje "vyAdhimukta che ema sthita che, sthApanIya nathI-sthApavAne nathI; tema mukhya evA tabhAvathI bhavagI ja te bhavaraganA kSaya thakI "mukta" ema taMtramAMzAstromAM sthita che. atre uparokta samasta rasaprada carcAne chevaTane cUkAdo-nirNaya (Judiement) nyAyamUrti zAstrakAre Apyo che, ke je sarva lekane ane sarva zAstrane ekamate saMmata che. jene "ha" te vyAdhi-roga kSINa thayo che e kSINabhavaregakSayathI vyAdhi puruSa, te te vyAdhinA abhAvathI lekamAM "vyAdhimukta" mukta kahevAya che, Ama avimAnathI-sarvAnumate lekamAM sthita che, sAdI samajathI sthApita siddhAMta che, kAMI na sthApavAnuM nathI. tema mukhya bhAvathI jene bhavaroga lAgu paDelo che, evo bhAvagI ja te bhareganA kSaya thakI "vyAdhimukta" mukta hoya che, ema taMtramAM-zAmAM sthita che, akhaMDa nizcaya siddhAMta sthApita che, te kaI no sthApavAne raheto nathI. eTale Ama je sarva lekane ane sarva zAstrane saMmata che, evI AbAlavRddha sarva samajI zake evI sAdI samajavALI vastusthitine sthApita karavA mATe anya kaI pramANanI jarUra nathI. e saMbaMdhI vadhAre zuM kahevuM ? muktatatvamImAMsAne sAra A nirvANa prApta mukta AtmA ke che, tenuM svarUpa samajavA mATe atre vyAdhimukta-rogamukta puruSanuM dRSTAMta sAMgopAMgapaNe ghaTAvyuM che -vyAdhimukta puruSa je ahIM lekamAM hoya che, te A bhavyAdhimukta AtmA hoya che te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, ane pUrve vyAdhivALo heta ema paNa nathI. arthAta vyAdhimukta thatAM puruSane kAMI abhAva thaI jato nathI, tema bhavavyAdhimukta thatAM AtmAno kAMI abhAva thaI jatuM nathI. vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, tema A bhavavyAdhimukta AtmA bhavavyAdhithI mukta nathI ema nathI, paNa mukta ja che. vyAdhimukta puruSa jema pUrve vyAdhiyukta hete ema nathI, paNa vyAdhiyukta hatA ja, Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatanavamImAMsA : bhavaregakSayathI mukta, sAra, kaLaza kAvya tema A bhavyAdhimukta AtmA pUrve bhavyAdhiyukta hote ema nahiM, paNa bhavyAdhiyukta hatA ja, te have tenAthI mukta thayo che. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che. janma-mRtyu Adi tenA vikAra che. te vicitra prakArano meha upajAve che, ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. A bhavyAdhi mukhya che, ane AtmAne A vyAdhi anAdi evA vicitra karmathI (dravya-bhAva) upajela che. ane te tevA prakAre tiryaMcAdi sarva prANIone anubhavasiddha che. Ama A bhavavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janma maraNAdi doSa haLavAthI tenA adoSapaNAnI saMgati-ghaTamAnapaNuM thAya che. te A prakAre -tenA svabhAvane upama chatAM te AtmAnA te svabhAvapaNAnA yuga thakI tene ja tathAbhAva hoya che, arthAt je mULa svabhAva che, te ja bhAva thAya che, tethI tenuM adoSapaNuM ghaTe che. vibhAvathI tenA svabhAvane upama-kaccaraghANa thaye te deSa hatuM, tene punaH mULa svabhAvane vega thatAM aSapaNuM prApta thayuM. Ama je doSayukta hatA te deSamukta thAya, tenI jema A bhavadoSayukta AtmA bhavadoSathI mukta thayA. Ama mukta mukhya che-kharekhara pAramArthika paramArtha sat e svabhAva bhAva che. ane A je svabhAva che te AtmAne sva bhAva-patAne bhAva che, arthAta tatvathI nija sattA ja che. arthAta AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAnmasvarUpa e ja mokSabhAva-mukta bhAva che, ane A svabhAva che te bhAva avadhi ja yukta te-vastusvarUpa maryAdA paryata ja yukta che, bIjI rIte nahiM, kAraNa ke atiprasaMga deSa Ave. je te bhAva ekAMta anitya mAnIe ke ekAMta nitya mAnIe to mokSabhAvane saMbhava thatuM nathI, e uparamAM suyuktipUrvaka kahevAI cUkyuM che. jene vyAdhi upa che e vyAdhita, athavA te vyAdhivaMtano abhAva, athavA te vyAdhivaMtathI anyae traNemAMthI keI paNa sanyAyathI vyAdhimukta kahe ghaTatuM nathI. tema saMsArI, athavA tene abhAva, athavA tenAthI anya evo AtmA mukta kahe te paNa mukhyavRttithI-tattvathI-paramArthathI mukta nathI, ema muktanuM svarUpa jANanArA puruSo kahe che, mATe mukta vyavasthA A prakAre ja ghaTe che -jema jene vyAdhi kSINa thayo che e kSINavyAdhi puruSa ja " vyAdhimukta" che ema lekamAM sthita che, tema ja kharekharo bhavaragI hatA, te ja te bhavaraganA kSaya thakI mukta che, ema zAstromAM sthita che. gadaSTi kaLaza kAvya cAmara chaMda (nArAcavata) vyAdhimukta je puruSa lekamAMhya che, janmamukta tehavo ja mukti prApta eha che; nA abhAva tehane, na mukta ema nA ahi, vyAdhithI na vyAdhita vaLIya ema che nahiM. 157 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamucAca vyAdhi A bhavAkhya, janma mRtyu to vikAra che, citra maha rAga Adi vedanA apAra che; mukhya A anAdi karma janya Atmane bhave, siddha eha sarva prANIne tathA anubhave. 158 eha vyAdhimukta teya mukta mukhya A ghaTe, janma Adi deSavigame adeSatA ghaTe; pUrva janma Adi SavaMta Atma je hatuM, te doSa te TaLe adeSabhAva pAmate. 159 tasvabhAva te bhale dabAyale vibhAvathI, teya tehanA ja tatasvabhAva ga bhAvathI; bhAva je hato yathA thaye ja tehane tathA,Ama pUrva devavaMtanI ghaTe adeSatA. 160 eha AtmAne svabhAva te sva bhAva jANu, teha tattvathI ja nija sattvabhAva mAnave; bhAvanI maryAda eTale ja A svabhAva che, anyathA ati prasaMgane ja atra bhAva che. 161 rogI, tehane abhAva, tehathI bIje naka, rogamukta te kadI ghaTe na sannIti thakI; tema janmarogI, taddaabhAva, anya te ahiM, mukta teya mukta mukhyate kadI ghaTe nahiM. 16ra vyAdhi kSINa je puruSane ahiM thaI gaye, vyAdhimukta jema lekamAMhi sthita te rahyo; tema janmavyAdhi kSINa jeha AtmAna thaye, teha janmargoi tethI mukta zAstramAM kahyo. 163 reganA abhAvathI na rene abhAva che, roga mukta te naoNregane ja svastha bhAva che, janmanA abhAvathI na AtmAno abhAva che, Atma te naoNregoM svastha AtmAne svabhAva che. 164 viyogathI vibhAvanA svabhAvanA sugathI, theye ja mukta Atma eha mukta janmogathI; svAbhAvadharma yune adharma kama TALiyuM, pratApathI svarUpanA ja janmabIja bALiyuM. 165 Atma svasvabhAva rithI mukta je prasiddha che, zuddha tata sahajasvarUpa siddha tethauM siddha che; brahma je paraM zrImad sva zuddha cetanApati, ziva te sadA subhAgyavAnanI parA gati. 166 ||iti maharSigrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne mukttttvmiimaaNsaadhikaarH|| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAraH kulayogI AdisvarUpayogyAyogya vicAra ema prakRta kahI, sarva upasaMhAra kahe che-- aneka yogazAstrebhyaH saMkSepeNa samuddhRtaH / dRSTibhedena yogo'yamAtmAnusmRtaye paraH // 207 // yAgazAstrothI uddharyAM, ehu saMkSepamAM ja; dRSTibhedathI yAga para, AtmAnusmRti kAja. 207 artha :-STibhede karIne A yAga aneka ceAgazAstromAMthI saMkSepathI samuSkRta karavAmAM AvyA che; ane te AtmAnusmRti arthe parama-pradhAna evA che. vivecana pAta'jala Adi aneka yAgazAstromAMthI dRSTileke karIne A yAga sakSepathI-samAsathI samuSkRta karavAmAM AvyA che, kSIramAMthI navanItanI jema pRthak karavAmAM AvyA che. zuM arthe ? te ke-AtmAnusmRti arthe, parama pradhAna evA. atre saralatAnI--RjutAnI mUrtti samA A zAstrakAra maharSi peAtAnA A graMthanu mUla zuM che? tenA RjutAthI pramANikapaNe RNasvIkAra kare che. teezrI kahe che keA graMtha pAtajala Adi aneka yegazA<Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (672) yogadaSTisamuccaya A mahAvibudha zAstrakAra bhagavAne A cogadaSTisamuccayarUpa parama yogAmRta vAvyuM che. ane sAgaranuM maMthana karavAmAM keTalI mahenata paDI haze te jema devo ja jANe, tema A yegazAstramaMthanamAM keTale parizrama paDyo haze, te A parama AcAryadeva ja jANe. ane te mahAvikaTa prayAse prApta amRtane rasAsvAda kevo haze te jema te amAro ja jANe, tema ati vikaTa prayAse upalabdha A gAmRtane rasAsvAda A amara kRti sarjanArA A parama amRtasvarUpa yogAcArya ja jANe. te te yogazAstromAM vistArathI varNana che. atre tenA sArabhUta saMkSepamAM kathana che. atyaMta vistRta mahAna graMtharAzimAMthI sArabhUta kathanarUpa ratna khoLI kADhavuM e kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI. eka apekSAe joIe te saMkSepano vistAra karavo saheluM che, paNa vistArane saMkSepa kare hele nathI. kAraNa ke vistArane saMkSepa karavAmAM ghaNI bhAre kuzaLatAnI jarUra paDe che, ane te A AcAryavaye pUrepUrI dAkhavI che, ema pragaTa dekhAya che. vaLI saMkSepa eTale kAMI apUrNa-adhUruM nahi, paNa TUMkAmAM chatAM saMpUrNa. jema kaI puruSanI pratikRti-chabI (Portrait) te puruSa pramANa (Life-size) maTI paNa hoya, ne aMgulinI mudrikAmAM samAya evaDI nAnI (Locket-size) paNa hoya, chatAM te nAnI mudrA--pratikRti paNa puruSanI te saMpUrNa AkRti rajU kare che, tema vistRta zAstrakathananuM "saMkSepa' kathana paNa TUMkAmAM taviSayaka saMpUrNa zAstravaktavya rajU kare che. saMkSepane paryAya zabda " samAsa" paNa e ja arthanI puSTi kare che. thaDA zabdomAM ghaNuM arthane samAsa karavo-samAvavo te samAsa athavA saMkSepa che. jema AkAzamAM - anaMta padArthane avagAhana karavAnI-samAvavAnI zakti che, tema samAsane puruSa kathita zAstrasamAsamAM anaMta artha avagAhavAnI-samAvavAnI paramArtha addabhuta zakti che. Ama A zAstra apazabdarUpa chatAM mahAartha saMbhArathI saMbhUta che, atyaMta Azaya gaMbhIra che. ane te AzayanI gaMbhIratAnI pichAna paNa jema jema temAM UMDA utarIe-avagAhana karIe tema tema thatI jAya che. jema sapATI jotAM samudra upara uparathI te sAva sAde UMDe nahi hoya ema jaNAya che, paNa tenA UMDANanI khabara te temAM avagAhana karIe-nimajajana karI UMDA utarIe tyAre ja paDe che; tema upara uparathI jotAM A graMtha sAva sAdo jaNAya, paNa tenI AzagaMbhIratAnI khabara te temAM avagAhana karIe-UMDA utarIe tyAre ja paDe. AvI adbhuta AzayavALI avagAhana zakti-samAsazakti A zAstranI che; kAraNa ke samartha sapuruSanI hathoTI lAgatAM eka sAmAnya vacana paNa samartha abharyuM mahAvacana banI jAya che. AtmAnabhavI saMtarUpa pArasamaNine sparza thatAM varNamaya zabda suvarNa' banI anaMta arthalabdhithI bharapUra hoya che. jJAnInuM ekeka "pada' parama "pada" pamADavAne paripUrNa samartha hoya che. eTalA mATe ja "sapuruSanA eka eka vacanamAM anaMta Agama rahyA che, - e zrImad rAjacaMdrajInuM subhASita vacanAmRta atra yathArtha Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : sakSepa-samAsane paramArtha, 'sUtra' samu' A zAstra (673) C bhAse che. ane bALaka jema * samudra kevA ? ' ema pUchavAmAM AvatAM e hAtha paheALA karIne kahe ke ' AvaDA moTA, ' tema ApaNe paNa AvA ' sAgaravarga'bhIrA ' graMthane mATe Azcaya cakita thai AvaDA meTa !' eTaluM ja kahI khAlaceSTA mAtra karI zakIe ema che! A ' sAgaravaragabhIrA / AcAya cUDAmaNinI A paramArthaM gabhIra kRti mATe ApaNe jo zrImAn AnadaghanajI yAgirAjanI kRti mATe kAie kADhelA udgAranuM kicit pheraphAra sAthe anukaraNa karIe te-- " Azaya zrI harizadranA, ati gaMbhIra udAra; bALaka mAMhya prasArIne, kahe udadhi vistAra." * sUtra' samu A zAstra " bAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya, vistILatA carcIta dhiyALutaro: | zrI bhaktAmarastotra athavA 'sUtra ' jema saMkSepa kathanarUpa. theDA zabdamAM ghaNA a-saMgraharUpa hAya che, tema A zAstra pazu tevuM ja heAi sUtra samAna che. sUtrane-dorAnA daDA gajavAmAM mUkI zakAya evA nAnA hAya che, paNa tene ukelI je vistAra karIe, te gAunA gAu sudhI pahoMce che, tema A sUtrAtmaka zAstra paNa sakSepa hAI svalpa zabda pramANu che, paNa tene paramAtha ukelI tenA vistAra karIe te mahA vALA graMthenA graMthA bharAya eTaleA udAra Azaya emAM bhareleA che. vaLI sUtra-dorA jema madhyabindurUpa phekaNAnI ( Nucleus) AsapAsa vi'TaLAyela hAya che, tema A sUtrarUpa zAstra paNa AtmasvabhAva-guMjanamayAgarUpa madhyabindunI AsapAsa viTaLAyela che. sUtrane dora hAthamAM hoya te pataMga game teTale UMce cagAvI zakAya che, naDhuiM' te dAra cheADI detAM pataMga tarata paDI jAya che. tema A sUtrAtmaka yogazAstranA svarUpAnusadhAnarUpa cAganA dora hAthamAM-lakSyamAM hoya, tA yAgasiddhirUpa pataMga game teTalI UMce Urdhva-dhva yAgabhUmikAe paMta caDhAvI zakAya che, nahi te te svarUpAnusadhAnane dAra cheADI detAM tarata yAgabhraSTatArUpa adhaHpatana thAya che. muktAmALAmAM jema vividha muktAphaLa eka sUtramAM parAvela hAya che, tema muktAmALArUpa A cegazAsramAM vividha sUktarUpa muktAphaLa eka AtmasiddhirUpa sUtramAM pAvela che. jema puSpahAramAM vividha puSpA eka sUtrathI guthelA hAya che; tema A cegazAsrarUpa puSpahAramAM vividha subhASita puSpA ceAgaSTirUpa eka sUtrathI guMthelA che. jema puSparAzi kaThe dhAraNa karI zakAtA nathI, paNa vividha cuMTelA puSpA eka sUtramAM guthI hAra manAvyo hAya te| sukhethI kaThe dhAraNa thaI zake che; tema mahAgraMtharAzi kaThe dhAraNa karavA sahelA nathI, paNa vividha sukta-puSpA cUTI eka cAga-sUtramAM kaLAmaya rIte Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (674) yogadaSTisamuccaya guMthele A yogazAstrarUpa hAra sukhethI "kaMThe" dhAraNa thaI zake ema che. Ama saMkSepa kathanane lIdhe A yegazAstrane aneka prakAre sUtranI upamA ghaTe che. vaLI atre saMkSepa kathanamAM siMdhu-biMdunuM ane vRkSa-bIjanuM daSTAMta paNa ghaTe che. sidhumAM biMdu che ne biMdumAM siMdhu che, vRkSamAM bIja che ne bIjamAM vRkSa che, tema atre paNa ghaTe che. te A prakAre -siMdhunI je racanA (Composition) che siMdhu-biMdanuM te biMdunI racanA che. siMdhumAM je je bhautika ta (Elements) che, daSTAMta te te te ja pramANamAM tenA pratyeka biMdumAM che. AkhA samudranuM pRthakkaraNa karatAM je ta nIkaLe che, te ja to te ja pramANamAM eka bindunuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. AkhA samudrane je svAda che, te tenA pratyeka binne svAda che. eka bindu cAkhyuM eTale Akhe samudra cAkhe, eTalA ja mATe kahyuM ke-sidhumAM bindu che ne biMdumAM siMdhu che. tema samasta yegazAsarUpa siMdhunI je racanA che, te A temAMthI saMkSepe samuddhata bindurUpa yogazAstranI racanA che. te te pravacana-siMdhumAM je je AdhyAtmika to che, te te te ja pramANamAM tenA bindurUpa A yogazAstramAM che. AkhA gazAa-samudranuM pRthakkaraNa karatAM je ta nIkaLe che, te ja to te ja pramANamAM A bindurUpa yogazAsanuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. eka akhaMDa abheda parama amRtarasa sAgarasvarUpa samasta yogazAstra-sidhune je paramAmRtamaya rasAsvAda che, te ja A tenI vAnakIrUpa yogazAstra-bindune rasAsvAda che. A yoga-bindu jeNe cAkhyuM, teNe samarata bhega-sidhu cAkhyo. Ama Akha " pravacanasamudra" A parama amRtamaya gazAsrarUpa eka "bindumAM" ulaTI AvyA che-ulUsI Avyo che ke jene rasAsvAda sarvasulabha thaI paDyo che. girAja rAjacaMdrajInuM kelkIrNa subhASita che ke - ja pravacana samadra bindamAM, ulaTI Ave ema: cauda pUrvanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema." -zrImad rAjacaMdrajI. vRkSanI je racanA che, te saMkSeparUpamAM (miniature form) bIjanI racanA che. vRkSanA aMga-pratyaMga, zAkhA-prazAkhA je pramANe vyakta rUpamAM che te ja pramANe avyakta rUpe tenA aMga-pratyaMganuM pratinidhitva bIjamAM che. vRkSamAMthI bIjanI vRkSa-bIjanuM utpatti ane bIjamAMthI vRkSanI utpatti hoya che, A sanAtana krama che. daSTAMta AkhA vRkSanuM satva (Essence) eka bIjamAM AvIne rahyuM che. eTalA mATe ja kahyuM ke vRkSamAM bIja che ne bIjamAM vRkSa che. tema samasta gazAstra eka vizALa vRkSasvarUpa che, ane tenA saMkSepa sArasaMharUpa A yegazAstra bIjasvarUpa che. te yogazAstra vRkSanI je saMkalanArUpa racanA che, te saMkSepa rUpamAM A yogazAstranI racanA che; te yogazAstravRkSanA je aMga pratyaMga, zAkhA-prazAkhA Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: siMdhu-biMdu, vRkSa-bIjanA daSTAMta graMthakAranI mahattA (675) je pramANe vistRta rUpamAM che, te atra bIjarUpa yogazAstramAM saMkSipta svarUpe (In Concentrated & condensed form) che. akhila yogazAstra vRkSamAMthI saMkSepa karatAM jema A yogazAstra-bIjanI utpatti che, tema A yegazAsa-bIjane vicAra-vistAra karatAM temAMthI samasta gazAstra vRkSanI utpatti saMbhave che. Ama AkhA yogazAstra vRkSanuM saMpUrNa tatvamaya satva A eka yegazAstra-bIjamAM ekatra AvI vasyuM che. evuM AnuM AzayazaktirUpa adbhuta sAmarthya che ! mAtra tenI vyakti karanAra-janAra kuzaLa sAco jijJAsu tattvagaveSaka saMzodhaka joIe ! astu! vaLI eka apekSAe sUphamane sthULa rUpa ApavuM saheluM che, paNa sthaLane sUkSma rUpa ApavuM jema saheluM nathI; athavA nAnA citrane meTuM banAvavuM saheluM che, paNa moTAne nAnuM banAvavuM jema heluM nathI, tema saMkSepane vistAra karavo te saheluM che, paNa vistArane vistArano saMkSepa kare saheluM nathI. eTale aneka yegazAstrIrUpa saMkSepa duSkara kAmadhenune dehane, temAMthI A saMkSeparUpa navanIta kheMcI kADhI sarvasulabha karI ApavuM,e kaMI jevuM tevuM-nAnuM sUnuM kArya nathI, mahAdurghaTa kArya che,-uttama kaLAnuM kAma che. ane tevI saMkSepa saMkalanArUpa uttama kaLAkRti karavAmAM A AcAryazrI ekkA che, parama kuzaLa che. thoDA zabdomAM ghaNuM kahI nAMkhavAnI emanI siddhahasta adUbhuta kaLAmaya camatkRti emanI pratyeka kRtimAM daSTigocara thAya che. thoDuM lakhyuM jhAjhuM karI jANo -e lekti emanI A anokhI viziSTa zailImAM caritArtha thatI jaNAya che. pAtaMjala Adi aneka yogazAstromAMthI A saMkSepathI samuddhata che"--e uparathI mahAtmA graMthakAre potAnI laghutAne, nirabhimAnitAne, kRtajJatAne, pramANikatAne, nibhatAne, saraLatA, mahAnubhAvatA, udAratAne, nirAgrahatAne, graMthamaranI madhyasthatAne ne sarva darzana pratye samabhAvarUpa sahiSNutAno paricaya mahattA ApaNane Apyo che, ane ema karI pitAnI ati ucca koTinI parama udAratA naitika ne AdhyAtmika mahattAnI jhAMkhI karAvI che. e sujJa vAMcaka svayaM samajI zake ema che. temAM paNa khAsa dhyAna kheMcanArI bInA e che ke-bIjAo jyAre anya dezanIonA nAmathI paNa sUgAya che vA acakAya che, vA bhaDake che, tyAre A parama udAra mahAnubhAva AcAryavare bedhaDaka anya darzanIya zAone paNa nAmollekha kRtajJatApUrvaka karyo che. ane AvA parama bhegamArganA yathArtha jJAtA Ama kare emAM kAMI Azcarya nathI; kAraNa ke gamArgamAM sarva dazanenI ektA che, lega mArga sarva dazanene saMmata ne parama ISTa che. bhale saMsAranA mArga aneka hoya paNa mokSane mArga-gamArga te eka ja che, kAraNa ke zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe yojana-ga kare te ja eka tene uddiSTa lakSya che. eTale AvA mekSasAdhaka Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (676) yogadRSTisamuccaya yeAgamAga mAM-me kSamAga mAM matadanabhedanA tuccha Agrahane avakAza kayAMthI hAya ? peAtAnA siddhAMta ke pArakA siddhAMta evA kSudra bheda mumukSu yAgIone kyAMthI hAya ? tyAM te| dRSTa iSTathI abAdhita evA je satya tattvapratipAdaka siddhAMta hAya, tenuM ja mukta kaMThe ne khullA hRdaye grahaNa heAya; je kei paNa rIte AtmA Atmatva pAme' e ja rIti tyAM pramANu heAya. ( jue pR. 397-398, tathA AtmasiddhinI gAthA pR. 436) 6 "bAramIyaH paDhIyo vA ja' siddhAMta: vipazcitAm / dagheTAvASito vastu custasya :i / / '' --yAgabiMdu, zrlA, 524, eTalA mATe matadazananeA jene leza mAtra Agraha-abhiniveza che ja nahi evA A parama ceAgAcAye e ja nItirItinuM anusaraNa karyuM hAya, te atya'ta yuktiyukta che; kAraNa ke sadAnA samanvaya (Unity) sAdhavAmAM teozrI parama kuzaLa (Expert) hAI, anya daneAkta yAgane svadarzIneAkata yAgamAM sAMgApAMga avatAra karavAnuM ne paraspara sumeLa sAdhavAnuM bhagIratha kArya temaNe ajaba kuzaLatAthI karI batAvyuM che! ke je mata-darzananA Agraha vinA sarva dezanIenA parama dhanyavAdane pAtra che ! tathAstu! Ama saMkSepakathana jema A graMthanI viziSTatA che, tema A graMthane khAsa viSaya paNa enI bIjI viziSTatA che. ane te viSaya dRSTibhedathI ceAganu` kathana e che, arthAt cegasRSTinA vikAsa pramANe atre yAgane vibhAga karavAmAM AvyA che. uparamAM pratyeka dRSTimAM spaSTapaNe varNavavAmAM AvyuM tema A ceAgaSTi AtmAnA AdhyAtmika vikAsa sUcavanArI AdhyAtmika' yaMtrapaddhati (Spiritual Instrument) che. jema jema A yAgaSTi unmIlana pAmatI jAya che--ughaDatI jAya che, tema tema AtmA ucca ucca yAgabhUmikA para ArUDha thatA jAya che, ane chevaTe pUrNa unnIlana-vikAsa thatAM parama caigArUDha sthitine pAme che. mahAsamartha bhAvayeAgI zrImad rAjacadrajIe prakAzyu' che tema-tharmomITara (Thermometer), uSNatAmApaka yaMtra (pArAzIzI) uparathI jema zarIranI uSNutAnu mApa thaI zake che, tema A ceAgaSTi' rUpa AtmadazAmApaka AdhyAtmika yaMtra uparathI AtmAnI ceAgavikAsarUpa AtmadazAnu' mApa nIkaLI zake che. AtmAne AdhyAtmika guNavikAsa samajavA mATe jema cauda guNasthAnaka paddhati che, tema A aSTa yogadRSTirUpa viziSTa yeAgapaddhati paNa che. AvA A ceAgaSTi graMtha sakSepathI zu athaeN guthavAmAM AvyeA che ? tenuM zuM dRSTibhedathI yAgakathana Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : daSTiedrathI yAgakathana, 'AtmAnusmRti artha" (677) prayAjana che? te atra spaSTa kahyu` che ke AtmAnusmRti arthe '; arthAt AtmAnI potAnI anusmRtine arthe, peAtAnI yAdIne mATe, AtmArtha. jema kei peAtAne vismRti na thAya ne smRti rahe mATe, keAi viSayanI TuMkAmAM yAdI TapakAvI le, tema A AcAryajI kahe che ke-peAtAne vismRti na thAya ne anusmRti rahe te khAtara me' A ceAgaviSayanI yAdI (Memorandum) mhArA peAtAnA AtmAnA upakArArthe--AtmArthe saMkSepamAM noMdhI che. saMkSepamAM nedhelI yAdI para jema jhaDapathI najara pheravI javAya che, ane temAMthI kaI vastu thai gaI ne kaI rahI gai tene turata ja khyAla Ave che; tema A yAgaSTinI sakSipta yAdI pratye jhaDapathI dRSTi pheravI javAya che, ne temAMthI peAtAnA AtmA paratve kai guNusthiti prApta thaI gaI ne kai rahI gai, tenA jhaTa khyAla AvI jAya che. ane pachI yAdImAMthI rahI gayelI vastu pratye jema lakSya kedrita thAya che, tema atre paNa prApta thavI rahI gayelI sAdhya guNasthiti pratye lakSya kedrita thAya che, ne anukrame AtmaparAkramathI tenI siddhi thAya che. Ama AtmArthe -AtmApayeAgAthe A yAdI atyata upakArI che. 'AtmAnu smRti arthe' tethI ja A parama AtmAthI AcArya vayanA kahevAnA Azaya e che ke-hu cegamArganA pravAsI AtmAthI chuM, mumukSu chuM. meAkSasAdhaka yAgamAge AgaLa vadhavA icchatA icchAyAgI sAdhaka- sAdhu chuM. ane A ceAga-STi phAma eka AtmAnI AdhyAtmika pragatinA sImAcihnarUpa (Milestone) che, e AtmA" uparathI AtmazAnu mApa nIkaLI zake che. eTale te te yAgaSTinA yatheAkta lakSaNa mhArA peAtAnA AtmAmAM che ke nahiM ? tenuM aMtarmukha avalAkaeNna ' (Introspection) karatAM satata bhAna rahe, anusmaraNu rahe, tenI khAtara kevaLa AtmArtha ja meM A ceAgadRSTi graMthanI guthaNI karI che. jo A yAgadyaSTi nira'tara dRSTi sanmukha hAya, teA mhArA peAtAnA AtmAnI cegardaSTi keTalI vikAsa pAmI che, tenA spaSTa khyAla AvI zake,-jethI karIne prApta yeAgasthitinuM jema kSema' thAya, sudRDhapaNu- surakSitapaNu thAya, ane aprAptane jema ' yAga ' thAya, tema pravarttavA mATe mane AtmAnusmRti rahe. Ama kevaLa AtmakalyANa ja A graMtha racavAmAM hetu che. khAkI khyAti mATe, ke pUjAsatkAra mATe, ke yaza mATe, ke A leka-paraleAka sa'badhI anya kAI lAbha mATe, A graMtha racavAnuM amAre koi prayeAjana che ja nahi. e badhA tuccha hetue te hAlAhula 'viSa' jANI ame cheDayA che. amAre teA kevaLa AtmasiddhirUpa parama amRtamaya AtmAnuM ja kAma che, bAkI khIndre khyAti Adi kAmanArUpa manarega'amane che nahiM. kAma eka AtmA nu, khInne nahiM manarega '. athavA AtmAnusmRti arthe " eTale AtmAnA anusmaraNu athe, A yAgASTinu' graMthana che. A yogadRSTi nira Mtara AtmAnuM anusmaraNa karAve che; kAraNa ke 6 d Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (678) gadaSTisamuccaya AtmasvabhAva sAthe yujana tenuM nAma "yoga" che, ane A yogadaSTi tevA svabhAvayuMjana yeganA abhyAsarUpa che. eTale A cagadaSTithI niraMtara AtmasvarUpane lakSa rahe che, dehAdhyAsa daSTi chUTI satata AtmA bhaNI daSTi rahe che, jethI kevaLa AtmasiddhirUpa eka AtmArthanuM ja prayajana siddha thAya che. no'ya pUjAdinI jo kAmanA re, neya hAluM aMtara bhavaduHkhamULa mAraga. mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, kaI pAme mumukSu e vAta mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. Ama sarvathA AtmArtha ja A graMthanuM prayojana heI, AtmAnusmRti arthe A daSTibhedarUpa ga parama che, pradhAna che, zreSTha che; kAraNa ke uparamAM vivecIne kahyuM tema, prAsa veganA kSemamAM ane aprAptanA yogamAM parama upakArI hovAthI, tema ja niraMtara AtmasvabhAvanI anusmRtirUpa satata jAgRta upayoga rakhAvato hovAthI, A yogadaSTithI para e bIjo kaye vega hoI zake vAru? prayaMjanAntara (bIju prajana) kahe che - kulAdiyogabhedena caturdhA yogino yataH / ataH paropakAro'pi lezato na virudhyate // 208 // kala Adi yogabhedathI, yegI cAra prakAra ethI virodha na pAmate, kAMiya para upakAra. 208 artha -kAraNa ke kulaga Adi bhede karIne vegIo cAra prakAranA che, ethI karIne A gagraMtha thakI kaMIka emane papakAra paNa virodha nathI pAmate. vivecana kula Adi gabhedane lIdhe gIo paNa sAmAnyathI cAra prakAranA che. ethI karIne tathAvidha kulagI AdinI apekSAe eone paNa A yogadaSTi graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra thave virodha pAmatuM nathI, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta hoya che.-uparamAM "AtmAnusmRti arthe'-AtmArtharUpa svaupakAra arthenuM A yogadaSTizAstranuM mukhya prayajana kahyuM; atre para upakAra arthenuM gauNu prajana kahyuM che. kRtti:-kuriyojamena-kulAdi gabhedathI,-gotra, kula, pravRttacakra, niSpanna garUpa lakSaNavALA gabhedathI, vatta-cAra prakAranA, yonino yata:-kAraNa ke yegIo sAmAnyathI che. ethI zuM ? to ke- roDa-ipopakAra paNa,-tathAvidha kulagI AdinI apekSAe, rAto na viru-lesathI viruddha nathI hoto- jarAka AnA thakI paNa virodha nathI pAmate, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta che mATe, ema bhAva che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kuyogI Atri kaika upakAra (679) jema A graMtha AtmAnusmRti arthe -pitAnA AtmAnI anumRti arthe upakArI che, tema bIjA paNa tathArUpa gratAvALA AtmAone A graMtha kaMIka upakArI thaI zakavAne saMbhava paNa che, kAraNa ke teonuM Atmatva samAna che, eTale teone kulagI paNa AnA thakI AtmAnusmaraNa thavAne-AtmabhAna AvavAne saMbhava che. Adine kaMIka sarva AtmAone svabhAvarUpa dharma samAna hovAthI samAnadharmIupakAra sAdhamika evA anya AtmAone paNa, jo teo A saMskAra jhIle te, AnA thakI AtmajAgratirUpa AtmalAbha thavo saMbhave che, kAraNa ke gheTAnA ToLAmAM cirakALa sudhI rahelA siMhazizune jema siMhane dekhIne svarUpapadanuM bhAna thAya che, (juo pR. 113) tema paravastunA anAdi saMsargamAM-paricayamAM rahelA AtmAne paNa AnA thakI AtmasvarUpanA darzanathI nija svarUpanuM anusmaraNa thAya evI saMbhAvanA che. ane te saMskAra jhIlavA (Reception) mATe paNa kaMIka tathArUpa yogyatA joIe che. jema reDiye pravacananA (Radio Broadcasting) vAyutaraMga-AMdolana (Waves) jhIlavA mATe reDio yaMtra amuka cekakasa kakSA para-rekhAMza " ga" vinA (Wave-length) para hovuM joIe, te ja te jhIlI zakAya che, joga nahiM nahi te nahi; tema A ga-pravacananA saMskAra-taraMga-AMdolana | (Vibrations) jhIlavA mATe AtmA paNa amuka cokkasa gyatArUpa kakSA para-garekhAMza para rithati karate he joIe, te ja te jhIlI zakAya che, nahi te nahiM. athavA pAtra vinA vadhu rahI zakatI nathI, tema tathArUpa pAtra vinA A Atmika jJAnarUpa vastu rahI zakatI nathI. zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM kahyuM che tema-"pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna." "ga" (yogya) jIva vinA A "jagarUpa mahat vastu jIravI zakAya ema nathI. jema siMhaNanuM dUdha siMhasutane ja jare che-"siMhaNa keruM dUdha te te siMhasutane jare,"--bIjAnI te hAjarI ja phATI jAya; tema A "jaga'rUpa paramAna paNa tathArUpa yogyatAvALA jegIjanene ja karI zake ema che, bIjAne-ajogIone te te jare ema nathI, eTaluM ja nahi, paNa mithyAbhimAnarUpa ajIrNa--apaco ne udarapIDA upajAve ema che. ane te jogIjananA cAra prakAra che, kAraNa ke ge ga, kulaga, pravRttacoga, ne niSpannayoga-ema yoganA cAra prakAra che. eTale gogI , kulagI, pravRttacagI, ne niSpannagI ema bhegIonA paNa sAmAnyathI cAra prakAranA cAra prakAra che (jenuM lakSaNa have pachI kaheze). eone paNa yathAyogI saMbhava A gagraMthathI upakAra thavo saMbhave che. ane te upakAra thavAnuM kAraNa paNa teone yega pratyene aMtaraMga bhAvathI pakSapAta hoya che, e che teone kudaratI rIte ja yoga viSaya pratye prazasta rAga-naisargika prema hoya che, Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (680) gadaSTisamuracaya e che. kAraNa ke teonuM mAnasika valaNa (Inclination) svabhAvathI ja yoga pratye pakSapAtathI (Bias) DhaLe che, teonuM AtmapariNamana yoga pratye pari-mana karatuMsarvathA namI paDatuM hoya che. Ama A gadaSTi graMtha jema mukhyapaNe AtmAthe-AtmapakArArthe che, tema gauNapaNe parArthe-paropakArArthe paNa che tAtparya ke sva-5ra upakAra e A graMthanuM ISTa prayojana che. mahApuruSe sva upakAra athe je kRti race che, te AnuSagikapaNe sarva upakArArthe-sArvajanika upayoganI paNa thaI paDe che, tenuM A uttama udAharaNa che sarakhAvo " na kavitvAbhimAnena na kiirtiprsrecchyaa| / kRtiH kintu madIyeyaM svabodhAyaiva kevalam // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava ane A uparathI e paNa khAsa lakSyamAM rAkhavA yogya che ke-AvA sAcA paropakAraparAyaNa saMta mahAtmAo je sva upakAra kare che te ja kharekhara para upakAra karavAne samartha hoya che je AtmArtharUpa svArtha sAdhe che te ja sva-para upakAra paramArtharUpa parArtha sAdhI zake che. kAraNa ke je sva upakAra nathI karatA, te para upakAra paNa nathI karI zakata; je AtmAthe nathI sAdhate, te parArtha paNa nathI sAdhI zakatA. kAraNa ke "kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave." "potAnuM nahiM sAdhyuM kAMI, ukALaze paranuM zuM bhAI ?" paNa AtmArtha sAdhyA vinA je parArtha karavAnI dhRSTatA kare che, vA zekhI kare che, te te banne gumAve che, ane bhraSTa tatabhraSTa thAya che. je pitAnA AtmAne upadeza dIdhA vinA parane upadeza devA jAya che, te pitAnuM ke paranuM hita karI zakto nathI; kAraNa ke svAcaraNarUpa cAritranA baLa vinA tenI dhArelI asara nIpajatI nathI, anyanA hRdayane sparza thato nathI, ne patthara para pANI" DhaLyA jevuM thAya che ! eTalA mATe ja sanmArganA jJAtA sadupadekhA sapuruSonuM sauthI prathama ne mukhya prayajana svAtmAne upadeza devAnuM hoya che, kAraNa ke te bhAvitAtmAo sArI peThe bhAve che ke-" he jIva! tuM upadeza ma de, prathama tuM ja upadeza le, kAraNa ke te jJAnIne deza sarvathI nyAro ne agama che." zrImad rAjacaMdrajInuM A mArmika vacanAmRta sarva mumukSuoe aMtaramAM katarI rAkhavA gya che ke - mata de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza sabase nyArA agama che, je jJAnIkA deza."- zrImad rAjacaMdrajI. Ama AvA sadupadeSTA sAdhucarita puruSonI vyAkhyAnapravRtti paNa jema mukhyapaNe mATethI-uccasvare svAdhyAyarUpa hoya che, tema AvI graMthalekhanapravRtti paNa mUka-mUMgA Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : sva-5ra upakAra, jIvatI jAgatI ta jevA A negI (681) svAdhyAyarUpa-sajhAyarUpa ja hoya che; nahiM ke vAjAla vistAranArA A te "sAdhune vAcaspationI jema janamanaraMjanakAriNI; kAraNa ke teo sArI peThe mUMge jANe che ke jyAM AtmasAkSIe dharma che, tyAM jananuM zuM kAma che? svAdhyAya che janamanaraMjana dharmanuM mUlya eka phUTI badAma paNa nathI. Atama sAme dharma jyAM, tyAM jananuM zuM kAma? janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma."--zrI cidAnaMdajI. eTalA mATe ja AvA svAdhyAyanimagna, sAcA AtmAthI, "bhavavirahane jhaMkhanArA kharekharA mumukSu, mekSasAdhaka sAcA sAdhaka-sAdhu, adhyAtmarasapariNata, bhAvitAtmA A zAsakartA mahAyogInI A svAdhyAya ulleSaNa adyApi anya jIvatI jAgatI adhyAtmasipipAsu mumukSu jogIjanenA hRdayane spazI temanA para jyota jevA apAra upakAra kare che. jIvatI jAgatI jyota jevA A jogIrAjanI A jogI cetanavaMtI jogavANI jegIjanene jAgrata karI, temanA aMtaramAM nimala AtmatirUpa yoga-pradIpa pragaTAve che ane yAvacaMdradivAkarI pragaTAvatI raheze evuM emAM parama devata che ! atu! temAM atre- kulapravRttacakrA ye ta evAsyAdhikAriNaH / yogino na tu sarve'pi tathA'siddhayAdibhAvataH // 209 // kalagI pravRttacaka je, adhikArIo te ja; tathA asiddhayAdi bhAvathI, na gIe sarve ja. 209 artha-je kulagI ane pravRttacaka yogI che, teo ja AnA adhikArIo chenahiM ke sarveya yogIe, kAraNa ke tene tevA prakAre asiddhi Adine bhAva che. vivecana temAM je kulagI ane pravRttacakagI che, teo ja A yogazAstranA pAtra vRtti -wvRttava@ je-jeo kulagI ane pravRttacaka yogI che, te ghavAyAviHi -e ja A yogazAstranA adhikArIo che, aha che, yonino-yegIe, sarveDaji-nahi ke save'ya sAmAnyathI. zA kAraNathI? te ke-tathA tathA prakAre, asithAramAvata:-asiddhi Adi bhAvane lIdhe -gotra yogIone asiddhibhAvane lIdhe, ane Adi zabdathI niSpanna (siddha) yogIone siddhibhAvane lIdhe. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (682) yogadRSTisamuccaya adhikArI ceAgIe che,-khIjA nahi; kAraNa ke gotrayeAgIne tathAprakAranI yAgyatAnI asiddhi hAya che, tethI tee AnA anadhikArI che; ane niSpanna-siddha cegIne tA tathAprakAranI yAgasiddhi thaI cUkI che, eTale tene have AvA cegagraMthanuM prayAjana rahyuM nahi. hAi teo paNa atra anadhikArI che. pratyeka vastu pAtapeAtAnI yAgyatAnusAra-adhikArAnusAra zeAle che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa adhikArI pramANe ucca-nIca padavIrUpa adhikAra apAya che. tema paramArtha rUpazAsravyavahAramAM paNa adhikArI pramANe dha sAdhanane adhikAra ghaTe che. * dhi vicANA, dharmasAdhanasaMsthiti:' -e zrI aSTakamAM zrI haribhadrasUrijInu' suprasiddha subhASita che. rAjyAdhikAra mATe jema yathAyeAgya guNunI jarUra paDe che, tema A yAga-rAjyAdhikAra mATe paNa tathArUpa yathAyAgyatAnI jarUra anivAyaeN che. sAmAnya vidyAbhyAsa mATe jema uttarAttara krame vadhatI yeAgyatArUpa adhikAranI AvazyakatA che, tema asAmAnya evA A ceAgavidyAbhyAsa mATe paNa uttarottara krame caDhatI ceAgabhUmikArUpa ceAgya adhikAranI AvazyakatA che. sAdhAraNa laukika zAstra zIkhavA mATe paNa jema yathAyeAgya vinaya, viveka, samajaNu, buddhi vikAsa Adi guNagaNurUpa yAgyatAnI jarUra hoya che, tema asAdhAraNa alaukika evuM A adhyAtmazAstra zIkhavA mATe paNa yathAyeAgya guNasthitirUpa ceAgyatAnI vizeSa jarUra che. ane tevA prakAranI cAgyatA kulayeAgI pravRttacakra yAgIomAM avazya hAya che, eTalA mATe tee ja A ceAgazAstranA adhikArI che, te ja A paramArtha zAstranA satsa`skAra jhIlavAne suyeAgya supAtra che. ( jue. pR. 25ra, AtmasiddhinI gAthA ). pAtra vinA vastu na rahe ? bAkI je gAtrayeAgI che, teone A cegazAstranA adhikAra ghaTatA nathI, kAraNa ke teomAM tathArUpa yathAyeAgya guNubhAva hAtA nathI, ' joga 'yeAgya yAganI siddhinA abhAva hAya che, eTale tene ceganA ayAga che. jema ayeAgyane rAjyapadavI anadhikArI ghaTatI nathI, tema A ayeAgya gotrayegIne yetra-rAjya padavI ghaTatI gAtrayeAgI nathI. abudha evA mUrkhA jema vidvama DaLImAM praveza ze|bhatA nathI, tema A abudha cegInA yAgamaDaLImAM praveza ze|bhatA nathI. ekaDA haju nathI AvaDatA te ekaDIAne jema sAtamI cApaDImAM besavAne adhikAra ghaTatA nathI, tema yAgamAganA prAthamika cAgyatArUpa ekaDA paNa haju jeNe 'To nathI te ayAgIne A ucca yAgazAstravaga.mAM sthAna levAnA adhikAra ghaTatA nathI. prAthamika ceAgyatAthI paNa rahita evA gAtrayeAgIe apAtra hoi atra anadhikArI che. ane je niSpanna ceAgIo-siddha yAgIe che, te paNa A yegazAstranA adhikArI Ama Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: kulagI ne pravRttacakagI adhikArI (683) nathI. paNa tenuM kAraNa bIjuM ja che. gotrayAgIe jyAre yoganI asiddhine lIdhe atra anadhikArI che, tyAre niSpanna yogIe yoganI siddhine lIdhe siddhagI paNa adhikArI che. A gazAstranuM prayojana te gasiddhi mATe che, anadhikArI ane te gasiddhi to A niSpanna-siddha yogIone hAMsala thaI cUkI che. te pachI tene have AnuM prayojana zuM hoya? jeNe gasiddhi sAkSAta pragaTa prayogasiddha (Practice) karI batAvI che, jeNe svabhAva-guMjana yoga siddha karI zuddha AtmA pragaTa karyo che, jeNe "samayasAra " pragasiddha karI batAvyo che, evA siddhayogIne pachI AvA zabdarUpa zAstranuM (Theory ) zuM prajana hoya? yogamArganA pravAsIne A yogazAstrarUpa mArgadarzaka bhemIo upayogI thAya, paNa jeNe yogamArgane pravAsa pUro karyo che, tene have A yogazAstrarUpa bhamIAnI (Guide) zI jarUra ? prAsAda para caDhavA mATe AlaMbananI jarUra paDe, paNa prAsAdazikhare caDhaLyA pachI jema tenI jarUra na paDe, tema gaprAsAda para caDhavA mATe hastAvalaMbanarUpa A yegazAstranI sahAya levI paDe, paNa yoga-prAsAdanA zikhare caDhI gayA pachI tenI jarUra kayAM rahI ? parvata para caDhavA mATe jema lAkaDInA TekAnI jarUra paDe, paNa parvatanI Toce caDhI gayA pachI jema tenI kaMI jarUra na rahe; tema yega-giri para caDhavA mATe A gadaSTirUpa dRSTinA TekAnI jarUra paDe, paNa badhI gabhUmikAo vaTAvI jaI yogagirinA zrege pahoMcyA pachI tenI jarUra zenI hoya ? kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM? siddhane sAdhavAnuM zuM? mATe niSpanna-siddha yogI paNa A apekSAe A yogazAstra-sAdhananA adhikArI che. Ama gotrayAgI agI hovAthI A satazAstrane adhikArI che, ane niSpanna yogI parama yogI hovAthI AnA anadhikArI che. mAtra madhyama be prakAranA gI kalagI ne pravRttacaka yogI-A gazAstranA adhikArI che. kulagI ne tAtparya ke-gya gabhUmikAthI dUra evA bAdhaka bhAvamAM vattatA pravRttacaka je' hovAthI gAtra yogI atra agya che; parama yogya evI yugabhUmikAnI parAkASThArUpa siddha bhAvamAM vartAtA hevAthI niSpanna thegI paNa atra ayogya che; ane yathAyogya evI yogabhUmikArUpa sAdhaka bhAvamAM vattatA kulagI ane pravRttacaka yegI atra suyogya che yathAyogya che. ane eTalA mATe ja- aDadiThThI e kahI saMkSepe, yegazAstra saMketejI; kulagI ne pravRttacaka je, teha taNe hita hetejI." -zrI ca. da, sakjhA. 8-4 eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (684) yogadaSTisamuccaya ye yoginAM kule jAtAstaddharmAnugatAzca ye / kulayogina ucyante gotravanto'pi nApare // 210 // jamyA je gile, taru gharma anugatA ya; kulagio kahAya te, na gotravaMta bIjAya, 210. artha -jeo gIonA kulamAM janmyA che, ane jeo te yogIonA dharmane anugata che, teo "kulagIe" kahevAya che,-nahiM ke bIjAo gotrarvate paNa. vivecana "gikule jAyA tasa dham, anugata te kulagIjI.". sakjhA. 8-4 jeo yogIonA kulamAM janmyA che ane janmathI ja teonA dharmane upagata chepAmelA che, tathA prakRtithI yogidharmane anugata-anusaranArA evA je bIjAo paNa che, teo "kulagI' kahevAya che, ema dravyathI ane bhAvathI jaNAya che, -nahi ke gotravate paNa, nahi ke sAmAnyathI bhUmibhavya evA bIjA paNa je yegIonA kulamAM janmyA che ane yogIonA dharmane je upagata che-pAmelA che, te kulagI che. arthAta-je janmathI ja yogI che, Ajanma yogI (Born Yogis) che te kulagI che, manuSya kulamAM janmele jema janmathI ja manuSyagIH bAla hoya che, siMha kulamAM janmele jema janmathI ja siMhazizu Ajanma hoya che, tema egikulamAM janmele janmathI ja bajegI" hoya che. gI pUrva janmamAM gasAdhanA karatAM karatAM, Ayu pUrNa thatAM jenuM cavana thayuM che, tevA pUrvArAdhaka "gabhraSTa" puruSe AvA kulagI (Born Yogis) heI zake che. jema jaisargika kavitvazaktivALA manuSyo Ajanma kavi (Born Poets) hoya che, tema AvA naisargika egazaktivALA mahAtmA kulagI Ajanma yogI hoya che. AvA yegIone pUrvArAdhita yaMgasaMskAranI jAgrati svayaM saheje kurita thAya che, jAtismRti Adi jJAnanI prApti paNa hoya che, ane pUrve adhUrA cheDela yoganI kaDInuM anusaMdhAna zIdhra vinA prayAse hoya che. jema lAMbI musApharIe nIkaLela musAphara vaccamAM vizrAmasthAne visAmo khAya che, rAtavAsa kare jUtti - rojina je vAtA-jeo yegIonA kulamAM jagyA che,-janmathI ja- tanAtAane teonA dharmane anugata- gilamane anugata, ce-je e prakRtithI anya 5Nu, kurojina racantahyogIo kahevAya che ema samajAma che,-dravyathI ane bhAvathI. jotravattoDaji-gAtravaMte paNa, sAmAnyathI bhUmibhaLe paNa, nAre-nahiM ke bI ja. nahiM ke bIjAo kalagI kahevAya che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulagI-AjanmayogI, udAharaNa che, paNa thAka utarI gayA pachI tAjamA thaI tarata ja AgaLa akhaMDa prayANa cAlu rAkhe che; tema mokSapurInA pravAse nIkaLela cogamArgane akhaMDa pravAsI mumukSu AyupUrNatArUpa vizrAmasthAne vizrAMti le che, bhavAMtaragamanarUpa rAtrIvAsa kare che, ane zrama utarI gayA pachI pAcho punarjanmarUpa na avatAra pAmI, tAmAje thaIne, apUrva utsAhathI bhegamArganI musApharI AgaLa calAve che ane Ama AyegamArganA musApharanuM muktipurI pratyenuM prayANa akhaMDita rahe che. jema vakhata pUre thaI jatAM kArakuna Agale divase adhUruM mUkeluM kacerInuM kAma, bIje divase jyAMthI adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa calAve che, tema Ayune samaya pUro thaI jatAM yegI AgalA janmamAM adhUruM chaDeluM AtmArthanuM kAma, bIjA janmamAM adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa dhapAve che. Ama yegI puruSanuM yogasAdhanarUpa AtmAthe kArya aTUTapaNe pUrNatA paryata vinA prayAse-sahaja svabhAve cAlyA kare che. daSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re; racaNIzayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re."--che. sajhA. 2 bIjAone-anya prAkRta janane je saMskAra ghaNuM ghaNuM abhyAse kaMIka ja-apa mAtra ja thAya che, te AvA XAjanma yegIone vinA parizrame sahaja svabhAve upaje che ! ane te pUrvajanmanuM asAdhAraNa bhegArAdhakapaNuM ja darzAve che,-jenuM vartamAnamAM pragaTa jvalaMta udAharaNa parama yogI zrImad rAjacaMdrajInA A svasaMvedanarUpa AtmAnubhavagamya sahaja ugAra uparathI svayaM sUcita thAya che - "laghuvayathI adbhuta thaye, tattvajJAnane bedha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha ? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAya? vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya ?"-zrImad rAjacaMdrajI. bhUtakALamAM paNa janmathI ja atyaMta asAdhAraNa yogasAmarthya dAkhavanArA aneka mahApuruSonAM caritro paNa A ja vAtanI puSTi kare che. jemake-vIza varSanI nAnI uMmaramAM jJAnezvarI jevo asAmAnya graMtha lakhanAra saMta jJAnezvara, ghaDIAmAM bIjA udAharaNe ramatAM paNa jene pUrvArAdhita munibhAva sAMbharI AvyuM hatuM, te mahAyogI vajIsvAmI. pAMca varSanI laghuvayamAM asAdhAraNa buddhicApalya darzAvanAra kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, ane dharmadhuraMdhara zrI yazovijayajI, saMta kabIrajI, ramaNa maharSi AdinAM caritro paNa enI sAkSI pUre che. khuda tIrthakara bhagavaMto paNa janmathI ja mati-zruta-avadhi e traNa jJAnanA dhAraka hatA e hakIkata paNa x" athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm / etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam // tatra saM yuddhiyo zramane pauvaizmi cAle ja to mayaH vaMtiau gurunaMdana " -gItA Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (686) gadaSTisamuccaya AjanmagIpaNuM ja sUcave che. Ama kulagIenA seMkaDo dAkhalA ApI zakAya ema che, je pUrvajanmanA yogAbhyAsanuM ja pariNAma che. AvA kulayogIone vega sahaja svabhAve siddha hoya che. uMghamAMthI ALasa maraDIne UThatAM ja gata rAtrInA banAvanI peThe temane yega yAda AvI jAya che, ane pachI pravRttacakrAdi yogAbhUmikAo jhapATAbaMdha atyaMta vege vaTAvI jaI teo niSpanna gadazAne-siddhadazAne pAme che. A yogIkulamAM janmarUpa je kulagIpaNuM kahyuM te adhyAtma saMskAranI apekSAe che, arthAt te saMskAra jamarUpa che. jema puruSane bAhya janma sthala svarUpe che, tema gIpuruSane A AdhyAtmika janma sUkSma svarUpe che. vyavahArathI AdhyAtmika jema bAhya vadisaMpanna dehane janma che, tema paramArthathI yogasaMskAra janma saMskArasaMpanna AtmAne janma che. bIjAdhAnathI jema sthUla puruSa dehanuM sarjana thAya che, tema ga-bIjAdhAnathI puruSanA-AtmAnA sUkSma saMskAra-zarIranuM sarjana thAya che. bAhya sthala dehanuM bIjAdhAna karanArA jema bAhya mAtA-pitA hoya che, tema A AdhyAtmika sUkSma dehanuM samyagadarzanAdi bIjAdhAna karanArA yogIorUpa mAtA-pitA che. jema skUla dehamAM mAtA-pitAne guNa lakSaNa vAraso utare che, tema AdhyAtmika saMskArasvAmI gIone guNasaMskAra-vArase te sUphamadehamAM utare che jema "bApa tevA beTA ne vaDa tevA TeTA" hoya che, tema gIpitA jevA A gI-bAla hoya che. paraMtu bAhya janma punarjanmane hetu hoya che, paNa A AdhyAtmika saMskArajanma te apunarjanmano hetu hoya che. vyAvahArika janma mRtatvanomaraNane hetu hoya che, paNa A pAramArthika janma amRtatvane-amarapaNAne hetu hoya che. athavA te bAhya sthUla deha janma e paramArthathI janma ja nathI, paNa bhAvathI te AtmAnuM mRtyu ja che, bhAvamaraNa ja che; AtmAno kharekhara pAramArthika janma te saMskArasaMpannapaNe janmavuM te ja che. A A parama dhanya pAramArthika saMskArajanma A kulayogIone sAMpaDyo hoya che, ane janmathI ja teo yegIonA dharmane pAmelA hoya che. ane bIjAo paNa je prakRtithI yegIdharmane anugata hoya, te paNa kulagI che. arthAta jeo yogIonA dharmane anusaranArA-anuyAyI" che te paNa "kulagI " kahevAya che. A " gI dharma' eTale zuM ? yogane jene yoga (saMbaMdha) thayo te che yogI, ane AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe jana-joDANa tenuM nAma yoga. eTale AtmasvabhAva sAthe jenuM jana che, arthAta jene AtmasvarUpanuM anusaMdhAna thayuM che gIdharma? te yogI che, ane evA te yogIne je dharma che te gIdhama che. eTale zuM ? Ama AtmasvarUpanuM anusaMdhAna karavuM, AtmasvabhAvanI sAdhanA-ArA dhanA karavI, Atmasiddhi karavI, e ja yogIono dharma che. vaLI dharma" zabda paNa e ja bhAvane sUcaka che, kAraNa ke vastune svabhAva te dharma, Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : AyAtmika saMrakArajama, yogidharma eTale zuM ? (687 ) raghurAvo gho " arthAt Atmavastune dharma te Atmadharma-vastudharma. AtmAnuM svabhAvamAM varNavuM te dharma, svarUpamAM sthiti hevI te dharma, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe te dharma. A AtmAne svabhAvayuM janarUpa ga te ja dharma. eTale je AtmasvabhAvamAM varte che, svarUpamAM sthiti kare che, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe che, AtmAnA svabhAvayuMjArUpa yogane sAdhe che, te sAkSAt dharmamUrti "gI" che ane tene dharma paNa te ja che Ama yogI dharma eTale AtmasvarUpanA anusaMdhAnarUpa vastudharma-Atmadharma. pa2pariNatine parityAga karI, AtmapariNatine anusaravuM te ja gidharma. tAtparya ke-AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga jeNe sAdhyuM che, je svarUpasthita che te gI" che. ane AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga te ja teone vAstavika dharma che. AvA AtmasvabhAvarUpa gidharmane anusaravA je nitya prayatnazIla rahe che, te kulagI che. AtmAne anugata eTale ke sarvatra AtmAne AgaLa karI tene anusaratI jenI samasta bhAvadharma pravRtti che, te kulayogI che. A Atma-anugata bhAva samakita guNathI mAMDIne zailezI avasthA paryata hoya che, ke jethI saMvara-nirjarA thaI upAdAna kAraNa pragaTe che, kAraNa ke atre sAdhya AlaMbanane dAva hAtha lAge che. (juo pR. 493, pa21-522 ). samakita guNathI he zelezI lage, Atama anugata bhAva; "-- saMvara nirjarA ho upAdAna hetutA, sAdhyAlaMbana dAva."--zrI devacaMdrajI. ane Ama sadA Atma-anugata bhAva hovAthI ja A samyagadaSTi yogIpuruSa jema bane tema Atma-padArthane virodha na Ave, virAdhanA na thAya, ema sarva vidhiniSedha Acare che, eTale jethI Atmavastune virodha na Ave te sarva "dharma" kartavya kare che, ane jethI Atmavastune virodha Ave te sarva adhama kartavya nathI karate. TuMkAmAM te "ArAdhaka jIva jJAna-darzana-cAritra svabhAvarUpa dhamane Adare che, te rAgadveSAdi vibhAvarUpa adharmane parihare che; AtmapariNatine bhaje che ne parapariNatine tyaje che. ane Ama AtmapadArthathI avirodha e vidhi-niSedha AcarI, te "mahAjane " parigrahela AtmapadArthane grahaNa "vidhi" kare che. (juo kAvya pR. 397) eTale ja A gidharmane-mekSamArgane anuyAyI mumukSu kulagI, ajJAnarUpa karmabhAvane cheDI daI, nija vAsarUpa-svabhAvasthitirUpa mokSabhAvane bhajavA nitya prayatnazIla bane che; aMdhakAra samA ajJAnane jJAnaprakAza vaDe nAza kare che, je je baMdhanA kAraNe che te baMdhane paMtha jANI, te kAraNenI eka evI dazArUpa mokSamArgane seve che; rAga dveSa ne ajJAna e karmanI mukhya graMthi-gAMTha che tenI jenA vaDe nivRtti thAya, evA ekSapaMthane ArAdhe che; ane sat caitanyamaya ne sarvAbhAsathI rahita e "kevaLa AtmA jethI pAmIe, e mekSapaMthanI rItine anusare che. (jue AtmasiddhinI gAthA pR. 271, 463) A je kahyo te mekSamArgarUpa gIdharmamAM-sanAtana vastudharmamAM-zAzvata Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (688) yogadaSTisamucaya AtmadharmamAM kaI paNa prakAranA matabhedane-dazanAgrahabhedane avakAza kyAMthI hoya? jAti-veSano bheda kyAMthI hoya? eTale A zuddha AtmasvabhAvanI jAti veSane siddhirUpa eka ja prayajana jyAM che te gidharmamAM jaina, vaiSNava, bheda nahi" brAhANa, vedAMtI, bauddha Adi kuladharmanA bheda maTI jAya che. sAdhu, zramaNa, saMnyAsI, jegI, phakIra Adi bAhya dravyaliMgabhedane4 sthAna ja nathI. uparamAM je kahyo te bhAvaliMgarUpa jegidharma-mokSamArga je sAdhe che, ArAdhe che, upAse che, te ja muktine pAme che. " jAti veSane bheda nahi, kahyo mArga ja hoya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na keya."--zrI Atmasiddhi. je koI A yathAta gIdhane ArAdhe che, te A gIdharmamAM che. je kaMI mata-darzanane Agraha temaja vikalpa choDI daI, nija svabhAvanI siddhirUpa A sanAtana Atmadhamane bhAvathI sAdhe che, paraMparikRtine tyajatA rahI yogidharmanA AtmapariNatine bhajatA rahe che,-te sarva sAcA sAdhake, sarva sAcA anuyAyI ArAdhake, sarva upAsako, sarva mumukSuo, sarva AtmAthIe, sarva gIo, sarva samyagadaSTi sAdhujane, mata-saMpradAyanA bheda vinA A vizvadharmarUpa (Universal Religion) gidharmanA kharekharA "anuyAyI' evA kulayogIo che. ane upalakSaNathI-AvA yogamArganI prApti to dUra rahI, paraMtu tenA pratye je kaIne sarvathA adveSa hoya, kharekhare aMtaraMga prema hoya, prazasta rAga hoya, sAcI aMtaraMga jijJAsA hoya, tene anusaravAnI hArdika icchA hoya,-te sarva sanmArga premIo, sarva mArganusArIe, sarva jijJAsuo paNa dravyathI A yogIdharmanA adhi. kArI kulayogIo che. Ama A vastusvabhAvarUpa sanAtana yogadharma sArvajanika e vizvadharma ' banavAne parama yogya che; kAraNa ke svarUpathI sarva yogArAdhaka yogIonI jAti eka che, ane teone dharma paNa eka ja che, kAraNa ke svabhAvanI siddhi kare te ja garUpa dharma A mahAnubhAva yogIone anukULa hoya che. (juo kAvya pR. 58-59 ) "teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukuLa"-zrImad rAjacaMdrajI. x " liGgaM dehAzritaM dRSTaM deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete liGgakRtAgrahAH // jAtidehAzritA dRSTA deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete jAtikRtAgrahAH // " -zrI pUjyapAdasvAmIjIta samAdhizataka. "Na u hodi mokkhamaggo liMgaM jaM dehaNimmamA arihA / &iaaN muddag haMsaLavattA seti - zrI samayasAra, Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa"hAra : yAgidhama nA sAcA anuyAyI, 'kulayegI' zabdanu* rahasya (689) eTale AvA parama udAra savagrAhI A yAgidhane je sAcA bhAvathI anusaratA hAya, te sa game te sa`pradAyanA heAya, te paNa eka ja dharmanA anuyAyI-sAdhima kA che. tAtparyaM ke-A yAgamAgane kharekharA anusaranArA jaina hAya ke sAdharmika vaiSNava hAya, bauddha heAya ke brAhmaNu DhAya, sAMkhya hAya ke vedAMtI DhAya, Atmabandhue game te heAya, te sa sAdharmika madhue che, AtmabaMdhue che. AvA A cAgidhamane je keAI dravyathI ke bhAvathI anusaratA heAya te sa kulayeAgI che. atre bhAvanuM kAraNa thAya te ja pradhAna evu dravya vivakSita che,-nahi' ke bhAvanuM' kAraNa na thAya evu apradhAna dravya. eTale ke jethI pariNAme yAgabhAvanA udbhava thAya tema dravyathI je dravya cegasAdhanarUpa vaigidhane anusare che, te paNa upalakSaNathI kulayeAgI che; ane bhAvathI je anusare che te teA pragaTa tema che ja. mAtra eTaluM ja lakSamAM rAkhavA yAgya che ke-dravya yogasAdhanadhama paNa bhAva yAgasAdhana dharmanAM kAraNabhUta thAya tA ja te bhalA che, saphaLa che, nahiM teA Ala che--mithyA che. dravyastava evu viziSTa hAvu joIe ke te ceAkkasa bhAvastavanuM kAraNa thAya, ane ema thAya te ja te saphaLa che, nahi. te aphaLa che. A saMbaMdhI vizeSa jANavAne icchatA tattvarasika jane zrI haribhadrasUrijIta zrI pa'cAzakazAstra avaleAkavu " dravyadhama te ceAga samAravA, viSayAdika parihAra; jema peAtAnA kulane Atamazakti hai| svabhAva sudhanA, sAdhana hetu udAra. " --zrI devaca'drajI AvA A mahAnubhAva 6 kula ceAgIo kharekhara ! kulayeAgI ja hoya che. kulavadhU jema peAtAnA kulane chAje evuM vattana kare che--kulInapaNuM Acare che, kulaputra lAMcchana na lAge evuM kulInatA yeAgya lAgI ' AcaraNa kare che; tema kulayeAgI paNa peAtAnA yAgikulane chAje zabdanu' rahasya evuM, ne doSa-kala'karUpa jhAMkhapa na lAge evu, yathAyeAgya kulIna AcaraNa kare che. jemake--para ghare na javuM, sva gharamAM ja rahevu, ucita maryAdAdhama mAM rahevuM, zIla sAcavavuM, ityAdi kuladharmIne jema kulavadhU pALe che; tema parabhAva-vibhAvarUpa para ghara pratye gamana na karavuM, AtmAnA nija gharamAM ja rahevuM, vastusvabhAvanI maryAdA na ulla'dhAya ema ucita ' maryAdAdharma mAM '-- marajAdamAM ' rahevuM, svarUpAcaraNurUpa zIla sAcavavuM',-ityAdi yAgIkulanA dharmane kulayeAgI kharAkhara pALe che. temaja kulaputra jema hiMsA, asatya, cArI, vyabhicAra, paradravyagrahaNa Adi sa anAya kAryane dUrathI vaje che, ane sanyAyanItine-pramANikatAne anusare che, tema A A kulayeAgI paNu AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsAne, paravastune potAnI kahevArUpa asatyane, paradravyanI cArI karavArUpa adattAdAnane, paravastu pratye gamana karavArUpa " Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (690) gadaSTisamuccaya vyabhicArane, ane mamatvathI paradravyanA grahaNarUpa parigrahane-ityAdi anArya kAryane dUrathI tyaje che ane paravasturUpa parabhAva-vibhAvane cheDI daI, te uparathI potAnI mAlIkI uThAvI laI, sva vastumAM ja sthiti karI sanyAyanItine-kharekharI pramANiktAne anusaravA niraMtara prayatnazIla rahe che. ane kulaputra jema bApadAdAnI AbarU vadhArI-kulane ujALI samAjamAM supratiSThita hoya che, tema kulagI paNa potAnA bikulanI pratiSThA vadhArI, kulane ajavALI, "ekotera peDhIne tArI" yogI samAjamAM sthAna pAmI svarUpamAM supratiSThita hoya che. eTalA mATe kulavadhu ane kulaputranI jema kulagIne A "kulagI' nAma barAbara ghaTe che. bAkI jinAdi parama bhegIonA kulamAM bAhya dehajanmanI apekSAe jamyA chatAM, je tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, athavA te nAmamAtra anusaratA hoya, chatAM pitAne tenA anugAmI-anuyAyI "jaina" Adi kahevaDAvatA hoya, te nAmamAtra te nAmamAtra jaina Adi che, gotragI che, paNa kulagI nathI. te anuyAyIo ja prakAre buddhanA kula-saMpradAyamAM janmyA hoya ane tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, chatAM pitAne tenA anuyAyI "bauddha' tarIke oLakhAvatA hoya, to te paNa nAmamAtra bauddha che, kulayogI nathI. temaja sAcA brAhmaNa-vaiSNavajana* AdimAM hovA gya lakSaNa jenAmAM nathI, chatAM pitAne brAhmaNa-vaiSNava vagere kahevaDAvanArA anyane mATe paNa samajavuM. rAga-dveSAdi zatruno jaya karavArUpa jainapaNuM jenAmAM nathI, athavA yathArtha vastubedharUpa budhapaNuM jenAmAM nathI, athavA AtmapavitratArUpa zaucamaya vaiSNavapaNuM jenAmAM nathI, athavA sAcA brahmajJAnarUpa brAhmaNapaNuM jenAmAM nathI,-te bhale janmathI jaina ho ke bauddha he, vaiSNava ho ke brAhmaNa he, ke anya kaI paNa he; paNa te bhAvathI-paramArthathI jaina paNa nathI ne bauddha paNa nathI, vaiSNava paNa nathI ne brAhmaNa paNa nathI; temaja te kulagI paNa kahI zakAya ema nathI. tAtparya ke-sAcA pAramArthika yogamArgane-mekSamAgane nahiM anusaranArA evA sava saMpradAyavAdIo, sarva matadarzanAgrahI kAMI kulagI nathI. ghaNuM karIne manuSyAtmA keI ne koI dharma matamAM hoya che, ane tethI te dharma mata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che. paNa enuM nAma mumukSatA nathI. mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAzaktithI muMjhAI eka mokSane viSe ja yatna kare; ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartAvuM." -zrImad rAjacaMdra, patraka 216 (254) athavA te mAtra zArIrika vikAsa mATenA vyAyAmAdi prayogane je yogane nAme 4 vaiSNava jana to tene kahiye." IsAdi- zrI narasiMha mahetA Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : nAma mAtra anuyAyIo, geAtrayeAgI te kuyAgI nathI (691) ThaThADatA hoya, athavA haThayAgAdi prakriyAne mhAne je leAkeAne yAga saMbadhI byAmAha upajAvatA hAya, athavA ceAgane nAme aneka dhatIMga ubhA karI je mahAn byAga'nI mahAn yeAga ' zabdanI viDaMbanA karatA hAya, athavA kheATI samAdhi viDa banA caDhAvI javAno DoLa karI mukhya leAkeAne vAMcatA rahI je yAgane nAme carI khAtA hAya, athavA jaTAjUTa vadhArI jogI Adi veSa dhAraNa karI je jogImAM khapatA hAya, e Adi paNa kAMi kulayeAgI nathI. te te yAganI ThekaDI uDAvanArA vi'DakhakA che, caigIkulane hAMsIpAtra banAvanArA che, ane cAga ' jevI parama pavitra vastune abhaDAvanArA che ! uparamAM je kulayeAgI kahyA, te zivAyanA khIjAe je bhUmibhavyA--gAtrayeAgIe che, te kAMi kulayeAgI nathI. bhUmibhavyeA eTale bhUminA guNane lIdhe je bhavya kahevAya che te. jemake--A kSetranA--A bharatabhUminA satAneA bhUmibhavyeA che. te gAtrayeAgI te gAtrayeAgI che, paNa kulayeAgI nathI; kAraNa ke bhUminI bhavyatAmAtrathI layeAgI nathI kAMi jIvanuM kalyANu thaI jatuM nathI. paNa tathArUpa anukULa nimitta pAmI, jIvamAM jyAre kharekharI bhavyatA Ave tathArUpa guNayeAgyatA pragaTe, tyAre ja kalyANa thAya che. bhUminI bhavyatA AtmAnuM kalyANu thavAmAM anukULa sAmagrInI upanatimAM--jogavAImAM apekSAkAraNa jarUra che, paNa nimitta kANune AdhIna evu upAdAnakAraNuM pragaTAvavAmAM jo tene upayAga karAya, teA ja te lekhe thAya che, nahi' te alekhe che. dAkhalA tarIke--Aya evI A bhavya bharatabhUmimAM ceAgidhama pAmavAnI pUrepUrI anukULatA che. kAraNa ke A divya bhUmimAM aneka mahAn yAgivarIe janma lai A aneine pAvana karI che. eTale atre cegasAdhana sAmagrI pAmavI sulabha che. paNa te sAdhanasAmagrIne jo yatheSTa lAbha UThAvavAmAM Ave, ne AtmAnuM tathArUpa ceAgyapaNu -bhavyapaNu-supAtrapaNuM pragaTa karavAmAM Ave, te ja te lekhe che. bAkI khAlI bhUmibhatAthI kAMi vaLe nahi, mAyAgIenI bhUmi evI bhavya bharata bhUmimAM janmyA mAtrathI kAMI yAgI thaI javAya nahiM. eTale bhUmibhabyArUpa gotrayeAgIe che, te kAMi kulaceAgI kahevAya nahiM. kulayeAgI thavA mATe tA tevA mumukSutA yeAgya guNu pragaTAvavA joie. (jue pR. 316-317) A gAtrayAgI ne kulayeAgInA taphAvata sthUlarUpe samajavA mATe geAtra ane kula zabdanA taphAvata samajavAnI jarUra che 'kula' zabda nikaTanA vaMzasaMbadha sUcave che, ne 'gAtra' dUranA vazasaMkha'dha sUcave che. tema kulayeAgI yAgIkula sAthe nikaTane vaMzasaMbaMdha dharAve che, ane gAtrayeAgI dUra dUranA sagapaNasaMkha'dha dharAve che. A uparathI ApaNe ema anumAna karI zakIe ke-jenA mAkSa nikaTamAM che, samIpamAM che, te Asannabhavya mumukSu AtmAe layeAgI che; ane jeneA meAkSa haju ghaNA ghaNA dUra che, te dUbhavya bhavAbhinI jIvA gAtrayeAgI' che. : Qi enA vizeSa lakSaNane adhikRta karI kahe che-- Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (692) yugadaSTisamuccaya sarvatrAdveSiNazcaite gurudevadvijapriyAH dayAlavo vinItAzca bodhavanto yatendriyAH // 211 // sarvatra aSI guru-deva-dvija prItivaMta; dayALu tema vinIta A, yadriya dhavaMta 211. artha --ane eo (kulagIe) sarvatra adveSI, guru deva ne dvija jene priya che evA, tathA dayALu. vinIta, bedhavaMta ane yateMdriya hoya che. vivecana aSI guru deva dvija priya, dayAvaMta upayogIjI." - sajhA. 8 ane A kulagIo tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe sarvatra ahevI hoya che, dhamaprabhAvane lIdhe, guru deva ne dvija jene priya che evA hoya che kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe prakRtithI dayALu hoya che; kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI vinIta hoya che; graMthibhedathI bedhavaMta hoya che, ane cAritrabhAvathI yatendriya-jiteMdriya hoya che. sarvatra adveSI A kulayogIo ke je yogIkulamAM janmyA che ane gidharmane je anusaranAra, che, teo sarvatra-sarva sthaLe aSI hoya che, teone jagatamAM kyAMya paNa dveSa hete nathI; kAraNa ke teone dveSanA kAraNarUpa kaI paNa prakAranA grahane-mithyA Agrahano sarvathA abhAva hoya che, eTale dveSano paNa abhAva hoya che. dveSanuM kAraNa graha hoya che, pite grahelA-pakaDelA matathI je kaI viruddha paDe te grahagrasta matAgrahIne tarata ja TheSa upaje che; kAraNa ke matAthIne pitAnA matane "mamata" hoya che, A mahAro mata che evA mamatvane lIdhe tethI viruddha janArA pratye te gusse thAya che ! matAgrahI "mAre te sAcuM' ema mAne che, ane sagrAhI 'sAcuM te mAruM ema mAne che. tethI matAgrahI pitAnI mAnyatA pramANe ghasaDAte heI yuktine paNa jyAM potAnI mati abhiniviSTa che, tyAM kheMcI jAya che, ane sadAgrahIne te jyAM yukti che tyAM mati svayaM praveza kare che. AgrahInuM manarUpI vAMdarUM yuktirUpI gAyane pUMchaDethI "kheMce che ! ane nirAgrahI jUtti-sarvatraSire ane emAM sarvatra aSI hoya che, tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe. tathA- vakrikriyA:-gura, deva ane dvija jene priya che evA,-dhama prabhAvane lIdhe. tathA-vAva-dayALa prakRtithI, kilaSTa pApanA abhAvathI, vinItAzca-ane vinIta,-kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI, tathA vadhavarodhavaMta-graMthibhedathI, tendriyAyataMdriya, cAritrabhAvathI hoya che. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: kalogInAM lakSaNa, sarvatra apI, dazanAgraha abhAva (693) madhyasthanuM manarUpI vAchaDu yuktirUpI gAyane anusare che-pAchaLa pAchaLa jAya che ! (juo phUTanoTa leka pR. 328-3ra9). Avo matAgraha ekAMtavAdIne ja hoya che, kAraNa ke te koI eka amuka nayane ja pakaDI bese che, ane "vahorAvALA nADA" nI jema tene ja haTha pakaDI rAkhe che! eTale ke te matAthI hoya che. dAkhalA tarIke kaI vyavahAra nayano ja AgrahI matAtha ne hoya che, te keI nizcaya nayane ja AgrahI hoya che. koI jJAnane AtmAthI ja AgrahI hoya che, te kaI kriyAne ja AgrahI hoya che. keI ekAMta nitya pakSane ja AgrahI hoya che, te koI ekAMta anitya pakSane ja AgrahI hoya che. Ama matAthI ekAMtavAdIne potapotAnA matane abhiniveza-Agraha hoya che. paNa AtmAthI anekAMtavAdIne te kaI paNa Agraha hete nathI, kAraNa ke te nayanA svarUpane sArI peThe jANe che ke pratyeka naya pitapatAnI apekSAe pitAnI naya. maryAdAmAM sAro che, paNa para apekSAe kheTe che, mATe kaI paNa nayane ekAMta Agraha kare te khoTo che, mithyA che, ema jANate hoI te kadI paNa koI eka nayano Agraha karato ja nathI, ane vyavahAranaya-nizcaya nayanI yathAyogya maryAdA svIkArI banene samanvaya ( Reconciliation) sAdhe che. eTale nizcayavANuM sAMbhaLI te kAMI sAdhana cheDI dete nathI, paNa nizcayane lakSamAM rAkhI te te ja sAdhana kare che. "nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM naya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya." -zrI Atmasiddhi. vaLI darzana viSayamAM paNa tene kaI paNa mata-darzanane Agraha hete nathI; kAraNa ke svAvAdadazI hoI te, te te darzana potapotAnA nayanI apekSAe, kathaMcita kaI apekSAe sAcA che, ema "svAta' padano nyAsa karIne te darzanAgraha samAdhAna kare che. te te darzanene te jinadarzananA aMgabhUta jANe abhAva che. eTale tasaMbaMdhI paNa tene keI Agraha saMbhava nathI. (juo pR. 58-59, pR. 423) Ama sAMkaDI ekAMta daSTine abhAva hovAthI ane vizAla anekAMtadaSTine sadbhAva hovAthI A AtmAthI kulagIne matAgrahane sarvathA abhAva hoya che. te te jyAM tyAMthI "sane ja grAhaka heI, sarvatra sada zane ja khoLe che; ene matanuM kAma nathI, "sat 'nuM ja kAma che. ane Ama tene sarvathA grahane abhAva hoya che, eTale keI paNa darzanavAdI pratye tene kadI paNa dveSa upajato nathI. tene mana te te sarva pitAnA sAdharmika AtmabaMdhuo che. te te eTale sudhI bhAve che ke-sarva AtmAene svabhAva dharma eka ja che, eTale samAnadhamI hovAthI A sarva AtmAo hArA sAdharmika bhAIo che. evI parama udAra bhAvanAthI tene sarva bhUtamAtra pratye maitrI Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (694) yegazvasajIya hAya che, temanA pratye vAtsalyabhAva hAya che, sarva bhUta pratye te Atmavat varte che. AvA sarvatra maMtrI bhAvavALAne kayAMya dveSa kayAMthI hAya ? (C 'mitti me samUjI, ver mA na LarU "--zrI jinapravacana Atmavat sarvabhUteSu zrI bhagavadgItA " " sarvAtmamAM samadraSTi gho A vacanane hRdaye lakhA. "--zrImad rAjacaMdrajI 2. guru-deva-dvijanuM priyapaNa' A kulayeAgInA khInne guNa guru-deva-dvijanuM priyapaNuM e che. A AtmArthI mumukSune guru, deva ane dvija ati priya hAya che--khUba vhAlA lAge che, ane te tene prApta thayelA dhanA prabhAva che. zAMta svastha citte jo vicAra karIe te dareka prANIne peAtAnuM hita priya hAya che, peAtAnuM bhaluM thAya ema sahu koi icche che, eTale te hitanA kAraNarUpa bhaluM karanAra sahAyaka je kAI hAya che, te paNa tene priya thaI paDe che. ane guru-deva-dvija tene AtmahitamAM sahAyabhUta thaI paDatA heAi tene priya thAya che. dAkhalA tarIke " koI mANasa dIrgha rAgathI pIDAtA heAi mRtyuzayyAmAM paDayo hAya, tene keAI suvaidya sAjo kare, te te jIvitadAna ApanArA upakArI vaidya tene keTale badhA vhAle lAge ? tema A kulayeAgIne paNa parama upakArI zrImad sadguru bhagavAnanI aho ! ahA ! mAkhatamAM paNa che. kAraNa ke-(1) peAtAne jIva je anAdikALathI upakAra ! rAgI . AtmabrAMtirUpa mahArAgathI pIDAtA hatA, ane kSaNu kSaNu bhayaMkara Adi duSTAMta bhAvamaraNa 'rUpa mRtyuzayyAmAM paDaco hatA, tene A sadguru suvaidye svarUpa-samajaNurUpa auSadhi vaDe sAjo karyAM, AtmaArogyasapanna karyAM, ane samyagdarzanarUpa-mAdhibIjarUpa apUrva saskArabIja ropI navA janma ApyA, tA pachI AvA A parama upakArI zrImad bhagavAn te AtmAthI mumukSune tenAthI anaMta anatagaNA vhAlA kema na lAge? " je svarUpa samajyA vinA, pAmyA du:kha ana'ta; samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta "--zrI Atmasiddhi athavA ( 2 ) kaI ra bhikhArI bhArI dAridrayaduHkhathI du:khI hAya, tenu dAridrayadu:kha TALI koi tene mahAsukha saMpattimAn banAvI de, te te dAridrayahara puruSa tene keTalA badhA ISTa thaI paDe ? te pachI, -anaMta Atmasa'patti bharyuM nija svarUpanuM A jIvane bhAna nahi hAvAthI te peAtAnuM ghara cheADIne paraghera bhIkha mAgatA pharatA Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: zrI sadagurune "ahA! ahe! upakAra'. rogI Adi duSTAMta hatuM, para pudgalanI eThI jUThI eTha khAte hatuM, ane veThIA piThIAnI peThe pArakI veTha karate rahI pApI peTa bharatA hatA, tene A satparuSa sadgurue nija svarUpanuM apUrva bhAna karAvI anaMta AtmasaMpattibharyA svagRhane lakSa karAvyuM, nija gharamAM ja rahevAno upadeza karI paragRhe bhIkha mAMgate baMdha karyo, "cala jaDa jaganI eTha" nahi cATavAne ane pArakI veTha nahi karavAne baMdha karI pApI peTa bharate aTakAvyuM ane Ama nija gharamAM ja rahelI aDhaLaka AtmalakSamIne bhaktA svAmI banAvI daI parama sukhasaMpattimaya karI mUkyo. te anaMta upakArI zrImad saddaguru bhagavAna AvA sAcA mumukSu yogIne parama priya kema na lAge? athavA (3) koI bhayaMkara aTavImAM mAga nahiM maLavAthI cAre kora gothAM khAtAM bhUlA paDela manuSyane keI sarala, sIdhe ne niSphaTaka mArga batAvI Ape, te te mArgadarzaka puruSa tene keTale badhe priya thaI paDe? te pachI A bhayaMkara bhavATavImAM sanmArganI dizAnuM bhAna nahiM hovAthI A jIva cAre gatimAM cArekora gothAM khAte AthaData hatuM, anaMta paribhramaNa duHkha pAmatuM hatuM, tene nija svarUpa-garUpa sIdhe sarala nirdoSa sanmArga batAvI jeNe punaH anaMta paribhramaNa duHkha TALI bhavATavImAMthI ugAryo, te sanmAgadezaka zrImad sadguru devane amApa upakAra ciMtavatA A samyagRSTi bhegIne teozrI pratye parama premapravAha kema na pravahe? athavA (4) bhayaMkara mAM jyAM UchaLI rahyAM che, evA mahAsamudramAM DUbI rahelA manuSyane je kaI tAru bacAvI laI, bAvaDuM jhAlI kAMThe ANe, te te tAranAra pratye tene keTale badhe prema kure? te pachI-A bhISaNa bhavasAgaramAM janma maraNa taraMgathI taNAte A jIva mAharUpa gaLakAM khAI anaMta duHkhathI duHkhI thaI rahyo hato, tene mahAtA jevA je sadgurudeve hastAvalaMbana ApIne DUbate bacAvI zivapurane Are Aryo, te ananya upakArI apAra karuNasiMdhu paramakRpALu zrImad sadguru pratye A kRtajJa jegIjanane apUrva premane umaLake kema na Ave vAru ? " aho! aho ! zrIsaddaguru, karuNasiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho! upakAra."-zrI Atmasiddhi "zrI arajina bhavajalane tAru, lAge muja mana vAru re; bAMhya grahI je bhavajala tAre, ANe zivapura Are re."- zrI yazovijayajI. athavA-(5) koI jIva ugra dAvAnalamAM sapaDAI gayo hoya, tene zItala jalavRSTithI je kaI bacAvI le, te te bacAvanAra pratye tene keTalo badhe premabhAva upaje ? te pachI-A bhayaMkara bhavadAvAnalamAM A jIva sapaDAI gayo hate tene paramArtha amRtanI zItala meghadhArA varSovI jeNe bacAvI lIdhe, te zrI saddaguru pratye A mumukSu AtmAthIne apUrva premabhAva kema na upaje ? Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (696) yogadRSTisamuccaya amRta ghana samIjI. "--zrI devaca'drajI. bhava deva hA prabhu ! bhava dhruva tApita jIva; tehane hA prabhu ! tehane "saMsAradAvAnaladAhanIraM, saMmoha dhUlIharaNe samIram / mAyAsAvALalAlI, namAmi gIra niztiArathIm ||"zrI haribhadrAcAya jI. athavA ( 6 ) mahANidharanA DaMsathI jhera caDhavAthI kei manuSya mU-ita--khelAna thaine paDaco hAya, tene keAi gAruDika jAgulima`trathI jhera utArI punarjIvana bakSe, te tene te viSahara pratye kaiTalI badhI prIti upaje ? te pachI mahAmeAha viSadharanA DaMsathI A jIvane mithyAtva-jhera caDhayuM hatuM, tethI A jIva nija svarUpanu bhAna bhUI mehusUcchita-bebhAna banyA hatA. tene sahajAtmasvarUpe prakAzanArA apUrNAM samyagda"na maMtraprayAgathI parama mAMtrika samA je zrImad sadgurudeve mithyAtva-viSa utArI nAMkhI, nija sahaja AtmasvarUpanA bhAnamAM ANyA, ane samyaktva amRta chAMTI cegikule janmarUpa punarjanma ApyA, te viSahara parama amRtamaya zrImad sadguru bhagavAna pratye A mumukSu jogIjanane, telamAM jalabindunI jema apUrva prIti kema na vistare ? (( mithyA hai| prabhu ! mithyA viSenI khAva, haravA hai| prabhu ! haravA jAguli mana ramIjI. "--zrI devaca'drajI, Ama ananya upakArI heAvAthI zrImad sadguru bhagavAna pratye mumukSu yAgIne parama prema ulluse che, eTaluM ja nahi. paNa zrImad sadguru ja svarUpathI evA che ke temanA paramAttama guNagaNuM pratye kai paNa guNAnurAgI sAcA sajjanane upakArI sad- kudaratI prema sphuryA vinA na ja rahe. kAraNa ke zrImad sadgurunuM svarUpa gurunuM svarUpa vicArIe te 'svarUpa 'e ja emanu svarUpa che athavA 'sadguru e ja emanuM svarUpa che, arthAt sarva 'sat' vastumAM guru e ja emanuM svarUpa che; kAraNa ke AkhA jagat karatAM guru, bhArI, gauravavata evA zrI sadguru ja che. eka bAju Akhu jagat mUkIe ne khIjI khAju sadguru mUkIe, teA sadgurunuM ja palluM namI paDaze. eTale jagadguru zrI sadguru ja che. athavA sat-sata e ja emanuM svarUpa che, arthAt je prakAre jevuM AtmavastunuM svarUpa che, te prakAre tevuM sat, sAcuM, tuM, vattamAnamAM pragaTa dazArUpe vidyamAna, evuM temanu satsvarUpa che, tasvarUpa che, sAdhusvarUpa che; athavA sata' eTale zAMta,-parabhAva vibhAva pratyenI jenI badhI doDAdoDa maTI jai, je svabhAvamAM vizrAMta thaI parama AtmazAMtine pAmyA che, evA zAMta te saMta'. 6 " paDI paDI tuja padma paMkaje, phrI phrI mAguM e ja; ,, sadguru saMta svarUpa tuM ja, e dRDhatA karI de ja, --zrImad rAjacaMdrajI, Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAraH upakArI sadagurunuM svarUpa, devanuM svarUpa (697) AvA saMtasvarUpa sadaguru, AtmajJAnI, samadazI, prArabdhadayathI vicaranArA, apUrva vANI prakAzanArA, ane paramazrutajJAnasaMpana hoya che. mehabhAva jyAM kSaya thaI gayo che athavA prazAMta va che, ane AkhuM jagat jyAM eTha jevuM athavA svapna jevuM bhAse che, evI parama addabhuta "jJAnI dazA" temanI hoya che. ane AvA jJAnI puruSa deha chatAM jANe dehamAM na vartatA hoya, evI parama AzcaryakAraka dehAtIta-videha dazAmAM (voza ) vartatA hoya che!! (juo AtmasiddhinI gAthA, pR. 129, 394). AvA parama guNanidhAna, niSkAraNa karuNarasasAgara, parama upakArI, parama kRpALu zrImad saddagurudeva pratye mumukSu AtmAne ananya prema kema na vachUTe? dIna dayALa kRpALuo, nAtha bhavika AdhAra; lAla re; devacaMdra jina sevanA, paramAmRta sukhakAra. lAla re." zrI devacaMdrajI. Ama jema sadehe vartamAna pratyakSa sadguru pratye mumukSune prIti hoya che, tema videha evA parokSa deva pratye paNa tene tevI ja ananya prIti hoya che, kAraNa ke te para mAtma devanuM svarUpa AtmAne nija svarUpAvalaMbana mATe parama upakArI devanuM svarUpa thaI paDe che. divya evuM jenuM "svarUpa" pragaTayuM che te deva che, divya evA zuddha AtmasvarUpamAM je "susthita che te zuddha caitanyamUrti bhagavAna deva che, jeNe AtmAne AtmA ja jANe ne bIjuM parapaNe ja jANya, evA akSaya anaMta bodhasvarUpa te deva siddha AtmA che. mukti sanmArgane vidhi batAvyuM hevAthI te vidhi vidhAtA che. parama AtmazAMtine zivamArga-mokSamArga darzAvI tribhu vananuM zaMkarapANuM karyuM hovAthI te ziva-zaMkara che. svarUpasthita chatAM jJAnathI samasta vizvane jANatA hovAthI te viSNu che. mokSarUpa parama sugatine pAmyA hovAthI te sugata che. ane rAgadveSAdine jaya karI kevaLa zuddha sahaja svarUpI AtmA pragaTa karyo hovAthI te parama vItarAga evA yathArthanAmAM jinadeva che. (juo pR. 363-364 tathA 400401) AvA zuddha sahajAnmasvarUpa jinaprabhu te vyavahArathI deva che, nizcayathI te AtmA e ja deva che. je jinadevanI pUjA che, te nizcayathI nija AtmAnI ja pUjanA che, kAraNa ke jinapada ne nija padanI ektA che, emAM kAMI bhedabhAva nathI, svarUpabheda nathI. (juo kAvya, pR. 112-113). A jinavara deva pratye sAcA bhaktibhAva vinA kadI paNa duHkhadAva chUTa nathI; teTalA mATe A bhava duHkhadAvAnalathI chUTavA mATe A parama prabhunI bhakti parama amRta ghana samI hoI, zItala AnaMdadAyinI thaI paDe che; eTale A parama para premapravAha upakArI prabhu pratye mumukSune parama prema-ananya prema kema na ullaze? mahe prabhuse vaLI A parama deva sAdhya evA AtmasvarUpanA pratiSThada sthAne che, Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (698) yogadaSTisamuccaya | (model) Adarza svarUpa che. jema zuddha suMdara Adarzane dRSTisanmukha rAkhI kalAkAra zilpI kalAkRtinI ghaTanA kare che tema A siddha devarUpa zuddha Adarzane satata dRSTisanmukha rAkhI sAdhaka e bhakta mumukSu AtmasvarUpanI ghaTanA kare che. (juo pR. 113) "ajakulagata kesarI' jema siMhane dekhIne nijarUpa lahe che, tema A prabhubhaktithI A bhavya AtmA Atmazaktine saMbhALI le che. Ama svarUpasiddhimAM parama upakArI hovAthI, temaja anupama guNagaNanA ratnAkara hovAthI, pitAnA parama ISTa evA A parameSTi deva pratye mumukSune parama prIti hoya ja che. atre "guru" pada prathama mUkavAnuM kAraNa pratyakSa sadagurune parama prabhAva sUcavavA mATe che. kAraNa ke sarvakALane viSe paramArthamAganI prApti zrImadda saddaguru thakI ja hoya che. eTale bhUtakALamAM thaI gayelA parokSa evA jinadeva karatAM guru" pada paNa pratyakSa sadgurune upakAra adhika che, mATe temanuM sthAna prathama prathama kema? mUkayuM che. temaja te jinanuM svarUpa paNa zrI sadgurunA upadeza vinA samajAtuM nathI, ane te samajyA vinA jinanA upakArane paNa khyAla kema Ave ? e rIte paNa parama upakArI jinanA upakAranuM bhAna karAvanAra paNa zrImad sadguru bhagavAna che, eTale paNa te parama parama upakArI hovAthI temanuM pada prathama mUkyuM che. A pratyakSa dehadhArI sajIvana mUtti paramAtmA parama sadgurune mahimA darzAvavA mATe ja parama pavitra zrI navakAra maMtramAM paNa "arihaMta pada siddha karatAM prathama maLyuM che, tenuM paNa e ja rahasya che. (juo pR. 130, AtmasiddhinI gAthA). vaLI A kulagIne "dvija' paNa atyaMta priya hoya che. A "dvija eTale zuM ? tene paramArtha vicAravA yogya che. dvija be vAra jene janma thayo che te dvija, athavA bIjo janma jene thayuM che te dvija, te bIje janma eTale "dvijane paramArtha saMskAra ApaNurUpa janma. pahele janma te je deha janma paramArtha thaye te. paNa manuSyane kharekhara janma te-tene jyAre sanmArganI dIkSA maLe che, AMtara muMDana thAya che,-tyAre thAya che. arthAt samyagadarzanarUpa saMskAra-bIja AtmAmAM ropAyAthI jene samyagadaSTirUpe bIje janma-nave avatAra thayo che, te "dvija" che. janmathI prApta thatA nAmamAtra dvijapaNane A pAramArthika dvija paNa sAthe levAdevA nathI. kAraNa ke janmathI bAhya dvija nAma hovA chatAM A pAramArthika dvija paNuM na paNa hoya; ane janmathI bAhya dvija nAma na hovA chatAM, A pAramArthika dvija paDyuM hoya paNa kharU: jame dvija caMDAla jevA lakSaNavALo paNa hoya! eTale dravya dvijajanmapaNe sAthe A bhAva dvija paNAne saMbaMdha nathI, mATe ukta apekSAe game te jAtimAM janmele A "dvija' hei zake che. arthAta samyagadarzanarUpa saMskArajanma pAmavAne adhikAra koI paNa jAtine che, Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (69) nathI. game te * emAM jAti-veSane bhedya naDatA jAtine yathAyeAgya guNayeAgyatAvALA je ceAgya adhikArI puruSa te saskAra jhIlavAne pAtra hoya, te A saMskArajanma pAmI zake che. ane AvA saMskArajanma pAmela dvija' brAhmaNu' paNa kahI zakAya che. kAraNa ke trA nAnAtIti zrAddhaLaH '--brahmane zuddha AtmasvarUpane jANe te brAhmaNa. Ama dvija athavA brAhmaNa eTale samyagdaSTa, jJAnasa`skArasaMpanna puruSa, kulayeAgI, jogIjana. AvA samyagdRSTi kulayeAgI puruSo samAnadhamI hAvAthI, sAmika hAvAthI, A mumukSu kulayeAgIne tenA pratye kudaratI prema-vAtsalya sphure ja che. tethI temanA pratye aneka prakAre te sAdharmika vAtsalya kare che, temane paramA mAnI sAdhanAmAM jema bane tema sahAyatA thAya--anukULatA thAya, tevA tevA prakAre peAtAnA tana-manadhanathI yathAzakti prakhadha kare che, ane ema karI peAtAnu vAtsalya-premabhAva dAkhave che. upasa'hAra : ' brija 'nA paramAtha, dayALupaNuM Ama sAkSAt parama upakArI hovAthI zrImad sadguru bhagavAn pratye, tathA parAkSapaNe parama upakArI Adaza sthAnIya hAvAthI paramAtma deva pratye, tathA samAnadhamI hAvAthI sabhyaSTi dvijo athavA saMskArasvAmI brAhmaNA pratye, A mumukSu kulayeAgIne avazya prIti hAya che. 3. dayALupaNu dayALu--A kulayeAgI puruSA vaLI dayALu hAya che. dayA e emane AtmasvabhAvabhUta guNu thaI paDayo hAya che. keAi dIna-duHkhI-daridrI dekhI temane dayA vachUTa che, anupA upaje che. te du:khathI du:khIne jevA kapa-trAsa thAya che, tevA tene anusaratA 4pa-trAsa temanA AtmAmAM vedAya che, temanuM hRdaya dravIbhUta thAya che, temanuM aMtar kakaLI UThe che. Ama te paraduHkhe du:khIA thAya che. eTale paraduHkhanu chedyana karavAnI icchArUpa karuNA temane upaje che. ane tana-mana-dhananI samasta zaktithI te paradu:kha dUra karavA sakriyapaNe tatpara bane che. AvA paraduHkhe dAjhatA parama dayALu puruSA sa jIvanu sukha ja Icche ane 'saM jaMtu hitakaraNI karuNA' ja kare, emAM Azcaya zuM? eTale te sUkSmamAM sUkSma paNa anya jIvAne jANI bUjhIne duHkha tA kayAMthI ja Ape? dravyathI paNa kAI paNa jIvanI hiMsA kare ja kema? temaja bhAvathI kAI paNa jIvanA AtmapariNAmane bhave ja kema ? (jue pR0 149, 438, 441) A mumukSu yeAgIe AvA dayALu, kRpALu, karuNAvALuM hAya che, tenuM kAraNu kliSTa nA abhAva e che. kliSTa eTale kaThina, AkarA, bhArI, phlezarUpa karmAMnA abhAva che, e che. tethI temanI cittabhUmi kaThAra-kliSTa pariNAmathI rahita evI kAmaLa-peAcI hAya che, dayAthI dra-bhInI hAya che; ane temanA AtmapariNAma ati komaLa hAya che, paradu:khanA tApathI zIghra ogaLI jAya (melting )-dravI jAya evA hAya che. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (700) gadaSTisamuccaya 4. vinItapaNuM vinIta-vaLI A jogIjana vinIta hoya che. A jogI puruSa vinayathI namra hoya che, kadI paNa abhimAnathI unnata-akkaDa vA unmatta hotA nathI. gidharmanI prApti thavI te vinayane ja prabhAva che, kAraNa ke vinaya vinA vinaya' arthAt Atma*guNa pramoda vidyA pratye AtmAnuM vinayana-doravaNI hotI nathI, vinayathI ja vinayanIatizaya rahe" AtmavidyAnI (Spiritual education) prApti hoya che. eTale yegI puruSa vinayano A mahAprabhAva jANatA hovAthI svabhAvathI ja "vinIta" hoya che. tethI pitAnAthI adhika guNavaMtane teo yathAyogya vinaya sAcave che; abhyathAna-UThIne sAmA javuM, AsanadAna, pUjana, bahumAna, satkAra Adi ucita upacAra Acare che. puruSanA, sapuruSanA vacanAmRtanA, ane sasAdhananA yathAyogya vinaya-bahumAna-gauravAdi te kare che, ane temAMthI koInI paNa svapnAMtare paNa lezamAtra AzAtanA, avajJA karatA ja nathI. kAraNa ke te jANe che ke-eka satapuruSanI ke eka satavacananI ke eka sasAdhananI AzAtanA te sarva sapuruSanI, sarva satvacananI, ane sarva sasAdhananI AzAtanA che. (juo kaleka phUTaneTa pR. 423) ane ekanI pUjAmAM te savanI pUjA che, kAraNa te sarva sat eka akhaMDa abheda parama amRta rasasAgarasvarUpa che. eTale ekanI vaMdanA te sarvanI vaMdanA che, ane ekanI niMdanA te sarvanI niMdana che. Ama jANatA hoI te bhavabhIru yegI puruSa keI paNa satnI AzAtanA dUrathI ja vaje che. ane jyAM kyAMya potAnAthI adhika guNa dekhe che, tyAM A sAcA guNAnurAgI mumukSuone AtmA praphula bane che, ane te guNa pratye sahaja svabhAve vinayathI namI paDe che. A tene "guNapramAda atizaya rahe che. (juo padya, pR. 197-198) paNa guNa dekhIne te kadI matsara dharatA nathI, athavA abhimAnathI akkaDa rahetA nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-A mahAro AtmA je nija bhAna vinA anaMta kALathI AthaDaDyo, tenuM kAraNa sAcA saMta gurune meM sevyA hetA " evo mArga ane abhimAnane mUkayuM hetuM-e che. A duSTa aniSTa mahAzatrurUpa vinaya taNe" abhimAnathI te huM ATale kALa ATale badho dukhI thaye; te have paNa mithyAbhimAna rAkhI je huM vinayapUrvaka saMtacaraNa nahiM sevuM. te haju paNa mahAre te ne te ja bhavaduHkha sahevAne vAro Avaze. abhimAnathI kadI keInuM kalyANa thayuM sAMbhaLyuM nathI, paNa vinayamArganA sevanathI ja sarva keInuM kalyANa thayuM che, thAya che, ne thaze. are! zAstramAM te eTale sudhI kahyuM che ke je sadgurunA upadezathI pitAne kevaLa jJAna thayuM che, te guru pote haju chadmastha (jJAnAvaraNa yukta) rahyA hoya, te paNa te kevaLI bhagavAna paNa te parama upakArI gurune vinaya kare che. evo A vinayane mAga zrI vItarAgadeve bhAkhe che, e mAgane mULa hetu kaI "subhAga'-saubhA Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : vinIta bedhavaMta yatendriya kulagI (701) vyavAna puruSa ja samaje che. mATe huM paNa abhimAna cheDI te ja parama vinaya mArganuM anusaraNa karuM. ema samajI A mumukSu yogI puruSa yathAyogya vinayAcaraNa kare che. je sadguru upadezathI, pAmyo kevaLajJAna, guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna. evo mArga vinaya taNe, bhAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgane, samaje ke subhAga."-zrI Atmasiddhi. A vinIta paNuM e kuzalAnubaMdhI puNyane ja prabhAva che, puNyAnubaMdhI puNyanuM ja phaLa che. je puNyathI pAcho viziSTa viziSTa puNyane anubaMdha thayA kare che, te puNyAnubaMdhI puNya kahevAya che. eTale jethI puNyanI zRMkhalA-sAMkaLa cAlu rahe che, evA mahApuNyanA ja phaLa paripAkarUpe A vinItapaNuM prApta thAya che. 5. bedhavaMtapaNuM bodhavaMta-vaLI A jogIjane bodhavaMta hoya che, yathArtha bodhavALA-samajaNavALA hoya che. A yathArtha bodha graMthibhedane lIdhe hoya che. tethI karIne A yogIo samyagadaSTi hoI temane bedha satazraddhAsaMgata hoya che. temane vastutatvane yathArtha - tattvavinizcaya thaI cUkyo hoya che, tethI teo sva-paravastuno bheda hastAmalavata dekhe che. huM dehAdithI bhinna e svaparaprakAzaka AtmA chuM, e akhaMDa tattvabedha temanA AtmAmAM sadedita rahe che. huM eka, zuddha, darzana jJAnamaya, sadA arUpI e AtmA chuM, bIjuM kaMI paNa paramANumAtra paNa hAruM nathI." (juo gAthA pR. 68 ) evI akhaMDa AtmabhAvanAne lIdhe te paravatumAM kadI muMjhAtA nathI, mahAtA nathI, lepAtA nathI, kharaDAtA nathI, ane te madhye rahyA chatAM paNa teo tethI jalakamalavat alipta ane udAsIna ja rahe che. A samyaga bodhane amRtarasa jeNe cAkhe che, tene pachI bIjA rasa gamatA nathI, bAkasabukasa-chAsabAkaLA lAge che. 6. tendriyapaNuM teMdriyaane te yateMdriya-jitendriya hoya che. teNe indriyone saMyama karyo hoya che,-A cAritra bhAvathI bane che. je tattvasvarUpane yathArthapaNe jANe che, te pachI idrine AdhIna thatuM nathI, paNa idrine pitAne AdhIna karavA mathe che te iMdriyane gulAma banatuM nathI, paNa iMdriyone potAnI gulAma banAve che. te iMdriyone potAnA para svAra thavA detA nathI, paNa pite tenA para svAra thAya che. iMdrirUpa tephAnI ghoDAne saMyamarUpa lagAmathI bAMdhI, te svarUpa-rathamAM besI, manarUpa sArathine AjJA karI te calA varAve che. te pAMce indriyone viSayomAMthI vyAvRtta karI-pAchI vALI svarUpAbhimukha kare che, ane temane svarUpasAdhananI prAptimAM temanA "jogA" kAme lagADI de che, nisAra deha Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (702) yogadRSTisamuccaya mAMthI paNa sArabhUta paramAtha sAdhana sAdhI levAmAM tenA sadupayoga karI peAtAnuM kAma kADhI le che, ane pAkA vANIAnI peThe tenA ' kasa* kADhe che! dAkhalA tarIke-rasane driyane te satpuruSanA guNusakIttananA rasAsvAdathI saphaLa kare che, zravaNendriyane satpuruSacarita zravaNathI pAvana kare che. ityAdi prakAre bahirmukha upayeAgathI pAMca iMdriyAne vyAvRtta karI, te AtmAne upakArI thAya ema aMtarmukha upayAga bhaNI vALI de che. * rahe aMtamu kha yAga,' " je prasanna prabhu mukha grahe, tehI ja nayana pramANu....jinavara ! * je jina caraNe nAmiye, mastaka te ja pradhAna....jinavara ! arihA padAja araciye, te sulahije haththa....jinavara ! jina guNu ci Mtaname rame, tehi ja mana sukaththai....zrI RSabhAnana." " bhaluM thayuM. meM prabhu guNa gAyA, rasanAneA phaLa lIdheA re; devaca'dra kahe mhArA mananeA, sakaLa maneAratha sIdhA re. "-zrI devaca'drajI. Ama ahI A kulayeAgInA cha lakSaNa kahyA :--(1) satra adveSa grahanA abhAvane lIdhe. A uparathI tenuM madhyasthapaNuM ane samasta jagat pratye maitrIbhAva sUcanmyA. ( 2 ) deva-guru-dvijanuM priyapaNuM--dha prabhAvane lIdhe. A uparathI guNa pramAda matAnyA. (3) kaiMyALutA--kilaSTa kamanA abhAvathI. A uparathI tenI duHkhI pratye anuka'pA kahI. ( 4 ) vinItapaNuM'--puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe. A uparathI tenuM vinayanamrapaNu ane nirabhimAnapaNu kahyu. (5) mAdhava'tapaNu --graMthibhedane lIdhe. A uparathI enu` samyagdaSTipaNuM, satya samajaNupaNuM, samyagdarzana-jJAnasa'pannapaNu, batAvyu.. ( 6 ) yate'driyapaNu --cAritrabhAvane lIdhe. A uparathI enuM saMyamIpaNuM darzAvyuM. A chae lakSaNa uparathI garbhitapaNe A mumukSu kulayeAgIne samyagdarzana-jJAna-cAritrane sAva khatAvI svabhAva-cAga sAdhaka sapUrNa mAkSamArganI prApti batAvI. A ukta SaDe lakSaNa eTalA badhA spaSTa, avisaMvAdI ane vyavahArU che ke te uparathI kulayeAgI kANu hoya ? ne kevA heAya ? tenI spaSTa parIkSA thaI zake che. A SaD lakSaNa evA vizALa ne sarvagrAhI che ke te mukhya SaD danane samata thAya evA che. ( jue pR. 558 gItAnA zlA ). A lakSaNa jenAmAM DAya te ja kulayeAgI che, te ja sAcA vaiSNavajana che, te ja sAcA brAhmaNa che, te ja sAcA bauddha che, te ja sAcA sAMkhya che, te ja sAceA jaina che, te ja sAcA vedAMtI che, ja sAcA mumukSu che, te ja sAcA AtmAthI che, ane te ja padma siddha ceAgIzvara zrImad rAjacaMdrajIe pAtAnI chellI kRtimAM amara karelA sAce jogIjana ' che. ( jue icche che je jogIjana' pR. 13) ane AvA lakSaNavALA je jogIjana hAya, te ja kSetra A yogazAstranA adhikArI che. Ama kulayeAgInuM svarUpa atra kaMika vistArathI yathAmati vivecyuM, te svamatithI vizeSa ciMtavavu. Wan Sadanasamata SaDe lakSaNa te ja sAcA jogIjana' Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (703) upasaMhAraH kulagInA SaDu lakSaNa, pravRttacakanuM savarUpa pravRttacakrAstu punaryamadvayasamAzrayAH / zeSadvayArthino'tyantaM shushruussaadigunnaanvitaaH||212|| pravRttacaka te prathama, yamaya AzrayavaMta; bAkI be ati IcchatA, zuzruSAdi guNavaMta, 212 artha ane pravRttacakra yogI te be prakAranA yamane samAzraya karanArA, tathA bAkInA be prakAranA yamanA arthI, temaja zuzraSA Adi guNathI yukta, evA hoya che. - vivecana zuzruSAdika aDa guNa saMpUraNa, pravRttacaka te kahiyejI; camakayalAbhI para duga artha, Adya avaMcaka lahiye."--ga da, sakjhA. 8-5 pravRttacaka te punaH kevA viziSTa hoya che te kahe che-(1) teo yamadrayane samAzraya karanArA, eTale ke IcchAyAma ane pravRttiyama e be yamane samyapha Azraya karanAra hoya che. tathA-(2) bAkInA be yamanA arthI-sthirayama ane siddhiyamanA athI atyaMtapaNe hoya che. Ama sadupAyapravRttine lIdhe hoya che. eTalA mATe ja(3) teo zuzruSAdi ATha guNathI yukta hoya che, zuzruSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, hA, apaha ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta hoya che. pravRttacaka" eTale zuM? jenuM cake pravRtta thayuM che te pravRttacaka. ane atre ga-caka ja prastuta che. eTale jenuM AkhuM yogacaka pravRtta thayuM che cAlavA mAMDayuM che, te pravRttacakra gI che. jema cakranA keI eka dezane daMDathI preravAmAM pravRttacakra AvatAM-calAvavAmAM AvatAM, AkhuM caka enI meLe (AutoeTale zuM ? matically ) cAlavA mAMDe che tema A gacakanA keI eka dezane sparzavAmAM AvatAM-preravAmAM AvatAM, AkhuM gacaka ApoApa pravRtta thAya che cAlavA mAMDe che. A sAva sAdI paNa parama AzcaryakAraka satya ghaTanA che. cakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADa paDatuM nathI, paNa koI eka deze hAthe (Handle) halAvavAthI AkhuM cakra gatimAna thAya che, tema A gacakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADavo paDato nathI, paNa tenA keI eka vRtti:pravRvatu punaH-pravRttacakra te puna: kevA viziSTa hoya che? te ke yamadUyAtrAicchAya, ane pravRttiyamanA AzramavALA ema artha che, zeSArthina -zeSayanA athI, eTale ke sthirayama ane siddhiyama e benA arthI, ema kahyuM. atyanta-atyaMtapaNe, sadupAya pravRttivaDe karIne-eTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM- zuzraSAviguNAnvitA-suzruSA Adi guNayukta; zuzraSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta evA, Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (704) yogadRSTisamuccaya pradeze AtmapuruSArtha rUpa hAtheA pheravavAthI AkhuM cakra gatimAnlR thAya che. athavA jema ghaDiyALanuM eka cakra cAle, eTale enI sAthe gADha sa'kaLAyelA khIjAM badhAM cakra paNa cAlavA mAMDe che, ane Akhu' ghaTikAyaMtra cAlu thAya che; tema ceAgacakranu eka cakra cAlavA mAMDatAM, enI sAthe ghaniSTha rIte sakaLAyelA khIjA badhAM cakra Ape!Apa cAlavA mAMDe che, ane Ama AkhuyeAgacakra yaMtra cAlu thAya che. ane cAlu thayelu. ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNI ja gati kare che, tema A cAlu thayelu pravRttacakra yaMtra paNa sAdhya evI siddhadazAnI dizA bhaNI ja pragati kare che. dAkhalA tarIke--: " * ahi'sA' yAga AtmAthI spavAmAM AvatAM, ahiMsAmAM pravRtti karatAM, tenI sAthe satyAdi khIjA ceAga paNa sparzAI jAya che, cAlu thai jAya che; kAraNa ke te satyAdi paNa ahiMsAnA aMgabhUta saMrakSaka hAI, tenuM pAlana thatAM ahiMsAnuM paNa pAlana thAya che, ane bhaMga thatAM ahiMsAnA paNa bhaMga thAya che. ( 1 ) kAraNu ke ahiMsA eTale rAga-dveSa-mAhida vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiM'sana na thavA devuM, ghAta na thavA devI, te che. ane para vastune peAtAnI kahevI te asatya che, te paNa Atma svarUpanI ghAta hAvAthI sAcA ahiMsaka kadI vaDhe ja nahiM. para vastunuM apaharaNa karavu' te cArI che, te paNa svarUpanI hiMsA heAvAthI ahiMsaka kI kare ja nahiM, paravastu pratye vyabhicaraNa karI teneA AzleSa karavA, bheTavuM te paNa svarUpanuM hiMsana hAI ahiMsaka kadI kare ja nahiM. para vastunuM parigrahaNu paNa mUrchA-mamatvarUpa hAI AtmasvarUpanI ghAta che, mATe kharekharA ahiMsaka te parigraha grahe ja nahi. Ama je ahiMsaka DhAya te satyAdi avazya pALe ja, ane satyAdi pALe te ja sAcA ahiMsaka hoya. je ahiMsaka hoya te asatyAdi seve ja nahiM, ane je asatyAdi seve te ahiMsaka hoya ja nahi. Ama ahiMsA-satyAdinI paraspara avinAbhAva saMbaMdharUpa vyApti che, eTale asatyAdi svarUpanA bhaga karanAra heAvAthI ahiMsAnA bhaMga karanArA hAya che, mATe ahiMsaka yAgI tene vaje ja che. (2) tema 'satya ' yAgane je grahe che, te kadI para vastune peAtAnI che ema kahe ja nahiM, sattne asat ane asatane sat kI kahe ja nahi, paNa sadAya satne sat ne asatAne asata ja kahe. eTale rAgAdithI svarUpanI ghAta karavArUpa hiMsA karavI te asat hovAthI, sAdI te kadI Acare ja nahiM ne Acare te te sAdI nathI. para vastunA apaharaNarUpa adattAdAna te kare nahi, kAraNa ke tema karavuM te saTnA bhAgarUpa che. svarUpa cheDIne paravastu pratye vyabhicAra-sa'zleSa te kare nahi, kAraNa ke te sat vastune tyAga karavA barAbara che. pArakI vastu pratye AtmabuddhirUpa mUrchA karIne te parigraha grahe ja nahiM, kAraNa ke tema pArakI vastu pacAvI pADavAnuM karavuM te haDahaDatu. asatya che. te ja pramANe asteya Adi mATe samajI levuM. (jue kAvya, pR. 106, 107) ahi'sAdinI salanA Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : ahiMsAdinI sakalanA : SakAraka cakane 53 (705) A prakAre ApayogathI sAcA bhAvathI eka paNa vega zuddhapaNe sparzItAM, anya yoga tenI sAthe saMkalita hovAthI AkhuM cogacaka ApoApa cAlu thaI jAya che. AvI A pravRtta gacakranI bhArI khUbI che. A garUpa pArasamaNino kaI eka deze sparza thatAM, Akho AtmA gamaya banI jAya che ! A garUpa 'jAduI lAkaDI" (magic wand) AtmA para pharatAM, AtmAmAM keI ajaba pheraphAra thaI jAya che! A yoga-paramAmRtanI aMjali chAMTavAmAM AvatAM tenI jAdUI saMjIvanI asara AtmAnI nasenasamAM-pradeze pradezamAM prasarI jAya che ! Ama A pavanacakasAdhaka yogInuM yoga-sAdhaka caka ekadama cAlu thaI jAya che. je cakra pUrve AtmasvarUpanA bhAna vinA bAdhaka thaIne pravartatuM hatuM, viparIta paNe- ulaTuM udhuM (anti-clockwise) cAlatuM hatuM, "vAmamAgI'-ADe mAge SakAraka cAlanAruM thatuM hatuM, te have AtmasvarUpanuM bhAna Avye sAdhaka thaIne cakano palaTo pravarte che, aviparIta paNe sulaTuM sIdhuM (clockwise) cAlavA mAMDe che. "dakSiNamAgI"--anukULa thaIne pravarte che. karNA, karma, karaNa, apAdAna, saMpradAna ane adhikaraNa e SaTu kAraka caka je pUrve Atma-bAdhakapaNe cAlatuM hatuM, te have Atma-sAdhakapaNe cAlavA mAMDe che. pUrve je kartA parabhAvane thato hatuM, karma parabhAva-vibhAvarUpa karatuM hatuM, karaNa paravastunuM prayojato hato, grahaNarUpa saMpradAna paranuM karatuM hatuM, tyAgarUpa apAdAna svanuM karate hatA, ane adhikaraNa paNa paravatumAM karato hato; tene badale have te kartA svabhAvane thAya che, karma svabhAvarUpa kare che, kAraNa AtmasvabhAvanuM prayoje che, grahaNarUpa saMpradAna AtmabhAvanuM kare che, tyAgarUpa apAdAna parabhAvanuM kare che, ane adhikaraNa AtmavastumAM kare che. atre Atma dravya e ja kartA che, nija AtmAnI siddhi-siddhatA e kArya-karma che, upAdAna-pariNAmamAM prayukta te karaNapaNuM che, AtmasaMpattinuM dAna te saMpradAnapaNuM che, ke jemAM dAtA pAtra ne deya e traNe bhAvanI abhedatA thAya che; sva-paranuM vivecana-viveka karavo te apAdAna che, ane sakala paryAyano AdhAra te adhikaraNa che. Ama anAdi evA bAdhaka kAraka bhAva nivAravA te sAdhakatAne avalaMbI te samArI le che sudhArI le che. eTale pUrve je parano kartA, para karma, para karaNa vaDe, 5ra arthe, para thakI, paramAM rahIne karate hatuM, te have sva AtmAne kartA, svabhAva karmane, svabhAva karaNa vaDe, svabhAva athe, sva thakI, svamAM rahIne kare che. arthAt AtmA, AtmAne, AtmAthI, AtmA artha, AtmA thakI, AtmAmAM sAdhe che. rAtmA gAtmAne zAtmanA AtmAne zAtmanaH AtmA sadhati. A pramANe te sAdhaka evA kAraka SaTaka vaDe AtmaguNanI sAdhanA kare che. mallinAtha" jaganAtha caraNayuga dhyAIe re, zuddhAtama prAgabhAva paramapada pAIe re sAdhaka kAraka SaTaka kare guNa sAdhanA re, tehI ja zuddha svarUpa thAya nirAbAdanA re. Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (706) gidasimucaya kartA Atama dravya, kAraja nija siddhatA re, upAdAna pariNAma, prayukta te karaNutA re; Atama saMpadAna, teha saMpradAnatA re, dAtA pAtra ne deya, tribhAva abhedatA re. sva-para vivecana karaNa, teha apAdAnathI re, sakala paryAya AdhAra saMbaMdha AsthAnathI re; bAdhaka kAraka bhAva, anAdi nivAravA re, sAdhakatA avalaMbI, teha samAravA re...teha mahAmuni zrI devacaMdrajI AkRti 20 Dii 13Re chane parabhAva 72aa. bAva adhikaraNa ) ke * prabhAva - parabhA "vabhAvanA bAdhaka caka sAdhaka cakra Adhaka caka cAra prakAranA sAdhaka caka gI ra keSTaka 16 nAma gotra gI kula yogI pravRttacakra yogI niSpana) siddha gI vyAkhyAM yegI kulamAM janmelA, jenuM ahiMsAdi bhUmibhavya Adi athavA yogIdhAmane gaka pravRtta che, nAmadhArI anusaranAra | cAlavA mAMDayuM che. jene yoganiSpanna-siddha che. lakSaNa yathAyogya guNavihIna, nAmadhArI irachAyama-pravRttima sarvatra alI pAmelA, sthirayama- guru-deva-dija priya, siddhiyama athI, dayALu, vinIta, bedhavata, yate diya|. zraSAdi guNayukta, avaMcaka trayayukta yogasiddhine pAmelA samartha yogI A graMthanA Ama ayogya * ya ayogya kAraNuM yogyatArahitapaNuM para yathAyogya paNuM | yathAyogapaNuM siddhibhAva prAptapaNuM Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : pravRtta caka sAdhakanI sAthe dizA bhaNI pragati Ama bAdhaka dizAmAMthI pharIne Sa kAraka caka sAdhaka dizAmAM cAlavA lAge che, eTale pachI cAlu thayela ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNuM ja gati kare che, tema A cAlu thayeluM-pravRtta thayeluM gacakra-yaMtra paNa sAdhya evI siddha sAdhya dizA dazAnI dizA bhaNI ja pragati karyA kare che. vaLI eka vakhate calAvavAmAM bhaNuM pragati AveluM yaMtra-caka uttarottara vadhAre gativegane (Velocity) pakaDatuM jAya che, tema A yoga-cakra eka vakhata bhAvathI pravRtta karavAmAM AvatAM pachI uttarottara vadhAre pragatirU5 gatine pAmatuM jAya che, uttarottara vadhu ne vadhu saMvega pAmI caDhatI caDhatI vega-bhUmikAone sparzatuM jAya che, eTale uttarottara caDhatA pariNAma thatA jAya che, uttarottara Apayoga jAgRti vadhatI jAya che. ane A ahiMsAdi pAMca yamanI zuddhinI taratamatAnA kAraNe tenI cAra kakSA-cAra bhUmikAo kahevAmAM AvI che-IcchAyAma, pravRttiyama, sthirathama ane siddhiyama, ahiMsAdinI uttarottara adhikAdhika zuddhinI mAtrA (Degree) pramANe A vibhAga pAThavAmAM AvyA che. eka ne eka ahiMsAnI zuddhi aMza pramANe Ama cAra keTi hoya che. jema uSNatA aMza (Degree) pramANe zarIranI uSNa dazAmAM phera paDe che, tema AtmazuddhatAnA aMza pramANe AtmAnI ahiMsAdi yogadazAmAM phera paDe che. ahiMsAdi yamanI A cAra kaTimAMthI A pravRttacakra megIne prathamanI be IcchAyama ne pravRttiyama te prApta thaI cUkI hoya che, ane bAkInI be kaTi prApta karavAnA-sparzavAnA te atyaMta athI hoya che, tIvra abhilASI hoya che. ane te mATe temane sata puruSArtha sadAya cAlu ja hoya che, emanuM "pravRtta cakra niraMtara pravRtta ja hoya che. Ama thavAnuM kAraNa teonI sadupAya pravRtti che, sasAdhana pratyenI puruSArthazIlatA che. eTale teo sat upAyamAM tIvra saMvegathI, atyaMta adamya utsAhathI, pUrNa ucharaMgathI pravRtta ja hoya che, raDha lagADIne maMDI paDyA ja hoya che, (juo pR. 154). ane Ama teo sadupAyamAM satata pravRtta hoya che, tethI ja teo zuzraSA Adi ATha buddhiguNathI saMpanna hoya che. te A prakAreH (1) zuzraSA-tattvazravaNanI aMtaraMga tIvra IcchA. jema kaI taruNa, sukhI ane ramaNIthI parivAre puruSa kinnara gIta zuzruSAdi sAMbhaLavAne iche, tenA karatAM anekagaNa utkaTa icchAtalasATa tatva ATha guNa sAMbhaLavA mATe A mumukSune hoya. AvI zuzruSA ja badhapravAhanI saravANa che, AvI zuzraSA na hoya te sAMbhaLyuM te sthala kupa samAna thaI paDe che, athavA uMghato rAjA kathA sAMbhaLatuM hoya tenA jevuM thaI paDe che. (2) zravaNa-AvI sAcI zuzraSA-sAMbhaLavAnI tIvra IcchA hoya, to ja pachI sAcuM zravaNa thAya che. A zravaNa eTale karNamAM mAtra zabda athaDAvA te nathI, paNa AtmA dvArA artha anusaMdhAnapUrvaka sAvadhAnatAvALuM zravaNa te sAcuM zravaNa che. bAkI te eka kAnethI bIje kAne kADhI nAkhyA jevuM thAya Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) yogadRSTisasurajIya che ! kathA suNI suNI phUTavA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna. '(3) grahaNu--zravaNu thayA pachI grahaNa thAya che. je sAvadhAnapaNe utkaTa talasATathI zravaNu karyuM, tenuM atha grahaNa thAya che. (4) dhAraNu--grahaNa pachI tenuM dhAraNa-avadhAraNa thAya che. tenA sa`skAranuM' cittamAM TakI rahevu avidyuta rahevu. te dhAraNa che. (5) vijJAna--dhAraNa pachI vijJAnavizeSa jJAna thAya che, vizeSa kheSa thAya che. uttarAttara dRDha saMskArathI prApta beSa khaLavAn khanatA jAya che. ( 6 ) IhA--vijJAna--khAdha pachI IhA-ciMtana, zaMkA samAdhAna, tarka vagere thAya che. (7) apeAha--iDhA pachI apeAha thAya che. zaMkA-sa MdehanuM nirAkaraNa thAya che, khAdhaka aMzanuM nirAkaraNa-dUra karavApaNuM thAya che. (8) tattvAbhinivezaapeAha thayA pachI, sarva zaMkA-samAdhAna thaI gayA pachI, satarkanuM nirAkaraNa thayA pachI tattvaninirNaya thAya che, eTale tattvamAM abhiniveza-dRDha nizcayarUpa praveza thAya che, tattva niradhAra thAya che. AvA A ATha guNathI yukta A pravRttacakra yAgI puruSA heAya che. tathA---- Jie aadyaavnyckye| gAptyA tadanyadvayalAbhinaH / easantriNo yogaprayogasyeti tadvidaH // 213 // Adya avacaka yogathI, anya avacaka prAsa; yogya A yoga prayAganA, kahe yAgIe Asa. 113. artha :--pahelA avaMcaka yAganI prAptithI tenAthI anya be avaMcakanA lAbha pAmelA evA tee hAya che. ee A yAgaprayAganA adhikArIe che, ema cevide vade che. vivecana tathA hetubhUta evI Adha avacaka ceAganI prAptithI tee tenAthI anya evA e avaMcakanA kriyA avaheMcaka ne kula avaMcakanA cAMgane lAbha pAmelA hAya che. tenI avadhya-ameAgha-acUka bhavyatAthI teo evA svarUpavALA heAya che. ee A yAgaprayAganA adhikArIe che, ema te ceAganA jANanArAo kahe che. uparamAM pravRttacakra yAgInA e lakSaNa kahyA-(1) prathama yamadveyanA lAbha pAmelA, (2) khAkInA yamayanA athI. ahIM tenuM trIjuM' lakSaNa kahyu` che:-Adya avAcaka yAganI vRtti----gAvAva dhoLAcA--hetubhUta evI Adya avaMcaka ceganI prApti thakI, tattvacaminaH--tenAthI anya manA lAbhI kriyAavaMcaka-kulAva cakra e enA lAbha dharAvanArA tenI avaSya bhavyatAthI eka bhUta, evA svarUpavALA temA, zu? te ke --dhiniH-- adhikArIo, kAnA? to ke coprayogaya--adhikRta evA meNaprayAganA --vRtti-ema, taMdra:--tenA jANakAro, yogavidA kahe che,--ema zeSa che. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: A mahAga prayAganA adhikArIe (79) arthAt cagAvaMcakanI prAptine lIdhe teone bIjA be avaMcaka yoganI-kiyA avaMcaka ne phala avaMcakanI prApti thayelI hoya che, kAraNa ke te yogAvaMcakanI evI avadhyaamegha-acUka bhavyatA hoya che, tathA prakAranI yogyatA hoya che ke A bIjA be avaMcakanI prApti hoya ja. (A cagAvaMcaka, kiyAvaMcaka ane phalAvaMcakanuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze. temaja juo pR. 158 thI 164). ane A pravRttacaka gIne te Adya avaMcaka ganI prAptine lIdhe, bAkInA be kiyA-phela avaMcaka yugane lAbha prApta thaI cUkyo hoya che. eTale te yoga-kriyA-phala e traNa avaMcaka yugathI saMpanna hoya che. ane Ama jene A avaMcakatrayane lAbha thayela che, jene IcchAyAma ne pravRttiyamanI prApti thaI cUkI che, ane je thiyama ne siddhiyamanI prApti IcchI tenA sadupAyanI pravRttimAM 2Dha lagADIne maMDI paDyA che,-evA A pravRttacaka gIo A yoga prAganA adhikArIo che. ema keganA jJAtA puruSa-gavido vade che. A yuga kharekhara! mahAprayoga che, eka lekottara kaTine moTo akhatare (Great & grand experiment) che. kAraNa ke te jo savaLo utare te beDo pAra thaI jAya,-jIvanuM ka9yANa kalyANa thaI jAya, ane avaLo paDe te caga-mahA- jIvanuM nAvaDuM DUbI jAya ! mahad vastunI hIna upayogarUpa AzAtanAthI pravega akalyANa thaI mahAhAni thAya-vijJAnanA prayoganI peThe. vijJAnano prayoga je tenI vidhinA jANa yogya vijJAnInA hAthe thAya che temAMthI camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI ajANa ayogya ajJAnInA hAthe thAya te temAMthI UlaTuM hAnikAraka pariNAma Ave ane kadAca pote paNa dhaDAkAbaMdha UDI jAya ! tema A yogavijJAnano prayoga je vidhijJAtA yaMgya jJAnI yegInA hAthe thAya, te temAMthI parama camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI anabhijJa-ajANa ayogya ajJAnInA hAthe thAya, te temAMthI ulaTuM aniSTa pariNAma Ave, ane AtmanAza paNa thAya ! vartamAnamAM mahAzaktisaMpanna aNu bombanuM (Atom-Bomb) rahasya (vijJAnI) viparIta jJAnavALA arthAt paramArthathI ajJAna vijJAnIonA agya hAthamAM AvI paDayuM hovAthI jagane keTalI hAni thayelI che te pratyakSa dekhAya che. tema A paramazaktisaMpanna ga-rahasya paNa je agya jananA-agInA hAthamAM AvI paDe, te keTalI badhI hAni thAya te saheje samajI zakAya che. jema jaDavAdanuM vijJAna "vAMdarAne nIsaraNI batAvavA jevuM" viparIta paNe pariNamatAM jagatane mahAanarthakAraka thaI paDe che, tema adhyAtmavAdanuM vijJAna anadhikArI jIvane "markaTane madirApAnanI peThe" viSamapaNe pari. mumatAM mahAanarthakAraka thaI paDe che! eka ne eka vastumAMthI tenA upayoga pramANe jhera ke amRta nIkaLe che! tema ga-praganA sadupayogathI amRta nIkaLe ne durupayogathI jhera nIkaLe ! mATe A yoga prayAgarUpa jabarajasta akhataro (Grand experiment) Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (710) gadaSTisamuccaya ajamAvavA mATe yogya adhikArI ja have joIe ane te adhikArI atre kahyA te mahAt lakSaNa-gyatAvALA kulagI ne pravRttacaka gIo che. vaLI kAca pAra pacAva jema saheluM nathI, ane jIravavAnI zakti vinA ulaTa phUTI nIkaLe che, tema A ga-prayAgarUpa pAro pacAvo saheluM nathI, ane te pacAvavAnI tAkAta na hoya te UlaTo anartharUpe phUTI nIkaLe che ! athavA pauSTika yoga-rasAyana rasAyana pacAvavuM jema saheluM nathI, ane tene prayoga maMdAgnivALA anadhikArI durbaLa manuSya para karavAmAM Ave, to te tene bhAre paDI jAya che, ane viparIta pariNAma Ape che, te eTale sudhI ke tene prANa paNa hare che; paNa je yogya jaTharAgnivALA adhikArI para tene prayoga karavAmAM Ave te tene Arogya ApI dIrdhAyu bakSe che; tema A ga-rasAyanane prayoga maMda zaktivALA anadhikArI jIva para karavAmAM Ave che te tene pacatuM nathI, ane ulaTuM tenuM mithyA abhimAnarUpa ajINa upajAvI anarthakArI thaI paDe che, yAvat bhAva-prANa haraNarUpa bhAvamRtyu kare che; paNa je egya uddIpta zaktisaMpanna thegI puruSarUpa adhikArIne ApavAmAM Ave to te tene barAbara pace che, ane bhavaroga nimULa nAza karI ajarAmarapaNuM Ape che. (1) zastra pakaDatAM paNa na AvaDatuM hoya evA bAlanA hAthamAM je zastra ApavAmAM Ave, te te ulaTuM tenuM ja gaLuM kApanArUM thaI paDI bhakSaNa karanAra ja thaI paDe che; paNa yegya zastrajJa subhaTanA hAthamAM te rakSaNa karanAra thAya che. tema A yuga darzIta prayoga paNa je anadhikArI anabhijJa ajANa evA bAlajIvanA zastrAdinuM hAthamAM ApavAmAM Ave, te dugRhIta hovAthI, tenuM ja akalyANarUpa daSTAMta bhakSaNa karanAra thaI paDe; ane je yogya sujJa yegAdhikArInA hAthamAM Ave, te sugRhIta thavAthI, tenuM bhavabhayamAMthI rakSaNa karanAra thaI paDe. ( 2 ) athavA agnine je barAbara na pakaDyo hoya to dajhADI de, tema yogAgnine prayoga je barAbara-vidhithI na pakaDayo heya, dugRhIta hoya te bhavabhramaNatApathI dajhADI de ! (3) athavA vyAla-sApa je dugRhIta hoya, Gdha pUMchaDethI pakaDayo hoya, te te pakaDanArane ja sa mArI mRtyu nIpajAve che, tema ga-prayAga paNa je dugRhIta hoya te bhavahetu thaI paDI bhAva-mRtyu nIpajAve che. zrImAna haribhadrasUrijIe zrI yogabindumAM kahyA pramANe zramaNya-zramaNapaNuM jo duhIta hoya te anaMta saMsAranuM kAraNa thaI paDe che, tema yoga-prayoga ja dugRhIta hoya to anaMta bhavabhramaNanuM kAraNa thaI paDe che ! Ama sarvathA A ga-prayoga yogya evA gI puruSanA hAthamAM ja mUkavA x " mata ga gha rANAnavyAsudanimaH | zrAmagaruDazvataH rAja karo mAmaH | >> gabiMdu, 184. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : ga-sAyana ane duhIta gamaga (711) yogya che, ane enA para ja ajamAvavA yogya che, ane sugrahIta ja karavA yogya che, nahi te UlaTo AzAtanA-siddhivyAha-camatkAra darzana Adi kAraNe sugrahIta mahAanarthakAraka thaI paDavAne pUrepUre bhaya che, yogabhraSTatArUpa gamaga adha:patana karanAro thaI paDavAne pratyeka saMbhava che. eTalA mATe ahIM AvA ukta lakSaNavALA vegIone ja A gaprayoganA adhikArI kahyA che. rAjyAsana para jema egya rAjaguNasaMpanna puruSa ja birAjavA yogya che, tema A yogarAjyasana para paNa yogya yogI guNasaMpanna megI puruSa ja birAjavA gya che. chatAM jo ke ayogya-ayogI tenA para caDhI besavAnI dhRSTatA-dhIThAI kare, te te-"phiratAo jyAM paga mUkatAM Dare che, tyAM mUkha dhasI jAya che." "Fools rush in where angels fear to tread,-tenA jevuM ja ceSTita kare che ! mATe ukta kulagI ne pravRttacaka yogIo ja ahIM adhikArI che, ema keganA anubhavI jJAnI yegI puruSonuM kathana che. A gItamAM paNa kaniSTha, madhyama ne uttama pAtra paNa hoya che,jenA lakSaNa lAkSaNika rIte parama bhegI zrImad rAjacaMdrajIe temanA chellA amara kAvyamAM A prakAre bhAkhyA che " maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra karuNA kamaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahi AtmathI, madhya pAtra mahAbhAga. nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa yoga nahiM kSebha; mahApAtra te mArganA parama yoga jitabha "-zrImad rAjacaMdrajI. upanyasta yamAdinuM svarUpa kahe che- ihAhiMsAdayaH paJca suprasiddhA yamAH satAm / aparigrahaparyantAstathecchAdicaturvidhAH // 214 // ahI ahiMsAdi yama, prasiddha paMca prakAra aparigraha paryata te, tyama irachAdika cAra. 214, - kRtti:-- ahIM, lekamAM, ahiMsA -ahiMsAdi dharmo, paMja-paMca-saMkhyAthI, saka briAda-saprasiddha, sarvataMtrasAdhAraNapaNue karIne, yama-yamo, upara icchAya, pravRttiyama, sthiyame, siddhi me, ema satAM-saMtane munione, zuM paryata ? te ke rijharcantA - aparigraha payata. " haMsAtyAntayatradAvapariSada: caT:-" ( pataM0 2-30 ) ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e yame che,-e vacanathI. tathawAhiturvidhA:- tathA IcchA Adi cAra prakAranA,-pratyeka paNe IcachAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (712) yogadaSTisamucaya artha -ahiMsAdi aparigraha paryata ema pAMca yamo saMtene suprasiddha che. tathA te pratyeka yama IcchA Adi cAra prakArano che. vivecana ahIM lekamAM ahiMsA Adi ne aparigraha paryata pAMca yame saMtane-munione suprasiddha che, sarvataMtra sAdhAraNapaNue karIne sArI peThe jANItA che; kAraNa ke "ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e yama che," evuM vacana che. tathA A pAMcamAMthI pratyeka yama icchA Adi cAra prakAra cheH IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. A ahiMsAdi pAMcane jema yoga-sAMkhyAdi yama kahe che, tema jaine tene "vata' nAmathI oLakhe che, bauddho "zIla" nAma Ape che. Ama zabdabheda chatAM arthabheda nathI, eTale suprasiddha evA A pAMca yama savataMtrasAdhAraNa (Common to all religions) heI sarvamAnya che, sarvasaMmata che, sarvadarzanavAdIone suparicita che. AvA suprasiddhane suprasiddha karavA anya pramANanI AvazyakatA nathI. A ahiMsAdinuM svarUpa dravyathI ane bhAvathI ane prakAre samajavA yogya che ane samaja AcaravA yogya che. dravyathI eTale bAhyathI, vyavahArathI, zUlapaNe; ane bhAvathI eTale aMtathI, paramArthathI, samapaNe. ahiMsA eTale kaI paNa jIvanI hiMsA na karavI te. "nA hiMDyA sarvALi mUtAni ema vedakRti che. ane kamAtrAvyo hiMsA - pramattayegathI prANanuM haravuM te hiMsA che ema zrI tavArtha sUtranuM vacana che. arthAt idriyAdi hiMsA-ahiMsA daza prakAranA dravya prANamAMthI athavA jJAna-darzanAdirUpa AtmAnA bhAva prANumAMthI koI paNa prANunuM mana-vacana-kAyAnA pramAda yogathI haravuM tenuM nAma hiMsA che; tethI viparIta te ahiMsA che. AmAM "pramAdaga' zabda khAsa agatyanuM che. je prANa haraNamAM pramAda vega hoya, te ja hiMsA che, nahi te nahiM. eTale kadAca prANa harAyA hoya, paNa mana-vacana-kAyAne pramatta yoga na hoya te hiMsA nathI. ane prANa na paNa harAyA hoya, paNa mana-vacanakAyAne pramatta yoga hoya te hiMsA che. Ama mana-vacana-kAyAne apramAda hoya, yatanA hoya, jayaNA hoya, jema bane tema sAcA aMtaraMga bhAvathI jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna (Careful effort) heya, kALajI-takedArI heya, te dravya-prANaharaNathI paNa hiMsA lAgatI nathI. ane mana-vacana-kAyAne pramAda vega hoya, jema bane tema jIvarakSA karavAmAM bedarakArIrUpa (Carelessness) ayatna haya, bekALajI hoya, te dravya prANaharaNa na hoya chatAM paNa hiMsA jarUra lAge che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: hiMsA-ahiMsA, satya-asteya Adi (713) A hisAthI je viparIta te ahiMsA che, eTale mana-vacana-kAyAne apramAda rAkhI, yatanA karavI, jANa karavI, sAcA bhAvathI jema bane tema jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna kara, upayoga-jAgRti rAkhavI te ahiMsA che. Ama dravyathI hiMsA-ahiMsAne mukhya AdhAra paNa bhAvathI hiMsA-ahiMsA upara che-(1) dravyathI hiMsA na hoya, ane bhAvathI paNa na hoya, te te utkRSTa ahiMsA che. (2) dravyathI hiMsA hoya, paNa bhAvathI na hoya, te te tethI kaMIka utaratI ucca ahiMsA che. (3) dravyathI hiMsA na hoya paNa bhAvathI hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa hiMsA ja che. (4) dravyathI hiMsA hoya ane bhAvathI paNa hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa nikRSTa hiMsA ja che. Ama hiMsA-ahiMsAne mukhya AdhAra AtmapariNAmanI ghAta-aghAta para che. rAgadveSAdi pariNAmathI jyAM AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva-prANanI hiMsA thatI hoya tyAM avazya hiMsA che; ane tevA rAgadveSAdi pariNAmanA abhAve jyAM AtmAnA jJAna-darzana bhAva prANanI hiMsA na thatI hoya, tyAM hiMsA nathI. A niyama sarvatra lAgu paDe che. (juo pR. 105 thI 107) je jema che tema bolavuM, sAcuM bolavuM te satya che; athavA jema che tema vastusvarUpa kahevuM te satya che. sane sat kahevuM, ane asat kahevuM te satya che, ane asatane sat kahevuM, satane asat kahevuM te asatya che. athavA jevuM satya-asteya manamAM hoya, jevuM AcaraNamAM hoya, tevuM nidaMbha niSkapaTa vacana uccAravuM, mana-vacana-kAyAnI ektA dAkhavavI te satya che. pArakI vastu aNudIdhI-tenI rajA vagara na levI te asteya-acaurya che. arthAta paradhanaharaNa na karavuM-zerI na karavI te asteya che. mana-vacana-kAyAthI brahmacaryanuM pAlana te brahmacarya che. manuSyaNI, tiryaciNI ke devAMganA sAthe mana-vacana-kAyAthI mithunanuMabrahmacaryanuM vajana te brahmacarya che. dhana-dhAnya-gRha-putra Adi kaI paNa parigraha na graha te aparigraha che; koI paNa pitAnI mAlIkInI vastu na hovI te, pitAnuM kaMI paNa nathI evuM akiMcanapaNuM te aparigraha che. Ama sAmAnyapaNe dravyathI ahiMsA AdinuM svarUpa che. ane bhAvathI te (1) ahiMsA eTale AtmAnA zuddha svarUpanI hiMsA na thavI te. rAga-dveSa-maha vibhAvathI AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva prANunI hiMsA thAya che; A rAgAdi vibhAga pariNAme karIne zuddha AtmapariNAmanI ghAta bhAva ahiMsA na thavA devI te ahiMsA che. tAtparya ke-zuddha AtmasvarUpe sthiti e ja pAramArthika-tAvika parama ahiMsA che, ane te dravya-kSetrakALa-bhAvathI A prakAre ghaTAvI zakAya che :-(1) AtmAnA guNa bAdhakabhAvathI rahitapaNe Adi Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (714) yogadaSTisamuccaya guNapariNatie pariName ane Atma dravya anya dravyanuM asaMgI hoya, Atma dravyane padravyane saMga na hoya,-te dravyathI zuddha evI puSTa ahiMsA che. (2) kSetrathI sarva pradezamAM parabhAvano prasaMga na hoya, ane azarIrI agI evA bhAvathI AtmAnI avagAhanA abhaMga hoya, te kSetrathI zuddha evI ahiMsA che. (3) jyAM utpatti-vyaya ne dhrauvyapaNe saheje pariNati thAya che, ane jyAM chedana-janapaNuM nahi heI vastu svabhAvane viSe samAya che,-te kALathI zuddha evI ahiMsA che. (4) anaMta guNa paryAya, temaja kAraka pariNati jyAM nija nija pariNatie pariName che, te bhAvathI zuddha evI ahiMsA che. Ama dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zuddha evI ahiMsAnuM je kaI eka dhAma hoya, te parama ahiMsakatAmaya, parama dayAmaya, parama kRpALu zrI jinarAja che, kAraNa ke te ja sva-para jIvana rakSaka evA tAraNa-taraNa jahAja che. Ama ahiMsAne UMcAmAM UMce Adarza zrI jina vItarAgamAM daSTa thAya che--jenuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa mahAtmA devacaMdrajIe Ama saMgIta karyuM che - guNa guNa pariNati pariName, bAdhaka bhAvavihIna...prabhujI! dravya asaMgI anyane, zuddha ahiMsaka pIna...bAhu jiNuMda dayAmayI. kSetre sarva pradezame, nahiM parabhAva prasaMga..prabhujI ! atanu agI bhAvathI, avagAhanA abhaMga...prabhujI ! bAha0 utpAda vyaya dhruvapaNe, saheje pariNati thAya. prabhujI ! chedana janatA nahiM, vastu svabhAva samAya... prabhujI ! guNa paryAya anaMtatA, kAraka pariNati tema...prabhujI ! bAhu nija nija pariNati pariName. bhAva ahiMsaka ema.prabhujI ! bAha0 ema ahiMsakatAmayI, dITho tuM jinarAja..prabhujI ! rakSaka nija para jIvane, tAraNataraNa jihAja prabhujI !"---zrI devacaMdrajI. dravya ahiMsA paNa A bhAva ahiMsAnI sAdhanAmAM upakArI thAya che dravya e bhAvanuM kAraNa che mATe temaja dravya ahiMsA e bhAva ahiMsAnuM svAbhAvika pariNAma paNa che. Ama bannene paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che. " dravya thakI cha kAyane, na haNe jeha lagAra...prabhujI ! bhAva dayA pariNAmane, ehI ja che vyavahAra..prabhujI ! bAhu Atama guNa avirAdhanA, bhAva dayA bhaMDAra....prabhujI ! kSAyika guNa paryAyame, navi para dharma pracAra...prabhujI !" -zrI devacaMdrajI. (2) bhAvathI satya eTale paramArthathI-tattvathI satya vacana vadavuM te. je vastu tatvathI jema che temaja kahevI te satya che. svane sva kahevuM, parane para kahevuM; svane para na kahevuM, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : bhAva ahiMsA, bhAva satyAdi (715) parane sva na kahevuM te satya che. satane sat ne asatane asata kahevuM, bhAvathI satyAdi tathA sane asat ne asatane sat na kahevuM te satya che. eka zuddha AtmA sivAyanI koI paNa vastu pitAnI nathI, para vastu che, te para vastune para kahevI, sva na kahevI te satya che; para vastune sva kahevI, para na kahevI te asatya che. Ama anAtma vastune AtmarUpa kahevI te asatya che; anAtma vastune AtmarUpa na kahevI ne Atma vastune ja AtmarUpa kahevI, te ja paramArtha satya che. AnI parama manana karavA yaMgya tAtvika mImAMsA zrImad rAjacaMdrajIe A prakAre prakAzI che - paramArtha satya eTale AtmA sivAya bIje kaI padArtha AtmAno thaI zakate nathI ema nizcaya jANI belavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM eka AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI; e upayoga rahevo joIe. anya AtmAnA saMbaMdhI belatAM AtmAmAM jAti, liMga, ane tevA upacArika bhedavALe te AtmA na chatAM mAtra vyavahAra nayathI kAryane mATe bolAvavAmAM Ave che; evA upayogIpUrvaka bolAya te te pAramArthika bhASA che, ema samajavAnuM che." ItyAdi. (juo) - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 54pa. (3) para vastunuM apaharaNa-corI na karavI te paramArthathI asteya che eka zuddha AtmA sivAya bIjuM kAMI paNa paramANumAtra paNa pitAnuM nathI, pArakuM che. te para vastunuM grahaNa karavuM te cerI che-adattAdAna che, te na karavuM te asteya che. parabhAvavibhAva pariNAma te corI che, te na karavA te asteya che. A parabhAva-vibhAvarUpa bhAvacerI je karato nathI, te para dravyaharaNarUpa kSudra dravya-cerI te kare ja kema? (4) brahmamAM arthAt zuddha AtmasvarUpamAM vicaravuM-ramaNa karavuM te bhAvathI brahmacarya che. abrahmamAManAtmamAM, para vastumAM vicaravuM-ramaNa karavuM te abrahmacarya, athavA vyabhicAra, athavA para vastunA saMzleSarUpa maithuna che, dvata che. para vastumAM vicaravuM cheDI, vyabhicAra tyajI, parabhAvane sparza pariharI, zuddha advaita evA AtmAmAM ramavuM te brahmacarya che. AvA bhAva brahmacaryanI siddhimAM dravya brahmacarya upakArI thAya che, ane dravya brahmacaryanI daDhatAmAM AvuM bhAva brahmacarya upakArI thAya che. Ama dravya-bhAvane paraspara pUrakarUpa sahAyaka bhAva che. (5) AtmA sivAyanI bIjI-para vastu pratye mamatva bhAva karI, mUrchA karI, tenuM parigrahaNa karavuM te parigraha che. te maccha3pamamatva bhAvarUpa parigraha na ho te paramArthathI aparigraha che. para vastune potAnI mAnI, mArI che ema mAnI, mUccha-mamatva na karatAM, para vastunuM paramANu paNa AtmabhAve na grahavuM te aparigraha che. AvI jenI aparigraha bhAvanA heya, te pachI dravya parigraha zAne ekaThe kare ? ane je mUcchanA AyatanarUpa dravya parigraha na grahe, tene ukta aparigraha bhAvanA kema daDha na thAya? Ama bannene kArya kAraNa saMbaMdha che. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (716) yogadaSTisamuccaya Ama saMkSepe dravyathI-bhAvathI ahiMsAdi pAMca yamanuM svarUpa che. tenI saMkalanA abdubhuta che. te A prakAre svAthI manuSya sAMsArika lebharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA kare che, parane potAnuM kahe che-mAne che, eTale pachI te levA-apaharavAahiMsAdinI caravA pravarte che, apaharaNa pachI tene gADha saMzleSa-saMsarga kare che, saMkalanA ane tevA gADha paricayathI tene pratye tene mUccha bhAva-mamatva-parigrahabuddhi upaje che, jethI te para parigrahathI parigRhIta thAya che, copAsathI jakaDAya che. paNa AtmAthI mumukSu jIva AtmArtharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA karatuM nathI, parane pitAnuM kahetA nathI-mAnatuM nathI, eTale pachI te levA-apaharavA-ravA pravartate nathI, ethI tene saMleSa saMbaMdha thatuM nathI, ane tevA paricayanA abhAvathI tene te pratye mUcchabhAva-mamatva-parigrahabuddhi upajatI nathI jethI te parigrahathI parigrahIta thatuM nathI, cetaraphathI jakaDA nathI eTale A A mumukSu mumukSunuM puruSa svarUpamAM sthitirUpa ahiMsAne bhaje che, ane pachI parane sva AcaraNa kahevArUpa asatyathI, ke paranA apaharaNarUpa cerIthI, ke para pratye vyabhicaraNarUpa maithunathI, ke para pratye mamavarUpa parigrahabhAvathI, te svarUpasthitine hAni pahoMcavA detuM nathI. Ama mumukSu yogIpuruSa paramArthathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne aparigraha e pAMca yamanuM-uparamanuM sevana kare che. A yama athavA uparama zabda paNa ghaNo sUcaka che, kAraNa ke svarUpamAM saMyamana-AtmAne zekI rAkha-dAbI rAkhavo te yama che; ane pararUpathI viramaNa te uparama che. eTale jenA vaDe karIne AtmA svarUpamAM saMyamita thAya te yama che, ane parabhAvathI viramita thAya te uparama che. banne zabdano phalitArtha eka che.-A ahiMsAdi pAMca yamanA pratyekanA pAchA cAra cAra prakAra che, zuddhinI taratamatAnA-ochAvattApaNAnA kAraNe te pratyekanI cAra cAra keTa-kathA che. ichAyama, pravattiyama. sthirayama ane sidiyama. eTale A yamanA (544420) vIza prakAra thayA. jemake-IcchAahiMsA, pravRttiahiMsA, sthiraahiMsA, siddhiahiMsA, IcchAsatya, pravRttisatya, sthirasatya, siddhisatya, ItyAdi. A IcchAdi pratyeka prakAranuM svarUpa have pachI kahe che. eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - tadvatkathAprItiyutA tathAvipariNAminI / yameSvicchAvaseyeha prathamo yama eva tu // 215 // kRtti-tattvathA kIriyutA- taddavaMta arthAta yamavaMtanI kathA pratyenI prItiyukta, tAvipariNAminI-tathA avipariNAminI, tadbhAvanA sthiravathakI, camey-ukta lakSaNavALA yamamAM chA-I, avA -samajavA yogya che, rU-ahIM, yamacakramAM, ane A prathama thama ga ta-prathama yama ja che, anaMtara-hamaNuM ja kahevA lakSaNavALI IcchI ja ichAyama che, eTalA mATe. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : mumukSanuM ahiMsAdi AcaraNa, IrachAyamanuM svarUpa (717) yamavaMta kathA prIti yutA, avipariNAminI tema; icachA yamamAM jANavI, prathama yama ja te ema. 215. artha -yamavatanI kathA pratye prItiyukta, tathA avipariNAminI evI je yamamAM IcchA, te ahIM macakramAM prathama yama ja (IskAyama ja) jANavI. vivecana yamavatanI kathA pratyenI prItivALI ane taddabhAva sthirapaNAe karIne avipariminI evI je yama pratyenI IcchA, te ahIM yamacakramAM prathama yama che, arthAta IcchAyama che ema jANavuM. ahiMsAdi yamane viSe je icchA utpanna thavI te ja prathama e IrachAyama che. ahA ! A ahiMsAdi kevA suMdara che! kevA upakArI che! kevA kalyANakArI che. A ahiMsAdi mane paNa prApta hoya te kevuM sAruM ! A ahiMsAdi pAmavAne huM kayAre bhAgyazALI thaIza? evA bhAvanI je sAcI aMtaraMga IcchA, spRhA, ruci, bhAvanA thavI te ja irachAyama che. aMtarAtmAthI tevI IcchA thavI e paNa moTI vAta che. sAcI aMtarachA e sadyegaprAptinuM prathama ane mahAna pagathiyuM che, sanmArga pravezanuM prathama dvAra che, mokSamArgane bhavya daravAja che. e aMtaraMga bhAvarUpa icchA vinA keIne paNa A yoga sanmArgamAM praveza paNa ghaTato nathI, te pravRtti Adi te kyAMthI hoya? ane bAhyathI- dravyathI temAM parANe ghUsI gayelA dekhAtA koI daMbhI oLaghAlu temAM pravezane dA karatA hoya, te paNa paramArthathI teone te sanmArgamAM aMta:praveza ghaTatuM nathI, te te hAranA hAra ja, cogamArga bAhya ja rahe che, mATe kharo mArga praveza te icchAyoga vinA thaI zakato ja nathI, ruci-bhAva vinAnA bhojanamAM jema mIThAza AvatI nathI, kaLIo gaLe utarato nathI, athavA parANe utAravo paDe che, moLa Ave che ane vamana ke ajIrNa thAya che; - tema aMtaraMga IcchArUpa ruci-bhAva vinAnA paramArtharUpa paramAna ruci vinAnA bhejanamAM sAcI mIThAza AvatI nathI, saMvega-mAdhurya nIpajatuM nathI, bhejananuM dRSTA satya tatva gaLe utaratuM nathI-aMtamAM ThasatuM nathI athavA parANe gaLe utAravuM paDe che-matAgrahathI tANI teSIne aMtaramAM ThasAvavuM paDe che, arucirUpa-aNagamArUpa meLa Ave che, ane te satya tatva peTamAM TakatuM nathI- jagane dekhADArUpa tenuM vamana thAya che, athavA mithyA abhimAnarUpa ajIrNa-apaco upaje che. paNa ruci-bhAvathI karelA bhejanamAM mIThAza Ave che, keLIo hoMze hoMze enI meLe gaLe utare che-paraNe utAre paDatuM nathI, peTamAM Take che, meLa AvatI Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (718) yogadaSTisamuracaya nathI, ane vamana thatuM nathI ke ajIrNa upajatuM nathI, paNa barAbara pAcana thaI ekarasa banI zarIranI sarva dhAtuone puSTa kare che. tema sAcI IcchArUpa rucibhAvathI karelA paramArtharUpa paramAna bhejanamAM sAcI mIThAza Ave che-saMvega mAdhurya nIpaje che, satya tattvane keLIo hoMse hase enI meLe gaLe utare che-saheje aMtamAM Thase che, parANe utAre paDato nathI, matAgrahathI tANakheMca karIne ThasAva paDatuM nathI, aMtamAM Thare che, arucirUpa meLa AvatI nathI, dAMbhika oLaghAla dekhAvarUpa tenuM vamana thatuM nathI, ke abhimAnarUpa ajIrNa--apa upaja nathI; paNa aMtarAtmapariNAmarUpe, barAbara pariNata thaI-pAcana thaI eka parama amRtarasarUpa banI AtmAnI sarva dhAtunezuddha svabhAva bhAvane puSTa kare che. A daSTAMta uparathI, rucinuM-IcchAnuM sanmArga-pravezamAM keTaluM badhuM mahatva che, "Icache che je jogIjana" padamAM iche che padanuM keTaluM badhuM arthagaurava che te sArI peThe samajI zakAya che. vaLI mana vinAnA milanamAM jema majhA AvatI nathI, tema mana vinAnA-IcchA vinAnA sanmArga milanamAM kharI majhA AvatI nathI. "mana vinAnuM maLavuM ne bhIMta sAthe bhaTakAvuM" -enA je A ghATa thAya che. sanmArgAgarUpa paramArtha-lagnamAM aMtaraMga prItirUpa "laganI lAgyA vinA khare AnaMda anubhavAte nathI. eTalA mATe ja aMtaraMga prItirUpa A icchAgane A gamArgamAM prathama sthAna ApyuM che, kAraNa ke tenA vinA AgaLa eka DagaluM paNa maMDAtuM nathI. . vaLI kAryasiddhinuM rahasya vicArIe te kaI paNa kAryanI siddhimAM sauthI prathama te te kArya mATenI aMtaraMga icchA-ruci-dhagaza jAgavI joIe. evI aMtaraMga IcchA hoya, to ja tene raste maLI Ave che. "Where there is a will there is a way"--e prasiddha aMgrejI ukti anusAra tene mArga maLI AvatAM pravRtti arthAt kArya mATe prayatna (Effort) thAya che. ane ema utsAhathI pravartatAM mArgamAM vina (Obstacle) Ave to tene jaya karAya che, ane ema karatAM karatAM anakame kAryanI pUrNatA-siddhi thAya che. paNa ruci vinA je kArya karavAmAM Ave che, te te TharUpa hoI, kadI siddha thatuM nathI, ane te mATenI kriyA pravRtti "chAra para liMpaNa" jevI thaI paDe che! Ama sAmAnya kama che. AtmA kAryarucivALe thaye badhA kAraka pharI jAya che, palaTAI jAya che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikAraNa e cha kAraka je pUrve bAdhakapaNe pariNamatA hatA, te Atmasiddhi kArya pratye aMtaraMga ruci-IcchA upajatAM sAdhakapaNe pravarte che. Ama aMtaraMga bhAvarUpa ruci-IcchA guNathI jIvanI vRttimAM ajaba palaTe AvI jAya che, camatkArika pheraphAra thaI jAya che, kAraNa ke jevI ruci upaje che, tevuM tene anuyAyIanusaratuM AtmavIrya skurAyamAna thAya che. ( juo kAvya pR. 291 ) jyAre jIgarane prema lAge che, tyAre ja AtmA jAge che, ane tyAre ja kharekharo raMga lAge che. AvI apUrva guNavALI je IcchA che, te vaLI yamavatanI kathA pratyenI prItivALI tathA Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : yamavata kathAprItiH "dhanya te munivarA re!' (719) avipariNaminI evI hoya che. A jagamAM je koI dravyathI ke bhAvathI ke bannethI ahiMsA seva hoya, satya bolate heya, arateya Acarato hoya, brahmacarya pALatA hoya, aparigraha dhArato hoya, tenI kayAMyathI paNa kathAvArtA sAMbhaLavAmAM ke vAMcavAmAM AvatAM, tenA pratye aMtaraMga prIti upajAvI-prema kure te A IcchAnuM lakSaNa che. saMpUrNapaNe ke apUrNapaNe, sarvathI ke dezathI, sakalapaNe ke vilapaNe je kaI sAcA sAdhu puru-sAdhaka mumukSuo A ahiMsAdi yamanI sAdhanA karatA hoya ke siddhi pAmelA hoya, tenA pratye A IcchAyamavaMtane atyaMta guNapramoda-guNAnurAga upaje che. jema ke - dhanya che A ahiMsaka mahA munio ! ke jeo yatanAthI cha kAyanI rakSA kare che, sarva jagajjatune sama gaNI sUkSmamAM sUkSma jIvane paNa haNatA nathI, lezamAtra duHkha upajA vatA nathI, rAga-dveSAdi bhAvahiMsA karatA nathI bhAvadayArasanA sAgaradhanya te niSkAraNa karUNAsiMdhu evA A sAdhu bhagavAna niraMtara AtmasvarUpamAM munivara re" sthiti karI parabhAvanA lezane paNa sparzatA nathI ! aho ! emanI karuNA! aho ! emanI vItarAgatA ! ahe! emanI svarUpasthiti ! aho! A saMtanI satyavAditA paNa kevI AzcaryakArI che! svapnamAM paNa A sAdhucarita puruSe asatya vacana vadatA nathI ! paravaratune potAnI kadI kahetA nathI. vyavahArathI ne paramArthathI te kevaLa satya satya ne satya ja vade che. dhanya che emanA satya vratane ! aho ! svadehamAM paNa nirIha evA A parama pramANika mahAtmAo saLI mAtra paNa adatta letA nathI, parabhAvanuM paramANu paNa AtmabhAvathI IcchatA nathI ! ahe emanI niHspRhitA ! A sAcA tyAgI-saMnyAsI jegIjanonuM brahmavrata paNa kevuM adbhuta che! dravyathI ne bhAvathI teo kevuM kaThora brahmacaryavrata pALe che ! svapnAMtare paNa emanA ramamAtramAM paNa viSayavikAranI chAyA dekhAtI nathI ! niraMtara teo brahmamAM-zuddha AtmasvarUpamAM vicarI rahyA che ! ahA temanuM A mahAasidhArAgrata dhanya che A nigraMthanI parama nigraMtha vRttine ! dravya-bhAva samasta graMthane-parigraha baMdhanene temaNe uccheda karyo che ! paravastunA paramANu mAtra pratye paNa teo mamatvabhAva-mUrchA dharAvatA nathI ! A AkhA jagamAM eka AtmA sivAya emanI pitAnI mAlIkInuM bIjuM kAMI nathI, evA te parama akiMcana-niSparigrahI che! ahe! emanI ni thatA ! (juo pR. 190 tathA 197- 198). AvA guNAnurAgane lIdhe te mumukSunA sahaja svayaMbhU ugAra nIkaLI paDe che ke - "namo Topa salAhULa" -A lekamAM sarva sAdhuone-sAcA sAdhuguNasaMpanna sarva sAdhucarita sahune namaskAra ho ! ane AvA yamavaMte pratye jene AvI guNAnurAga janya prIti upaje che, tene te yame atyaMta gamI jAya che, eTale tenA pratye tene sahaja svAbhAvika spRhA-ruci-IcchA upaje che. eTale te pRhA kare che ke AvA ahiMsAdine mane ga thAya to kevuM sAruM ! AvA ahiMsAdi sAdhavA huM kayAre Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (720) gadaSTisamuccaya bhAgyazALI thaIza? AvA dravya-bhAva nigraMtha thavAno mane apUrva avasara e kayAre Avaze ? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha ? " (zrImad rAjacaMdrajI) mahinabhAva vicAra adhIna thaI, nA nirakhuM nayane panArI; patthara tulya gaNuM para vaibhava, nirmaLa tAtvika lebha samArI. dvAdaza vrata ane dInatA dharI, sAttvika thAu svarUpa vicArI e muja nema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raho bhavahArI. -zrI mokSamALA. jema keI amuka sthaLe vyApAranI bhArI anukUlatAne lIdhe dravyalAbha khUba thAya che, ema sAMbhaLIne svArtha paTu vyApArI vaNikane tyAM zIdhra doDI jaI vipula dhanasaMpatti prApta karavAnuM mana thaI Ave; tema atre paNa ahiMsAdi gavyApAranI anukULatAe apUrva AtmalAbha thAya che ema sAMbhaLIne, AtmArtha paTu mumukSune paNa tevA ahiMsAdi yegavyApArathI apUrva AtmaguNasaMpatti meLavavAnuM mana thaI Ave che, ruci-IcchA upaje che, koDa-maratha jAge che. " jJAnAdika guNa saMpadA re, tuja anaMta apAra; te sAMbhaLatAM upanI re, ruci tiNe pAra utAra....ajita jina."- zrI devacaMdrajI. tathA A je IcchA upaje che te avipariNAminI hoya che, kadI vipariNAmaneviparIta pariNAmane pAmatI nathI, kAraNa ke taddabhAvanI sthiratA hoya che, eTale te IcchA kadI anicchArUpa thatI nathI, prIti aprItirUpa thatI nathI, ruci arucirU5 thatI nathI. je IcchArUpa bhAva upaje te upaje, te kadI vipariNAma pAmI abhAvarUpa thatuM nathI. e utkaTa aMtaraMga icchAbhAva atre pragaTe che. te IrachA-rucine aMtaraMga raMga lAgyuM te lAge, kadI bhUMsAto ja nathI. jema cALa majIThane raMga kadI jato nathI, tema AtmAne lAgele A daDha IcchA-raMga karI ja nathI vastra jIrNa thaIne phATI jAya paNa pAka majIThane raMga jAya nahi; tema deha jIrNa thaIne paDI jAya paNa jAgelA AtmAne lAgele A bhAvaraMga kadI jAya nahi; te bhavAMtaramAM paNa AjJAMkita anucaranI jema anugAmI thaIne pAchaLa pAchaLa cAlyo Ave. ghATa ghaDAmaNa bhale jAya, paNa senuM kadI viNase nahiM; tema dehanA ghATa bhale jAya, paNa tenA jevA A jAgrata AtmAne lAgele aMtaraMga raMga TaLe nahiM. (juo, kAvya pR. 239 ) tathA- sarvatra zamasAraM tu yamapAlanameva yat / pravRttiriha vijJeyA dvitIyo yama eva tat // 226 // kRtti-sarvatra-sarvatra sAmAnyathI, rAmasAjuM su-zamasAra ja, upazamasAra ja, yamapAhanameva caT-kriyAviziSTa evuM je yamapAlana, pravRttiri viSe-te ahIM pravRtti jANavI. yamema-dvitIya yama 4 tA-te dvitIya yama ja che, pravRttiyama che ema artha che. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : avipariNAminI icchA, pravRtti yama lakSaNa ne je pAlana yamataNuM, satra ja zamasAra; pravRtti ahi te jANavI, jo yama ja te dhAra. 216 aH--sarvAMtra zamasAra-zamapradhAna evu' je yamapAlana te ahIM pravRtti jANuvI; ane te ja dvitIya yama che. sAmAnyathI satra zamasAra ja jANavI; ane te yamAne viSe bIjo evA ( 721) IcchA pachI pravRtti vivecana evuM je yamapAlana che, te ja ahI' pravRtti pravRttiyama che. je ahiMsAdi yama icchAyamathI icchavAmAM AvyA, atarAtmAthI iSTa-spRhaNIya gaNavAmAM AvyA, tenuM kriyAviziSTa (In action) pAlana karavuM te pravRttiyama che. te ahiMsAdine kriyAmAM utAravA, AcaraNamAM-cAritramAM ANavA, dainika jIvanavyavahAramAM vaNI devA te pravRttiyama che. jIvanane ahi'sAmaya, satyamaya, asteyamaya, brahmacaryaMmaya, aparigrahamaya karavA pravarttavu te pravRttiyama che. mana-vacana-kAyAnA yAgavyApAramAM kRta-kAti- anumAdita bhAvathI ahiMsAdi pALavAmAM prayatnazIla thaI aMtarecchAne sakriya karI dekhADavI te cameAmAM bIjo evA pravRttiyama che. kAraNa ke koi paNa vastu sAcA dilathI ruci gayA pachI--gamI gayA pachI te iSTa vastunI prApti mATe manuSya jarUra pravarttana kare che--prayatna kare che. tema A ahi'sAdi yama pratye jene sAcI aMtarecchA upajI che, te pachI te iSTa ahiMsAdinI sAdhanA mATe avazya pravarte che, avazya prayatna kare che, ane te gamI gayelI--geAThI gayelI iSTa vastunI prAptimAM game teTalA vighnA naDe, game teTalI vipattie AvI paDe, teA paNa te manuSya tenA pIchA cheADatA nathI, paNa ulaTA khamaNA utsAhathI te viznane paNa sAmane karI-vidhrujaya karI AgaLa dhape che. tema aMtarAtmAthI parama iSTa mAnelA ahi'sAdinI prAptinA mArgomAM game teTalA vighnanA DuMgarA ADA AvI paDe, game teTalI vipatti-saritAe vacce naDe, te paNa AtmAthI mumukSu peAtAnA iSTa dhyeyane kaiDA kaDhI mUkatA nathI, paNa ulaTA dviguNita utsAhakhaLathI te vighnAnA--atarAyAnA paNa parAjaya karI AgaLa vadhavA mathe che, pIThAI karI mAge sa'care che. , parama Atma parAkramavaMta jJAnI satpuruSonA parama saMvegapUrNa amRtavacane che ke-- " game tema hA, game teTalA duHkha veTho, game teTalA parisaha sahana karI, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI vyAdhie sahana kareA, game teTalI upAdhio AvI paDA, game teTalI Adhie AvI paDo, game teA jIvanakALa eka samayamAtra hA, ane dunimitta hA, paNa ema karavuM ja tyAM sudhI he jIva ! chUTake nathI."--zrImad rAjaca`drajI 1 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (022) " ghAti DuMgara ADA ati ghaNA, tuja darazaNu jaganAtha ! dhIThAi karI mAraga saMcarU, se'gU kAi na sAtha abhinaMdana jina darizana tarasiye. "--zrI Ana'ghanajI. prathama tA koI vaTemArgu amuka sthaLe javA icche che, eTale te tenA mArge cAlavA mAMDe che-gamanakriyA kare che. ane pachI vacce AvI paDatA vighnAne jaya karatA rahI te peAtAnA ISTa sthaLa paryaMta gamanakriyA cAlu rAkhe, tA anukrame te traNa prakAranA sthaLe pahoMce che. ene vaccamAM traNa prakAranA mukhya vighna sabhave che- vighna kaTakavighna, jvaravighna, ane digmAhavighna. (1) kaeN'Takavighna eTale kAMTA lAgavAthI jarA kSaNabhara vighna naDe te; paNa te nikaLI jatAM tarata musApharI cAlu thAya che. A jaghanya-nAnAmAM nAnuM vidhna che. ( 2 ) khIjuM jvavighna, rastAmAM tAva AvatAM musApharI mAkaeN rAkhavI paDe te, ane te utarI jatAM musApharI cAlu thAya che. A khIjuM vighna pahelA karatAM AkaruM hAI madhyama che, vacalA vAMdhAnuM che. (3) trIjuM digmAhavighna sauthI AkarU hoi meTAmAM moTuutkRSTa prakAranuM vighna che. kAraNake dizAmeAhathI te musAphara peAtAnI javAnI dizA ja bhUlI jAya che, ADapheTe caDhI javAthI geAthAM khAya che, ane punaH mAge caDha-ThekANe Ave tyAMsudhI AA vighna naDe che. tema ahiMsAdi yAgamAge pravarttatAM paNa sAdhaka yAgIne AvA jaghanya madhyama-utkRSTa prakAranAM vighnA naDe che. tenA jaya karI te mumukSu puruSa AgaLa vadhavA mathe che. jemake, zIta-tApa vagere kaTaka vighna samAna che, jvara vagere mAhya vyAdhi te jvara vighna samAna che, ane mithyA darzanarUpa aMtar vyAdhi te digmaha vighna samAna che. A vighnAmAMthI A ahiMsAdinu pAtrana-bhaMgasarakSaNa te kare che, ane ema vighna jaya karatA karatA te AgaLa dhape che. " vinA vidhanajaya sAdhune re, navi avicchinna prayANa re; kiriyAthI zivapurI hAya re, kema jANe annANu re ? prabhu zIta tApa sukha vighana che re, mAhera aMtara vyAdhi re; mithyAdarzana ehunI re, mAtrA mRdu madhyAdhi re. prabhu. Asana azana jayArdike re, guruge jaya tAsa re; vighana jora e navi TaLe re, vagara jJAna abhyAsa re. prabhu. yega simuccaya "" sA. tra gA sta. DhAla 10 ane jema kuzala mALI AlavAlathI-kayArAthI kumaLA cheADanuM kALajIthI pAlana '- sarakSaNa kare che, tema sAdhaka mumukSu samyak AcaraNarUpa-samitiguptirUpa AlavAlathI kyArAthI A ahiMsAdirUpa kAmaLa cheDanu yatanAthI ' pAlana '-- saMrakSaNa Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : traNa prakAranA vighna, ahi'sAdei cheDanu" 'pAlana' (723) ahiMsAdi choDanu pAlana ' kare che. jema vatsala mAtA khAlakanuM yatnathI lAlana-pAlana kare che, tema mukti anurAgI mumukSu ahiMsAdi yamanuM yatnathI pAlana kare che. jema prajAvatsala rAjA nija rAjyanuM premathI pAlanarakSaNa kare che, tema mukti-vatsala ceAgIrAja nija ahiMsAdi yAga--sAmrAjyanuM prItithI pAlana-rakSaNa kare che. athavA koInI pAse mahAmUlya ratna hAya, te te tenu pAlana kevA yatnathI kare ? te rakhene paDI na jAya, gumAvI na besAya, kAi tene cArI na jAya, bhUlecUke tene DAgha na lAgI jAya, eTalA mATe tene sAcavI sa`bhALIne rezamI kapaDAmAM viMTALI nAnI peTImAM mUkI, tene kabATamAM ke tejUrImAM te rAkhI mUke che, ane te kharAkhara salAmata che ke nahi' tenI vAravAra cAkasI kare che. ane Ama tenuM nira'tara pAlana, gApana, bhaMga-saMrakSaNa, sAcavaNI-jALavaNI kare che, teA pachI A tA amUlya cintAmaNi ratnathI paNa adhika, mahA meruthI paNu mahAmahimAvAna, evA ahiM sAdi ceAgaciMtAmaNinA jatana mATe, nira'tara pAlana mATe, geApana mATe, abhaMga mATe, rakSaNa mATe, sAcavaNI mATe, jALavaNI mATe keTaleA badhA prayatna hAvA joIe ? keTalI badhI satata jAgRti hAvI joie ? keTalI khadhI akhaMDa puruSArtha pravRtti hAvI joie ? tyAM 'pAMcamA Are kaThaNa che, zuM karIe ? ' ityAdi khATA ThThAnA-eThA drui pramAda karavA kema pAlave ? haju bhavasthiti pAkI nathI, pAkaze tyAre vAta, ema kahI lamaNe hAtha daI, pAiprasArikA karavI kema peAsAya ? (jue. pR. 153-154 ) sarvatra zamasAra ane AvuM A yamapAlana kevuM viziSTa che? te ke satra zamasAra ja che, arthAta zama ja jene sAra che, athavA zamathI ja je sAra che, pradhAna che, athavA zamanA ja je sAra che, evuM che. A yamapAlananA sAra zama che, athavA zamaneA sAra A yamapAlana che, athavA zamathI ja A yamapAlana sAra che-pradhAna che. tAtparya ke-yamanA pariNAme sArabhUta evA zama ja upaje che, zama ja enu' sArabhUta phaLa che; ane zamanA pariNAme sArabhUta evA yama ja upaje che, yama ja enuM sArabhUta phaLa che. Ama yamanA ne zamanA paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. yamanA sArabhUta pariNAmarUpa satra zama ja upaje che, sarvAMtra zAMtinuM sAmrAjya chavAi rahe che; satra-sarva sthaLe eTale peAtAne ane parane, dravyathI ane bhAvathI, sava prakAre zama ja-zAMti ja upaje che. kAraNa ke (1) je ahiMsAdi camanA sAra zama seve che te pAte adbhuta AtmazAMti anubhave che, ane parane paNa zAMti upajAve che. je ahi'sAdi seve che, te peAte tApa pAmatA nathI ne anya jIvAne paNa tApa pamADatA nathI. paNa zItala caMdananI jema satra tApanuM zamana karI zItalatA Ape che, zItala caMdranI jema sane Anada AnaMda upajAve che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (724) gadaSTisamuccaya (2) athavA yamanuM phala upazama arthAt sarvatra kaSAyAdinI upazAMti che, je ahiMsAdi yama pALe che, tene krodhAdi kaSAya upazAMta thaI jAya che, ane te bIjAonA kaSAyane paNa upazAMta kare che. kAraNake ahiMsA-satyAdithI krodhAdi kaSAyanA ghaNuM ghaNuM kAraNe svayameva dUra thaI jAya che, ane ahiMsaka satya vaktAne cAritra prabhAva anya jIva para paNa sahaja svabhAve paDe che, tethI sva-paranA kaSAyane upazama thAya che. (3) athavA ahiMsAdi yama je seve che, te samabhAvarUpa zamane-zAMtine pAme che. kAraNa ke samabhAvI AtmA "sarva jagajatune sama gaNe che, mAna-apamAna, vaMdaka-nidaka Adine sama gaNe che, eTale tene viSamatArUpa azAMti hotI nathI. (4) athavA ahiMsAdi je pALe che, tene zama arthAt svarUpazAMti upaje che, te svarUpamAM samAya che. utkRSTa ahiMsAdinuM sahaja svabhAvika phaLa svarUpamAM zamAvuM e che, kAraNa ke svarUpanI ghAta na thavA devI ane parabhAva pratye gamana na karavuM, e ja pAramArthika bhAva ahiMsAdinuM parama svarUpa che. eTale AvA ahiMsAdithI jIva samasta parabhAvathI virAma pAmI svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine bhaje che, arthAt svarUpamAM samAya che. (juo pR. 395 tathA pR. 572) athavA ulaTI rIte laIe te sarvatra zamanA sArarUpa yamapAlana ja che. kAraNa ke (1) jIva jyAre zamane pAme che, arthAta kaSAyanI upazAMtine-upazamane pAme che, tyAre tenA dha-mAna-mAyA-lobhAdi duSTa bhAva meLA paDe che, zamane sAra yama eTale krodhAdine vaza thaI te hiMsAdi karatA nathI, ane svAbhAvika rIte ahiMsAdi pratye ja DhaLe che. (2) athavA jIva jyAre amanezAMtine pAme che tyAre te anyane paNa zAMti Ape che, hiMsAdithI parane upatApa upajAvato nathI. (3) athavA jIva jyAre zamane-samabhAvane pAme che tyAre te sarva jagata jIne sama gaNato hAI hiMsAdi karato nathI ane ahiMsAdi pALe ja che. (4) athavA jIva jyAre svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine pAme che, svarUpamAM samAya che, tyAre te svarUpa ahiMsAdirUpa utkRSTa ahiMsAdi yamapAlana kare ja che. Ama yamapAlanane sAra zama ane zamane sAra yamapAlana, ema paraspara saMkalita che. je mumukSu yama eTale uparama (virati) pAme che, te zama eTale upazama pAme che, ane je zama-upazama pAme che, te yama-uparama pAme che. yama tyAM zamaH kAraNa ke je kaSAyAdine upazama pAme che tene viSayAdi nimitte zama tyAM yama thatA hiMsAdine uparama-viramaNana avazya hoya che, ane jene viSayA thatI hiMsAdine uparama hoya che, tene kaSAyAdino upazama hoya che, kAraNa ke viSayathI kaSAya ne kaSAyathI viSaya hoya che, eTale virati pAme che te zAMti pAme che, ane zAMti pAme che te virati pAme che. "jJAnI 8 viratiH tAtparya ke-(1) je parabhAvathI Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : yamane sAra zama, zamane sAra yama (75) viratirUpa uparama pAme che, te svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che ane je svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che, te parabhAvathI viratirUpa uparama pAme che. (2) athavA parabhAva pratye jatA AtmAnA saMyamanarUpa saMyama-cama je seve che, te svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, ane je svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, te parabhAva pratye jatA AtmAnA saMyamanarUpa saMyama-cama pAme che. atre uparama-umazamano A upakrama jaNAya che - prathama te jIvane upazama pariNAma upaje che, jIva zAMta thAya che. eTale tene viratibhAva upaje che, eTale te hiMsAdithI virAma pAme che, tethI tene zAMtisukhane anubhava thAya che, eTale te vizeSa virati kare che, tethI tene era vizeSa zamasukhane anubhava thAya che, eTale te vizeSa vizeSa virati kare che, ethI zamasukha era adhika thAya che. Ama jema jema viratinI mAtrA vadhatI jAya che, tema tema zamasukhanI adhikAdhika laharIo chUTatI jAya che. cAvatu pUrNa virati thatAM pUrNa zamasukhane anubhava thAya che ne AtmA nija svarUpamAM samAya che. vaLI A yamapAlana zamathI ja sAra che-pradhAna che. zama utpanna tha e ja A yamapAlanane sAra che. jeTale aMze zama upaje teTale aMze A yamapAlananI sArabhUtatA. zamanI utpatti e ja A yamapAlananI saphaLatAnI cAvI che. AtmAne kaSAyanI upazAMti thaI, sarvatra samabhAva Avya, svarUpa-vizrAMtirUpa AtmazAMti upajI, te samajavuM ke A yamapAlananuM sArabhUta phaLa maLI cUkayuM che. ane jema keI paNa pravRttinuM-kriyAnuM kaMI ne kaMI viziSTa phaLa hoya che ja, tema A yamapAlanarUpa pravRttinuM kriyAnuM sArabhUta phaLa A "zama" ja che, ke je zamasukhanI AgaLa iMdra cakravartI AdinuM sukha tRNamAtra paNa nathI. vAcakavarya zrI umAsvAtijInuM vacanAmRta che ke - nAsti 4/4hya tasuNe naiva sevAkisyA carakumaEva saporTIyApAditI !" zrI prazamarati. vipakSacintArahitaM yamapAlanameva yat / tatsthairya miha vijJeyaM tRtIyo yama eva hi // 217 // vipakSa cintAthI rahita, te yamapAlana je; te dhairya ahIM jANavuM, trIjo yama ja che teha. 217 vRtti-vipakSajijJAhita vipakSa ciMtA rahita, aticArAdi ciMtAthI rahita ema artha che, camapAdanameva cata-je yamapAlana ja viziSTa kSayapAmavRttivaDe karIne, tA thaircami vijJayama-te ahIM-yamamAM sthaya jANavuM, ane A tRtIyo yama iva hi-tRtIya yama ja che, sthira yama che, ema artha che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (726) yogadRSTisamuccaya artha :--vipakSa cintAthI rahita evuM je yamapAlana ja, te ahIM yamAmAM sthaya jANavuM; ane te trIjo yama ja-sthira yama ja che. vivecana aticArAdi vipakSa cintAthI rahita evu* je viziSTa kSayApazamavRttithI yamapAlana ja che, te ahI' yamAmAM sthaya che; ane te ja trIjo sthirayama che. eTale A ahi'sADhi yamanu pAlana evuM tA sudRDha thai jAya ke rakhene bhUlecUke aticAra Adi lAgI jaze evI ciMtA rAkhavI na paDe, tenuM nAma sthirapaNuM che. pravRttiyamamAM paNa yamapAlana hatuM ja, paNa tyAM haju aticAra-dezabhaga aticArAdi Adi doSanA saMbhava hatA; ane ahI. sthirayamamAM te eTalu ciMtArahitapaNuM badhu sthirapaNuM thai jAya che ke aticArAdi doSanesa'bhava rahetA nathI. pravRttiyamamAM haju ahi'sAdinA pratipakSI rhiMsAdi doSanI sa'bhAvanAne lIdhe ahiMsAdine dezabhaMga thavAnA, aticAra lAgavAnA, vyAghAta thavAnA bhaya hatA, paNa have ahIM te tevA bhayane avakAza nathI. pUrva aticArarUpa kaTaka vighnanA, hiMsAdirUpa jvara vighnane, ane matimeha-mithyAtvarUpa digmeha vighnanA bhaya rahyA karatA hatA. paNa have tevA keAi vighnanA bhaya rahetA nathI. yAgamAge iivaghna nizci'ta pravRtti hoya che, kAraNa ke prathama mAge pravRtti karatA DhAya, te mAenA ajANu hAi tene Thokara paNa lAge che, vighnA paNa ADA Ave che; eTale Thokara na lAge, vighnA ADA na Ave, athavA dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM, kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene cAlavuM paDe che; paNa pachI rastAnA rIDhA mAhitagAra bhemiyA thai jatAM tene Thokara lAgavAnI ke vighnA naDavAnI bIka rAkhavI paDatI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe bedhaDaka cAlyA jAya che. tema A ahiMsAdi ceAgamAge je prathama pravRtti karatA heAya te mAnA ajANu-anabhyAsI hAi, tene aticArAdvirUpa skhalanA paNa thAya che, Thokara lAge che, hiMsAdi vighnA paNa naDe che, eTale punaH skhalanA na thAya, vighnA ADA na Ave athavA kema dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM-upayAgarUpa kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene gamana karavuM paDe che. paNa pachI mAnA sujANu--abhyAsI thaI gayA pachI tene aticArAdi skhalanA thavAnI ke hiMsAdi vidhna naDavAnI bhIti rahetI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe edhaDaka ahiM'sAdi ceAgamAge gamana karyAM kare che. prAra'bhaka ceAgI 'kAcA' hAi tene haju skhalanAnA--aticAranA sabhava che, paNa prauDha abhyAsI yAgI pAko ' thaI gayA heAvAthI tene bhUlecUke paNa skhalanAnA sa`bhava nathI. (1) * navA nizALIe' pATha le temAM bhUlacUka thavAne sabhava Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : sthira yama lakSaNa, aticArAdi ciMtArahitapaNu* (727 ) che, paNa prauDha vidyAthI kaDakaDATa pADe eTalI jAya temAM leza paNa skhalanAnA 'bhavanathI hAtA. tema A ahiMsAdimAM prAthamika pravRtti karanArA-kAcA abhyAsI ahiMsAddhi Acare temAM aticAra lAgavAnA bhaya che, paNa tenA dRDha pAlanathI rIDhA thaI gayelA pAkA abhyAsI te Acare temAM aticAra doSane bhaya nathI. ( 2 ) kasarata zarU karanArA zikhAune prathama magadaLa pheravavu bhAre thaI paDe che, ne te hAthamAMthI 'paDuM paDuM' thaI jAya che, paNa sArI peThe vyAyAma karI cUkelA kasAyelA zarIravALA kasaratakhAja mallane te bhArI magadaLa pheravavu ramata thaI paDe che, ne te tenA hAthamAMthI skhalanA pAmatuM nathI. tema ahiMsAdi yamane vyAyAma zarU karanArane prathama te tenuM AcaraNa kaThina lAge che ne temAM skhalanA thaI ke thaze evI ci'tA rahe che. paNa sArI peThe yamapAlananA vyAyAma karI cUkelA puSTa kasAyelA cAritra-dehavALA cegIne te meru jevu' bhArI vrata pAlana-yamapAlana karavuM ramata thaI paDe che, ne te kadI skhalanA pAmavAnA bhaya raheteA nathI. ( 3 ) talavAranI dhAra para UbhA rahetAM paNa zIkhavAnuM prathama abhyAsIne Akaru` paDe che, ane tenI skhalanA paNa thAya che; paNa pachI abhyAsa karatAM karatAM te talavAranI dhAra para Ubhe rahI zake che, eTalu ja na&i. paNa tenA para shelAithI tAlakhaddha nRtya karI zake che, chatAM skhalanA pAmatA nathI ! evA ajakhamAjIgara te banI jAya che! tema ahiMsAdi pAlanarUpa asidhArA vrata para ubhA rahetAM paNa zIkhavAnu. prAra`bhakane kaThina paDe che, ane tema karatAM tenI aticArarUpa skhalanA paNa thAya che; pachI punaH puna: AsevanArUpa abhyAsa karatAM karatAM tenI pAchaLa - raDha lagADIne maDayA rahetAM, ' te asidhArAvrata para sthira UbhA rahI zake che, eTalu ja nahui paNa tenA para shelAithI saMyamarUpa tAlabaddha nRtya paNa karI zake che! evuM ajaba khAjIgarapaNu A sthira yAgirAja dAkhave che ! ( jue pR. 530, dhAra taravAranI' i.) (4) zastra vyApAra zIkhanArane prathama teA hAthamAM kharAkhara zasra pakaDatAM paNa AvaDatu nathI, ne te paDI javAne paNa bhaya rahe che; pa zastravidyA sArI peThe zIkhI lIdhA pachI te zastrajJa zastrane game tema vijI zake che, ne hAtheA daDhapaNe hAthamAM pakaDayo hAvAthI tenI skhalanA thavI saMbhavatI nathI. tema A ahiMsAdi ce|gavyApAranA abhyAsIne prathama tA A cegavyApAra kharAkhara AvatA nathI ne tenuM patana thavAneA bhaya paNa rahe che; paNa A vaigazAstra vidyA sArI peThe abhyAsI lIdhA pachI zAsrajJa abhyAsI yAgIne te ahiMsAdi yAgavyApAra lIlArUpa thaI paDe che, ane atyaMta dRDhatAne lIdhe tenI skhalanA thavAneA sabhava nathI hotA. ( 5 ) zikhAu kavine prathama kAvya karatAM kaThina paDe che ne yatibhaMga Adi doSanA saMbhava che, paNa prauDha siddhaThusta kavine kAvya karavuM saheluM che, sahaja che, ne yatibhaMga Adi doSanA sabhava nathI hAtA. tema prArabhapha cegIne prathama ahiMsAdi yamapAlana kani paDe che, ne aticArarUpa ' yatibhaMga ' abhyAsI AdinA dRSTAMta Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 728) yogadakSisamuccaya Adi deSanA sa`bhava che, paNu prauDha siddhahasta sayamI ceAgIne ahiM'sAdi yamapAlana saheluM che, ne tevA 'yatibhaMga ' Adi doSa naDateA nathI.-Ama pravRttiyamamAM ane sthira yamamAM yamapAlana te sAmAnya ja che, paNa pravRttiyamamAM aticArAdi doSa saMbhava che, ane sthirayamamAM te doSanA asaMbhava che,-A mukhya taphAvata e be vacce che. tema ja bIjo taphAvata e che ke-pravRtti yamanA pAlana karatAM sthirayamanuM pAlana viziSTa kSayApazama vRttithI yukta evu heAya che. sAmAnya vidyAbhyAsamAM paNa ekaDI karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhate jAya che, tema tema vidyArthI ne kSayApazama vadhatA jAya che--buddhivikAsa thatA jAya che, buddhimaLa vadhatu jAya che, eTale te vikasita buddhibaLathI abhyAsa AgaLa vadhAratA jAya che tema A ceAgavidyAbhyAsamAM paNa prAthamika abhyAsa karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhatA jAya che, tema tema A ceAgavidyAbhyAsI AtmAthI yeAgInA kSayApazama vadhatA jAya che, jJAnivakAsa thatA jAya che, cAritrakhaLa vadhatu jAya che, eTale te vikasita viziSTa kSayeApazama khaLathI era ne era yeAgAbhyAsa AgaLa vadhAratA jAya che. vyAyAma zarU karatAM prathama tA thADA thADo vyAyAma thaI zake che, paNa pachI vyAyAmathI jema jema zarIra kasAtuM jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa vyAyAma thaI zake che. tema cAga-vyAyAma zaru karatAM prathama te thADA vyAyAma thaI zake che, paNa pachI cAgavyApArathI jema jema cAritra-zarIra kasAtuM jAya che, cAritra dehaneA vikAsa thatA jAya che, cAritra-kAyA puSTa thatI jAya che, tema tema adhika khaLathI vizeSa yAgavyAyAma thaI zake che. Ama prathamanA camapAlana karatAM sthiyama ceAgInuM A yamapAlana adhika baLavAn, adhika saMvegavAn, adhika kSayApazamavAt, ne atyaMta sthiratAvAnU hAvAthI viziSTa jAvuM. te eTale sudhI ke acala caLe paNa A sAdhaka ceAgInuM yamapAlana na caLe. A sthiratAnu uttama udAharaNa zrI jina bhagavAnamAM prApta thAya che-- viziSTa kSayApazama " ati rUDI re ati rUDI, jinajInI thiratA ati rUDI; sakaLa pradeze ana'tI, guNuparyAya zakti mahutI lAla. ati. tasu ramaNe anubhavavatI, pararamaNe je na ramatI lAla. ati para dravye je navi gamaNI, kSetrAMtaramAMhi na ramaNI lAla. ati. atizaya ceAge je navi dvIpe, parabhAva bhaNI niva chIpe lAla. ati nija tattva rase je lInI, khIje kINu hI vi kInI lAla. ati. "--zrI devacaMdrajI ane yamapAlananu ja je zamasArapaNu che te te AgaLanI jema atre paNa adhika adhikapaNe anuvarte che ja ema jANavuM. jema jema yamapAlananuM sthirapaNu'-deDhapaNuM thatuM jAya che, tema tema prazama sukhanI mAtrA vadhatI jAya che. Jie Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : acitya zaktinathI 5ra sAdhaka siddhiyama (729) parArthasAdhakaM tvetatsiddhiH zuddhAntarAtmanaH / acintya zaktiyogena caturthoM yama eva tu // 218 // parArthasAdhaka siddhi A, zuddha AtmanI sAra acitya zakti yogathI, caturtha yama A dhAra, 218 artha--ane parArtha sAdhaka evuM A yamapAlana te acitya zaktige karIne zuddha antarAtmAnI siddhi che; ane A caturtha yama ja-siddhiyama ja che. vivecana parArthanuM-pa5kAranuM sAdhaka evuM je A yamapAlana chete siddhi che; ane A zuddha atarAtmAnI siddhi che-bIjAnI nahiM, kAraNa ke tenI saMnidhimAM vairatyAga hoya che, evuM te siddhinuM acinya sAmarthya hoya che. ane A je siddhi che te ja the siddhiyama che. uparamAM je ahiMsAdi yamapAlana karyuM, te ja uttarottara zuddhine pAmatuM pAmatuM, evuM utkRSTa keTinuM thaI jAya ke te sahaja svabhAve paramArthanuM sAdhaka thaI paDe, ene e acitya zakti hoya che, ke jethI paranA upara saheje upakAra thAya. jemake tenI saMnidhimAM-nikaTatAmAM vairatyAga hoya che, "haMsAbarikA tarannidhI vailyAH ' (pAta. ya.) ItyAdi. (juo pR. 20, "te AtmasvarUpathI mahatu I.') Ama acinya zaktigathI parArtha sAdhaka evuM je yamapAlana te zuddha antarAtmAnI ja siddhi che,-bIjAnI nahiM. arthAt aMtarAtmA eTale badhA zuddha thaI jAya che ke tene acitya cAritraprabhAva sahaja svabhAve anya che acitya para paDe che, jethI hiMsaka krUra prANIo paNa potAnA jAtivaira Adi zaktiyoga bhUlI jAya che. dA. ta.-bhagavAna tIrthaMkaranA samavasaraNamAM jAtivairavALA prANIo paNa jAtivaira bhUlI jaI premathI bAju-bAjumAM besIne dezanA suNe che. jemake-hariNI siMhazizune putrabuddhithI spaze che, gAya vAghanA baccAne pitAne putra mAnI paMpALe che, bilADI haMsabAlane prema paravaza thaI sparze che, mayUrI ri-pArthasAdhavaM tad-parArthasAdhaka evuM A yamapAlana, riddhi-siddhi kahevAya che. ane AdvAraFra-zuddha aMtarAtmAnI-anyanI nahiM. vicAratona-acinta zaktigathI, tenI saMnidhimAM vairatyAga thakI. AthI Avataryo yama 4 -caturtha yama ja che, siddhiyama che evo bhAva che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (730) sApane spaze che,"Ama eka samabhAvarUDha, kaSAya Azraye khIjA prANIe paNa mada rahita thai yogadisamuccaya kaluSatA rahita evA kSINameAha yeAgInA peAtAnA Ajanma vaira cheADI dIe che. " sAraGgI siMhazAvaM spRzati sutadhiyA nandinI vyAghrapotam, mArjArI haMsabAlaM praNayaparavazA kekikAntA bhujaGgam / vairANyA janmajAtAnyapi galitamadA jantavo'nye tyajanti, zritvA sAmcaDhatramitajIvaMconinaM zrILamoddam ||''--zrI zubhacaMdrAcArya kRta zrI jJAnAva. AtmAmAM ahiMsAnI pratiSThA thatAM atyaMta sthiratA thatAM, te parama ahiMsaka mahAtmA ceAgIzvaranI sanidhimAM Ama jAtivairane paNa tyAga heAya che. temaja satyAdinI pratiSThAmAM tathAprakAranA teve tevA mahAprabhAva varte che, ityAdi pAtaMjala Adi yeAgazAstramAM je varNavavAmAM Avyu che, te sa atra tIrthaMkara jevA paramayeAgInA ciratamAM pragaTa caritArtha thayu. pratIta thAya che, te parama ceAgezvaranA acintya mahAprabhAvanA eka dezamAM zamAi jAya che. AvI je zuddha aMtarAtmAnI siddhi tenuM nAma siddhi che,-nahi' ke anya vyAmAha upajAvanArA camatkArAdinI siddhi te siddhi tevI camatkArAdi khatAvI namaskAra karAvavArUpa siddhi te svane ne parane pADanArI che, yAgIne adhaHpatita- bhraSTa karanArI che. A aMge parama ceAgasiddhisa'panna zrImad rAjaca`drajInA parama mananIya vacanAmRta che ke:-- " samyagdaSTi puruSo ke jenA ceAthe guNaThANe sa'bhava che, tevA jJAnI puruSAne viSe kvacit siddhi hoya che, ane kavacit siddhi hAtI nathI. jene viSe hAya che tene te sphuraNA viSe prAye icchA thatI nathI, ane ghaNuM karI jyAre icchA thAya che, tyAre jIva pramAdavazapaNe hAya teA thAya che; ane je tevI icchA thaI te samyaktvathI paDavApaNuM tene ghaTe che. prAye pAMcame chaThThuM guThANuM paNa uttarAttara siddhioganeA vizeSa sabhava thata jAya che, ane tyAM paNa jo pramAdyAdi joge siddhimAM jIva pravarte teA prathama guNuThANAne viSe sthiti thavI saMbhave che. sAtame guNuThANuM, AThame guNaThANe, navame, dazame ghaNuM karI pramAdanA avakAza oche che agiyArame guNuThANuM siddhijogane leAbha saMbhavata jANI prathama guNaThANe sthiti heAvI sa`bhave che. khAkI jeTalA samyaktvanA sthAnaka che, ane jyAMsudhI samyag pariNAmI AtmA che tyAMsudhI te eke jogane viSe jIvane pravRtti trikALe saMbhavatI nathI. "--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 369 (450) Ama yamanA cAra prakAra kahyAH icchAyama, pravRttiyama, sthirayama ne siddhiyama. temAM icchAyama te ahiMsAdi yAgamAga pratyenI rucirUpa che, pravRttiyama te mAge saMcaravA rUpa-gamanarUpa che, sthirayama te mArge niraticAra nirvighna gamanarUpa-atyaMta sthiratA Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zuddha aMtarAtmAnI siddhi te ja siddhi (731) rUpa che, ane siddhiyama te mArganA aMtima dhyeyane pAmI papakAra karavArUpa che. IcchAyamathI mAMDIne jema jema yogI AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema tenI Atmavizuddhi vadhatI jAya che, saMvegarUpa vega ati vega pakaDate jAya che, kSapazama baLa vRddhi pAmatuM jAya che, ane chevaTe zuddha aMtarAtmAnI siddhi thAya che. A zuddha aMtarAtmAnI siddhi, temAM utkRSTa keTinuM yamapAlana zamAI jAya che; kAraNa ke tyAre AtmA dravya-bhAvathI pUrNa ahiMsAmaya banI jAya che, rAgAdi vibhAvathI svarUpanI hiMsA karato nathI; pUrNa satyamaya banI jAya che-parabhAvane zuddha aMtarA- pitAne kahevArUpa asatya vadata nathI; pUrNa asteyamaya banI jAya tmAnI siddhi che-parabhAvane leza paNa apaharate nathI; pUrNa brahmacaryamaya banI jAya che,-zuddha AtmasvarUpamAM, brahmamAM care che ne parabhAva pratye vyabhicarata nathI; pUrNa aparigrahamaya bane che, parabhAvanA paramANu pratye paNa AtmabhAvarUpa mamatvabuddhi dharatA nathI. Ama samasta parabhAvathI virAma pAmI, samasta parapariNatine parityAga karI, te AtmArAmI yogI svabhAvamAM ArAma kare che, ne zuddha AtmapariNatine niraMtara bhajyA kare che. ane Ama zuddha svarUpa padamAM sthiti tenuM nAma ja parama ahiMsA, tenuM nAma ja parama satya, tenuM nAma ja parama asteya, tenuM nAma ja parama brahmacarya, tenuM nAma ja parama aparigraha, ane Ama A pAMce jene parama paripUrNa varte che, te ja sAkSAt jIvaMta paramAtmA, te ja jaMgama kalpavRkSa ke jene dhanya jana seve che. (jue kAvya, pR. 602). yama prakArono sAra ahIM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama-zIla-vrata sarva taMtra sAdhAraNapaNAthI saMta janene suprasiddha che. te pratyeka yamanA cAra cAra prakAra che? IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyama. (1) yamavaMtanI kathA pratye prItivALI evI je yamane viSe avipariNAminI IcchA, te pahele IcchAyama che. (2) sarvatra zamasAra evuM je yamapAlana te ja ahIM pravRtti che, ane te ja bIjo pravRttiyama che. (3) aticArAdi cintAthI rahita evuM je yamapAlana te ja ahIM ravairya che, ane te ja trIjo sthirayama che. (4) aciMtya zaktiyogathI parArthanuM sAdhaka evuM je A yamapAlana te zuddha aMtarAtmAnI siddhi che, nahiM ke anyanI, ane A ja ce siddhiyama che. acinya zaktiyogathI tenI saMnidhimAM viratyAga hoya che.-AmAM pahelA be prakAra pravRttacaka yogIne prApta thaI cUkyA hoya che, ane chellA be prakArane arthe te satata puruSArthazIla rahe che. ; avaMcaka svarUpa kahe che - Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (732) yogadarisamucaya sadbhiH kalyANasaMpannairdarzanAdapi paavnaiH| tathAdarzanato yoga AdyAvazcaka ucyate // 219 / / darzanathI paNa pAvanAkalyANa saMta zuM ; tathA darzanathI yoga te, Agha avaMcaka eha, 219 artha-darzanathI paNa pAvana evA kalyANasaMpanna puruSo sAthe tathA prakAre darzanathakI je yoga tha, te Adya avaMcaka-cagAvaMcaka kahevAya che. vivecana kalyANasaMpanna-viziSTa puNyavaMta, tathA darzanathI paNa pAvana, evA saMte sAthe viparyaya abhAve te prakAre guNavattAthI tathAdarzanathakI, je yoga-saMbaMdha thavo te AvaavaMcaka-cagAvacaka che. saMte sAthe tathAdarzanathakI je ga-saMbaMdha thavo arthAt satapuruSane tathArUpe oLakhANapUrvaka yoga tha te gAvaMcaka che. satapuruSanuM je prakAre "svarUpa che, te prakAre tenA svarUpadarzanathakI, svarUpanI oLakhANathakI, sapuruSa sAthe tathAdarzanaH sva- je ega the, AtmasaMbaMdha , brahmasaMbaMdha ke, tenuM nAma rUpa oLakhANa gAvaMcaka che. satapuruSa sAthe bAhya samAgamamAM AvavA mAtrathI, upalaka oLakhANa mAtrathI A yaMga thatuM nathI, paNa tenuM puruSa svarUpe darzana-oLakhANa thavAthakI ja A cega sAMpaDe che. eTale puruSanA jagamAM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa-pichAna e ja moTAmAM moTI agatyanI vastu che. A AtyaMtara svarUpadarzana thAya, te ja puruSane kharekhara yoga thAya che. ane A yoga thAya te ja avaMcaka ga che. A satpaSa kevA hoya che? te ke-kalyANasaMpanna arthAta viziSTa puNyavaMtA hoya che. parama gaciMtAmaNiratnanI sAkSAt prAptine lIdhe te parama puNyazALI che, kalyANane pAmelA che. AvA puruSa darzanathI paNa pAvana hoya che. emanA darzana karatAM paNa AtmA pAvana thaI jAya che, evA te parama pavitrAtmA hoya che. eozrInA pavitra AtmacAritrane ja koI e addabhuta mUka prabhAva paDe che ke-bIjA jIvone jUttisaddhiH valyANaraMpaH-kalyANa saMpanna evA saMta-sapuruSa sAthe, viziSTa puNyavaMta evA saMta sAthe, nA ivanaiH-darzanathI 5Na pAvana, avalokanathI 5NuM pAvana evA sAthe, tathA tathA prakAre, te prakAre guNavattAthI-guNayuktapaNathI-viparyaya abhAve karIne, tana-dhanate tathAdarzana, tethI karIne-tenA vaDe karIne je-cona:-ga, saMbaMdha, teonI sAthe thAya che, bAvAda uccare-Ai avaMcaka kahevAya che, A avaMcaka ema artha che. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : puruSa svarUpanA tathAdazanathI vegAcaka (733) dekhatAM veta ja tenI ajaba jAduI asara thAya che. AvA kalyANasaMpanna, darzanathI paNa pAvana, nirdoSa nirvikAra vItarAga evA jJAnI puruSa, emanI sahaja darzanamAtrathI paNa pAvanakAriNI jAduI asarathI sAcA mumukSu yogIone zIdhra eALakhAI jAya che, kAraNa ke mauna muninuM darzana paNa hajAra vAgADaMbarI vaktAonA lAkhe vyAkhyAne karatAM anaMtagaNe sacoTa baMdha Ape che. (juo pR. 253, "he sahuruSanA vacanAmRta" ItyAdi.) svadehamAM paNa nimama evA A avadhUta vItarAga muninuM sahaja guNasvarUpa ja evuM adbhuta hoya che. jemake "kIcaso kanaka jAke, nIcaso narezapada, mIcasI mittAI, garavAI jAke gArasI; jaharasI jega jAti, kaharasI karAmati, harasI hIMsa pudgala chabI chArasI. jAlo jagavilAsa, bhAla bhuvanavAsa, kAlaso kuTuMbakAja, lokalAja lArasI; sIThaso sujasa jAne, vIThaso vakhata mAna, esI jAkI rIti tAhI, baMdata banArasI." -kavivara banArasIdAsajI. AvA parama nirdoSa, parama nivikAra, parama vItarAga jJAnI puruSane-sAdhujanane tenA yathArtha guNasvarUpe oLakhavA, temanuM je sahaja zuddha AtmasvarUpa che te svarUpe temanuM darzana karavuM te "tathAdarzana' che. A tathAdazanathI satparuSane vega thAya che, ane te yuganuM nAma yogAvaMcaka che.-Ama A gAvaMcakanI prAptimAM traNa mukhya vastu Avazyaka cheH (1) jene yoga thavAne che, te satparuSa, sAcA saMta, sadguru hovA joIe. (2) tenA darzana-samAgama thavA joIe. (3) tenuM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa thavuM joIe. AmAMthI ekanI paNa nyUnatA-khAmI hoya te gAvaMcaka thatuM nathI. kAraNa ke (1) prathama te jenI sAthe yoga thavAnA che te pote sata, sAcA sapuruSa, pratyakSa sat svarUpane prApta thayelA saddaguru hevA jaIe; zAstrokta sakala sAdhuguNathI zobhatA evA sAdhucarita sAcA bhAvasAdhu hevA joIe; sapuruSa svarUpa zuddha sonA jevA zuddha, parama amRta jevA mIThA, zuddha sphaTika jevA nirmala pavitra puruSa hovA joIe; sarva parabhAvanA tyAgI AtmArAmI evA sAcA "saMnyAsI' hovA joIe; bAdhAvyaMtara graMthathI-parigrahathI rahita evA sAcA nigraMtha-bhAvazramaNa hovA joIe, parabhAva pratye mauna evA AtmajJAnI vItarAga jJAnI "muni" hovA joIe; sahaja AtmasvarUpapadane jene sAkSAt ga thayo che evA yathArtha bhAvagI havA joIe; svarUpavizrAMta evA zAMtamUrti "saMta" hovA joIe; TUMkAmAM temanA "sata" nAma pramANe "sat'-sAcA hovA joIe, AtmAnA pratyakSa pragaTa sat svarUpathI yukta evA "sata" hovA joIe. paNa AvA "sata" svarUpayukta sAcA saMta-sapuruSa na maLyA hoya, ane asat asaMta asAdhu ke kusAdhune sat mAnI lIdhA hoya, te A pega banatuM nathI, yoga agarUpa Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (734) yogadRSTisamuccaya thAya che; mATe jenI sAthe yAga thavAne che, te sat-satpuruSa sAcA bhAvasA-bhAvayeAgI hAvA joIe. bAkI jagamAM kahevAtA sAdhuone, mAhya vaiSadhArI sAdhu-saMnyAsI- mAvAne, jaTAjUTa vadhAranArA nAmadhArI jogIone, aneka prakAranA veSaviDa baka dravyali'gIonA krAMi toTo nathI. paNa tevA sAdhu guNavihIna, khATA rUpIA jevA, dravyali'gIothI kAMi zukaravAra vaLatA nathI,' AtmAnu kAMI kalyANu thatuM nathI. (jue pR. 128-129). ( 2 ) khIjuM, AvA satpuruSa sadguru vidyamAna hAya, paNa tenA darzana joga jo na thAya, samAgama-paricaya na thAya te zuM kAma Ave ? AMgaNAmAM kalpavRkSa Ugyu. hAya, paNa tene lAbha na levAya te zuM kAmanuM? aciMtya ciMtAmaNiratna hAtha lAgyuM. hAya, paNa tene sevI ci'tita lAbha na uThAvAya te zuM kAmanuM? kAmadudhA kAmadhenu maLI hAya paNa tenI ArAdhanA na thAya te zuM kAmanuM sAkSAt paramAmRtane megha varasatA hAya, paNa tene jIlavAmAM na Ave, te zuM kAmanuM ? mATe saMtanA darzana-samAgamanI teTalI ja AvazyakatA che (juo pR. 162, paricaya pAtaka ghAtaka sAdhuthuM ' i. ) ( 3 ) trIjuM--khAhyathI saMtanA daCna-samAgama thAya, paNa aMtarthI saMtanuM tathAprakAre saMtasvarUpe da na na thAya, satsvarUpe ALakhANu na thAya, teA tenA khAhya samAgamayega paNa ayeAgarUpa thAya che, niSphaLa thAya che. athavA satpuruSa maLyA hAya, paNa tenuM AMtar danaoLakhANa thai zake evI peAtAnAmAM ceAgyatA na hAya, te yAga na maLyA barAbara thAya che. A traNamAM paNa trIjo muddo sauthI vadhAre mahattvanA che, kAraNa ke satpuruSa hAya, tenA khAhya daCna-samAgama paNa thayA hoya, paNa tenuM tathAsvarUpe ' Atmadarzana' na thayuM hoya te zuM kAmanuM ? kAraNa ke tathAsvarUpe darzIna vinA satpuruSane yAga ayega thAya che-aphaLa jAya che. ema te A jIve aneka vAra bhagavAn taukara jevA parama satpuruSanA darzana karyAM haze, paNa A jIvanI yeAgyatAnI khAmIne lIdhe te satpuruSanuM tathAdana na thayuM, tethI te cega aphaLa gayA, mATe satpuruSanA ceAganI kharekharI rahasya cAvI ( Master-key) tenuM tathAsvarUpe darzana karavuM-eLakhANu thavI te che. ane ema thAya tyAre ja avaMcaka cAga thAya che. svarUpanu' 'tathAdana' A 'avaMcaka' eTale zu? vacaka nahi' te ava'caka; vace nahi, chetare nahi', Dhage nahi' te avaMcaka. je kadI khAlI na jAya, cUke nahi, evA amegha, acUka, avi saMvAdI, rAmakhANu te avacaka. cega evA ke kdI vace nahi, khAlI ceAga, avaMcaka jAya nahiM, te yeAgAvacaka. A ceAgAva'caka khANunA lakSya tAkavA eTale ! kharAbara che. (jue pR. 159-160, AkRti 6) khANunI lakSyakriyAmAM prathama pagathiyu. lakSya-nizAnane kharAkhara tAkavuM ( Aiming ) te che. te lakSa kharAbara tAkyA pachI ja khIjI nizAna vidhavAnI kriyA bane che. tema A Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra gAvaMcakathI jIvanapade (735) samasta gakriyArUpa rAdhAvedhamAM paNa prathama pagathiyuM sAdhyarUpa lakSyane-nizAnane sunizcita karI barAbara tAkavuM te che. A sAdhya lakSyanI sAthe yoga tha-DANa thavuM, tenuM nAma ja yegAvaMcaka che. ane te parama nizcayarUpa sAdhya lakSya te svarUpa ja che, eTale svarUpa lakSyane anulakSIne karavAmAM Avela ga te yogAvaMcaka che. (juo pR 693) te pachI atre puruSanA tathAdarzanarUpa yoga para ATalo badho bhAra mUkavAnuM zuM kAraNa? kAraMNa eTaluM ja ke-sapuruSa mUrtimaMta pragaTa svarUpa che, sAkSAt-pratyakSa mUrtimaMta pragaTa sasvarUpane vega pAmela pragaTa "gI" che, sAkSAt sAkSAt sat sahajAnmasvarUpa prabhu che. eTale AvA sAkSAt yegI puruSanA svarUpa javalaMta AdarzadarzanathI na bhUMsAya evI camatkArika chApa mumukSu AtmAmAM paDe che. jethI ekAMta svarUpalakSI sapuruSanuM parama adbhuta AtmacAritra dekhI, tene AtmA saheje svarUpa lakSya bhaNI DhaLe che. vAcAla vaktAonA lAkhe upadeze je baMdha nathI karI zaktA, te AvA eka puruSane jIvate jAgate dAkhala karI zake che. Ama yegI puruSanA tathAdazanathI jIvanuM lakSya eka sAdhya svarUpa nizAna prati kendrita thAya che, ane pachI tenI badhI pravRtti te svarUpalakSI ja hoya che. teTalA mATe svarUpane sAkSAt lakSya karAvanAra puruSanA yegane yogAvaMcaka kahyo che. - A puruSanA yegathI prApta thate degavaMcaka ga jIvanuM AkhuM jIvanacakra badalAvI nAMkhe che. prathama je jIvanuM samasta AcaraNa saMsArArtha thatuM hatuM, te have sva rUpalakSI thayA pachI kevaLa AtmArtha ja thAya che. prathama je jIvanI cagAvaMcathI samasta kriyA-pravRtti AtmabAdhaka thaIne pravartatI hatI, te have Atma jIvanapalaTe sAdhaka thaIne pravarte che. prathama je sahu sAdhana baMdhanarUpa nIvaDatA hatA, te have satya sAdhanarUpa thaI paDe che. prathama je svarUpalakSa vinA SakAraka caka AtmavimukhapaNe ulaTuM cAlatuM hatuM, te have AtmasanmukhapaNe sulaTuM cAle che. (juo Akati 20). prathama je AtmAnI badhI cAla Azrava-baMdhapaNe avaLI cAlatI hatI, savA ra-nija rArUpa thaI savaLI cAle che. prathama je jIvanA samasta vega-kriyAdi svarUpa lakSane cUkI vAMkAcUMkA cAlatA hoI, vaMkagAmI hoI, vaMcaka thaIne pravartatA hatA, te have svarUpa lakSyane sAMdhI sarala cAlI, "avaMkagAmI' thaI, avaMcaka thaIne pravarte che. Avo camatkArika palaTo pheraphAra A jIvamAM thaI jAya che. sakala jogajIvanarUpa A gAvaMcaka jyAre jIvane prApta thAya che, tyAre ja tenuM kharekharUM jogIjIvana' zarU thAya che. ane eTalA mATe ja ene "A"--sauthI prathama e avaMcaka kahyo che, prathama e avaMcaka hoya te ja pachI bIjuM badhuMya avaMcaka hoya che, nahiM te vaMcaka ja hoya che, kAraNa ke te pahelAMnA tenA sava yogasAdhana vaMcaka ja Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (736) gadaSTisamuccaya hatA, sat sAdhyathI vaMcita karI-sUkAvI chetaranAra, Thaga jema ThaganAra hatA. (juo pR. 162, 163, yama niyama saMyama A5 kiyo' ityAdi jogIMdagarjanA.) Ama anAdi kALathI zrImad sadgurunA vega vinA jIvanA sarva yoga-sAdhana vaMcaka nIvaDyA che, paNa zrI saddaguruno yoga thatAM te sarva yoga avaMcaka thaI paDe che. Avo parama addabhuta mahimA A gAvaMcaka yogane che. A saddaguru ge puruSanA svarUpadarzanarUpa A megAvaMcaka nAmanI cogasaMjIvanI avaMcaka prApta thatAM jIvanuM AkhuM yogacaka cAlu thaI jAya che. jema hAthe pheravatAM AkhuM cakra cAlavA mAMDe che, tema A megAvaMcakarUpa hAtha pheravatAM AkhuM gacakra cAlavA mAMDe che, mATe puruSa saddagurunA svarUpanI oLakhANa thavI e moTAmAM moTI vAta che. te thaye jIvanI gagADI sareDe caDI-pATA para caDhI sAcI dizAmAM saDeDATa prayANa kare che. svarUpasthita sapuruSa sadgurune tathAdarzanarUpa yega thaye ja AtmAnuM nija kArya siddha thAya che, ane premaghana e amRtarasa prApta thAya che. sat te brAMti nathI, jAMtithI kevala vyatirikta (jUduM) che, kalpanAthI para (Aghe) che; mATe jenI prApti karavAnI daDha mati thaI che, teNe pote kaMI ja jANatA nathI e daDha nizcayavALe prathama vicAra karo, ane pachI "sata'nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; te jarUrI mArganI prApti thAya. (juo pR. 321) jJAnI puruSane te te saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNIvAra thaI gayuM che, tathApi A puruSa jJAnI che, mATe have tene Azraya grahaNa karavo e ja kartavya che, ema jIvane AvyuM nathI, ane te ja kAraNa chavane paribhramaNanuM thayuM che, ema amane te daDha karIne lAge che. xxx jJAnI puruSanI oLakhANa nahi thavAmAM ghaNuM karIne jIvanA traNa moTA deSa jANIe chIye:-(1) eka te huM jANuM chuM, huM samajuM chuM evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. (2) bIjuM, parigrahAdine viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. (3) trIju, kabhayane lIdhe, apakIti bhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye vinayAnvita thavuM joIe tevuM na thavuM." -zrImad rAjacaMdra. patrAMka 181, 342 (211, 416) teSAmeva praNAmAdikriyAniyama ityalam / kriyAvazcakayogaH syAnmahApApakSayodayaH // 220 // tene ja praNAmAdina, kriyAniyama je sAra; kriyA avaMcaka pega te, pApakSayodaya kAra. 220 vRtti semeva-teone ja, saMtene ja gaLAmAlakriyAniyama hRtyama-pramAdi kriyAniyama e ja basa, ziyAvAH rAta-kriyAvaMcaka ega hoya, ane A-mApakSo :-mahA pApakSanA udayarUpa che, nIca gotra karmane kSaya karanAro che, ema bhAva che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : sadaguru yoge, avaMcaka yoga, ava'caka kriyA (737) artha -te ja tenA prAmAdi kriyAne niyama e ja kriyAvaMcaka vega che - ke je mahApApakSayanA udayarUpa che. vivecana te saMte pratye ja praNAmAdi kriyAno niyama e ja basa kriyAvaMcaka yoga che; ane A mahApApakSayanA udayarUpa che,-nIca gotra kamane kSaya karanAra che. AvA je uparamAM hamaNuM ja kahyA te zAMta, dAMta ne kSAMta sAcA sapuruSo-bhAvasAdhuo pratye ja praNAmAdi kriyAne niyama te kriyAvaMcaka che. AtmAnA sat svarUpane yoga thayo che evA je sAcA bhAvagI puruSanuM sapuruSasvarUpe satpuruSanI darzana thayuM, te puruSa pratye ja pramAdi kriyA karavI te kiyAvaMcaka che. bhakti atre Adi zabdathI stavana, kIrtana, vaiyAvacca, sevA vagere grahaNa karavA. jene puruSanA svarUpanuM-guNavaMtapaNAnuM adbhuta darzana thAya che, tenA svarUpane lakSya thAya che, tene AtmA pachI sahaja svabhAve bhaktibhAvathI te saMtanA caraNakamaLamAM DhaLI paDe che, tene mane. te satapuruSanA guNaciMtanamAM rame che, tenA vacana yegane te sapuruSanuM guNastavana game che, tene kAyama te puruSanA caraNe name che, tenA samasta Atmapradeza te sapuruSa pratye pariNamana-"parignamana kare che. Ama te sapuruSa pratyenI bhakti kriyAmAM mana-vacana-kAyAnI samasta zaktithI tallIna bane che. (juo pR. 3, "prabhupaNe prabhu oLakhI" I.) eTale A bhaktivaMta jIva niraMtara sapuruSanA vinaya, bahumAna, Adara Adi kare che; tanathI, manathI, dhanathI, sarvathI temanI AjJA mAthe caDhAve che, ane sarvAtmAthI temanI vaiyAvacca-sevA vagere kare che; kara joDI temanI sevAmAM khaDe page ubhuM rahe che, temanI sevAmAM tana-mana-dhana sarva arpaNa kare che. joke puruSa te paripUrNa ni:spRha che ane dehAdimAM paNa sarvathA mUccharahita heI paramANumAtranI paNa apekSA rAkhatA nathI, te paNa sapuruSane potAnA parama upakArI jANI AtmArthI mumukSu jIva temanA caraNakamaLamAM AtmArpaNa kare che- Atmanivedana kare che, nija AtmAnuM naivedya dhare che, ane bhAve che ke "zuM prabhu caraNa kane dharuM ?" (juo pR. 132, "Aha aho zrI sadguru' I.) - ItyAdi prakAre je parama niHpRhI AtmArAmI sapuruSa pratye praNAmAdi bhakti kriyA karavAmAM Ave che, te ja kriyAvaMcaka yuga che, te ja kiyA avaMcaka che. kriyA evI ke je kadI vace nahiM, cUke nahiM, phogaTa jAya nahi, te kriyAvaMcaka lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne pheMkavAmAM AvelA bANanI gamana kiyA lakSya bhaNI ja hoya, acUkaavaMcaka ja heya, ADIavaLI na haya, vaMcaka-sUkanArI na hoya. tema sapuruSanA svarUpa-lakSyane barAbara lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvelI A vaMdanAdi kriyA paNa sAdhya Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (738) yogadaSTisamuccaya svarUpa lakSya bhaNI ja hoya, avaMcaka-acUka ja hoya, ADIavaLI na hoya, vaMcaka-cUkanArI na hoya. Ama A kriyAvaMcaka prastuta bANanA daSTAMtamAM bANanI avaMcaka gamanakriyA barAbara che; kAraNa ke je nizAna pratye bANane vega-anusaMdhAna barAbara tAkela-avaM. caka hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa barAbara acUka-avaMcaka ja hoya. ane je nizAna pratye bANane vega-anusaMdhAna barAbara tAkela na hoya, vaMcaka-cUkI janAra hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vaMcaka heya. tema yaMga je avaMcaka hoya, te kriyA paNa avaMcaka hoya; ane yoga je vaMcaka hoya te kriyA paNa vaMcaka hoya, A niyama che. eTale puruSanA svarUpadarzanarUpa-oLakhANurUpa yoga pachInI je kAMI vaMdanAdi kriyA che, te ja avaMcaka hoya che. te oLakhANa pahelAMnI je kriyA che, te vaMcaka hoya che-saphaLathI sUkAvanArI hoya che. kAraNa ke anaMtakALathI A jIve satpuruSanA anaMta kriyA karavAmAM kaMI maNA rAkhI nathI, anaMta parizrama UThAvayoga vinAnI vAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI. (juo pR. 162) are ! dravya zramaNavaMcaka kiyA paNAnI anaMta kriyA uttama rIte pALIne A jIva priyakamAM paNa anaMta vAra upajya hatuM. paNa tathArUpa bhAva vinA paramArthathI te bApaDAnI A badhI mahenata pANImAM gaI che ! kAraNa ke jIvana A badhe prayAsa ulaTI dizAmAM-uMdhI dizAmAM hato. uMdhI dizAmAM lAkho gAu kApI nAMkhe zuM vaLe? sAcI dizAmAM eka DagaluM paNa vadhe te lakSyasthAna nikaTa AvatuM jAya, paNa tema te A jIve karyuM hotuM ne tethI te rakhaDyo. A badhuM niSphaLa thayuM, tenuM kAraNa tene puruSano yoga thaye nahiM te che. puruSane bheTe te tene aneka vAra thayuM haze, paNa teNe sapuruSane tasvarUpe oLakhyA nahi, eTale kalyANa thayuM nahiM. puruSanuM svarUpa oLakhI tene je eka vAra paNa bhAvavaMdana-namaskAra karyo hota, te tene beDo kayArane pAra thaI gayo hota! kAraNa ke "jinavaravRSabha vadhamAnane eka paNa namaskAra saMsArasAgarathI nara ke nArIne tAre che-e zAstravacanathI e pratIta thAya che. ema eka vAra paNa je teNe AgamarIte vaMdanA karI hota to satya kAraNe kAryanI siddhi tene pratIta thaI jAta. (juo pR. 3, "phuve namuad" I.) Ama teNe puruSane eze anaMtavAra vaMdanAdi karyuM haze-paNa oLakhyA vinA, eTale ja tene A vaMdanAdi kriyA vacaka thaI paDI, saphaLathI cUkavanArI-vaMcanArI thaI paDI ! hA, tethI zubhabaMdha thaye-puNyopArjana thayuM, paNa saMsAra parisvarUpalakSya bramaNa aTakyuM nahi; catugatirUpa anekAMta phaLa maLyuM, paNa mokSarUpa vinAnI ekAMta phaLa maLyuM nahiM! vaLI A svarUpa lakSya vinAnI anaMta kriyA yiA vaMcaka karatAM paNa A jIva evI ja bhramaNAmAM hatuM ke huM dharma karuM chuM, vega sAdhuM chuM, mekSasAdhaka kriyA karuM chuM. ane evI brAMta mAnyatAthI te Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : sata puruSanA yuga vinAnI vaMcaka kriyA (739) AtmavaMcanA karatuM hatuM, pote pitAne vaMcatuM hatuM, Thagate hata; tethI paNa A badhI kriyA vaMcaka, chetaranArI, Thaga hatI. kAraNa ke A kriyAnA oThA heThaLa te pote pitAne "dharmiSTha" mAnI, vaMcaka kriyAnuM abhimAna rAkhI, pitAnA AtmAne chetarate hatuM, ane sataphaLathI vaMcita rahetA hatA. tAtparya ke puruSanI svarUpapIchAna pachInI vaMdanAdi samasta kiyA avaMcaka ja hoya che, ane te ja kiyAavaMcaka yoga che. A kiyAvaMcaka yoga mahApApakSayanA udayarUpa che, arthAt ethI karIne mahApApakSayane udaya thAya che, mahApApane atyaMta kSaya thAya che. puruSanI bhaktithI nIca zetra kamane kSaya thAya che, kAraNa ke uccane-uttamane seve te ucca-uttama thAya che, eTale parama uttama evA puruSanA sevanathI nIca gotranuM nAmanizAna paNa hotuM nathI. uttamane saMgathI uttamatA vadhe che. (juo pR. 112, "uttama guNa anurAgathI" i.) phalAvaJcakayogastu sadbhya eva niyogataH / sAnubandhaphalAvAptidhemesiddhau satAM matA // 221 // saMta thakI ja niyagathI, phala avaMcaka ga; dharmasiddhimAM saMta mata, sAnubaMdha phala yoga. 221 artha:-ane phalAvaMcaka yuga te saMte thakI ja niyogathI sAnubaMdha phalaprApti dharmasiddhi viSayamAM saMtane saMmata che. vivecana ane lAvaMcaka nAmane je chello yogettama che, te kevuM che? te ke-hamaNAM ja kahyA te saMte thakI ja nigathI, je tathA prakAre sadupadezAdivaDe karIne, dhamasiddhi viSayamAM sAnubaMdha phalaprApti te ja phalAvaMcaka ga tene saMmata che. je puruSanA tathAdarzanathI-svarUpaoLakhANathI gAvaMcakanI prApti thaI, tathA cagAvaMcakanI prApti thaye je puruSa pratye ja vaMdanAdi kriyAthI kiyAvaMcakanI prApti thaI, te ja mahAnubhAva sapuruSanA mahAprabhAvathakI ja phelAvaMcaka yoganI paNa prApti hoya che. kAraNa ke je yoga avaMcaka che, te kriyA paNa avaMcaka hoya che, ane tethI prApta thatuM phala paNa avaMcaka hoya che -bANanI peThe. (juo pR. 159). A daSTAMtamAM nizAnane vidhavArUpa je eka svarUpalakSyanI siddhi thavI te phalAvaMcaka che. (jue pu. 161) gtti --wdAvaaronara-phalAvaMcaka yoga te, carama-chelle gottama-uttama yogake che ? to ke sabhyo -anaMtara kahelA saMto thakI ja, niyojAta-niyogathI, avazyapaNe sAvadhaBrAvAti -sAsubaMdha phalaprApti,-tathA prakAre sadupadezAdivaDe karIne, dharmasiddhI-dharmasiddhirU5 viSayamAM, sanAM matA-saM tene mata che, saMmata che. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (740) gadaSTisamuccaya A uparathI spaSTa samajAze ke puruSanI oLakhANa pahelAMnA jIvane je je phaLa thatA hatA, te badhA vaMcaka hatA-chetaranArA hatA; kAraNa ke svarUpa lakSya vinA A jIve je je anaMta kriyA karI, tenA tene phaLa te tene aneka maLyA, paNa vaMcaka phaLa aneka te saMsAratyathI heI saMsAra paribhramaNarUpa hatA. (juo pu. 161, "eka kahe sAdhiye" I. ) devAdi gatirUpa Idhara-udhara anekAneka phaLa tene maLyA, paNa te chUTAchavAyA-vizRMkhala hatA, eka sAdhya lakSya pratye ja dorI janArA kaDIbaMdha-zRMkhalAbaddha hatA. athavA tethI je phaLaprApti thatI hatI, te svarUpasiddhirUpa eka mekSaphaLathI vimukha dizAmAM hatI, eTale te jIva svarUpasiddhithI dUra ne dUra rahetuM hatuM, ane Ama te saphaLathI vaMcita rahetuM hovAthI tene prApta badhA phaLa vaMcaka ja thatA hatA. paNa have satparuSane avaMcaka yoga thayA pachI avaMcaka phaLa kriyA paNa avaMcaka thaye, te parama kRpALu satparuSanA kRpA-prasAdathakI ja eka sAnubaMdha avazya avaMcaka phalana vega hoya che. arthAt sAnubaMdha phalanI prApti hoya che. eka saphaLa bIjA salphaLanI sAthe jemAM saMkaLAyeluM hoya che, jemAM phaLane anubaMdha cAlu rahe che-truTI jato nathI, te sAnubaMdha phalaprApti che. jemAM phala chUTuM chavAyuM-vizrRMkhala nathI hotuM, paNa aMkoDAbaMdha-ekavRMkhalAbaddha hoya che, te eka svarUpalakSyanI dizAmAM derI jatuM eka mokSapratyayI phaLa te sAnubaMdha phaLa che. Ama eka ekathI uttarottara caDhIyAtA puNyAnubaMdhI puNyanA anubaMdhathI jIva svarUpalakSyanI dizAmAM AgaLa ne AgaLa pragati karate jAya che, ne svarUpanI nikaTa Avate jAya che. A svarUpa pratyayI eka zreNIrUpa je akhaMDa phaLaparaMparA tenuM nAma ja sAnubaMdha phaLa athavA phelAvaMcaka che. (juo pu. 398, "zrI jine sahastragame kriyAo" I. ) AkRti 21 sAnubaMdha mokSapratyayI phala 0-0-0-0-0-0-> mokSa. A sAnubaMdha phalaprApti tathA prakAranA sadupadezAdithI hoya che, kAraNa ke satapuruSanA caraNasevanathI-temanA "padakaja nikaTa nivAsa"thI, upAsanathI, "upaniSad' thI temanA zrImukhe satavacanAmRta zravaNane parama lAbha prApta thAya che, ane sadupadezane te tathArUpa yogyatAvALA te pAtra chavane pariName che. eTale te sahuprabhAva ruSanA sadupadezAnusAra karavAmAM AvatI ekAMta svarUpalakSI samasta kriyAnuM phaLa paNa avaMcaka hoya che. kAraNa ke svarUpasthita AtmajJAnI vItarAga sapuruSane upadeza sadA mukhya evA svarUpa sAdhyane anulakSIne ja hoya che. zuddha AtmasvabhAvarUpa yoganI siddhi che je prakAre thAya che te prakAra AcaravAno temane pragaTa saupadeza hoya che. sasvarUpaprApta sapuruSane upadeza sat ja hoya, sata svarUpa ja badhe, eTale satasvarUpane anulakSIne thatI pratyeka kriyA paNa svarUpanusaMdhAnavALI hovAthI avaMcaka phalavatI ja hoya che. (juo pu. 161, "jIvane jJAnI puruSanuM Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : phalAvaMcaka : sadaguru vege avaMcikarI (dravya-bhAvathI ) (741) oLakhANa" I.) ane A je sAnubaMdha phala prApti kahI, te paNa dharmasiddhi viSayamAM ja saMtene saMmata che, -nahi ke anya viSayamAM. kAraNake puruSo kevaLa dharmasiddhi" sivAya bIjA keI phaLane IcchatA ja nathI. jema bane tema AtmAne zuddha svabhAvadharma pragaTe, AtmA svabhAva dharmamAM Ave, nija svabhAva sAthe yogarUpa dharmanI siddhi thAya, ema ja teo niraMtara icche che-jhaMkhe che, ane prabhu pAse prArthe che. (juo pR. 494, zrI sImaMdhara jinavara" I.) bAkI iMdra-cakravatI Adi padavIrUpa phaLane te niSkAma saMtajano kadI IcchatA ja nathI, chatAM aciMtya ciMtAmaNi samA dharmaratnanA prabhAvathI te prApta thavA kAMI durlabha nathI. garUpa dharmaratnanI siddhithI tenI AnuSaMgika prApti paNa hoya che, paNa te te jAranI pAchaLa sAMThA hoya ja tenA jevI che. satapuruSo kAMI tevA AnuSaM. gika phaLamAM rAcatA nathI, ane tethI bheLavAI jaI mULa svarUpalakSyane cUkatA nathI, kAraNa ke pazu hoya te sAMThA-kaDaba che ne manuSya te jAra ja grahaNa kare. tema sAMThA jevA AnuSaMgika-sAthe sAthe thatA phaLane pazu jevA bAlajIva ja Icche, paNa paMDita saMtajana tethI phasalAya nahiM; te to pAkA vANIA" jevA svArtha paTu heI AtmAthe rUpa mukhya mULa muddAne kadI bhUle nahi! Ama A avaMcakatripuTIne bANunI lakSyayiAnI upamA barAbara ghaTe che, te atra yathAsaMbhava ghaTAvI che. (juo pR. 158 thI 164). A sarva parathI e paramArtha phalita thAya che ke puruSanA svarUpadarzana yogathI yoga avaMcaka hoya, sadaguru coge te svarUpa lakSyavALI puruSa pratyenI vaMdanAdi kriyA ane tenuM avaMcaka trayI phala paNa avaMcaka hoya; ane svarUpadarzanaga vinA je yoga paMcaka hoya, te svarUpa lakSya vagaranI vaMdanAdi kriyA ane tenuM phaLa paNa vaMcaka hoya. A uparathI spaSTa samajAze ke eka ga ja barAbara na hoya te badhI bAjI bagaDI jAya che. ane A vega paNa sadguru puruSane AzrayIne che, eTale sAdhu sAcA puruSano-sadguruno svarUpadarzanathI thato "ga" barAbara na bane, te kiyAno ne phaLane ghANa paNa bagaDI jAya che. Ama saMtacaraNanA Azrayaga vinA samasta yogasAdhana yiAdi niSphaLa gayA che, AtmavaMcaka banyA che, jIvane ThaganArA-chetaranArA pUravAra thayA che. sAcA sapuruSano-bhAvagI bhAvasAdhune Azraya karavAmAM Ave, te ja avaMcaka yoga, avaMcaka kriyA ne avaMcaka phaLa thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA zAstrakAra maharSie "ddhiH "sAdhunAzritya" e zabdo para khAsa bhAra mUke che. ane Ama sadgurunA avalaMbane eka ja svarUpalakSyanA anusaMdhAna-joDANarUpa yoga bane, tenA ja anusaMdhAnarUpa kriyA karavAmAM Ave, ane tenA ja sAnubaMdha saMdhAnarUpa eka mokSapratyayI phaLa maLe, te e traNe avaMcaka che,-cogAvaMcaka kriyAvaMcaka ne phalAvaM. caka che. (juo pR. 164, "anaMta kALathI AthaDa" I. ) Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74ra) gadaSTisamuccaya nirmala sAdhu bhagati lahI...sakhI, yoga avaMcaka hoya....sakhI, kiriyAvaMcaka tima sahI... sakhI. phala avaMcaka joya....sakhI." zrI AnaMdaghanajI vaLI A avaMcakatrayanI prApti be prakAre ghaTe che-dravyathI ane bhAvathI. dravyathI eTale sAcA sapuruSa-bhAvasAdhunuM bAhyathI-dravyathI sthUla guNavaMtapaNe tathAdazana thavuM te dravyathI gAvaMcaka che; tevA puruSa pratye dravyathI vaMdanAdi kriyA dravya-bhAva te dravyathI kriyAvaMcaka che; ane tevA sapuruSo pratyenI te dravya kriyAthI avaMcakatrayI prApta thatuM phaLa te dravyathI phalAvaMcaka che. sAcA sapuruSane AzrIne bhAvagIne avalaMbIne thatA A dravya avaMcakatraya paNa jIvane upakArI thAya che, kAraNa ke te bhAva avaMcikatrayInA kAraNarUpa thaI paDe che. bhAvathI-sAcA saruSanuM, bhAvasAdhunuM sapuruSa svarUpe aMtarthI-bhAvathI sUkSma guNavaMtapaNe tathAdarzana thavuM te bhAvathI gAvaMcaka che. ane tevA sapuruSa pratye je bhAva vaMdanAdi kiyA te bhAvathI kriyAvaMcaka che. ane tevA sapuruSa thakI je bhAva dharma phalasiddhi thavI te bhAvathI phalAvaMcaka che athavA saddagurunA saduupadezajanya sabaMdha thakI jIvane svarUpa lakSyane vega the te bhAvathI bhegAvaMcaka, pachI te svarUpalakSyane anulakSI svarUpasAdhaka kriyA te bhAvathI kriyAvaMcaka ane svarUpalakSyanI siddhi thavI-Atmasiddhi pAmavI te bhAvathI phalAvaMcaka, Ama dravyathI ke bhAvathI avaMcakatrayanI prApti jene hoya, te kaI paNa mumukSu yogI A yoga prayogane adhikArI che ema tAtparya che. paNa temAM mukhyatA te bhAvanI ja che. A banne prakAramAM paNa mukhya mahatvano muddo eTalo ja che ke-A avaMcakatraya sapuruSa AzrI hevA joIe, sAcA saMta-kharekharA bhAvasAdhu bhAgIne AzrIne ja hovA joIe. vadhAre zuM? tAtparyarUpa sArAMza ke-sapuruSanuM tathAdarzana arthAt tenA svarUpanI oLakhANa te cogAvaMcaka che. puruSane satpuruSa svarUpe oLakhI tenA pratye je prAmAdi kriyA karAya te kriyAvaMcaka che. ane te sapuruSa thakI dharmasiddhi bAbatamAM prApta thatuM je sAnubaMdha phala te phalAvaMcaka che. athavA svarUpane oLakhavuM te cagAvaMcaka, svarUpane sAdhavuM te kyiAvaMcaka, ne svarUpane pAmavuM te phlAvaMcaka. ema enuM svarUpa kahI dekhADI prakRtajana kahe che : kulAdiyoginAmasmAnmatto'pi jaDadhImatAm / zravaNAtpakSapAtAderupakAro'sti lezataH // 222 // vRttikRDhojinA-ukta lakSaNatA kuyogI Adine, ama7-A thakI, A gadaSTisamuracaya thakI, attoDaji-hArA karatAM paNa, jJadhInatA-jaDabuddhi evA bIjAone, zuM ? te ke zatranA7 zravaNathakI, vpatA-pakSapAta, zubhecchA Adine lIdhe, 31 Dati jerAta-lezathI upakAra che tathA prakAre bIjapuSTi vaDe karIne. Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulagI Adine A graMthathI kaIka upakAra (743) kulagI Adikane, mujathIye jaDamatidhAra; zravaNathI pakSapAtAdithI, AthI leza upAra, 222. artha - A gadaSTisamuccaya thakI, mhArA karatAM paNa jaDabuddhi evA kulagI Adine, zravaNa vaDe karIne pakSapAta Adine lIdhe, lezathI upakAra che. vivecana ukta lakSaNavALA kulagI Adi ke je mahArA karatAM paNa jaDabuddhi hoya tevA bIjAone, A cagadaSTisamuccaya graMthathakI, AnA zravaNathI upajatA pakSapAta-zubhecchA Adine lIdhe bIjapuSTi AdivaDe karIne lezathI upakAra che. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya."--zrI Atmasiddhi. uparamAM kahyuM tema,-je gikulamAM janmyA che ane janmathI ja gidharmane pAmelA che, tathA bIjAo paNa je prakRtie karIne dravyathI ane bhAvathI gidharmane anugata che-anusaranArA "anuyAyI" che, te kulagIo che. A mahAnubhAva kuyogI ne kulagIo tathA prakAre grahanA abhAvane lIdhe jagatamAM sarvatra aDhaSI pravRttacaka rogI hoya che, dharmaprabhAvane lIdhe guru-deva-dvija teone priya hoya che, tathA kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe teo prakRtithI-svabhAvathI dayALu hoya che, puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe vinIta-vinayavAna hoya che, graMthibheda vaDe karIne bodhavaMta-tatvasaMmajaNavALA hoya che, ane cAritrabhAve karIne teMdriya-jiteMdriya hoya che. ane pravRttacaka gIo prathamanA be prakAranA yama-IcchAyama ane pravRttiyamano samyaka prakAre Azraya karanArA hoya che, ane bAkInA be yama-sthirayama ane siddhiyamanA atyaMta athI-abhilASI hAI sadA temAM sadupAya pravRtti karanArA hoya che, ane tethI karIne zuzraSA Adi ATha guNathI yukta evA hoya che. tathA Adha avaMcaka ganI prAptithI tenAthI anya evA be avaMcakane lAbha pAmelA hoya che, arthAt yegAvaMcakanI prAptine lIdhe kriyAvaMcaka ne phalAvaMcaka paNa pAmelA hoya che.-AvA A mahAtmA kulagIo ane pravRttacakra gIo A mahAn coga prayoganA adhikArIo che ema gavido vade che. arthAt A yugaprayoga yogya je "jegijane hoya te AvA lakSaNavaMtA-AvA uttama guNasaMpanna avazya hoya, sAcA-mumukSuo, sAcA AtmAthIo hoya, ema atra tAtparya che. ane AvA viziSTa adhikArI megIone uddezIne A parama paropakAraparAyaNa mahAyegI zAstrakAra maharSi kahe che ke- A kulagI-pravRttacaka yegIomAM Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (744) yogadRSTisamuccaya laghutA darzana je mhArA karatAM paNa jaDabuddhivALA hoya teone A yAgadaSTi samuccaya' graMtha thakI lezathI kaika upakAra thavA saMbhave che. ' A zabdo uparathI mahAnubhAva zAstrakAra mahAtmAe peAtAnI atyaMta laghutA saraLabhAve darzAvavA sAthe, kene kone A graMtha khAsa upakArI thai paDaze, tenuM sUcana karyu che. kAraNake * mhArAthI paNa jaDabuddhivALA ' e padamAM ' paNa * zabdathI peAtAnA paNa jaDabuddhipaNAne laghutvabhAve svIkAra karyAM che. eTale hu tA jaDabuddhi-madamati chuM ja, paNa mhArA karatAM paNa je vadhAre jaDabuddhivALA-ma'damati AtmAe hAya, tene AthI kaMika upakAra thaze ema Azaya che. kAraNake matine vikAsa AtmAnA yeApazama pramANe hoya che, arthAt kavaraNanA yeApazama pramANe buddhinI taratamatA-nyUnAdhikatA hAya che. eTale hu' jo ke maMda kSayApazamavALA chu', chatAM mhArA karatAM paNa maMda kSayeApakSamavALA je jIvA hAya, je Atmamadhue hAya, tene A mhArI kRti thakI kaMika AtmalAbha thavA sabhave che. atre * lezathI '-kaika (a little) e zabda paNa laghutvabhAvane sUcaka che. kAraNake A graMtha mumukSune kAMI jevA tevA upakArI nathI, parama upakArI che, chatAM ema kahyuM che. vaLI atre peAtAne paNa ' jaDabuddhi ' kahyA tenu pAramArthika kAraNa paNa che. kAraNake je je kSayApazamabhAva che te te kSAyika bhAvanI apekSAe alpa vI che-- madazaktivALA che, jaDabuddhirUpa che. eTale koI game tevA utkRSTa kSayApazamava'ta hAya te paNa kSAyikabhAvanI apekSAe tA madamati-alpamati ja gaNAya. eTale game tevA kSayApazamanA paNa mada karavA ceAgya nathI, e nyAye graMthakAra maharSi kahe che ke-mhArA kSaya|pathama bhale game tevA hAya, paNa huM te jaDamita chuM, tathApi mhArA karatAM alpa kSayApazamI jIvA je haze, te AthI kaIka lAbha UThAvI zakaze. kAraNa ke adhika kSaye pazamavaMta pAsethI azpatara kSayApazamavaMtane zIkhavAnuM jANavAnu maLe e rIti che;-jema vadhAre bhaNelA pAsethI echuM bhaNelA zIkhI-jANI zake tema. ( jue pR. 94 kSayeApazama ache ' i. ) Ama sAcA dRDha adhyAtmaraMgathI hADohADa ra'gAyelA A mahAnubhAva maharSi haribhadrAcAya jIe atyaMta atyaMta saralabhAve AtmalaghutA nivedana karI, peAtAnI kharekharI mahattA pragaTa karI che. kAraNa ke-' laghutA meM prabhutA vase, prabhutA se prabhu dUra. ahI je kaMika upakAra che ema kahyuM, te upakAra karyA ? ane kevI rIte thaze? tene paNa atra khulAseA khatAnyeA che. te A prakAre satzAstranA zravaNa thakI te mahAnubhAva supAtra adhikArI yAgIone atre pakSapAta-zubhecchA Aphri upakAra kevI upajaze, ane tethI karIne tene yathAsabhava khIjrapuSTi vaDe karIne rIte ? kaMika upakAra thaze. te mahAtmA jogIjanA A sattzAsra sAMbhaLaze, eTale te guNagrAhI mahAjanAne enA pratye kudaratI pramAdabhAva upajavAthI pakSapAta thaze, zubhecchA upajaze, bhaktibhAva sphuraze, yathAyogamAganuM jJAna thaze, ane te yAgamAge pravattavAnI abhilASA vRddhi pAmaze. eTale teone prApta - alpavIya " Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: *thakartAnuM laghutAdazana upakAra kevI rIte? (745) thayelA gabIjanI puSTi thaze, temAM saga sAdhanarUpa akarA kuTaze ane yogasiddhirUpa vRkSa phalIphUlIne mokSarUpa parama amRta phaLa Apaze. Ama A gIjanene paNa A zAstra thakI AtmalAbharUpa kaMIka upakAra lezathI thavo saMbhave che. vaLI "lezathI"--kaMIka ema kahyuM che, te anya pratyenA upakAranuM gauNapaNuM sUcavavA mATe che. kAraNake graMthakartAne abhiprAya e che ke-bIjAone te AthI lezathI-kaMIka ja upakAra thavA saMbhave che, paNa A graMthagrathanathI mukhya upakAra-mukhya AtmalAbha te mane ja che. A graMtha te meM uparamAM kahyuM hatuM tema "AtmAnusmRtine athe' race che eTale A graMthanuM mukhya prayajana te mhArA pitAne AtmAne upakAra che-hArA pitAnA AtmArthanI siddhi che. bAkI gauNapaNe bIjA jogI jIvane A graMtharacanAthI kaMI AnuSaMgika lAbha thatuM hoya te bhale thAo ! te levAne teo parama yogya che ! teo paNa AnAthI yatheccha AtmalAbha bhale UThAvo ! parama premathI Ama karavAnuM temane sarvane AmaMtraNa che ! parama yogAmRtanuM AkaMThapAna karavA mATe meM je A racanA karI che, temAM avagAhana karI-UMDA utarI teo paNa bhale A parama gAmRtanuM pAna karI tRpta thAo ! ane parama AtmAna darasano anubhava karo ! pakSapAta mAtra thakI che upakAra ? evI AzaMkA dUra karavA mATe kahe che- tAttvikA pakSapAtazca bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // 223 // pakSapAta tAttvika ane kriyA bhAvahIna tema; benuM aMtara jANavuM, sUraja khaju A jema. 223 artha :-tAvika pakSapAta ane bhAvazUnya je kriyA,-e benuM aMtara sUrya-khadyotanI peThe jANavuM. vivecana "zuddha bhAva ne sUnI kiriyA, behamAM aMtara ketejI; jhaLahaLate sUraja ne khajuo, tAsa tejamAM tejI."--zrI . sa. 8-6. uparamAM atre pakSapAta mAtrathI paNa bIjAone upakAra thavAnI saMbhAvanA kahI, te kema banI zake? evI AzaMkA ahI dUra karI che. tAttivaka eTale ke je pAramArthika vRtti-tAtti: pakSapAta:-tAtvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, mAnyA ja thA kriyA-ane bhAvazUnya evI je kriyA, janayoransa zerya-A benuM aMtara jANavuM. kenI jema? to ke-mAnavonogisUrya ane khadyotanI jevuM mahad aMtara ema artha che. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (746) yogadRSTisamuccaya pakSapAta che, ane je bhAvazUnya kriyA che,- enI vaccenuM aMtara eTaluM badhu mATu` che ke tene sUrya-khadyotanA aMtaranI upamA ApI zakAya. jhaLahaLatA sUraja ane tagatagatA khajUe-AgIe e enA prakAza vacce jeTaluM meTuM aMtara che, teTaluM aMtara tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e enI vacce che. tAttvika pakSapAta sUrya prakAza same che, ane bhAvazUnya kriyA khadyotaprakAza samI che. eTale tAttvika pakSapAtanI vAta meATI che. kAI ema zakA kare ke-A ceAga viSaya pratye pakSapAta mAtra upajavAthI ze upakAra thAya ? upakAra tA kriyA pravRttithI thAya, mAtra rucirUpa pakSapAtathI zI rIte thAya ? tenuM nivANu atra ukta dRSTAMtathI karyu che. A yAgazAstra viSaya pratye tAttvika pakSa- tAttvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, kharekharA bhAva pakSapAta upajavA pAtathI upakAra te paNa kAMI nAnIsUnI vAta nathI; kAraNa ke tathArUpa pakSapAta aMtara ga ruci-prema vinA upajatA nathI, aMtaraMga bhAva vinA upajatA nathI. eTale aMtaraMga ruci-bhAvathI upajatA A bhAvapakSapAtanuM mUlya jeTaluM AMkIe teTalu echuM che. enI sAthe ApaNe jo bhAva vagaranI karavAmAM AvatI anaMta dravya kriyAnI sarakhAmaNI karIe, teA te bhAvazUnya kriyAnI ati ati alpa kiMmata che. koi eka manuSya sAcA bhAvathI A yega viSaya pratye mAtra pakSapAta ja dharAvatA hoya, ane kAMi ceAgasAdhaka kriyA na paNa karatA hAya; ane bIje kriyAjaDa manuSya matabheda vinAnI-bhAva vinAnI anaMta dravya kriyA karatA hoya,-tA A ba MnenI vaccenu aMtara sUraja ne AgInA aMtara jeTaluM che. bhAvathI pakSapAta mAtra dharAvanAra pazu, bhAvazUnya anaMta kriyA karanAra kriyAjaDa karatAM anaMtagaNe| mahAn che. bhAva pakSapAtI sUrya samA che, ane bhAvazUnya kriyAjaDa khadyota samA che. eTale A benI tulanA kema thai zake ? kayAM meru, kayAM sarasava ? kayAM sidhu, kayAM miTTu? kayAM sUrya, kayAM khaghota ? " mAhya kriyAmAM rAcatA, atabheda na kAMi; jJAnamAga niSedhatA, teDu kriyAja mahi."--zrI Atmasiddhi " cazmAbhiyA: pratibaMti na mAvazUnyAH ||"--zrI kalyANamaMdira stAtra ane atre je pakSapAtanI vAta che, te tAttvika pakSapAtanI vAta che. tAttvika eTale pAramArthika-paramA sat. satya tattva samajIne-paramArtha samajIne tenA pratye sahaja svabhAve upajatA pakSapAta te tAttvika pakSapAta che. A tAttvika pakSapAtamAM ane atAttvika pakSapAtamAM ghaNeA phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che; kAraNa ke matAgrahathI upajatA pakSapAta-matanA mamatvathI upajatA pakSapAta te atAttvika che. temAM 'mAruM te sAcuM" Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyAnuM ataraM (747) evI bhAvanAnI mukhyatA hAya che. ane satsvarUpanA yathArtha grahaNathI--yathAtha samajaNuthI upajatA pakSapAta te tAttvika che, temAM sAcuM te mAru'' evI bhAvanAnI mukhyatA hAya che. atAttvika pakSapAtamAM matanu prAdhAnya che, tyAre tAttvika pakSapAtamAM ' sat 'tuM prAdhAnya che. atAttvika pakSapAta matAbhinivezarUpa che, tAttvika pakSapAta tattvapravezarUpa che. AvA mahatvanA phera e be vacce che. eTale atAttvika pakSapAta jema aprazasta che, aniSTa che, tema tAttvika pakSapAta prazasta che, ISTa che. A tAttvika pakSapAta ja atra prastuta che, ane te guNAnurAgajanya premane lIdhe sat vastu pratyenI aMtaraMga rucithI-pratItithI-- bhAvathI upajatA hAI parama prazasta che. A zuddha bhAvarUpa pakSapAtanI vAta kaMi Ara che! tenI pAse bhAvavihIna jaDa dravya kriyA kai gaNanAmAM nathI, sUrya pAse AgIA jevI tuccha che. A uparathI sAra bAdha e levA yAgya che ke bAhya dravya kriyA upara je bhAra mUkavAmAM Ave che tenA karatAM anaMtagaNe| bhAra bhAva * upara mUkavA joie. paNa leAkeAnI ghaNuM karI ethI ulaTI ja sthiti dekhI kheda pAmelA karuNALu saMtujane pAkAra karI gayA che ke:-- " dravya kriyAruci jIvaDA re, bhAva dhama rucihIna, upadezaka paNa tevA re, zuM kare jIva navIna ?....caMdrAnana. "--zrI devaca'drajI Pin ane tevA prakAre kahe che-- khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // khajuAnu' je teja che, alpa vinAzI teha; viparIta A che sUryanuM, bhAvya kSudhAe eha. 224 a:--khadyotakanuM ( AgIAvu ) je teja che, te alpa ane vinAzI che; ane sUryanu' A teja ethI viparIta che, ema A budheAe bhAgya che, bhAvavA yeAgya che. vivecana khadyota nAmanA jaMtuvizeSanuM je prakAzAtmaka teja che, te svarUpathI alpa ane vinAzI che. ane sUryanuM A prakAzAtmaka teja tethI viparIta che, arthAt aDu ane vRtti:-srotadasya--khadyotanuM sattvavizeSNu, cattunaH--je teja-prakAzAtmaka che, ta--te, zu ? to ke-atyaMta ravinAzi6-apa ane vinAzI che,-svarUpathI vinImiTuM mAnoH--bhAnunu A viparIta che, eTale ke sUryanuM teja bahu ane avinAzI che. rUtti--ema, evA bhAvanuM, mAnyamit A bhAgya che, bhAvavA yAgya che, adhikRta pakSapAta thakI, A kriyAdika, yudhai:--budhAthI, tattvanItie karIne. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (748) gadarisamuccaya avinAzI che. evA bhAvanuM A prastuta pakSapAta thakI A kriyAdika budhAe tatvanItithI bhAvavA yogya che. uparamAM je sUrya-adyotanuM daSTAMta ApyuM tene ahIM spaSTa karyuM che:-khadyota nAmanuM eka nAnakaDuM jIvaDuM, ke jene AgIo paNa kahe che, te rAtrInA bhAgamAM camake che. tenuM je prakAzarUpa teja che, te svarUpathI ala-ane vinAzI heya che. kayAM sUrya ? AgIe ghaDI ghaDI camake che, tagatage che, jemAM te pote paNa barAbara kayAM khadyota? dekhAtuM nathI e kSaNabhara maMdamaMda camakAre kare che, ane pAcho kyAMya vilIna thaI jAya che. paNa sUryanuM prakAzamaya teja ethI viparIta-ulaTuM che. sUryanuM teja ghaNuM ane avinAzI hoya che. te ekasarakhe jhaLahaLATa kare che, jhagajhage che,-jemAM samasta vizva padArtha barAbara prakAzita thAya che, e asAdhAraNa tejasvI ne avinAzI prakAza pAthare che, ane Ama akhaMDapaNe dIrghakALa sudhI te tejenidhi prakAzyA kare che. Ama A lekaprasiddha daSTAMta che. A dRSTAMta uparathI budhajanee, prAjJajanoe, vivekI sajajanee tattvanItithI paramArtha vicAravA yogya che-bhAvavA yogya che. bhAvavihoNI yaMtravata jaDapaNe karAtI dravya kriyA khadyota samI hoI, tenuM teja alpa ane vinAzI che; ane bhAva sUrya: dravya bhAvarUpa tAvika pakSapAta sUrya same heI, tenuM teja bahu ane kriyA khadyota avinAzI che. dravya kriyA AgIAnI jema ghaDI ghaDI camake che, taga tage che, jhAMkhuM prakAza kare che, jemAM pitAne potAnuM svarUpa paNa mAtuM nathI e kSaNika maMda maMda camakAro kare che, ane kayAMya vilIna thaI jAya che, ene patto maLato nathI. paNa prastuta bhAva te sUryanI peThe ekasarakho asAdhAraNa jhaLahaLATa kare che-jhagajhage che, jemAM pitAnuM AtmasvarUpa te zuM paNa samasta vizvasvarUpa prakAzita thAya e asAdhAraNa tejasvI ne avinAzI jJAnaprakAza pAthare che; ane Ama akhaMDapaNe te avinAzI tejenidhirUpa bhAva prakAzyA kare che. Ama anaMta ne avinAzI tejomaya sUryanI samakSa alpa ne vinAzI tejane camakAre karatuM AgIA jevuM jaMtunuM jeTaluM jhAMkhuM lAge che teTaluM ja anaMta ne avinAzI tejomaya jJAnaprakAza pAtharatA bhAvanI samakSa, a5 ne vinAzI camakArA karatuM AkhuM dravya kriyAcakra jhAMkhuM lAge che, mATe tAtvika pakSapAtarUpa zuddha bhAvanI apekSAe dravya kriyA kaMI gaNatrImAM nathI. ItyAdi artha bhAvavA yogya che. jaDapaNe dravya kriyA karanArA mugdha leke ema mAne che ke A kriyA karatAM karatAM ApaNuM kalyANa thaze, paNa te temanI bhrAMti che, kAraNa ke zrI haribhadrAcAryajIe Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : bhAva sUrya' same : dravya kriyA khadyota samI (749) pacAzaka zAstramAM spaSTa kahyuM che ke-'sapUrNa kriyA paNa bhAva vinA kriyA ja nathI; kAraNa ke tene nija phulanuM vikalapaNuM che. atre traiveyaka uSapAtanuM dRSTAMta che.' e aMge AgamamAM kahyu` che ke-edhathI-pravAhathI A jIve traiveyakAmAM anaMtA zarIro mUkayA che, arthAt A jIva traiveyaka devaleAkamAM anata vAra upajyA che. ane A traiveyakaprApti paNa sAdhunI sa`pUrNa kriyAnA pAlana vinA hAtI nathI, uttamapaNe sAdhunI sa`pUrNa kriyAnA pAlanathI ja hAya che. Ama sAdhunI sa`pUrNa kriyA ana'tavAra prApta thayA chatAM A jIvanuM kalyANa thayuM nahi....! are ! darzana paNa siddha na thayuM! Ama thayuM tenuM kAraNa yathAyeAgya bhAvanI ja khAmI hatI. A uparathI paNa bhAvanuM ja prAdhAnya pratIta thAya che. vizeSa kahe che-- zravaNe prArthanIyAH syurna hi yogyAH kadAcana / yatnaH kalyANasattvAnAM mahAratne sthito yataH || 225|| zravaNe prAna cAgya nA, kadI yAgya jana ratna sthita che kalyANasattvane, mahAratnamAM yatna. 225. ceAgya janAne kadI zravaNa viSayamAM prAthanA karavA yogya nathI, kAraNa ke kalyANusattvAnA mahAratna viSayamAM yatna sthita ja che. vivecaka zravaNa viSayamAM cegyajaneA kadI prArthanA karavA yAgya nathI, kAraNa ke zuzrUSAbhAvane lIdhe teenI temAM svata: pravRtti hoya che. kalyANusattvAna-puNyavAne yatna ciMtAmaNi Adi mahAratna viSayamAM sthita ja che, raheaA ja che,-tathAprakAre aucityayeAgathI pakSapAta Adine lIdhe paNa janmAntaramAM tenI prApti hoya che, ema zAstramAM zravaNa thAya che. AvA upara kahyA te je ceAgya yAgIjanA che, tene zravaNu karavA mAkhatamAM kadI prArthanA karavA yAgya nathI. aDhA kulayeAgIe ! ahA pravRttacakra yAgIe ! ahA vRtti:--gaLe zravaNa viSayamAM, prArthanIyA su:-prAyanIya hAya, prAthaCvA yogya hAya, di--nahi', coLyA: rApana-yogya kadI paNa -zunnAbhAvathI strata pravRttine lIdhe. ane tevA prakAre kahe che--carataH yALasatrAnAM-kalyANu sattvane-puNya tene yatna, mahAratne-mahAratnamAM, cintAmaNi Adi viSayane, sthito yata:-kAraNa ke sthita ja che,-tathAprakAre aucityayeAgathI, pakSapAta Adi thakI paNa janmAntaramAM prApti zrutine lIdhe. ' * saMpuNAvi hi kiriyA bhAveNa viNA Na hoti kiriyatti / niyati jattaLo naivanavavAcALa ''~~~zrI pacAzaka, Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (750) yogadaSTisamuccaya mokSamArganA pravAsI mumukSu AtmArthIo! ahi gamArganA jijJAsu mahArA sAdharmika AtmabaMdhuo ! tame A zAstranuM zravaNa kare ! A sAkSAt parama gAmRtanuM pAna karI paramAnaMdanI prApti kare!-ityAdi prakAre A mumukSu yogya janane prArthanA karavAnI rahetI nathI; kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe-sAcI aMtaraMga zravaNecchAne lIdhe te sajanenI satazAstrazravaNamAM svataH pravRtti che ja. eTale temane zravaNa mATe preraNA karavAne ke vijJaptirUpa prArthanA karavAne avakAza che ja kyAM? teone te sAcI zuzraSA-sata zAstra sAMbhaLavAnI IcchA eTalI badhI utkaTa hoya che, ke teo vagara kalyANa kahe ja potAnI meLe temAM pravRtta che ja; kAraNa ke je kalyANasa sa ne che, je jI kalyANa avazya pAmavAnA ja che, evA mahApuNyavaMta ratnamAM yatna janeno ciMtAmaNi Adi mahAratnanA viSayamAM yatna sthita ja che rahelo ja che, sthApavAno nathI. kAraNa ke tathA prakAre temane aucitya yega hoya che, teone tema karavuM ucita che, eTale teo te prakAre ApameLe avazya kare ja che. pakSapAta Adi thakI paNa janmAntaramAM tevA zuzruSAdi bhAvanI prApta hoya che, ema zAstramAM zrata thAya che. te mahAnubhAne satazravaNanA tAvika pakSapAta thakI janmAktaramAM paNa tathA prakAre zuzruSAdi bhAvanI avazya prApti heya ja che. eTale AvA tAttvika pakSapAtavALA yogya gijane je sadA zuzruSAbhAvavALA, sAcI zravaNecchAvALA tatvarasika heI svarasathI ja zravaNamAM pravRtta che, tene, "A zravaNa kare! A sAMbhaLo !" evI prArthanA karyAthI zuM? ayogyane dAnadaSanA parihArathe kahe che- naitadvidastvayogyebhyo dadatyenaM tathApi tu / haribhadra idaM prAha naitebhyo deya AdarAt // 226 // agyane te gavi6, dIe na eha chatAMya; haribhadra sAdara kahe, ene deya na A ya, 226 artha-paraMtu AnA jANakAra (AcA) a ne A graMtha detA nathI, tathApi haribhadre A AdarathI kahyuM che ke-A eone devA gya nathI. kRtti-naitiH -nathI AnA jANanArA AcAryo, ayogye- ane, ayogya evA bIjAone, ri-detA, ApatA, inaM-A gaTisamucaya nAmane graMtha, tathApi tatathApi, ema paNa vyavasthita sate, rimo-haribhadre, graMthakartAe, huM kAdu-A kahyuM che. zuM? te ke -na eene--ayogyane, revaDa-devA gya A yogadaSTisamuccaya, bAvarAna-Adara thakI, AdarathI A kahyuM che, Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : keya mAthanIya nathI, ne ayogyane A deya nathI (751) vivecana "sabhA traNa zrotA guNa avaguNa, naMdisUtre dasejI; te jANI A graMtha gyane, deje suguNa jagaze.--ye. sajhA. 8-8 paraMtu AnA jJAtA evA AcAryo te A yogadaSTisamucca graMtha a ne detA ja nathI, tathApi Ama vyavasthita chatAM graMthakartA haribhadre A AdarathI kahyuM che ke-A graMtha eone-ayogyane "devA yogya nathI." uparamAM egya evA yogIjanene A graMtha kaMIka upakArI thaze ema kahyuM, ane te gRjanene zravaNa karavA mATe prArthanA karavAnI paNa jarUra rahetI nathI, kAraNake teo svarasathI temAM pravRtti karI ja rahyA che ema kahyuM. te pachI saheje prazna UThe A graMtha che ke agyanuM zuM? tene TALa kema pADyo? tene zravaNa karavAnI ayogyane devA preraNA kAM karatA nathI? teNe zI gunhegArI karI? tene ahIM spaSTa gya nathI javAba Ape che ke-A gamArganA jJAtA evA jJAnI puruSa-gItArtha AcAryo te A gadaSTisamuccaya graMtha a ne detA ja nathI. tathApi "haribhadra' te AdarathI A kahe che ke-A graMtha e ene "devA yogya nathI."yegA cAryo te A graMtha tevA apAtra janenA hAthamAM ApavAnI ghasIne cakakhI "nA ja pADe che, paNa mArdavanI ane mAdhuryanI mUrti samA A graMthakartA te eene A graMtha devA yogya nathI' evuM narama vacana samajAvaTa bharI rIte AdarathI kahe che, vivekabharI mIThAzathInamratAthI kahe che, eone paNa khoTuM na lAge-emanA AtmAne paNa duHkha na thAya, e rIte parama karuNAbhAvathI mAnapUrvaka sahetuka samajAvIne kahe che. jenAmAM ukta lakSaNavALuM gya "yogIpaNuM" na hoya, jenAmAM A parama garahasya yathArthapaNe grahaNa karavAnI ke samajavAnI ke jhIlavAnI pAtratA na hoya, evA agya janone A parama yegyatAvALe gaprarUpaka graMtha ApavA gya nathI. kAraNa ke ayogyane A parama yogatatvane jeo samyaphabhAvathI AtmapariNamI karI pacAvI niSedhanuM kAraNa zake ema na haya, jIravI zake ema na hoya, tevA apAtra janene te A viparIta-pariNAmI thaI mithyAbhimAnAdi ajIrNavikAra athavA "jJAnane apa" paNa upajAve! jema maMda pAcana zaktivALAne pauSTika anna pAcana na thAya, paNa tethI te ulaTuM ajIrNa upaje, tema adhikArI jIvane A paramAna pace nahi, eTaluM ja nahiM paNa "huM A yogazAstra bhaye chuM" ema mithyAbhimAna dharI, tathArUpa yogabhAvanI siddhi vinA, jJAnadazAnI prApti vinA, te jyAM tyAM yega-jJAnanI moTI moTI vAto karavA maMDI paDe ne potAnA pAMDityanuM pradarzana kare ! ItyAdi prakAre tene zAstrane apaco thAya! Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (752) yogadaSTisamuccaya ane Ama aMtarano meha chUTyA vinA pipaTIo paMDita banI maDhethI jJAnanI vAta karI, jJAnImAM khapavAnI khAtara, te pAmara prANI mAtra jJAnIne droha kare ! ne pikaLa jJAnIzuSkajJAnI evA te pite graMtha "vAMco che" ema jANe che, paNa AtmAne "vo che" ema jANatA nathI ! ane graMtha bhaNI te janane paNa vace che! eTale AvA ayogya che AvA parama yegya uttama yoga graMthanA adhikArI kema hoya ? "mukhathI jJAna kathe ane, aMtara chUTyo na ha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnIne droha."--zrI Atmasiddhi. "nija gaNa sace mana navi kharca, graMtha bhaNI jana vaMce; luce keza na muce mAyA, te na rahe vata paMce."-sA, 2. gA. sta, vaLI zAstramAM traNa prakAranI sabhA-zrotApariSada kahI che. te pramANe zrotAnA guNa-avaguNa tapAsIne upadeza devAnI zAstrakArenI zailI che-paddhati che. apAtra zrotAne tene ayogya evI upadezavArtA karavAmAM Ave te ulaTI anarthakAraka thaI paDe che, kAraNa ke te tene jhIlI zakavAne samartha nathI ane uMdhA anarthakAraka arthamAM laI jAya che. A zrotAnA prakAranuM svarUpa zrI naMdIsUtrathI jANavA yogya che. "guhya bhAva e tene kahIe, jeha zuM aMtara bhAjI, jehazuM citta paTaMtara have, tehazuM guhya na chAje; yogya agya vibhAga alaha, karaze moTI vAta che, khamaze te paMDita paraSadamAM, muSTi prahAra ne lAtejI.- , da, sakjhA. 8-7 temAM je mRga pariSada jevA zrotAjane che, te siMhanAda jevI cAkhI caTa vIravANI sAMbhaLI trAse che! mRgalAnuM ToLuM dUrathI siMhanAda sAMbhaLIne bhaya pAme che, gabharAI jAya che, ane bhaDakIne bhAge che, te sanmukha Ave ja kema? tema siMhanAda jevI je mRgalAMnA ToLA jevA zrotAo che, te siMhanAda jevI spaSTa vIravANI nagna satyarUpa vIravANI zravaNa karIne trAse che, gabharAI jAya che, ane bhaDakIne bhAge che! te sanmukha daSTi karIne zravaNa karavAne ubhA ja zenA rahe? evA gatAnugatika, gADarIA TeLA jevA rUDha ne mUDha zretAjane A satya tattvavArtA kema jhIlI zake? ane A je gagraMthanI vANuM che, te te sAcA vIraputranI siMhanAda jevI parama vIravANI che, eTale te sAMbhaLavAne mRgalAM jevA hInasatva che kema egya hoya? kAraNake nagna satyarUpa parama tattvavArtA atre pragaTa kahI che. zuddha AtmasvabhAva sAthe yujana karavArUpa zuddha yogabhAvanI paddhati emAM batAvI che. AvI siMhagarjanA samI vIravANI jhIlavAne alpasatva kAyara ane kema egya hoya! " karege Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zrI haribhadrajInI siMhanAda jevI vIravANuM (753) yA marege" "Do Or Die,' 'vijaya athavA mRtyu" evI vIra puruSanI vIravANuM sAMbhaLIne kAyara jana jema bhaya pAmIne bhAgI jAya, tema A dharma dhuraMdhara gavIranI vANI sAMbhaLIne hInasattva jIvo bhaya pAmIne bhAgavA mAMDe emAM zI navAI ? kAraNa ke ahIM te "nagada nArAyaNa" nI vAta che, tathAbhAvarUpa rokaDA "harine mAraga kaladAra' rUpIAnI vAta che, tathArUpa adhyAtmapariNatimaya bhAvakiyA che zUrAno" karatAM yugavijaya varavAnI athavA subhaTanI jema te yogasAdhanA karatAM karatAM khapI javAnI vAta che. parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jene ! -paheluM mAthuM mUkI pachI A yoganuM nAma levAnI vAta che. bhAvathI kapaTa rahitapaNe AtmArpaNa karI yegamArge AgaLa vadhavAnI vAta che. AtmasthAne vIrapaNe dAkhavavAnI parama zUravIra vAta che. Avo A harine-kamane haranArA "vIra" prabhune mArga zUrAne mAga che, emAM kAyaranuM kAma nathI. (juo pR. 8, "vIrapaNuM te AtamaThANe' I.). " harine mAraga che zUrAne, nahi kAyaranuM kAma jone; parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jone. "-zrI prItama bhakta ItyAdi kAraNone lIdhe jJAnI AcAryo Ave A utkRSTa yogaviSayaka graMtha ayogenA hAthamAM detA ja nathI. eTale ja A graMthanA kartA zrI haribhadrAcAryajI kahe che ke-A graMtha aogyane deve yogya nathI. ane A ame haribhadrajInuM kahIe chIe te kAMI agya cha pratye anAdarathI ke tiraskArathI sAdara kathana kahetA nathI, paNa AdarathI ( Respectfully) kahIe chIe; kAraNa ke amane te jIva pratye kAMI dveSa nathI ke ame tene anAdara ke tiraskAra karIe, paNa amane te sarva jIva pratye samabhAva che, ane tevA agya cha pratye te vizeSa karIne bhAva karuNAbuddhi che ke A jIvo paNa A yogamArga pAmavA yogya thAya te kevuM sAruM ! paNa te mATe paNa yathAyegyatA meLavavI joIe. yogyatA meLavyuM teo paNa A mATe yugya thAya. eTale yege jema yogyatA vRddhi mATe prayatna karavo joIe, tema ayogye paNa gyatA prApta karavA mATe prayatna-puruSArtha karavo joIe. eTale teoe bilakula nirAza thavAnI jarUra nathI. kAraNa ke jema bane tema vairAgya-upazamAdi guNanI vRddhi thAya tema tema tevI yogyatA AvatI jAya, mATe te vairAgyAdinI vRddhi mATe prayAsa teoe kara joIe. paNa jyAM sudhI tenI yogyatA AvI nathI, tyAM sudhI te teo A mATe yogya nathI ja. eTale ja A ame AdarathI kahyuM che, ane te paNa mAtra te jIvanA hitArthe ja. kAraNa ke sarve daradInI barAbara nADa joI, prakRti pArakhI, vaya- pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI davA karavI joIe, e sAmAnya niyama che. ema na kare 95 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (754) yogadaSTisamucaya ne moTA mANasane ApavAnI mAtrA bAlakane ApI che, te tenuM keTaluM badhuM ahita thAya? kevuM viparIta pariNAma Ave ? kevuM oDanuM coDa vetarAI jAya ? tema sadaguru savaidya paNa bhavaragI evA saMsArI jIvanI barAbara nADa joI, prakRti pArakhI, bhAvathI bAlAdi vaya-pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI, tenI bhAvacikitsA (Spiritual treatment) karavI joIe. ema na kare ne moTA mANasane-paMDita janane ApavA yogya upadezamAtrA bAla jIvane Ape, te tenuM keTaluM badhuM ahita thAya ? kevuM viSama pariNAma Ave ? A daSTAMtanuM daSTibindu lakSamAM rAkhIne ame A gadaSTisamuccaya agyane devA yogya nathI, evo atra spaSTa niSedha karIe chIe,-Ama zrI haribhadrasUrinuM kahevuM che.* A ema kema ? te ke- avajJaha kRtAlpApi yadanAya jAyate / atastatparihArArtha na punarbhAvadoSataH // 227 // anarthakArI alpa paNa, thAya avajJA ahi; parihArArthe tasa kahyuM, bhAvadoSathI nahi. 227 atha--ahIM-A yogadakTisamuccaya graMtha pratye karavAmAM AvelI apa paNa avajJA anarthane arthe thAya che, eTalA ja mATe tenA parivAra arthe haribhadre A kahyuM che, nahi ke bhAvadaSathI kahyuM che. vivecana ahIM-A yogadaSTisamuccaya nAmanA graMtha pratye karavAmAM AvelI alpa paNa avajJA, mahAviSayapaNAe karIne anarthane arthe thAya che, eTalA mATe tenA parivAra arthe haribhadre A kahyuM che nahike kSudratArUpe bhAvadaSathI. uparanA zlokamAM je kahyuM kea ne A devA gya nathI ema haribhadra kahe che," te kahevAnuM kAraNa zuM ? teno ahIM spaSTa khulAso karyo che. A gadaSTisamuccaya graMtha pratye apa paNa avajJA karavAmAM Ave, te te avajJA karanArane pitAne mahAanartharUpa thaI paDe, kRttiH - avase-avajJA ahIM -gadaSTisamuccaya nAmanA graMthamAM, kRtAtpana-karavAmAM AvelI, svarUpathI 95 paNa, thar-kAraNa ke, naryAya gAyo-anathathe thAya che,-mahAviSayapaNuAe karIne, atarata jillAvArtha-eTalA mATe tenA parihArathe, 1 punarmAvata :-5Na nahiM ke bhAvadoSathI-sutAthI haribhadre A kahyuM che. x " hitamapi vAyorauSadhamahita tat zleSmaNo yathA'tyantam / saddharmadevanauSadhamerve vATAghavekSamiti | "--zrI haribhadrasurita paDazaka. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : ayeAgyane na devAnu kAraNa-mahattnI leza avajJAthI mahAanatha (75) kAraNa ke A graMthanA viSaya mahAt che. eTale A pratye avajJA karavAthI anatha paNa mahAna thAya. ethI karIne ayeAgyane dIdhAthI tene tevA mahAanatha na upaje, tenI khAtara haribhadre A kahyu che,-nahi' ke kSudratArUpa bhAva deSathakI. 6 ana A 8 yogadRSTisamuccaya ' mahAn evA caiAga viSaya saMbadhIneA graMtha che, eTale evA mahAviSayapaNAthI A yegazAsra paNa mahAna che. AvA mahAna yegazAstranI jANatAM-ajANatAM, bhUle cUke paNa theADI paNa avajJA karavAmAM Ave, te mahetanA anA- te avajJA karanArane mahAanatha rUpa thai paDe, meATI hAnirUpa thaI darathI mahA- paDe; kAraNa ke mahatevA sata pratye jo leza paNa avajJA karavAmAM Ave, leza paNa anAdara karavAmAM Ave, leza paNa avinaya atAvavAmAM Ave, leza paNa AzAtanA karavAmAM Ave, leza paNa abhakti karavAmAM Ave, teA tenu' anata saMsAra paribhramaNurUpa bhayakara phaLa bhegavavuM paDe. jema mahat evA sat pratyenI anAzAtanAyI, AdarathI, vinayathI, bhaktithI, bahumAnathI mahA sat phaLa maLe; tema AzAtanAthI, anAdarathI, avinayathI, abhaktithI, abahumAnathI asat phaLa maLe. jema sattA ArAdhanathI mArUpa mahat phaLa maLe, tema virAdhanathI mahAsa'sArarUpa phaLa maLe. jema rAjA rIjhe te nyAla karI dye ne khIje / gharakhAra paNa jAya; tema ArAdhanAthI sat prasanna thAya teA jIvanuM kalyANu kalyANa thaI jAya, ane virAdhanAthI aprasanna thAya tA mahAakalyANa thAya. satpuruSa ne satpuruSanuM vacanAmRta saMsArathI tAranAra tIsvarUpa che. tenI bhaktithI jIvanA kheDA pAra thAya, ane AzAtanAthI jIvanuM nAvaDuM DUbI jAya ! eTalA mATe ja pUjAnI DhALamAM zrI vIravijayajIe sAcuM ja gAyu che ke- tIrathanI AzAtanA navi kariye, hAMre niva kariye re navi kariye. ' ( jue pR. 110, 'cakrI dharama tIrathataNeA ' I. ) AvA satzAsra pratye jo gheADI paNa avajJA mahAanatha kArI thai paDe, teA pachI vizeSa avajJAnu teA pUchavuM ja zuM? ane ayeAgyAne jo AvuM sattzAstra devAmAM Ave te tee thakI AvI avajJA-AzAtanAdi thai jAya evA saMbhava che. niSkAraNu karu- ane ema thAya, te teone mahA anatha thai paDe, anaMta sa'sAra NAthI niSedha paribhramaNa duHkha bhAgavavu paDe. eTale Ama avajJAthakI teone mahAana na sAMpaDe tenI khAtara, mahAanatha dUra rahe tenI khAtara, ayeAgyAne A devA yeAgya nathI, ema haribhadre kahyuM che, nahi ke bhAvadoSathI, arthAt kSudratAthI--tucchatAthI ema kahyuM nathI. parama bhAvitAtmA haribhadrAcAya jI kahe che keamane A aceAnya apAtra jIva pratye kAMi dveSa nathI, ke matsara nathI, ke kaI abhAva nathI, ke jethI karIne kSudratAne lIdhe-tuccha vicArane lIdhe ame teene A zAsradAnane niSedha karyAM hAya. ame tA tevA ajJAna jIve bicArA avajJA karI A zAsranI Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (756) yogadRSTisamuccaya AzAtanAthI nibiDa kama bAMdhI ana na pAme ema icchatA hAi, atre bhAvadayAthI prerAIne niSedha karyAM che; ane te paNa kevaLa temanI hitabuddhithI, ekAMta niSkAraNu karuNAthI kahyu` che. mATe te jIvAe AthI duHkha lagADavuM nahiM ke amArA pratye khATuM lagADavuM nahiM, paNa ceAgyatA ceAgya guNa peAtAnA AtmAmAM pragaTa karI prathama teA peAtAnI ayeAgyatA dUra karavA prayatna karavA, ane jema bane tema A satzAstranI alpa paNu avajJA dUrathI vavI. eTaleA ja A amArA kahevAnA Azaya che. dAkhalA tarIke-jene A graMtha pratye zuzruSA na heAya, sAMbhaLavAnI sAcI atarecchA na hAya, enA uddhi viSaya pratye rasa na heAya, tene A graMtha devA, zravaNa karAvavA te A mahAgraMthanI avajJA--apamAna-AzAtanA karavA barAbara che, anAdara karavA barAbara che. evA zuzruSA rahitane zravaNa karAvavuM te bheMsa AgaLa bhAgavata' jevu che, ane meAtIne cAra Dukkara pAse nAMkhavA barAbara che. * Casting pearls before swine. ' mATe zuzruSAdi guNa jenAmAM na hoya, evA ayeAgya zreAtAone A graMtha devA caiAgya nathI ja, e yukta kahyuM che. ' Shi ane A Ama aMgIkAra kattabdha che, jethI karIne ja kahe che-- yogyebhyastu prayatnena deyo'yaM vidhinAnvitaiH / mAtsarya viraheNoccaiH zreyovina prazAntaye // 228 // ceAgyane devA yatnathI, vidhivate ja sama; mAtsaryAM virahathI ati, zreya viSra zAMtya 228 aH--ane yeAgya zrAtAone te A graMtha vidhithI yukta evA janeAe, sathA mAsaya vinA, zreyevighnanI prazAMtine athe, prayatnathI devA ceAgya che. vivecana A graMtha ayeAgya zrotAone devA cegya nathI, ema uparamAM hetupUrNAMka kahI batAvyuM; paNa ceAgya zrotAone te mAtsaya rahitapaNe A avazya prayatnathI devA ceAgya che; ane te paNa zravaNAdi viSaya saMbadhI vidhithI yukta evAo dvArA,-nahiM te vRtti:--yo cemyastu paNa yAgya zretAone tA, yatnenA prayatnathI, upayAgasAra evA prayatnathI; phephoDaca-A devA yogya che, vidhinA vidhithI, zravaNAdi gAcara vidhithI, anvinaiH--anvita, yukta evAethI--nahi te| pratyavAyanA sabhava thakI de.Sa che, ema AyA kahe che. mAralayaMtriLa-mAtsaryAM virahathI, mAtsaya abhAvathI 3.--atyatapaNe zreyovinatrazAMtaye-zreya vighnanI prazAMtine arthe, puNya-aMtarAyanI prAtine arthe. / samApto'yaM yogadRSTi samuccayaH / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : gyane te prayatnathI devA yogya : parama zratanI prabhAvanA (757) pratyavAyanA-hAninA saMbhavathI doSa lAge che ema AcAryo kahe che. A devA gya che, te atyaMtapaNe grevinanI prazAMti arthe che, puNyaaMtarAyanI prazAMti arthe che. uparamAM varNavyA evA zuzraSAdi guNasaMpanna yogya adhikArI zrotAone te A graMtha avazya devA gya che. jene A zuzruSA che, A graMtha zravaNa karavAnI sAcI aMtarachA-jijJAsA che, A gaviSaya pratye jene aMtaraMga ruci-rasa che, mAtsarya evA vinayAdi yathokta guNavALA zrotAone te A graMtha upayogasAra'viraha thI upayoga pradhAna prayatnathI jarUra jarUra devA yogya che-zravaNa karAvavA gya che. ane te paNa sarvathA mAtsarya virahathI-mAtsarya rahitapaNe. keIpaNa prakArane guNadveSa, IrSyA, adekhAI rAkhyA vinA, pitAnI samasta zaktithI-sarvAtmAthI A parama jJAnadAna devA yogya che. tana-mana-dhanaparama kRtanI vacananI samasta zakti khacI nAMkhIne, ovArI nAMkhIne A jJAnanI prabhAvanA prabhAvanA parama udAratAthI karavA yogya che. paNa A devAthI A mahArA karatAM gaguNamAM AgaLa vadhI jaze ne huM jhAMkhuM paDI jaIza te ! evA tejovadharUpa guNaSathI-matsarathI prerAIne muktahRdaye-khullA dile A jJAnadAna detAM acakAvuM yogya nathI. paNa A tAjane A jJAnadAnathI kema AmatkarSa pAme, kema gaguNanI vRddhi kare, ne te dekhIne huM rAjI thAuM-prasanna thAuM, evI pramodabhAvanA sahita parama udAra bhAvathI chUTe hRdaye ne chUTA hAthe A jJAnadhananuM dAna devA yogya che. A jJAnadhana te akSayanidhi che. e dAna detAM kadI khUTatuM nathI, ane dAtAnuM kaMI jJAnadhana ochuM thaI jatuM nathI, ulaTuM jaLavAI rahe che ne vRddhi pAme che. mATe mAtsaryano viraha' karI, matsarabhAva sarvathA cheDI daI, jema bane tema baheLA hAthe A jJAnadAna ApI parama zratanI prabhAvanA karavI, e ja yegya che. atra "viraha' zabdathI zrImad haribhadrAcAryajIe pitAnI kRtinA prAMte virahAMka mUkavAnI paddhatinuM anusaraNa karyuM che. ane tenuM dAna karanArA jJAnadAtA paNa kevA hevA joIe? te mATe ahIM kahyuM ke-je zravaNAdi viSayanI vidhithI yukta heya, evAo dvArA AnuM dAna thavuM joIe. zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha, tattvAbhiniveza Adi vidhi yukata yakta guNathI je yukta che, teo dvArA AnuM dAna thavA gya che. jJAnadAtA jeNe A graMthanuM zravaNa karyuM che, grahaNa karyuM che, hRdayane viSe dhAraNa karyuM che, vijJAna karyuM che, te saMbaMdhI jeNe IhA-apeha arthAta tattvaciMtanarUpa UMDo vicAra karyo che, ane Ama karI jeNe tavAbhiniveza karyo che, evA sugya vidhisaMpanna vaktA dvArA, zuzraSAvaMtane-zravaNa karavAnI sAcI utkaTa icchAvALA egya pAtra mumukSune A devAmAM Ave, zravaNa karAvavAmAM Ave, tenuM nAma vidhidAna che bAkI AvA vidhiyukta na hoya arthAt jeNe ukta zravaNAdi na karyA hoya evA vaktA Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (758) gadaSTisamuccaya dvArA je A apAya te te avidhidAna che. kAraNa ke jeNe pite zravaNAdi karyuM nathI, te bIjAne devA bese-zravaNuM karAvavA bese te keTaluM badhuM ajUgatuM che? kevuM behUdu che ? ane Ama je avidhivaMtathI devAmAM Ave te pratyavAyanA-apAyanA saMbhavathI deSa Ave che, ema zrI AcArya bhagavaMte bhAkhe che. mATe jeTalI suyogya zrotAnI jarUra che, teTalI ja balake tethI vadhAre suyogya vaktAnI-bhAvitAtmA vyAkhyAtAnI jarUra che. je yogamArgane jANa, sujANa, jJAnI, anubhavI, gItArtha vaktA hoya, te ja upadeza devAnA adhikArI hAI sadupadeza zake. paNa yogamArgathI ajANa, ajJAnI, bInaanubhavI, agItA gItArtha jJAnI vaktA hoya, te kadI paNa upadezadAnano adhikArI hoI zake ja nahiM, ane te anadhikArI je vyAkhyAnapITha para caDhI vaktAbAjI kare, manAvA-pUjAvA mATe potAnuM janamanaraMjana vAcApaNuM dAkhave, to te kevaLa avidhie vartAte heI, jJAnInA mArgane droha ja kare che. mATe zravaNAdi vidhi saMpanna, yogamArganA anubhavI, bhAvagI, evA gItArtha jJAnI puruSa ja A yogamArganA upadezadAtA hovA yogya che. evA sadupadeSTA thakI ja AnuM sadupadeza dAna zebhe che, ane tevA mahAtmA sadupadeSTAthI ja mArga pravarte che. "zrAddha: zrotA sudhImAM yugevAtAM vIrA tA tvacchAsanasya sAmrAjyamekachatraM kalAvapi // -zrI hemacaMdrAcAryajIkRta vItarAgastava. "sadupadeSTAnI bahu jarUra che. sadupadeSTAnI bahu jarUra che." -zrImad rAjacaMdrajI ane tevA sadupadeNA yathArtha vaktA sapuruSo thakI devAtA A jJAnadAnanuM prayojana paNa atyaMtapaNe zreyavizvanI prazAMti arthe hoya che, puNyAntarAyanA viddhanI prazAMti arthe hoya che, kAraNa ke AvA jJAnadAnarUpa parama satkAryathI potAnA zreyavidma zreyasUmAM-AtmakalyANamAM je viM che, tenI prazAMti hoya che, atyaMta prazAMti arthe zAMti hoya che. arthAt puNyAnubaMdhI puNyamAM je aMtarAya che tenI prazAMti-atyaMta zAMti hoya che. eTale AvA sazAstranA dAnathI pitAnA zreyaprAptinA aMtarAye tUTe che, ne tethI pitAne zreyasUnIparama kRtanI mokSarUpa sataphaLanI prApti hoya che. Ama A parama satzAstra pote prabhAvanA aiviSyanI prazAMti karanAra hovAthI, tenuM dAna paNa sva-parane che viddhanI prazAMti karanAra che. eTalA mATe AtmakalyANanI niSkAma bhAvanAthI Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zreyavighaprazAMti athe satatadAna : kaLaza kAvya (759) zrevinanI prazAMtine arthe sadupadeSTA sapuruSoe A satuzAstranuM jJAnadAna karI parama sadbhutanI prabhAvanA karavA gya che. tathAtu! leka pUraje nija nija IcchA, yogabhAva guNarayaNejI; zrI nayavijaya vibudha payasevaka, vAcaka yazane vayaNe che."--I. . sakjhA. 88 - upasaMhAra kaLaza kAvya - vasaMtatilakA sAgarUpa bahu zAstra samudra maMthya, A gadaSTimaya ga sugraMtha gu; dugdhAbdhimAMtha vibudhe amRta vaLyuM, gAmRta zrI haribhadra budhe vAvyuM. 167 che sAra te kSarataNe navanIta mAtra, A tema gabhRtasAra ja gazAsa; saMkSepamAM kayuM samuddhata A sUrIke, AtmArtha artha paramArthaparA munI. 168 saMkSepa teya paripUrNa ja mArga vyakti, evI apUrva ahiM zreSTha samAsazakti, che sidhu bindumahiM binduya sidhumAMhi, che vRkSa bIjamahi ne bIja vRkSamAMhi. 169 pratyeka sUtra gabharAzaya eha sthAne, bindumahIM ulasiye kRtasibdha jANe! digadarzanArtha kaMI teha taNA ulAse, lAMbuM vivecana karyuM bhagavAnadAse. 170 jogIdra jeha jaga jAgatI jyota jevA, vAamRte amRta zrI haribhadra devA; vANI taNe tasa aho ! kuNu tAga pAme ? AMbe zuM ka5TTama vAmana svarga dhAme? 171 je kulago vaLa pravRttacakra yegI, teneya eha upakAraka upayogI; AtmAthI jagajana eha mumukSu mAtra, A yegazAstra adhikAra kahyA supAtra. 172 te kulagI jana yogikule ja jamyA, ne gidharma anuyAyi yathArtha anyA; adveSa deva guru dvija zuM premavaMtA, vinIta dayALuya jitendriya bedhavaMtA. 173 saMskAra janma lahIM yegI pitAdidvArA, je kuladIpa kulane ajavALanArA; te kulaputra kulagI suzIla epe, maryAda kulavadhuM zuM kulanI na lepe. 174 tazazreSAdi guNa aSTa suspaSTa varte, IcchA pravRtti yama Adi dvaya prava; ne sthira siddhi yamanA atize ja kAmI, te jANa jogIjana pravRttacaka nAmI. 175 karnAdi kAraka kucakra parArtha varyuM, te AtmasAdhaka sucakra have pravatyuM; AtmArtha Atma thakI AtmakriyA ja AtmA, AtmAthI AtmamahiM A karate mahAtmA. 176 AtmasvabhAva na vibhAvathI te haNe che, AtmA zivAya parabhAva sva nA bhaNe che; AtmAtivikti para dravya na te hare che, nA bhegave na ja mamatva mati kare che. 177 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (760) gadaSTisamu.caya evuM varUpanuM ahiMsaka gacaka, sAthe susAdhu nita yoga pravRttacaka; je cAlatuM hatuM ja kAraka cakra vakra, tene calAvyuM trAju mokSapathe avakra. 178 ne Adya ga ja avaMcaka vega yoge, tethI bIjA draya avaMcaka ga ge; A gae ja zubha yoga taNa prayoga, che pAtra atra adhikAra suga yoge. 176 je saMtanuM svarUpa oLakhI saMta seve, te saMta saMtaphala saMta kRpAthI leve; AvA avaMcaka viga taNA suyoge, A gionuM ahiyegyapaNuM ja ge. 180 A kulaga tyama pravRttacakaneya, A graMthathI kaMI vaLI upakAra hoya; sata pakSapAta pramukha zravaNe dharIne, saphlega bIja taNa puSTivaDe karIne. 181 sata pakSapAta tyama bhAvanI kriyAnuM, khadyota bhAnu sama aMtara spaSTa mAnuM; khadyota teja ati alpa ane vinAzI, A viparIta ravinuM-budha lyo vimAsI ! 182 evAM rahasya suprakAzaka graMtha e, A te ayogya janane na ja yogya deve; bhArI anarthakara leza ahiM avajJA, tethI vadyA zrI haribhadra dharI karuNA. 183 devo ja yogya janane para prema bhAve, jethI jage parama zrata prabhAva thAve; ne zreya viM virahe,-haribhadra bhAkhe, tene anuvAda kahyuM bhagavAnadAse. 184 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasU numanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonandanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuzcayazAstre upasaMhAraH // | | Iti maharSi zrI haribhadrAcArye viracelA ane zrI manasukhabhAI kiratacaMdranA putra Do, bhagavAnadAse svaracita sumanaMdanI bahataTIkA nAmaka vivecanathI savistara vivecelA zrI yogadaSTisamuccaya zAstramAM upasaMhAra che Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (761) pariziSTa icchAyoga, zAstrayoga ane sAmavegane sAra mokSamArge gamana karate kharekhara mumukSu nirdabha AtmAthI puruSa anukrame IcchAyAga, zAsaga ane sAmarthyoga e traNa bhUmikAone spazIne mokSa pAme che ene sArasamuccaya samajavA mATe sthUla rUpaka-ghaTanA karIe. A saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM bhUle paDela jIvarUpa musAphara prathama te temAMthI chUTavAnI tIvra IcchA rAkhe che, mekSa meLavavA Icche che, eTale tUTato dUte te tene mArga jANakAra sadgurune pUche che, tenI pAsethI te jANIne sahe che. Ama te kRtArtha ne jJAnI bane che ne zraddhApUrvaka te uddiSTa mArge cAlavA prayAsa kare che, chatAM tene kvacit pramAda thaI Ave che. Ama A IcchAyAgI mokSamArge AgaLa vadhatuM jAya che. A musApharI daramyAna zAyArUpa bhomIo (guide) sadA tenI sAthe che, eTale tenI AjJA pramANe cAlatAM tene zAstranuM saMpUrNa avikala jJAna prApta thAya che, ane tenI sahAyathI mArga dekhate dekhate te zraddhApUrvaka, potAnI zakti pramANe, apramAdIpaNe AgaLa pragati karate jAya che. Ama te bhayAnaka aTavI vaTAvI jaIne suMdara rAjamArga para-dherI rastA para AvI jAya che. eTale AgaLane mikSasthAna bhaNIne raste cokakhe ceka dIvA jevo dekhAya che. eTale zAsarUpa semiAnI have TheTha vaLAvavA AvavAnI jarUra nahiM hovAthI tene cheDIne, paNa tenI mAtra digadarzanArUpa sAmAnya sUcanAne anusarIne te samartha yegI AtmasAmathI yegamAge tIvra saMvegathI-atyaMta vegathI jhapATAbaMdha deDyo jAya cheprAtija jJAnathIpratibhAsaMpanna anubhavajJAna dRSTithI AgaLa AgaLane mAga ceka dIvA je dekhate te kSApathamika dharmone-kSayopazama bhAvene phagAvI daI, dharmasaMnyAsa karate karate, apUrva AtmasAmarthyathI paka zreNI para caDhI, 8-9-10-12 guNaThANa jhapATAbaMdha vaTAvI 13mA guNaThANe pahoMce che, kevalajJAna pAmI sarvadravya-paryAya pratyakSa dekhe che. tyAM te melanagara sAkSAta dekhAya che. te jANe tenA parAmAM AvI pahoMcyo che! tyAM pachI te thoDo vakhata (AyuSya pramANe) visAme khAya che ne potAne thayelA jJAnane lAbha bIjAne-jagane ApI parama paropakAra kare che. pachI AyuSyanI mudata pUrI thavA AvyuM, te mana-vacana-kAyAnA yegone nirodha karI-tyAga karI, yegasaMnyAsa karI meru jevI niSkapa zailezI avasthArUpa bhavya daravAjAmAMthI sAkSAta mokSanagaramAM praveza kare che, ane siddha puruSa banI sAdi ane te kALa anaMta samAdhisukhamAM zAzvata sthiti kare che. ATha yogadaSTinA sAmAnya kathanane sArA mitrA, tArA, balA, dIpa, sthirA, kAMtA, prabhA, parA-e uttarottara vadhatI AtmadazAvALI ATha gadaSTi che. temAM uttarottara vadhatA jate bedhaprakAza, tRNaanikaNu, Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (762 ) ATha yogadaSTino sAmAnya sAra gomayaagnikaNa, kASThaagnikaNa, dIpaka, ratna, tArA, sUrya ane caMdranA prakAza sAthe,-anukrame sarakhAvI zakAya che. A ATha daSTimAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e yoganA ATha aMganI anukrame ekeka ema prApti hoya che kheda, udvega, lepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, run ane AsaMga e ATha prakAranA citta-Azaya deSane tyAga thatAM anukrame A ATha dRSTi sAMpaDe che, ane adveSa, jijJAsA, zuzraSA, zravaNa, bedha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha guNamAMthI ekeka anukrame A ATha daSTimAM AvirbhAva pAme che-pragaTe che. (spaSTa samajavA mATe juo A sAthe joDeluM kepTaka.) atre "daSTi' zabdano artha sazAsazraddhAthI yukta, sadAgamanI AjJAne anukUla evo bedha che; ane tenA phaLarUpe asatupravRttipada aTake che, ne satapravRttipada pragaTe che. A ATha yogadaSTimAM mitrA Adi pahelI cAra sudhI mithyAtva hoya che, pAMcamI sthirA daSTithI samyaktvano prAraMbha thAya che. mitro Adi cAramAM mithyAtva hovA chatAM tene saddaSTimAM gaNI, tenuM kAraNa e che ke te samyaphavanA kAraNarUpa thAya che. jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDI-rasa-kAvo vagere avasthAo Avazyaka che, tema zuddha AtmAnI niSpattimAM- siddhimAM mitrA vagere avasthAo-AtmadazAe avazya upayogI hoya che. mitrA Adi daSTi zeraDI jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAdhuryanI-mIThAzanI niSpatti thAya che. A ATha dRSTimAM mitro Adi pahelI cAra daSTi pratipAtI pAchI paDanArI ke. apratikAtI-pAchI na paDanArI hoya, ema vikalparUpa bhajanA che, paNa chellI cAra sthirA * Adi daSTi te apratipAtI ja hoya-AvyA pachI pAchI paDe ja nahi, ane tethI temAM narakAdi apAya (hAni-bAdhA) paNa hAya nahiM. ane AvI apratipAtI-pAchI nahiM paDatI dRSTi sAMpaDyA pachI, muktinagara pratyenuM prayANa-gamana akhaMDa abhaMga paNe cAlyA kare. vaccamAM kadAca karmane bhega bAkI hoya te uttama deva-manuSyanA alpa bhava karavArUpa rAtavAso kare paDe te bhale, paNa chevaTe te muktipure pahoMce ja, "svarUpa svadeze" jAya ja. keka yogadaSTi | mAMga | doSatyAga | guNaprApti badhaupamA | vizeSatA 1 mitrA adveSa tRNuagnikaNa mithyAta 2. tArA niyama jijJAsA gomaya anikaNa 3. balA Asana zuzraSA kAiagnikaNa 4. dIprA prANAyAma utthAna zravaNa dIpaprabhA 5. sthira pratyAhAra bhrAMti badhA ratnaprabhA samakata 6. kAMtA dhAraNuM anyamudda bhImasA tArAprabhA 7. prabhA dhyAna m (rAga) | pratipatti sUryaprabhA 8, parA samAdhi asaMga | pravRtti caMdraprabhA ema. s Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAba, tASTi, bahAdaSTine sAra (763) 1. mitrAdaSTine sAra A pahelI mitrA" yogadaSTimAM darzana-badhaprakAza tRNaagnikaNanA prakAza je maMda heya che, yeganuM prathama aMga-cama prApta thAya che, kheda nAmanA prathama Azaya doSane tyAga hoya che, ane aSa nAmano prathama guNa pragaTe che. - ahIM sthiti karatA yogI puruSa uttama yogabIjenuM grahaNa kare che, je gabIja mekSa-phaLanuM avadhya-amogha kAraNe thaI paDe che. mukhya cegabIja A che-(1) vItarAga paramAtmAnI zuddha bhakti, (2) bhAvayogI evA bhAvAcAryarUpa AtmArAmI sadgurunI sevA-bhakti, (3) sahaja bhavavairAgya, (4) dravya abhigrahanuM pAlana, (5) lekhanAdi vaDe sazAstranI bhakti, (6) gabIja kathAnA zravaNa pratye sthira AzayavALI mAnyatA, (7) ane tene zuddha upAdeya bhAva. A uttama gabIjanuM grahaNa ghaNA bhAvamalane kSaya thaye chelA pulAvartAmAM tathAbhavyatAnA paripAkathI prAye manuSyone hoya che. A chelA pudgalAvartAmAM vattatA jIvanA mukhya lakSaNa A che-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAnuM pratye adveSa, (3) sarva koInI abhedabhAve yathocita sevA. AvA lakSaNavALA bhadramUtti mahAtmA jIvane saguru sapuruSane yegathakI gAvaMcaka, kriyAvaMcaka ne phalAvaMcaka prApta thAya che. A avaMcakatrayane bANanI lakSyakriyAnI upamA sAMgopAMga barAbara ghaTe che. A badhuMya jyAM prApta thAya che, evI A mitrAdaSTimAM "guNasthAna' zabdanA kharekharA artha pramANe, mukhya evuM paheluM guNasthAnaka varte che. 2. tArAdaSTine sAra bIjI tArAdaSTimAM darzana-bodhaprakAza chANanA agnikaNa samAna hoya che yoganuM bIju aMga niyama udvega nAmanA bIjA cittadoSane tyAga ane jijJAsA nAmane bIje guNa hoya che. atre zauca, saMteSa, tapa, svAdhyAya ane IzvaraprANidhAna e paMca prakArane niyama hoya che, tenuM savistara varNana ahIM karyuM che. te uparAMta atre A guNasamUha paNa hoya che--(1) vegakathAo pratye parama prema. (2) zuddha saga sAdhanArA yegIo pratye bahumAna, teone yathAzakti upacAra. tethI hiteAdaya, kSudraupadravahAni ane ziSTasammatatA. (3) bhavabhaya palAyana. (4) ucita AcaraNa, anucita anAcaraNa, (5) adhika guNavaMta pratye jijJAsA. (6) nija guNahInatAthI pitA pratye beda-vyAsa. (7) bhAvavairAgya-saMsArathI chUTavAnI kAmanA. (8) sapuruSonI citra pravRttithI Azcarya. (9) "ziSTa kahe te pramANe evI bhAvanA, svachaMda tyAga. 3. balAdaSTine sAra A trIjI belAraSTimAM darzana daDha-kAmAM agnikaNa samAna hoya che, ane veganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che, asat tRSNAnA abhAvathI sarvatra sukhAsana ja hoya che, avairApUrvaka sarvatra gamana heAya che, ane apAyaparihArathI sarva kRtya praNidhAnayukta hoya che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTinA sAra ( 764 ) zruSA nAmane trIjo guNa ahI' prApta thAya che. A zuzruSA yuvAna sukhI puruSanI divya gAna zravaNecchA jevI tIvra hAya che. A zuzruSA khAdhajalapravAhanI saravANI jevI che; e vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM kUvA khAdavA jevu'-phegaTa che. kadAca zravaNu na thAya tepaNu A zuSAnA prabhAve zubhabhAvathI ka*kSayarUpa phala thAya che,--je uttama beAdhanuM kAraNa thAya che. temaja kSepa nAmanA trIjA cittadeSanA ahI tyAga hAya che eTale ceAgaDha badhI akSepa hAya che, ane te yAgaupAyanu kauzala heAya che. atre cegI dharmanA upakaraNurUpa sAdhanamAM mUrcchanA dharAvI sAdhaneAne madhanA banAvatA nathI, paNa sadA pApathI bhAgatA rahI mahAyavata avighnane pAme che. 4. dIprATinA sAra ceAthI dIprA dRSTimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna dhaprakAza hAya che, ceAganuM cethu' a'ga prANAyAma (bhAvaprANAyAma) prApta thAya che, utthAna nAmanA cethA cittadoSanenA nAza tathA tattva zravaNa nAmanA ceAthA guNanI prApti haiAya che. chatAM atre haju sUkSma bedha hAtA nathI. tenuM kAraNu atre zuddha AtmasaMvedanarUpavedyasa`vedyapadanA abhAva ane ethI viparIta avaidyasa'vedyapadyanu hevApaNu' e che. bhavAbhinaMdI jenu pAtra che evu A avevasa'vedyapada adhapaNArUpa hoI dutimAM pADanArUM che, ane te satsaMga-Agama yuga vaDe dharadhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM jItAvA cAgya che, anya samaye jItAvuM azakaya che ane A avedhasavedya padma jItAtAM manuSyanA viSama kutarka graha Ape|Apa niyamathI TaLe che. je cittaneA aneka prakAre bhAvazatru che evA A duSTa kutarkamAM mumukSue Agraha karavA yukta nathI; paNa zrutamAM, zIzamAM, samAdhimAM ane suvizuddha paropakAramAM te karavA yukta che; kAraNa ke vicAravaMta jIvAne prayAsa te atIndriya athanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka tarkane geAcara hAtA nathI. sa`jJatattva atIndriya che, te a Mge sAmAnyapaNe vicAratAM jaNAya che ke-- tattvathI ghaNA sarvajJA bhinna matavALA nathI, tethI tene be mAnave te tenA atibhaktone meAhu che. kAraNa ke sarvajJa nAmanA je kai pAramArthika ja che, te vyaktibhe chatAM tantrathI satra eka ja che. tethI te sarvajJane je sAmAnyathI mAnya kare che, te sarva buddhimAne mana samAna che,--eka rAjAnA Azrita bahu sevakeAnI jema eTale Ama upAsya evA sarvajJatattvane jo abheda che, teA tenA upAsaka sarva sarvajJavAdImAM paNa bhe+ nathI. citra ane acitra ema be prakAranI bhakti cegazAsromAM varNavavAmAM AvI che, te parathI paNa A sarvajJanI ekatAne puSTi maLe che. temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaddhi-Azaya pramANe bhinna bhinna phaLa hoya che; Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi dhanA bheda pramANe ane A Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTine sAra (765) aneka prakAranA bhedavALuM hoya che, kAraNa ke be traNa prakArane hoya che : (1) buddhi, (2) jJAna (3) asaMmoha. te baMdha thakI sarva karmomAM bheda paDe che. temAM ikriyAthane Azraya kare te buddhi, AgamapUrvaka hoya te jJAna, ane sadanuSThAnayukta je jJAna te asaMmeha, buddhikriyAnuM phaLa saMsAra, jJAnakriyAnuM phaLa paraMparAe mekSa ane asaMmita kriyAnuM phaLa zIvra mokSa che. A asaha karma bhavAtIta arthagAmI mumukSuone ja hoya che, ane bhavabhegavirakta A kharekharA mumukSuone mArga eka ja zamaparAyaNa e che, ane avasthAbhedane bheda chatAM te sAgara paranA tIramArganI jema eka ja che. kAraNa ke te saMsArAtIta para tatva "nivaNa" nAmanuM che, te sadAziva parabrahma siddhAtmA Adi zabdabhede oLakhAtuM chatAM tatvathI niyamathI eka ja che. eTale A nirvANutava asaMmehathI tatvathI jANe prekSAvaMtane tenI bhaktinI bAbatamAM vivAda ghaTatuM ja nathI. ane A nivaNatatva niyamathI ja sarvajJapUrvaka sthita che, eTale te sarvajJa bheda kema hoya ane te na hoya te tenA bhaktone bheda paNa kema hoya? te pachI sarvAnI dezanA bheda kema che? tenuM samAdhAna-(1) ziSyanA anugrahArthe te citra-nAnA prakAranI che. (2) athavA eonI dezanA eka chatAM zretAbhede teonA acinta puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che. (3) athavA te te deza-kAlAdi apekSAe citra dezanA traSio thakI ja pravarte che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI sarvajJa ja che. eTalA mATe te sarvajJa abhiprAya jANyA vinA tene pratikSepa-virodha kare yukta nathI. eTale AvA sarvajJa jevA atIndriya viSayamAM aMdha jevA chadmasthAe zuSka taka-grahathI vAdavivAda kare yukta nathI. mumukSune te taravathI sarvatra graha ayukta che, te pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM ? mATe mumukSue te A mahatu puruSonA mArgane samyaphapaNe anusaravuM yogya che: (1) sukSma parapIDana paNa varjavuM, (2) popakAramAM sadeva yatna karavo. (3) gurudeva dvijayati Adine yathAyogyapaNe pUjavA, (4) pApI jI pratye paNa dayAparAyaNa thavuM. tAtparya ke je AgrahanuM viSa vamaze, te ja samyaktva amRtane pAmaze. 5. sthirAdaSTine sAra A pAMcamI sthira daSTimAM (1) darzana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evuM hoya che, (2) pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM gAMga prApta thAya che. (3) bhrAMti nAmane pAMcamA cittadoSa TaLe che, ane (4) suma bela nAmane pAMca guNa sAMpaDe che. eTale graMthibheda thakI zuddhAtmAnubhUtirUpa vevasaMvedyapadanI prAptithI maha-tamas dUra thaI bhedajJAnanuM prabhAta khule che, sva-para vastune viveka upaje che, samasta bhavaceSTA bAlakanI ligrakrIDA jevI, mRgajala ne svapnAdi jevI asAra ne asthira lAge che, sava bAhya bhAve mRgajala ne svapnAdi samAna bhAse che, abAhya evI kevala eka Atmati ja pramANa gaNI bAkI bIje badhe upaptava jANe che. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (766) kAntAdaSTi, prabhASTine sAra ema vivekasaMpanna gI sadAya pratyAhAra karI viSayomAMthI indriyone pAchI kheMce che, pApakhArUpa bhegamAM Asakti dharatA nathI, dharmathI sAMpaDatA bhegane paNa aniSTa mAne che, ane viSayaviSane dUrathI tyajI AtmasvarUpa amRtane bhaje che. aSTa mahAsiddhi, navanidhi ane sarva vibhUtio A gInI dAsI thaI phare che, svayaM AvIne yogIne vare che, paNa A samyagdaSTi yogI te sAme dRSTi paNa karatA nathI. jyAM AtmAnI anaMta trAddhi pragaTI che. tyAM labdhi siddhi zI visAtamAM che? ema jANatA samyagadaSTi jJAnI yogI tatvathI dharmamAM ja yatna karI AtmadharmamAM sthiratA dhare che. 6. kAMtAdRSTine sAra chaThThI kAMtA dRSTimAM darzana tArA prabhA samAna hoya che; dhAraNa nAmanA chaThThA gAMganI prApti, anyamud nAmanA chaThThA cittadoSano tyAga, ane mImAMsA nAmanA chaThThA guNanI prApti hoya che. myAnathI talavAranI jema dehAdithI AtmAne jeNe bhinna jANe che, e A AtmajJAtI samyagadaSTi yogI AtmasvarUpamAM dhIra dhAraNa dhArI parabhAva-vibhAvamAM kadI moha dharAvatA nathI, AtmasvabhAvamAM vartanArUpa dharmamAM vartanathakI samyapha AcArazuddhi pAme che. dharmamAM ekAgramana A dharmamUrtAi mahAtmAnuM mana, pativratA strInI jema, sadAya kRtadharmamAM lIna rahe che, ane kAyA ja bIjA kAmamAM hoya che Ama mRtadharma jenA cittane nitya AkSepe che-AkaSI rAkhe che evA A jJAnAkSepakavaMtane bhege paNa vahetu thatA nathI ! mohamayI mAyA madhye paNa ahasvarUpI te duSkarakArI, jalamAM kamalanI jema, kadI paNa lepAtA nathI! mAyAjala samA bhogane je ahIM tenA svarUpathI dekhe che, te bhegavatAM paNa asaMga rahI parama pada pratye jAya ja che; paNa bhegane je tattvarUpa-sAcesAcA mAne che, te bhagatattva puruSa te bhavasamudra taratuM nathI. huM eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che evI mImAMsArUpa puSTa tattvasudhAnA rasapAnathI je nitya puSTa che, e A daSTimAM sthita bhegI uttarottara AtmadazAnI pragatirUpa hitaudaya sadAya pAme che. 7. prabhASTino sAra sAtamI prabhASTino badhaprakAza sUrya samAna hoya che atre sAtamuM gAMgadhyAna prApta thAya che, "rega' nAmane sAtamA cittadoSa TaLe che ne tava pratipatti nAmano sAtamo guNa pragaTe che. sva5ra vastunA bhedajJAnathI janmeluM evuM prazamarasathI sAra sAcuM dhyAnasukha atre anubhavI yogI cAkhe che; kAraNa ke nirmala bodha karIne AtmAnuM zukala dhyAna A mahAtmA jJAnIne ahoniza varte che; eTale paravaza te saghaLuM duHkha ne nijavaza te saghaLuM sukha hoI, A yogI Atmavaza evuM sAcuM AtmadhyAna sukha anubhave che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdadine sAra (767) jyAM parapariNatine kAMI saMga heta nathI, parasamayanI jemAM svapna paNa chAMyA paDatI nathI, samaya mAtra paNa jemAM vibhAvavRtti hotI nathI, ane zuddha AtmArUpa svasamayamAM ja sthiti hoya che, evI sata asaMga pravRtti jyAM vatte che, evuM "asaMgAnuSThAna' saMjJAthI oLakhAtuM satpavRttipada atra prApta hoya che. mahApathanA prayANurUpa heI nityapada pamADanAruM A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavatma, dhruvabhAga-ema aneka nAme yogIothI gavAya che. Ane atra sthita yogI zIdhra sAdhe che, tethI A pada pamADanArI A dRSTi ja gavidone ISTa che. 8. 5rAdaSTine sAra jyAM be prakAza caMdra samAna hoya che, evI AThamI parA draSTimAM AThamuM yogAMga samAdhi prApta thAya che, AThame AsaMga nAmane cittadoSa naSTa thAya che, ane AThamo pravRtti guNa pragaTe che. eTale samAdhiniSTha evI A parA dRSTimAM jyAM sarva parabhAva-vibhAva samAI jAya che, AtmA sadA zuddha svabhAvamAM samAya che, mana AtmAmAM sadAya vilIna thAya che, evI parama sukhadAyI AtmasamAdhi pragaTe che; sarva pradezamAM caMdanagaMdhanyAye AtmasvabhAve pUrNa pravRttivALI sahAtmasvarUpa AtmapravRtti thAya che. A parama yogArUDha puruSa sarva AcArathI para e nirAcAra padavALo hoya che, eTale ArUDhane ArohaNanA abhAvanI jema ene kaI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI. ratnanA niyogathI-vyApArathI ahIM lekamAM ratnAvaNika jema kRtakRtya thAya che, tema dharmasaMnyAsanA viniyogathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. arthAt sarva kSAyopathamika dhane saMnyAsa-tyAga karavArUpa dharmasaMnyAsa yogane pAmele A yogIzvara apUrvakaraNe kSapakazreNI para ArahI nityeAdayI ne nirAvaraNa evI kevalazrI vare che. eTale AkAzamAM caMdra jema bhAvazuddha prakRtithI sthita ja che, kAMI sthApita karavAno nathI, tema AmacaMdra je zuddha svabhAva sthita che, tenuM meghapaTala jevuM jJAna AvaraNa Ama dharma saMnyAsarUpa vAyunA sapATAthI vikherAI jatAM, te zrImAn gIzvara parama kevalajJAna pAmI jJAnakevalI' kahAya che. Ama jenA sarva doSa sarvathA kSINa varte che, ane je sarva labdhiphalanA bhegavanArA che, evA A kharekharA zrImad sarvajJa mahAmuni parama parArtha-paropakAra karIne pachI yoganA aMtane pAme che; arthAt zailezI avasthAmAM parama evA "ayoga yogane pAmIne A bhagavAna sahajAnmasvarUpa svAmI bhavavyAdhine kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. mukta tattva mImAMsAne sAra vyAdhimukta puruSa je ahIM lekamAM hoya che, te A bhava-vyAdhimukta mukta AtmA hoya che. te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI ane pUrve vyAdhivALo heta ema paNa nathI. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che, janma-mRtyu Adi tenA Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (768 ) mukta tava mImAMsAne sAra-upasaMhArano sAra vikAra che, te vicitra prakArano moha upajAve che ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. karma janya A bhavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janmamaraNAdi deSa TaLavAthI tene adeSapaNAnI saMgati-ghaTamAnapaNuM thAya che. eTale AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAmasvarUpa e ja mokSabhAva-muktabhAva che. rogI, ke tene abhAva, ke tenAthI bIje te rogamukta karI sannItithI ghaTata nathI; tema janmaregI, tene abhAva, ke tenAthI bIje te mukta te paNa mukhyapaNe mukhya ghaTatuM nathI. paNa je puruSane vyAdhi kSINa thaI gayo che, te jema lekamAM vyAdhimukta sthita che; tema je AtmAne janmavyAdhi kSINa thayo che, te janmarogI te janmarogathI mukta zAstramAM kahyo che. roganA abhAvathI kAMI rogIno abhAva thaI jato nathI, paNa te te rogamukta nIrogIne ja svastha bhAva che; tema janmoganA abhAvathI kAMI AtmAne abhAva thaI jato nathI, paNa te te naragI AtmasvarUpa svastha AtmAne svabhAvabhAva AvirbhAva che, ane te ja mukta bhAva che. upasaMhArane sAra mahA yogazAstra-samudranuM maMthana karI ArSadRSTA maharSi zrI haribhadrasUrie yogadRSTi samuccaya graMtharUpa gAmRta levyuM che; bindumAM jANe kRtasidhu ulla heya ema tenuM pratyeka sUtra gaMbhIra AzayabharyuM che, tenA digadarzanArthe A bhagavAnadAse ullAsathI te graMtha para lAMbuM vivecana karyuM che, ane temAM paNa viziSTa bhAva ullAsathI te graMthanuM ane vivecananuM sArabhUta tAtparya darzAvatA A kaLazakAvyanI navaracanA svayaM karI che. je kulagI ane pravRttacakagI-AtmAthI mumukSu jogIjanamAtra che, teone A yogazAstra upakArI thaI paDaze. A kulagI ane pravRttacakra yegInuM lakSaNa atra spaSTa varNavyuM che. je saMtanuM svarUpa oLakhI saMtane seve che, te saMta saMtakRpAthI saMta phala pAme che,-AvA megAvaMcaka, kiyAvaMcaka ne phalAvaMcaka e traNa avaMcaka yuganA vege o yegIonuM ja ahIM yugamAM gyapaNuM-yogya pAtrapaNuM che, ane e ja A graMthanA yogya adhikArI che. zuddha bhAva ane bhAvazUnya kriyAnuM aMtara bhAnu-khadyota jevuM che, ItyAdi rahasya je prakAze che, e A graMtha agya janane deve egya nathI, paNa gya janane te parama premabhAve deva ja che, ke jethI jagatamAM paramakRta prabhAva thAya ane zreyavinane viraha thAya.