Book Title: Jain Yug 1926 Ank 03 04
Author(s): Mohanlal Dalichand Desai
Publisher: Jain Shwetambar Conference
Catalog link: https://jainqq.org/explore/536264/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina yuga [zrITa jena vekenpharansanuM mAsika-patra ] pustaka 2 kArtika, mAgazara aMka 3-4 1983 mAnada taMtrI mehanalAla dalIcaMda desAI bI. e. elaela, bI. vakIla hAike, muMbaI [ jaina itihAsa-sAhitya khAsa aMka], Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya. taMtrInI noMdha 1 jaina itihAsa-sAhitya khAsa aMka 2 jenA ane temanuM sAhitya' 3 'jaina gUrjara kavio bhAga 19 vijayarAja sUrI premavijaya upAdhyAya ukhANAM zrI hemaca'drAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa. viSayAnukrama. pRSTha. 1 rA. me. gi, kApaDIA pATaNa caityaparipATI (muni kalyANuvijaya) hariyAlI ( dharmasamudra. vi. 36 muM za.) prAcIna jaina pariSad madhyakAlIna sAhitya para sAkSara zrI kRSNulAlabhAI e} "" 87 89 103 117 118 eka zRMgArika gIta (kavI DuMgarasI) The Genealogy of the Jagatseths of Murshidabad (P. Nahar) khistuNu kRta caurapa'cAzikAnA anuvAda (kalAdhara) amArA satkAra 125 127 128 139 143 --jainadharma, tattvajJAna, sAhitya, itihAsa, jIvanacaritra ne samAjapragatine lagatA viSayo carcatuM uttama jaina mAsika. --vidvAn muni mahArAjazrI tathA anya lekhakonI kasAyelI kalamathI lakhAyelA gadyapadya lekhA temAM Avaze. --zrImatI jaina zve. kaoNnpharansa (pariSad) saMba dhInA vamAna-kAryavAhInA ahevAla sAthesAthe apAze, viSaya. mArI keTalIka noMdhA 1 zRMgArazAstra. 2 girinAra. 7 dvArakApurI. 4 zrI devacaMdrajI. 5 devacaMdrajI kRta aprakaTa stavanA. 6 zrI AnaMdadhananI ceAvIzI ke bAvIzI. cha adhyAtma-riAlI. medhA kRta tIrthamALA (vi. 15 muM zataka) 15ra vIra-rAsa. chAyA ane TippaNu sahIta pa. lAlacaMdra bha. gAMdhI 157 vi. 15 mA saikAnA keTalAka jaina kavionI kAvya prasAdI tA dareka sutta A patranA grAhaka banI potAnA mitrAne paNa grAhakA anAvaze ane sadhasevAnA pariSanA kAryamAM puSTi Apaze. DAhyAbhAI dhALasAjI- jainayuga 169 raNajitarAma vAvAbhAi mahetA 174 184 195 svIkAra ane samAkSeAcanA. vividha noMdha. 1 pracAra samiAtanuM kArya. 2 zrI jaina zvetAMmbara kAnpharansa pRSTha 144 zrI zatruMjaya pracArakArye samitinuM baMdhAraNa. 3 pracArakArya samitinA sabhyAnA pravAsa. 4 zeTha kIracaMda premacaMda skAlarazIpa prAgjha, 5 upadezake| mAraphate saMsthAnuM pracArakA 6 amane maLelA patrA. zrI jaina zvetAMbara ejyukezana erDa, 200 cAlu varSathI vArSika lavAjama TapAlakha sahita mAtra rU. traNa lakhA-jaina zve0 kaeNnpharansa oNphIsa 20 pAyadhunI muMbai na. 3, A mAsika baheALA pramANamAM phelAvA pAmavAnI khAtrI rAkhe che teA jAherakhabara ApanArAone mATe te upayogI patra che; te tene upara saranAme lakhavA ke maLavA bhalAmaNa che. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina yuga. jaina itihAsa-sAhitya khAsa aMka. 1. vAcana lekhanathI ghaNAM pustako vAMcI javAthI bahu phAyade nathI. keLavaNInA kAryane jeTalI mada teo Ape teTale temane artha che. 2, vyaktitva khIlavavuM eja keLavaNI che. 3. je zikSaNa vyaktitva sacoTapaNe khIlavatuM nathI te niSphaLa che-vadhAre sArA kAma mATe jarUranAM baLa ane zaktine nakAmo vyaya che. 4. jIdagInI sAmAnya caDhatI paDatInI sAme vizvAsathI ubhI rahI zake tenI sAthe potAnA pUrNa baLathI laDI zake ane hAra thAya tyAre potAne hAra ane nAumedIthI AdhyAtmika baLa vaDe alipta rAkhI zake evI jenI zArIrika ane mAnasika zaktio vikaselI che te mANasanI ja keLavaNI kharI keLavaNI che. 5. je je sthitimAM pite AvI paDe che te sthitimAM jIvanane zreSTha upayoga karI zake te ja sArAmAM sArI rIte keLavAyela che. -buddhiprakAza. na. 26pR. 343-344. pustaka 2, virata 2453 vi. saM. 1983 kArtika ane mAgazara taMtrInI dha. 1. jaina itihAsa-sAhitya khAsa aMka mekalI pitAnA samAja ane sAhityanI sevA gata bhAdrapada ane azvina mAsane bhege aMka bajAvaze. Azvina vada amAvAsyAne dine zrImana mahAvIra prabhunuM AvelA lekhamAM zrIyuta metIcaMda gIradharalAla nirvANa thayuM hovAthI te nirvANadIpotsavI khAsa kApaDIyAne lekha zrI hemacaMdrAcAryanA prAkRta vyAkaraNa aMka kADhaye hatA. A be mAsamAM prathama mAsamAM para chellI muMbaInI AThamI gUjarAtI sAhitya jJAnapaMcamI ane dvitIya mAsamAM mauna ekAdazI pariSada mATe taiyAra karelo ne temAM vAcAyo che temAM nAmanA be supa-upayogI parve Ave che ne te lakhANanI zailI manohara hovAthI A nibaMdha sAre nimite A itihAsa-sAhitya khAsa aMka kADhavAmAM zobhe che, vyAkaraNanI aMdaranI talasparzitA, AvaAvyA che. lekhakanI achata bahu hevA chatAM jeTalI syaka UMDuM jJAna te paMDita becaradAsanA "gUjarAtanuM bane teTalI jahemata laI A khAsa aMka kADhavAmAM pradhAna vyAkaraNa' e nAmane nibaMdha teja pariSada Avyo che. have AzA che ke ApaNA udharatA mATe taiyAra karAyelo ne temAM vaMcAyelo, temAM jovAmAM yuvAna lekhake saMskArI lekho-zodhakhoLanA nibaMdha Ave che, A nibaMdha purAtattva'nA chellA aMkamAM Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . jenayuga kArataka-mAgazara 1983 prasiddha thaI gayo che tethI atra punaH prakaTa karyo nathI. joLazAjI parano lekha jainetara vidvAnoe te je motIcaMda bhAIne ukta lekhane ardho bhAga AmAM te paNa nahi haya, tethI te khAsa agatyane dhArI A lekha Akho chapAI gayA pachI "sAhityanA DIsembara aMkamAM tene sthAna ApyuM che. bIjA lekhake nATayaaMkamAM prakaTa thayo che. bIjo lekha "pATaNa - kAra DAhyAbhAI para lekho lakhaze ema ame IcchIzuM. paripATI" para vidvAna muni mahArAja zrI kalyANa bAkInA je prAcIna pariSa6 15 mA zatakanA vijayajIe ati parizrama pUrvaka taiyAra karelo che te kavionI kAvyaprasAdI ane bIjA chUTA chavAyA lekhe pATaNanA ItihAsa para jabare prakAza nAMkhanAra amo taraphathI che tene AMkavAnuM kArya vAMcake hovAthI atra punaH prakaTa karelo che. para mUkIe chIe, samAlocanAne yogya bIjAM sAkSara zrI kRSNalAla mohanalAla jhaverIe madhya- aneka pustake amArI pAse paDayAM che; tenI samAkAlIna sAhityapara lakhatAM je mananIya ane niSpa- lecanA sthAna-samaya ane avakAzanA abhAve AmAM kSapAta uddagAro kADhyA che te atra khAsa upayogI prakaTa thaI zakI nathI to te tenA prakAzaka amane nivaDaze. kSamA Apaze. have pachI yathAyogya karavAmAM Avaze jagatazeThanI vaMzAvaLI' nAmane aMgrejI lekha enI khAtrI ApIe chIe. kalakattAnA jina zrImaMta grejyueTa bAbu puranacaMdajI 2 "jane ane temanuM sAhitya nahAre 1923 ne kalakattAne pAMcamAM hiMdI iti. A nAmane nibaMdha je paMdara prakaraNomAM amArA hAsanA rekarDanA kamizana samakSa raju karela tenI taraphathI lakhAyo che te prakaraNo A pramANe pADavAmAM eka nakala amane paMDita becaradAsa taraphathI maLI te AvyA che. mUke che. kalAIva ane surAjudaulAnA vakhatathI 1 jaina dharmane udaya ane tenuM sthAna, 2 jagatazeTha' prasiddha thayela che temanA saMbaMdhI keTalIka AgamakAla-AraMbhakAla, (vi. saM. pUrve 470 thI hakIkata aMgrejImAM jana bhave. ke. heralDanA aMkamAM vi. saM. 300), 3 vallabhI ane cAvaDAne samaya prakaTa thaI gaI che, paNa vizeSa hakIkata ane Iti-' (vi. saM. 300thIsaM.1000), 4 selaMkIvaMza (vi.saM. hAsa haju temanA saMbaMdhamAM khAsa gujarAtI bhASA- 1001thI 1300), haimayuga-hemacaMdrasUri(saM.1145 mAM taiyAra karI prajA samakSa mUkavAnI jarUra che te thI 1229), 6 apabhraMza sAhitya (vi. 8 thI 12 koI vakhata pUrI pADIzuM. mI sadInuM), 7 solaMkIvaMza--anusaMdhAna (saM. eka jana grejayueTa bilpaNa kavinA saMskRta 1230-1299), 8 vastupAla-tejapAlane samaya kAvya nAme caura paMcAzikA arthAta zazikalA kAvya- (vastu-tejayuga saM. 1275 thI 1300), 9 vAghelA ne samajokI anuvAda karI mokalyo che te parathI vaMza (saM. 1300 thI 1356), 10 gujarAtamAM samajAze ke jemAM paNa zRMgArika kAvyane pIchAna. musalamAna-saM. 1356 thI 1456, 11 semasuMdara nArA che. yuga (saM. 1456 thI 1500), 12 vikrama soLamuM paMDita lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhIno lekha zataka, lAvaNyasamaya yuga (1540 thI 1590), temanI zodhakhoLanA parizramapUrvakanA pariNAma rUpe 10 hIravijayasUrine hairaka yuga (17 me sake), che. temanuM prAkRta ane apabhraMzanuM jJAna ucca prati 14 yazavijayayuga, (18 muM zataka), 15 vikrama che ane temanI pAsethI samAja icchita kArya meLavI 19 muM zataka-upasaMhAra. zake to sAhityapara ghaNuM ajavALuM paDI zake tema gujarAta saMsa taraphathI gujarAtI sAhitya che. teo eka chupAyelA ratna che. (gujarAtanI saMskRtinA zabdadehanuM digdarzana) khaMDasva. raNajitarAma vAvAbhAino saddagata DAhyAbhAI 5 me nAme madhyakAlane sAhitya pravAha 7 bhAgamAM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMtrInI noMdha - 3 vibhakta karyo che temAM bIjA, trIjA ane cothA priya mi. dezAI, bhAgamAM pR. 66 thI te pR. 158 sudhImAM eTale huM tamAre jene ne temanuM sAhitya' (e nibaMdha) kula 93 pRSThamAM uparano amAre A nibaMdha gujarAtI sAhityamAM vAMcI gayo chuM ane temAMnI saMgIna prakaTa thayo che. te dareka bhAganI kiMmata ATha AnA vidvattA ane yathAsthita rekhAdarzana mATe ati Adara utpanna rAkhavAmAM AvI che ane te dhI sAhitya prakAzaka thayo che. gujarAtI sAhityamAM ke jenI mane mAhItI che kaMpanI lImITeDa meDejha sTrITa koTa, muMbaI e sthaLethI evI koI paNa bhASAmAM jaina sAhitya saMbaMdhI AvI vistRta mAhItI Ape evuM kaMI paNa hoya ema huM maLI zakaze. dhArato nathI. te viSaya para tame kaMI bIjI kRtie prakaTa A nibaMdha mATe zrIyuta ena. sI. mahetA si- karI hoya te tenI nakala meLavavA huM khuzI thaIza. viliyana (AI. sI. esa) pratAbagaDha audhathI tA. tArAporavAlAe hamaNAM ja prakaTa karela "bhAratIya citra26 mI okaTobara 1926 nA amArA paranA patramAM kalAne abhyAsa" e para mAruM pustaka tame joyuM che ke nahi te huM nathI jANate. tamArA pustaka (nibaMdha)mAM jaNAve che te khAsa beMdhavA yogya hAi atra ava evo ullekha thayele meM joyela che ke hIravijayanI pratimA tArIe chIe - rAguMjaya para haju vidyamAna che. zuM tene sAre pheTa DEAR MR. DESAI, meLavavAnuM ane tenI racanAne saMvata temaja tenA mApanI kaMI hakIkta meLavavAnuM zakya che? - I have been reading your "jaine ne temanuM ascu' in Gujarati Sahitya with much ad. tamArA hRdayaniSTha, miration for sound scholarship and proper ena, sI. mahetA, perspective. I do not think there is any tA. ka je dhamananda kosaMbIe baiddha dharma para thing in the Gujarati literature or in any lakhelAM pustakonI zilI para jenadharmanA viSayamAM pustako other language that I know of, what gives lakhAya che te ghaNI upayogI vAta che. (ena. sI, ma.) such detailed information about Jain liter. - A nibaMdha amArA sanmitra paMDita lAlacaMda bha0 ature. If you liave published any other works on the subject I should like to gAMdhIne jovA mokalI Ape che ke temAM temaNe gAvAna jAthI mIkalA possess copies of them. I do not know kRpAthI joI jaI yegya sthaLe ahIM tahIM sudhArA whether you have seen my book on "Stu- vadhArA amuka bhAgamAM karyA che ane pachInA pite dies in India Painting' recently published joI janAra che. e ja pramANe bIjA jene sAkSarone - by Taraporevala. I find a mention in your te mATe zrama laI sudhArA vadhArA sUcavavA mATe prema book that the image of Hiravijaya is still parvaka AmaMtraNa karavAmAM Ave che. A samasta "to be seen at Shatrunjaya. Is it possible nibaMdha temAM vizeSa umeravA jevuM haze te umerI to get a good photograph of it and get any information about its date and measur. jana gUrjara kavione bIjo bhAga thoDA mAsamAM ment? bahAra paDanAra che temAM mUkavAmAM AvanAra che. Yours Sincerely, zrIyuta mahetAe pitAne je abhiprAya upara N. C. Mehta, pramANe lakhI mokalavA tasdI lIdhI che temaja bIjI je sUcanAo jane sAhitya mATe karI che te mATe P. C. It will be a very useful thing temane upakAra mAnIe chIe. temane ja if books on Jainism on the style of Dhar kavio' bhAga 1 le mokalI ApavAmAM Avyo che. manand Kosambi's works on Buddhism were to be written. (N.. ) hIravijayasUrinI pratimA mATe phoTo vagere pUruM * AnuM gujarAtI bhASAMtara e che ke:-- ' , pADavA mATe muni mahArAja zrI vidyAvijayate Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga kArataka-mAgazara 1983 vinaMti karI che ane AthI karIe chIe. jana nivedana sahita, temaja cAra jAtanI anukramaNikA sAkSara dharmAnanda kosaMbInA bauddhadharma paranAM pusta- sahita daLa kula ekahajAra pRSThanuM thayuM che. pAkuM kenI ghATI para jaina dharma ane tenA sAhitya saMbaMdhe lUgaDAnuM pUruM che ane kiMmata pAMca rU0 che. posTeja lakhe ane tethI zAsanasevA bajAvavAno lhAvo le jIda. A saMbaMdhInI jAherakhabara gata jainayuganA ema ame icchIzuM. ame jana dharma saMbaMdhI nibaMdha aMkamAM mUkI hatI ane A aMkamAM mUkAI che. zrI phArbasa sabhA taraphathI pAritoSaka yojanA mATe jaina samAja ane kharIdI jaina sAhityanI sevA lakhela te pAritoSikane yogya svIkArAyo che tene karavAmAM sahAyabhUta banaze ema ame AzA sAteka varSa thaI gayAM. have te punaH saMzodhavA mATe rAkhIe chIe. prayatnazIla chIe ane te muMbaInI eka saMsthA hamaNAMja zrI kRSpharansa Aphise keTalAka gUjataraphathI prakaTa karavAnuM vacana paNa apAI gayuM che rAtanA prasiddha sAkSarone A graMtha bheTa mokalAvyA tethI thoDA samayamAM te bahAra paDaye tenuM mUlya samAja che. ane te para vivecanAtmaka vistRta AlecanA yogya rIte AMkaze. lakhI mekalavAnI kRpA karavA mATe amArA taraphathI 3 jaina gUrjara kavio bhAga 1 le. khAsa vijJapti karavAmAM AvI che. A sarva Ale A graMtha pAchaLa ame paMdara varSanI satata canAtmaka lekho maLe A graMthanA bIjA bhAgamAM mahenata lIdhI che ane Akhare tene pahelo bhAga prasiddha karavAno vicAra che ane tema thaye "pravezaka' zrImatI kenpharansa taraphathI bahAra paDela cheA mATe tarIke te lekho apUrva sevA bajAvaze e nirvivAda tenA kAryavAhakane ati dhanyavAda ghaTe che. haju paNa che. hamaNAM ApanuM sAkSara ziromaNi rA.. ba. kezaA graMtha bane teTalo saMpUrNa karavA mATe judA judA valAla harSadarAya dhruva A pahelA bhAganI pahoMca sthaLe rahelA bhaMDAro jevA tapAsavAnI satata svIkAratAM kaeNnpharansanA sthAnika janarala sekreTarIone mahenata amArA taraphathI cAluja che. gata vijayadaza- tA. 25-11-16 nA patrathI jaNAve che kemIe khaMbhAta javA ahIMthI nIkaLI tyAM dazeka | yA kIka "ApazrInA taraphathI jena garjara kavio-prathama A dahADA sthiti karI tyAMnA zrI vijayanemisUrIzvara bhAga e nAmanU pustaka Aje bheTa maLyuM, tenI pahoMca jJAnamaMdiramAM bhaMDAra ane tyAMnI janazALAmAMno AnaMda tathA AbhAra sAthe ApatAM lakhavAnI rajA leka muni mahArAjazrI lAvaNyavijayajIne bhaMDAra ema bemAM chuM ke kaoNnpharansa e pustaka bahAra pADI parama utsAhI nA bhASAnA kAvyagraMtha-rAsa copAI Adi hastagraMtha saMzodhaka mehanalAla dalIcaMda dezAIe aMtaranA umaMgathI lIdhelA parizramanI kadara karI che ane gujarAtI jaina javAnI taka maLI hatI ane keTaluMka navIna sAhitya sAhitya vize mAhItI sarvasulabha karI gUjarAtI sAhimaLI AvyuM hatuM. A mATe tyAMnA zeTha kasturacaMda, tyanA abhyAsane apUrva anukULatA pUrI pADI che. mahAamaracaMda, zeTha nAnajIbhAI amaracaMda, zeTha mULacaMda bhArata, rAmAyaNuM ane purANanA AdhAranuM gujarAtI pAnAcaMda vagerene upakAra mAnIe chIe. A sarva sAhitya cauTe cakale gavAtU hatuM. paraMtu puSTimArgIya, vadhu zodhakhoLane pariNAme jeTalI vizeSa ane navIna satsaMgI ane jaina sAhitya maMdira ane upAzrayamAM ja hakIkata maLaze te AnA bIjA bhAgamAM pUrti tarIke tenI pavitratAnI suvAsa phelAvatuM hatuM. A kAraNathI prasiddha karavAmAM Avaze. itara paMtha ane dharmanI jANabahAra te atyArasudhI rahyuM A pahelA bhAgamAM vikrama 13 mA saikAthI 2 che. A sUcithI te saMbaMdhI ajJAna ghaNe daraje dara thaze. khaMDita mUrtirUpe, ghasAI gayelA sikkA rUpe, truTita 17 mA saikA sudhInA kavio ane tenI kRtionI pAnAM rUpe janAM saMsmaraNe janatAne ane sAhityane nedha karI che, ane 320 pAnAne prastAvanAmAM itihAsa ghaDavAmAM bahu upayogI nIvaDe che, te jaina jUnI gujarAtIne itihAsa" e nAmano nibaMdha : manA nibava gujarAtI sAhityanA bhaMDAra vize zuM kahevuM? pharIne eka e lakhelo prakaTa karavAmAM Avyo che. A ane vAra mekalelI amUlya bheTa mATe AbhAra pradarzita karI Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMtrInI noMdha 5 tathA "jaina gUrjara kavie-dvitIya bhAga" veLAsara mArA mAM mUkIne ane sAhityarasika itihAsa premI madhyastha jevA vRddha manuSyathI lAbha levAya ema pragaTa thavAnI sajajana sAkSaravargamAM amUlya vitaraNanI yojanA karIne vijJApanA karI viramuM chuM. atIva prazaMsApAtra kArya karyuM che ema sahaja udagAra le. AdhIna sevaka, prakaTa thAya che. prakAzaka saMsthAne mhArAM attaranAM abhikezavalAla harSadarAya dhava. " nadana che, te sAthe saMgrAhaka ane saMprayojaka zrIyuta mehanalAla da. dezAInA suprazasta prayatna mATe dhanyavAda Aja pUjya dhruva mahAzaya ame bALakane para uccAryA sivAya rahI zakAtuM nathI. A graMtha saMbaMdhamAM bArA teja tArIkhanA eka kArDathI jaNAve che ke hAre vizeSa abhiprAya graMthanuM aMtara avalena karyA sadA snehI mehanalAlabhAI, pachI AgaLa upara jaNAvIza." Aje, bahu divasathI jenI huM vATa jete hate te jana gUrjara kavio-prathama bhAga mane maLe. tamArI prasiddhalekhaka zrIyuta 'suzIla 18-12-26 nA mahenata athAga che. tame jaina gUjarAtI sAhityanI jevI TUMka patramAM jaNAve che ke - sevA bajAvI che tevI jainetara gUjarAtI sAhityanI sevA banAvanAra keI nathI-zeSapUrti kayAre thaze tene paNa "gurjara jene kavIo vALuM pustaka paNa rA. devacaMdakhyAla Avato nathI. bIjo bhAga have kayAra se bhAI (janapatranA taMtrI) pAsethI mAgI lIdhuM. meM te bahAra paDaze? dhAryuM ke pAMca-pacIsa phoramane graMtha haze. paNa meTuM daLadAra vaeNlyuma nIhALI huM te daMga ja thaI gaye-A tamArI sUci huM AdaMta avakAzamAM vAMcI jaIza. DikzanerI jevaDe graMtha huM kayAre vAMcI zakIza? ApanI paNa avasthAe mArA (52) amala jamAvavA mAMDayo che dhIrajane paNa kharekhara dhanyavAda ghaTe che. sAhitya eka tethI tamArI sUcanAo mArAthI keTale darajaje paLAze te sAdhanA che temAM anaMta vairya keTaluM Avazyaka che te zaka paDatuM che..... tamArA A prakAzana uparathI samajAya che. samAlocanAnI vaDodarAthI paMDita lAlacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI khAtara nahI te paNa mArA pitAnA vinodanI khAtara jaNAve che ke vAMcIza. kAraNake mane pitAne temAMthI ghaNuM navuM jANavAnuM zrImatI jena je. ke. aiphise AvA graMthane prakAza Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina yuga kArataka-mAgazara 1983 vijyarAjari '". [ A sUrinA nivaNa para duhA tathA DhALamAM svAdhyAya tenA ziSya dhanavijaye suratamAM racela ane muni vinItavijaye lakhelI eka lAMbA kAgaLa parathI amane prApta thaI che jemAMthI nIcenI hakIkta maLI Ave che: ] * (gujarAtanA) kaDI nagaranA zAha khImAM temanA vijayamAnasUrine bhalAmaNuM karI ke "jinazAsana pitAnuM nAma hatuM. ne mAtAnuM nAma gamatAde hatuM. dIpAve re, dharo gaccha bhAra' pachI anazana temane janma saM. 1679 nA vaizAkha sudi 3 ne laI saM. 1742 ASADha vadi terasane pAchale dine dine thaya ne nAma kuMvarajI rAkhavAmAM AvyuM. vi. amaravAsa pAmyA. zabane agnisaMskAra "mahisAyarane jayANaMdasUri pAse temaNe ane potAnA pitA baMnee tIra' sugaMdhI dravyathI karyo. khaMbhAtanA saMdhe dhana vairAgya pAmI rAjanagaramAM saM. 1689 AsADha suda puNya karyo. suratane saMghe A khabarathI dAna puNya karyuM, 10 mIne dine dIkSA lIdhI. temanuM nAma kuzalavijaya mAchI vAgharI pAse jALa cheDAvI. A pramANe A rAkhyuM. A dIkSA mahotsava tyAMnA zAha manajIe nirvANa svAdhyAya pUro karI kartA chellI kaDI mUke karyo. zAstravidyA pAmI yoga vahana karI gaNi pada che ke - pAmyA. dezavideza vihAra karyo. saMvata 1703 mAM, zrI vijayarAja surIzvarata, zIla dhanavijaya uvajajhAya; sohImAM zrI vijayANaMdasUrie temane pitAnA paTTadhara karyA. zrI guTha sAharAute Ane utsava karyo sUrita baMdiramAM e karyo, nivaNane sajhAya - ane nAma vijayarAjasUri rAkhyuM, upadeza sAro * tabI, ApatA hatA. navayAtrA zaMkhezvaranI, cAra zatruMjayanI be giranAranI, ne eka mANekasvAminI temaja traNa premavijaya upAdhyAya aMtarikSa pArzvanAthanI yAtrAo karI. 7 biMbanI - Ane be pAnAne nirvANurAsa hastalikhita pratiSThA karI. ne 4 lAkha biMbane juhAryA. apAra mAla paherAvI. ghaNAoe cothA vratanI temanI pAse pratamAM maLI AvyuM che tene sAra e che ke - bAdhA lIdhI, ane aneka tapazcaryA karI. hIravi- vaTapadra (vaDodarA)mAM prAdhvaMza (poravADa jJAtinA) jayasUrino tera mAsane tapa karyo, siddhAcala ArAdhavA "sAha haMsarAjane hAMsalade nAmanI patnI hatI ane AMbelanI olI karI, temanA upadezathI aneka saMgha temane saM, 1666 mAM premajI nAme putra thaze. kADhavAmAM AvyA, jinaprAsAda thayA, zAze dhana 16 varSanuM yauvana prApta thatAM zrI vijayatilakarinA thayuM. nAradapuramAM comAsuM karyuM tyAre dhyAna karatAM ziSya IMdravijaya vAcaka pAsethI dIkSA lIdhI ane zAsanadevatA pratyakSa thayA ne mAna munine ga7ne vAcaka bhAvavijaya pAse zAstrAdhyayana AdaryuM. bhAra ApavAnuM kahetA gayA. saM. 1736 mahA suda caraNakaraNa vega vahI pUrvapApa AlaI upa13 ne dine AcAryapada sirohImAM mAnamunine vAsa-chaTha aThama bahu karyA uparAMta abIla nIvI ApyuM ne temanuM nAma vijayamAnasUri nAma ApyuM. ekAsaNA sikacakratI be oLI, paMca viSayanAM paca "Ane utsava sIhInA zAha dharmadAse karyo. A khANa paMcamI tapa tathA vIsa sthAnakanI elI eka vijayarAja sUrie 12 manine upAdhyAya-vAcakapada A bela bIjo upavAsa ema aDhAI vagere tapazcaryA ApyuM. vijayarAjasUri khaMbhAtamAM AvyA. saMdhe khUba karI zatruMjayanI be, aMtarIkSa pArzvanAtha ane mAna ApyuM. ahIM temanA zarIrane bAdhA thatAM giranAranI eka, ane abuMda (Abu) tathA zaMkhe auSadhanI kArI na lAgI, saMsAra asAra jANe zvaranI pAMca yAtrA karI. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukhANAM vijayANadasarie vAcapada ApyuM. dezavideza eka mAsa khamaNa, 39 chaTha, 13 aThama, 2222 vihAra karyo. vijayarAjasUrine Adeza lahI sura- upavAsa,nava nave bilanI oLA,-1295 abIla, tathI vaTaprada AvyAM. saMvata 1717nA zrAvaNa suda 660 sAmAyika, 1680 ekAsaNA vagere kayI. bIja ravivAre zarIrane vyAdhi thatAM aThama karI aNu zabane mAMDavI karI dhAmadhumathI tathA dAnapUrvaka saNa karyuM sarva jIvane khamAvI cAra zaraNAM laI saM. sukhaDa kesara agara kasturI AdithI agnidAha dIdhuM. 1717 nA zrAvaNa suda 10 rAtre pAchalA pahAre nagarapurAmAM amAri paDaha vagAthe. A rIte A eTale ekAdazIe svargavAsa pAmyA. kula zatruMjaya rAsa premavijaya sevaka (ziSya) vRddhi(vi ) Adi tIrthanI 36 yAtrA mAnI, papa snAtra karI pUro karyo. zAMtinAthanI pUjA karI; lAkha jinabiMba juhAryAM, SS taMtrI. ukhANuM. eka pAnAnI hastalikhita prata maLI che temAM ukhANAM jevAM vAkyo mUkyAM che. prAraMbhamAM "paMDita zrI ratnabhUSaNa gaNi caraNa kamalebhyo namaH" e pramANe mUkyuM che. te parathI jaNAya che ke A pratanA lekhaka te gaNinA ziSya havA ghaTe. ] 1 kadalI dalitAM kAMTu nahIM. - hAthInuM paga rAhu nahIM, jeThI sarikhu Tu nahI, ATA pAkhaI Tu nahIM, AvI sarikhu khoTu nahIM, rAjA sarikhu moTu nahIM, 2 sAMkaDI zerI DhAluM nahIM, saMnyAsI UcAlu nahI, gAdala koTi gAluM nahIM, paraNyA pAkhaI sAluM nahIM, sunai kSetri mAlu nahIM, - habasI sarikhu kAlu nahIM, - AginaI tu Alu nahIM. ka chava pAkhaI zana nahIM, jimyA pAkhaI thAna nahIM, mAthA pAkhaI kAna nahIM, - vara vidUNI jAna nahIM, vAla vihuNa vAMna nahIM, . lUThA pAkhai dhAMna nahIM, * 4 AMbA pAkhaI sAkha nahIM, pIpala pAkhaI lAkha nahIM Agi vihUNa rAkha nahIM, vivyA pAkhaI kAma nahIM dIThA pAkhaI dhAMkha nahIM, kAlAM mANasa bhASA nahIM 5 bhuDAM mANasa kAma nahIM, kIdhAM pAkhaI kAma nahIM.' 6 gAma pAkhaI sIma nahIM, TADhi pAI hIma nahIM 7 lakhimI pApamAna (me) nahIM, bhagavaMta sarikhuM nAma nahIM, 8 uMcaI TIMbaI nIra nahIM, uTanA dUdhanI khIra nahIM, keLavyA pAkhaI hIra nahIM, sAlavI pAkhaI cIra nahIM 9 pAyA pAkhaI ghara nahIM, : dhorI pAkhaNa dhara nahIM 10 gura pAkhaI maMtra nahIM, jANyA pAkhaI yaMtra nahIM Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 11 prIti pAkhaSTha mitra nahIM, vayara pAkhai zatru nI' 12 kAMyA viThUrNa sUtra nahIM, peTa viSNu pUtra nahIM 13 nAgaraveli khIja nahIM, vAdala pAkhai vIja nahIM, 14 mAtA pAkhai heja nahIM, hAdA pAkhai teja nahI' 15 aMga hIthuna) rAja nahI, vezAna 16 bhaNyA pAkha ukti nahIM, tu lAja nahI vivekI pAkhai yukti nahIM jimyA pAkhai zakati nahIM, turaka mAhi' vigati nahI anna pAkhaSTha bhakati nahIM, jinadharma pAkhaI mugati nahIM 17 navakula pAkhaI nAga nahIM, tArA pAkhai tAga nahIM bhANeja mATI bhAga nahIM, kaMTha viThThaNa rAga nahIM, parvata pAkhaI sAga nahIM, vimalAgiri upara kAga nahIM 18 bhAgI pAkha4 bhAga nahI", vratI viSNu yeAga nahI 19 vaDalAnuM tu phula nahI, ciMtAmaNinu` mUla nahI' 20 javaharatu tu tAla nahIM, caUdaSTa sAna" chela nahI' maDhiyA viThThaNu DhAla nahIM, laMpaTa mANasa kheAla nahIM 21 gajadhara pAkhaI khATa nahIM, kuMbhAra pAkhai mATe nahIM jainayuga **sArA pAkhai trATa nahI, sAnI pAkhaI lATa nahI garatha pAkhaI hATa nahIM, gurU pAkhai dharmanI vATa nahI 22 vaDapaNunuM jAyuM, DhIMkuAnu pAyuM, pAMgalAnuM dhAyu, phruTAnuM vAyuM. kArataka-mAgazara 1983 27 mira hAlUnuM vaDhiuM, hAlInu paDhila, jalakAsanu mauiM, uTanuM i 24 nidhananuM jaMga,vayarItu raMga pAvanu saMga, gAhima lIMDAMnu bhaMga 25 mAtAnI vADa, javAsAnI vADi sainI dhADi. 26 sirADhInuM dAtaNu, rAkhanuM sIrAmaNu uTanu jAma, hAthInuM dAmaNu 27 vahInuM paDhIgaNuM, sUpaDAnuM uddIMgaNuM AkaDAnuM UTIpaNuM, pAvanuM mATIpaNuM 28 khAAnu teja, maMtrezvanuM heja khaDasalAnI seja, TIMbAnu bheja 29 kATAnu lAga, mAnu bhAga rannAdenu jAga, sukarDa mAhiM sAga 30 AMdhalAnI Asa, gAdahiDAnI lAsa vayarAlA mAhiM vAsa, vezAnu dAsa 31 AbhAM taNI chAMDa, kuparisa taNI bAMha 32 AkataNu' tUra, nadI taNuM pUra 33 rAkhanuM dhru, bhuMDanuM bhu khAlakanuM huM, kAlAnu kahu 34 dAsInu saneha, pAva nu veDa kaiADhInuM deha, pANInu avaleha 35 khamaNuAnuM dekhaNuM, khAlakanuM pekhaNuM, mUrakhanuM lakhaNuM, TIMTAtu' lakhaNuM 36 nIsANInuM nANuM, dhANInuM khANuM bhAguM bhANuM, gahilInuM gANuM 37 valahaTIAnu hATa, kheAbaDu bhATa vagaDAnI vATa, anu pATa . AmAM 1 thI 37 e saMkhyA amee prAsa pramANe sagavaDatA khAtara mUkI che, mULamAM saLaga lakhAyela che, chelle arkanuM pATa ' eTaluM lakhI prata adhUrI mUkASTa lAge che. A ukhANAM joDakaNAM jevAM lAge che. ame aMgrejI bhaNatA tyAre AvAM aMgrejImAM UkhANAM khAlAtAM-jevAM ke No knowledge without College (keAleja vagara jJAna nahi) No life without wife (zrI viThThaNuM jIvana nahi ) vagere. tI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa tene ItihAsa ane tenI gurjara sAhityamAM upagitA. AkhA jIvanamAM sAhityanI sevA karanAra ane tyAM vyapAra sAro hato. atyAre amadAvAda jIllAna sAthe gujarAtanA be mahAna rAjAdhirAjonA AkhA tAbAmAM che. emanI mAtA jaina dharma pALatI hatI. samayamAM aneka prakAre rAjakIya bAbatomAM bhAga pitA jaina hatA paNa dharma zraddhAmAM emanI mAtA lenAra ane tenI sAthe dharmasAmrAjyanI prabaLa jeTalA majabUta hoya ema lAgatuM nathI. zrIdevacaMdra bhAvanA vyavahArU rIte siddha karanAra zrImAna hema. A nAnA bALakanuM suMdara bhaviSya enI mukhamudrA caMdrAcAryanuM "kaLikALa sarvajJa"nuM birUda sthAne che ane bIjA lakSaNathI joI jANI bhaviSyanA mahAna ema jyAre teozrInI anekadezIya pravRtti joIe sevA karanAra tarIke ene pIchAnI bhaktibhAvavALI chIe tyAre lAgyA vagara rahetuM nathI. emane sAhi- mAtA pAse e bAlananI mAgaNI karI ane tyanuM eka paNa kSetra kheDayA vagara choDayuM hoya ema Akhare saMvata 1150 nA mahA suda 14 zanivAre lAgatuM nathI ane te bAbatanI pratIti teone khaMbhAtamAM dIkSA ApI ane abhyAsa zarU karAvyo. labhya graMthasaMgrahaja Ape tema che. anya prasaMge e e vakhate enuM nAma somacaMdra rAkhyuM. prAkRta bhASA mahA tyAgI ane sarasvatInA ananya bhaktanA AkhA tattvajJAna ane nyAyane abhyAsa pUro thatAM emane jIvananI rUparekhA para vicAra karavAno prasaMga hAtha saMvata 1166 mAM bAvIsa varSanI vaye AcAryapada dharazuM. eka nAnA nibaMdhamAM e vividhatAthI bharapUra ApavAmAM AvyuM ane saMpradAya pramANe te vakhate jIvanane nyAya ApavAnuM kArya banavuM asaMbhavita temanuM nAma phiravI hemacaMdrasUri athavA hemacaMdrAcAryuM lAgavAthI ApaNuM gujarAtI sAhitya para sIdhI rAkhavAmAM AvyuM. asara karanAra temanI prAkRta bhASAnI sevA ane siddharAja siMha, tene aMge upalabdha thatI hakIkateno ane saMgraha karavAnuM tethI prAsaMgika dhAryuM che. A nibaMdhamAM AvI rIte taiyAra thayela ane bALavayathI asAmukhyatve karIne te mahApurUSanA prAkRta-vyAkaraNanI dhAraNa buddhivaibhava dharAvanAra vyakti jyAre taiyAra racanAnA prasaMga upara khAsa karIne ane AnuSaMgika thatI hatI tyAre gujarAta dezamAM te vakhate jayasiMha viSaya tarIke AkhA vyAkaraNanI racanA upara ane siddharAjanI ANa vartatI hatI. mahArAjA karNadevanA tene suvyavasthita batAvanAra ane etihAsika boTa maraNa vakhate ghaNI nAnI vayamAM saM. 1150 nA pUrI pADanAra graMthanI bAbata upara je hakIkata maLI che piSa vada 3 ne roja ene paTTAbhiSeka thaze. ApaNe tene sAra Apyo che ane bahu jarUrI AjubAjunI je vyAkaraNa saMbaMdhI Aje vicAra karIe chIe hakIkata upara sahaja daSTipAta karyo che. tene mahArAjA siddharAjanI sAthe ghaNe nIkaTano zrImAna hemacaMdrAcArya.. saMbaMdha hovAthI ene lagatI keTalIka hakIkata atre vikrama saMvata 1145 nA kArtaka suda pUrNimAnI prastuta che. nAnapaNathI atUla parAkramI A gurjararAtrIe A mahAtmAne janma dhaMdhukA (kAThIAvADa) dhISa pitAnI ANane vistAra vadhAratA hatA tyAre mAM thayo. enuM nAma caMgadeva, enA pitAnuM nAma zrI somacaMdra abhyAsamAM vadhAre karatA hatA. nyAya, cAciga ane mAtAnuM nAma pAhiNI. jJAtIe maDha chaMda, kAvya, alaMkArAdi sarva sAhityamAM kuzaLatA meLavANIA. e vakhate dhaMdhukA moTuM zahera hatuM ane vavAne pAyo A vakhate nakhAto hato. muMbaInI AThamI gujarAtI sAhitya pariSadu samakSa vAMcele nibaMdha, lekhaka me. gi. kApaDIA, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga kArataka-mAgazara 1983 surizArdUla ane rAjAdhirAja paricaya, ane prasaMgAnurUpa belAyelI padyaracanAthI siddharAja bahu prasanna thayA ane dararoja bapore rAjAnA pramoda zrI hemacaMdrAcAryanA caritrane aMge sAdhAraNa sArU rAjamahele padhAravA sUrIzvarane vinati karI je rIte mAlUma paDe te karatAM judA ja prakAranI muzkelI temaNe svIkArI. A prathama paricaya thayo. tyArapachI che. sAdhAraNa rIte kaI paNa graMthakartAnuM caritra lakhavuM sUrimahArAja siddharAja jayasiMha pAse avAra navAra hoya te kazAM sAdhana maLatAM nathI tyAre A prabaLa javA lAgyA. mALavAnA rAjA yazavama para mahAna pratApI buddhibhavazALI vidvAnanA aneka caritra vijaya meLavI rAjAdhirAja siddhezvara aNahilapura maLe che ane temanA jIvanane pravAha, dezasthiti, pATaNamAM peThA te vakhate tene AzirvAda ApavA rAjyasthiti, samAjasthiti, lokavyavahAra kevA sarva darzanIo maLyA hatA, te vakhate hemacaMdrAcArya hatA te mATe vistIrNa sAdhanasAhitya prApta thaI tene AzISa ApI te sarvamAM prathama paMkitae gaNAI. zake che. e AkhA caritrane bArIkIthI anya temaNe te vakhate kahyuM keH "siddharAja pRthvI jItIne prasaMge vicArazuM. atre te prAkRta vyAkaraNane aMge Ave che mATe a kAmadudhA gAya ! tame tamArA TalI jarUrI vAta hoya teTalIja karavI Avazyaka gomaya rasa vaDe dharatInuM sIMcana kare; ahI samudra * dhArI che ane temAM paNa samayane saMkeca hovAthI tame motInA sAthIA pUre; ahe caMdra tame tamArA khAsa muddAnI vAteja karazuM. ukata mahAna AcAryanA pUrNa tejathI prakAza karo; ahe dizAnA hAthIo! cAritrano ghaNo AdhAra levA lAyaka graMtha te temanA tame tamArI suMDhA vaDe kalpavRkSanAM pAMdaDAnuM tAraNa svargagamana pachI eka zatakamAM lakhAyela zrI prabhA- dhAraNa kare."ra sUrinA A AzirvAdathI sabhAvaka caritra che. e prabhAcaMdrasurinI kRti saM. 1334 raMjana bahu thayuM ane rAjezvara bahu khuzI thayA. mAM lakhAyelI che ane ghaNI AdhArabhUta hakIkata tyAra pachI eka prasaMga banyo tene ApaNe je vyAmuddAma rIte pUrI pADe che. e uparAMta merUtuMgAcAryane karaNane vicAra karIe chIe tenI racanA sAthe ghaNe prabaMdha ciMtAmaNi ane rAjazekharane prabaMdhakoza atalagane saMbaMdha dharAve che. athavA caturvizata prabaMdha zuM. uparAMta phArbasanI yAkaraNa racanA prasaMga rAsamALA tathA Do. pITarasananuM e viSaya paranuM Dakana kolejanuM bhASaNa ane De. bularanA jarmana bhASAnA eka vakhate mahArAjA siddharAjane avaMtI The Life of Jain monk Hemchandra" (ujajana)mAM rahelA pradhAna puraSoe lakSaNazAstra ne pustakane avAranavAra upayoga karavAmAM Avaze. vyAkaraNanuM pustaka batAvyuM. e zuM che ema rAjAe pUchatAM bhAjarAjanuM banAvela e zabdazAstra che ema prabhAvaka caritranA bAvIzamAM raMgamAM kahevA pramANe eka vakhata mahArAjA siddharAjanI svArI 2 vAra kasara siddhatirADamarArivAtinA rAjamArga upara jatI hatI te vakhate rAjAdhirAje kahyaratu zika ji taimaeadhatA jataH | sUrine dukAnamAM ubhelA joI potAnA hAthIne aMku 2 mafE kAmAri rAmAmaidaifda zathI khaDo karyo ane "kAMIka bela-kaho' eTaluM ratnAkarA, rAjA sUri tarapha belyA eTale tatkALa sUri bolyA murativamAtanu vaDu vaMppt makA "siddha ! tArA hAthIne koI jAtanI zaMkA vagara AgaLa pUravA vapatAryAni zALA calAva. bhale digaja trAsa pAmI jAo. emAM zI storaNA aDacaNa che ? kAraNake A duniyA te tArA vaDeja gAyatta rajAiiArA narta nati rakSAyelI-uddata thayelI che" 1 A tatkALa racAyelI siddhaadhipH| Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa tene jaNAvyuM. vaLI teoe jaNAvyuM ke e bheja AyuSya nAnAM hovAthI agAunA vistIrNa zAstrone rAjA mALavAne rAjA hatA, vikraziromaNi abhyAsa thaI zake tema nahotuM ane vaccenA hato ane zabda alaMkAra nimitta ane tarkazApara vakhatamAM deSasthAne ane na samajAya tevI zuMcagraMtha teNe banAvyA che, temaja cikitsA vaidyaka vAstu vaNo eTalI vadhI gaI hatI ke vidvAnoe e siddhazukana sAmudrika vigere viSaya para graMtho lakhyA che. haima vyAkaraNa joyuM eTale ene pramANabhUta gaNI rAjAe kahyuM ke amArA bhaMDAramAM zuM AvuM zAstra svIkAryuM. e rAjadarabAramAM svIkArAyelA graMthane aMge nathI? zuM AvA vizALa gurjara dezamAM koI vidvAna dareka pAne aMte eka eka prazastine ka graMtha. nathI je Avo vyAkaraNano graMtha lakhI zake? rAjAnA kAra mUkyo che ane chevaTe 4 eka mUkyA che. e A udagAra sAMbhaLI sarve hemacaMdra sAmuM joI rahyA pAMtrIza kamAM muLarAja solaMkI ane te pachInA jeno bhAva e hato ke e kArya karavA samartha te che. rAjAonI ane mahArAjA siddharAjanI prazaMsA kararAjAe zabdazAstra vyutpattizAstra taiyAra karavA zrI vAmAM AvI che. A kSekanA namunA prAkRta vyAka hemacaMdrasUrine prArthanA karI ane jaNAvyuM ke atyAre raNane aMge ApaNe AgaLa jozuM. e vyAkaraNa je vyAkaraNa maLe che te kAM te bahu TuMkA che, adhurA upara graMthakartAe pote TIkA lakhI che te paNa muddAma che athavA jIrNa che. atyAre pravartatA zabdalakSaNa ane jarUrI che. graMtha pUrA thatAM rAjasabhAmAM e zAstranI bahu jarUra batAvatAM sUrie sAdhane pUrAM vAMcavAmAM AvyA. vastudarzananI spaSTatA saraLatA pADavAmAM Ave to e kAma hAtha dharavA saMmati ane saMpUrNatAne aMge enI eka avAje prazaMsA batAvI. mudAma mANaso mokalI kAzmIra dezanA pravara thaI ane mahArAjAe traNa-lahIe nAmanA nagarethI bhAratI sarasvatI devI pAsethI ATha graMthanI kopI karavA besArI dIdhA. dura dezamAM ane jInA vyAkaraNo maMgAvyA. sarasvatI devInA prasAdathI bhyAsIone enI prata pahoMcADI. kayA kayA dezomAM e purUSo jaladI pAchA AvyA ane e zvetAMbara enI prate mokalI tenAM nAma A pramANe prabhAcaMdrahemacaMdrane mATe zAradA devIne keTaluM UMcuM mAna che te sUri Ape che:-aMga (bhAgalapura), vaMga (pUrva baMgALa), paNa jaNAvyuM. kaliMga (dakSiNa erIsA) AMdhra, lATa (narmadA pazcima AvA vidvAna nararatnane pitAnA dezamAM rASTra pradeza), karNATaka, kekaNu, mahArASTra, saurASTra, vatsa, vAnuM ahobhAgya prApta thavAthI rAjA prasanna thayA ane kaccha, mAlava, siMdhu saivIra (siMdha), nepAla, pAravyAkaraNa sarva dizAmAM taiyAra karavA hemacaMdrAcAryane sIka (irAna), muraMTaka, gaMgApAra, haridvAra, kAzi, bahu khuzIthI Adeza Apyo. zrImAna hemacaMdrAcArye cedi (budelakhaMDa), gayA, kurukSetra, kanya kunja, geDa tyAra pachI "zrI siddhahema" nAmanuM vyAkaraNazAstra (uttara baMgAla), kAmarUpa (AsAma), sapAdalakSa, jAbanAvyuM. enA batrIza pAda-prakaraNe pADayAM, ATha laMdhara, khasa, siMhala, mahAbodhi, beDa, kauzika adhyAya-vibhAga thayA. emAM uNudi pratya, dhAtu (darabhaMgA) vigere vigere. vibhAga, liMga vibhAga, jAti sUtra ane vRtti e sarva enI vIsa prAMta kAzmIra dezamAM sarasvatI maMdihakIkata AvI eTale e paMcAMgI vyAkaraNa banyuM. ramAM mokalI je tyAM rAkhavAmAM AvI eTale devI enI sAthe emaNe be kaza banAvyA. enAM nAma: - zAradAe eno svIkAra karyo ane ene pramANabhUta nAmamAlA ane anekAthekeza. enA AThamAM adhyA- graMtha tarIke ga. yamAM prAkRta vyAkaraNa lakhyuM te para AgaLa vive vyAkaraNa prasAra cana thaze. vyAkaraNanA viSaye, e uparAMta kAkala athavA kakala nAmanA eka prabhAvaka cAritrakAra AgaLa lakhe che ke atyAre kAryaratha vidvAna jeNe AThe vyAkaraNane abhyAsa karyo Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga kArataka-mAgazara 1983 hato. tene khAsa abhyAsa karavA mATe pATaNamAM rAjA bAbatene bahudhA eka sthAnakeja khulAso maLI taraphathI rokavAmAM Avyo. te sarvane vyAkaraNane jAya evI emAM goThavaNa rAkhI che. abhyAsa karAve ane tenI jAhera parIkSA dareka A vyAkaraNane eka rIte maulika graMtha tarIke mAsamAM zukala pakSanI pAMcame thavA mAMDI. jeo e kahI zakAya ane bIjI daSTie joIe te ene zAstranI parIkSAmAM pasAra thatA temane rAjA taraphathI saMgrahapustaka (Compilation) tarIke paNa lekhI bhAre vastro ane sonAnAM ghareNAMnI bheTa ApavAmAM zakAya. zrI prabhAvaka caritrakAra e pustaka taiyAra AvatI hatI ane temane besavA mATe pAlakhI ane karavAne aMge kAramIrathI ATha vyAkaraNanA pustakA mAthe chatra ApavAmAM AvatA hatA. e pramANe maMgAvavAnuM lakhe che teno bhAvArtha ema samajAya che vyAkaraNanI prasiddhi karavAmAM AvI. ke je kArya zrI hemacaMdrAcAryane karavAnuM hatuM te junI A pramANe hakIkata muddAma rIte zrI prabhAca vAtana sutra rUpe guthI navA AkAramAM raju karavAnuM prabhAvaka cAritranA zrI hemacaMdrasUri nAmanA rara mAM hatuM ane vyAkaraNukAra-vaiyAkaraNIya eTaluMja karI zRMgamAM Apela che. eka (13-115) zake te tenI maulikatA che. vyAkaraNa karanArane pradeza bhASAmAM pracalita zabdadhanano kevI rIte upayoga A saMbaMdhamAM anya graMthakAra zuM kahe che te thAya che ane te kevI rIte goThavI zakAya ane te jevA pahelAM e vyAkaraNanI AkhI racanA joI zabdonI utpatti kevI rIte thaI vigere bAbatanI carcA jaIe, khAsa karIne prAkRta vyAkaraNanA saMbaMdhamAM e karavAnuM hoya che. ene sAhitya utpana karavAnuM ApaNA gujarAtI sAhityane keTaluM upayogI kArya che. hetuM nathI paNa sAhityamAM vaparAtAM zabdabhaMDaLane te para vicAra karI laIe. chaNavAnuM kArya karavAnuM hoya che. siddhahema vyAkaraNa. zabdAnusAzana , vyAkaraNa viSaya taddana zuSka che. emAM nathI AvatI kalpanA ke nathI paDate rasa, emAM A vyAkaraNanuM AkhuM nAma "zrI siddhahema hRdayabhedaka rasa nathI ke marmavedhI prasaMgo nathI, caMdra zabdAnusAzana" che. enA saMskRta vyAkaraNa gacchAmi gacchAvathI mAMDIne e ArIsTa vibhAganA sAta adhyAya che ane dareka adhyAyanA ane besIDITIva sudhI athavA deva: devothI cAra cAra pAda che eTale saMskRta vibhAganA kula mAMDIne anahu jevA aniyamita rUpe, temaja 28 vibhAgo thAya che. vyAkaraNanA mukhya pAMca taddhita kRdaMta ane kArakanA aTapaTA prayogo dhAraNa aMge che. emAM sUtro, pratyaya uNAdi, dhAtunA karavA, samajavA, chUTA pADavA, prathakkaraNa karavA, gaNe, dhAtunA artho ane nAmanI jAtione samA- goThavavA ane sarvagrAhI thAya tema samajAvavA ane veza thAya che. enA aMtaramAM dazagaNe, parasma A- te kArya taddana navIna e, navIna padhdhatie, TuMkAmAM tyane ane ubhayapadI dhAtuo, tenA kALo, nAmanA ane muddAma rIte karavuM e asAdhAraNa buddhivaibhava, rUpe ane tenI aniyamitatAo, taddhita, kAraka bhASAparane sarvagrAhI kAbu ane prauDha samanvaya vigere aneka bAbatone samAveza thAya che. A zakti, saMgrAhaka zakti ane saMdarzana zaktine addasiddhahemacaMdra vyAkaraNa evA prakAranuM banAvyuM che ke bhuta soga batAve che. e kArya A caritranAyake enA abhyAsIne vyAkaraNane lagatI koI paNa bAba- phatehamaMdIthI karyuM e emanA graMthane temanA vakhatamAM tamAM zaMkA jevuM kAMI rahe nahi. e uparAMta e je sthAna maLyuM te parathI jaNAya che, ane tyAra vyAkaraNanI meTI khUbi e che ke emAM sUtrone pachI e graMthe je sthAna vyAkaraNa graMthamAM jALavI sahelAM karIne lakhyA che eTale magaja para vadhAre rAkhyuM che te e graMthanI adabhutatA ane vizALapaDate beja na paDe ane TuMkAmAM sarva vyAkaraNanI tAne acUka purAve che. tyAra pachInA samayamAM Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa eka paNa moTuM saMskRta vyAkaraNa jemAM uparanA pAMce prAkRta vyAkaraNaparanA kula sAta loka AgaLa vicAaMgeno samAveza thato hoya evuM banyuM nathI eTale ravAmAM Avaze. jema aneka sAhityanA viSayo jevAM ke sAhitya jaina ArSabhASA. ( maryAdita arthamAM kAvyanuM vijJAna ), koza ane nyAyamAM temaNe chello zabda kahe che temAM zabdAnu jaina graMthe pachI mULa sidhdhAnta graMtha "prAkRta zAsana vyAkaraNamAM paNa temaNe chello ullekha karyo bhASAmAM lakhAyelA che. tenI racanA karanAra tIrthakaranA che. tyAra pachI vyAkaraNanI nAnI nAnI prakriyA banI mukhya ziSyane uddeza evo hato ke bALa strI maMda che paNa moTA sarvadezIya paMcAMgI vyAkaraNane aMge ane sAdhAraNa samAja sahelAIthI samajI zake ane kaI paNa vidvAne kArya hAthamAM dharyuM hoya tevuM jANa- uccArI zake evI bhASAmAM je graMtharacanA thaI vAmAM nathI ane teTaluM chatAM temane sadara vyAkaraNa hoya te te sarvane upayogI thAya. saMskRta bhASAmAMthI graMtha jaina ane jainetara vidhAnamAM atyAra sudhI prAkRta nIkaLI ke prAkRta ane saMskRta eka sAthe samAja ane atyAre paNa mukhya sthAna bhogave che e balAtI hatI e ghaNo vikaTa prazna che. A saMskRta bhASAnA abhyAsane navuM jANavAnuM rahyuM. eka vakhate vAtacIta ane gRhavyavahAra ke vyApAra nathI. keI paNa sArI TIkA vAMcatAM kutti ja saMskRta bhASAmAM karI zakatA hoya e lagabhaga arsaathavA ti zrImacaMdrAcAryo: aneka prasaMge bhavita lAge che. enI saMskAritA ane aniya - mitatA eTalI suMdara ane jhINI che ke Ama varganI na Ave evuM banavuM lagabhaga azakya che. A ; e bhASA hAvI ghaNAne saMbhavIta lAgatI nathI. ghaNA temanI sarvasaMgrAhaka ane sarvadezIya pravRtti batAve viThAne evo abhiprAya che ke-rasika mANase che ane teTale aMze temane mATe mAna utpanna ane khAsa karIne UMcA varganA vidvAna saMskRtamAM vAtacIta karatA haze. teonI dalIla evI che ke e "zabdAnuzAzana" A graMtha sUtre rUpe "saMta" zabdaja evA prakArane che ke ene che. asalanA graMthe pikI vyAkaraNanA graMthA sUtranI artha "saMskAra pAmelI' sudharelI athavA sudhArAnA patipara racAyelA hoya che. "sUtra" evI paddhatithI anayAyInI e bhAva emAM jhaLakI uThe che. enI lakhAya che ke emAM bahu bhAva AvI zake ane sAthe "prAkata zabda vicArIe to ene artha cAlu yAda rAkhavAmAM ghaNI sagavaDa paDe. enA upara kavi athavA "prakRtinu"- "svabhAvasiddha thAya che. e dRSTie rAje pote "prakAzikA" nAmanI TIkA karI che je prAkRta bhASA asala athavA svabhAva siddha lAge bahu suMdara ane saMskRta bhASAmAM racAyelI che. enA che ane temAMthI saMskAra pAmIne ziSTa purUSo mATe sAta adhyAyanA 28 pAda ane AThamA adhyAyanA thayelI bhASAne saMskRta bhASA kahevAmAM Ave che. prathama traNa pAdamAM eka eka maLI 31 loka zrI A viSaya ghaNe jhINavaTa che ane te saMbaMdhI hemacaMdrAcAryo pite lakhyA che. emAM muLarAja solaM. nirNaya Apavo ghaNo muzkela che, kAraNake e saMbaMdhI kInA vakhatathI mAMDIne siddharAjanA samaya sudhInuM vicAra karatAM emAM asala rUpe ane tenA apavarNana karyuM che. enA AThamA adhyAyanA cothA pAkanI vAdo para bahu carcA karavI paDe che ATalA nAnA Akhare cAra zloka ApyA che. A pAMtrIzeka lekhane yogya lAge nahiM. paNa A carcAmAMthI eka aitihAsika che ane khAsa yAda karavA jevA che. atre vAta to cokkasa lAge che ke saMskRta bhASA savA vistAra bhayathI e ke ApyA nathI paNa iti- ke sArvatrika koI kALe heya e vAta saMbhavIta jaNAtI hAsanA rasika sajajane e loko para jarUra lakSya nathI. vidvAnonI-saMskArIonI e bhASA pracalita kheMcaze eTaluM jaNAvavA gya lAge che. enA haze tyAre tenI sAthe Ama varganI bhASA te "prAkata" Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga, kArataka-mAgazara 1983 ane tema hAya tA upara je anumAnathI saMskRtabhASAnuM ekadezIyapaNuM ane prAkRtanuM sarvagrAhIpaNuM batAvyuM che tene TekA maLe che. saskRta bhASAnA nATakAmAM strI ane halakA pAtro prAkRta ke mAgadhI bhASA vApare che e ApaNA vAMcananA viSaya che. enI sAthe rAjA ke pradhAna vAta kare te teo saMskRtamAM khele ane A AmavargIya pAtrA prAkRtamAM khele te rAjA vigere samajI zake, chatAM rAjAe jema bane tema sAduM saMskRta khelavuM paDe che-e sarvane niSkarSa jaina graMthAmAM prAkRtanuM sthAna, maLI Ave che. teoe asala prAkRta bhASAnA upayoga karyAM te tenI sarvagrAhaka vizALatA batAve che. eka mahAna TIkAkAra lakhe che ke khALa zrI maMda mRkha ane cAritranI abhilASAvALA prANIe upara upakAra karavAnI sudhdhithI tatvajJa vAtAe jaina siddhAnta prAkRta bhASAmAM banAvyA che. A sarvavyApI upakAra daSTi batAve che. jaina sa`pradAyamAM A viSaya para ghaNA ullekhAe nIkaLe che ke Ama bhASA prAkRta hevI joie ane vidvAnanI saMskArI bhASA saMskRta hAvI joie. saskRtanA upayega gra'tha lekhana carcA ke evA viziSTa prasaMge thatA hAvA joie ane cAlu vyavahAra sarva prAkRta bhASAmAM thatA hovA joie. AvI paristhiti hAya ane te dazamI saddImAM jANItI hoya tAja saskRta bhASA vAparanArane "durvidagdha" nuM upanAma zrI siddhaviMgaNi jevA prabhAvazALI lekhaka ApI zake. siddhahaimanA AThamA adhyAya A carcA dhaNI laMbAvI zakAya tema che. emAM eka ane khIjI bAjue bahu vicAravAnu` prApta thAya tema che. e carcA ahIM aTakAvI mArA kahevAnA bhAva che te raju karUM chuM ane te e che ke jaina prAcIna purUSoe prAkRta bhASAnA upayoga Ama varganA upakAra mATe irAdA pUrvaka prathamathI karyAM che ane ghaNI tehamaMdIthI karyo che. eTalA uparathI prAkRta bhASA e jainAnI "ASa" bhASA kahevAya che. mahA vaiyAkaraNIya prANinie jema AThamA adhyAya vedanA vyAkaraNanA lakhyA tema AryabhASAnA upayeAgI vibhA AThamA adhyAyanA viSaya tarIke ane AkhA vyAkaraNanA aMga tarIke zrI hemaca'drAcArye prAkRta vyAkaraNa vibhAgane guthyA ane te kArya teozrIe kevI saphaLatAthI karyuM che te atre vicArIe. 94 svabhA hAvIja sabhave che. atyAre jema zahera ane gAma DAnI bhASAmAM phera dekhAya che, saMskAra ane siddhatA jUdA jUdA AkAramAM banne sthAnAmAM anukrame anubhavAya che te pramANe eka sAthe banne bhASA pracalita hoya ema anumAna thAya che. bhASA zAstranA A ati vikaTa pradezamAM atre te praveza mAtra thai zake tevuM che. caMcu zrI upamiti bhava prapaMcA kathAgraMthanA ka zrI siddharSigaNi saMvata 962 mAM lakhe che ke saMskR ta ane prAkRta bhASAe prAdhAnyane yAgya che. temAM paNa gavALA durvidagdha manuSyanA hRdayamAM saMskRta tarapha valaNa hAya che. khALa jIvAne sadbhAdha karAvanArI ane kAnane bahu maneAhara lAge tevI bhASA to prAkRtaja che. paNa e vidagdha prANIone tevI lAgatI nathI. upAya hAya to sarvAMnAM mananuMrajana karavuM ceAgya che tethI teonI khAtara A graMtha saMskRta tamAM racavAmAM Ave che. '' AvA vicAra vikramanI dazamI saddImAM batAvavAmAM AvyA che te bahu dhyAna kheMcanArA che. saMskRta bhASA vidvAna vargamAM vaparAtI hatI ema je upara vicAra batAvyeA tene Agane vicArathI ghaNA TekA maLatA hAya ema jaNAya che. atyAre sAdI bhASAnA zokhInA jema jaDakhAteADa athavA sAkSarI bhASAnA saMbaMdhamAM vicArA batAve che tevI asala saMskArI ane Ama bhASAne aMge vicAraNA cAlatI haze ema A parathI lAge che 'bAlakhI maMdamUrkhANAM tathA cAritrakAMkSiNAM / upakArAya tattvajJeH siddhAntaH prAkRtaH kRtH|| A prAkRta vyAkaraNa vibhAga bhASAnA abhyAsIne bahu upayAgI che. atyAre vaparAtI gujarAtI bhASA athavA sAmAnya rIte hiMdI marAThI ke baMgALI tenA Adhunika svarUpamAM kevI rIte AvI te jANu Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa vAne upAya prAkRta bhASAnA vyAkaraNano abhyAsa khedakAraka bInA che. zeTha bhImazInA dehavilayathI che. zabdanI vyutpatti jANavAmAM Ave tyAre tene ema thayuM saMbhavita lAge che. enA TrasTIonI aMdarano Azaya ane tenA vaparAzanI yogyatA sama khAsa pharaja lAge che ke A mudraNamAM adhuro rahI jAya che. zabdane barAbara bhAva samajavA mATe ane gayelo upayogI graMtha jarUra pUro kare. mArI A khAsa karIne enA Connotation darzana bhAva prArthanAmAM Apa sarva saMmata thazo evI AzA che. ane Denotation-(nirdeza-upalakSaNa-) jANavA prazasti zloko mATe e kyAMthI Ave che enuM jJAna bahu jarUrI prathama yAdane aMte eka loka prazasita rUpe che. zrI hemacaMdra prathama saMskRta vyAkaraNa lakhyuM eTale zrI hemacaMdrAcArya mUkyo che temAM teo lakhe che ke e vyAkaraNanA sAta adhyAyane bhUmikA-(basis)- "he siddharAja mahArAja! bhuja daMDamAM kuMDaLAkAra tarIke rAkhIne temAM kevA pheraphAra prAkRtamAM thAya che karelA dhanuSya vaDe tamArA zatruo pAsethI tame Dolate AThamA adhyAyamAM batAvyA che. rane puSpa jevuM ujajavaLa yaza kharIda karyuM che. e tamArA yaze traNa jagatamAM bhamI bhamIne thAkI jaI prathama pAda, Akhare mALavAnI strIonAM pAMDuraMganAM stanamaMDaLaprathama prAdamAM saMskRta saMdhine niyama prAkRta para ane dhoLA gaMDasthaLapara sthiti karI che, arthAta bhASAmAM vikalpe lAge che ema batAvI dIdhuM che. thAkIne Akhare tyAM besI gayuM che. A suMdara bhAvanI AthI gujarAtI bhASAmAM ghaNIvAra matabheda paDe che atihAsika kimata che te anya prasaMge vicArAze. ke be svara sAthe Ave tyAM saMdhi karavo ke nahi ane tenI kAvyacamatkRti lakSamAM rAkhavA yogya che. e IMca nIkaLI jAya che. e uparAMta saMskRta zabdanA dvayAzraya-saMskRta prAkRta, je liMgamAM pheraphAra thAya che te sarva prathama pAdamAM maLa sUtra ane prakAzikA TIkA tathA prazastibatAvyA che ane prAkRtanA cokkasa rUpe thAya che te ne sadara loka zrI kumArapAla caritaM nAmanA prAkRta AkhA sUtra ane TIkAmAM batAvyA che. AthI laga- dayAzraya kAvyamAM zrIyuta zaMkara pAMDuraMga paMDita ema. bhaga dareka zabdanI vyutpatti jANavAnuM banI Ave e. e bebe saMskRta sIrIjha naM. 60 mAM sarakAra che. e prathama pAnAM 271 sUtro che. dareka sUtra upara taraphathI chapAvI bahAra pADela che. kumArapALa caritra zrI hemacaMdrAcArye pote prakAzikA nAmanI TIkA lakhI e kevA prakArano graMtha che e atre khAsa prastuta che ane temAM sUtranA khulAsA bahu vigatavAra jaNa hovAthI te paNa ahIM prasaMganusAra joI laIe. che. satra yAda rAkhavA mATe che ane TIkA sama. AkhuM vyAkaraNa sAta adhyAya ane aThAvIza pAre javA mATe che. e sUtra ane TIkA upara "huMDhikA" sUrirAje lakhyuM tenA sUtronAM daSTAnta ApavA sArU nAmanI ghaNA vistAravALI TIkA che je ghaNI upayogI "dayAzraya" nAmanuM mahA kAvya paNa temaNe ja che. ene vidvAna racanAre aneka khulAsAo aiDha racyuM. e dayAzraya kAvyamAM be prakAranI goThavaNa che? saMskRta bhASAmAM vigatavAra karyA che ane tenuM daLa ? ja romaveiguajhItidhanurvarena paNa ghaNuM moTuM che. e vyAkaraNanA be pAda sUtra siddhAdhipaH TIkA ane draDhikA sAthe ane vaLI gujarAtI bhASAM krItaM vairikulAt svayA kildltkundaatara sAthe zA. bhImazI mANeke chapAvI bahAra pADayA vArta yazaH che eTale aradhuM prAkRta vyAkaraNa saMpUrNa vigata bhrAntvA trINi jaganti khedavivazaM tanmA. sAthe chapAI bahAra paDayuM che. e gujarAtI bhASAMtara lavInAM vyadhA. sAtheno apUrva graMtha saM. 1960 mAM bahAra paDayA maNDale ca dhavale gaNDasthale pachI bAkInA adhei bhAga bahAra paDe nathI e ra rithatima | Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainacuga kArataka-mAgazara 1983 kAzmIranA itihAsanI rAjatara`giNI vinA prAcIna aitihAsika pustaka eka paNa maLI AvatuM nathI. madhya prAcIna samayamAM jaina leAkeAe keTalAMka kAvya prabaMdha rAsA AdithI ghaNI aitihAsika bAbA nAMdhI rAkhelI che, te jo ke temanA graMtha bahu bharAsAdAra nathI. te paNa dhaNA upayeganA che. hemAcArye je itihAsa yAzrayamAM ApyA che te eTalA badhA agatyanA che ke tene AdhAre prakhyAta sara elekajhAnDara kanlAka phArabase peAtAnI rAsamALAmAM tene paNa keTalAka bhAga lakhyA che. ' 96 eka bAju cAlukya cuDAmaNi mULarAjathI mAMDIne siddharAja jayasiMha sudhInA cAlu rasika itihAsa che. enA vIza sarga che. AkhA graMtha e samayanA gujarAta ane mahAgujarAtanA itihAsa upara dhaNe! prakAza pADe che. mULa graMtha upara abhayatilaka gaNitI saMskRta TIkA che. muMbai sarakAre e ga'tha sapUrNa chApavAnuM kArya zrIyuta AvyAcha viSNu kAthAvATe khI.e. ne sAMpyuM hatuM, prathama vibhAga daza sarvAMmAM beba sa'skRta sIrIjhanA na". 69 tarIke bahAra pADayA paNa te bahAra paDavA pahelAM zrIyuta kAthAvaTe gujarI gayA. bIjo vibhAga tyAra pachI bahAra paDayA che. e banne vibhAga ane teTalA zuddha karIne chapAvavAmAM AvyA che ane vyAkaraNanA dRSTAMtA mATe bahu upayAgI che ane iti hAsanA maulika sAdhana tarIke te advitIya che. pre. kAthAvaTe enI prastAvanA lakhI zakayA nahi e dIlagIrI bhareluM che paNa emanI sAdhaka ahiM bahAra paDelA graMthanA pRSTa pRSTamAM jaNAI Ave che. sadara graMthamAM dRSTAntanI evI yeAjanA che ke vyAka raNu ane bhASAnA abhyAsIne bahu rasa paDe. nAmanA aniyamita rUpe| le teA badhA tenA rUpo AvI jAya ane saMpUrNa bhUtakALa ke eerIsTa kALa le te tenAM rUpe cAlyAM Ave. sadarahu preAphesare badhA rUpAnI nIce lITIo dorI ( a Mdara lAIna karI ) e graMthanuM mahatva vadhAryuM che ane upayeAgitA dazyamAna karI che ane TIkAkAra abhatilaka gaNIe ene sa'pUrNa suMdara rIte spaSTa karela che. bhASAsAhityamAM ane itihAsa vibhAgamAM A graMtha advitIya che. dvAzraya bhASAMtara, sadara graMthanuM gujarAtI bhASAMtara zrImaMta gAyakavADa sarakAranI AjJAthI sAkSara zrI maNIlAla nabhu bhAi dvivedIe karI saM. 1949 mAM bahAra pADayuM che. hAla te bhASAMtara labhya nathI paNa upayeAgI che. e graMthanA sAra ApyA pachI sadarahuM sAkSara keTaluMka vivecana kare che temAMnA upayeAgI karA joi laie, " " saMskRta bhASAmAM kharI aitihAsIka kIMmatanA pustakA nathI ema kahevAmAM jhAjhI bhula nathI. kemake " gujarAtI athavA aNuhilavADanA rAjyanI sImA bahu vizAla jaNAya che. dakSiNamAM cheka kAlApuranA rAjA tenI ANu mAne che te bheTa mAkale che, te uttaramAM kAzmIrathI paNa bheTA AvelI che, te pUrvamAM cedI deza tathA yamunA pAr ane gaMgA pAra magadha sudhI ANu gayelI che. pazcime saurASTra te gujarAtane tAbe hatuM, ane siMdhu deza te siMdha ane pajAbanA keTaleAka pa`canada AgaLanA bhAga e paNu gujarAtane tAbe hatA. e sivAya ghaNAka deza ne rAjAnAM nAma Ave che, paNa emane eLakhavAnAM ApaNI pAse hAla sAdhana nathI. '' A sivAya sAkSara zrI maNIlAlabhAie te vakhatanI samAja vyavasthA, dhArmika sthiti, lephrAnI raheNI karaNI vagere para bhASAMtara anusAra prakAza pADavA e prastAvanAmAM prayAsa karyo che ane chevaTe jaNAvyuM che ke "yAzraya zabdanA artha che Azraya eTale AdhAra eTaleAja thAya che, ne vyAkaraNa ane ItihAsa e AdhAra jene racavAmAM lIdhelA tevA graMtha te yAzraya. emAM pAte racelI aSTAdhyAyInA sutranAM pAdavAra udAharaNa che, te gujarAtanA itihA sanA artha temAMthI nIkaLatA cAle che. te yAzraya 1. A TIkA mAtra TIkA khAtaraja thaI hAya ema lAge che. ema lakhavAnuM pramANa temaNe ApyuM nathI. temanu jaina graMthA taraphanuM durlakSya paNa akSamya jaNAya che kAraNa teo kumArapALa ciratanI hayAtI paNa jANatA nathI ane chatAM viAda mATe ke pUrvIbaddha vicArathI TIkA karavA dvArA gayA hoya ema anumAna thAya che, Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNa kAvya A prakAre bhAravinA bha ikAvyane maLatuM taraphathI bahAra pADela graMthamAM pratyeka daSTAMtanI nIce Ave che. paNa pheraphAra eTalo che ke bhAravie jyAre lITI dorI enI mukhyatA batAvI ApI che. e pANinInI aSTAdhyAyIno kama yuthArtha sAcavyo graMtha upara abhayatilakagaNinI saMskRta TIkA ghaNI che. tyAre be AzrayathI lakhele A graMtha bahuja suMdara che ane te paNa sarakArI graMthamAM pragaTa thaI kaThina thaI gayuM che, ne TIkAnI sahAya vinA te che. A kumArapALa caritra prAkRta vyAkaraNane aMge samaja paNa muzkela paDe tevo che." dRSTAnnanuM kArya kare che ane aitihAsika draSTie apUrva A dayAzraya graMthanuM suMdara saraLa gujarAtI bhASA che. zrIyuta zaMkara pAMDuraMge sadara graMthamAM AkhuM prAkRta che. cAlu kara pAraga 1 tara savane lAbha thAya tevA AkAramAM bahAra pADa- vyAkaraNa sUtra ane prakAzikA TIkA sAthe chAyuM che vAnI khAsa jarUra che. e dayAzraya kAvyanA soLamA ane 124 pRSTano prAkRta keza chApyo che jemAM sagethI kumArapALa rAjAno itihAsa zarU thAya prAkRta zabda tenA saMskRta paryAya sAthe ane sarga che. emAM Ana rAjA sAthenI laDAInI vAta ekanI saMkhyAnA nirdoSa pUrvaka raju karI eka ati ane RtavarNana Ave che ane vIzamAM samAM mahatvanI jarUrIAta pUrI pADI che. prAkRta bhASAnA hiMsA aTakAvavAnA prabaMdho ane chokarA vagaranA maraNa pAmanAranI milakata rAjyamAM japta thatI hatI , rotA bhASAnI jene vijJAnika abhyAsa karavA hoya te TharAva rada karyAno itihAsa raju karI saMskRta kayA- yA. ane bhASAzAstrI thavuM hoya tene mATe A graMtha apazraya graMtha pUre karyo che. rihArya che. prAkRta vyAkaraNanA abhyAsa vagara gurjarI girAnA aMdaranA Azayane samajI tene upayoga prAkRta dvayAzrayanI vastu, thAya e ati muzkela bAbata lAge che ane zabdanI saMta dayAzrayamAM jyAMthI vAta mUkI tyAMthI kumA- vyutpatti ane arthadhaTanAne aMge te enA vagara rapALa caritra nAmanA prAkRta yAzrayamAM vAta cAlu nabhI zake tevuM nathI ema jaNAya che. karI che. emAM ATha sarga che. prathamanA pAMca sargamAM mULa prAkRta vyAkaraNanA prathama pATanI vAta karatAM pATaNanI prabhutAnuM varNana karyuM che. enA rAjAnI MiL ApaNe ATalI prAsaMgika vAta vicArI gayA. have bhavyatA ane dhanADhayatA, jaina maMdironI mahattA, sadara vyAkaraNanA bIjA pAdamAM zI hakIkata Ave che mahatsava pUrvaka rAjA enA darzane jatA te vakhatanI tenA upara daSTikSepa karI jaIe. enI viziSTatA, rAjAnI bhagavAnanI mUrti tarapha bhakti ane saMbaMdhe tenuM audArya, rAjaudyAnuM dvitIya pAda saMdarya, rAjAo ane prajAne vaibhava ane vilAsa sadara prAkRta vyAkaraNanA bIjA pAdamAM kula 218 ane rUtuonAM varNana. A hakIkata chaThThA sargamAM paNa sUve che, enA prathamanA 115 satramAM joDAkSaronAM cAlu che. chaThA sarganA bAkInA vibhAgamAM kumAra- prAkRtamAM kevAM rUpa thAya che te batAvyAM che. tema pALa rAjA ane mallikArjuna vaccenI laDAinI vAte krama evo rAkhe che ke kayA kayA joDAkSaronA phera kare che ane anya sahayogI rAjA sAthe tene thAya te prathama batAvyA che. tyAra pachI e kramA saMbaMdha darzAvAya che ane chellA be sargamAM mRtade. pramANe cAlyA che. emAM vikalpa rUpe kevI rIte vIe rAjAne Apela nItibodha baha mananIya che. thAya che te paNa sAthe batAvyA che e prakAzikA A vastu kumArapALa caritramAM che. enA pratyeka TIkAmAM ane hUMDhikA TikAmAM tene khUba vistAralekamAM prAkRta vyAkaraNanAM dRSTAMta che ane sarakAra pUrvaka sphoTa karyo che. dAkhalA tarIke "zakata" saMska 1. AmAM gerasamajutI che. bhadikAvyamAM pAMDava ane tanuM sat athavA to rUpa thAya che, "mukta" rAma caritra che eTale emAM itihAsa cAlu ja che, saMskRtanuM munno athavA mutta rUpa thAya che. ane Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janayuga. kArataka-mAgazara 1983 ine rane ra thAya che. enI sAthe eka ja zabda thAya che te batAvyuM che. hesva ane dIrdhatA pheraphAro jUdA jUdA arthamAM vaparAto hoya tyAre tenA kevA rU5 prAkRtamAM kayA niyamane anusare che te ane bahu pAkatamAM thAya che te 115 pachInA bAkInA sU. vistArathI batAvyuM che. jAtimAM keTalA pheraphAro thAya tramAM batAvyuM che. A Akho vibhAga bhASAzA- che te paNa vistArathI batAvyA che ane rUpamAM ke strIne mATe ati upayogI che. keTalIkavAra akSarono pheraphAra thAya che te paNa A pAdamAM batAvyuM che. vyatyaya thAya che te paNa batAvyuM che. "kareNu" saMskRta zabdanA judA judA Adeza paNa ahIM batAvyA che. rUpa vikalpa ja thAya che. "vArANasI" nuM vA- AmAM sarvanAmanAM sUtro para bahu vivecana che je nAraNa thAya che. vyutpattinA abhyAsIne A Akho khAsa manana karI vicAravA yogya che. 130 mA pAda ghaNo upayogI che. "daSTrA" nuM tAdA rU5 sUtramAM kahe che ke prAkRta bhASAmAM divacana nathI, thAya che. "bahaspatinAM keTalAM sUtra lAgIne mATe ene sthAne bahuvacana thAya che. catuthI vibhakti raNa mALa, mathacmchuM rUpa thAya che eTale thAya che. tyAra pachI saMskRta vibhaktimAM prAkRtine apabhraMza dvArA enuM "bhespati" rUpa kema thayuM haze aMge keTalA pheraphAra thAya che te mATe ghaNAM sUtro eno khyAla Ave che. evI ja rIte sarva nAmanAM batAvyAM che. sUtra 131141 sudhInA vibhakitane "yuSyadIya"nuM tu ane "amadIya" nuM mATe ja lakhAyelAM che. pararmapada ane AtmAne mavat rUpa thAya che. Ate bahu sAdA dAkhalA AkhavA padanA dhAtunAM rUpamAM prAkRtamAM kevA Adeza thAya , ApyA che, paNa e Akho vibhAga manana karIne che te hakIkta tyAra pachI Ave che ane e sAmAsamajavA yogya che. zaddha gujarAtI zabdonuM mULa nya niyamanAM vyakitagata dhAtumAM pAchA apavAde zodhavA mATe A vibhAga ati mahatvano che ane thAya che te paNa sUtra ane TIkAmAM batAvyA che. vizuddha bhASA lakhanArane ane khAsa karIne joDaNInA A tatIya pAdanA kula sutre 182 che. siddharAjane praznano nIkAla karavAne mATe A vibhAgano abhyAsa uddezIne prazastimAM lakhe che ke "pRthvInA rAjAonA khAsa Avazyaka che. e bIjA pAne che. prazastinA mukuTamaNi! tArI kIrti UMce svargabhUvanathI paNa dara zlokamAM sUrIzvara lakhe che ke "traNa bhuvanamAM adi. bhame che ane nIce pAtALanA taLIethI paNa vadhAre tIya vIra sidhdharAja ! zatruonA nagarane cUrNa karavAnA nIcI jAya che ane dariyAnI paNa pelI pAra jAya vinodanA kAraNabhUta thayelA tamArA jamaNA hAthamAM che. svabhAvane sulabha evA enA AvA prakAranA zaMkaranA jamaNA hAtha karatAM eTalo taphAvata che ke UMcA nIcA capaLa svabhAvane laIne eNe vANI e kAma eTale manorathane dUra karato nathI. zaMkarane upara saMyama rAkhanArA mUnione emanA mainavRtathI hAtha kAma (kAmadeva)ne haThAve che tyAre tamArA jamaNA mukAvI dIdhA che."2matalaba e che ke tamArI hAthamAM eTalI vizeSatA che ke e kAma icchA vistRta kItine munio paNa gAI rahyA che. AvI manorathane dUra karato nathI. rIte prAkRta vyAkaraNanA trIjA pAdamAM hakIkta Ave che. tRtIya pAda prAkRta vyAkaraNanA trIjA pAdamAM dhAtuonA cothA ane chellA pAdamAM savathI vadhAre sUtro pratyayamAM ane nAnA rUpamAM kevA pheraphAra 2 kudaI dAnitanA ita pAtA1 dviSatpurakSodavinodahetArbhavAdavAmasya mUlAdapi ___ bhavadbhujasya / tvakIrtibhramati kSitIzvaramaNe pAre pyodherpi| ___ ayaM vizeSo bhuvanaikavIra paraM na yatkAma tenAsyAHpramadAsvabhAvasulabhairuccAvacaizcApalai ma pAkaroti // stevAcaMyamavRttayopi munayo maunvrttyaajitaaH|| caturtha pAda, Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrAcAryanuM prAkRta vyAkaraNe che. enI sUtra saMkhyA 448 che ane e vibhAge sarakhAvI zakAya tevo pRthvIpati zrI jayasiMha deva sarvathI vadhAre kaThIna lAge che. emAM prathama dhAtunA thaye jeNe pitAnA vaMza rUpI sUrya upara amRta Adeza Ave che. pratyeka dhAtunA judA judA arthamAM razmicaMdra jevuM bIjuM nAma "zrI siddharAja" evuM kevA Adeza thAya che te ane sAthe upasarga sAthe lakhAvyuM. 2. hoya tyAre jAdA jUdA Adezo kevA thAya che te " e catura rAjAe sArI rIte ( sAma dAma A pAdamAM vistArathI batAvyuM che. e hakIkata daMDa bheda rU5 ) cAre prakAranA upAyonuM sArI rIte 259 sUtra sudhI Ave che ane dhAtunI samajaNuM sevana karyuM. cAra samudrane jene kaMdore che evI ane temAM thatA pheraphAro samajavA mATe upayogI eTale cAra samudranI simA sudhInI pRthvIne bhogavI, che. pachI zaurasenI bhASAmAM keTalA pheraphAra thAya che eNe cAra prakAranI vidyA ( AvIkSikI, trayI, te batAvyA che. e prAkRta bhASAno eka prakAra che. vArtA ane daMDanIti ) nA abhyAsathI pitAnI ene mATe satro 260-286 che. tyAra pachI prAka- buddhine vizeSa namra banAvI ane AtmApara vijaya tanA eka vibhAga mAgadhI bhASAnI hakIkata Ave meLavyo ane eNe cAre prakAranA puruSArtha (dharma che. emAM kevA pheraphAro thAya che te hakIkata 287 artha kAma ane mekSa ) ne aMge te parAkASTAM sUtrathI mAMDIne 302 sudhImAM ApI che. karI dIdhI, 3. tyAra pachI paizAcI nAmanI eka prAkRta bhASAmAM "zabda saMbaMdhI vistRta jJAna ghaNuM pustakamAM thatAM pheraphAra batAvyA che temAM satra 303-328 vahecAyeluM ane te graMtho maLavAnI muzkelIvALuM rokAya che. ane chUTuM chavAyuM ahIM tahI paDI raheluM joIne - sUtra 329 thI apabhraMza nAmanI prAkRta bhASAmAM enA manamAM ghaNe kSobha thaze. enI mAgaNIne keTalA pheraphAro thAya che te batAvyuM che te lagabhaga | svIkArIne muni hemacaMdra A zabdAnuzAsana graMtha Akhara sudhI cAle che. ane chevaTe satra 44 mAM koI prakAranA pApa ke vAMdhA vagarano vidhipUrvaka kahe che ke rouM taratavarita eTale prAkRta " banAvyo. 4.2 bhASA saMbaMdhI je vAta aSTama adhyAyamAM na lakhI 1. AnvikSaka: nyAya. trayIH traNa veda. vArtAH kathA hoya te saMskRta pramANe che ema samajavuM. TUMkAmAM caritra. daMDanIti: vyavahAra zAstra, dharma zAstra. kahIe te prathama pAdamAM saMdhinA niyamo, bIjA 2 AjanIdizA tarabhutravatumudAMpAdamAM joDAkSaranA pheraphAra, trIjAmAM dhAtunA rUpamAM kitkssitibhrkssmbaahudnnddH| pheraphAro ane cothA pAdamAM Adeze tathA prAkatanA zrI smRSi ti sudheffmamToravarDa prakAra5ra vivecana che. e cothA pAdanI chevaTe praza - zuciculukyakulAvataMsaH // 1 stinA cAra loke ApyA che te aneka rIte bahu tathA sama ni pravaratAtinagti upayogI che. tene bhAva nIce pramANe che - kSitipatidAdA yena svavaMzasavitaryaparaM sudhAMzau zrIsiddha. rAja iti nAma nijaM vyalekhi // 2. "pUrvakALamAM zatruone pati ane hada vagaranA rajA nivedA ratuzvatu guvyAna cAra samudranI simAthI aMkita thayela pRthvInA bhArane nirakatvmukai ramu vastuSiAvALu vahana karavAnI zaktivALA majabUta bAhuvALe cA- vizAvAifjanAtakartAatAramar #rglukathakuLanA AbhUSaNa je bhayaMkara zatra rUpa hAthI ____ mavApa puruSArthacatuSTaye yaH // 3 ene siMhasamAna zrI mULarAja nAmano rAjA thayela.1 tearttaritRtadurAmavikAdAnuM tenA kuLamAM prabaLa pratApamAM sUryanI sAthe zAsanadhUrArthanA prazasti, Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 jainayuga kArataka-mAgazara 1983 praznadha ciMtAmaNimAM vyAkaraNanA ullekha zabdAnuzAsananI kRtinA saMbadhamAM merUtuMgAcArya prabaMdhaciMtAmaNi graMthamAM kahe che te vAta jarA vicArI laie. teozrInA graMtha saM. 1331 mAM pUrA thayA che eTale zrI hemacaMdrAcAryanI najIteA e graMtha kahevAya ane vaLI teoe je vAta pUrvepuSo pAsethI sAMbhaLI te lakhI nAkhI che ema chevaTe jazuAvyuM che tethI AdhArabhUta gaNAya. teo A banAvane dhArAnagarInA yoAvarmAMtI jIta pachI mUke che. e chata vakhata jUdA jUdA paMDita zrI siddharAjane saMpradAya pramANe AzIrvAda ApavA AvyA te vakhate zrI hemacadrAcArya paNa AvyA ane temaNe sUmi hrAmavi vALA upara lakhyA che te zlAka kahyo jethI siddharAja bahu prasanna thayA. zrI mettuMgAcAAryaMnA kahevA pramANe zrI siddharAja jayasiMha ane zrI hemacaMdrasUrinA A prathama meLApa hatA. khIjA aitihAsika purAvAthI dhArA nagarInI jayasiMhanI jIta sa. 1194 mAM thAya che, te| tyAra pachInA chellA pAMca varSamAM vyAkaraNanI kRti thai hAya ema anumAna thAya che. A khAkhatapara nirNaya karavA vizeSa sAdhanAnI hajI apekSA che tethI chevaTanA nirNaya thatA nathI. A kRti siddharAjanA samayanI che e nirvivAda che ane siddharAjanA samaya saM. 1150 thI 1199che e paNa nirNIta khAbata che. huM A kRtine saMvata 1180 thI 1190 lagabhagamAM mUku chuM. AcAryanA cAturyabharapUra AzIrvAdathI rAjA bA ja prasanna thayA eTale enI prazaMsA sahana na karanAra brAhmaNA khelyA ke etA amArA vyAkaraNa bhaNI pati thayA che vigere. enA javAbamAM hemacaMdrAcArye kahyuM ke pote zrI vIra bhagavAnanuM banAvela ane dravyAkaraNa bhaNela che eTale vaLI e brAhmaNeAe e vAtane gappa tarIke gaNAvI ane kaiA Adhunika vaiyAkaraNIya jainamAM hAya tA batAvavA kahyuM. hemacaMdrAcArye kahyuM ke mahArAja siddharAja sahAya kare teA pAte navIna pacAMgI vyAkaraNu banAve. rAjAe sarva prakAranI madada ApavAnuM mAthe graMthapara vicAro. A pramANe lakhelI prazasti uparathI jaNAya che ke zrI siddharAja jayasiMha mahArAjanI prArthanAthI A graMtha lakhAyalA hatA, e graMthamAM zabdazAstra sabaMdhI kAi pazu vAta bAkI na rahe evI enI yojanA hatI ane aneka jUdA jUdA graMthAmAM zabda saMbaMdhI vAto hatI tene vidhi pUrvaka-niyama sara gAThavavAnI emAM khAsa geAvaNu. hatI. aneka jagAe je hakIkata meLavavA javuM paDatuM hatuM te A graMthamAM ekatra karavAmAM AvI ane vyAkarNunA sabaMdhamAM A chellAja graMtha thayA ema kahI zakAya. tyAra pachI chUTAchavAyA prakriyA graMthA thayA che paNa meATA pAyA upara ane sarva hakIkatane eka sthAne lai Ave evA vistRta graMtha A chelleAja che ane prAkRta bhASAnI vicAraNAne aMge te graMtha pahelA ane chelleAja che. chellI prazastinI pahelAM teo lakhe che keH ityAcAya zrI hemacandraviracitAyAM siddha hemacandrAbhidhAna svopajJazabdAnu sazinavRttAvaSTamAsyAdhyAyasya caturthaH pAdaH samAptaH aSTamodhyAyaH samAptA ceyaM siddha hemacandra zabdAnusAzana vRttiH prakAzikA nAmeti. ATalA uparathI prakAzikA nAmanI TIkA paNa temanI peAtAnI racelI che ema jaNAya che. A graMtha AcAryapadaprApti pachI lakheaA jaNAya che. khatrIze pAdamAM prazastinA zlakA je rIte mUkayA che te parathI te pachavADethI lakhAyA hAya ema jaNAya che. samAsa karavA sabaMdhI sarva hakIkata AvI gayA pachI e kSeAkeA lakhAyA che. e saMbaMdhI eka vAta anyatra lakhAyalI che te have pachI jovAze. abhyarthito niravamaM vidhivadvayadhatta zabdAnuzAsanamidaM munihemacaMdraH ||4 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemaca`drAcAryanu... prAkRtavyAkaraNa 101 A banne vAtAnuM dohana karI zakAya tevAM sAdhanA paNa prApta thayAM che. e badhI hakIkatanA sAra kADhatAM chevaTe kahe che ke prabhAvaka caritramAM sadara graMtha racana aMge je hakIkata Avela che te vadhAre aMdhabesatI jaNAya che. te mAne che ke A graMtha uparanA prazastinA kSeAkamAM lakhe che te pramANe rAjAnI mAgaNIthI lakhAyaleA che kAraNa ke rAjAne AvA graMthathI peAtAnA rAjyane amara karavAnA prasaMga prApta thayelA jaNAya che ane bheAjanuM vyAkaraNa vAMcIne enAmAM kAMika IrSyA utpanna thaI hAya ane peAtAnA vakhatanAM sArAmAM sArA vidyAna Scholar) ne e kArya karavA teNe saMpUrNa madada karI hAya e taddana banavA joga che. graMthamAM hemacadrAcArya pote khIjA graMthAnA AdhAra le che ane tenA saMbadhamAM DA. kITlAna-(Dr. Kielhorn)lakhe che ke prathamanA pAMca pAdamAM padarathI vadhAre AdhArA levAyA che ane AkhA graMthamAM ethI bahu meATI sakhyAmAM AdhArA apAyA che. DA kIlhAnanA mata pramANe saMskRta vyAkaraNa mukhyatve karIne zAkaTAyana ane kAta...tranA vyAkaraNa para racAryuM che. vaiyAkaraNIyA kahe che ke enI racanApati taddana maulika che ane sahelAithI yAda rahe tevI che ane AkhA graMtha sAthe paripUrNa che. vyAkaraNa graMthanAM sAdhanA te vakhate prApta thayelA AjubAjunA aneka vyAkaraNa graMthA joine vaparAyela jaNAya che. kAzmIramAMthI sarasvatI devInA madiramAMthI vyAkaraNa graMthe| AvyA e hakIkata prabhAvakacaritrakAra kahe che tenA karatAM merUtuMgAcArye dezadezathI vyAkaraNA siddharAja mahArAje maMgAvI ApyA e hakIkatane vadhAre kha'dha khesatI gaNavAmAM Ave che. kakakala nAmanA patine e. vyAkaraNu zIkhavavA mATe mahA rAjAe zayA ane dara pa`camIe parIkSA aNuhIlapATaNamAM thatI hatI te hakIkatane vadhAre maja bhUtI khIjI bAjuethI maLe che. devasUrinA ziSya vyAkaraNane aMge DA. kyulara. DA. jI. mulare " lAika ek jaina manka hemacaMdra " nAmanuM pustaka ja`na bhASAmAM lakhyuM che te A banne grathAmAM vyAkaraNa racanA saMbaMdhI hakIkata ApI che teneA ullekha karI chevaTa jaNAve che ke e banne graMthA ( prabhAvaka caritra ane prabaMdha ciMtAmaNi ) mAM je vyAkaraNa racanAnI hakI-guNuM, "tatvaprakAzikA'' athavA hemavibhrama" kata lakhI che tenA saMbaMdhamAM khIjI dhaNI hakIkata tyAra pachInAM ciratrAthI maLI AvI che ane tethI nAmanI vizeSa TIkA lakhI te jaNAve che ke e TIkA emaNe kakkala nAmanA paMDitanA hukamathI lakhI lIdhuM. deza deza paDitA mAkalI vyAkaraNanA graMthA magAvyA ane hemAcArya pAse " zrI siddhahema 'nAmanuM savA lAkha zlokanuM pacAMgI vyAkaraNa eka varasa mAM taiyAra karAvyuM. te pustakane rAjAne besavA yeAgyanAne hAthI upara mUkI zveta chatra tenA para dhAraNa karAvI be cAmara sAthe hemAcAryanA sthAnethI rAjama`diramAM lAvavAmAM AvyuM. rAjAe enI pUjA karI ane ene pustakAlayamAM sthApyuM. rAjAnA hukamathI e pustakanA vyAkaraNa tarIke abhyAsa cAlu thayA ane anya pustakA baMdha thayA. e vakhate vaLI kAie masarathI rAjAne bha'bhe| ke emAM tamArUM teA nAma paNa nathI. rAjAne e te moTA aMdheranI vAta lAgI. hemAcArye rAteArAta atrIza zlAka banAvI khatrIza pAdane aMte mUkI dIdhA ane bIje divase savAre vAMcatAM rAjA bahu prasanna thayA. A hakIkatamAM dezadezathI vyAkaraNA maMgAvyA te hakIkata bahu upayogI lAge che. game te kAraNuthI paNa khatrIza nahi paNa pAMtrIza prazastinA kSeAkeA pachavADethI zrI hemacaMdrAcArye te dAkhala karyAM che ane tenuM je kAraNa merUtuMgAcArya Ape che te vicAravA yeAgya che. rAjAe vidyAnAne khelAvI sahAya karI kAvyanA ke khIjA viziSTa viSayanA graMthA lakhAvatA hatA ane lekhakA tenI arpaNA rAjAne karatA athavA rAjAnuM nAma graMtha sAthe joDatA evuM aneka prasaMge pUrva kALamAM banela che. kakkala nAmanA paMDitane rAkI pATaNa nagaramAM vyAkaraNanA abhyAsa zarU karAvyA ema je hakIkata prabhAvaka caritrakAre lakhI che tene meraMtuMgAcArye ukta ullekhathI TekA Ape che. Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 102 - jenayuga kArataka-mAgazara 1983 hatI. A kakala, kakkala ane kAle e sarva saMskRta gurjara sAhityamAM vyAkaraNa jJAnanI jarUra zabda "karka (kuMbha) no apabhraMza che. AthI prabhA- hemacaMdrAcAryanA aneka caritro labhya che. mArI vaka caritramAM vyAkaraNane je jAherAta maLI kahevAmAM pAse tenA saMskRta caritra ane gujarAtI rAsaAvI che te vAtane saMpUrNa Teko maLe che ane mojuda paNa che. te sarvanA A vyAkaraNano aMge. kala" aitihAsika purUSa hatuM ema jaNAya che. utArA ApI Apano vakhata levA icchato nathI. e vyAkaraNano itihAsa raju karI te dvArA tamane ane atyAre kolejamAM jema prophesara (-adhyApaka-) mAre eTaluM batAvavAno irAdo hato ke gujarAtI hoya che tene maLatuM tenuM sthAna hoya ema jaNAya che. bhASAzAstrI thavA mATe, zabdanA sAcA prayoga karavA - A vyAkaraNa kyAre lakhavAmAM AvyuM te saMbaMdhI mATe, joDaNInA ghuMcavaNIA praznanA nikAla mATe Do. myulara ghaNI tapAsa kare che. prabhAvaka caritrakAra e prAkRta vyAkaraNanuM jJAna anivArya che ane samaya ApatA nathI paNa bahu thoDA vakhatamAM vyA- atyAre mArA jANavAmAM to e ekaja sAdhana che, karaNa pUruM thayuM eTaluM ja kahe che. merUtuMgAcArya eka e vyAkaraNa eka jaina graMtha che ane A lekhaka varSamAM taiyAra thayuM ema kahe che. sUri mahArAja jana che e vicAra Apa bhUlI jaze. atyAra sudhI sAthe prasaMga pahele athavA bIje mALavAnA vijaya mAM jana zabdoccAra sAthe je anicchA darzAvAtI pachI maLe che, e vijaya saMvata 1194mAM thAya che meM anubhavI che tethI mane kheda thAya che. bhASAnI te bIjI aneka rIte saMbhavita che. prazastinA 23 samRddhi je jana kavioe karI che te bhAre jabarI mAM zlokamAM yAtrAnuM varNana che te yAtrA dayAzraya che, tamArI kalpanAmAM na hoya tevI jabarI che. kAvya pramANe ekaja vAra thayelI che ane teno saMvata e Akho vibhAga mAtra sAhityanI najare jovA prAthe 1194 Ave che. e sarva hakIkata meLavatAM je che, sAhityano ItihAsa pUro karavA mATe e vyAkaraNane saMvata 1197 lagabhaga jaNAya che. A khAsa jovA ja paDaze emAM mane zaMkA nathI. e aitihAsika daSTie carcA che. emAM haju vadhAre sAhityanI sImA bahu dUra che, bahu vizALa che, enI sevA janmabharanA saMsAra tyAgIoe ane sAdhane dvArA vicAra karavAne avakAza che. viziSTa tyAgI gRhasthoe koI paNa prakAranI apekSA 34 A vyAkaraNane maLelI phatehane pariNAme zrI vagara karI che ane eka eka viSayo lhAdaka hemacaMdrAcAryo dezI bhASAnA ane saMskRta bhASAnA bodhaka ane ramaNIya che. premabhAve, nehabhAve, sake banAvyA. emAM "abhidhAna ciMtAmaNi" ane hAnubhUtithI enA abhyAsa tarapha valaNa dAkhavavAnI nAmamALA" bahu prakhyAta graMtha che. tyAra pachI eka gurjara sAhityanI daSTie bahu AvazyakatA che. * zabdanA aneka artha batAvanAra "anekArtha" ro. A prAkata vyAkaraNanI racanA vijJAnanI daSTie gujarAtI bhASAnA abhyAsIne A traNe graMthe bahu joIe te bahu paddhatisaranI che. eka zabda jevo upayogI che. hoya te teno khulAso kayAM maLaze e graMtha paddhati . . zrI rAjazekharanA caturvizati prabaMdha athavA jANyA pachI turata khyAlamAM AvI zake tema che ane AkhA prAkRta vibhAganI koI paNa vAta temAM bAkI prabaMdha kezamAM A prAkRta vyAkaraNane aMge bahu : rahevA dIdhI hoya ema lAgatuM nathI. e graMthanI TuMkANamAM hakIkata che. jarUrI hakIkata upara AvI TIkA ane draTikA TIkA sAthe vadhAre phelAvo karI jAya che tethI tene judo ullekha karavAnI jare te dvArA gujaragirAnI samRddhimAM vadhAre karaze eTalI rahetI nathI. vaLI e graMtha pramANamAM prabhAvaka caritra vijJapti karI atra viramIza. ane prabaMdha ciMtAmaNithI Adhunika che tethI te metIcaMda giradharalAla kApaDIA, vadhAre bArikIthI tapAsavAnI jarUra rahetI nathI. bI. e. ela ela. bI. e graMthamAM hemasUrine prabaMdha dazame che. selisiTara, . sAhityane emAM mane * vizALa che, - - Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNamAM caityaparipATI. pATaNa caityaparipATI. [ zrI. lalitaprabhasukRita pATaNa na'. 28 tarIke prasiddha thaI gai che cetya paripATI amadAvAdanI zrI 'savijayajI jaina TrI lAyabrerI graMthamAlA tenI kiMmata cha AnA che, tenI prastAvanA sAkSara munizrI lyANavijayajIe. lakhelI che te ati upayAgI atihAsika vigatA pUrI pADanArI hAi te ame pUjya munirAja zrI haMsavijayajInI AjJAthI atra ApIe chIe.] ta'nI. svabhAvathIja bhAratavarSanA prAcIna vidvAna e itihAsa lakhavA tarapha thoDuM lakSya ApeluM che. ane je kaMi lakhAyuM hatuM teneA paNa ghaNA kharA bhAga rAjyaviplavAnA duHsamayamAM nAza pAmI gayA che, mAtra vyAkhyAnika sAhityamAM upayogI thatA keTalAka jana aitihAMsika sAhityanA aza vyAkhyAnarasika jaina sAdhuonA pratApe bacavA pAmyA che. paNa temAM aitihAsika karatAM upadezatattvane mukhya sthAna ApeluM hAvAthI tevA citra prabandhAdi grantho paikInA dhaNA bhAga aupadezika sAhityaja gaNI zakAya, mAtra keTalAka rAsAe ane prabandhA uparAMta zilAlekhA, prazasti, caityaparipATIe tathA tIrthamAlAeja Adhunika dRSTie prAcIna atihAsika sAhityamAM gaNavA yAMgya che. aitihAsika sAhityamAM caityaparipATIonu sthAna. jo ke caityaparipATI vA tIrthamAlAe tarapha ghaNA thADA vidyAtAnu lakSya gayuM che ane aitihAsika dRSTie tenI kharI kIMmata AMkanArA sAkSarA te tethIye theADI saMkhyAmAM nIkalaze, eTaluM chatAM paNa RtihAsanI dRSTie caityaparipATI e ghaNuM ka'matI sAhitya che, enA uMDANamAM rahelA tAtkAlika dhAmika tihAsanA prakAza, dharmanI rUci tathA pravRttinuM darzana ane gRhasthAnI samRddha dezAnuM citra tyAdi aneka itihAsanA kImatI aMzA caityaparipATienA garbhamAMthI janme che ke jenI kImata thAya tema nathI. caityaparipATIonA utpattikAla caityaparipATIe kyArathI racAvA mAMDI tene nizcita nirNaya ApI zakAya tema nathI. caityapariyADIe tIrthamAlA athavA evAja arthane jaNAvanArA rAsAe dhaNA junA vakhatathI lakhAtA AvyA 103 che emAM zaMkA nathI, paNa evA bhASAsAhityanI utpattinA prAraMbhakAlanA nirNaya hajI aMdhArAmAM che, kAraNa ke A viSayamAM Aja paryanta kAI paNa vidyAne UhApAtu taka karyAM nathI, chatAM jaina sAhityanA avalAkanathI eTaluM teA nizcita kahI zakAya ke jenAmAM caitya vA tIrthayAtrA karavAnA ane tenAM varNanA lakhavAnA rivAja dhaNeAja prAcIna che. tIrthayAtrAe karavAnA rivAja vikramanI pUrve cothI sadImAM pracalita che. tIrthayAtrAe karavAnA rivAja vikramanI pahelI vA khIjI sadImAM pracalita hatA ema itihAsa jaNAve che, jyAre tenAM vahune lakhavAnI zarUAta paNa vikramanI pahelI vA khIjI sadI pachInI tA na ja hAI zake; e viSayane vizeSa khulAsA nIcenA vive. canathI thaI zakaze-- jaina sAhityamAM sarvathI prAcIna sUtra AcArAMganI niyuktimAM tAtkAlika keTalAMka jaina tIrthInI noMdha ane tene namaskAra karavAmAM AvyA che. ni zIthasUNi'mAM dharmacakra devanirmita ratUpa, jIvitasvAmi pratimA, kalyANabhUmi Adi tIrthonI noMdha karavAmAM AvI che.2 chedatrAnA bhASya ane TIkAkArA lakhe che ke aSTamI caturdazI Adi parva divaseAmAM sarva jaina devarAsarAnI vaMdanA karavI joiye. bhale te caitya saMghanuM 1. aThThAvaya ujjite gayaggapae ya dhama ya. pAsarahAvattanaga' vamapAya ca vandvAmi. .. * gajAgrapade dazANa kUTavartini tathA takSazilAyAM dharmacakre tathA ahicchatrAyAM pArzvanAthasya dharaNendramahimA sthAne. " AcArAMganiyukti patra 418, 2. uttarAvahe dhammacakke, mathurAe devaNisthie mA, kAsalAe jiyatasAmipaDimA, tirthaM'karANa vA jammubhUmie, --nizIthasUNi patra 243-2, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 104 jenayuga kArataka-mAgazara 183 heya ke amuka gacchanI mAlikInuM hoya te paNa tenI na pasI jAya eTalA mATe mRtadhara pUjya AcAryoe yAtrA karavI, vakhata pahoMcatuM hoya te sarva ThekANe niyama ghaDyo ke AThama caudaze te sarva cAnI saMpUrNa caityavaMdana-vidhi karavI joIe ane vakhata vaMdanA karavI ja, ane je sAdhu ke vati gRhastha A na pahoMcato hoya te eka eka stuti vA namaskAra niyama pramANe na vartaze te te daMDane bhAgI thaze. ja kare paNa gAmanAM sarva cityanI yAtrA karavI. A pramANe nagara yA gAmanAM sarva cetyonI yAtrA te ceiaparivADI jatA" (cityaparipATiyAtrA) kahevyavahAra sUtranA bhASya ane cUrNimAM lakhyuM che vAtI. ane e pravRti vizeSa pracalita thatAM utAkera AThama caudaza Adi parva-tithidimAM gAmanAM valane lIdhe "yAtrA" zabda nikaLI jaIne "cetyaparisarva deharAomAM rahelI jinapratimAo ane pitAnA tathA bIjA upAzrayamAM rahelA sarva sAdhuone paryA pATi' zabda ja prAthamika mULa arthane jaNAvavAmAM rUDha thaI gaye. vakhata jatAM cityaparipATI-tyaparilaghu sAdhuoe vaMdana karavuM joIe, je na kare te vADI-catyapravADI-caitrapravADI ityAdi aneka prakAranA te sAdhu prAyazcittane bhAgI thAya. ceIaparivADIjAnA sthAne saMskRta, prAkRta ane mahAnizItha sUtramAMthI paNa cityatIrtha ane tIrthomAM apabhraMza zabda Dha thayA, je Aja paryata te bharAtA melAonI sUcanA male che. A sarva jotAM arthane jaNAvI rahyA che. eTaluM te nizcita che ke jemAM tIrthayAtrA ane uparanA vivecanathI e vAta spaSTa thaI ke pratimApUjAno rivAja ghaNoja jUne purANe che, caityaparivADI" e nAma eka prakAranI yAtrAnuM che, tIrtha tarIke prasiddha thayela sthAnamAM bhAvika jene ane upacArathI tevI yAtrAnuM varNana ke vivecana ghaNuM dUra dUranA deze thakI saMgha laI jatA ane karanAra prabandha vA stavane paNa cityaparivADI nA tIrthATana karI pitAnI dhArmika zraddhAne saphala karatA, tAnA gAma nagaranAM cetyone te hamezAM bheTatA, mArgamAM eka svAbhAvika ghaTanA che. nAmathI oLakhAvA lAgyAM ke je banAva sAhityaco adhika vA ocho samaya malatAM nagaranAM sarva conI yAtrA nitya na thatI te chevaTe AThama cau- tIrthamAlA ane caityaparivADiyAne daza jevA khAsa dhArmika divasamAM te pUrvokata yAtrA vAstavika bheda, avaya karatAja, kAlAntare A pravRttimAM paNa maMdatA yadyapi tIrthamAlA vA tIrthamAlA stavane ane 1. nissakaDamanisTakaDe ceie sAvahiM thaI titri, cityaparivADI vA caityaparivADI stavanamAM sAmAnya vela va ceiANi vanAuM IkrikiA vA vi. rIte bheda nathI gaNavAmAM Avato tathApi tenAM nAma -bhASya ane lakSaNe tapAsatAM te banne prakAranI kRtine 2 amI-causIsuM ceIya savANi sAhaNe save. vAstavika bheda khullo jaNAI Ave che. vadheyavA niyamo avasesa-tihisu jahasatti. eesu ceva amAdIsu ceiyAI sAhaNe vA je tIrthamAlA stavananuM lakSaNa e hoya che ke pote bheTelAM vA sAMbhaLelAM ke zAstromAM varNavelAM nAmI vasahIe ThiA te na vaMdaMti mAsalaha, nAma tIrthonAM caitya vA pratimAonuM varNana, tene -nyavahArabhASya ane cUrNi. mAco vA kalpita itihAsa, tene mahimA ane te 3. ahanayA gAyamAte sAhaNe te AyariyaM bhaNuti jahANuM jaI bhayakaM tamaM ANahi to huM ahehiM saMbaMdhI bIjI bAbatenuM varNana karavA pUrvaka tenI tirthIyatta kari(ra)yA caMdaSpahasAmiyaM vaMdiDyA dhamacaka stuti vA prazaMsA karavI. AcArAMganiryukti ane gaMtUNamAgucchAmo, nizIthacUrNimAM thayelI tIrthonI neMdha te AjakAlanI -mahAnizItha 5-435. tIrthamALAo ane tIrthaMkalpanuM mUla bIjaka sama Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa caityaparipATI 105 javuM joIe. siddhasenasUrinuM sakalatIrtha stotrama- sagapaNanI girinAraparivADI, siddhapura citya parihendrasUrinuM tIrthamAlAstavana, jinaprabhasUrinI zA- vADI, nagAgaNinI jAloracatyaparivADI vigere tAzAzvata-caityamAlA, vividhatIrthakalpa vigere saMkhyAbaMdha caityaparivADio upara jaNAvela lakSaNa saMskRta prAkRta apabhraMza ane lokabhASAmAM lakhAyelA suvAlI Aje vidyamAnatA dharAve che. prastuta "pATauparyukta lakSaNavALA stavananI keTinA aneka prabandha sutyaparipATI" paNa eja bIjI kaTine nibaMdha che. Aje daSTigocara thAya che. ' ATalA vivecana uparathI samajAyuM haze ke tIrtha cityaparipATI-stavananuM lakSaNa e thayA kare che caityayAtrAo ane nagara caityayAtrAo karavAne ke koI paNa gAma ke nagaranAM yAtrAnA samayamAM krama- rivAja jemAM ghaNuja prAcIna kALathI cAlyA vAra AvatAM deharAsaronAM nAma, te te vAsonAM nAma, Ave che. A rivAjonI prAcInatA ochAmAM temAM rahelI jinapratimAonI saMkhyA vigere jaNa ochI be hajAra varSanI hovI joIe ema vavA pUrvaka mahimAnuM varNana karavuM ane tenI stuti pUrve sUcavela zAstravAkyothI siddha thAya che, karavI. vijayasenasUrine revaMtagirirA, hemahaM. ane e uparathI tIrthamAlAstavana ane caitya pari - pATIstavane lakhavAnI rUDhi paNa ghaNuM prAcIna hovI 1. A saMskRta stotra pATaNamAM saMghavInI zerInA joIye e vAta saheje samajI zakAya tevI che, chatAM tADapanA pustaka bhaMDAramAM che, enA kartA siddhasena sUri kyAre thayA tene nizcaya nathI, chatAM saMbhava pramANe paNa eTaluM te sakheda jaNAvavuM paDe che ke A pravRteramI sadInA pUrvArdhamAM thaI gayelA siddhasena ja enA ttinA prAcInatAnA pramANamAM tanA ttinI prAcInatAnA pramANamAM tenA varNanagrantha tIrtha kartA hovA joie. mAlAstavane ane cityaparipATI-stavane teTalAM 2. A prAkRta stavana paNa teramI sadImAM ja baneluM mA saMbhave che. mahendrasUri nAmanA be AcArya thayA che-1 1. hemahaMsagaNi prasiddha AcArya munisuMdarasUrinA lA pUrNatalagacchIya prasiddha AcArya hemacaMdrajInA ziSya je 1214 mAM vidyamAna hatA. 2 jA nANakIyagacchIya je ziSya hatA, teo soLamI sadInA prathama caraNamAM vidyasaM. 1222 mAM vidyamAna hatA. A stavananA kartA A mAna hatA, AraMbhasiddhivArtika, nyAyama- tuSA vigere bemAMthI kayA tene nizcaya thato nathI. aneka vidvattApUrNa grantha emaNe banAvyA che. A caitya parivADI temaNe kyAre banAvI te jaNAvyuM nathI, paNa 3 A cityamAlA apabhraMza bhASAmAM che, enA kartA sALamI sadInI zarUAtamAM ja banAvI levAno saMbhava che. jinaprabhasUri je 14 mI sadImAM thaI gayA che, jemaNe 2. A caityaparivADInA kartA ke samayane pattA lAge aneka caritra ane rAse apabhraMzamAM lakhelA che. jeTalI apabhraMzanI kavitA pATaNanA bhaMDAromAM emanI maLe che, ' nathI. parivADI jUnI hevAne saMbhava che. teTalI bIjA koI paNa kavinI nathI maLatI. 3. A caityaparivADI saM. 1651 nA bhAThavA vidhi 3 ne dine jAheramAM banI hatI, enA kartA nagA vA 4 saMskRta ane prAkRtamAM banelA A tIrthakalpa nagarSigaNi AcArya zrI hIravijayasUrinA ziSya kuzalavaprasiddha che. enA kartA jinaprabhasUri kharataragacchanI ladhu- saginA ziSya hatA. zAkhAmAM thaI gayA che. temaNe A tIrthakalpasaMgraha vika 4. sva. AcArya zrI vijayadharmasUrijIe saMpAdana karIne manI 14 mI sadInA uttarArdhamAM banAvyuM che. bhAvanagaranI zrIyazavijaya jaina granthamAlA dvArA prAcIna 5. A rAse prAcIna gujarAtI bhASAmAM lakhAyela tIrthamAlA saMgraha'ne prathama bhAga bahAra pADe che, jemAM che, enA kartA vijayasenasUri nAgendragacchamAM prasiddha maMtrI judA judA kavionI karelI tyaparivADie, tIrtha mAlAvastupAlanA samayamAM arthAta vikramanI teramI sadInA e ane tIrtha stavane maLIne 25 prabaLe che. e sivAya uttarArdhamAM thaI gayA che. vastupAlanA saMdha sAthe gira- paNa saMkhyAbaMdha tIrthamAlAo ane cityaparivADIe jenA nAranI yAtrA gayA te samaye temaNe A rAsa banAvyA hatA. bhaMDAremAM astitva dharAve che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga 106 kArata-mAgazara 1983 pATaNa, pATaNamAM jaNAI AvatuM hatuM. dharmavIra ane yuddhavIra prastuta parivADI jenA nAma sAthe baMdhAyelI janonI vyavasthA ane AbAdIthI pATaNa eka che, te pATaNa nagarano A sthale saMkSepamAM paricaya vakhata pUrI jAhojalAlI bhogavatuM thayuM hatuM. vikrama Apavo upayogI gaNAze. saMvata 802 nA varSamAM pahela prathama "aNahilavADa" vA "aNahilapATaNa e nAmathI pATaNa vasyuM, ane pATaNa" e gujarAta dezanI rAjadhAnI-hindu- divase divase unnati karatuM cAvaDAvaMzanA rAjAonI sthAnanA prAcIna ane prasiddha zaheromAMnuM eka che, che dAjadhAnI tarIke prasiddha thayuM. enuM vAstusthApana jaina maMtrathI thayuM hatuM, ene cAvaDAvaMzanA kula 7 sAta rAjAoe rAjya vasAvanAra "vanarAja' nAmane cAvaDAvaMzano eka karyA bAda pATaNanI rAjya lagAma cAlukya vaMzanA bAhoza zuravIra rAjaputra hatA. te nAgendragacchanA rAjAonA hAthamAM gaI, A vakhate paNa pATaNa jaina AcArya zIlaguNasUrinA parama bhakta jaina upA pUrI jAhojalAlImAM hatuM. eTaluM ja nahiM paNa saka hatA.' pATaNanA caulukya rAjAoe AsapAsanA dezo jItI vanarAja pate, tenA rAjakArabhAriyAnuM maMDala pitAnI rAjasattAne vizeSa vadhAro karavA mAMDayo ane tenI prajAne adhika bhAga jainadharmI hoI pATaNa je kumArapAla sudhI cAlu rahe, kumArapAla je custa zahera e te vakhatamAM gujarAtanA jainonA dhArmika jainadharmI hatA, teNe pote paNa aneka laDAIo sAmrAjyanI rAjadhAnI banI gayuM hatuM. jenAmAM karI uttara mAravADa, kAMkaNa vigere aneka dezanA cAlatA te samayanA sarva gaccha ane mAtAnuM astitva rAjAone chatIne gujarAtanA mahArAjAdhirAja tarIke 1 vanarAjane bAlyakAlamAM ja ukta zIlaguNasUrie pitAnI sattA sarvotkRSTa banAvI hatI, paraMtu guja. Asare dIdhuM hatuM, tethI kRtajJa prakRtinA vanarAje pAchaLathI rAtanI unnatinI A chellI hada hatI, e pachInA pite rAjA thatAM jainadharmanI kImatI sevA bajAvI hatI. gujarAtanA rAjAoe pitAnI sattA vadhArI hoya eTaluM ja nahi balake pATaNamAM nAmI jaina maMdira banAva- ' ema ItihAsa jaNAvato nathI. A te rAjyasattAnI rAvI potAnI kIrtine vizeSa amara karI hatI. vanarAjanuM vAta thaI paNa gujarAtamAM ane khAsa karIne pATabanAveluM A "vanarAjavihAra' nAmanuM vaitya saM. 1301 NamAM janadharmanI prabalatA paNa ochI na hatI, mAM vidyamAna hatuM e vAta nIcenA zilAlekha uparathI cAvaDAvaMzanA tamAma rAjAo jainadharmanA pAlanArA jaNAze - nahiM te upAsaka te avazya hatA, maMtrimaMDala saMvat 1301 varSe vizAkha zudi 9 zuke pUrvamarDa ane bIjA rAjakarmacAriye paNa prAyaH jene heI livAstavya moDhajJAtIya nAgendrA, suta zreTa jAlheNupuNa che. rAjakukSisamudbhavena Tha0 AsAna saMsArAra... prajAne anyadhama vaga paNa janadharmane pUjya daSTithI pArjitavirena asmina mahArAjazrIvanarAjavihAre jete; A sthiti caulukya pahelA bhIma sudhI cAlatI nItivalIvistAra.........vistArita tathA ca Tha0 rahI. bhImanA vakhatamAM tenA vIra daMDanAyaka vimala AsAkasya mUrtiriya suta Tha0 arisiMhena kAritA prati- ane rAjA vacce vaimanasya utpanna thatAM pATaNanI SitA ...sambandha gaNe paMcAsarAtIrthe zrIzIlaguNa- jina prajAne kaMIka dhakake pahocyo hoya te banavA risaMtAne ziSya zrI.....devacandrasUribhiH che maMgala joga che. ema kahevAya che ke daMDanAyaka vimalane mahAzrI: | viSe rAjA bhImanA manamAM kaMIka viparIta bhAva (pATaNamAM paMcAsarApArzvanAthanA maMdiramAM rahelI vanarAja nI mUrti pAsenI Tha0 AsAkanI mUrtine utpanna thaye, catura ane mAnI vimalane rAjAnA zilAlekha) mananI sthitinuM jJAna thatAM dilagIrI ane dayAnuM 2 pATaNanI rAjagAdI upara nIcenA ATha cAvaDA- 1 vanarAja, 2 yogarAja, 3 ratnAdiya, 4 vaeNrisiMha, viMzI rAjAo thayA che 5 kSemarAja, 6 cAmuMDarAja, 7 rAhaDa, 8 sAmaMtasiMha, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa caityaparipATI 107 pAtra na banatAM te guptapaNe pATaNano tyAga karI cAlI paDyuM hazeja, paraMtu A banAva sAco hoya te paNa nikaLyo, ane teNe AbunA dakSiNa kaTibhAgamAM tenI vizeSa sthAyI asara thaI jaNAtI nathI, kAraNa vaselI caMdrAvatI nagarImAM AvIne nivAsa karyo, caMdra- ke te pachIne caulukya rAjA karNadeva, siddharAja, vatIne prathama rAjA vimalanA AgamanathI DarI kumArapAla vigerenA rAjyakAlamAM paNa lagabhaga tamAma jaI bhAgI jatAM vimala tyAM rAjA thaIne rahyA. rAjyakArabhAra jana maMtrionA hAthamAM ja hato, rAjAnI nArAjagIthI jaina samAjane mAnya eTaluM ja nahiM paNa siddharAja ke je zivadharma hato. puruSa vimala pATaNa choDIne cAlyo gaye, e vAta chatAM jainadharma ane ane janadharmIone ghaNuM ja jAhera thatAM pATaNano jana saMdha rAjA upara bhAre mAna denAro ane jana vidvAnane pUjanAro hate. gusse thaye, eTaluM ja nahi, paNa seMkaDo jaina kuTuMbo e uparathI samajAya che ke pATaNamAM jainadharmanI vimalanuM anusaraNa karI pATaNa choDI caMdrAvatImAM prabalatA ghaNA lAMbA kAla sudhI TakI rahI hatI. jaIne vasyAM. je uparanI hakIkata sAcA itihAsamAM kahevAya che ke eka samaye prasiddha AcArya zrIhemakhapatI hoya te kahevuM joIe ke pahelA bhImadevanA candrasUrinuM pATaNamAM Agamana thayuM tyAre 1800 vakhatamAM pATaNanI jaina vasatimAM kaMIka bhaMgANa aDhAraso koTidhvaja zeThiAo temanA nagarapraveza- 1 A rAjAnuM nAma kayAMI jaNAvyuM nathI, koI para mahotsavamAM ekaThA thayA hatA. A ekaja dAkhalA mAra vaMzIya rAjA hatA, dhArane dhaMdhuka te na hoya? uparathI pATaNanA janonI saMkhyAno ane temanI 2 vimala cadrAvatIno rAjA thayAnI hakIkta vimala samRddhine khyAla AvI jaze. kumArapAla pachI pATaprabandhamAM jaNAvelI che. NanA jananI ane sAthe ja rAjyanI avanatine 1 3 kumArapAlanA samakAlIna haribhadrasUri mandIzvara pAyo naMkhANe. ajayapAle ghaNuMkharA junA jaina pRthvIpAlanI prArthanAthI racela candraprabhasvAmicarita maMtrione padabhraSTa karyA ane keTalAkane bhayaMkara (prA.) nI prazastimAM jaNAve che ke vimala daDanAyaka zikSA karI. khAsa karIne kumArapAlanA marajIdAna bhImadeva rAjAnA vacanathI sakala zatrunA vaibhavane grahaNa manuSyane ajayapAle bhAre trAsa Apo, kumArakarI prabhuprasAdathI prApta thayela vaphAvalI (candrAvatI) pAlanAM puNyakAryone teNe bane teTale nAza karyo, viSayane bhegavata hatuM, juo te ullekha:-- paNa AvAM adhama kAme ghaNA kAla sudhI karavAne * siribhImaevarAje nehe tti mahAI paDhame che te jabhyo na hato, rAjyAbhiSekane trIje ja varSa bIo u sarayasasaranirmAlaguNarayaNamaMdiramudAra ajayapAlane tenA eka nekaranA hAthe khuna thayuM niyayapahApariyataraNuM vimala tti daMDavaI che aha bhImaevanaravaivayaNeNa gahIyasayalariviDavA ane tyAra pachI dhArmika viplava baMdha thayo. rAya. vAvallIvisayaM sa pahavaladdha ti bhuja to " kArabhAra paNa pAchA niyamita thaI gayo paNa siddha-(vi. saM. 1223 mAM lakhAyelI pATaNanA saMgha rAja ane kumArapAle je gujarAtanA rAjyanI hada vInA pADAnA jainabhaMDAranI tADapatra prati ). A abhi- vadhArI caulukya rAjAonI sAvabhIma sattA sthApana prAyane anusaratA mAladhArI rAjazekharasUri vi. saM. karI hatI, te lAMbo kAla zakI nahi. je kramathI 1405mAM racelA prabalpaSamAM-vastupAlaprabandhamAM- prAgvATavaMze zrIvimale daDanAyakaabhavatA sa cirama. 1 A hakIkta hindI kumArapAla caritanI prastAvabuMdAdhipatyamabhunaka gRjarezvaraprasantaH " arthAta "gUrjarezvara (bhImadeva)nI prasannatAthI vimale lAMbA samaya sudhI 2 hemacandrasUrinA ziSya rAmacandra, maMtrI pada Abu upara Adhipatya bhegavyuM hatuM' ema jaNAve che. Adi hemacandra ane kumArapAlanA mAnItA purUne A ullekha jotAM vimalane bhImadeva sAthe vaimanasya ajayapAle kevI bhayaMkara zikSA karI hatI te prabandhathavAnA vRtAnta mATe saEha rAkhavo paDe che. -lA. bha. gAMdhI] cintAmaNimAM caulukya rAjAone ItihAsa jevAthI jaNAze. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jetayuga kArataka-mAgazara 1983 pATaNa ane tenA rAjAonI sattA divase divase prAcIna pATaNanA sthAnamAM Aje eka be kuA vadhI hatI te ja kramathI ghaTavA lAgI. ajayapAlanA vAvaDI ke be cAra prAcIna makAnonAM khaMDahare vakhatathI pATaNanA rAjyakArabhAramAMthI jaina gRhasthAne sivAya jaMgalI jhADa ane ghAsa ugelAM najare paDe hAtha nikalavA lAgyo hato, prasiddha poravAla vIra che. je sthAna lAkho manuSyonI vasatithI raLIyAmaNuM jena maMtrI vastupAla ane tejapAlanA samayamAM hatuM te Aje siyALa ane varu jevAM jaMgalI jA DAka vakhatane mATe gujarAtanI jhAMkhI paDelI kIrti navaronI lIlAbhUmi banI rahyuM che ! pAchI ujajavala banI hatI. jo ke ajayapAlanA vakhatathI gujarAtanI rAjyasattA maMda thavA mAMDI hatI navuM pATaNa, te paNa vAghelA cAlukya sAraMgadeva paryanta gujarAta musalamAnonA hAthe naSTa bhraSTa thayeluM pATaNa deza ane tene rAjAoe pitAnuM mahattva ThIka ThIka pharithI kayAre AbAda thayuM tene cokkasa samaya kayAMI TakAvI rAkhyuM hatuM, paNa chellA rAjA karaNa vAghelAnA malato nathI. chatAM keTalAka banAvo uparathI ema samayamAM pATaNa ane gujarAtanA upara hamezAne kahI zakAya ke vartamAna pATaNa vikrama saMvata 1371 mATe parAdhInatAno daMDa pa.1 nI vacce vaseluM devuM joIe. pATaNanI jaina maMdivanarAjathI ugela, siddharAja ane kumArapAlathI rAvalI'nI prastAvanAmAM tenA lekhake jaNAveluM che ke, unnatinI chellI hade pahoMcela pATaNanI kIrtivaNI "allAuddInanA vakhatamAM prAcIna pATaNano nAza thatAM karaNa vAghelAnA vakhatamAM sadAkAlane mATe karamAI gaI. saM. 1425 nA varSamAM A vartamAna pATaNa pharithI A pramANe vanarAja, bhImadeva, siddharAja, kamA- vasyuM che. " rapAla jevA yuddhavIronA parAkramothI, jAba, caMpaka, paNa AmAM jaNAvelI sAla kharI hevAmAM zaMkA vimala, zAMtu, udayana, bAhaDa, saMpakara, vastupAla che. saMvata 1353 mAM nAza pAmeluM nagara be pAMca tejapAla jevA bAheza musaddIonI kAryakuzalatAthI varSamAM pAchuM na vasatAM lagabhaga ardhasadIthI paNa unnatinA zikhare caDheluM pATaNa, gujarAtanuM rAjya- adhika samaya pachI vase e vAta sAcI mAnavAmAM karNavAghelAnI strIlaMpaTatA ane mAdhava ane kezava jarA saMdeha rahe che. je prAcIna nagara sarvathA nAza jevA jherIlI prakRtinA nAgara kArabhAriyAnA pApe pAmI gayuM hoya ane navesara vasavA jevI sthiti ekavelA svargIya nagara baneluM pATaNa saMvata 1353 ubhI thaI hoya tyAre te te tarata ja vasavuM joIye, nA varSamAM alAudInanA senApati malika kAranA ane je musalamAnonA hAthe eTaluM badhuM nukazAna hAthe jamInadosta thayuM, eka velA je sthaLe hajAro na thayuM hoya ke jethI pharine zahera navuM vasAvavuM paDe keTidhvaja zreSTinI havelIo zobhI rahI hatI, te te tyAra bAda sATha sittera varSamAM ja evuM zuM 1 pATaNanI rAjagAdI u5ra caulukya ane e ja kAraNe AvI paDayuM haze ke musalamAnonA hAthe jevaMzanI vAghelA zAkhAnA rAjAo nIcenA krama pramANe khamAyela pATaNamAM 60 varSa paryanta rahIne pharithI thayA che-caulukya rAjA eDa-1 mUlarAja (1), 2 cAmuMDa- nAgAra nAgarikone navuM pATaNa vasAvavuM paDayuM hoya? rAja 3 vallabharAja 4 durlabharAja 5 bhImadeva (1) 1 prAcIna pATaNanA avaze tarIke Aje "rANakI 6 karNadeva (1) 7 jayasiMhadeva (siddharAja) 8 kumArapAla vAva" ane "dAmodara kue" e be mukhya gaNAya che, & ajayapAla 10 mUlarAja (2) 11 bhImadeva (2) enA saMbaMdhamAM lokomAM kahevata che ke rAgI vAva 12 tribhuvanapAla. ne dAmodara kue, je nahi te jIvato mUo. " e vAghelA rAjAo-1 dhavala 2 arNorAja 3 lavaNu- sivAya eka meTuM makAnanuM khaMDera uMcI caTTAnapara AveluM prasAda 4 varadhavala 5 vIsaladeva 6 arjunadeva 7 sAraMga- che, loko tene "rAjamahela' kahe che. bIjI paNa paracuraNa deva 8 karNadeva. nizAnIe tyAM seMkaDe male che, Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa cityaparipATI 108 amArA anumAna pramANe te Adhunika pATaNa bhaga traNaso varSa jeTalA lAMbA gALAmAM prastuta saM. 1425 mAM nahiM paNa 1370 nI AsapAsamAM navIna pATaNamAM seMkaDo deharAM ane hajAro prativasela hovuM joIe, kAraNa ke pATaNa bhaMganA vakha mAo banI cukI hatI. lIluM jhADa praca7 pavananA tathI pATaNamAM banatAM jainamaMdira ane pratimAnI jhapATAthI paDI jatAM tenA ja mUlamAMthI chUTelA pratiSThAo ekadama baMdha paDe che ane te saM0 phaNagA kAlAntare mUlavRkSanuM spa dhAraNa kare che, te 1379 nA varSamAM pAchI zarU thatI dekhA de che ane je rIte prAcIna pATaNa alAuddInanA anyAyane te pachInA vakhatamAM te pravRtti divase divase vadhatI bhoga thaI paDatAM tenA ja sImApradezamAM navuM vaseluM jatI jaNAya che, saMvata 1379 ane 1381 nI pATaNa kAlAntare eka samRddha nagara banI potAnI sAlamAM kharataragaccha saMbadhI zAtinAtha vidhi pUrva khyAtine tAjI rAkhavA samartha thayuM. prastuta tyamAM jinakuzalasUrinA hAthe aneka jinabio ane caityaparivADI te A bIjA pATaNanI samRddha dazAnA AcAryamUrtinI pratiSThAo thAya che, A zAMtinAtha samayamAM banelI tAtkAlika jainamaMdiranI nedha vA vidhicaitya Aje paNa kharAkhoTaDInA pADAmAM sudha- DirekaTarI' samAna che. rela dazAmAM vidyamAna che. saMvata 1417, 14ra0 kartA ane samaya-nizi. ane 1412 nA varSamAM paNa pATaNamAM pratiSThA thayAnA lekhe tyAMnI mUrtio uparathI maLI Ave A parivADInA kartA koNa che ane temaNe che, tethI A vAta nizcita thAya che ke prAcIna pA- A parivADI kyAre banAvI ityAdi hakIkata temaNe TaNanA bhaMga pachI saMvata 1378 nA varSa pahelAnA pite ja samApti lekhamAM jaNAvA dIdhI che, jene kaI paNa varSamAM Adhunika pATaNa vasI gayuM sAra A pramANe chehevuM joIe. pUnamiyA ganI candra pradhAna) zAkhAmAM bhuvanaprabhasUri thayA, temanI pATe kamalaprabhasUri ane upara pramANe caudamI sadInA chellA caraNamAM kamalaprabhanI pATe AcArya zrI puNyaprabhasUri thayA, pharithI vasela nUtana pATaNe paNa divase divase unnati puNyaprabhanA paTTadhara vidyAprabhasUri thayA, vidyAprabhakaravA mAMDI ane vakhata jatAM te potAnI prAcIna sUrinA paTTadhara ziSya zrIlalitaprabhasUri thayA, te kIrtine jAlavI rAkhavAne yogya thaI gayuM, alAu lalitaprabhasUrie vikrama saMvata 1648 nA Aja ddiInanA julmathI trAsa pAmelA, musalamAnonA nAmathI vadi 4 ane ravivArane divase aNahila pATaNamAM paNa bhaDakatA hinduonAM hada tugalaka phirojazA- A pATaNanI caparivADI banAvI." hanI saradArInA vakhatamAM kaMIka zAMta paDyAM, musa uparanI dha sivAya parivADIkAra lalitaprabhasUlamAnanA bhayanI zaMkAthI navIna derAsaro banAva vAmAM saMkecAtA hinduo phirojazAhanA vakhatamAM rinA saMbaMdhamAM vizeSa hakIkata jANavAmAM AvI nirbhaya thayA ane pharithI navIna citya banAvavAmAM nathI. temanI kRti uparathI teo sArA vidvAna pravRtta thayA. ApaNA A pATaNamAM paNa A vakha- 1 saM. 1617 nA kArtika sudi 7 ne zukravArane tathI mAMDIne ja navAM deharAM ane navI pratimAo divase pATaNamAM upAdhyAya zrIdharmasAgarajIne saMdhabahAra vizeSa pramANamAM banavA lAgI ke, je pravRtti lagabhaga karanAra judA judrA gacchanA 12 AcAryomAM A vidyAsattaramI sadInA cheDA paryata cAlu rahI. A laga. prabhasUri paNa sAmela hatA. - 2 prastuta lalitaprabhasUrie vi. saM. 1654 mAM 1 vi. saM. 1371mAM zatruMjayatIrthane uddhAraka saMgha- pratiSThita paMcatIthI (samsavanAtha bimbanI mukhyatAvAlI) pati desala ane samarA sAha pATaNamAM vasatA hatA, eTale dhAtupratimA cANasamA gAmamAM jinamandiramAM vidyamAna te samaye pATaNa hayAta ja hatuM. lA. bha, gAMdhI, che. (Ao jainadhAtupratimAlekhasaMgraha bhA1, 101) Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jaina yuga kArataka-mAgazara 1993 hevAne dAvo karI zakatA nathI, paraMtu A prastuta vAtanAM sAcAM anumAna karavAnuM A cityaparivADI kRti temanI saMgrahazIlatAne sAro paricaya Ape che. uparathI banI zake tema che. graMthakAra pote punamagachanA AcArya hAI TeravA- caityaparivADI yAtrAno sAce sAcA Dhaga lekhake DAmAM rahetA hatA, ane tethI ja prastuta parivAra A parivADImAM beThavyo che, jANe ke pote saMghanI DInI zaruAta temaNe TeravADAnA cothI ja karelI sAthe nagaranI cityayAtrA karavA nikaLyA che ane kramajaNAya che. temanA pachI lagabhaga 80 varSe banelI vAra vacce AvatAM tamAma deharAone vAMdatA jAya bIjI pATaNatyaparivADInI zarUAta paMcAsarAnA che. saMdha je vAsamAM jAya che te vAsanuM nAma pite cityothI thAya che, kAraNa ke tenA kartA harSavijaya prathama sUcave che, pachI temAM keTalAM deharAM che tenI tapagacchIya yati hatA ane tapagacchanA yatinuM saMkhyA jaNAve che, pachI bhUlanAyakenAM nAma ane mukhya AzrayasthAna paMcAsarAmAM hatuM. A pramANe chelle temAMnI pratimAonI saMkhyA-A DhaMga lekhake judA judA kartAonI parivaDIo judA judA sthA- lagabhaga AkhI parivAramAM jALavI rAkhyo che, paNa nathI zarU thatA vAsanA anukramamAM ghaNo ghoTAle 3 zatA vAgatA atadhyamAM dha ve pratimAonI saMkhyA jaNAvavAmAM jarA ghoTAlo karI thaI jAya che, ane tema thatAM ekanI sAthe bIjI dIdhA che, te evI rIte ke keTaleka ThekANe te pote caityaparivADInuM milAna karavAmAM keTalI muzkelIo mulanAyakanuM nAma zrI malI mulanAyakanuM nAma lakhI " avara pratimA" " avara naDe che, tene ThIka ThIka anubhava A prastAvanAnA jinavara" ityAdi ulekhonI sAthe biMbonI saMkhyA lekhakane thayo che. jaNAve che ke jeno artha mUlanAyaka sivAyanI prati mAonI saMkhyA jaNAvanAro thAya che, jyAre ghaNe. parivADIne paricaya. ThekANe "avara" ke "anya" kaMI paNa zabdaprastuta cityaparivADI kavitA-sAhityanI dRSTie prayoga karyA vagara pratimAsaMkhyA lakhI dIdhI che tethI vizeSa upayogI na hovA chatAM purAtattvanI dRSTie tevAM sthaLAmAM e zaMkA rahI jAya che ke A saMkhyA ghaNI upayogI che. parivADIkAre te samayamAM pATaNa mUlanAyaka sahitanI jANavI ke bhUlanAyaka sivAyanI nAM tamAma jinamaMdironAM nAma, temAM rahelI prati- pratimAonI? Ane khulAso mUlanAyaka sahita mAonI saMkhyA, tenA banAvanArAnAM nAma, je je gaNatAM thatuM nathI, tema mUlanAyaka sivAyanI prati vAsamAM je je cityo AvelAM che te te vAsane mAonI saMkhyA gaNatAM paNa thato nathI, kAraNa ke nAma nirdeza ItyAdi hakIkata jaNAvavAne je mahAna bemAMthI kaI paNa rIte gaNatAM AkharI bimbasaMkhyAparizrama uThAvyo che te ApaNe mATe ghaNo upayogI ne saravALo malatuM nathI. ethI e vAta saheje nivaDayo che. AjathI savA traNa varSa upara pATa jaNAI Ave che ke granthakAre jaNAvelI te te caityoNamAM keTalAM daherAM hatAM, te sarvemAM keTalI pratimAo nI pratimA saMkhyA keTaleka ThekANe te mUlanAyaka hatI, deharo banAvanArA zeThioenAM zAM zAM nAmo sahitanI che ane keTaleka sthaLe te sivAyanI chepaNa hatAM, te veLAnA pATaNanA bhAvika jaina gRhasthamAM sahitanI kayAM ane rahitanI kayAM tene khulAso thavo dharmazraddhA kevI hovI joIe. sAthe temanA pAse azakya che. dravyabala paNa keTaluM hovuM joie ityAdi aneka granthakAre jema pratyeka vAsanAM deharAonI saMkhyA lalitaprabhasUrie vi. saM. 1655 mAM aNahila- ya ane tenI pratimA saMkhyA jaNavI che, tema AkhA A pATaNamAM DhaMDheravADAnA upAzrayamAMja zrIcaMdakevalicarita nagaranAM sarve deharAeAno AMkaDo ane sarva pratimA (rAsa) racyo che. -lA. bha. gAMdhI. enI saMkhyAno AMkaDo paNa temaNe jaNAvI dIdhA che. - 1 Aje paNa DhaMDherAvADAmAM pUnamagacchanI upAzraya parivADIkAra pratimAM saMkhyA jaNAvatAM pahelAM baijuda che. deharAone be vibhAgamAM vaheMcI diye che, heTAM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pATaNa caityaparipATI jinamadirAne pote " caitya '' ane 'deharA' kahe che ane tenI sakhyA 101 ekasA ne eka jaNAve che, cheTAM vA dharamadine deharAsara' nAmathI ullekhe che.1 ane tenI saMkhyA 99 navANuM hovAnuM kahe che, pahelA dAnAM caityAnI pratimAsa khyA 5497 pAMca hajAra cArasAne sattANuMnI jaNAve che; khIjA prakAranAM jinamadirA-dharamadirAnI kula pratimAsa`khyA 2868 be hajAra AThasA ne aDasaTha eTalI jaNAve che. eja prasaMge pratimAonI noMdha karatAM parivADIkAra lakhe che ke pATaNamAM 1 pratimA vikrama-pravAlAnI che, 2 sIpanI ane 38 aDatrIza ratnanI pratimAe che, 4 cyAra gautama svAmInAM biMba che ane ! cyAra caturvizatipaTTA che. ATaluM vivecana karyAM bAda parivADIkAra anve prakAranAM caityAnI pratimAeAnI kula sakhyAnA 8394 e AMkaDA jaNAve che, paNa pUrve jaNAvyA pramANe atra paNa sakhyAtA saravALA malatA nathI, banne prakAranAM caityAnI pratimAenA saravA 5497+2868 =8365 ATha hajAra traNase ne pAMsaThane thAya che, ane jo ratnAdinI pratimA judI gaNIne tenI 41 e sakhyA AmA umerIe tA saravALA 8406 e Ave che, paNa parivADhIkAre Apela TATala malatuM nathI, enuM kAraNa temanI gaphalata nahi, paNa temanI mAnasika apekSA che. eTale ke ApelI chellI saMkhyA pUrvIkta e sa MkhyAonA mAtra saravAleAja nahiM paNa te sakhyAmAM keTalIka paracuraNa sa`khyA vadhArIne jaNAvelI sakhyA che, paNa A apekSA nibandhakAre zabda dvArA vyakta karI nathI.' 1 bIna caityaparivADIkAroe paNa mhoTAM maMdira vA jinaprAsAdone mATe 'harUM 'ane cheTAM dharama dizane mATe 'derAsara ' zabda vApayA che. jIe- deharAsara tihAM deharA sarakhuM '' (harSavijayakRta pATaNa caityaparivADI) " jinajI paMcANane mAtrane zrIjinavaraprasAda hI xx deharAsara zravaNe suNyA paMca sayA sukhakAra hA " ( harSavi.pAc.pari. ) " suratamAhe traNa bhUyarAM deharA deza zrIkAra dAya saca paNatIsa che deharAsara manehAra (lAdhAzAhakRta suratacaityaparivADI-prAcIna tIrcamAlAsaMgrahuM bhA. 1 40 67) . 111 pATaNa zaheranI caityaparivADI pUrI karIne tene pATaNanI AsapAsanAM nhAnAM mhoTAM laga bhaga 12 gAmaDAonI caityaparivADI paNa A sAthe joDI dIdhI che. lagatI A 12 khArI gAmAnAM caityAnI saMkhyA 25 ane pratimA sa`khyA 1207 jeTalI thAya che. A saMkhyA pUrvokta pATaNanI pratimAsa`khyAmAM joDIne parivADIkAre A pramANe sakhyA jaNAvelI che-9598 nava hajAra pAMcasAte aThANuM. A saMkhyAmAM paNa 3 nA pharaka Ave che. parivADIkAranI jaNAvelI pATaNanI bhikhasakhyAnA 8394 e AMkaDA ane bahAragAmanAM caityAnI bhikhAnI saMkhyAnA AMka je 1207 ne thAya che, e ene bhegA karatAM 8394+1207=9 6 01 nava hajAr cha seA te eka thAya che, jyAre parivADIkAre ApelI saMkhyA 9598 che. eja rIte ApaNe pratyeka maheAllAnAM caityAnI pratimAonI sakhyA tAravIne tene joDI detAM je sakhyA Ave che tenI sAthe parivADIkAre jaNAvelI pATaNanI pratimAsa pyA malatI nathI. tenuM kAraNa paNa lekhakanI sakhyApratipAdaka paddhatinuM nizcitapaNuMja hAi zake, valI be caityAnI pratimAsa khyA parivADIkAre muddala jaNAvI nathI, tethI paNa temanI saMkhyA ApaNI tAravelI saMkhyA sAthe nahiM malatI hAya tA banavA joga che. paravADInA pirizaSTarUpe jaNAvelI 12 gAmeAnI caityaparivADImAM rUpapuranI caityasa`khyA dhyAna khecanArI che, temAM kule 10 jinamadira ane 367 jeTalI pratimA jaNAvI che. rUpapura pUrve kevaDuM mhAluM hAvuM joiye te vAta A varNana uparathI jaNAI Ave che. je veLA rUpapuranI e dazA hatI, te vakhate cANusamAmAM mAtra eka maMdira ane 34 pratimAe hatI. Aje rUpapuramAM mAtra eka madira 29 pratimA che ane zrAvakAnAM 3-4 traNa cyAra ghara che, jyAre cANasamAmAM 8-10 maMdira jevaDuM vizAla caitya che, ane aneka pratimAo che, jainavasati paNa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga : kArataka-mAgazara 1983 ghaNI che. ema lAge che ke rUpapuranI vasati tUTavA- pratimAsaMkhyAnuM kASTaka A nIce ApavAmAM Ave thIja cANasamAnI vizeSa AbAdI thaI haze. kAlA- che. enI nIce saM. 1729 nA varSamAM banelI cetare zaheranAM gAma ane gAmanAM zahera kevI rIte tyaparivADImAM jaNAvela vAsa, caitya ane biMbanI bane che, tene A pratyakSa pUrAvo che. saMkhyAnuM keSTika ane te pachI vartamAna samayanA pA- parivADIkAre kaI ThekANe e vAtano khulAse TaNanA vAsa ane cetyasaMkhyA jaNAvanAruM koSTaka nathI karyo ke pote je pratimA saMkhyA jaNAve che te ApavAmAM Avaze, je uparathI saM. 1648 mAM kevala pASANumaya pratimAonI che ke dhAtu, pASANu pATaNanI zI dazA hatI. 1729 mAM temAM keTale ane ratna vigere sarva prakAranI pratimAonI? paraMtu phera paDe ane vartamAnamAM pATaNanA caityonI keTalI parivADIkAranA A maunane khulAse parivADInA saMkhyA che-e sarva jANavAnuM ghaNuM sugama thaI paDaze. pariziSTanA eka ullekha uparathI svayaM thaI jAya saM. 1648 mAM banelI prastuta caityaparivADIne che-maragirinA bIjA cityanI saMkhyA jaNAvIne anasAre zrIpATaNa-tya-pratimAkeSTaka 1 te "pItala paDimA cArase valI, chanuM upara mana- naM0 vAsanAma cai0 pra harU !" Avo eka navo ullekha kare che, yadyapi 1 DhaMDheravADe 11 556 e ullekhane artha evo paNa laI zakAya ke "catya 2 kokAno pADo 3 266 nI pratimA-saMkhyA jaNAvyA bAda A pItalamaya 3 khetarapAlano pADo pratimAonI saMkhyA gaNAvavAthI bIje sarva sthale ja jazupArekhane pADe 2 15 batAvelI sAmAnya pratimAsaMkhyA pASANanI pratimA 5 pahelI khArI vAva enI ja hovI joIe,' paraMtu granthakAranA abhi 6 bIjI khArI vAva 1 13 prAyane vicAra karatAM A kalpanA TakI zakatI nathI, 7 nAgamata e vAta kharI che ke granthakAre kaI ThekANe pItalane 8 paMcAsara ke dhAtunI pratimAone jude ullekha karyo nathI, 9 uMcI zerI mAtra A ekaja sthale karyo che ane te paNa jo 10 ozavAla mahollo chatAM te saMkhyA temaNe pratimAonI kula saMkhyAmAM 11 pIpalAno pADe sAmela karI che. je pATaNanA ra00 baso deharAo 12 ciMtAmaNine pADe 15 nI dhAtumaya pratimAone gaNanAmAM na lIdhI hoya 13 kharAkoTaDI 384 te kumaragiranA ekaja deharAnI pItalanI pratimAone 14 trAMgaDI ApADo bhelI gaNavAnuM koI kAraNa na hatuM. e uparathI khulluM 15 maNihathripADo samajAya che ke parivADIkAre hareka caityanI je pratimAne 16 mAMkA mahetAno pADo saMkhyA batAvI che, temAM dhAtunI pratimAo paNa 17 kuMbhArIyApADA 2 kara sAmela samajavAnI che-hareka ThekANe tene judo ullekha 18 taMbolIvADa 6 35ra na karavAnuM kAraNa vistAra thaI javAne bhaya hatuM, 29 khejaDAno pADo ane kumaragiramAM jude ullekha karavAnuM kAraNa dhAtu 20 naMbaDAvADA pratimAonI bahulatA batAvavI eja hoI zake. 1 "kharATaDI" ne artha kharataragacchavAlAonI kiyA vAsamAM keTalAM dehAM ane keTalI prati- eka evo saMbhava che, kAraNa ke tyAM kharataragacchavAlAmAo che. te pratyekanI tema ja sarvanI saMkhyA ane jo ho, Aje paNa tyAMnA rahevAsIyAmAMnA parivADInA sAramAM te te sthaLe jaNAvI dIdhI che. keTalAka pitAne kharataragacchIya tarIke oLakhAve che. eTaluM chatAM paNa vAsanA nAmanI sAthe caya ane 2 Aje e vAsa "maNiyAtI pADe" kahevAya che, 375 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 vaDhI pAsAlanA 1pADA 22 sAhanA pADA 23 kasAravADA 24 bhalAvaidyanA pATA 20 bheMsAtavADA 26 sahAvADA 27 sagarakui 28 hebatapura 29 mADheranA pADA 30 nArgApADA 31 seAnAravADA 32 phAlIvADA 33 jogIvADA 34 maklIpura 35 mAlIvADA 36 mAMDaNutA pADA 37 gadA vadAnA pADA 38 mallinAthanA pADA 39 40 bhANAnA pADA samudraphaDIe 41 cokhAvaTInA pADA 42 alIyAneA pADA 43 abajI mahetAnA pADeAra 44 kusuMbhIyA pADe 45 nAkara meAdIne pADe 47 46 mAlu saMdhavInuM sthAna laTakaNunA pADA 48 bhaMDArInA pADA 49 bhAbhAneA pADA 50 lIMbaDInA pADA 51 karaNazAhanA pADA para khAMbhaNavADA 53 khetalavasahI4 5 ra 5 1 1 ra 3 1 1 ra ra 11 3 1 1 3 3 1 1 1 2 1 ra 4 * 3 1 1 * 3 pATaNanI caityaparipATI. 75 157 7 3 36 697 83 105 4 274 15 295 64 12 24 89 90 176 98 19 18 11 7 68 196 33 12 5 157 4ra 9 280 ' 3 1 247 1 hAlanA jhaverIvADA ' e ja vaDIpeAsAlanA pADAche. 2 A vAsanA be caityomAMnA ekanI pratimA sakhyA jaNAvI nathI. 3 hAlamAM e vAsa 'nAzAnA pArA' kahevAya che. 4 Aja kAla e sthAna * khetaravasI ' e nAmathI prasiddha che. * 54 laTakaNunA pADA 55 kupAdezInA pADA 56 vIsAvADA 57 sarahIAvADA 58 dAzIvADApa 59 zAMtinAthanA pADA 60 kaTakIA vADA 61 AnAvADA 62 sAlavIvADe-traserIe 63 kurasIvADA 64 kaAvADA 65 kalhAravADA 66 dRAyagavADA 67 dhAMdhelI pADA 68 uMcA pADA 69 satrAgavADA 72 punnAgavADA 71 gAlDavADa 72 dheAlI parava 73 geADanA pADA 74 nAthAzAhanA pADA 75 mahetAnA pADA 1 vADIpura 2dAlatapura 3 kumaragira 4 vAvaDIGa 5 vaDalI pariziSTa. 113 5 200 2. 30 5 101 1 23 1 5 128 ra }e 1 2 162 1 2 1 1 1 1 1 1 3 4 1 1 2 - , 6 = * 2 3 . 10 125 122 23: } 369 223 ra 1 185 1 18 ra 41 5 ahiMnA zAMtinAthanA deharAmAM keTalI pratimA hatI te jaNAvyuM nathI. 6 nabara 1, 2, 3, 6, 7 e gAmAnA hAla pArTaNunI najIkamAM patA nathI. 7 pATaNathI dakSiNamAM 3 gAune IMTa vAvaDI che, hAlamAM tyAM derUM nathI. - pATaNathI pazcime traNa kAzane cheTe vaDalI gAma che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 101 114 : - narama, ' kArataka-mAgazare 1983 naM. vAi ca pra0 17 sAvADa 2 604 6 nagIne 18 bheMsAtavADe 1 67 7 navo nagIne 18 sagara kUI 1 35 8 katapurA 28 20 valiyA ravADe 9 rA5pura 10 367 21 jogIvADe * 95 10 cANasamA 22 mahinAthane pADo 2 318 11 kaMboI" 1 21 23 lakhIyAravADa. 447 12 muMjapura 24 nyAyazeThano pADe 25 cokhAvaTIne pADo 1 47 saMvata 1729 nA varSamAM racAyelI cityapari 26 balIyA pADo 1 151 vADInA anusAra zrIpATaNa-caityapratimA-keSTakara 27 avajI mahetAno pADe naM0 vATa ca0 pra. 28 kasuMbiyAvADe 1 paMcAsara 5 180 29 vAyudevane pADe 2 uMcI zerI 1 51 30 cAcarIye - 3 pIpalAne pADe 31 padamApArekhanI pola 1 32 - 4 ciMtAmaNipADo 32 sAravADe 33 khejaDAne pADo 138 5 sagAlakeTalI 34 phephalIyAvADa. 3 468 * 6 kharAkhoTaDI 308 35 khajurIne pADo 1 158 . cha trAMgaDIAvADe 404 36 bhAbhAne pADo 1 401 8 kaMsAravADe 37 lIMbaDI pADe - 1 307 8 sAhane pADe 282 38 karaNasAhano pADe 10 'vaDIpAsAne pADo 638 39 saMdhavI pola - 1 133 11 trabheDAvADa 571 40 khetalavasahI 2 379 12 taMbalIvADa 130 41 ajuvasApADo 1 77 13 kuMbhArIyAvADa 4ra kuMpAdozIno pADo 14 mAMkA mahetAno pADo 43 vasAvADo, 1 228 15 maNIyAhI 1 41 44 desIvADe 16 5khAlI (vADa ?) 45 abAsIne pADe 1 16 46 paMceTaDI 1 120 1-2 Ane 'pata nathI. 47 ghIyApADA 136 3 pATaNathI dakSiNamAM 2 kAza cheTe 25pura pAse katapurA Avela che. 48 kaTakIo 48 dhelI paraMva 4 5pura ane cANasamA pATaNathI dakSiNa pUrve 50 jagupArekhane pADe 34 6, 7 keza upara che. 5 kaI 2 be che, 1 lI elaMkInI gaI 51 kiyAvahArane pADe 1 para kSetrapAlane pADe pUrva dakSiNamAM, 2 jI kAkacInI kaI pazcima dakSiNanA 291 khUNA tara6 6 gau upara che. - 53 kekAna pADe sh . mm 453 107 * saka Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 pATaNanI caityaparipATI 115 54 DhaDheravADo 273 the zakaya hoya tema lAgatuM nathI, kadAca ema hAI 55 mahetAne pADe zake ke prathamanI ja 13pa73 e saMkhyA bIjI 56 vakhArano pADo velA sAmAnyapaNe tera hajAra tarIke lakhI hoya ane 57 godaDano pADo 1 96 derAsaranI 500 e saMkhyA pUrve jaNAvela 95 58 traserIo 2 51 citya ane gharamaMdiro sarva bhelAM gaNIne jaNAvI 59 kalAravADo 53 hoya te banavA joga che, ane tema ja hovuM joIye, 6. daNAyagavADo kAraNa ke parivADIkAre pote paNa sarva gharamaMdiro 61 dhAdhala 264 gaNyAM nathI paNa temaNe "zravaNe suNyAM che, matalaba 62 khArI vAva 1 13 ke gharamaMdiranI saMkhyA cokkasa nathI, chatAM eTaluM A bIjI catyaparivADInA lekhaka harSavijaye to nakkI che ke 1648 pachI pATaNamAM gharamaMdira pATaNanAM kula choTAM moTAM caDhyo ane temAMnI ane pratimAone khAsa bhalo vadhAro thayo hato. pratimAonI saMkhyA nIce pramANe jaNAvI che- saM. 1729 thI mAMDIne saM. 1867 nA varSa"jina" paMcANunaI mAjhane zrIjinavara prAsAda ho. paryanta pATaNanI sthiti keTalI hade nabaLI paDI ane jina bhAva dharI mastake vaMdIe mako mana deharAnI khAsa karIne gharaderAsaronI saMkhyA keTalI vikhavAda ho ji. badhA ochI thaI gaI tene khyAla o nIcenA jinacha jinabiMbanI saMkhyA suNe mAjhane tera kASTaka uparathI AvI jaze. . hajAra he . saM. 1997 mAM pragaTa thayelI pANatAM jinAjI pAMcase bahetara vaMdIe sukha saMpatti dAtAra he jinamaMdiranI maMdirAvelI pramANe pATaNa jinacha deharAsara zravaNe suNyA paMcasayA sukhakAra hAla cityasaMkhyA keSTaka 3. jina tihAM pratimA salIyAmaNuM mAjhane tera naM0 vATa hajAra he " 1 paMcAsara 13 upara jaNAvelAM 5 jinaprAsAda nAma ThAmanI 2 keTAvAlAnI dharmazAlA . 1 sAthe parivAhImAM jaNAvI dIdhAM che, bIjAM gharamaM- 3 kekAne pADe diro jene ghaNu kharA parivADIkAro "deharAsara e 4 khetarapAlane pADo nAmathI oLakhAve che tenI saMkhyA 500 pAMcasonI 5 5DIguMdIne pADe jaNAvI ne temAM 13000 tera hajAra pratimAo - 6 DhaDeravADo hovAnuM jaNAve che. prathama 13573 e saMkhyA paNa 7 mAraphatiyA mahetAno pADo jaNAvelI che. parivADhIkAratA kahevAno Azaya evo 8 vakhArano pADo : hoya ke "pATaNamAM 95 mahetAM ane 500 nhAnAM 9 godaDane pADo jinamaMdira hatAM ane temAM anukrame 13573 ane 10 mahAlakSmIne pADe 13000 pratimAo hatI.' paraMtu Avo artha karavA 11 golavADanI zerI jatAM vicAra e Ave che ke saM. 1348 mAM pA- 12 nAraNajIno pADe TaNamAM nhAnAM heTAM 200 maMdira ane 8365 13 dhAMdhala pratimAo hatI tenA sthAnamAM saM. 179 mAM : A maMdirAvalI" zrI pATaNa janatAmbara 595 maMdira ane 26573 pratimAonuM hovuM saMdhAlunI sarabharA karanArI kamITI taraphathI bahAra pADavAmAM mana kabula karatuM nathI, 80 varSamAM upara pramANe vadhAre AvI che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jinayuga kArataka-mAgazara 1983 m 4 m 2 fy my mym my w mr mr 1 mr mr m mm mm 14 kalAravADo 15 taraserIAno pADe 16 kaTakIyAvADa 17 ghIyAno pADo 18 vAgolano pADo 19 paceTIno pADo 20 vasAvADa 21 aduvasAne pADe 22 khetaravasIno pADo 23 brAhmaNavADe 24 kanAsAno pADo . 25 lIMbaDIne pADe 26 bhAbhAne pADo 27 khajurIne pADe 28 vAsupUjyanI khaDakI 29 saMdhavIne pADe 30 kasuMbIyAvADa 31 abajI mahetAne pADo 3ra balIyA pADo 33 cekhAvaTIAne pADo 34 kezuzeThane pADo 35 nizAlano pADo 36 lakhIyAravADa 37 malyAtane pADo 38 jogIvADe 39 phephalIAvADo 40 sonIvADo 41 maNIAtI pADe 42 DaMka mahetAne pADo 43 kuMbhArIyApADA 44 taMbolIvADe 45 kapuramahetAne pADo 46 khejaDAno pADo 47 tarabheDAvADe 48 bheMsAtavADa, 49 zAhavADo 50 sAne pADe m 51 vaDIpAsAno pADo para TAMgaDIAvADa 53 kharAkhoTaDIne pADo 54 aSTApadajInI khaDakI uparanA keSTaka uparathI jaNAze ke vartamAna samayamAM pATaNanA 54 copana vAsomAM kula 128 nI saMkhyAmAM janamaMdire vidyamAna che. jemAM mukhya maMdiro vA deharAonI saMkhyA 85 paMcAzInI che ane bAkInAM 44 Azrita cale ne deharAra che ke jemAM ghaNe bhAge ghara maMdirano paNa samAveza thaI jAya che, A uparathI gharaderAsaro keTalAM badhAM uDI gayAM che tene khyAla AvI jaze. A ghaTADAnAM traNa kAraNe mAnI zakAya. 1 janasamAjamAM dharmazraddhA ane devapUjA-bhaktinuM kamI - thavuM, 2-zrAvakenI vasatine ghaTADe, 3-zrAvakenuM vizeSe karIne paradezamAM rahevuM. upara jaNAvelAM saM. 1648, saM. 17ra9 ane saM. 1967 nI sAlamAM vidyamAna cetyonI saMkhyAnAM traNe keSTaka uparathI pATaNanI caDatI paDatInAM anumAno thaI zakaze. - yadyapi Aje paNa pATaNa eka bhavya zahera gaNAya che, hajAronI saMkhyAmAM astitva dharAvatA prAcIna granthanA saMgraho-bhaMDAronA darzana nimite aneka bhAratIya ane pUrepIya vidvAnonuM dhyAna pATaNa pitAnI tarapha kheMcI rahyuM che, zrImaMta ane dharmaniSTa janadharmI manuSyanI lagabhaga 5-6 hajAra jevaDI heTI saMkhyAthI pATaNa hajI paNa pitAnuM " janadharmanI rAjadhAnI" e prAcIna mAnavaMtu nAma keTaleka aMze nibhAvI rahyuM che, eTaluM chatAM paNa pATaNanI te prAcIna zreSThatA, prAcIna bhavyatA, prAcIna samRddhi AjanA pATaNamAM rahI nathI, te zreSThatAo Aje tenI prAcIna smRtimAM ja najare paDe che; kRtimAM nahi. uparanA saMkSipta vivecanathI prastuta parivADInI etihAsika upayogitA vAMcakagaNunA dhyAnamAM AvyA vagara raheze nahi. s m m m m m 6 1 s m h m m my my s ` 2 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hariyAlI A prastuta parivADI| zabdAnuvAda na karatAM tenA sArAMzamAtra tAravIne zaruAtamAM ApI dIdhe che ke je uparathI parivADInI sarva jJAtavya vAtA jANI zakAze, ane AzA che ke ekavAra e 'sAra' vAMcyA pachI parivADI vAMcanArane temAM na samajAya tevI kaMI paNa khAkhata jaNAze nahiM. A prastuta caityaparivADI tenA lekhake kula 23 DhAlA, eka caupAi ane 204 gAthAomAM pUrI karI che. je prati uparathI enI presa-kApI karavAmAM AvI che, te mUla prati saM. 1648 nA peSa vida 1 nA divase lakhela che. eTale ke racAyA bAda mAtra 117 traNa mahinAnI aMdara ja lakhela heAi piravADI peAtAnA mUla rupamAM jalavAi rahI che. prAcIna gUrjara sAhityanA samAlAyakAte tenuM kharuM svarupa jaNAi Ave eNTalA mATe temAM kaMi pazu bhASAphera na karatAM tene pAtAnA mUla svarupamAM ja kAyama rAkhI prakaTa karavA ucita dhAryuM che. kadaradAna vAcakagaNuM paThana-pAThana dvArA A caityaparivADIthI lAbha hAMsila karI lekhaka ane prakAzakanA uddezane saphala kareA evI zubhAkAMkSA sAthe viramIe chIe. --muni kalyAvijaya, hariyAlI [ eka prAcIna samasyA-kAvya ] [ karyAM dharmasamudra--vi0 seALamuM zataka ] ca'pakavatrI caturapaNuM! 'ka dIThI rUSi rasAlI desa videsa prasidhdhI khAlI mUDha mUqhi sA TAlIjI. bAla krU'ArI nArI sAhaI kAjala sArI tisarI siri vari dAdara atApama dIsaI sA siNugArIjI. triNicaraNa dUNI tasa nAsA, paNi bhIMtara ati maIlI, tAi vicakSaNa sevaI hilI, rAjavaTaMga valI hilIjI. acaraja eka anApama meTauM, kahatAM mana na samAI strI strI bhAga karatAM, joe jAmArau jAIjI, saMdhalI varaNu jAti utapatinuM, thAnaka tehaja lahI tehanu bhAlau kaI na sahII, valI kuMDalaNI kahI jI. vAcaka dharamasamudra paya paI, haSita eha hIyAlI. dAhaNa pAsi ramaI ralIyAlI, bhalI yagI laTakAlIjI, khAla pada mAla 2 mAla mAla mAla 3 4 5 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArataka-mAgazara 1983 jainayuga . prAcIna jaina pariSa, [ vasanta' nAmanA prasiddha mAsikanA kArtika 1972 nA aMkamAM A lekha prakaTa thaye tene Aja cAra varSa thayAM. chatAMya te A aMkamAM upayogI nivaDaze ema AzA rAkhI atra prakaTa karyo che. taMtra] lokapriya "gujarAtI' sAptAhika patranA 4 thI raMga ghATIy (AhArate vistroDamijatA julAI 1915 nA aMkamAM 1171 me pRSTa paMcama jANavAno rAjArAtA rANA gUjarAtI sAhitya pariSadanA pramukhanA bhASaNanuM je tataiAna zrI sa ttA | avalokana eka vidvAnanA hastathI lakhAyeluM che temAM vAranimittA tathavijhiciMtanAtA jaina pariSadu saMbaMdhe temaNe je lakhyuM che te saMbaMdhamAM pariziSTa parva sarga 9 pR. 88 kaMIka zuddhio karavI ghaTe che tethI te jaNAvavAnuM sthalibhadra (varAta 116 thI vIrAta 215)nA mAruM kartavya samajI A spaSTIkaraNa karuM chuM. samayamAM magadhAdhipa caMdragupta matAdhirAja ke jene te vidvAna lekhaka mahAzaya jaNAve che (1) "jana rAjyAbhiSeka vIra nirvANathI 155 varSa thayA hatA pariSada prathama magadhamAM maLI hatI tenuM kaMI pramANe tenA samayamAM ane bhadrabAhu svAminA svargavAsa nathI (AvA viSayamAM "vimala prabaMdha'nA prakAzakanA (vIrAta 170 varSo pahelAM, jyAre bAra varSa dukALa upadhAtane pramANarUpa levo e agya che.) valabhI paDayo hato tyAre "jana sAdhuone saMdha samudra tIre ane matharAnI e be ja pariSado maLI hatI. " (2) nirvAhAthe gayA. te vakhate sAdhuene mRtanA pATha A maMDaLanuM nAma pariSadu nahatuM; saMdha hemane mana karatAM vismRti thatI jaNAI, kAraNa ke abhyAsa kahetA hatA." e paNa bhramayukta che. tenuM nAma ' vagara vidvAnanuM bhaNeluM paNa nAza pAme che. AthI vAcanA hatuM." (3) "saMda e bhikSa varganI sAmAnya-samUha vAcaka saMjJA hatI. kAryavizeSathI eka che te duSkalane aMte pATaliputramAM A sAdhusaMdha maLe ane temAM jene meDhe (sUtra-Agama) nAM sthaLe maLelA tevA eka bhAganuM nAma te nahotuM, je adhyayano, uddeza (chapters) ItyAdi hatAM te ke pAchaLathI te zabda vyApaka arthamAM vaparAvA lAgyo." teNe kahI ApyAM ane tethI agiyAra aMga saMdhe A samagra kathanamAM traNa bAbata jaNAvelI che ane te dareka saMbaMdhe je khulAse karo egya che nimitte kAMIka vicAramAM paDayA." ekatrita karyo, paraMtu bAramA daSTivAda nAmanA aMga te A pramANe che - saM. 1327 mAM gacchAcAryapade AvelA dharmoSamagadha pariSadu prathama jaina pariSadu magadhamAM maLI na hatI e sUrinA racelA RSimaMDala prakaraNa para saM. 1553 kahevuM ayathArtha che, ane te maLavAnAM "vimala prabaMdha mAM padmamaMdira gaNie racelI vRttimAM paNa sthavisivAya pramANa nathI e kahevuM paNa ayogya che. ronAM vRttAMta ApyAM che tyAM sthUlabhadrane vRttAMta pramANe aneka che. vi. saM. 11 mAM ripada ApatAM A pATilaputramAM maLelI pariSaha (saMdha)ne pAmelA prasiddha hemacaMdrAcArya pitAnA pariziSTa parva - 6 zrI mahAvIra pAte tA. nAmanA graMthamAM nIce pramANe jaNAve che - ghara uvArA caMdraguctoDavanRpa itazca tasmindukA karAle kAlarAtrivat / -0 0 riNAI sApuraMdaratA nI niyat I , AcArAMga, sutrakatAMga, sthAnAMga, samavAyAMga, bhagaITUEAne tuM tA rASTranAM vikRti kRtamAM vati, jJAtRdharmakathA, upAzakadazAMga, aMtakRta dazAMga, anuttanagarajato narArAdhIta dhamatAnars (1ddA re55Atika, praznavyAkaraNa ane vipAkasUtra, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jaina pariSada ullekha spaSTa karyAM che; ane A graMthanA upayogI bhAgAnA sAra DAkaTara bhAMDArakare i. sa. 1883-84 nA saMskRta hastalekhAnI zodha viSenA riporTamAM aMgrejImAM utAryo che temAM A sabaMdhe pR. 134 me nIce pramANe upalI bInAne barAbara maLatuM vacana cheH-- was a On one occasion there dreadful famine of 12 years in the land, The Siddhantas were forgotten for want of revision, for which the search after food left no time. At the end of the period the Sadhus assembled in Pataliputra and each one repeating what he remembered they succeeded in recovering the eleven Angas but the Drisltivada was forgotten. So they sent Sthula bhadra and others to Nepal to learn it from Bhadrabahu, Sthulabhadra alone persevered in studying it steadily and learnt 8 Purvas in as many years. After he had learnt :ten Purvas with the exception of 2 Vasts, he came back with Bhadrabahu to Pataliputra. sa. 1420 mAM AcArya pada pAmelA yAnaMda sUri potAnA'sthUlabhadra caritra '+ mAM upayukta hakIkata jaNAve che keH-- samizAla tathAmUllR vuDAjo dArAdika nagmurmumakSaSastena taTe bAddheritastataH // 586 // tatrAtikramya duSkAlaM karAlaM te maharSayaH / subhikSasaMbhave bhUyaH pATalIputramAyayuH // 587 // guNanAbhAvatasteSAM siddhAnto vismRtastadA / cAne svAmini nuM na ceya jJAyate cataH188 + prakAzaka devacaMda lAlabhAI pustakASThAra phreMDa mUlya mAtra e AnA. have maLatuM nathI. 119 mArmArM vAyaEjAracAMnI cattine| yatnato melitA yasmAdanirviNNaM zriyaH // 589 // jaina dharmIprasAraka sabhA (bhAvanagara) e prasiddha karela caritAvaLImAM ApelA sthUlabhadra caritra ke je uparanA saMskRta graMthanuM bhASAMtara che temAM uparanA zlokAnu` bhASAMtara A pramANe ApyuM cheH A samaye khAra varasanA viSama dukAla paDayA hatA tethI sarve sAdhue samudranA kAMThA tarapha vihAra karI gayA. teo subhikSa thayA pachI pATilaputra nagarane viSe AvyA. bhaNavAnA abhAvathI sAdhuo siddhAMtane visarI gayA, zAstra, rAjA ane strIne viSe sthiratA heAtI nathI. dhaNA udyamathI te muniee agyAra aMga tA meLavyA '( parAvarttana karI sa+bhArI saMbhArIne ) vi. saM. 1509 mAM zubhazIla munie racelA bharatezvara bAhubali vRtti nAmanA graMthamAM sthUlabhadranI kathA ApelI che temAM paNa eja vAta Ave che. te mATe jue tenuM gujarAtI bhASAMtara pR. 78: " have ekadA khAra varSa sudhI dukALa paDayA, te vakhate sAdhuonA sadha samudravAre zrI gurUnI pAse AvyA. Ave viSama samaya thavAthI sAdhue kSudhAthI pIDAtA hovAthI bhaNatA gaNatA baMdha thayA, tethI sau siddhAMtA visarI gayA. te uparathI pATilaputra nagaramAM sadha maLyA. tyAM jene jene je je sUtra AvaDatAM hatAM, te te ekaThAM karIne agIAra aMga pUrNa kA tyAra pachI zrI saMdhe khAramA dRSTivAda aMga mATe e sAdhune zrI bhadrabAhu svAmI pAse mokalyA. ' A rIte ApaNe saM. 1166 thI sa. 1509 sudhImAM thayelA prasiddha graMthakArA hemacaMdrAcAryathI mAMDIne zubhazIla muni je jaNAve che te parathI spaSTa mAlUma paDe che ke magadhanA pATanagara pATilaputramAM prathama jaina pariSad (saMdha) maLI hatI. AthI paNa prAcIna pramANu AnI sakhaLatA mATe joItuM hAya te| vikramaM saMvat 585 mAM svargastha thayelA zrImAn haribhadrasUrinA prAkRta bhASAnA upadezapada nAmanA graMtha che. temAM gAthAmAM jaNAveluM che keH-- Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 janayuga kArataka-mAgazare 1993 kAma cArika rajaNa tuTTo dora carara zrAvikAne-vizeSe karI zrAvakane samudAya e thAya sikiA che, jyAre tethI para eTale sAdhune upayogI kArya - navo rAhuageo no sago nahitIsu | arthe maLelA "saMdha' no artha sAdhunuM saMmelana evo tadukAme to paddhipure samAjamo thAya che. paraMtu "saMdha e bhikSu varganI sAmAnya vihiyA | samUha vAcaka saMjJA hatI, jo ke pAchaLathI te zabda saMgheof FvitA ciMtA Ei thiri | vyApaka arthamAM vaparAvA mAMDyo "--evuM kathana ukta ja karata saMhitA avalokanakAranuM thAya che te yogya nathI. taM savvaM ekkAraya aMgAI taheva tthssiyaaii|| valabhI ane mathurAnI pariSadane avalokanakAra -" A vakhate bAra varSa dukAla paDe tethI svIkAra kare che eTale te saMbaMdhe pramANa ApavAnI sAdhuone samUha samudra tIre gayA. bAda dukAla jarUra rahetI nathI, paraMtu temAM eTaluM jaNAvavAnuM maTatAM teo pharIne pATaliputra nagaramAM AvyA. ke temAM paNa sUtro ekatrita karyA te sAdhuone ekaThA eTale sarve saMdha maLIne tapAsa karI ke tenA pAse kayuM zruta rahyuM che. have jenA pAse kAMI uddeza tathA karIne, ane te sAdhu samUhanuM nAma "pariSad' A pavAmAM nahotuM AvyuM, eTaluM ja nahi paraMtu te adhyayana yAda hatAM te sarve ekaThAM karI agyAra aMga sthApita karyA. " maMDaLane "vAcanA" e nAma ApavuM e te kevala bhrama che, ane te AgaLa jatAM A lekhamAM siddha A uparathI samajAze ke jenanA pavitra graMtha karavAmAM Avaze. Agama-sUtra-aMgene ekatrita karavA arthe Akho sAdhu-saMdha pATaliputramAM maLyo hato ane bAra pariSad artha. aMgamAMthI agyAra aMga ekatrita karI zakyo hato. jaina paribhASAmAM "tIrthakarane upadeza sAMbhaLavA Ane samaya vIrAta 170 thI 175 lagabhaga mUkI arthe beThelA maMDaLane "pariSadu, parSada, parSadA e nAma zakAya eTale i. sa. pUrve 356 thI 351. A sarva ApavAmAM AvatAM hatAM. sAmAnya rIte parSadA e hakIkatamAM "pariSada" evo zabda bilakula vaparAye nAma hatuM ane te parathI apabhraMza "parakhadA" ema nathI. paraMtu "saMdha' maLyo hato ema ja jaNAva ghaNA prAkRta jaine bele che. tIrthaMkaranA "samavasaraNImAM vAmAM AvyuM che. bAra parSadA (sabhA) hoya che temAM (1-4) cAra prakAsaMdhane artha, ranI devIonI ane (5) sAdhvIonI e pAMca parvadA "saMdha" ne uparyukta kathAmAM "sAdhusamUha" e ubhI thakI prabhunI "dezanA" le che, tathA (6-9) artha thAya che. tethI ukta lekhaka mahAzaya jaNAve cAra prakAranA devatAnI-(10-11) manuSya, purUSa ane che te ja pramANe aMga ekatrita karavA arthe maLelA strI eTale zrAvaka zrAvakAnI ane (12) sAdhuonI maMDaLanuM viziSTa nAma saMi nathI paraMtu koI paNa ema sAta parSadA besIne zravaNa kare che evuM samavaagatyanuM ane samasta maMDaLane upayogI kArya karavA sara prakaraNa ane Avazyaka sUtranI vRttimAM jaNAvyuM arthe bhegA maLelA samUhane "saMdha e nAma ja che, jyAre Avazyaka sUtranI cUNimAM ema jaNAveluM apAtuM. saMdhamAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA e che ke sAdhuo utkaTa Asane zravaNu kare che, sAdhvIcAreno samAveza thAya che. ane te keTalIka vAra khAsa e ane vaimAnika devIo ubhI rahe che. bAkInI karI jaNAvavA mATe "caturvidha saMdha" ema viziSTa nava parSadA besIne ja jJAnabhAnunI dezanA sAMbhaLe che; nAma ApavAmAM Ave che. paraMtu sAmAnya rIte ema vinayavijaya upAdhyAye saM. 1708 mAM racelA sAMsArika kArya mATe maLelA "saMdha'no artha zrAvaka- lokaprakAzamAM jaNAveluM che? Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jana pariSadu 121. zcituSaf green raga LA parathI paMcAyatanuM nAma atyAra sudhI cAlyuM AvyuM levA sarve narArA nividAH majAkatathar | che. jeTalI hiMdu jAti prAcIna che teTalI paMcAyatI kuttAvAra sAthe vorivAraja: prathA purANI che eTale ke ema paNa kahI zakAya ke iti zASako dAdAne mAnavAna veda jevI anAdi che. sArA jIvaMti senAmAvaramAvatAM . "samaye samaye samiti taMtrathI nIce lakhelI padALyA putti tara tu taravavatu II saMsthAono utpatti thaI che. AvI rIte upadezanuM jana pAribhASika nAma (ka) vidyAdhyayanane mATe "cAraNa" athavA "pariSada' dezanA' che ane gratA maMDaLanuM nAma "padA" che. (kha) nyAya ane vyavahArane mATe nyAya-sabhA" hamaNAM paNa parSadA zabda sAdhuo upadeza ApatI (ga) rAjya kAryane mATe sacivonI "maMtri-pariSata' vakhate thatA tA maMDaLane apAya che. (1) Arthika jIvanamAM "saMbhUya samutthAna" "eTale vaNika janonI kaMpanIo, tathA kAryakAronI - prAcIna zodhakhoLa karatAM pUrva samiti-taMtra kevuM zreNiye" hatuM te ghaNI sArI rIte jANI zakAya che. "prAcIna () pAramArthika jIvanamAM bhagavAna buddha mahAvIra samAjamAM sarvathI vadhAre mahatvapUrNa taMtra hiMdurAjya prabhAtinA dharma-saMdha" ke je Adhunika - zAstra(kSAtradharma, daMDanIti, arthazAstra, rAjadharma, maTha-taMtramAM vihAramAM cAlyA AvyA che. rAjanIti, naya, nIti Adi aneka nAma che) mAM (ca) grAmyajIvanamAM vaidika gAmaNi-taMtra ke jethI samiti taMtra hatuM. samitine ghaNuM saMsthAonI mAtA sAMprata grAmapaMcAyata uddabhavelAM che. ' kahI zakAya tema che. (cha) nAgarika jIvanamAM ekI-sabhA. vedanA samayamAM janasamUhane viza' kahevAmAM jo rAyajIvanamAM gaNataMtra yA saMdha rAjya. ' Avate ke jemAMthI vaizya' zabdanI utpatti thaI che. A vizaH (vi) "janomAM vibhakta hatA. sArvaja vAcanAne khare artha, nika vAto para vicAra karavA mATe saMpUrNa viza vAcanAno artha kadI paNa pariSadu ke evuM maMDaLa ekatrita thatA hatA. Ane "samitie nAma Apa- thatuM ja nathI ane jainanI paribhASAmAM paNa te vAmAM AvatuM hatuM. (jUo Rka 1,5,8:9,92,: arthe nathI, paraMtu sAmAnya arthe vAMcana (Reading) 10,166,4 ityAdi). samitithI ghaNI nAnI saMsthA che te ja jenee pitAnI paribhASAmAM svIkArelo 10 ka. 15 vizenI eka bIjI saMsthA hatI ke jene che. AnA pramANamAM utaratAM ApaNane mULa magadha sabhA" e nAma ApavAmAM AvyuM hatuM. atharvavedanA pariSaduMnI upara jaNAvelI vAtane laMbAvavI paDaze. eka maMtramAM samiti ane sabhA be bahena hatI te pariSadu (saMgha) mAM bAramuM aMga (dRSTivAda) ema kahevAmAM AvyuM che (7,12). ema jaNAya che. koInI pAsethI prApta thayuM nahi tethI nepAlamAM ke samitinI taraphathI sabhA sArvajanika bAbatano dhyAnArthe sthita thayelA bhadrabAhu svAmIne te prabaMdha karatI hatI. samiti ane sabhAmAM vAgmI samagra aMga kaMThastha hovAthI temane saMghe kahevarAvyuM ke vaktA hovAnI lAlasA badhAne rahetI hatI. atharva ahIM AvI daSTivAdanI vAcanA devI paDaze; paNa vedamAM A saMbaMdhe maMtra ApelA che (2,27;7,12). teoe bAra varSa cAle tevA mahAprANa nAmanA pUrvelikhita "jo prAraMbhamAM kevala pAMca hatA dhyAnano AraMbha karyo hato tethI banI zakaze nahi ke je samaSTi rUpe "paMcajanA' kahevAya che. A pAMce ema kahevarAvyuM, AthI saMghanI "udadhATana' eTale jana eka ja jAtinAM aMga hatAM ane sarva pitAne ja zrIyuta kAzIprasAda jayasavAla ema. e. bAraAyara kahetA hatA, "paMcajanA:' nA samiti taMtra eNTa-leMnA e lekha parathI. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1rara jainayuga.. kArataka-mAgazara 1987 sadha bahAranI zikSA peAtAne thAya evuM jaNAyuM tyAre ziyAna draSayanuM prAjJAna pAcacarATo cathA / temaNe kahevarAvyuM keH~~ zrI jinAzeva saMghAjJA mAnyA mAnavatAmapi // 16 // saMjJAbhUmyA gatatsthekA mekAM mikSAkSaNAgataH / kAlavelAkSaNe cobhe tistrazcAvazya ke tathA // 597 // evaM saptAhi dAsye'haM vAcanAH ziSyasaMhateH / dhyAnamadhyespi yenoktaH parArthaH svArthato'dhikaH ||2| mayi prasAdaM kurvANaH zrI saMghaH prahiNotviha / ziSyAnmedhAvinastebhyaH sapta dAsyAmi vAcanAH || 67 || tatraikAM vAcanAM dAsye bhikSAcaryIta AgataH / tisRSu kAlavelA tisro'nyA vAcanAstathA || 68 || sAyAhnapratikramaNe jAte tisro'parA punaH / setsyatyevaM saMghakAryaM matkAryasyAvibAdhayA // 69 // -pariziSTa parva. -jo mArA para kRpA karI vidvAna ziSyAne sadha mArI pAse meAkalAve te huM tene sAta vAcanA * ApIza. temAMnI eka vAcanA bhikSAcaryAM karI AvyA pachI, tyAra pachInI traNa kAlavelAe khIjI traNa vAcanA, ane savAra sAMjanA pratikramaNa (daivasika ane rAtrika) karavAnI vakhate khIjI traNa vAcanA karI ApIza ke jethI mArA kAryane bAdhA thayA vagara saMdhanuM (abhISTa) kArya paNa thaze. ' A pachI saMghe sthUlabhadrAdi pAMcase| sAdhune meAkalyA ke jene, (tAn sUri bIcayAmAsa te'pyalpA vAcanAiti / . . ubhajyeyurvijaM sthAnaM sthUlabhadrastvavAsthitaH // 72 || --sUrie alpa vAcanA vAMcI, AthI te udvega pAmI nija sthAne gayA, jyAre sthUlabhadra tyAM ja-temanI pAse ja rahyA, ane te (bAramA aMgamAM aMtagata) daza pUrva zIkhyA (jyAre aMgamAM kula cAda pUrva che) vagere... A ja pramANe jayAnaMdasUrinA caritramAM che. jema keH-- --( bhadrabAhue kahyuM ) * mane saMdha bahAra nahi karA, paNa je sArI buddhivALA-medhAvI sAdhu hAya temane ahIM meAkalAvA teA huM mArA dhyAna paryaMta dareAja sAtavAra temanI pRcchAnA javAba (pratikRcchA)' ApatA rahIza. eka pratikRcchA bhikSAethI pAchA pharIne karIza, bIjI madhyAnhanI kAlavelAe karIza, trIjI sa`jJAnA utsarge karIza, ceAthI sAMjanI kALaveLAe karIza, ane khAnI traNa sUtI vakhate karIza, tyAre sadhe sthUlabhadra vagere pAMcase buddhimAna sAdhuone tyAM meAkalAvyA. temanA pAsethI pratispRcchA vaDe vAcanA levA lAgyA. teosthUlabhadramAMnA ghaNAe ekavAra evAra tathA traNavAra sAMbha jyAM chatAM avadhArI zakyA nahi. * vagere vagere. ane A saMbaMdhe prAcIna pramANa tarIke upadezapadamAM haribhadra sUri prAkRta gAthAmAM jaNAve che keHmaa ugvADaha pesaha sAhuNo jajuyA sumehAe / divaseNa satta paDipucchaNAo dAhAmi jA jhANaM // ego bhikkhAu samAgayassa divasa kAla velAe | bIA tajhyA saNNA vo lagge kAla velAya // vigalsa mAyaLIopasthinA mAlava pattinni to zUmamuddA medAvALuM sAvaMtra pattA tassa samIve paDipucchAra ya vAyaNaM liMtI / ekkasi dohiM tihi vA na taraMtava dhAriDaM jAhe // bhIto'vakU soparAdhaM me saMgho'mu kSAmyatu bhuvam / uttamAnAM yataH kopAH praNAmAntAH prarUpitA: // 11 // [ tyAra pachI badhA cAlyA jAya che, ane sthUlabhadra rahI temanI pAsethI daza pUrvathI kapha nyUna jeTaluM zIkhe che e vAta Ave che. ] Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna jana pariSada 123. * vAcanA ApanAra "vAcanAcArya' kahevAya che. thayuM. pachI gurU mahArAja padhAryA ane ziSyone A saMbaMdhe vajasvAmI ke jene janma vIrAta 496 pUchyuM "kAMI adhyayana thayuM ke kema ? teoe varSe thayo hato tenA saMbaMdhanI TuMka kathAne bhAga kahyuM "adhyayana bahu sArI rIte thayuM, thoDA divasamAM nIce ApavAmAM Ave che - ghaNA abhyAsa thaye; mATe have pachI A vaja' ' "bAlyAvasthAmAM padAnusAriNI labdhinA baLathI svAmIja amArA vAcanAcArya thAo." e pramANe sAdhvI mukhe sAMbhaLIne agyAra aMganuM jeNe adhyayana sAdhuoe araja karavAthI gurUe ja munine karyuM che, ane jene ATha varSanI umare gurU ( siMha- AcArya pada ApyuM ane vAcanAcArya tarIke sthApyA" giri ) e dIkSA ApelI che evA vAsvAmI -upadezamALA bhASAMtara pR. 154-155. gurUnI sAthe vihAra karatA hatA. eka divasa vaja. vAcanAcArya saMbaMdhe pariziSTa parvamAM uparyukta svAmIne upAzrayamAM mUkI sarva sAdhuo gocarIe vajIsvAmInA saMbaMdhenuM nIce pramANe kathana zrI hema(bhikSArtha) gayA hatA. avasare vajIsvAmIe saghaLA caMdrAcArya kare che - munionI upadhio ( Asana vigere upakaraNo)ne dulhAvA himavarSA sAthecchoDazathati hArabaMdha goThavI temAM munionI "sthApanA karIne sAdA jJAmamaf fa=AuM tatra H rithatiH | (munio beThA che ema mAnIne) pote vacamAM besI inizgFThuM jAtipanna rAdhA meTe svare AcArAMgAdinI vAcanA ApatA hoya mAnavAvanAvAtA mavatiya tema bolavA lAgyA. te avasare sthiDila bhUmithI "#tvo vAvanArA mate virATa (dIrdha zaMkA karI) AcArya AvyA. upAzrayanAM maraNAravivAra athavA te tathA ! bAraNAM baMdha joIne gurUe gupta rIte aMdara joyuM te "prAtaHstha rAyaNa vAvanA praeormhinA vajIsvAmI sarva munionI "upAdhI ne ekaThI karI zakuM te rAdhaat a sirathANAM vAcanA chAtrabuddhithI bhaNAvatA hatA. gurUe ciMtavyuM ke vagere. je huM ekadama bAraNuM ughaDAvIza te te zakita vaLI vizeSamAM jaina tattvajJAna jemAM sUtrabaddha thaze" ema vicArI meTa svare "nisiAha' e pramANe samAvyuM che ane tethI jemAM jaina paribhASA sarva traNavAra zabdaccAra karyo. e sAMbhaLI gurU AvyA AvI jAya che evA tatvArtha sUtra (racanAra zrImad che ema jANI vajIsvAmIe laghulAghavI kalAe umA svAti ke je vIrAta 245 mAM dehatsarga karaekadama dareka upadhine tene sthAne mUkI daIne bAraNuM nAra Arya mahAgirinA ziSya thatA hatA) mAM ughADyuM. gurUe vicAryuM ke "A purUSa ranamAM ATaluM karmane nAza karanAra tapane jaNAveluM che, pachI te badhuM jJAna che, mATe AnuM jJAna ajANapaNAmAM na tapa bAhya ane aMtaraMga ema be prakAre jaNAvI jAo evuM vicArI bIje divase siMhagiri aMtaraMga tapanA cha prakAramAM svAdhyAyane eka prakAra AcArya kaI kAryanuM miSa karIne bIje gAma javAne gaNAvI te svAdhyAyanA pAMca bhAgamAMthI pahelA bhAughukta thayA. te vakhate sAdhuoe pUchayuM ke "he gane vAcanA kahevAmAM Avela che. svAmI ! amane vAcanA koNa Apaze ?'--gurUe vAvAjhanakSardanAtha pa t : kahyuM ke "A ja nAmanA laghu muni tamane vAcanA dAyaH 1 sUtra | 26 Apaze." teoe kahyuM "tahatti (eTale tathati, bahu AnA para bhASya e che ke - sAruM). te vakhate "A bAlaka amane zuM vAcanA ghaNA vaMvidhA tathA vAranA ApI zakaze?" evI zaMkA paNa teoe karInahi. gurU bIje gAma gayA. ziSyoe siddhAMtanI vAcanA vamuni pAse lIdhI. adhyayana bahu sArI rIte tatra vAvane zidhyAdhyAyanA chane prasthA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga kArataka-mAgazara 1983 AmAM sAmAnya rIte a jaNAvIe tA svAdhyAyanA pAMca prakAra che. (1) vAcanA, paThana, zAstrA dhyayana (Reading), (2) pRcchanA pRSThana eTale graMthanA arthoM tathA pAne praznapUrvaka sa Mdeha dUra karavA arthe pUchavA (Inquiry) (3) parAvarttanA-Azraya jaNAve che ke-- niravadyagraMthArthI bhayapradAnaM vAcanA / saMzayacchedAya nizcita balAdhAnAya vA parAnuyogaH pracchanA / adhigatArthasya manasA ane te paranI sarvAsiddhi nAmanI TIkA ema zIkheluM sa'bhArI javuM (Recollection, revision, recapitulation) (4) anuprekSA-arthaciMtana; gra thanA artha upara mananeA abhyAsa-mananuM ciMtavana-- ekAgra manathI vicAra karavA te ( Pondering over the meaning, reflection)-41 2112 svAdhyAyamAM vAcana, manana ane nididhyAsanA samAna svAsoDanutrekSAyo zuddha pavittanamAnnAyAveza thAya che. zravaNanA samAveza jo ke pRcchanAmAM alpAMze thAya che chatAM tenA khAsa viziSTa rIte dharmakathAdyanuSThAnaM dharmopadezaH / sa eSa pNcviSaH svAdhyAyaH zimartha:| jJAtiya prazastAdhyavasAyaH paramasaMvegastapovRddhiraticAravizuddhirityevamAdyarthaH // samAveza karavA svAdhyAyanA pAMcamA prakAra kahelA che te (5) dhammapadeza--( arthIpadeza, vyAkhyAna, anuyogavarNana, dharmakathA ) eTale dhanA vyAkhyAnanuM zravaNu karavuM. ukta umAsvAti kRta prazamati nAmanA graMthanI TIkAmAM jaNAvyu` che ke-- 124 1 rthayoH / anuprekSA graMthArthayoreva mnsaabhyaasH| AmnAya ghoSavizuddhaM parivarttanaM guNanaM rUpadAnamityarthaH / arthopadezo vyAkhyAnamanuyogavarNanaM dharmopadeza ityapyArthAntaram // . svAdhyAyaH paMcadhA - vAcanA pRcchanA anuprekSA AmnAyaH dharmopadezazca / tatra vAcanA AlApakadAnaM, saMjAta saMdeha pRcchanaM (pRcchanA ), anuprekSA manasA parivartanamAgamasya, AmnAya AtmAnuyogathana, dhama veza AkSepanI vikSepaLI sarvenI nivRttI vRti thA dharmopadezaH / devaguptAcArya praNIta navatattva prakaraNa paranI TIkAmAM kathana e che ke A parathI samajAyuM haze ke pariSa ke ekatrata thayelA ma`DaLanuM jaita paribhASika nAma vAcanA' hatuM ema kahevuM e bhramayukta che. tenA vAstavika arthI tenI vyutpatti pramANe vAMcana ( Reading ) paThana, ziSyAne zikhavavuM,--graMthanA pATha ane artha ema. baMne ApavA,----AlApaka eTale ALAvA (satranA khA) eka pachI eka zikhavatI vakhate ziSyane ApavA vagere upara jaNAvelA AdhAra pramANe che. AnI vizeSa puSTimAM 'vAcanA' eja arthamAM ghaNe thaLe vaparAyela che, paNa vistAra bhayathI udAharaNe| ApavAnuM yeAgya nathI dhAryuM. A sAthe umeravAnuM prAsa'gika che ke uparyukta pATaliputramAM aMga nimitte sadha (pariSa) maLyA tyAra pachI teja nimitte mathurAmAM temaja valabhahAthaLanovAya macchanam / parAvarttanA pUrvAdhI-puramAM saMdha maLyA hatA ane te baMnenI * vAcanA ' vAranA zivpALAM yAjiTMojAhisUtrApAjApa matAnam / manchanA sUtrArthasaMre prakAramAM svAbhAvika rIte kaMi nyUnAdhika hoya tethI tagraMthanuMLanA anunelA purAvAyattva manamADampalanuM cintanamityarthaH / dharma yA dharmapratibaddhasUtrArthakathanaM vyAkhyAnamiti // te baMnenAM vAMcanane 'mAdhurI vAcanA' ane ' vAlabhI vAcanA' anukrame kahevAmAM Ave che, jo ke tyAra pachI te baMnenu' sa`mizraNa thai eka vAcanA thai Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhyakAlIna sAhitya para sAkSara zrI kRSNalAlabhAI 125 hatI, eTale badhAnA pATha eka sarakhA karavAmAM Atma prabaMdhanuM bhASAMtara . 84) . " AvyA hatA. Ama tyAre (1) "magadhanI pariSad' (2)saMgha' ' uparyukta valabhIpuramAM devardhvigaNi kSamAzramaNe ane (3) "vAcanA" e bAbatamAM gujarAtI patra (vIrAta 880 athavA 993) sAdhunuM saMmelana mAMnA vidvAna avalokanakArane bhrama jaNAze. bharI jaina su-aMgane lekhArUDha karyA hatA ema prinsesa sTrITa muMbAI. mehanalAla dalIcaMda, te saMbaMdhI jaNAvavAmAM AvyuM che. (saM. 1833nA paryuSaNaparva tA. 9-9-15 desAI madhyakAlIna sAhitya para sAkSara zrI kRSNalAlabhAI upodaghAta [ AnaMdakAvya mahodadhinuM sAtamuM mauktika chapAI gayAne eka varSa thaI gayuM che paNa haju prakaTa thayuM nathI. temAM vikramasettaramA saikAmAM thayelA traNa jaina kavio nAme kuzalalAbha kRta mArUlA cepa ane mAdhavAnala kAmakuMDalA paI, jayavijaya kRta zukana copAI ane samayasuMdara kRta cAra pratyeka buddharAsa Avela che. kAvya ane kavio saMbaMdhI vigatavAra vivecana ameAe karyuM che ane te para vidvattAyukta upAdhyAta sAkSara zrI kRSNalAla.' mehanalAla jhaverIe kRpA karI lakhI Apela che te sarva naveMbara 1925mAM chapAI gayela che. have turata ja prasiddhakartA zeTha jIvaNacaMda sAkaracaMda jhaverI potAnA be bola lakhavAnA hoya te lakhIne prasiddha karI janasamakSa mUkaze evI AzA rAkhIzuM. A upodudhAtane bahAra AvavAmAM bahu vilaMba thayo che tethI vadhu vilaMba thAca te aMtavya dhArI temane upayogI bhAga ame atra prakaTa karIe chIe. taMtrI. ]: - . ' , , , gujarAtI sAhityanA madhya yuga ane tenI paNa kAraNa haju jaina bhaMDAromAM ane jainetara vyakitapUrvanA yuga mATe AjathI paccIsa varSapara je je enAM kabajAmAM eTalA badhA aprasiddha lekho pachI abhiprAya baMdhAelA te, navAM navAM pustake hAtha rahelA che ke te jema jema prasiddha thatA jaze tema lAgavAthI kAlakrame badalAtA gayA che. dAkhalA tarIke tema hAla bAMdhelA abhiprAya paNa pheravavA paDaze narasiMha mahetAne Adi kavinuM sthAna ApavAmAM ApaNA jUnA sAhitya saMbaMdhe hAlane jamA ' AvatuM, ane sAthe sAthe e paNa abhiprAya anizcitapaNAne-transitional period ne che ApavAmAM Avato ke narasiMha mahetAnA samaya pahelAM aMgrejImAM Chaucer ane spenser nAM temaja gujarAtI sAhitya hatuM ja nahi; tene AraMbha nara- temanA vakhatanA bIjA nAnA kavionAM kAvyo siMha mahetAnAM kAvyothI ja thayo. e abhiprAya bhUla saghaLAMja prasiddha thaI gaelAM hovAthI jUnA aMgrejI bharelo mAlama paDe che. vaLI vArtAnA sAhitya mATe sAhitya viSe nizcayapUrvaka abhiprAya bAMdhI zakAya; sAmaLabhaTTane mukhya pada ApavAmAM AvatuM te paNa rUdakI ane evA ja be cAra bIjA kavionI kRti gya na hatuM ema samajAya che. khuda premAnaMdanAM saMpUrNapaNe bahAra AvelI hovAthI asalI phArasI kAvyonuM vastu paNa enA puragAmI kavionI kRti- sAhityanA guNadoSa vize nakkIpaNe vicAra darzAvI emAMthI maLI Ave che. ghaNAM prAcIna kAvyo che. zakAya; paraMtu jUnA gujarAtI temaja madhyakAlIna akasiddha paDI rahelAM te prasiddhimAM AvavAthI jUnA gujarAtI sAhitya vize tema kahetAM have kheMcAvuM paDe. abhiprAya pheravI navA bAMdhavAmAM AvyA che, ane che. tenuM kAraNa divase divase ajavALAmAM AvatAM hAla je abhiprAya baMdhAyA che te paNa sthAyi nathI, navAM navAM sAdhana. narasiMha, sAmaLa, premAnaMdanI Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainayuga kArataka-mAgazara 1983 bAbatamAM, AvAM sAdhanane abhAve bAMdhelo ApaNe joIe. kharuM jotAM te vakhata evo AvI lAgyo mata eTale te jaDa ghAlI beThele che ke, te pheravatAM che ke junA gujarAtI sAhityanuM kharuM bhAna karAvavA Aje paNa ghaNAnA aMtaHkaraNane AghAta thato haze. mATe sAhityamAM rasa letA abhyAsine jeTaluM nevijJAnazAstra ane bIjA zAstrIya viSayonI bAbatara varganA AcAra, vicAra ane dharmanuM jJAna hovuM tamAM paNa emaja thAya che. navI zedhane Adhina joIe teTaluM ja janonA AcAra, vicAra tathA dharmanuM thaI jUnA siddhAMta pheravavA paDe che. madhyayuga tathA hovuM joIe. e paricaya Avazyaka che. e na hoya tenI pUrvanI gujarAtI sAhityanI kharekharI sthitithI te draSTibiMdu khoTuM rahevAnuM (this perspective haju hAla ApaNe saMpUrNa rIte jJAta nathI, evuM would be false) ane sAhityanA citrapara paDatuM have kahevuM ja paDaze. e sthitinuM kharuM citra Ale- teja, (Light) athavA tene DhAMktI, jhAMkhuM dekhAkhavA mATe ApaNe dhArIe chIe ke ApaNI pAse hatI tejahInatA (Shades) barAbara samajAvAnA pUratAM sAdhana che, paraMtu vastusthiti tema nathI, ema nahi. DhAlanI eka bAju atyAra sudhI jovAmAM lAge che, kAraNa ke amuka viSaya mATe ApaNe AvatI. have be bAju jovI paDe che ne paDaze. e evuM dhArI besIe ke te saMbaMdhI kRti che ke bIjI bAju jevAnAM sAdhana AnaMdakAvya mahedadhinAM netara lekhakanIja che, ane te koI aprasiddha aiktika pUrAM pADe che, ane teTale darajaje te ghaNe lekha evo nikaLI paDe ke je kaI samartha jaina kImatI madada kare che, e niHsaMzaya che. lekhakane hAthe lakhAya hAya. mAdhavAnaLa kAmakaMdalAnI sAtamA maiktikanA kaviyonA samayanI, temanA lokakathAno prathama prabaMdha bharUca pAse AmadanA jIvananI, temanI kRtionI mAhItI rA. mohanalAla kAyastha kavi narasI jIta gaNapatie saMvata 1574 dalIcaMda desAIe potAnA nivedanamAM ApI che. e mAM banAvelo, ane jyAM sudhI A kRti prasi- lekha ghaNI mahenata ane kALajIthI temaja ghaNA saMzohimAM nahi AvelI tyAM sudhI mAtra e lokakathA dhanabAda emaNe taiyAra karyo che, tenI sAbitI lITIsaMbaMdhe e ekaja graMtha lakhAyelo samajAte. jUnA lITIe dekhAI Ave che. e vistArapUrvaka lakhAelA gujarAtI sAhityanA baMdhAraNumAM tathA tenA vikA- lekhane lIdhe upaghAta lakhanAranI mahenata ghaNe samAM brAhmaNa, vANIA, zrAvaka ane jaina sAdhu. daraje echI thaI che, prastuta kavione lagatI oe mukhya bhAga lIdhela che, eTale ke janetara lagabhaga saMpUrNa mAhItI emAMthI maLI Avaze. temaja jaina e bane kemee sAhityane khIlavavAmAM madada karI che. e bemAMthI ekaja keme evo dAvo kharI rIte te A kAvya (mAdhavAnala kAma kara ke e sAhitya hamArA vaDe ja jIvatuM rahyuM che kuMdalA copaI) temaja bIjA kAvya mATe mAtra te kevaLa pramAda che. jUnA gujarAtI sAhityano sila- pAThAMtara batAvIja prasiddha kartAoe saMtoSa mAnasilAbaMdha saMbaddha (connected) itihAsa lakhavo vAno nathI. paraMtu tene saTIka banAvavA joIe. heya te jethI jainetaranI kRti tarapha ane jene- [critically edit karavAM joIe.] zabdArtha Apavo tarathI jenonI kRti tarapha durlakSa thaI zake nahi. joIe. je e badhI kriyAo tene saMbaMdhe karavAmAM amuka viSaya saMbaMdhe baMne kemee ekaja nadInA Ave te ja e "mati"nI upayogItA, enI mULamAMthI pANuM lIdheluM; eTale ke saMskRta graMthapara kIMmata, enuM "pANI" vadhe. bAkI kevaLa text AdhAra rAkhelo. amuka bAbatamAM vicAranI paraspara chApavAthI te kALe lokapriya te nahi ja thAya. jaina Apa le thaelI. (they acted and reacted. sAdhuta saMpUrNa aMze pALavA chatAM saMsAranuM jJAna on each other) eTale kharA ItihAsanI raca. saMsArIone paNa TapI jAya evA uDA prakAranuM nAmAM te e baMne kemanI kRtinI acanA thavI batAve che. kuzalalAbhinI zagArasanI jamAvaTa e Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 mAhItInI eka sAbitI che, vezyAnI raheNI karaNI, vezyAnA AcAra vicAra, vagerenuM prakaraNa jANe aMgata mAhItInuM pratibiMba haiAya ema lAge che, jo ke cenuM jhINAmAM jhINI tapasIla sAthenuM vivecana saskRta graMthAmAM maLI Ave che, ane kavie mAtra tenuM anukaraNu kIdheluM, tene AdhAra lIdhelA. pAmelA; keTalAka sAdhue tA DeDa kAzmIra sudhI khAdazAha sAthe gaelA. akabaranA putra jaDAMgIre pazu e rIvAja eTale ke jaina sAdhuone peAtAnA 6vizeSa vicAra karatAM ema jaNAze ke e badhA viSa-khAramAM khelAvavAnI rIta cAlu rAkhelI. phArasI kheAlatA mAgalonA mAtrA gADha saMsargamAM AvavAthI sAdhue je sAhityarasika hatA temanI, bhASA para tenI asara thayA vagara rahe naddhi, ane te thaIja ane tethI jo ke te hatA tA mleccha bhASAnA zabda, chatAM te vaDe darzAvavAnA bhAva te kharAkhara darzAvI zakatA hatA tethI tene satkAra ApI potAnI bhASAmAM sAMkaLI lIdhA. bAga, mevA, seAdAgara, khavAsaNu, itabAra, kAja, samaja (phrA. lIluM ), nejA ( frA; bhAlA ), vagere khIjA dhaNA zabdo e kavionI kRtimAMthI jaDI Ave che. eka zRMgArika gIta X A yuganA jaina sAhityamAMnAM ArasI zabdone upayega joke ghaNI chUTathI nahi te paNa madhyama a'ze jovAmAM Ave che. A arasAmAM jaina sAdhuthI hIravijaya sUrI akabara bAdazAha pAse ghaNA jatI sAdhu vagerenA sAtha lai gayelA ane tyAM ati mAna X eka zRMgArika gIta. [ kartA--jaina kavi DuMgarasI, saMgrAhaka-sva, maNilAla kArabhAI vyAsa. ] rAga malhAra / 1 bApIyau = apaiyA, dAdara mAra mahura sara khAlai, varasati cihusi dhArA; hinasi anaMga tApai heAvali'bha, pAvasa prema pIrA / / // drupada // prIupira AMgaNuI jAna na desuM, zavaguNu karI lAlaNu lesuM rAyaMtA mujha rayaNu vahANI, nayaNe nIda na AI; bApIyaDauM mujha sabaka suNAva', vihaMNI viraha jagAvai / bhati nalahararAyAM tanna, padamanI prANa AdhAra, kasturAdi rANI vara seji sabhogika, DUMgarasI paudArA / / " itigIta. prIMu // 1 // -- prIu. ||rA prIu. ||3It Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 Oral you kArataka-mAgazara 1983 The Genealogy of the Jagat Seths of Murshidabad.. : TA paper submitted by Babu Puranchand Nahar M. A. L.L. B. of 48 Indian Mirror Street Calcutta, before the Fifth Indian Historical Records Commission, Calcutta 1923: ] The object of this paper is to he had been to collect all the supply a more or less complete and available materials from the India authentic genealogical table with a brief Office for the compilation of a comnote on that Indian Family the fame plete and accurate history of the of whose wealth had become almost family. At his request I prepared a mythical. The record of the services genealogical tree mainly from mateand the cordial relation of the ances. rials then with me. Mr. Little was tors of the family with the British only too eager to accept my table as Government at the beginning of their more complete and correct than other administration in Bengal, are facts existing ones and to revise his comtoo well-known and we find a good pilation accordingly as will be seen deal of information from the records from his letter dated the 16th January, already published, dealing with the 1916. (Ex. A); but unfortunately his doings and the History of the Jagat short but promising career suddenly Seths, both in their relation to the came to a close by his untimely death. Mahomedan Rulers of the Province Consequently the genealogical table as well as the British Power. Dur .prepared by me could not be incoring my search for unpublished Jain in- porated in his work. I, however, take scriptions and manuscripte, buried in this pleasant opportunity to bring to Bhandars or with other private indivi: light the result of my researches duals, I came across a genealogical from materials not easily accessible table with notices of the various mem- to non Jain scholars. bers of this most interesting family. The Jagat Seths belong to the The latest account of the House of Oswal Sect of the Jains. It will re. Jagat Seth has been published in Vols. quire a whole volume to trace the XX & XXII of "Bengal, Past and history of the Sect which means Present" a journal of the Calcutta history of conversion of the Rajput Historical Society, compiled by late clans of Marwar, following Vedic reMr. J. H. Little, Headmaster of the ligion, to Jainism. It will do for the Nizamut Madrassa at Murshidabad. purposes of this paper to say that the It is now some six years ago in Sect derived its name from the place 1916 when I visited this gentleman of its first conversion, still known as after his return from England where Osian in Jodhpur State, an account Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Genealogy of the Jagat Seths of Murshidabad. 28 of which may be found in the Arch of Shah Hiranand that we find a aeological Survey of India Reports correct genealogy from Hiranand down .P. II. for 1908-09 (pp. 100-115). to his sons and grandsons. The Ms. The gotra name of the family is is not dated but supplies us names Gelhra and the tradition is that one in order of seniority which is not Girdhar Singh of Guhlot (Khichi) found even in the Hindi Note-book clan of the Rajputs, was converted to preserved in the family and translat. Jainism by Acharya Jina Hansa Suri ed by Mr. Little in Appendix II of towards the beginning of the 16th his article. Another Ms. (Ex. C) also century and the family gotra was named written for the use of the said Manik after Gelaji, son of Girdhar Singh, The Devi, is dated V. S. 1777 (1720 A.D.) members belong to Parswanath ? Pars in the month of Falgun, second day achandra, Gachcha of the Jain church. of the new moon, Friday. Of the ancestors, we find mention of source of information like the afore. Sing Raj. his son Akhay Raj and said note-book is a brief account of his grandson Karam Chand in the the family, collected together and writgenealogical tree (App. I of "The ten in Nagri character by a relation House of Jagat Seth" by Mr. Little) of late Jagat Seth Indra Chand with without any other information regard- dates both in Hijri and Samvat eras. ing them. Next we find Shah Hira. It was handed over to me by my nand, an inhabitant of the town of late father Rai Setab Chand Nahar Nagore in Marwar, leaving his native Bahadur, but I have presented the place to seek his fortune in the East. same to his descendant, keeping a copy He reached Patna in the Hijci year of it myself (Ex. D). 1042 corresponding to Vikram Samvat . As regards inscriptions, Hunter's 1709 (1652 A. D.) on the 3rd day Statistical Account of Bengal", IX, of the full moon of the month of Bai. P. 264, quoted by Mr. Little, mentions sakh. He settled there and breathed names of Shugol Chand and Hoshiyal his last in the year 1768 V, S. (1711 Chand. But this is not correct. The A, D.) on the fourth day of the full images and the foot.prints on the moon of the month of Magh. He left Paresnath Hills bear the name of behind him seven sons and one dau. Khusal Chand Birani, a member of ghter. It is only from the colophon the same gotra as Manik Devi. Also of an illustrated Ms.--"Bhupal Cha. I have not come across the inscripturvinsatika" Kavya (Ex. B) written tion dated 1816 with the name of at the instance of Manik Devi, first Rup. Chand Jagat Seth as mentioned wife of Seth Manik Chand, fifth son by Hunter. Except the Firmans as Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 kArataka-mAgazara 1983 mentioned below, granted in the names the same date, is found on a stone of the Jagat Seths as head of the foot-print in a temple on the Rajgir Jain Community in Bengal in con- Hills being No. 260 of my volume. nection with their sacred places, there This mentions both the name of the does not exist any image or foot- gotra of the family as well as the print on Paresnath Hills with Prakrit names of Jagat Seth Fateh Chand, his or Sanskrit inscription mentioning the son Anand Chand and his grandson names of any of the Jagat Seths. My Mahatap Rai with his wife Jagat Seresearch, however, has revealed the thani Sringar Devi, the donor. There name of that religious lady, Manik is another slightly earlier inscription Devi, in the pedestal of a silver image (No. 86) of V. S. 1811 (1754 A. D.) preserved in the family temple of the It gives names of three generations Jagat Seths at Mahimapur with the from Sabha Chand of Gokhru gotra name of her husband Seth Manik Manik to Muhkam si to Muhkam Singh, ancestors of late Chand. This inscription is dated V.S. Raja Shiva Prashad, C. S. I. of 1776 (1719 A. D.). It is published Benares. Sabha Chand is son of Rai as No. 76 in my valume of " Jaina Udai Chand of Agra, father of the Inscriptions"-P. I, (P. 19). Two first Jagat Seth Fateh Chand, taken inscriptions Nos. 59 & 60 (Ex. E & in adoption by his maternal grandF) bearing the same date V. S. 1830 father. Seth Manik Chand. Udai Chand (1774 A. D.) are from the pedestals married Dhan Bai the only sister of of two beautiful massive Jaina images Seth Manik Chand and daughter to of black stone, worshipped in Kirat Shah Hiranand who first settled in bagh temple, about a mile north of Patna. I have seen his charming resiTiagani in the District of Murshid. dence and Kuthi (place of business) abad Both of them mention names of situated on the bank of the river Lagat Seth Fateh Chand of Gelrha Ganges at Patna. His son Seth Manik gotra, his son Seth Anand Chand and Chand who removed from Patna with his daughter Ajabo Bai who is mar- his adopted son, Fateh Chand, open ried to Udai Chand, son of Kamal ed his firm at Dacca in V. S. 1757 * Nayan of Gandhi gotra. Two other li gotra. TWO other (1700 A. D.) and with the change of inscriptions Nos. 61 & 62 (Ex. G & 04 (EX. G & capital finally settled at Mahimapur H) of the same date are from foot- in Murshidabad. With the transfer of prints in the same temple and give the seat of Governmint from Murshidnames of Kamal Nayan, Udai Chand abad to Calcutta, the Seths had their and Ajobo Bai only. The next im firm opened in Calcutta in the centre portant inscription (Ex. I) also of of business at Barabazar and the Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ The Genealogy of the Jagat Seths of Murshidabad. 230 place is still popularly known as Jagat being holy places of worship to the Seth's Kuthi in Khengrapati Street. Jain Swetambars to which sect they The next historical records of the belong. These are in the possession family are the Firmans granted at of the manager of Paresnath Hills times by the Delhi Emperors begin- and their translations are published by ning from Furrackshyar conferring me in the << Epitome of Jainism" in the title of "Seth" and "Jagat Seth" App. B (h, i & i). These supply to members of the family at different names of Jagat Seth Mahtaub Rai, dates. There are other Firmans and Jagat Seth Khusal Chand and Sukhal Parwanas issued by the reigning sove. Chand with dates, reigns of Delhi in connection with the grant of certain places of pilgri- With these materials mainly I have mage including the whole mountain prepared the following genealogical of Pareshnath Hills to the Jagat Seths table : Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GENEALOGICAL TABLE OF Singhraj Akhayraj Karam Chand Shah Hiranand Gordhandas Malukchand Sadanand Gulal Chard D. Bhaoti Seth Manik Chand m. to (1) Manik Devi (2) Sohag Devi Ami Chand Some Chand Sewada 3 Lalji Rup Chand m. to Devkuru Ramjivan Tarihi Ramjivan Jagjivan Gyan Chand m.io, pevkuru Mahanand Udyot Chand I. Jagat Seth Puran Chand Fateh Chand (adopted) m. to Super Devi Udaibhan Nandkisore Pranballav Seth Anand Chand Seth Daya Chand Maharaj Sarup Chand Daughter m. to Nainsukh Gandhi Daughter .m. to Mansing * Samdarhia 11. Jagat Seth d. Ajabo Bai Mahatap Raim. to Udai Chand m. to Sringar Devi Gandhi Seth Mehet Chand Maharaj Udwant Chand Seth Abhai Chand Seth Dhokat Chand Seth Sukhal Daughter Chand 111. Jagat Seth Khusal Chand Jagadindra Seth Gulab Chand Seth Sumer Chand Seth Gokul Chand Harak Chand (given in adoption) IV. Jagat Seth Harak Chand (adopted) Seth Gulal Chand Daughter m. to Harak Chand Satea V. Jagat Seth Indra Chand n), to daughter of Rai Sing Singhee Seth Bissen Chand Seth Kissen Chand Jagat Seth Govind Chand m. to Prankumari daughter of Haiak Chand Raka Daughter m. to Kissen Chand Golecha Maharaj Gopal Chand (adopted) Jagat Seth Gopal Chand (adopted) Seth Udai Chand Jagat Seth Fateh Chand (Present Head) Daughter Basant Kumari m. to Nabakumar Sing Dudharia Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE JAGAT SETHS. Dip Chand Daughter Dhan Bai Married to Rai Udai Chand Gokhru [Agra] Dharam Chand Mehar Chand Alak' Chand Kirti Chand Mitra Sen Sobha Chand Amar Chand Fateh Chand , Rai Sing (given in adoption) Muhkam Sing Raja Dal Chand (Benares) Raja Uttam Chand m. to Ratan Koer daughter of Raja Bachchraj of Lucknow Gopi Chand Raja Siva Prasad, C.S.I., Daughter Goumati Bai Raja Sachit Prasad Raja Anand Prasad Raja Satyanand Prasad (Present Head) Raja Nityanand Prasad Daughter m. to Raj Sing Nahar K. Priyanand K. Krishnanand Prepared by Puran Chand Nahar, 1923. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nayuga . kArataka-mAgazara 1983 Ex. A. clan, caused the auspicious image NAWAB BAHADUR'S INSTITUTION. of the twenty-four Jinas to be made Murshidabad. May It be ever victorious and may 16th January 1916. it bring prosperity and goodness. Dear Mr. Nahar. Ex. E. Many thanks for your kindness (No. 59). in sending me an impression of the Text. inscription in the temple at Bhagul- L. 1. zrI saM. 1830 mAgha zukla 5 candre pore. I shall incorporate it in my book zrI pArthacandra gacche 30 zrI harSacaMdajI on the family of Jugat Seth as soon nityacandrajItkAnAmupadezena / as the head of the family arranges for the publication of the book, I shall be very glad to receive a copy of kamala nayanajI tatputra sA0 udaya the genealogical tree which you very candrajI tatdharmapatnI tathA osa vaM0 kindly intend to send me. With best wishes for the success of your anti gahalaDA gotre jagatseThajI zrI phatequarian and literary labours on behalf candrajI tatputraseTha / of the Jain Community and with kind __L. 3. ANanda caMdrajI tatputrI bAi ajabojI regards. Yours sincerely, zrImatpArzvanAtha vivaM kArApitaM / pati(Sd.) J. H. Litile. SThitaM ca vi0 sUribhiH zrI bhAnucandreINSCRIPTIONS. Neti AcaMdrArkaciraM nandatAt bhadraM (No. 76) Text. Translation. saM. 1776 vaizAkha zukra 5 tithau / In the auspicious Vikram year AzavAla vazAya zraSTha zrI mANikapaNA 1830, on Monday the 5th day of the ozavAla vaMzIya zreSTha zrI mANikacaMdajI 1 svadharma patnI mANika devI pratiSThitaM zrImat full.moon of the month of Magh, at caturviMzati jinavi ciraM jayatAt // zreyo- the advice of Upadhyaya Shri Harsha stuH // bhadraM bhvtuH|| Chandraji and Nityachandraji of the Parswa Chandra Gachcha, Bai AjaTranslation boji. wife of Shah Udai Chandraji, In the Vikram year 1776, on the son of Shahji Shri Kamalnayanji of 5th day of the full-moon in the month the Gandhi gotra of Osa (Oswal) clan of Baisakh, Manik Devi, wife of and daughter of Seth Anand Chan. Seth Shri Manik Chandji of Oswal draji, son of Jagat Seth Shri Fateh bhUyAcca zriyaM / ution Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Text. The Genealogy of the Jagat Seths of Murshidabad. 934 Chandraji of Gahalara gotra of Osa dhi gotra of Osa (Oswal) clan and (Oswal) clan, caused the image of the daughter of Seth Anand Chandraji Parswanath to be made and son of Jagat Seth Shri Fateh Chanduly consecrated by Shri Bhanuchan- draji of gahalara gotra of Osa (Oswal) dra Suri. May it ever bring hap. clan caused the image of the venepiness till the sun and the moon last rable Vasupujya consecreated by Shri and may it bring goodness and pros- Bhanu Chandra Suri. May it ever perity. - bring goodness and welfare. Ex. F. Ex. G. (No. 60). (No. 61). Text. L.1. zrI saM. 1830 mAgha zukla 5 candre L. 1. saM. 1830 varSa mAgha zukla 5 candra. . zrI pArzvacaMdra gacche u0 zrI harSacaMdrajI bAsare osa vaMze gAMdhI gotre sA0 zrI nityacandrajI kAnAmupadezena / kamala nayana jI tatputro saa0| L. 2. osa 40 gAMdhI gotre sA0 zrI L. 2. udayacanda jI tadbhAryA bAI ajabo kamala nayana tatputra sA0 udaya caMdrajI . jIkena zrI prathama Aryadinna gaNadhara. ..tadharmapatnI tathA osa vaMze gahalaDA... pAdukA kArApitaM // gotre / - Translation. L. 3. jagatseTha zrI phatecaMdra jI tatputra seTha In the Vikram year 1830 on MonAnandacandra tatputro bAi ajabojI day the 5th day of the full-moon of ___the month of Lagh, Bai Ajabojo, wife zrI vAsupUjya biMba kArapitaM pra0 mUri of shah Udai Chandji, son of Shah zrI bhAnucandreNeti bhadraM bhUyAcchivaM Shri Kamalanayanji, of the Gandhi sdaa|| gotra of Osa (Oswal) clean, caused Translation. the foot-print of Aryadinna, first Ganadhar (of Shri Parswanath.) _In the auspicious Vikram year 1830.. on Monday the 5th day of the fullmoon of the month of Magh, at the (No. 62). advice of Upadhyaya Shri Harsha Text. Chandraji and Nitya Chandraji of the _L. 1. sa. 1830 varSe mAgha zukla 5 some Parswa Chandra Gachcha, Bai Ajaboji wife of Shah Udai Chandraji, son of . gAMdhI gotre sA0 zrI kamala nayana shahji Shri Kamalnayanji of the Gan- jI tatputra sA0 . (Ex. H). Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Text. jainayuga kArataka-mAgazara 1983 L.2, zrI udayacandra jI tatdharmapatnI bAi the foot-print of the eleventh Gana dhar to be made and placed on Vai. ajabojIkena zrI vAsupUjya prathama bhar Hills in city of Rajgir. subhUma gaNadhara (No. 86). L; 3. 9rpit freifga Text. Translation. ___oM bhagavate namaH // sambata aThArahasai In the Vikram year 1830, on Monday the 5th day of the full-moon gyAraha (1811) kRSNa dvAdazI bhRgu vaizAkha / of the month of Magh, Bai Ajaboji, staat goes To that starta wife of Shah Udai Chandji, son of gue ata II 197 ST9 ga Shah Shri Kamalanayanji. of the Gandhi gotra of Osa (Oswal) clan, tina suta muhakama siMha sunAma / tinake dhAma caused the foot-print of Subhoom, first Ganadhar (of Shri Vasupujya). Translation. Ex. I. Om. obeisance to the Almighty. (No. 260 ). In the Vikram era 1811 on Friday the twelvth day of the new-moon of L. 1. spt TTT CROyu t - the month of Baisakh, Muhkum vaMze gahalar3A gotre jagatseTha jI zrI singh of good repute, son of Amar Yoda poft tegar os seue Taquit Chand, son of Sabha Chand of Gokhru gotra of Oswal clan, follow Chana tatputra jagatseTha ing the teachings of the auspicious L. 2. of sit #gara tant agricant Jain religion, built this house of FUSHTETUTTGTT A BOTTEET &ft- peace, situate on the bank of Bhagi. SANGET TOTETT TETT Artford i rathi. FIRMANS. sthA0 rAjagRha nagaropari vaibhAra girau| (h) Translation, (Firman of Emperor Ahmed Shah, In the auspicious Vikram year 1830 dated 1752 A. D., fifth year of his on Monday the 5th day of the full reign). moon of the month of Magh, Jagat In the name of the Purest, Sethani Shri Sringardevi, wife of Highest in Station. Jagat Sethji Mahatab Raiji, son of Seal. Seth Anand Chandji, son of jagat Sethji, Shri Fateh Chandji of Gaha- . Be it known to the Officers and lara gotra of Osa (Oswal) clan, caused Managers of the present and future Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'The Genealogy of the Jagat Seths of Murshidabad, 9369 affairs of the Province of Bengal and himself for the welfare and prosperthe other Provinces under dominion, ity of the State and; no one should that Jugut Sett Mahtaub Roy repre offer opposition respecting the sented to us the high in dignity that mountain Parsenath and the Cotee at mountain Paresnathjee, situate in the Mudhoobun. country of Bengal, the place of wor. Knowing this to be a very urgent ship according to the Jain Setamburee matter, let them act as directed. Finis. religion also the Cotee at station The whole of mountain Paresnath Mudhoobun, on a rent-free (lakheraj) situate in the country of Bengal. ground, butted and bounded by four Three hundred and one Beeghas boundaries belong to the followers of of Lakhraj land of Mudhoobun situate the Jain Setamburee religion and that in the country of Bengal, butted and he, the devoted supplicant is a fol- bounded by four boundaries specified lower of the Jain Setamburee religion below. and that he therefore, is hopeful of the On the West-the water course of Royal bounty that the mountain and of Joyporiah, alias Jaynugger. the Cotee aforesaid, be bestowed by . On the East-the old water-course. the resplendent Huzoor on that obe (nala). dient supplicant, so that, composed On the North--the koond or 'rein mind, he may devote himtelf to servoir (called) Julhurrey prepared by pray according to that religion. the (followers of the) Jain Setumburee Whereas the person aforesaid deser. religion. ves Royal favour and bounty, also as On the South-the base of Moun. it appears that the property he asks tain Paresnath. for has a particular connection with Written on the 27th day of the him, and (as) it appeared on inquiry month of Jemadeeoolawal, the fifth year instituted by this High in Dignity of the King's reign. (On the back) that mountain Paresnath and the The Khan of Khans Kumirooddeen Cotee aforesaid have from a long Khan Bahadur, Victorious in War. time appertained to the (followers of The Vizier of Territories, Managers the) Jain Setamburee religion, there- of affairs, Noblest of Nobles, the Head fore the whole of the mountain and of the country, Commander-in-Chief, the Cotee at Mudhoobun butted and a faithful friend and servant of the bouuded by four boundaries, are bes. King Ahmud Shah, the Hero, towed by the Royal Court on the A true translation of the annexed aforesaid person. It is required that Persian Document for Baboo Pooran he should always devote to pray Chund, Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 jainayuga (Sd) Shamachurn Sircar, Chief Interpreter and Translator, High Court, Original Jurisdiction. The 19th March 1868. (i) (Sunnud of Aboo Ali Khan Bahadur, dated the third year of reign) Aboo Ali Khan Bahadur Emperor and Champion of Faith-Seal. To The Motsuddees of the present time and of future of Pergunnah Bissoonpore Pachrookhy in the province of Behar. Take notice that Since Mouzah Palgunge in the aforesaid Purgunnah has een as hereto fore exempted from all liabilities in the name of Raja Padman Singh as a charitable endowment to all the tem ples of Paresnath made by Juggut Sett, the same is therefore upheld and confirmed in the year 1169 Fusli. (1755 A. D.) You shall raise no objection and offer no opposition in any way whatever in respect of the said Mouzah and shall release and leave it to the use and possession of the abovenamed Rajah so that he may apply the profits thereof to necessary purposes and continue to pray for the welfare of the empire to last for ever. Written on the 27th day of Jamadius sani in the third year of reign. True Translation, (Sd) Iswaree Persad. (j) (Parwana of Jaggat Sett Khushal 21. 1. 89. kArataka-mAgazara 1983 Chand, dated 1775 A. D.) Jaggat Sett Khoshull Chand 1187Seal. High indignity Baboo Sookhul Chand Sahoo and Boola Sahoo, Managers of the temples of Jain Situm. bury, i.e., on the hills of Pareshnath. jee alias Somed Shekhurjee, be of good cheer. A long time ago since the reigns of the Emperors, the hills of Pareshnathjee, being considered the holy place of the persons of Jain Situmbry religion, were made over to my father, because we were also of the religion of Jain Situmbury. But owing to my having been charged with various affairs, and the said holy place being situate at a great distance I could not manage the affairs thereof. I therefore having appointed you as the manager of the affairs write to you that you should most carefully manage all affairs so that the pilgrims might with perfect ease travel there and return therefrom. This hill and the holy place have been in the possession of the persons of Jain Situmbury. No other person has anything to do with it. Therefore this Perwanah or order is written to you that you should act accordingly. If any of the authorities or landholders set up opposition in any way, you should produce this Perwanah. Dated the 16th of the month of Zakund 1189 Hijri. True translation (Sd) Jadub Chander Mitter. Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bahuNa kavikRta cAra paMcAzikA arthAt zazikalA kAvya zrI bilhaNa kavikRta caura paMcAzikA arthAt zazikalA kAvya. ( anuvAdakaH kalAdhara ) adyApi gaurI prIta ca'pakamALa jevI, mukhe jhule kamaLa te-jarI rAma pa`kti; nidrA tyajelI, mada Alasa vilAMgI, vidyA pramAdarthI galI smaruM ema ene. adyApi candramukhA~ne navayauvanAne, gArI, dhanastana, kadI karIMthIja jouM; aMge pIDAtI makaradhvaja-khANuthI jo, hAvAM karUM sakaLa gAtraja zIta zAnta. adyApi jo kamaLadI dezI pharIthI, dekhAya bhArI stana bhArathI pIDitAe; samI bahuyugathI karUM mukhapAna, unmatta jaeNma kamale bhramareA thaiccha. adyApi je surata zrAnti sahiSNu aMge, gAle pILA alaka bhaMga samA chavAI; chAnuMja pApaLa dhAratI je arere, karNA mRtyu bhujalatA paDI te smaruM chuM. adyApi je surata jAgaraNeja gherI, ADuM vaLe, capalatAraka dIrdhanetrA; zRMgAra sAra kamalAlaya rAjahaMsI, lajjAthI namravadanA sumukhI smaruM te. adyApi jo kamaLadIrdhadazI kIthI, dekhAya dIrdha virahe khaLI kAya--yaSTi; AliMgoM aMgathakI teA ati gADha tene, uMdhADuM nA nayanane na tAM kadApi. adyApi te suratanartana sUtradhArI, pUrNendu zuM rucira Asya made bharelI; tanvI vizAla jadhana stanabhAranazrA, DAlanta kuNDala kalApanA~ te smarUM chuM. 1 ra 3 4 p 6 7 adyApi snigdha dhaTa candana lepamizra, kastUrikA parimale ati gaMdha sArI; anyAnya ApuTa cumbana lagna padmayugme smaruM sunayane zayane priyAnA. adyApi succhita rate, madhulipta eSThA, e pAtarI, capaLa dIrgha sunetravALI; kukuma kasturIthI cApaDyuM. aMga jenuM, kapUrI pAna thI pUrNa mukhI smaruM chuM. adyApi kAMcana zuM gaiAra vilepanIne, prasvedabiMdu bharIneja-pachI priyAnA; ante smarUM chuM. rati khedI leAlanetra, rAhu grahethI parimukta zuM candrabimba ! adyApi te mama mane hajIe vase che, chiyA huMje rajanImAM-paNa rAjakanyA; kApethI ma'gaLa vaca tya jIva" ema, khelyA vinA kanaka patra racyuM svakarNe. priyA-mukhe kanakakuNDalaspaSTa gAle, Aje smaruM chuM. ulaTA ratiyegamAM te; Andolana zrama thakI dhana sveda-bindu, meAtInI rAzi vikharAya zuM, ema bhAse. adyApi te praNayavakra kaTAkSapAta, tenI rate smaruM saMvibhrama a'gabha`gI; Artoja pAlava sarce stana sundarete, dhArUM chuM dataeNkSata bhUSita eSTa citte. rAtIbuje hajI azoka supallaveAzI, meAtInI mALa thA~ cummita je stanAgre; Antasmite vikasI je aya ! gAlapIve, te ha'sagAminI smarUM dhImA~ vallabhAne, 139 21 10 11 12 13 14 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 140 adyApi kAMcana raje dhana uru deze, cihno smaruM nakhatAM, saryuM sAthe tenuM, sAnerI te rucira cIra uThelInuMne, lAkhaLe pachI jatAM, ryuM nija haste. adyApi ajita atIva vizeAla netrA, pRthvI pule grathita keza kalApanI je; sindUra rALita zuM mAktika datavALI, seAnA kaDAM dharatI te smare gupta huMtA. adyApi anya saratAM sahu keza chUTayAM, smitA mRte madhura okhI muktamAlyA; uMcAM dhanastana yuge cumatI salIle, muktAvalI-macchuM gupta vileAlanetrA. adyApi ta dhavalama'dira-ratnadIpa, mAlAtAM kiraNa nAzita adhakAratyAM AvI gupta muja sanmukha darzanArthe, lajjAvimukta nayanA smaruM Aja tete. adyApi tanvI virahAgnithI tApitAMgI, je eka cAgya surate mRgaleAcanI je; nAnA prakAra racI bhUSaNa dhAratI je, muju rAjaha'sa gati te smarUM ramyada'tI. aghApi te surateM zrAntiI vijJAnAM, askruTa kIraravazAM vacaneja cADhuM; lIlAzate ucita artha thakI bharelAM, saMkIrNa varNa thakI ramya marUM priyAnAM 15 adyApi te surata cI` prapulla netrA, chuTela deza bharanI lathaDela kAye; zrRMgAra rUpa jala padmavane za 'sI, mRtyusame-avara janma viSe smaruM chuM. 16 17 12 adyApi ramya hasatI, stanabhAranazrA, meAtI samUha vatI ujjavala kaMdezA; vilAsa madaragiri para kAmanA, te, kAntA, dhvajA rucira ujjavala yAgya dhArUM. 20 19 21 22 jenayuga kArataka-mAgazara 1983 adyApi te prayitI mRga khAlanetrA, pIyUSa pUrNa yugala stana kuladhArI; jouM kadApi karI huM priyane dinAnte, tA svarga mRtyu nararAjya sukhe tyAM huM, adyApi je kSititale sahu sundarImAM, sarvAgasundara khatI prathamAMka rekhA; zrRMgAra nATaka supAtra zirAmaNi je, tene smaruM kusumabANathI khinna citte. jANe na kema hajI vajraja aMga lAgyuM, prADha pratApI madanAgni vaDe sutaptA; khAlA anAtha zaraNA anukampatIyA, prANAdhikA kSaNa na bhUluM are kApi.- adyApi zreSTha manamohaka sundarImAM, snehe bharyuM bhramarayukta ananya pAtra; hAhA jatA ! viraha-vatiNe! asahiSNu, cintu priyA pratikSaNe nija zAnti arthe. adyApi deva sahu cheADI caLeja citta, priyAprati bahu karI baLa hA karUM zuM? jANuM samIpaja paLe paLa antakALa, teAye rahetI laganI muja vallabhAmAM. adyApi te "gamana AvI paDayuMja hArUM' zuMNI bhayAkula mRgIsamI leAlanetrA, azru bharyA nayanane acakAtI vANI zAke paDela mukhanI hRdaye smaruM chuM. adyApi zAdhana bahu karatAM na bhALI, tenAM samI nipuNu vANI vilAsavALI; sAndaryathI rati ane zikAnti-hArI, kAntAguNe vimaLa je ati te smarUM huM. adyApi te kSaNa viSegathI viSa jevI, sayeAgamAM amRta dhAsamI pharIthI; kAmAtape thai sutra zI prANadhArI, bhArI sukezabharadhArI sutI smaruM chuM. 23 24 25 24 27 28 29 30 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bihuNa kavikRta cAra paMcAzikA arthAt zazikalA kAvya adyApi te bhavanathI mujane haratA, durvAra bhISaNu dyUtA cama dUta jevA; zuM zuM na kIdhuM bahu rIta madarbha tyAre, sAthe mane nayananA katAMja kema. adyApi rAtridina te hradayeja sAthe, pUrNendu ramya mukha je mama vallabhAnuM, lAvaNyathI amRtadhAma zazI jite; dekhAyanA pratikSaNe karIne karI hA ! ekAgra ANI hajuye mana kerI zakti, dhArUM hade ramaNI te mama jivatAzA; nAbhuta je kadIya cAvana bhAra hArI, janmAMtare paNa gati mama teja thAo. adyApi te vadana paMkajagaMdha lubdha-- UDayAM atikulathI cummita gaDa deze; uDela keza laTa hastavaDe raca'tA, mAhe ati hRdayane dhvani ka'kaNAnA. kIdhA nakhakSata vaLI stanamaDaLe jyAM, henA hA~ya madhupAnathI meAha pAmI; jAgI uThI sakala rAma khaDAMja thAtAM; cAmera jotI vaLI rakSI te smarUM huM. adyApi rASabharI icchatI te javAne, vAtA viSe na jarI uttara detI mukhe; rAtI cumI lai page paDIne huM kahetA, hArA huM dAsa priya hai bhajane smarIza, adyApi tyAMja mana doDatuM zuM karUM huM, sAthe sakhI sahu vase nija vAsa te jyAM; kAntAMga saMga vaLI hAsya vicitra nRtya, krIDA thakI sukhada kALa huM ema gALu adyApi jANuM nahi Rza taNI umA ke, zApe paDI zI~ surezanI kRSNu-lakSmI; brahmeja zuM dhaDI haze jagameAhanArthe, sraratna suMdara nirIkSaNa lAlasAthI. 31 32 33 34 31 36 37 38 adyApi varNavI zake jagamAM na kAi, mhArI pratikRti aSTa zI sundarIte; beu samuM kI khare rUpa hAya joyuM, nA anya ke| surapati viSNu saMbhave te. adyApi kAjaLathI netra prakAzatAM te, hAMsI kare zuM jai kahyu` samIpamAM che; atyucca gALa dhana je stanayugma bhArestrInI kaTi kRza ati thatI dASa zAne adyApi zArada zazI sauM svaccha gArI, dekhI caLe munitaNuM mana kANu huM tyAM! pAmuM sudhAmaya huM jo mukha sundarInuM, pAuM cumI sumIM amI na gaLeja bindu ! adyApi hA ! kamalareNu sugandha gAndha, te premavAri makaradhvaja pAna yAgya; pAmuM huM jo surata uttama tIrtha nizce, prANA tyAM pharI maLe priya eja hetu. adyApi lakSa jagate ramaNI vasatI, nAnA guNNA adhikane Adhake bharelI; kAI na tenuM upamAna thavAja yAgya, evuM svarUpa hRdaye mama ema bhAse. adyApi te krIM maLe nilanI vane jo, rAmAMcavIcithI suhAI prasannacittA; kA'ba kezara samI mama baMdha netre ! zrAnti hare tanutaNI priya rAjahaMsI. adyApi te nRpatizekhara rAjakanyA, saMpUrNa` caiAvana madAlasa leAlanetrA; garva yakSa sura kinnara nAgakanyA-- svargethI zuM utarI AvIja cintu ema. adyApi aMga thakI je khanI vedI-madhya, uMcA sudhA kalaza yugma samA stanAnI, nAnA prakAra zaNagAra vaDe sajelI; ughI uThela kadI bhUla na rAtadina. na 141 39 40 41 42 43 44 45 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 adyApi te madabharela suvarNa kAnti, lajajAtura bahu namI karatI suceSTA; prasaMga saMga vaLI cumbana mehalIna, saMjIvanI hRdayanI pramadA smaruM chuM. adyApi te suratayuddha viSe parAsta, badhepabalva patanesthita zunya hasta; daMtakSate vaLI nakhakSataraktasiktA, tenI smaruM kaThinatA ratiyuddhAgya. janayuga kArataka-mAgazara 1983 adyApi zreSTha subhagA vana viyega, keme na huM sahI zakuM vidhi anyathI te; mRtyuja bhAi cahuM duHkhanI zAnti arthe, vijJApanA karuM tameya haNe tvarAthI. 49 mUke na zaMkara haju paNa kAlakUTa, dhAreja kUrma dharaNuM dharI nija pIThe; dhAreja dusaha mahodadhi vADavAgni, * svIkAryuM te sukRtio paripUrNa pALe. 48 50 [ A vasaMtatilakA chaMdamAM samazlokI anuvAda che. mULane bhAva kAyama rAkhavA anuvAdake banate prayatna karyo che. hamaNAM rA. nAgaradAsa I. paTele karele samazlokI gujarAtI anuvAda "cAMdanI' patramAM chapAI gayA pachI jUdA pustakAkAre pragaTa thayelo che ne tenA para samAlocanA jude jude sthale AvI che. ame te pustaka joyuM nathI tethI tene ane Ane mukAbalo karI zakIe tema nathI, vAcake baMnenI sarakhAmaNI karI jaze. AnA anuvAdaka eka jaina che, ane tethI tenA A anuvAdane ahIM sthAna ApyuM che. Ane gujarAtI anuvAda padhamAM jaina sAdhu nAme jJAnAcArye vikrama soLamA zatakamAM temaja sAraMga kavie 17mA zatakamAM karela che ke jene ullekha amArA "jaina gUrjara kavio bhAga 1 lo, e nAmanA pustakamAM joI zakAze. taMtrI. ] Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA satkAra amAre lavA jaina yuga [ jaina zve. kAnpharansa khAsa aMka] taMtrI-meAhanalAla dalIcaMda desAi, khI. .e., ela ela. khI., vakIla hAIkA, muMbai; vArSika jama rUA. 2, havethI rUA. 3. ] bAra mAsathI A mAsika jainajAtinI uttama sevA, te sAhityanI dRSTie teA saunI sevA, khajAvI rahyuM che. A khAsa eka zve kAnpharansa saMbadhanA che. uMdhatA kheMgALasiMhane lADa karjhane lAta mArIne jagADayA hatA te ema karI aMgALamAMja nahi paNa AkhA bhAratamAM jIvanaprANa pukyA hatA, tema Aje jainatIrthaM rAja zatruMjayanA jAtrALu upara kara nAkhavAne leAbhe eka vAra jainasa'dhanA rakhApA paNa Aje zeTha thai beThelA pAlItANAnA darabArane pakSe ubhA rahI mI. vATsane haDahaDatA anyAya bharyAM phaisaleA ApI sakhta lAta lagAvIne e jAtimAM pracaMDa jIvanaprANa pukayA che kAnpharansanA ahevAlanI lITIelITIe ane akSare akSare e jIvanaprANa taravarI rahyA che. samasta hiMdIprajA e prANe jIvatI thai gai che, ema keAnyuransamAM hAjara rahelA janetara bhAionA prALa zabdothI jaNAI Ave che. A prANa sadaiva jAgatA rahe evI vyavasthA jainanetAe karaze, zithilatAne kaMika apavAda pAmelI zeTha ANuMdajI kalyANujInI peDhI paNa temAM sahRdaya joga deze evI AzA che. mI. vATsana te cukAdo ApI ghera cAlatA thayA che, paNa pAlItANAnA darabAranI leAbhavrutti cheDAvavI e jamAnA hAthamAM che. jAtrAniSedhathI te e darabArane Aja sudhI rUA. 15000 maLatA te aMdha thaze; jAtrALuonA vepArathI emanI prajAne lAbha thatA te paNa baMdha thaze; paNa abhimAnI darabAra e 143 satkAra. banne hAni sahI levA paNa taiyAra thaze ethI A vikaTa dha praznane niveDA AvavAnA sabhava nathI, mATe ahiMsaka jainaprajAe ahiMsaka satyAgraha karIne ja enA niveDA lAvaveA paDaze. jAtrAe javuM, muMDakI veza nA ApavA, darabAranA kedakhAnAmAM javuM. aMgreja sarakAranI jainaprajAne AvAM du:kha ApatAM darabAre pAchuM jovuMja paDaze, nahi jue. te| aMgreja jevA dhaNI kheDA ja che. janasiMha, have teA AmAM dhAryAM nikAla ANyA vinA pAche khAMDamAM pesatA pATIdAra--AsA 1982 jainayuga--zrI. jaina zvetAmbara kAnpharansa ja nA. khAsa a'ka. prastuta aMkamAM gayA jIlAnI 31 mI tArIkhe maLelI jaina zvetAmbara phrAnsanI khAsa beThakanA vigatavAra hevAla, pramukhAnAM bhASA, pariSadanA rAve| Adi sAthe ApyA che. uparAMta kAnpharansane lagatA keTalAka phoTA paNa ApyA che. jainayuge" A pavitra zatruMjayagiri saMbadhI ekatrita hakIkata ApIne A prasaMge jaina kAmanI sevA uThAvI che, te mATe bezaka te dhanyavAdane pAtra che. gujarAtI tA. 17-10-26. jainayuga--zrI mahAvIra nirvANu-dIpAsavI khAsa aMka-- prastuta aMkamAM zrI mahAvIranA jIvanane lagatA vividha prasaMgAnA dhaNA nAnA meATe lekhA ApelA che, temAM mahAvIra Super-manne lekha khAsa mananIya che. gujarAtI tA. 14-11-6. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jainayuga mArI keTalIka noMdhA. 1. zRMgArazAstra drAditya--drabhaTTe zRMgAratilaka traNa paricchedamAM racyA che tenI suMdara marADanA sApha akSaremAM eka jaina muninA hastathI sa'. 1701 mAM lakhAyelI prata muMbai mAMDavIpara zeTha hIrajI khetazInA mALAmAM rahetA zrAvaka zeTha vardhamAna rAmajI pAse che. te lekhakanI prazasti nIce pramANe cheH-- 2 giranAra. giranAra' para 'nilatIkAnta' racelI kavitA vasan tenA zrAvaNa (1981)mAM prakaTa thaI che temAM nIcenI kaDIe paNu cheH racAyAM bhanya jaina mandIra, gaganane cUskhatAMre lAla ! pathamAM e bhAratavIra lakSmI veratAM re lola ! zrI aMcala gacchAdhirAjA pUjya bhaTTArka zrI 5 zrI kalyANusAgara sUrayasteSAM gacce vAcaka zirA-puNya maNi vA. zrI 5 zrI satyazekhara gaya temAM ziSyA vA0 zrI 5 vivekazekhara gaNuya sveSAM ziSyA pati cakracUDAmaNuyA 50 zrI 5 zrI bhAvazekhara --nhAnA nhAnA DuMgaraDAnI madhya, girIvara rAjatA re leAla ! ubhAM jyAM managamatAM mahAlaya, vastupAlanAM re lola ! racAyAM mandira namunA rUpa, sa'pa(pra)ti rAyanAM re lAla ! gaNuA sveSAM ziSyA vAccAturI turI sItAtItAtIbharyuM che samIpa nirmala nIra, sapta zilA mahIM re lola !. tAMzutAMzaprakArapravahIracIracamakRtAzeSagata nize prabhutA atula jaina mandira, vibhUti vizvanI re lola ! SataH stA susAmasaumyAMgAkRti prAjJa yatitapyAM tapa neminAtha bhagavAna, sItAvana jyAM vasyAMre lAla ! tatIna sajjatAcAra munizrI 1 zrI bhuvanazekhara gaNitalladhubhrAtA muni padmasAgareNu likhitam // zRMgAratilaka nAma zRMgAra zAstra nAM saMvat 1701 varSe kArttika mAse zukala pakSe pacamyAM tithI gurUvAsare zrI bhujanagara madhye yaduvaMza zaMgAra hAra mahArAya zrI bheAjarAjajI vijaya rAjye // zrI rastu ! kalyANuM vipula` bhUyAt // chevaTamAM te giranArane uddezI jaNAveluM cheH-- nira'tara bhAratanAM nara nAra, sthala sthala vicare re leAla ! sanAtana puNyabhUmi giranAra, sau tune name re lola !---- avicaLa zAzvata A girirAya ! zravaNa kara eTaluM re lola ! lai jA unnata jIvanarIMga, saphala kara jIvavuM re lola !-- duHkhI A bhAratanAM santAna, Adhi vyAdhimAM re lola ! prabheA ! e tana mananAM OM duHkha sahyAM sahevAya nA re lola !---- avicaLa zAzvata e mahArAya !, prantajana rakSaje re lola ! grahI tuja karamAM mAnavabAla, vege ulhAraje re lola ! 3 prAcIna dvArakApurI, ae A parathI jaNAya che ke jaina sAdhueka gaMgA zAstradikanA abhyAsa karatA hatA, pachI te jaina ke jainetara kRta dvA. ane janetara zAstra lakhI lakhAvI tene sAcavI rAkhatA. A zRMgAratikSakanA lakhanAra padmasAgare kacchanA bhuja nagaramAM te graMtha sa. 1701 mAM lakhyA che te vakhate bhAjarAjajI kacchanA rAva hatA ane te 'rAva' zabda rAya-rAja parathI thayela che te te mATe te bheAjarAjajInI AgaLa 'mahArAya' e zabda mUkelA che. A pratimAM 10 pAnAM che ane temAM pahelA pAnA para za'karanuM kuzasthalI nAmanuM gAma nUnA vakhatamAM haze. pachI jarAsa'temaja navamA pAnA para purUSa ane strInu' ema e dhanI bIkathI yAdavAne jyAre mathurA cheADIne pazcimamAM raMgIna citrA che ke je vikrama sattaramI sadImAM cibhAgavuM trakaLA kevI hatI tene .namunA pUrA pADe che. dareka pAnAmAM 19 pakti che. A prata gata AmI gRja 'prAcIna dvArakApurI e nAmane rA. durgAzaMkara kevaLarAma zAstrInA nibaMdha 'purAtattva'nA pASa-caitra (1982)nA aMkamAM prasiddha thayA che te khAsa vicAravA jevA che. mahAbhAratAdimAMthI utArA lai batAvyuM che keH-- mahAbhAratamAMthI karelA uparanA utArAe uparathI eTaluM spaSTa lAge che ke kAThIAvADamAM raivataka parvata pAse paDayuM tyAre teoe A kuzasthalIne suzobhita, surakSita zahera banAvyu` tathA raivataka parvata-giranAra upara kIllA bAMdhyA. ' rAtI sAhitya pariSadnA pradarzanamAM amArA taraphathI mUkavAmAM AvI hatI. Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI keTalIka beMdha 15 ane pachI samudrakAMThe dvArakA AvelAnI vAtane bIjuM temanI "adhyAtma gItA' nAmanI gUjajemAM ullekha che te kema thayo te vagere batAvI chevaTe rAtI bhASAnI padya kRti che te para tapagacchIya jinarA. zAstrIe jaNAvyuM che ke, vijaya ziSya uttamavijayanAM ziSya amIvijayanA "A rIte Adhunika dvArakA ghaNuM karI guptakAlIna ziSya kaMvaravijayee saM. 1882 sADha vadi 2 viSNu maMdiranI AsapAsa pAchaLathI vaseluM gAma che ane gurUvAre zrI mAravADa madhye zrI pAlInagare zrAvikA prAcIna dvArakA giranAranI taLeTImAM jUnAgaDhanI AsapAsa bAI lADabAIne zIkhavAne arthe hetu upadezane kAraNe hevuM joie !" bAlAvabodha racyo che. saMvata ApI chevaTe jaNaA Akho lekha vAMcI, pachI jana sAhitya veluM che ke - neminAthanA caritramAM tenA pitakabhAI zrI kRSNa saMvegImAM je siradAra, tenA guNu kahitA nahi pAra, vAsudevanI dvArakA saMbaMdhamAM zuM zuM jaNAve che, te sama saMkaTa dUre Tale, sevyAthI zivasaMpada male. 1 varNane jainetara sAhityanAM varNana sAthe baMdha bese jina uttama pada paMkaja rU5, tehane seve suranara bhUpa, ja che ke nahi e para janamuni mahArAje yA ke amI kuyara kahe nijarUpa, e adhyAtma gItAne jaina vidvAne prakAza pADavA mathaze te temane mATe svarUpa. 2 eka yogya viSaya che. alpa buddhi meMracanA karI, zuddha karo paMDita jana malI, 4 zrI devacaMdrajI bhaNe guNe vali je sAMbhaLe, tasa ghara lakI lIlA kare. 3 A kharataragacchamAM eka adhyAtmarasika paMDita A prata RSi hukamacaMde pAlI maLe saMvata thaI gayA che. temane janma saM. 1746 ane svarga- 1885 nA varSa zAke 1751 pravartamAne mAsottama vAsa saM. 1812 mAM thayela che. temanuM jIvanacaritra mAse cUta mAse zukalapakSe 7 tithI bhaguvAre lakhI subhAgye temanA svargavAsa pachI temanA ziSyanA kahe che. pAnAM 93 che ne te darekamAM 9 paMkti che. A vAthI koI kaviyaNe saM. 1825 mAM kavitAmAM deva- prata uparokta bhaMDAramAMthI ja jovAmAM AvI che. . vilAsa" e nAmathI raceluM maLI AvyuM che ane te 5 devacaMdrajI kRta aprakaTa stavane zrI buddhisAgara suri graMthamAlA graMthAMka 103-104 (1) aSTApada tavana. mAM chapAyeluM che. te para 64 pAnAnI AlocanA zrI aSTApada girivara upara, jinavara cetya juhAre, vivecana ane uhApoha sahita "adhyAtmarasika paMDita hari bharatabhUpa kRta mukha suMdara, zivasukha kAraNuM dhAre. 1 devacaMda e mathALA nIce amoe lakhelI che te meTA zivasakha kAraNa kAji, bhavijana e tIrathane, * temAM prakaTa thayela che. te vicArapUrvaka vAMcI javAthI meTA mAha anAdi bhava bhavanA saMkaTane. bheTa2 te adhyAtmarasikano paricaya vizeSapaNe thaI zakaze. bahu bhavasaMtati karma sahi, piNuM je bheTe e ThAma, A paMDitajInI kRtio "zrImada devacaMdrajI" (be bhAgamAM) kSetra nimitta zuci pariNAme, pAmeM nijaguNu dhAma. 3 e nAmanA pustakamAM ukta graMthamAlAnA 49 ane RSabha jinesara parama mahadaya, pAmyA iNagirizage, 57 mA maNakAmAM prasiddha thayela che. cidAnaMda ghana saMpati pUraNa, sIdhA bahu munisaMge. 4 hamaNAM tAjetaramAM temanI covIzInI 16 pAnAnI bharata munisara AtamasattA, sakala prakaTa ihAM kIdha, eka hastalikhita prata rAjakeTanA gokaLadAsa nAnajI iNa pari pATe asaMkhya saMyamI, sarva saMvara pada lIdha. 5 je jina sattA tatva sarUpe, dhyAna eka laya dhyA, pAsenA munizrI vinayavijayajInA bhaMDAramAM jovAmAM anekAMta guNa dharma anaMta, thArce nirmala bhAveM. 6 AvI temAM chevaTe "saM. 1788 nA varSe pisa sudi ke tenuM kAraNa AtmaguNa traya, tasa kAraNu jinarAja, 14 vAra zuke rAjanagare' ema lakhyA miti ane tasa bahu mAna bhAna hetuthI, tiNa e bhadadhi pAja. 7 sthaLa jaNAvela che te parathI siddha thAya che ke te mithyAha viSaya rati dhIThI, nAse tIratha dIThe, pahelAM tenI racanA thaI che, tattvaramaNuM pragaTe guNa zreNuiM, sakala karmadala naThe. 8 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaga kArataka-mAgazara 1983 maLI AvI hatI temAM temane Anadhana khAvIsI para bAlAvakhAdha e paNa eka graMtha che. te haju prApta thayA nathI. vizeSamAM bIjA khAlAvamedha jJAnavimala sUrie ane jJAnasAra munie karyo che; paNu te baMnenA judA judA khAlAvakhAdha chapAyA nathI. jJAnavimala sUri kRta khAlAvakheAdhanI eka hastalikhita pratamuni vinayavijayajInA graMtha saMgrahamAM hA. rA. gAkuLadAsa nAnajI gAMdhI rAjakeTamAM joI, temAM DhAla-kheDale bhAra ghaNA che rAja, vAtAM kima karo ! e dezI. zrI Ana dhanajI kRta bAvIsa jinanAM stavana para bAlAvaSedha ApI pachI te sUrie e jaNAveluM che keH-- devacaMdna seve... te pAme, akSaya paramANuMda. (2) sametazikhara stavana. jakhadvIpa dANa vara bharata", pUravadeza majhAra; zrI sametazikhara atisu'dara, tIrathame' saradAra. bheTayA bhAva kira me' Aja. 1 146 DhavaNA bhAva nikSepa guNIneA, sama Ala'bana jANI, ThavaNA khaSTApada tIrathavara, sevA sAdhaka prANI. bhavajala pAra utAraNa kAraNa, dukha vAraNa e zaMga, mugati ramaNInA dAyaka lAyaka, nita va Mde mana raMga. tIratha sevana zica pada kAraNa, dharI Agama sAkhe', zraddhA ANI je tIratha pUje te ziva sukhane cAkhe. 11 sAdhya dRSTi sAdhananI rIte', svAAda guNa vRMda, 10 9 12 2 3 4 5 e tIratha guNa giphyA. bheTayA vIsa jiNesara zivapada pAMmyA, iMNu paravatane zaga, nAma saMbhArI purUSAttamanA, guNa gAveA manara'ga. iMma uttara diza aravata khetre, zrI supratiSTa nageMdra, zrI suca'dra Adika jinanAyaka, pAmyA paramANu da. Ima dasa khetre vIse jinavara, ika Ika girivara siddhA, tisthu'gAli yanA mAMDe, e akSara parasidhdhA. e tIratha viTTa siva vadyA, jinavara zivapada ThAma, vIse TuMka name. subha bhAve, saMbhArI prabhu nAma. tarIke jehanA sa`ga bhaveAdadhi, tIna ratana jahAM lahIye', je tAre nija avalaMbanathI, tehane tIratha kahIye. zudhdha pratita bhagatathI e gira, bheTyAM nirmala thaiye, jinatati pharasabhUmi darasaNathI,nija darasaNa thira karIye'7 sUtra artha dhArI piNu munivara, vicare deza vihArI, jina kalyAMNuka thAMnaka dekhI, pachI thAye padma dhArI. zrI supratiSTa sameta zikharanI, traNA karI je seve', zrI surAja para tIratha la, IhAM beThAM paNa kSetre tasu AkAra abhiprAya tehane, te budhe tasa karaNI, karatAM ThavaNA zivala Ape, Ima Agamame varaNI jiSNu te tIratha vidhisyuM bheTayA, te te jaga (ja)sa lahIje, te DhavaNA bheTata ame piNa, narabhava lAhA lIje, 11 daza khetre Ika ika cAvIsI, vIsa jinezvara (sIe) sidhdha khetra bahu jinanA dekhI, mAharA manaDA rIjhe. 12 dIpacaMdra pAThakanA vinayI, devacaMdra Ima bhAse, je jina bhagate lINu bhavijana, tehane zivasukha pAse. 13 6. zrI Ana dhanajInIcAvIzI ke bAvIzI. 9 9 10 zrI yazovijaya upAdhyAyajI kRta pustakAnI TIpa pATaNanA bhaMDAramAM eka hastalikhita pAnA para ' lAbhAnaMdajI kRta tavana khetalA 22 dise che. yadyapi hasyuM tehI ApaNe hAthe' nathI AvyA. hive jJAnavimalajI kRta 2 tavana lakhAI che.' A pachI jJAnavimalasUrinA svakRta e stavaneA mUkavAmAM AvyAM che. A parathI prAyaH jaNAya che ke yazavijayajI ane jJAnavimalasUri ke je baMne Ana dhanajI urphe lAlAnaMdajInA samayamAM ane te samayanI AsapAsa anukrame thaI gayA temane 22 stavanaja hAtha lAgyAM hAya. mATe kharAM AnaMdadhanajInAM stavana pahelAthI 22 mA jina sudhInAM prakaTa thayAM che te che. pachInAM epArzva stavana 'dhruvapada rAmI hai| svAmI mAharA' ane mahAvIrastavana vIrajIne caraNe lAgyuM, vIrapaNuM te mAguM re' enI chevaTe anukrame 'pUraNu rasiyA hai| nijaguNa parasane, AnaMdadhana mujamAMhi ane 'akSaya darzana jJAna virAge, Anadadhana prabhu jAgere' ema 'Anadudhana' nAma sahita Ave che te khuda Ana dhanajIkRta nathI ema lAge che. zrI AnaMdadhanajI kRta lAgatAM 23 mA zrI pArzva jina ane 24 mA zrI mahAvIra jina paranAM stavane ame A patranA gata bhAdrapada ane AzvinanA zrI mahAvIra nirvANu dIpotsavI khAsa aMka ' mAM prakaTa karyA che. zrI yazovijayajIe te zAzanahitaarthe mUkI dIdhAM pazu hoya. > have ApaNe jJAnavimalasUrie e stavana Ana banakRta stavane sAthe ceAvIsa pUrAM karavA joDayAM che te atra tenA potAnA khALAvo|dha sahita mUkIzuM. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI keTalIka ne 147 pAzva stavana 'iti 24 daMDaka bhramaNa rUpa TAlyA , jenuM DhAla-keNI karaNI sujha viNa sAce, keI na dekhe gIre. AukhuM paMca visa cokhuM eTale eka zata edezI. varSanuM che. 2 pAsa prabhu praNamuM siranAmI, Atama guNa abhirAmIre, kudhAtu loha tehane kaMcana kare te pArasa pASANu paramAnaMda prabhutA pAmI, kAmatadAtA akAma. 1 pA. che, yadyapi jaDa che tehi paNa tumahAruM nAma pArasa vIsImAM che tevIsA dura karyA tevIsare, kahevAI che e nAmano mahimA che-kevala nAma DhAlyA jiNa gati thiti covIsA Ayu catuSka paNuM vIsare, ? 2 pATha nikSepane. 3. leha kudhAtu kare je kaMcana, te pArasa pASANere, bhAva nikSepAne bhAve bhAva milatAM AtmabhAve nirvaveda piNa tuma nAme, e mahimA supramANe re. 3 pA0 eka paNe milatAM bheda te kima rahe, abheda paNuM ne bhArthe bhAvanikSepe milanAM, bheda rahe kima jAMNere, thAyeM. tAna tAMna mile tihAM aMtara na rahe e tAne tAna mile sTe aMtara, eha loka ukhANe re.4 pAtra parama svarUpI pArasa rasasuM, anubhava prIta lagAI re, lokane ukhANa jAya. 4 deSaTalya hAya daSTi sunirmala, anupama eha bhalAIre. 5 pA parama svarUpI pArzva parama rasastuM parasa anubhava kumati upAdhi kudhAtune tajIrthe, nirUpAdhika guNu bhajiyere, prIti jivAre lAge ekamaya thAye, tivAre deSa pAdhika sukhaduHkha paramAratha, te lahe naviraMjiyaeNre. 6 pA0 mithyAtvAdi saMsArIka deSa sarva TaTaTyuM ane dRSTi je pArasathI kaMcana thAvuM, teha kudhAtu na hAre, darzana khuleM-nirmala thAI, anepama-addabhUta pradhAna tima anubhavarasa bhAre bhe, zuddha svarUpe jovere. 7 pAtra eha lAbhanI bhalAI. 5 vAmAnaMdana caMdana zItala, darzana jAsa vibhAsere. te mATe kumati rUpa upAdhi rUpa dudhAtu kumalana jJAnavimala prabhutA guNu vAdhe, paramAnaMda vilAsaeNre.8 pATha hive 24 pUrNa thAI te mATe vana 2 pUvane dhAtu vibhAva svarUpane tajI, nirUpAyika pugalika bhAva rahita te guNajJAnAdikane bhajI-sevIye, ane (pUravIne-pUrAM karIne) lakhyA che. sapAdhika sukha puNya prakRtijanita sukha te paramArthe zrI pArzvanAtha prabhune praNAma zira nAkhIne dubaja jANavuM.te pAmyAthI manamAM rAjI-rAcII nahIM.6 trikaraNa jege. zrI pArzvanAtha kehavA che ? Atma je pArasathI leha jAta kaMcana kare te pharI guNe karI manahara che-abhirAmI che. paramAnaMda kudhAtu na thAI tima je paramAtmA dhyAna pArasathI prabhutA pAmI che-anaMtASTakamaya che. valI kehavA je anubhava kaMcana thayuM te zuddha svarUpe jeche? kAmita-vAMchitadAtA che, ane sva-pite ekAmI nirakhuM tatvajJAneM karInaM. 7 che-aprArthaka che. he zrI vAmAnaMdana-vAmAM rANInA putra caMdana vartamAna covIsamAM tameM trevIsamA che-dUra karyA zItala darzana AkAra tathA darzana-zuddhi-samakti che trIvIsa 23 zabdAdika viSaya jeNe vIsa - jenuM vizeSe bhALyuM che tethI jJAna karI vimalahanIya karmanI baMdha udaya sattA sthAnakathI upazama guNanI prabhutA vAdhe; ane paramAnaMda vilAsa lIlA guNu TANe caDhA~ caDhate TAle tehane vicAra 6 karma pAmI je. 8. iti zrI pArzvajina stavana saMpUrNa.' graMtha karmapayaDI (mAMthI) jAMbu. vili covIsagati thiti daMDakarUpa te TAlyA che jeNe, gati 24 vIra stavana, daMDaka rUpA rAga mArUNI dhanyAsarI neraiyA 1 surAira, gIramAM gare garUo merUgara vaDere e dezI. puThavAI 5 vediyAdao 3 ceva karUNa kalpalatA zrI mahAvIranI re tribhuvana maMDapamAMhe gabhaya tiriya 1 maNasA 1 pasarI re, mavyaMtara 1 isiyA 1 mANI 1 misarIre para mIThI abhaya karI re, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 148 jenayuga kArataka-mAgazara 1993 zrI jina ANuM guNaThANe AropatAM re, pramukha mIThA dravyathI paNi adhakI mIThI che abhayaviratipaNe pariNAma para re, dAna rase karIne. 1 avane ani hiM amAnya sabhAvathI re. te karUNA te amRtavela jima jina ajJAne guNa sarva saMvara phaleM phalatI milatI anubhaveM re, ThaNe zraddhAna guNaThANuM te samakti rUpa guNaThANe zuddha anekAMta pramANe bhalatI re, AropII, viratitaNuM pariNAma zubha pavane karI dalatIre saMzaya bhramanA tApana re. paraNamAvI. tevaDI avane kahetAM rAkhavuM, cekarI trividha vIratA jirNa mahAvIre AdarI re, dIna 1 judhdha 2 tapa 3 rUpa abhinave re, thAi amAya-nikapaTa rUpa je sahaja bhAva thakI. 2 bhava bhaviMre dravya bhAvathI bhASiye re. te velaDI sarva sarva saMtarU rU5 phale karI phalatI hATaka keDa deI dAridra nasADiyere che anubhavarase milatI che. zuddha nirduSaNa ane bhAve abhayanuM dAna dere, kAMta syAdavAda pratyakSa parokSa pramANadikamAM bhilatI kei re laine sukhIyA thayA re. pa iMte valI kehavI che? saMzayabhrama rUpa tApa tehane rAgAdika ari bhUla thakI ukheDiyA re, latI, 3. lahI saMjAma raNu raMga repI re, jiNe bhagavaMte-zrI mahAvIre trividha-triya opI re jiNe Apa kalA nirAvaraNI re. prakAranI vIratA AdarI che. te kehavI che ? dAnAdi nirAsaMsava valI ziva sukha hetu re, kSamAgaNe tapa tapiyA jiNe ema Ape re, vIratA 1, yuddha vIratA 2, tapa vIratA 3-bhabhavathI thApe re vara paMDita vIrya vinodathI re. abhinava-navI, dravyathI ane bhAvathI te kahIye che. 4 darzana jJAna cAritra vidhanI vIratA re, dravyathI dAnavIrapaNuM te hATaka kahatAM svarNanI mahApade zobhata bhAve bhAse re, keDigame "varahavara varavara Ima uSaNuM karI vAse re tribhuvana janama bhAyaNa re. jagatrane viSe daridranuM nAma nasADayuM. e dravya vIra dhIra keTara kRpA rasane nidhire, dAnavIratA, ane bhAvathI viratA sarva jagajajIvane paramAnaMda pada vyApe re, abhayadAna de, sAdhupaNAne viSe. ehavuM dAna leine ke Apere nija saMpada phUla jegyatA re. aneka prANI sukhIyA thayA. 5 baMdha udaya sattAdika bhAvAbhAvathI re, hive yuddha zUravIratA kahe che. dravyathI parIsaha trividha vIratA jAsa jANI, nathI yA mUlathI kADhayAM, bhAvathI rAga dveSAdika ari ANI re trIpadI rUpe gaNudhare re. ThANuMga jANuga guNa ThANuka trituM vidhuM re, mUlathI ukheDI saMjamarU5 raNaraMga bhUmikA ApIne kADhayA jiNe trideSa piSa re, vairI nikaMdana kIdhAM je bhagavAne pitAnI nirAvaraze re reSa taSa kIdhA tumeM re. 11 NInI kalA epI etale nikarmala karI. 6 sahaja subhAva sudhArasa secana vRSTithI re, dravyathI covIhAra tapabhAvathI nirAsa niranubaMdha trividha tApane nAsa hove re, vacha() zivasukha-mekSanuM hetu kSamApradhAna guNe karI je re tribhuvana bhAvasuM bhAvathI re. 2 bataNuM dAna phale' ityAgamavacanAta. jima bhagajJAnavimala guNa maNi rehaNa bhUdharA re, vAne ehavA tapa tapyA te tapavIratAe vara pradhAna jaya jaya tuM bhagavAna nAtha re, paMDita vIryanA vinAdathI vIratA sAdhI. vizeSapaNe dAyaka re akSaya anaMta sukhane sadA re. 13 rAjAI zebhe te vIra, athavA "vidArayati yatkarma -zrI mahAvIrajInI karUNuM paradukha TAlavA rUpa tapasAM ca vicArate tapavINa yuktazna tasmA vIra je kalpalatA velaDI eTale kalpavela te tribhuvana- itisRtaH 1; 7 svarga mRtyu pAtAla rUpa mAMDavAnuM pasarI kahata valI darzana jJAna caritranI valI vividha vAratA vistarI che. te kehavI che? jima mIsarI ka. sAkara kahe che. mahApade karI zobhita mahAjJAna mahAdarzana Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI keTalIka dhe 149 mahAcAritra tehanI zobhA bhAvathI bhAse che. mahA kalasa. zabda pradhAna kahII. e trIyA tattvanI vAsanAI covIsa jinavara vizva dinakara gati covIsa nivAratA, karI bhavIjane mana rUpa je bhAjana teNaI vAsyA che. 8 covIsa deva nikAya vaMdita o saprati kArle vartatA, vIramAM dhIra athavA karma vidAravAne vIra, valI AnaMdadhana bAvisamAM he daya stavana saMpUrNa karI; lokAloka prakAse dhIra, dhati pai dhIra, tenAM kaTara zrI jJAnavimala jiNuMda gAtAM akhaya saMpada ati ghaNI. mugaTa samAna, vali pArasane nidhana paramAnaMda) -itizrI AnaMdadhanajI kRta covIsI saMpUrNa rUpa je payoda kamedha teNe karI vyApato-parasato paM. pravaramunI kamalAnaMda likhata, suzrAvaka punya prabhAkarUNa velIne sIcatAM che, valI Ape pitAnI saMpadA vika devagurU bhaktikAraka mAIdAsajI vAcanAthe. saMvata etale svarUpe eka cetana svabhAva mAMTa nimittaI 1870 rASi mAse kRSNa pakSe pacamAM tithau ravivAtadAvarNa TAlavA rUpaI. 9 sare. dolatarAyarA lasakara madhye likhata. pa7 pAnAM baMdha udayasattA bhAve karI karmanA abhAva kIdhA muni vinayavijayagraMtha saMgraha hA. go. nA. gAMdhI. che trividha prakAre evI vIratA pragaTapaNe jehanI 7-adhyAtma-hariAlI. jANuM evIja gaNadhare trIpadI rUpe ANI che- (A kRtine keI adhyAtma-kathale, keI adhyAhadasamAna jJAna darzana cAritra bhAve karI. 10 me thaI-stuti ane keI adhyAtma kathalA-stuti * sthAnaka mithyAdika jJApaka sthAnaka aviratAdi paNa kahe che.) guNasthAnaka guNakANuM pramattAdi athavA avirati uThi savera sAmAyika kIdhuM, paNa bAraNuM navI didhajI, pramatta kSINamohAdi trividha guNaThANe tridoSa kADhayA, eka di vividha gAma: kiSi mANyA. kAlo kutaro gharamAMhi paiThe, ghI sAluM taINe pIdhuMjI; athavA pramatta kSINameha agI ityAdika sthAnaka uThe vahUyara Alasa muMke, e ghara A5 saMbhAlojI. ajJAna asaMjama asiddha e tridoSano zeSanAza nijapatine kahe vIrajina pUcha, samakatane kIdho. valI roSa taSane zeSa jeNe ko-pApa . ujuAlojI, 1 bAlAvabodha. kaSTa, punya kaSTa, ubhaya nAza ityAdi trividhanI vIratA zrI ahIM. zrI mahimAprabhasUrI sazurU caraNa kahe che. 11 baje namInaI zrI mRtadevatAne manamAMhe dhyAIne sahaja svabhAva paramaitrI parama karUNa rUpa sudhA- adhyApa)gInI stutine artha karuM chuM. rasa vRSTi amRtane varSaNa sIca karIne, trividha saMsArI chava be prakAranA che, eka bhavabAlyalene trividha rUpane nAza thAI. mithyAtvAvirati kAla, bIje dharmayauvana kAla. temAMhi dharmavanakAla kaSAya tApa athavA janma jarA maraNa tApa-tehane prANine ardhvapudagala kAlanI sthiti utkRSThI thaI teNe nAza thAI. valI dekhe tribhuvana-svarga mRtyu pAtAlanA sadAgama gurUnI dezanA pAmI tivAre zubha vicAraNuM eka bhAva padArthane sahaja svabhAvathI utpAda, nAza, jAgI. te zubhavicAraNArUpa sAsu, meM sumati nAmA dhravya paNe joI. 12 (25) vahune zikhAmaNa de chaI. (e saMbaMdha iti) he. jJAnavimala guNanA gaNa-samudAya rUpa je maNI vahuara sara prabhAte athavA svalAI avasare uThIne tehanA bhUdhara-parvata rehaNAcala che, ehavA bhagavAna sAmAyika vrata lIdhuM piNa saMvara rUpa kamADa dehane zrI mahAvIra svAmi jaganAyaka jJAnavaMta jayavaMtA AmavAra rU5 bAraNuM dIdhuM nahI eTale rUMdhyuM nahIM, varase che; valI dAyaka-deNahAra cho akSaya kSAyaki tivAre mithyAtva rUpa kAlo kutare manarUpa gharamAM bhA thayA je anaMta sukha sakala karmanA nAzAthI peThe che. -tehanA sadA-niratara Apa svarUpe bhaktA che. 13 kuNa jANe te kivAre paTha-anAdi kAlanuM miitizrI mahAvIra jina stavana saMpUrNa thayA. sthAva chavane lolIbhUta che eTalA mATe te jAne Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga 150 kArataka-mAgazara 1983 jJAna darzanarUpa cAritrarUpa ghata saghaLuM pivuM te se vinA jJAna jJAnapaNe kriyA, kriyApaNuM pariNati bhAI rUpyuM (pAThAtara-tibhA rAkhyuM.) jIvane thAti nathI-anupayukta dravyuM. te jJAna kriyA vinA jJAnAdika udaye (pA. triNa) che teja teja-bala che dharmarUpa rahedI (araTIo) cAlatuM nathI paNa teNe dhRta upamAna yukta chaI. ( iti tatta) (paNa) kima karI. Idriya nAMdriyane vasya paDayA he vaha ! he kamarI ! tame uThe zakti sArU martha mata sAdhu saMta gAthAkU mana (maunaAtmavIrya phera. anupayoga rU5 Alasa muka, paNuM ) bhaluM-aNubolyA rahiye te bhaluM. kene (keDane) e mana maMdira ApaNuM che ane te dharmasaMskAra rUpa kahIye? paranuM upAdAna AtmAnaM lAge nahI, AtmAsaMbhAlanA (vA) vinA ghara dipe nahIM ane valI nuM upAdAna che, te AtmAne lAge athavA mauna samakita vinA sAmAyikAdika sarva vrata AkhaDI koka kahetAM munIpaNuM te bhaluM che. te dina kiyAreka (kadI) che. dravya kriyAnuM kAMI phala nathI ulaTuM maMDaka caNa Avase je sarva vIratIpaNuM bhaluM. Ityarthama pare dukhadAI chaI eTalA mATe he vahu ! tame AtmA vali bhAdika cauvIsa tIrthakarane japatAM sukha rU5 nija pati kahetAM dhaNIne kahe ke zrI vIra (para- saMpadA pAI, upalakSaNathI bIjA jina paNa japiye, mAtmA ) jinanI pUjA karI e samakitane ujuA- eka mahAvidehe batrisa vijaya eha pAMca mahAle vi. vizeSe aSTakarmanaI Iyati-vinAzayati te vihe eka sATha vija utkarSe kAle 160 sArthaka nAma vIra' kahIye tehane vaMdana namanAdika tIrthaMkara paMca bharata 5, pAMca aravata 5, e daza davya bhAvabhede pUjA kara samakti zuddha thAye (ityA- samayakSetra kahIye tenA daza tIrthaMkara ele 5 bharata W) aDhAra deSa rahita (zrI arihaMta) te deva, 5 airavata pAMca mahAvideDa-e panara karmabhUmi kahI ahaM...Nita dharma (valI) jaina sAdhu ehanI savaha saravAle 17H jina japIleMH thApanAdIkapaNe namI Na-samajhIta lakSaNa che. pratyartha prathama stuti athaH 1 siddha Ityartha (e bIjI stutine artha) 2, bale bilADuM jhaDapa jhaMpAvi, uvaDa savi pheDijI caMcala chaiyAM vAryA na rahe, trAka bhAMgI mAla DI. ghara vAsi6 karone vayara, TAlane ochu sAlujI, te viNa arahaMTIe navi cAle, mana bhaluM kena (uMnai)kahIyejI cAra eka kare che herA, eraDe ne tAluM, RSabhAdika cauvisa tIrthakara, japii te sukha lahI che. 2 labakyA prahaNuM AAra Ave che, te ubhA navi rAkhe che, zivapada sukha anaMtA lahIye, jau jina vANi cAkheche. 3 -lokavArtAI mahAdeve kAmane bA te kAraNe dagdha kaMdarpa (35) beleM bilADe phAlarUpa jhaDapa AkSe -iti zrI adhyAtmayogIni stuti paripUpaNa rU5 jhaMpAvI nAMkhi zIlanI navavADa rU5 u. | jAtA-la0 muM deviMdra. 3 yaM(jaM)busarAdri sthita vaDa sarva bhAMgI nAMkhI che, athavA e kAme harI - sumatI ! he kumarI ! tame manamaharAdika utrevaDa sarva bhAMgI che. athavA saMsAra35 diramANe aticAra AcanAdirUpa vAlida karo. bale bIlADe vibhAvarUpa (jhaDapa ghAlI-) kaMpAvI AhaTa (Arta) duSTa raudra dhyAna, kRSNa nIla dhamakaraNarUpa ugeDa bhAMgI che Alipta pralIkha kApata lesyArUpa esAluM manamaMdirathI lo. jahAM (saMsAra) ityAdi vacanAta. " yadyapi vratane viSe aticAra AyaNa che tathApi paMca iMdriyarUpa caMcala, athavA caMcala citta- manamaMdira vratamaMdira abhedapaNe IhA jANi je aMtakaraNe sutAni-putrANa paMcaeNkiyANi evaM ikiya kAraNe dravya AloyaNa na thAye Iti rahasya. Idriya hiMbha rUpANa-te vAryA rahetAM nathI, kadAcita he sumati vahu ! mahAdika vibhAvarUpa eka coraTo haThage varAya, piNa (paNi ) teDanI tRSNa TalatI herA kare che tAkI rahe che, jANe cha avasara pAmuM (TalI) nathI. te caMcala chorU (ka) suddhA pagarUpa te dharmarUpa dhana corI jAuH e kAraNe tumeM svabhAva trAka bhAMge, ne vali krIyArUpa mAla DI; upaga rUpe oraDe zubha dhyAnarUpa tAluM , athavA prabhAta Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArI keTalIka dhA 151 uThI zarIrAtmArUpa eraDe namaskArAdika pratyAkhyAna he sumati. eTalA mATe tamAre AtmArUpa rUpa tAluM sAcava (ghA, je kAraNe) aviratinAM prItama vAhe je dhaNI, te te pramAda rU5 meTaphala mAThAM che, ane viratinAM phala te surasukha tethI palake suI rahe che. jANato nathI je Ayu ghaTe zivasukha che. che, tehane tumeM jagA-pratibUjha, amRta anuhe sumati vahu ! cAra kaSAyarUpa cAra grAhuNA kAna karAvo, teM anaMta sukhano bhajanAro kare. cetanAnI labakyA Ave . anAdi kAlanA hAlyA Ave 4 dazA che. eka to bahuzayana 1-te mithyAtvIne, che paNa dhaNi dhaNIyANune aMdhere kSamAdika rasa-vati bIjI zayana te samakti daSTIne 2, trIjI jAgaraNa te sarva khAI gayA, cArItra dharmarAjAnA prANane ghumAve munizvarane, cethI ati jAgaraNa te kevalI bhagavAnane che tene yathArtha nAma "prAhuNA' kahIye. ha he terameM 14 me guNaThANuM che. 4. yadyapi samakti daSTi sumati vaha ! tame kSayAdika AtmazakitarUpa karaDI jANe che piNa zayana dazA te aviratino udaya che nijara dekhADo, jima te ubhA na rahe. he sumati! teNe karI cArItra laI zakato nathI ityartha. vadanA torathamiti vAva6 jJAtavya zrI purNamAgachanA svAmI zrI mahimAprabhasUri he sumati ! rAgadveSa jItyA che jeNe evA je ziSya bhaTAraka zrI bhAvaprabhasUri kahe che-e lakIka jina tIrthakare tenI vANi Agama pAirasa karNapuTe katha-lokavacana lApanikA nathI, kiMtu adhyAtmacAkhe, piye, karNapuTe sAMbhalyo ghaNe Adare karI, paga che, ye (je) tuM (e) AtmAzrita che. te zivapada muktinAM sukha anaMtAM lahI -pAmII, zrI siddhAyikA devInI sAnidhye nirveidanapaNe eka je sukhanI saMsArameM koI upamA nathI, je sukhanI artha sAdhase te siddhapada je muktinAM sukhane bhaktA Adi che piNa aMta nathI, evAM sukha che. itya- thAyaeNjIH athavA bIjo artha likhe che. the ditIyA stutIrastu. 3 bhAvaprabha pudagala vinA sahaja Atmika jyoti gharane khUNe kola khaNe che, vahu tume manamAM lAve che, cheH te datta cha, jene ehavA bhAvaprabha je tIrthakara paDhe paliMge prItama poDhayA, prema dharIne jagAjI, bhAvaprabhasUrI kahe e kathA, AdhyAtama upayogIjI , tahenA sUri paMDita gaNudharAdika gItArtha te kahe che siddhAyikA devI sAnidhye, thaI' siddhapada bhogIjI. 4 je adhyAtmapayAgi che. (te je katha) te eka -itizrI adhyAtmoganI stuti paripUrNa sthala advitIyaH svabhAva rUpasthala eha che. vibhAjAtA. la0 muM. deviMdra. yaM(ja)burAdi sthitaiH vameM kahIye pasata (pesa)nathI. te zubha vicA -ItizrI kathelA bhAsA adhyAtma paganI raNArUpa siddhAyikA devI sAnidhye kahetAM sADA stuti li. paM. navijaya gaNi sA dIpacaMda kAnajI sAhya Ina siddhapada bhogI thAye che Ityartha: vedA paThanArthe saM. 1881 varSa zrI mAgha mAse zukalapakSe (cothI) stutistu Ityarthe bhavati evA e kathalA dvitIye gurau. bhAsAyAM paraM AdhyAtmapaginI stutiH yaH saMpUrNama - sumati! yama rU5 kala-praudrarUpa udara te kAyA catuSkA bAlAvabodhaH samApta rUpane Ayu rU5 khuNe kSaNa kSaNameM avici maraNane lakhita munI devIdravijaya ga0 zrI jaMbusara khage che (te kAyArUpa maMdIranA khuNAne kSINa kare nagare zrI vAsupujya prasAdAta zreya. zrIpatra be che)-hINa kare che. dravyaprANa dhAre tene saMsArI (yati nAnacaMdajInA ziSya mohanalAlajI pAse jIve kahIye. pustakasaMgrahamAMthI) tehanA Ayune ghaTADe che. te tame manamAM lA-jANe. he sumati ! tame catura che. -saM. 1881 nA varSaH zrI pauSa mAse kRSNapakSe gharanuM maMDANa (gharano maMDana) te kula strI che. nija amAvAsyA budhavAre li. pAdarA nagara zrI peTaghara viNasatuM dekhIne uvekhI muke nahIM. lAdavAsI zA. dIpacaMda kAnajI paThanArthe. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 [AnA kattA~ bhAvaprabhasUri vikrama aDhAramA saikAmAM thayA che. teo mukhyatve karI pATaNamAM DhaMDheravADAnA apAsarAmAM rahetA hatA. temaNe yoAvijayakRta pratimA zatakapara saMskRta TIkA saM. 1793 mAM racI che. temanI gUjarAtI kRtio sa. 1797 mAM subhadrA satI rAsa, sa. 1799 mAM buddila vimalA satI rAsa, saM. 1800 mAM aMkhaDa rAsa ane bIjI nAnI stuti Adipa kRti che. vizeSa mATe jIe mAre meghAkRta tIrthaMmALA. (vi. paMdaramuM zataka) [ saMzAdhaka--ta*zrI ] zetruja sAmI siha jiSNu dR, pApataNI ummUle kaMda, pUjyA ziva sukha sapati dIi, tUi Apa nhe prabhu lIi. jaga ciMtAmaNi tribhuvana dhaNI, pUja karisa sihesara taNI, nAmi tumhAre mana ulaTa, pApa paDela sahu gi DATe. sAraDa desa maDaNa girinAra, tasu siri sAmI nemikumAra; tajI rAja rAjamatI nadira, neminAtha bAlaka brahmAcAri. tIratha aSTApada maMDANa, kaMcaNa maNivara biMba vakhANi; nAmi pramANi cavIsa jiSNu'da, tIratha thApiuM bharaDa nadi rAjasiddhi sukha lAdhA ghaNAM, e phula suNA navakArahataNAM. sApAra zrI jIvata sAmi, | saMkaTa bhAje tehane nAmi, zaNa kalahastha nAi malabAra, sApAre zrI nAlimalhAra, ra bharUacha nacara bharyuM maMDANu, sunisuvrata pUjI' mana rUlI, jAtI samari kuarI rAyataNI, samalI thakI i khATakIi haNI, 5 munivara sumati suNA navakrAra, tatakhiNi pAmirU meAkhatlRAra; 3 janayuga kArataka-mAgazara 1983 nibaMdha nAme ' AdhyAtmarasika pati devacaMdrajI - ( ke je zrImad devacaMdrajI jIvanacaritra e nAmanA pustakamAM prastAvanArUpe ) adhyAtma jJAnaprasAraka maMDaLa taraphathI bahAra paDela che temAM pR. 4 ane tenI TippaNI; tathA have pachI prakaTa thanAra jaina gUrjara kavie-bIjo bhAga. A kRtinA Tame je svarUpamAM maLyA che te svarUpamAM virAmAdi cinho mUkIne atra meM utArI mUkyA che. ] ' trI. ta thabhanacara hiva tIratha bhaNu, sakala sAmi zrI che thaMbhaNu, dhanadatta taNAM prahaNa je hatAM, samudra mAhi rAkhiyAM buDatAM. dhanadatta sAhasa puna'tara laDe, sAsaNa taNI deva Ima kahe; trevIsamA deva mita dhare, * kusala khemi puhatAM pravahuNa dhare. 9 maMgalAra hatAM sAMcaracAM, kha'bhanarari sApAre phariyAM, pUjyA sala sAmi cAMlaNAM,, anna manAratha che ghaNAM. jANu' sAraDa desa jAie, gheAdhe pAsadeva vadhAie; caMdraprabha pATaNa devarka, karA sAra sAmI sevaka. vIramagAma nagara pATaDI, jhAlAvADi ja khUna karI; dhale dhavalaka majhAra, hariSa pUja mAMDe naranAra. narasamudre pATaNa vara namuM, nagaramAhi savahuM mUlagu; pA~cAsarA pAsa tihAM valI bhale, Asase rAyAM kulatikA. karI prasAda sAmaNi sarasati, nagaramAhi ri karaNAvatI; vinaya viveka desi DAhi, karisupUja mahisANA mAhi 10 11 12 13 14 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsalanacara dharma aphriTANu, pAsa bhavaNi nitu kare praNAma, mekSAkRta tIrthamALA (vi0 15 su* zataka ) vItarAga calaNe lAgIe, sAmi kanhe mugati mAgIe. 15 laDuM nagara zetruja talaTI, kAli bhAve parvata gayA ghaTI; RSabhadeva sAmIne TANu, vahu' nayara ANaMdapura mANa. 16 sidhapura vaDalI vaDagAma, ANaMde jiSNu ka2e praNAma, hAthIdare gAma mahigAla, jihuM pUja maDuM triNikAla. 17 Adi nagara pAlheNupura valI, pAsa jiMduM mana lI; pAlheNu rAga aMgi saMkramA, pArasanAtha helAM nIgamAM. carAsI sIkara bradhara sAha, pAsa bhavaNi nitu ka2e ucchAha, sAla kAsIsAM senA taNAM, khIjAM jihuM suvaNa ati ghaNAM. 19 sItApura ane surata mAlavaNa mAhi pUjA kare; dhANadhAra mAhi tIrtha aneka, karasu pUja natu navI viveka, iDaragaDha risahesara bhale, nAbhirAya marUdevI taNu; AsI pUrava lakSa kIdhu rAja, sanama lei prabhu kie kAja. tAraNagaDhi ajia jiSNu, harakhyaI thAkhyA kumara nirda; cadase cauMAla bhruNa, ari rAya jAmila tuM kvaNu. pesIne che pAMca prasAda, sugirasa te mAMDe vAda; caMdana kusuma dhUpa re dharA, jivara pUz2a nitu karo. 14 tIratha ArAsaNa maMDANu, tihAM rUpAM sAnAnI khANa; sAta dhAtu kahI nUtai, tAMbA tarUnI turka. 20 21 22 23 24 157 Adi nemi lemDaNu tihAM dhaNI, sati vIra pUrjA natu bhAvi sarala tarapha vanasapati ghaNI, vidhana sarve TAle bhAvi. nagara cADAli guNa ghaNA, bhuvaNa aDhAra che jiSNu tAM; cakarAsI cahuTa hiva (pharAu, TAmi ThAmi krIse bhuhurM. mUlanAyaka zrI nAbhimalhAra, jiSNu dIThe mani harakha apAra; kare pUja zrAvaka mani hasI, nagara caDAvi lakA jasI. 27 Ali taDitAlI prAsAda, e bahuM thAnika deva yugAdi, trisalAdeva kuara dhari dhIra, mUDathale pUje mahAvIra. ubaraNI laga mANArasI, tehanI vAta kahuM hi sI; UMkharaNI aramuda talahaTI, prAsAda karavie sathe hatI. 21 ma 29 dhara devale biba che' zreNAM, liUM nAma savihA~ teha taNAM; kAlI zrI sati jiSNu, AMkhathale AdIsara vaMdI, kAsaker3e arabada talaherI, Adi nemi pUjau pAlaTI; udelANAM be che gAma, caMdraprabha sAmi la" nAma, DIDaleka satIsara nammu, trIselI jiNa trevIsame, bhArI zrI deva yugAdi, teDagI. mahAvIra prAsAda, bhImANe zrI sutrata namuM, tIrthaMkara mAhe vIsame; arakhada tIratha cARRtaNuM, UmAhA che hrIyaDe dhaNeA. 33 prathama tIthakara zrI yugAdi calaNesara nAmIa tumhe sAthe amhe mugati Api, sevaka hui sAmIya, nAbhirAya kuli ma'DaNAe, arabada giri avatAra; vimala maMtrIsara thApie, niramAlaDIe, dIThe hiraSa apAra. 34 30 31 32 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArataka-mAgazara 1983 154 ' jenayuga sUta jAgi vimalazAha nisi huuM vihANuM, pahutA sahagura pAsi sAmi sapanu eka jANuM, meM deula dIdhI dhajA, kuMjara sAho kAna, gurU Agala sapanuM kahuM, niramA dIThe vimala pradhAna.35 gurU upadeze vimalazAha mani kare vicAre; abhaMga tIratha arabada bhaMDAre, bahaSabhadevi manamAMhi dhare mani samare aMbAvika zrAvakane dravya saMpaje, niramA vevaya sayala sahAvi. 36 te daMDIsara gAma desa bhUpati bhUpAla, te dUhaviyAM tiryaMca Dhera astrI ne bAla, AloaNa ApuM kisI, na lahu saMkha pAra, siriarabudagiri u5ri, nirava thApina jaina vihAra. 37 daMDanAyaka zrI vimalazAha, tIratha thira thApiya, bharaDA kanha leI bhUmi garatha ghaNe ApIe, abAI AvI kahuM mAMDe aDaka apAra; thAnaki zrI mAtAtaNe, niramA thApina jaina vihAra. 38, pahilA teDAvyA sUtradhAra, mahurata le malAo vAra; raMga khaNu deula taNI, badarese karaje pUraNa. 40 ke senA rUpa taNuM, vimala nikhAvyA ANuM ghaNA, sutradhAra joI kasavaTI, vimalazAha e gADha haThI. 41 tilaka vadhAre vimalahazAha, jiNa sAMsaNi jiNi - kiu uchAha, tIrathanI kIdhI thApanA, nAThA subhaTa sarve pApanA. 42 abAI kahe etAvIra, . . . - jeNi chatA che rAya hamIra, devi abAvi vase eha khave, '' esila prANa ma mAMDe bhave, 48 bAMbhaNue rAya arabuda lIuM, " A rema nayara pUrava disi lIpha, INi chatA che bAra suratANa, - kaI na mAMDe ehasuM prANa. 49 e vara Ape devi AMbavi, e balibAkula desiI bhAvi, vinaya karIne nevaja mAgi, eha vaNiga che ehavA lAgi 50 khetala vIra muhi AlA, * tumaha divarAvasu bAkulA, talavaTa tela raMdhAvyA caNuM, khetalane divarAviyA ghaNuM. 51 vimala manAvie vAlInAga, * TAle bhUta pretane lAga, dIha biccAre iDuM ghaDiuM, tatikhiNu deula Upari caDiuM, para manamAhi hara vimala apAra, dAde pragaTe hu maDhamAMhi, abAI AvI Ima kahiuM, biMba hatuM te thAnaka kariuM, 53 manamAhi hara vimala apAra, tatakhiNi teDAvyA sUtradhAra, ghaDe ghATa hiva dehalataNe, muhi mAgiu garatha lo ghaNA. 54 ghaDe ghATa che kAraNa, eka eka pAhi ati ghaNa, hasata mukha thAMbhe pUtalI, kutiga kare rUpa te valI. papa adabuda tIratha giri kavilAsa, - jiNi thAnaki jiNa pUje Asa, guphAmAhi dAde pariThavio, - vimala maMtri sapani ApiuM. 56 kare prAsAda TAlA savi alI, vimala maMtrisara pUgI rUlI, nemi bhuvani jasu rUlI AMmaNuM, * vastupAla vitavece ghaNuM. 57 gaTasahi, digavijya karI zrI vimala ghari AvIe, gurUtaNe vacane prAsAda maMDAviye, mokalyA jaNuM ghaNuM khANi ArAsaNe rUpamaya thaMbha tuhe kADhi tihAM khaNI. 43 pATa thAMbhA sirAM ghATa deulataNuM, khANi tIre rahI ghaDiye ati ghaNuM pUravi cItavi sArasa vahaMtaNAM, nayara caMdrAvatI ghATa Avi ghaDi6; pAja AraNa taNI vegi Upari caDika. 45 - pariyAM bhiDabhalAM pI bAMdhAM ghaNAM, nIpane gabhAre vimalavasahI taNe. kSetrapAla mani kasamasa kare, muM Agali kuNuM deula kare, ghaNAM dIha dAkhi na sAhasila, aMbAi Agali jaI kahi. kA - , Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ medhAkRta tIrthamALA (vi 15 muM zataka) ArAsaNa A pAyA, nemibhuvana jisita iMdra vimAna, pItala kara siddhi siha jida, jiNi dIThe mati huI ANaMda. 58 jAi li setratrI mAM, pUjyAM jhumAM pApa sarve gayAM, jimaNa pAse che uMdarAM, te maDAvyAM amaNA taNuAM. tiI 'iba khisAriyAM ghaNAM, ne kahIe ziva bamaNA tAM. 59 vastu. niraya thApiA tIratha thApacya, abha gaiNe DhAmi, sira abuta giri upara, vimala maMtri pATha rASiya, bAra pAja vahatI karI. AvA saMdha pAra, khAI sAnidhi kare vi gaDha giranAra. ghaNI vAta arakhadanI bhalI, hita nasika ahi chAjalI, pragaDha pAsa kharo ati bo sakala sAmi zrI rAuleA. saradA sadha Ave. ati ghaNA, pratya pUruM sava" taNA, bhAMje bhIDa zaga savi game, jIrAule pAsa iNe same, mahAhane sAhiM vaDagAma, sAcAro zrI vIra praNAma, kAkara tharAu jiNa vIsa, ratanapara ja nisIsa. jAuM bhaNe vIjUe, prAsAda pUjA~ ei, sIrahaDI sakala zrI pAsa, manahataNI pUre je Asa. siri dira nelAM garIya vicAra, surahADe pUjauM triNi kAla, arakhuda gADhi Adi ahucare, kasi putra jivara TAra 61 62 3 . 4 65 zrI jAlera nagara bhInavAla, eka vipra ti" nI vicAli, niksahasa vANiganAM gharAM, pacAtALIsa hesa viprahatAM. 66 sAlAM nAlAM ne deturAM, prAsAda jiSNu khUba mAM, munivara isa eka pAsAla, ArTinagara evuM bhInamAla. uDDa lAsa ane kArahuM, rANiga gAma mAhi talahaTaa, kAladharI gAma gehalI, sAmI muta I sAratI. AdinAtha vadAta aneka, sIrAtarI natu nathI vizva, lAyabu nANe nAMdII, nItADe jivara cAMdIcyuM. kAryakare sati la" nAma, ajAharI gaDhi vIrapura gAma, jhaDAthI zrI sata jiSNu da, pApatAM amUlai kada pIvA sira vardhamAna, prazna UThIne kahuM praNAma, sakala sAmi zrI bAvADa, eka nasa mAne nahI pArka. thAgaDamAta thai bhAga, bahu vacana DhAle sarvi roga, vIravADe ika dharmavacAra, naNe trizalA deva mahAra jAisI mere sIdhale, mahisu mAhi pUjA bhale, I ne paka rUmI, pAkAre pUjI' mahuDI. sakala sAmi sAnidhya kare, ApA lAka saraLa jAgara vIsalapura jAhI ri, mAlIsAmAha pRna karI. tIratha taNA na naNu pAra, jAkheAre jiSNa karUM jIhAra, adheDuM" hAyaDI gAma, 55 sivAre jiSNu kahuM prasukha 67 - 70 71 72 73 74 pa Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAyuga . 1pa6 kArataka-mAgazara 1983 muMDADe mAdaDI sanAtha, sejita thi viNAyaga lie, . varakANe zrI pArzvanAtha, kaIlavADI pAliI mAMDIo, jAuM hiva desa sAtase, nAgerU ANie hanumaMta, nADAI mana ullaze. rANapura pAse mAMDIe. jiha pUja nihAM nitu savihANa, eDati sAmI ane phalavRddhi, asalaTi mAMhi maMDANa, pAsa jiNesara Ape buddhi, tIratha saMkhyA karuM mevADa, mAya tAya ThAkara tihAM dhaNI, te puNu nahI abhyAri pADi. 77 pAlAvAlA rANugapura bhaNI. nagara rANapura sAta prAsAda, delavADuM nAgadraha citroDa, ekaeka si3 mAMDe vAda, AhaDa karaheDuM vadhAra, dhajAdaMDa dIse giri valI, . jAuMra majAudra mAdaDI, isi tIratha nahI sUrija tale. 89 jiNavara nAma na mukuM ghaDI, 78 pAye purisa sAta tehataNe, hajI tIratha ghaNAM che bhalAM, ghaDAbaMdhi dravya lAge ghaNe, meM dIThe kahiyAM tetalAM, bArasAkha teraNa pUtalI, kaIlavADe karaheDe pAsa, ghaNe dravya lAge tihAM vilI. 87 manahataNa je pUre Asa. dhana chavio dharaNiga tumha taNe, kuMbhamera sihasara deva, - dhana veciuM caumukhi ApaNuM, arabuda thA AvyA che, valI zRMga repArIA ghATa, 0 arabuda thakA hiva UtarI, puNyataNI vahatI kIdhI vATa, 84 valA gi rahiyA ghara karI. 80 pAMca tIrtha tihAM pAMca prAsAda, pAvA pra ane vibhAga, kuMbhakarNa sapanaMtara diuM, caMpA mathurA sajagRhI, tu viMdhyAcala giri AvivuM, te thAnaka je dIse sahI. 89 durga koTa rAya dIuM nAma, eka tIratha vIsetara nAma, kuMbhamera giri visamuM kAma. 81 iNe bhaNe savituM praNAma, vaNuM chatrI nahI kA maNuM,. zrAvaka mugati thakA alajyA, AvyA leka cihu disi taNuM, eha tavana bhaNajo ho bhayA. 90 kare bhagati risahasara taNI, meha kahe mugatinuM ThAma, vidhana seve jAI tihAM ThalI. 82 ' sadA liuM tIrthaMkara nAma, vyavahArIyAtaNI gajaghaTA, tIrathabhAle bhaNe sAMbhalo, sAta sAhasa kIdhA ekaTA, - jaI pApa ghaTa huI nirama. 91 ghaNA bola bolyA guNavaMta, -itizrI tIrthamAlA samAptA 4-13 nanI prata nAgerU ANe hanumaMta. 83 . me. seM. lA, muMbaI [ AmAM AvelAM tIrthasthale hAlamAM bhUgaLanI najare kyAM Avela che tenI tapasIla kaMI vigatavAra hakIkta sAthe akhaMDa ugra vihAra karatA muni mahArAje yA tIrthayAtrA karanArA zrAvake ya te te bhAgamAM rahenArA jaNAvaze te ame premathI prakaTa karIzuM. taMtrI.] Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIrAsa, 157 vIra rAsa. abhayatilakagaNinI prAcIna kRtinI arvAcIna chAyA] (paM. lAlacaMdra bhagavAnadAsa gAMdhI. seMnTrala lAyabrerI, vaDodarA.) _ gata dIvAlI aMkamAM A kRti mUlamAM ApI hatI ane te saM. 1707 nI jUnI gujarAtImAM hovAthI tene "mAna gujarAtImAM mUkavA mATe tathA bhAvArtha joDavA mATe khAsa karI paMDita bahecaradAsane AhavAna karyuM hatuM, raMtu teo tema karI mokalI zakyA nathI, jyAre paMDita lAlacaMda vinA AmaMtraNe svayaM tema karI puSkaLa TippaNuM sAthe te kAvyanI vartamAna bhASAmAM kAcA karI mokalI Apela che te mATe temane upakAra mAnIe chIe. tatrI] . pArzvanAtha jinadattagurunA, pAdapa praNamIne; raMge khele malIne tathA khelo, prabhaNIza vIrano rAsaDe re, madhura svare gIta gAya varabAlikA; sAMbhala bhavya malIne. 1 sIlaNa daMDanAyakavara haLe, sarasvatI mAtA vanavuM re, mujha karo vaDe pasAya; vIra thAyAthI pUritaprati dUo (thayo). 10 vIra jinezvara jinastavuM re, melhI anya vyavasAya. 2 je (jyAre) ca vIrabhuvane, kabhImapallIpurI vidhibhavane re, thANe vIra ji; 'daMDa kalaza sauvarNa; darzana mAtra bhavya jananA, teo bhavaduHkha kaMda. 3 te (tyAre) vidhimArge samulyo , zrI siddhArtha narezvaranA re, kula-nabhastale mAkaMda, jaya jaya zabda suramya. 11 trizalAdevI-udarasare re, suvarNakamala u. 4 vIra dhvaja je lahalahe, nirupamarUpe vIrajinare, sarva jagata vismayA; - harSe ya jagata sarva; : praNamatA bhavya jananA re, saghalAM durita hareya. 5 harSa bhaTTa anagArAe, paTiyAM kAvya apUrva. 12 tasa upara bhavana uga vara toraNa, maMDalika rAja-Adeza atizobhana; pavana-kakapatI vIragRha, jANIne ya paDAya (patAkA; zAhe bhuvanapAle karAvyuM, te UpADI capeTA kare, duSTa ariSTa haNavA ya. 13 jagadharazAha kule kalaza caDA. 6 te ca vRjape vIrajina-kalA na aMge samAya; hemakhvajadaMDa kalazo tyAM karyo, te jana pekhI vIra-padana, halakalele jAya. 14 pUjya jinezvarasuguru pAse pratiSThA * te vIrabhuvana supratiSita, dizi dizi vAgyAM tura; vikrama varasa terase sAta uttare, te dizidizi vadhAmaNuM dUuM(thayuM), saMdha-manorathapUra.15 ceta vaizAkha dazamIe zubha vAsare. 7 je prabhu vIraniMdrane, nayanAMjalipuTe pIve; A mahamAM dizadiza saMdha malyA ghaNuM, jema amRtanizcaMda, teja dhanya sukRtArtha nara. 16 vasana dhane varasatA jema navadhanA; je nahavarAve vAMde, carce carce vIrajina; ThAma ThAma ati nAce taraNuM jana, nava nidhAna te lahe, bhrAMti ma karazo bhavyajana. 17 kanakamaNi pura-navaraMjitajanA. 8 ghara ghara bAMdhI nava vaMdanamAlikA, vIranA siMhAre, eha rAsa je de nara; ubhI karI gUDI coka para pUryA te zivapura mojhAra, vilase sukha bhogave para. 18 Adare saMdha saghalaya paripU, khelA keli derAse ja raziyAmaNe; sarvadarzana nagaraloka mAnyo. 9 tAsa kare ziva zAMti, brahazAMti ane khetala. 19 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [1] 158 janayuga kArataka-mAgazara 1983 thAvata meragiri sAra, vilase mahImaMDale sadhale - gaNadhara sArdha zataka-bahavRtti vigere A jinezvarazrI maMDalikavihAra, tAvata eha na jo. 20 sUrinI AjJAthI racela jaNAvela che." abhayatilagaNi pAse, khele malI karAvya; citrakUTanivAsI ukezavaMzI AsAnA putra saMgha ema nija mana-ullAsa, rAsalaDe bhavijana diyo. 21 pati sA sallAka A jinezvarasUrinA paramabhakta hatA, teNe A sUrinA sadupadezathI nalakamAM jayaTippana-chAyAthI artha spaSTa thato hovAthI punaH tugni devanA rAjyamAM vi. saM. 1285 mAM siddhAMta ktirUpe tene artha na jaNAvatAM te rAsa sAthe saMbaMdha vigere samasta jainazAstrane uddhAra karAvyuM hatuM, dharAvatAM aitihAsika nAme-[1] jinezvarasUri, [2] abha- jemAMnI kastava-kavipAka pustikA jesalamera-jaina tilakagaNi, [3] bhuvanapAla, [4] bhImapallI, [5] maMDa- baDA bhaMDAramAM vidyamAna che. (jUo jesalamera lika-vihAranA saMbaMdhamAM hAruM vaktavya ahi jaNAvuM chuM-- bhAMsUcI, pR. 26) upadezamAlA bahavRttinI tathA Avazyaka vRttinI eka tADapatrIya prati jesa| jinezvarasUri. lameramAM che ke jemAM 31+23 kAvyonI prazasti che, pUrvokta vIra-rAsanI 7 mI gAthAmAM sUcavAyela ya te A jinezvarasUrine samarpita karavAmAM AvelI vi. saM. 1317 mAM bhImapallImAM vIra-vidhibhavana che. (jUo je. bhAM. sUcI pR. 36,43) aparAma maMDalika-vihAramAM vIra prabhunI pratimAnI pallIvAlavaMzIya bhASa(kha)Na nAmane gRhastha tathA suvarNamaya dhvajadaMDa, kalaza vigerenI pratiSThA A jinezvarasUrinA karakamalathI adhivAsita thaye karanAra A jinezvarasUrine saMkSipta paricaya aMhi hoM, jeNe potAnAM mAta-pitAnA puNyArthe A zrI samucita lekhAze. - jinezvarasUri gurunA AdezathI, haribhadrasUri racita A jinezvarasUri maskaTa nivAsI suprasiddha sarAditya caritra nAmanuM tADapatrIya pustaka lakhAvyuM vidvAna bhaMDArI nemicaMdra (sakriya prakaraNa, ji. hatuM, jenuM vyAkhyAna vi. saM. 1299mAM. khaMbhAvallabhasUri-guNavarNana gIta vi. nA kartA)nA putra tamAM eja lASa(kha)Ne ratnaprabhasUri pAse karAvyuM hatA. temanI mAtAnuM nAma lakSmI, vi. saM. 1ra4pa hatuM. (vistRta prazasti juo pITarsana ri. 3, 5. mAM temane janma thayo hato. janma nAma aMbA, vi. saM. 1255 mAM kheDAmAM vidhimArga (kharatara vi. saM. 1313 mAM pA(c)NupuramAM A sUrie gaccha)nA suprasiddha vAdI jinapatisUri (saMdhapaTake raceluM zrAvaka dharmaprakaraNa jesalamera-janabhaMDAramAM vivaraNa, paMcaliMgI vivaraNa, prabaMdhodaya, tIrthamAlA astitva dharAve che. temane anya mahAprabaMdha caMdravigerenA praNetA) pAse janadIkSAthI dIkSita thatAM prabhacarita mahAkAvya tathA aneka stuti-stotra hovAnuM temanuM nAma vIraprabha rAkhavAmAM AvyuM hatuM. jina- jaNAya che, paraMtu javAmAM AvatAM nathI. * patisUrinA svargavAsa (vi. saM. 1277) pachI vi. saM. 1026-28 mAM vIjApuramAM tathA anyatra sarvadevAcArye temane vi. saM. 1278 mAM jAramAM paNa aneka sthale temaNe aneka janamaMdira, devakulijinapatisUrinA paTTa para sthApI jinezvarasUri nAmathI kAo ane jainamUrtinI pratiSThA karyAnuM jaNAya prasiddha karyA hatA. che. abhayakumAra carita lakhAvanAranI kumAragaNi vi. saM. 1285 mAM jinapatisUriziSya pUrNa kavie racelI prazasti, saMghapurano zilAlekha jinebhadragaNie racela dhanya zAlibhadracaritra, vi. saM. zvarasUri dIkSA vivAhalo (semamUrti gaNi racita, 1297 mAM jinapAlagaNie racela dvAdazamulaka-vi- 1, e jesalamera bhAMDAgArasI (gAyakavADa e. varaNa, vi. saM. 1ra9pa mAM sumatigaNie racela sipI vaDodarAthI prakAzita) Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 vIra-rAsarAsasAra sAthe bhAvanagara AtmAnaMda sabhAthI prakA- abhayatilakagaNinI amarakIrtirUpa vistRta anya - zita), jeisalamera bhAM. sUcI, kharatagaccha-paTTAvalI kRti suprasiddha zrImadda hemacaMdrAcAryanA saMskRta divyAzraya vigeremathI A sUrinA saMbaMdhamAM thoDuM ghaNuM vRttAnta mahAkAvya para saMskRtamAM 17574 sADA sArahajAra maLI zake che. . . ke pramANa TIkA che. je muMbaI sarakArI sirI| vi. saM. 1331 mAM jAramAM pradhati nA- jhadhArA be khaMDamAM I. sa. 1915 ane 1921 mAM manA pitAnA ziSyane svayaM potAnA paTa para sthApI prakAzita thaI gayela che. A TIkA abhayatilakagatemane jinaprabodhasUri nAmathI prasiddha karI jinezvara-Nie pUvakta jinezvarasUrinA AdezathI racI hatI suri svargavAsI thayA. " ane vi. saM. 1312 nI dIvALImAM pAlDaNapuramAM jinezvarasUrine aneka aiDha vidvAna ziSyo hatA, pUrNa karI hatI. A TIkAnuM saMzodhana temanA vivAtemAMnA 15 ne TuMka paricaya ahiM Apyo che, jemAM guru lakSmItilaka kavie karyuM hatuM.' A vIra-rAsa racanAra abhayatilaka gaNite paNa A sthale prAsaMgika eka bhramanivAraNanI anisamAveza thAya che e uparathI abhayatilakagaNitA vAye parama AvazyakatA che ke jethI bhaviSyamAM e gubaMdhuo paNa kevA samartha pratibhAzALI hatA, bhUla thatI aTake ane paraMparAe lekhake te brAntinuM tene paNa kaMIka khyAla thaze. anukaraNa na karatAM satyasvarUpa prakAzamAM mUke. A brAnti duvyAzrayanA kartA saMbaMdhamAM itihAsa rasika phArbasa sAhebe ane anya lekhakoe karI jaNAya ' (1) abhayatilaka gaNi, che. phArbasa sAhebanI suprasiddha rAsamALA ke jenuM vi. saM. 1307 mAM prAcIna gujarAtI bhASAmAM gujarAtI bhASAMtara rA, rA. dIvAna bahAdura raNachoDaracAyelI jaNAtI "vIra rAsa" nAmanI jemanI 21 bhAI udayarAmadAra thayeluM che, jenI punaH zodhita kaDInI aitihAsika laghukRti "janayuga'nA gata dIpa- tathA vardhita trIjI AvRtti (bhA. 1) phArbasa gUjasevI khAsa aMkamAM prakaTa thaI che, ane arvAcIna rAtI sabhAdvArA vi. saM. 1978 mAM prakAzita thayelI chIyA meM A sAthe lakhI mokalI che, te abhaya che. tenA pR. 376 mAM nIcenAM vAkyo dRSTigocara tilakagaNine paricaya ahiM ucita gaNAze. ' ' thAya che - abhayatilakagaNinI janmabhUmi, jJAti mAtA dvayAzrayane prAraMbha, prasiddhi pAmelA hemAcArya pitA ke janmasamaya, dIkSA samaya-sthala saMbaMdhamAM kareluM jaNAya che. te kumArapAlanA rAjyanI samAptie vizeSa jANavAmAM AvyuM nathI chatAM anumAnathI I. sa. 1147 nI pahelAM maraNa pAmyA hatA. tyAra pachI samajI zakAya tema che ke vikramanA teramA saikAnA pramhAdarapaTTaNa (sevazA pAlaNapura)mAM lezAjatilakzaNuM uttarArdhamAM athavA aMtamAM temano janma thayo haze. karIne janasAdhu hatA teNe te adhUrA graMthanuM sAMdhaNa * temanI dIkSA ane gaNipadavI paNa teja arasAmAM calAvIne i. sa. 1256 athavA saMvata 1312 nI di vALIne dahADe pUro karyo. tyAra pachI tenA upara lakSmIthaI hovI joIe; kemake vi. saM. 1307 mAM tilakakavie, zuddha karIne, TIkA racI che, evuM upara racAyelI jaNAtI temanI A kRtimAM :'(21 mI sAdhu lakhI gayuM che. zrI durlabharAja rAjya karatA hatA te kaDImAM) abhayatilaka gaNi nAmane ullekha jovA- veLA zrI vardhamAna AcArya gujarAtamAM pravAsa mAM Ave che. hato tenI dIkSAvalimAM navame lezAjaya purUSa hatA je jinezvarasUrina paricaya upara karAvyo che, evuM te mAne che." te jinezvarasUri A rAsakAra abhayatilakagaNinA tathA pR. 337 mAM nIcenAM vAka najare paDe che... - dIkSAguru hatA ane vidyAguru lakSmItilaka upAdhyAya ja krayAzrayamAM hemacandrane racele keTale bhAga haze hatA. jene paricaya A lekhamAM AgaLa Ape che. e jANavAne banI Ave, ane lezAjaya ane lakSmI Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 jainayuga tilakanA hAthathI pheraphAra thayA vinA temAMnA keTalA bhAga hAlanA pustakamAM haze, e jaNAya te mukhya rAjyA mAMhelAM e rAjya viSe te ja veLA thayelA graMthakAranA abhiprAya ApaNA jaNavAmAM Ave. paNa AvA pattA lAgavA azakya che; mATe A janAnAM lakhelAM varNana, je samaye lakhavAmAM AvelAM teja samayanA nAMdhI rAkhelA rAsa tarIke mAnI levAM joiye. AvA prakAranI e varNananI tulanA karaye teA paNa te mUlyavAna nathI. ema nathI. ' me. rA.rA. gAviMdabhAi hAthIbhAi desAI (nAyaba dIvAna sAheba, vaDAdarA ) dvArA taiyAra thayela gujarAtanA prAcIna itihAsa, ke je. gujarAta vartAyulara sAsAITI amadAvAda mAta vi. sa'. 1965 mAM khIjI AvRttirUpe prasiddha thayela che. temAM (pR. 142 mAM) paNa thADA pheraphAra sAthe pUrvokta Azayane anusaratA ullekha jovAmAM Ave che hemacaMdre hrayAzraya lakhavAnI zarUAta i. sa. 1160 mAM karI hatI. evuM kahevAya che ke e graMtha abhayatilagaja nAmanA khIjA jainasAdhue i. sa. 1255 mAM pUro karI sudhAryAM hatA. ' rAvabahAdura manehara viSNu kAthavaTenA bharatakhaDAcA prAcIna itihAsa 'mAM paNa AvAja Azayanu lakhANa thayuM che ke-- r kArataka-mAgazara 1983 mAM A bhUla sudhAravA nIce jaNAvela ullekhathI kaMika aMze prayAsa karyo che---- Ama mUlacantha jAte tapAsI niya karyAM vinA aneka lekhakAe eka bIjAnA ullekheA joI para parAe e bhUla cAlu kAyama rAkhI che. te nA. zrI. sarakAra mahArAjA sayAjIrAva gAyakavADa senAkhAsa khela samazera bahAdura emanI AjJArthI saMskRta krayAzraya mahAkAvyanuM gujarAtImAM bhASAMtara (vaDAdarA dezI keLavaNI khAtA taraphathI vi. sa. 1949 mAM prakaTa thayela ) karanAra maNilAla nabhubhAi dvivedIe dayAzrayane sAra darzAvyA pachI vizeSAvazeAkana (pR. 30) " enI TIkA koi abhayatilaka gaNI nAmanA ja sAdhue lakhI che te bahu upayogI che. phArbIsa sAheba A abhayatilakagaNIne badale lezAbhayatilakagaNI evuM nAma Ape che te tene apUrNa rahelA hrayAzrayane pUrNa karanAra jaNAve che. tathA TIkAkAra tA koi lakSmItilaka nAme khIleja jaNAve che. yAzrayanI je prati mArA AgaLa che temAMthI AvI kazI vAta nIkaLatI nathI, temAM te jene huM TIkA kahuM chuM tene vRtti kahelI che, ne pratisarge A pramANe samApti karelI che: iti zrIjinezvarasUriziSyalezAbhayAtIla gANIviracitAyAM zrIsiddhahemacaMdrAbhidhAnazabdAnuzAsanadvayAzrayaMvRttI. ItyAdi. abhayatilakagaNI, te jinezvara sUrinA ziSya ema AmAMthI jAya che ne ziSyaleza e upanAma carsuraja jevuM namratAvAcaka ziSya e anuja beAdhaka che; A nAmane barAbara na jevAthI kezAbhayatilakagaNI evuM bhramayukta vAMcyuM hoya ema dhArUM chu, " tathA mubai sarakArI sirIjha taraphathI i. sa. 1921 mAM prakaTa thayela saMskRta dnayAzraya mahAkAvyanA saMskRta prastAvamAM zrIyuta 5. dattAtreyazarmAe rAvabahAdura ma. vi. kAthavaTenA upara darzAvela 'bharatakhaMDAcA prAcIna itihAsa ' nA ullekha TAMkI saYtamAM peAtAnA abhiprAya sUcavyA che ke-- "A kumArapAlanA gurupaNAne pAmela hemaca', A graMtha (yAzraya)nA i. sa. 1160 mAM prAraMbha karI apUhuMja mUkI svargavAsI thayA. Abhya (abhaya) tilakagaNita jainasAdhue A (yAzraya) grantha I. sa. 1255 mAM tenA samarthanamAM-yAzrayanA 17 mA sanA 42 mA pUrA karyAM. " abhayatilakagaNie racI ema mhane jAya che. ane taiyAzraya mahAkAvya pUrUMja hemacadre racyuM ane vrutti zlokanI vRttimAM vRttikAre mUlakArathI batAvela pAtAnA bheda, vRttikAre prAntamAM darzAvela pAtAnu` mAtra vRttikArapaNuM vigere spaSTa TAMkyu che. ' AvI rIte bhramanivAraNa mATe prayAsa thayela hAvA chatAM sAkSarAnu lakSya e tarapha kheMcAyuM nathI, tethI amhe paNa sapramANu amhArA amiprAya darzAvI namRtApUrvaka itihAsa lekhaka vijjatAnuM khAsa karIne te te graMthenA bhASAMtara karyAM, soMpAdaka, prakAzaka mahAzayAnuM lakSya kheMcI e para parAgata skhalanAne sudhArI prasiddha karavA temane saujanyathI sUcavIe chIe. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra-rAsa 161 phArbasa sAhebane saMskRta dvayAzraya mahAkAvyanI TIkAnI tenA 1, 12, 13 e traNa ke barAbara artha prAMta prazastivALI zuddha prati prApta nahi thaI zakI na samajavAthI tevo bhrAMtiyukta ullekha karyo jaNAya hoya tethI te vAMcavAmAM bhrama thavAthI athavA tene che. vAstavika rIte teno artha A pramANe thaI zake artha barAbara nahi samajI zakavAthI tevo Azaya "ati vimala vizAla cAMdakulamAM zrI vardhamAnAdarzAvyo haze. Aje teo sAheba vidyamAna hota cAryanA ziSya jinezvarasuri dijAti (jAtithI te avazya pitAnI bhUla samajI sudhArata. vRttikAra brAhmaNa hovAthI, pakSe candra) thayA, jemaNe gujaabhayatilakagaNi pitAne hemacandrAcAryanA saMskRta rAtanI bhUmimAM (pATaNamAM) durlabharAjanI sabhAmAM dvayAzrayanA vidyutikAra, vRttikAra ke TIkAkAra tarIke ja vasatimArgane prakAza karI (caityavAsIone vAdamAM oLakhAve che, mUla dvayAzrayanA kartA tarIke ke hema chatI) sAdhuone sArA vihAra karanAra karyA hatA." caMdrAcAryanA apUrNa bhAganA pUrNa karanAra tarIke vRttikAra abhayatilakagaNie tyArapachInA dasa kyAMya oLakhAvatA nathI. vRttine aMte 15 brokanI kemAM pitAnI gusparaMparA darzAvI che, tene AvA je prazasti vRttikAra abhayatilakagaNie darzAvI che, vaMzakramamAM goThavI zakAya - (cAMdrakula) vardhamAnasUri jinezvarasUri (durlabharAjanI sabhAmAM vasatimArga prakAzaka jinacari (sagaraMgazAlA racanAra )... abhayadevasUri (staSNanamAM pArzvapazunA sthApaka, navAtikAra) jinavallabhasUri jinadattasUri jinacaMdrasUri jinapatisUri jinezvarasUri jinaratnasUri buddhisAgara amarakIrti pa.pUrNakalazagaNipradhacaMdrageNilamItilakaNi pradarti abhayalikagaNi dareka sarganI vRttinA prAnta lekhamAM pitAne tilakagaNie pitAnA mativaibhavanA anusAra sakarNajinezvarasUrinA ziSyaleza tarIke oLakhAvavAmAM prajJajanA kAnane utsava-AnaMda Ape tevI A pite temanA aneka ziSyamAM laghuziSya tarIke hatA vivRti (vivaraNa) racela che. sarva vidyAomAM ema sUcita karavAne ane pitAnI laghutA-namratA pravINa, vikalatA vinAnI kavitA krIDAnA krIDAgRharUpa, darzAvavAne vRttikArane hetu kalpI zakAya. 11 thI kIrtivaDe samudranA pAragAmI, traNa bhuvananA janapara vyomAM vRttikAre jaNAvyuM che ke te upakAra karavAnA niyamavALo. lakSmItilaka kavirUpI suguru (jinezvarasUri)ne AdezathI muni abhaya- sUrya, ke jeo samagra maMthasamUhamAM mahArA guru che Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 ane A raDhayAzrayamAM te vizeSe karIne prakRSTa guru che, temaNe A TIkAne sArI rIte zuddha karI che. vi. saM. 1712 mAM prahalAdanapattana (pAlaNapura) mAM dIvALInA zubha divase A TIkA pUrNa thaI A vRttinuM pramANa 17574 sattarahajAra pAMcase sumeAttera zveAkAnuM nizcita kareluM che. ' jainayuga kArataka-mAgazara 1983 te nathI mUkayuM. paraMtu tethI AgaLa AThamA adhyAyatA paNa dareka sUtrAnA kramavAra udAharaNuprayogA samajAvatuM, kumArapAlacarita pratipAdana karatuM ATha sarganuM prAkRta dvAzrayamahAkAvya paNa pUchuM racela che, je pUrNakalaza gaNi (abhayatilaka gaNinA satI" gurubandhu)nI vi. saM. 1307 mAM racAyelI vRtti sAthe muMbai sarakArI sirIjh taraphathI i. sa. 1900 mAM suprasiddha thayela che. kamabhAgye phArbasa sAheba, ma. na. dvivedI vagerene A prAkRta yAzrayanAM darzana thayAM jaNAtAM nathI. dvayAzrayanA prAra'bhatA upakaryuMkta lekhakeAe darzAvelA samaya paNa kAlpanika jaNAya che, prAmANika jaNAtA nathI. zrImad hemacaMdrAcArye potAnA siddhahemazabdAnuzAsananA sAta adhyAyanAM dareka sUtrAnA kramavAra udAharaNaprayAge darzAvatuM, ane zabdAnuzAsananA vizeSahetubhUta siddharAja jayasiMhanA vazInI karatuM vIzasanuM e saMskRta dvayAzrayamahAkAvya apUrNa 2 zrIpArzvanAtha - jinadattaguruprasAdA dArabhyate rabhasato'lpadhiyA'pi kiJcit / zrI hemacandrakRta saMskRta durgamArtha zradvayAzrayasya vivRtiH sva-paropakRtyai // --sa. taiyA. rR. prAraMbha zlA. 4 ( muMbai sarakArI sirIjha taraphathI I. sa. 1915 mAM prakAzita ). 3 "sugurostasyAdezAt sakarNakaNetsavaM vivRtimetAm | svamativibhavAnusArAnmunirvyadhAdabhaya tilakagaNiH // nAtI sarva vidyAsSa vikalakavitA ke likelI nivAsaH atrisodheH pArazvA tribhuvanajanato. pakriyAsvAttadIkSaH / niHzeSagranthasArthe mama gururiha tu dvayAzraye'tiprakAmaM TIkAmetAM sa lakSmI tilakakaviraviH copacAmAla samyaLanI aye dvAdazabhistrayodazazate zrIvikramAbdevayaM zrImahlAdanapattane zubha dine rIpolaleDapUrvata |' --saMskRta hrayAzrayaTIkA ( muMbai sarakArI sirIjha taraphathI i. sa. 1921 mAM prakAzana prAMta zrlo. 11-13) zrImad hemacaMdrAcArye peAtAnA triSTi zalAkA puruSa carita mahAkAvyanI prAMta prazastimAM peAtAnI dayAzraya kRtine paNa ullekha kumArapAla bhUpAlanI uktirUpe prakaTa karyo che-- asmatpUrvaja siddharAja nRpaterbhaktispRzo "6 yAJcayA sAGgaM vyAkaraNaM savRttisugamaM cakrurbhavantaH purA / maddhetoratha yogazAstramamalaM lokAya ca dvayAzrayachando'laGkRti - nAmasaGgrahamukhAnyanyAni zAsrAyapi che ` --tri. za. pu. ca. parva 10 muM (jainadharma prasAraka sabhA, bhAganagarathI prakAzita) gUrjarezvara vIsaladevanA rAjyakAlamAM vi. saM. 1312 nI dIvALInA divase khaMbhAtamAM candratilaka upAdhyAye (abhayatilaka gaNinA satIrthya gurubaMdhue) vistRta saM. abhayakumAra caritra racI pUrNa karyuM hatuM, tenuM saMzAdhana pUrvokta lakSmItilaka gaNu ane prastuta abhayatilaka gaNie karyuM hatuM. caMdratilakApAdhyAya tyAM jaNAve che ke-- 4 zrImad bIsaladeva gurjara dharAdhIro'dhipe bhUbhujAM pRthvIM pAlayati pratApatapane zrIstambhatIrthe pure / cakSuH- zItakara - trayodazamite saMvatsare vaikrame kAvyaM bhavyatamaM samarthitamidaM : dIpotsave vAsare // --abhayakumAra caritra (praza. glA0 47) Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAsa "tArI puEi tilaka upAdhyAya nAmanA pitAnA vidyAgurunI prazaMsA sAhitya | karI kRtajJatA pradarzita karI che. A vyAkhyAnuM saMzo-. suviramagatikra rivASitAni dhana paNa uparyukta lakSmItilaka upAdhyAye karyuM hatuM. rAma I >> prAMta prazastimAM guruparaMparA darzAvatAM A vRttine -abhayakumAra caritra (hI.haM. jAmanagarathI prakAzita) vRttikAre potAnA guru jinezvara sUrinA prasAdarUpa arthAta -prayAzrayanA TIkAkAra, be vyAkaraNa sUcavI che. dareka (pAMca) adhyAyanA aMtamAM- (saMskRta-prAkRta)nA jJAtA, jemaNe sAhitya sArI sArI "ti gujawSAta brIkiphA dUra phigrIte joyeluM che, te sukavi abhayatilaka gaNie zrI matiDhatordAra mitANa (lakSmItilaka gaNi sAthe) A zAstra (abhayakumAra ityAdi ullekha jovAmAM Ave che. racanA samaya caritra) zuddha karyuM hatuM. darzAvyuM nathI, paraMtu vi. saM. 1312 pachI A " "bahaTipanikAkAra paNa amArA kathanane paNa e racanA karI haze ema anumAna thAya che. che. A sivAya bIjA paNa aneka pramANo ApI vyAkaraNa, kAvya, keza, sAhitya, nyAyazAstrAdimAM zakAya, paraMtu upara darzAvela pramANathI paNa spaSTa pravINa AvA eka prauDha prANa purUSanI prAcIna gUjasamajI zakAya tema che ke-saMskata prayAzraya mahAga rAtI bhASAnI "vIrarAsa' nAmanI kRti lai 2 kAvya hemacaMdrAcArya ja pUrNa racela che, tenI vizeSa gauravapAtra che. A rAsa bhASAzAstrIone TIkAja prastuta abhayatilaka gaNie vi. saM. upayogI thaI paDe tema che, eTaluM ja nahi, Iti1312 nI dIvALImAM pAlaNapuramAM pUrNa karI hAsanI dRSTie paNa ati mahatvane che. bhImapallImAM hatI ane e TIkAnuM ja saMzAdhana lakSmI. mahArANA maMDalikanA AdezathI bhuvanapAlazAhe tilaka gaNie karyuM hatuM. dvayAzraya mUla kAvyamAM karAvela vidhicaitya ke jenuM apanAma "maMDalika teoe kaMI sudhArA vadhAre ke pheraphAra karyo vihAra prasiddha karavAmAM AvyuM hatuM, sIlaNa daMDanathI. TIkAkAranuM nAma abhayatilaka gaNi e nAyakanA samayamAM vi. saM. 1307 mAM vaizAkha zukala ja barAbara che, e sivAyanAM nAma yukta nathI. dazamIe (vIra prabhunA kevalajJAnanA divase) temAM abhayatiya gaNitI na thAya, vIra prabhunI pratimAnI tathA te vIra-vidhibhuvana para nAmanI paMcaprasthAnanyAyamahAtakanI viSamapada. suvarNamaya jAdaDa, kalazanI pratiSThA jinezvara sUri vyAkhyA jesalameranA jaina bhaMDAramAM vidyamAna che. (rAsakAra abhayatilaka gaNanA guru) e karI hatI. jene nAmanirdeza guNaratnasUri (vi. saM. 1466) e mahotsavanI pratyakSa joyela ghaTanAnuM kavie rAsanA Sadarzana samuccayamAM ane bahadipanikAkAra paNa rUpamAM varNana karyuM che. kare che. nyAyasatranI zAkanI vRttipara Tippana 35 abhayatilakagaNi zrI pArzvanAtha ane potAnA A vyAkhyAne AvaMta bhAga jesalamera jene bhAva pUrvaja zrI jinadattaguru (baDAdAdA)ne parama upAsaka sUcI (pR. 47-48) mAM ame darzAvyo che. tenA jaNAya che, kAraNa ke temaNe jema dvayAzrayavRttinA aMtamAM paNa vRttikAra abhayatilaka gaNie lakSmI prAraMbha-prAMtamAM ane nyAyAlaMkAra vyAkhyAnA - AraMbhamAM temanuM maMgalAcaraNa tarIke smaraNa karyuM 5 zrI dayAmayamAzAthe zrI demagI 20 che, tema A "vIra-rAsa" nAmanI laghukatinA saMdad 2828-3028 tathA jAgravAr 28 prAraMbhamAM paNa potAnI kRtinA abhijJAna tarIka kRtiH 1ra varSe varatA-1matiSThA 1504 zrI pArzvanAtha ane jinadattanA pAdapane praNAma --haTipanikA. karyo jovAmAM Ave che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga kArataka-mAgazara 183 abhayatilakagaNie racelI eka prazasti jesala nyAyAlaMkAravRtti, vi. saM. 1312 mAM mera bhaMDAramAM che. (juo je. bhAM. sUcI pu. . racAyela caMdratilaka upAdhyAyanuM abhaya 36 naM. 289), je prazastivALI upadezamAlA- kumAracaritra, vi. saM. 13rara mAM racAyelI bahaskRttinI pustikA pUrvota jinezvarasUrine sama- dharmatilakamuninI jinavalabhIyAjitapita thaI hatI, zAMtistavavRtti, vi. saM. 1328 mAM abhayatilakagaNine upAdhyAyapada kyAre prApta cAyela prabodhamRtine kAtaMtradurgAdaprabaMdha thayuM, te saMbaMdhamAM jANI zakAyuM nathI. vigerenA saMzodhaka ane vi. saM. 1311 abhayatilaka abhayatilakagaNie haima dvayAzraya mAM pratyekabuddhacaritra vigerenA kartA. gaNinA vRttinA aMtamAM (aa. 10 mAM) (6) caMtilaka upAdhyAya-vi. saM. 1312 mAM [gurubaMdhuo. pitAnA satIrtha sAta gubaMdhuo abhayakumAra caritra vigere racanAra, (jinezvarasUrinA ziSya)nAM nAma (7) dharmatilaka-jinavallabhasUri racita ajita ApyAM che. te A pramANe 1 jinaratnasUri, 2 zAMtistavanI vi. saM. 13rara mAM vRtti buddhisAgara, 3 amarakIrti, 4 pUrNakalazagaNi, racanAra, 5 pradhacaMdragaNi, 6 lakSmItilakagaNi ane (8) kumAra gaNi kavi-abhayakumAra caritra lakhAva7 pramodamUrti. nAranI prAMta prazasti vigere racanAra. * AmAMthI bahisAgara. amarIti ane pramo. 9) prabodhacaMdra gaNi-vi. saM. 1320mAM sadeha mUrti e traNanA saMbaMdhamAM vizeSa jANavAmAM AvyuM delAvalI vRtti vigere racanAra. nathI, paraMtu e sivAyanA cAra ane bIjA dasa (10) jinaprabaMdhasUri (madhamurti) vi. saM. navIna jANavAmAM AvyA che, te praDha vidvAna 1328 mAM kataMtra durgapada prabodha vigere TuMka paricaya ahiM upayukta gaNI ApavAmAM Ave che. racanAra tathA vi. saM. 1334 mAM racAyela (2) jinaratnasUri-lakSmItilaka upAdhyAya, pUrNa vivekasamudragaNinI puNyasA-kathA vigekalazagaNi vigerenA vidyAguru, lIlA renA saMzodhaka. vi. saM. 1334 mAM vatI sAra mahAkAvya vigerenA kartA. jinadattasUrinI mUrti vigerenAM pratiSThA (3) knakacaMdra--vi. saM. 1295 mAM sumatigaNinI karanAra. jemanA upadezathI ucApurIvAsI gaNadhara sArdhazataka bahattine prathamadarzamAM e haripAle ujajayaMta (giranAra) tIrthamAM zrI neminAthanI nitya pUjA mATe 200 lakhanAra. drama ApyA hatA, jenA vyAjamAMthI (4) pUrNakalazagaNi-vi. saM. 1307 mAM hema pratidina 2000 puSpa prabhune caDAvavA prAkRta dayAzrayavRtti racanAra. vyavasthA karI hatI. 5) lakSmItilaka upAdhyAya-abhayatilakagaNi vigerenA vidhAgA, vi. saM. 1307 mAM (11) vivekasamudra gaNi-vi. saM. 1334 mAM '' racAyelI pUrNakalazazinI haima prA. dayA. puNyasAra kathA vigere racanAra, tathA zrI vRtti, vi. saM. 1312 mAM racAyelI jinakuzala sUrinA vidyAguru abhayatilakagaNitI hema saM. kayA. vRtti, (12) somamUrti gaNi-vi. saM.1331 mAM(Azare) 6 jinadattasUrinA paricaya mATe "apabhraMzakAvyatrayI jinezvara vivAhalA" vigere racanAra. (gAyakavADa . sirIjhadvArA prakAzita) nI bhUmikA (13) sarvarAja gaNi-gaNadharasArdhazataka-lagvRtti -lA. bhu, - vigere racanAra jevI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra-Asa 165 (14) devamUti' upAdhyAya--praznAttararatnamAlAnI prathakRricayamAM (pR. 17 nI TippaNImAM) mUkI che. ahiM tenA sAra jaNAvIzuM-- vi. sa. 1223 mAM hemaprabhasUriracita vruttivALuM pustaka lakhAvanAra sAha abhayacaMdranI prazasti racanAra (rRe jesalamera bhAM. sUcI pR. 10) upara jaNAvela abhayatilakagaNinA gurubaMdhue nA saMbaMdhamAM dhaNuM lakhI zakAya tema che, paraMtu ahi temanI khAsa mukhyatA na heAvAthI, tema lekhagauravabhayathI ane avakAzanI sakucitatAthI sakSipta karAvela A digdarzanamAtrathI paNa itihAsa-premI sajja JAme satASa thaze. (15) jagaDu--A gRhasthakavi jaNAya che, A kavinI kRti 'samyakatvamAicaupa', 'prAcIna gUrjarakAvyasaMgraha' ( gAyakavADa A. sirIjha, vaDeAdarAthI prakAzita) mAM prakaTa thai che, temAM jinezvarasUrinuM smaraNa karyuM che. e ceApAinI racanA vi. sa. 1278 thI 1331 sudhImAM thaI hAvAnuM anu-putrA thayA hatA. mAna che. [ 3 ] bhuvanapAla, pUrvAMta vIra-rAsanI 6 ThI gAthAmAM sUcavela, 'Dalika rAjAnA AdezathI bhImapallImAM atisuMdara vIra-vidhibhavana aparanAma malika-vihAra karAvanAra ane tenA pratiSThAmaheAtsavamAM dezadezanA saMdhanA " ati tejasvI vibhUtizAlI suprasiddha zreSTha Ukezava'zamAM kSema dharazAha pUrvaka satkAra karanAra zAha bhuvanapAla kayA vazanA hatA? temanA pUrvajoe, vazajoe vA temaNe anya puNyakAryo zuM karyA hatAM ? e vigere jANuvAnI icchA-itihAsapremIone thAya e svAbhAvika che, tenI kaika aMze pUrti eka saMskRta prazasti dvArA thaI zake tema che. A prazastivALI tADapatrIya prati jesalamera-janabhaMDAramAM che, te parathI navI lakhAyelI prati aMhi jaina AtmArAma-jJAnama"diramAM zrI hu'savijayajI mahArAjanA zAstrasaMgrahamAM che; tyAMthI uddhRta karI dasa zlAkavALI A prazasti amhe jesalamera bhAMDAgAra-gra'thasUcI ( gAyakavADa A sirIjha, vAdarAthI prakAzita )nA aprasiddha-graMtha kSemadhara. thayA, satyamAM Asakta manavALA, dharmapremI, pRthvIne prasanna karanAra je zAhe kavRSTine nAza karavA ajameranAmanA nagaramAM zrI pArzvanAthaprabhunI AgaLa zilAmaya mahAma'Dapa karAvyA hatA. mahAsAgarasamAna gaMbhIra e zAhane devazrInI kukSithI utpanna thayelA, guNusamUhathI sa'pUrNa, sArI kAMtivALA ratnasamAna ghaNA jagAra temAM eka jagara sukRtazAlImAM agresara kaustubharatnasamAna thayA, je guNA vaDe zrImAna uttama puruSA (zrIpuruSAttama)nA bhedayamAM vAsa karanAra thayA; jemaNe jesalapurI (jesalamera)mAM bhavya janAnAM netrarUpI kamaleAne vikasita karavAmAM sUrya sadeza, zrI pArzvanAthaprabhunuM suMdara maMdira karAvyuM ane tenI banne taraph thADA vakhatamAM bhUSaNA karAvyAM. jeNe peAtAne dhare sAdharmikarUpI vRkSAnA vanane akhaMDita vAtsalyarUpa nIkanA pUravarDa atyaMta vahetuM karyuM-navapallavita karyuM hatuM. adhika zuM kahevuM ? marudezamAM je zAha kalpavRkSanI samAnatA pAmyA hatA. te jagadharazAha ( vIrarAsanI 6 ThI kaDhImAM nAma sUcavela che. ) te sAMdarya zIlathI zAlatI sAhI nAmanI samiNI--patnI hatI. tenA a`DitanayanItimAna A traNa putrA vidyamAna che. teeAmAM prathama yazanA sAgara yuzeAdhavala, vacalA (bIjo) rAjasabhAmAM ujjavala kIrtivALA bhuvanapAla ane temanA anuja (trIjo) sahadeva che. dizAonA samUhane prasanna karanAra A bhruvavela (jesalamera bhAM. sUcI, aprasiddha. pR. 29), jina7 jinapatisUrie racela 'prakhASAdaya' gra'thamAM jaNAnRttasUriprakAzita vidhimArgamAM pratimAdha pAmela, vidhicaitya vagere vicArAnA vijJa kSemadhara ane A kSemadharazAha kadAca eka hAvAnA sa'bhava che.~~ lA. bha. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga kArataka-mAgazara 1983 napAle ahi jesalameramAM? vihAranI pratiSThA karAvI hatI. e sahaja samajAya bhuvanapAla, pAlaNapuramAM) suguru jina- tema che. patisUrinA stUpa upara vidha* zAha bhuvanapAle ane temanA pUrvajoe ajamera Tita thayela dhvajAdaMDa caDAvyA hatA, jema cakravartI jesalamera, bhImapallImAM karelAM sukRtye prazastidhArA pakSe aTakela jinapati-rathane calAvyuM hatuM. vidita thAya che, paraMtu te uparathI temanuM nizcita rAmacaMdranI priyA-janakanI putrI-sItAe jema vAsasthaLa vA janmabhUmi jANI zakAtI nathI. e kuza ane lava e be putrane janma Ape hato; saMbaMdhamAM gaveSaNa karavAthI vizeSa vRttAnta prakAzamAM tema te (bhuvanapAla)nI priyA-tribhuvanapAlanI putrIe Avaze te itihAsa rasikane AnaMda thaze. khImasiMha ane abhaya nAmanA be putrane janma prazastinA AdhAre bhuvanapAlazAhane vazakrama Apyo hate.. A pramANe darzAvI zakAya. zreSTha dhArmika janarUpI upavanane navapallavita kara (UkezavaMza) vAmAM nIka samAna zrImAna te bhuvanapAlazAhe pitAne kSemadhara dhanya, kRtapuNya, satata zAlibhadrasvarUpI banAvavA (devazrIpatnI) muni (dhanya-zAlibhadra-kRtapurNa vigere)nAM caritrathI ramaNIya A pustikA harSathI lakhAvI che, jagaddhara yAvacaMdra-divAkara A pustikA jayaMtI rahe. (sAlahI patnI) saMbhava pramANe pUrvokta prazasti, uparyukta dhanyazAlibhadra vi. caritrane vi. saM. 1285 mAM pUrNabha yazaidhavala bhuvanapAla sahadeva dvagaNi (jinapatisUriziSya) e racyA pachI te pustikA lakhAvanAra ane pitAnA guru (jinapati khImasiMha sUri)ne stUpanA dhvajAdaMDa caDAvanAra A bhuvanapA-' lanA paricayarUpe teja arasAmAM racI haze, kemake [4] te prazastivALI pustikAnI bIjI nakala vi. sa. bhImapallI 1309 mAM medapATanA varagrAmanA vAsI che. abha- pUrvokta vIra-rAsa je bhImapallInA vidhithI zrAvakanA putra samuddharAvakanI bhAryA, kuladharanI bhavanamAM vi. sa. 1307 mAM viraprabhunI pratiSThAne putrI sAviti zrAvikAe lakhAvI hatI. (jUo uddezIne racAyela che, te bhImapallI DIsA zaheranI jesalamera bhAM0 sUcI pR. 3 ) pazcimamAM tyAMthI lagabhaga 11 mAIla upara AveluM, vikramanA 13 mA saikAnA aMtamAM ane 14 mA hAlamAM bhAlaDI nAmathI oLakhAya che te jaNAya che. sikAnA AraMbhamAM vidyamAna Aja bhuvanapAle upa- pAlDaNapura nivAsI rUdapAlazAha ane dhArayukta jinapatisUrinA paTTadhara jinezvaridvArA bhI- lAnA putra samariga, ke jeno janma vi. saM. mapallImAM vIra-vidhibhavana 8 aparanA maMDalika- 1375 mAM thayo hato, teNe jinakuzalasUri pAse vi. saM. 1782 mAM A ja bhImapallImAM ane 8 caitya vAsIoe karelI avidhithI dUra rahevuM ane jinavallabhasUridvArA prakAzela vidhimArganI vidhio e ja pUrvokta vIrajinamaMdiramAM pitAnI bena pramANe pravartatuM bhavana. A saMbaMdhI vizeSa vRttAnta apa kInha sAthe jenadIkSA svIkArI hatI. A samaribhraMzakAvyatrayI' (gA. e. sirIjha vaDodarAthI prakAzita)mAM ganuM nAma dIkSita thaye samaprabhamuni rAkhavAmAM jevAmAM Avaze. - lA. bha.. AvyuM hatuM, vi. saM. 1406 mAM jesalameramAM khImali aai abhaya. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIra-rAsa temane vAcanAcAryapada maLyuM hatuM. ane vi. saM. vihAra, pATaNamAM rAjavihAra ane tribhuvanapAla 1415 mAM khaMbhAtamAM taruNaprabhAcArye temane jina- vihAra, pATaNa, devapattana, jAlora, lATApallI caMdrasUrinA paTTa para sthApI jinadayasUrinA nAmathI (lAla) vigere aneka sthaLamAM kumAra-vihAra, prasiddha karyA hatA. vizeSa paricaya mATe bhAvanagara pAlDaNapuramAM pAlDaNavihAra, jAloramAM caMdana-vihAra, jaina AtmAnaMdasabhAthI prakAzita natihAsika jesalameramAM lakSmaNa-vihAra, kaccha-bhujamAM rAyaragurjarakAvya saMcayamAM jinadayasUri-paTTAbhiSekarAsa, vihAra, vairATamAM iMdra-viAra jANavAmAM AvyA che. vivAhalo tathA tene sAra jUo. temaja mahArANuM maMDalikanA nAme bhImapallImAM pUrNimApakSanI eka zAkhA bhImapallInA nAmathI A maMDalika-vihAra prasiddha karavAmAM Avyo hato. oLakhAya che. vikramanA 16 mA sikAmAM bhIma- maMtrIzvaranA ane zreSThionAM nAmathI paNa pallIya AcAryoe pratiSThita karelI aneka prati- aneka vihAra athavA vasahi(ti) prasiddha thayela che. mAo maLI Ave che, temAMnA keTalAka lekho jemAM AzApallImAM udayana-vihAra bharUcamAM saddagata buddhisAgarasUrijInA " janapratimA lekha aMbaDa-vihAra, zatruMjayamAM vastupAla-vihAra, rANa. . saMgraha" (bhA. 1, se. 299; bhA. 2, le. 34, kapuramAM dharaNuvihAra tathA AbumAM vimala-vasahi, 62, 99, 112, 632) mAM tathA bAbuM pUraNa giranAramAM laNiga (laNasiMha )-vasahi, pATaNamAM caMdajI nAharanA "janalekhasaMgraha" mAM (bhA. 1, sAvali vigere suprIsaddha thayela che. e sivAya le. 604, 629, 192 mAM) prakaTa thayA che. smAraka tarIke likA-vihAra, samalikA-vihAra * janatIrtha bhImapallI ane rAmasanya" e vigere jANavAmAM Avela che.. nAmano eka lekha itihAsa-premI sAhityarasika - vIra-rAsamAM (6 ThI kaDImAM) sUcavyA pramANe sAkSara munirAja zrI kalyANavijayajIe lakhelo maMDalikarAjAnA AdezathI prathama sUcavela bhuvana"AtmAnaMda-prakAza" nA 18 mA pustakanA 3 jA pAlazAhe bhImapallImAM UMcuM, atisuMdara, zreSTha aMkamAM prasiddha thayela che. gaSaNa karavAthI e - teraNavALuM vidhibhavana karAvyuM hatuM, jenA uparanA saMbaMdhamAM vizeSa aitihAsika vRttAMta paNa maLavA bhAgamAM varaprabhunA biMbane pratiSThita karavAmAM saMbhava che. AvyuM hatuM. maMDalika mahArANAnI prItibharI sahAnubhUtithI taiyAra thayela A vIra-vidhibhavanane maMDalika-vihAra rAsanI 20 mI kaDImAM maMDalika-vihAra nAme maraNIya jananAM (pazu, pakSi, sthala padArtha oLakhAvyuM che. vizeSa vigerenAM paNa ) nAmathI aneka smAra bhImapallInA maMDalika-vihArathI smaraNIya atyAre pUrve thayelAM jANavAmAM AvyAM che, jemAM thayelA A maMDalika rAjAnA saMbaMdhamAM vizeSa janamaMdira je vihAra nAmathI jANItAM thayAM che. jANavAmAM AvI zakyuM nathI. lekhapaddhati (gAyakatemAMnuM eka A vIra-vidhibhavana-maMDalika- vADa A. sirIjha vaDodarA taraphathI prakAzita thayela) vihAra paNa che. nA pR. 2 jAmAM zAsanapatranuM udAharaNa darzAvatAM rAjAonA vA rAjyanA AzrayathI-rAjAonI bhImapallI maMDalakaraNanA adhikArI A mahArANA bhaktibharI sahAnubhUtithI taiyAra thayelAM rAjyanA maMDalIkane nAmanirdeza karyo che. temAM Apela ucca adhikArIo maMtrIzvare vigere dvArA karA- saM. 802 ane vanarAjanuM nAma tyAM ghaTatuM nathI. vAyelA aneka maMdiro che te rAjAnA nAmathI kharI rIte te samayamAM gurjarezvara vIsaladeva hovAthI vihAra nAme prasiddha thayAM che. pATaNamAM vanarAja- tenuM nAma saMbhavI zake. uparyukta lekhamAM zIlaNane vihAra, giranAramAM karNavihAra, siddhapuramAM siddha- vanarAjano Azrita mahAmAtya sUcavyo che, te Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga 168 barAbara jaNAtuM nathI. pUrvokta vIra-rAsamAM (gA. 10 mAM) sIlaNune daMDanAyaka sUcavyA che ane sAva pramANe te mahArANA maMDalIkanA Azrita haze. lekhapaddhatinA uparyukata zAsanapatramAM sAMgaNune daMDanAyaka sUcavyA che. paraMtu lekhapaddhatinA savat, nAmeA vigere atihAsika daSTie sarvathA prAmANika lekhI zakAya tevAM nathI, mAtra te dvArA lekhAnI patinuM ja jJAna karAvavAnA paddhatikAranA mukhya uddeza jaNAya che. kArataka-mAgazara 1983 prItibharyAM sahakAra hatA ema jaNAya che. ri siMhakavie racela vastupAlama trIzvaranA sukRtasaMkIrtana mahAkAvya ( bhAvanagara AtmAna dasabhAthI prakAzita pR. 22, zlA. 18) mAM ane udayaprabhasUrie racelI maMtrIzvara-vastupAlanI sukRtakIrtileAlinI ( gAyakavADa A. sirIjha, vaDeAdarA ArA prakAzita-hammIramada-mananu; pariziSTa kSeA 74) mAM jaNAvyA pramANe vAdhelA arNorAjane kumArapAlabhUpAle bhImapallInA svAmI banAvyA hatA, aIrAje bhImadevane gUrjarezvara khanAvavAmAM sahAyatA karI hatI ane bhImadeve lavaNuprasAdarANA upara bhUminA bhAra sthApyA hatA. A teja bhIma samajavAnA che ke-jenI AjJAthI suprasiddha vIra maMtrIzvara vastupAla ane tejapAle uparyukta lavaNuprasAdanA putra mahArANA viradhavalanu Adarza matri pa svIkArI diga'tavyApI ujjavala yaza meLavyeA hatA. --lA, bha, gAMdhI. vIrarAsanI dasamI gAthA uparathI sucita thAya che ke-sIlaNu 'DanAyake bhImapallInA vidhibhavanamAM vIraprabhunI pratimA pratiSThita karAvavAne pratijJA karI hatI; ethI sabhava pramANe te jaita athavA tadharmadeva tarapha paramaprItivALA haze ema spaSTa samajAya che. bhImapallInA rAjAe sAlakI-vAdhelA hatA, teo gUrjarezvarA-pATaNanA caulukya kumArapAla bhUpAla vigerenA Azrita hatA ane tenA paraspara Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrama padaramAM sakAnA keTalAka jaina kavionI kAvya prasAdI 55 | 169 vikrama paMdaramA saikAnA keTalAka jaina kavionI kAvyaprasAdI* [ narasiMha mIrAMbAI AdinA yuga pahelAMnA ] hamaNAM saM. 1444 mAM AbhIra dezamAM lakhelI beTA kAraNi mAna jAga, vastiganI cigati copaInI prata malI che temAMthI kaMdalu kari te liI ghara Aga; namune saMsAranI avasthAo saMbaMdhI laIe. je- beTA pAkhaI dhaNu dukha dharaI, DazuM teja rAkhI che. beTAI daMtaI viDhi viDhI marajI. saMsAra desa mAhi arUha abAha, gharadhaMdhaI paDIu sadda kaI rAjakaraI chaI tihAM meharAu; kuTuMba melAva khAvA he; cAra caraDa phiratAM chaI cAri, khatra akhanna kIdhAM sUvicAra, lUsai chaI te puNa naranAri. 51 DekaranI kaI na karaI sArarUlIrUlI AvaI mANasa mAhi, jarA bhaNaI hiva maI tuM sAti, eki divasa bAlApaNi jAI; pahiliuM dAMta karI ji phalAti, vana bhari ju pahutau kimaI, triSNa mADI rahInaI hasI, viSaI pAri bAMdhiu chaI timaI. para hiva DokarU mAMgaI lApasI. ghara gharaNI pahutI gharamAhi, dhauluM mAthuM deha jAjarI, cItaI paDiu saMthala thaI; vAMkau vAMsa jhUMbaI lAlarI, . IdhaNa tauNi taNI saMpatti, ghara dUta te kihAMI na jAI; teha kAraNi bhamaDaI dIvarAti. 53 saghalA kuTuMbaU bItau thAI. pa7 che A lekhamAM atyAra sudhI gujarAtI kAvya sAhi lAla munazIe vadhArI ApavA chatAM paNa madhyakAlIna sAhitya (15 mAM zatakathI te saM. 1908 sudhInA)ne tyamAM Adi kavi manAtA zrI narasiMha mahetAnA purogAmI * jaina kavi paikI keTalAkanAM kAvyanA namunA mUkyA che, vAre Ave te pahelAMnA prakaraNenAM pRSTha 56 thaI gayAM. AthI jagyAne ati saMkeca paDe. madhyakAlIna sAhikAraNa ke badhA kavionI kRtio lekha lakhatI vakhata hasta tya mATe pradhAnataH lakhavAnuM, te ati gaNu karI TUMkamAM gata hoya nahi te samajAya tema che. kAraNake kaI kRti TUMka banI AkhA madhyakAlIna sAhitya mATe jaina kavio, mudrita thaI natha. A lekha lakhavAne prasaMga kema Avyo ane tenA kRtione mAtra nAmanirdeza vagere ApI te bhAga te jaNAvIe chIe: TUMkA paDe. A vikrama paMdaramA ane soLamA saikAnA madhyakAlIna gUjarAtI sAhitya mATe judI judI keTalAka jana kavionAM kAvyanA namunAe te madhyakAlIna bhUmikAo lakhavAnA gujarAta saMsadRnA prayatnamAM jaina sAhitya mATeja taiyAra karelA te ukta nibaMdhamAMthI bAda sAhitya saMbaMdhI bhUmikA lakhavAnuM amane soMpavAmAM karavA paDayA. atra temAMthI pahelAne vadhAre umere karI sthAna AveluM hatuM. temAM je je viSayanA prakaraNo mUkavA pote ApavAmAM Ave che. A saikAnA kavionA namunAone thigya dhAryuM che te viSayanI yAdI saMsade pUrI pADI, te prakaraNa 11 muM ka tarIke ukta nibaMdhamAM mUkI zakAze. parathI zrI mahAvIranA samayathI AraMbhI jena dharma, tenI ane A nibaMdha nAme jene ane temanuM sAhitya 15 ane tenA sAhityanI asara, tenA anuyAyIo vagere prakaraNamAM che ane te gUjarAta saMsa taraphathI prakaTa thaI sarva para prakAza TUMkamAM pADavAnuM amAre mAthe AvyuM; gayela che ane te tyAMthI maLI zakaze. vikrama paMdaramAM ane te para lakSa rAkhI jana ane temanuM sAhitya, e saikAmAM thayelA jayazikharasarinI "tribhuvana dIpaka'-'parama mathALAno nibaMdha zarU karyo te atizaya saMkSipta rUpe 'saprabaMdha' nAmanI gujarAtI katimAMthI namunA ukta nibaMkaravA jatAM paNa ane mULa 35 pachI 40, pachI 50 dhanA prakaraNa 11 mAM ApavAmAM Avela che tethI atra ema pRSTha amAre mATe saMsadanA pramukha zrIyuta kanaiyA- mUkyA nathI. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga kArataka-mAgazara 193 vaDika sudhA pIDila I soI, nita navanavA karUM ziNagAraja, kAkAnI sudhi na karaI koI; maNi motI paravAlA; Avau vahuDI bhaNiuM karU bhAI, ghaDi khaTalI tilaka jhagamagatAM, (1)hu macakeDI pAchI jAI. TIlI jhAlikamAla. rIsAviu te mehaI jhAla, gIta nAda nava nava rasi pari, sira ghaNuI muhi paDaI lAla, nATaka nRtya apAra; | khUNau baIThau khU khe kara, paMcama rAga vasaMta vANu rasi, ajiya sa Dokara kahII maraI bhrami na sakiu bharatAra, 18 cihuM gatinu eji vicAra, vinaya viki valI belAvuM, dukha taNAI navi lAbhaI pAra. vAlaMbha ma kari aNaha, sukhaha taNa je vAMchA karaI huM AgaI bhAramitAM bhUlI, paMcamagati Upari sAMcaraI tuM ati nIDara nAha, 19 saM. 1481 mAM prasiddha semasuMdarasUrie kazyA saM. 1485 mAM hIrANude vivAvilAsa rAsa mukhe sthUlabhadranuM varNana eka TUMkA paNa ati e che temAMthI be traNa namunA laI e. pahelAmAM manahara kAvyamAM karyuM che. temAM kayA nAmanI rAjakanyAnuM varNana che - pUrva prItipAtra vaizyA game teTalo hAvabhAva kare che paNa vairAgI yUlibhadra mAnatuM nathI eTalI vAtane kAvya-namune atra levAmAM Ave che. | tiNi niyari surasuMdara rAjA, ajia sa pitaI punya ahAraI, tasu dhari kamalA rANa, aha ghari valI prIa Avi8; sehaga suMdara tAsa taNuM dharma, devavimANu jisI citrazAlI, rUpi bha samANuM, tihAM sumAsi rahAviu. 12 sola kalA suMdara sasivayaNI, kUra dalithI diuM nita bhajana, caMpakanI bAla, amI mahArasa talaI; kajala sAmala lalakaI veNI, bAlapaNanuM neha mila sakhi, caMcala nayaNa visAla. majhasiuM hasaI na laI 13 adhara suraMga jimyA paravAlI, aMgi na UgaTi surabhi na caMdana, sarasa sukamala bAhu, parimala phUla tabela; * pINuM pahara atihiM mahara, bhegavilAsa navI kathArasa, jANe amia pravAha; kaMta na karaI Takela. UrU yugala kAri kadalI thaMbhA, ghATa paTalI caraNa celI, * caraNa kamala sukumAla, - nAga nigodara hAra; mayagala jima mAlDaMtI cAlaI, kariali kaMkaNu cUDi jhabukaI 1 5yaneura jhamakAra. belaI vayaNa rasAla. caMdaNasihaM caraciuM maI aMgaja, rAjakuMari te tiNi sAlaI, parimala bahula kapUra, paMDita pAsi bhaNaMti, '', pUgI pAna kUtUrI kAjala, - lakSaNa chaMda pramANe kalAgama, sasi suraMga siMdUra. 16 nATaka savi jAti, Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171 vikama paramA saikAnA keTalAka jaina kavionI kAvyaprasAdI ghaNuuM vakhANa kisila hiva kIjai, kihAM kasturI kihAM lasaNa, abhinava zArada devikA kihAM mAnava kihAM deva; teha taNuu je kautiga vItauM, kihAM kAMjha kihAM amIrasa, te niruu saMkhevi. kihAM rANima kihAM seva. kihAM rIrI kihAM vara kaNaya, A rAjakanyA ane pradhAnaputrane sAthe bhaNatAM kihAM dIvau kihAM bhANa; prIti jAme che te have kahe che - sAmiNi tujha majha aMtarU, maMtrIsaranaMdana manamohana, e evaDau pramANa." nAmiM lachinivAsa, tendu tII bhaNaI mani khaMti, A pachI baMne paraNe che, ane tyAra pachI te laghuu lIlavilAsa; suMdarIne piyune viga thayo tethI virahiNI vilApa rAjakuMarinaI mani vasIje, kare cheH, dekhIe sarasa sujANa, - rAga siMdhuo eka divasi e akSara likhIA, nisa bhare sehagasuMdarI re, bola e karUM pramANu. jaI vAlaMbha vATa; ' "maI tarUNuM paraNuMnaI sAmI, nidrA na AvaI nayaNale re, sAcauM kari niya nAma, haiDai harakha ucATa. - lachinivAsa kahAvaI majha viNa, suNi sAmIA lIla vilAsa, e tujha phUDauM nAma." vali vAlaMbha vivAvilAsa; e akSara vAMcInaI hasile, yujha tuha viNa ghaDIe chamAsa, ' mehatAnaMdana cIMti, prabhu pUri ne Asa. madhurI vANuM belaI samiNi, ima virahiNuM priya viNa bolaI-AMkaNI. esiphe uttama rIti. sIha samANu sejaDI , hiva duhA rAga sAmerI caMda jevI jhAla; sAmiNi sevaka UparihiM, dAvAnala jima dIvaDI re, nIca maratha kAMI? kamala jimyAM karavAla. 16 suNi sA. e vAta yugatI nahI, majha na suhAI cAMdalau re, AthI varaI na thAI, jANe viSa varasaMti; kihAM sAyara kihAM chillarUha, sItala vAu suhAmaNuure, kihAM kesari sIyAla; - priya viNa dAha karati. 17 suNi sA. kihAM kAyara kihAM vara suhA, dAkhI DAhima ApaNI re, kihAM kaIra kihAM surasAla. 22 raMjie majha mana-mera; kihAM sirasava kihAM meragiri, chailapaNuI chAnau rahiure, kihAM para kihAM kekANa; hIaDauM karI kora. - 18 suNi sA. kihAM jAdara kihAM khAruM, etA dIha na jANiure, diha mUrakha kihAM jANe 23 - niguNuM jANuM kaMta; Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga 172 kArataka-mAgazara 1983 hiva kSaNa jAtaI varasa saure, kAvya. jAI majha vilavaMta. 19 suNi sA. oDhI cAdara cIra aMdara kasI dIlI kasa kAMcalI, jaI karavata sira tAharaI re, AMjI lesana kAjale siri bharI sImaMta siMdUranI, dIjata sirajaNahAra; leI sAthiI nemikaMvara save vidanI suMdarI. viraha vihyAM sAjaNuM re. vADIe girinAra DuMgari gaI siMgAriNI khelivA. 31 tu tuM jANata sAra re. 20 suNika ulaMbhA kahiuM kazuM harahaM' re, vasaMta khelaNi sAthiI devara devaramaNa sama gArIre kuNanaI dIjaI desa pahutalI girinAra giri aMbAvani bAvani caMdanI hIrANuMda hiva khUjhavaI re, | gorI re. 32 kIjaI mani saMtosa. 21 suNi, anaMga jagama nagarA bahupari pariNavA manAvaNa hIrANaMda kRta vidyAvilAsarAsara. saM. 1485 hArI re, la. sa. 1926. lalATa ghaTita dhana pIyali kukuma kumara ramADanArIre.33 semasuMdara sUrie racele kahevA paNa kharI AMdola. rIte temanA ziSya ratnamaMDana gaNie racela raMga kumara ramAI nAri hIMDele hIMcaNahAri, sAgara nemiphAga traNa khaMDamAM che temAM pahelAM nemi ucchagi barthasArIe ri siMgArIe, nAthanA janmatsava, bIjAmAM vivAha ane trIjAmAM thAI thumaNi thAra laI dIhara dera: 34 mAkSagamanane adhikAra che. viSaya rasika che ne kavi kacaNu cUDI e raNukI yahIe, paNa rasamaya che. paMdaramA zatakanI bhASAne suMdara deura (mAra) uravari hAla, vala siri sukumAra,. namune pUro pADe che. AmAM pahelAM kAvya (AIla) nava nava bhaMgI e kusumacI aMgIe. pachI rAsaka, ne pachI adala ne tyAra pachI phAga anu triIkama taraNI tuMga, viracaI sucaMga ame ema chaMdamaya racanA che. AmAMthI namunA laIe - ati aNIyAlauM e khUpa khuNAlau e. 35 vasaMta mAsamAM vanarAjI khIlI che tyAM kRSNanI strIo Aja ramana gANa nArAnarasa nAmanA pitAnA dIyara neminAthane vasotsava ujavavA phAga (zAMtarasaporAzi rAsaka) bAvana kaDIne e girinAra laI jAya che te paraNavA samajAve che. che te paNa ghaNo lalita, arthagaMbhIra ane kAvyamaya che. temAMnI eka kaDI nIce pramANe che. kAvya (zArdUla) . rati pahutI madhu mAdhavI sAdhavI zamarasapUri, AvI e madhu mAdhavI rati bhalI phUlI save mAdhavI, jima mahamahI mahIla sItala svajasa kapUri. 2 pIlI caMpakanI kalI mayaNanI dIvI navI nIkalI, mAMDaNa zreSThIe saM. 1498mAM racelA zrIpAla pAmI pADala kevaDI bhamaranI pUgI relI kevaDI, rAsanI jAnI prata parathI eka namuna ApIe chIe. kale dADimi rAtaDI virahiyAM dohI huI rAtaDI. 27 zrIpAla rAjA ghoDesvAra thaI pharavA jatAM koI tene phAga. rAjAnA jamAI tarIke oLakhAve che te sAMbhaLI sUlalita caraNa prahAraI mAraI kAminI veke, potAne du:kha thatAM sasarAnuM sukha choDI bhujAe dhika visaMti abhAgIyA abhAgIyA tahavi azoka 28 sukha prApta karavA videza javAno nizcaya kare che. kuvabhari karaI parIraMbha raMbhA saMbhANI nAri, ekadA e zrIpAla rAu, vanivani kusuma roma romAMkura kurabaka dharaI apAri. 28 cayA turaMgami sAMcaI e; pUrI pada ulaTa kUli kayAM vanakhaMDa gAmaDAnuM abujha kaI eka, tribhuvani madana mahIpati dIpati ati pracaMDa. 30 caTa Ubhu te vAta karaIe. 75 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikama paMdaramA saikAnA keTalAka jaina kavionI prasAdI. 173 pUchaI ekaC eka pAsi, yaMtI rAsamAMthI eka namuno laIe. nala rAjA - alavi phUara e kahitaNue kubaDa thayo che tyAM damayaMtInA pitA bhIma rAjAne te kahaI e rAya jAmAta, mokalelo viSa Ave che ane nalane jotAM te hokumAri suNI tihAM mani ghaTyu e. 76 vAna sadeha thatAM amuka "zalokA" bele che. sAMbhalI e vacana kumAri, bhImi vipra kusale kahaI e, radaya dukha gardU dharaI e; jAu tahi teha pAsi; turaMgama e vAlIya jAI, dija Aya si rAjA taNaI e, avAsa bhItari paDhiI rahaI e. 77 gayu kUbaDa AvAsi pUchIu e AvIya bhAI, suNa bhalA jAtA hUA e, kahi vacha tU kuNiI dUhavika e haraSiu tuM mana mAhi; kaI tuya e dUhIu nAri, tu dekhI rU5 phUbaja taNuM, kaI tUya rAI na mAnIu e. 78 haII paDI ati dahi, nAri te e satIya susIla, kusala vipra ima cIMtavaI e, - rAya tuM dIThaI ANaMdII e; nala kiAiM na hoI; se bhaNaI e ma pUchisiu mAI, mani saMdeha bhAMjivA e, nAma ThAma kula hAravivuM e. 70 kahaI salAkA I. mA kahaI e vAlina rAja, A vastu vacha leI sena sasarA taNuM e, nala ji nIlaja, nala ji nIlaja, se bhaNaI e teNuI nahI kAja; nilaji nIsara, ja nahIM bala majha bhujataNAM e. 80 nala viNa koI na pADUchyuM, jAsuM e vadesi huM mAI nala kaThora nala adhama dijaI, - dhana UpAjI rAja vAlis e; melI davadatI satIya, - tava kahaI e kamalaprabhAya, - teha taNuM DhuM nAma lIjaI; vacha ahi saramAM Avis e. 81 valI valI Ima UcaraI, kumara bhaNu e ju tahaI sAthi, , - vipra salokA deI; tu aha paga mokalI nahIya; jharaI nayaNa dukha sAMbharI, suMdarI e jaMpaI e Ima prabha, nIcuM joI teI. 204 taha pakhaI AhAM rahU nahIM. 82 ThavaNi kumAra tihAM e ja paI jAma, rAyatu e kUbaDu dekhi, suMdari sAsu sevA karU e; kAraNa kusala kahe kisi e; tava kahaI e suMdarI tyAMha, je bhaNuM e satIya Ukhi , prabha taha navapada radaya pariu e. 83 gayuM nava duHkha te mani vasi6 e. teja mAMDaNa kavinA racelA jaNAtA nala dama taMtrI. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina yuga kArataka-mAgazara 1983 DAhyAbhAI dhoLazAjI. [ zrI DAhyAbhAI 35 varSanI nAnI vaye svargastha tethI te DAhyAbhAInI kRtio hevAnuM saMbhave che thayA, saphala ane uttama nATakakAra tarIke aneka eTaluM atyAre kahI zakAya. nATaka racyAM te sarvanAM gAyane svargasthanuM uMcI kesarakizora nATakanAM gAyanonI prathamavRtti kakSAnuM kAvyatva raju kare che. A kAvyatvane te sarva saM. 1851 mAM pote prakaTa karI che temAM pitAne nATakanI suMdara vastu saMkalanAthI sughaTita karelAM mAjI saMskRta zikSaka, mizana hAIskula, amadAvAda nATake potAnI sthApelI "zrI dezI nATaka samAja' ema jaNAvela che tethI te pahelAM te zikSaka tarIkedvArA gujarAtI prajA samakSa bhajavI batAvyA ne tethI no vyavasAya baMdha karyo hato ema samajAya che. gUjarAtI nATayakalAmAM jUdIja bhAta pADI temAM teo amadAvAdamAM DozIvALAnI poLamAM rahetA. utkrAMti karI. A nATakakAra na hatA ane tethI temanAM nATakonA saMbaMdhamAM "sADInA sAhityanuM jaina samAjane khAsa abhimAna levA jevuM che. vaLI digdarzana mAM tenA lekhaka sAkSara derAsarI pR. 114 dukALa Adi aneka prasaMgoe pitAnAM nATakanA para jaNAve che ke prayogonI Avaka ApI janasevA bajAvI hatI. ' "nATakamAM je uMcI bhAvanA dAkhala thAya, temane janma saM. 1923 nA phAgaNa suda 14 mAtra halakI pratinA prekSakonA vidyArthI nahi ne dine thayo ane saM. 1958nAM caitra vada 8 ne dine paNa janasamUhanI vRtti ane nIti uccatara karavAnA svargavAsa thaye. stutya ane prazaMsanIya hetuthI ja mAtra te lakhAya ane bhajavAya te bezaka dhIre dhIre prekSakenI rUci paNa temanAM racelAM nATakonAM nAma 1, myunIsIpAla ucI thAya temaja lekhakenI daSTi paNa sarvadA ucca ilekazana, 2 kesara kizora AvRtti pahelI saM. 1951, lakSa taraphaja rahe, keTalIka maMDaLIonAM keTalAMka nATaka 3 satI saMyuktA AvRtti cothI saM. 1952, 4 sArA aMzavALAM che, e kahevuM joIe. mahuma madanamaMjarI AvRtti pahelI saM. 1857, 5 satI DAhyAbhAI dhoLazAne nATakanA sAhityanI unnati pArvatI, 6 abumatI AvRtti 7 mI saM, 1955, karavAno prayAsa sArI rIte jANItuM che. rA. DAhyA7 rAmaviyega AvRtti ethI saM. 1955, 8 saradArabA bhAInuM nAnI vayamAM mRtyu thavAthI temano prayAsa AvRtti 6 ThI saM. 1957, 4 bhejakumAra, 10 aTakI paDyo." umAdevaDI AvRtti 5 mI saM. 157, 11 vijyA vijaya, 12 vINAvelI 13 udayabhANa AvRtti thI muMbaInI mAMgaroLa jaina sabhA taraphathI sadagata saM. 1958, 14 mohinIcaMdra, 15 sati paminI DAhyAbhAinA smAraka nimite eka prabaMdhaka maMDaLa A pramANe 15 kula nATake che. A badhAMnI raca. sthapAyuM hatuM. tenuM kArya, smAraka mATe saddagatanuM canAnI sAla nirNata thaI zakI nathI chatAM A krama ritra lakhAvavuM, ziSyavRtti sthApavI, tema henI racanAnA anukrame prAyaH che ema bhAse che. A TI- bhetika chabInuM haranIza darzana thAya te mATe eka 5mAM je pavitra lIlAvatI nAma che te nATaka ghaNuM loka. chabI sabhAnA dIvAnakhAnAmAM rAkhavI. ane tenA priya thayuM hatuM ane tenA racanAra zivarAma karIne maMtrIo (sva) hemacaMda amaracaMda, (sva) mohabhejaka che; ane bIjA nAme subhadrAharaNa, vIra nalAla puMjAbhAI, ane zrIyuta makanajI juThA mahevikramAditya ane vijyakamaLA jovAmAM Ave che paNa tAe saddagatanI jayantI ujavavA mATe tA. 6-8tenAM gAyanenI copaDI jovAnuM banI zakayuM nathI 1906 ne roja temanA baMdhuputra (sva.) caMdulAla dala- - Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAhyAbhAI dhoLazAjI 15 sukharAma jhaverI taraphathI vINAvelIno khela lIdhela joDavI ja joIe. ane Ama svAbhAvika vastu te bhajavAyo hato e prasaMge pramukha tarIke gujarAta- sthitine oLaMgI kAMika adhika sAdhavuM emAM ja nA mAnanIya sAkSara, patrakAra ane te vakhate gujarAta manuSyanuM parAkrama yathArtha (vA ) dhAtvartharUpe kelejanA prophesara AnaMdazaMkara bApubhAI dhruve lIdhuM raheluM che. muMbaInA temaja kAThIAvADanA uttama hatuM ane temaNe nATakono pavitra dhaMdhe, e para tenA sAkSarone mukI mahArA paryanta AvavAmAM, mAMgaroLa prAcIna itihAsa ane keTalAMka lakSaNe sahita eka jaina sabhAne hetu muMbAIne mahArA bhAganA gujarAta mananIya vyAkhyAna ApyuM hatuM temAM nIcenA sadUgata sAthe joDavAne ja haze, ema huM anumAna karUM chuM; saMbaMdhI ullekha karyo hatoH--. ane tethI A prasaMge pramukhapada huM bahu ja Anamane Ape amadAvAdathI atre bolAvI A dathI svIkAruM chuM. vaLI tema karavAmAM A uparAMta prasaMge pramukhapadanuM mAna ApyuM che te mATe huM hAre eka bIjuM paNa kAraNa che. svargastha DAhyAApane kharA antaHkaraNathI upakAra mAnuM chuM. ApaNe bhAI dhoLazAhajI AjathI vIsa varSa upara mArA sarva-"ApaNe" zabdamAM huM pArasI tathA gujarAtI sahAdhyAyI hatA, ane emanI jayantIne ane bolatA musalamAna bhAIono paNa samAveza karuM pramukhapada levAthI huM kAMIka badhukRtya karuM chuM e chuM-ApaNe sarva gujarAtI bhASA bolIe chIe, prakArane mane santoSa thAya che. . lakhIe chIe, ane eno utkarSa icchIe chIe; "sadagRhastha-meM Apane kahyuM tema sva. DAhyA ane e utkarSa sAdhavAnA kAryamAM kAMIka kAMIka bhAga bhAI vIsa varSa upara mArA sahAdhyAyI hatAparaMtu paNa laIe chIe. paNa A kArya hAlanA karatAM teja arasAmAM koleja cheDI thoDAMka varSa pachI vadhAre sArI rIte siddha thavA mATe, gujarAtI teoe nATakane pavitra dhaMdhe hAtha dharyo. saddagRbhASAnA vividhapathI upAsake eka bIjA sAthe hastha, "nATakane pavitra dhandha" e zabdo ja keTamaLe haLe, eka bIjAnA vicArathI ane kAryanI lAkane vadatAvyAghAtavALA ane mazkarI jevA lAgaze, rItithI vAkepha thAya, ane sarve kAryacakro eka mahAna paNa e dhadha kharekhara pavitra che ema huM samajuM kAryaya--nAM avayavo che ema samajI paraspara madada chuM. ane eTalI vAta huM Aja pramANa sAthe pratika kare-ane hindu gujarAtI, pArasI gujarAtI, ama- pAdana karI zakuM te huM dhAruM chuM ke mAruM pramukha tarIdAvAdI gujarAtI, suratI gujarAtI, muMbaI gujarAtI, ke kartavya meM bajAvyuM gaNAze." kAThIAvADI gujarAtI evA zudra bheda naSTa thAyae ApaNI bhASAnA temaja dezanA utkarSa mATe jarU A AkhuM vyAkhyAna "vasantamAM prakaTa thayuM ranuM che. ekAda prabaLa lokapriya granthakAra potAnI che, ane temAM saddagata saMbaMdhI bIjuM kaMI nathI kRtine prabhAvathI sarva vividha kAmanA ane vividha tethI atra ApyuM nathI, A vyAkhyAna uparokata sthaLanA vAcakone ane nhAnA lekhakone potA tatha, prabaMdhaka maMDaLa taraphathI (sva0) sAkSara zrI raNajIta kheMce, ane ema anekatAne ekatA tarapha vALe, e rAma vAvAbhAInA vivecanAtmaka lekha sahita sane te bhASApravAhanI svAbhAvika gati che. aneka hAnAM 1906 mAM prasiddha thayuM hatuM. temAM "AraMbha vacana" jharaNuM gurutvAkarSaNa ("Law of gravitation) A pramANe hatA. nA niyamathI kheMcAI mahAnadImAM bhaLe. emAM to "DAhyAbhAI lokeAne ajANyA nathI. ucca pratinA manuSya kAMi karavAnuM ja rahetuM nathI. paNa jyAre vidhAnathI te eka gAmaDiyA sudhI. jaLacakkIo calAvavA mATe ane vistIrNa kSetre DAhyAbhAI jaina hatA, ane tevA eka lokApAvA mATe vipula pravAhanI jarUra paDe, tyAre to dara pAmelA jainane mATe mAMgaroLa jana sabhA gurjara aneka nAnI moTI nadIone paraspara herothI sAkSare pAse tenI kasoTI karAve e svAbhAvika che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 jenayuga kArataka-mAgazara 1983 "keTale aMze DAhyAbhAine jIvana prazaMsanIya che, jIvananI jAhera sevAnI noMdha levAne prasaMga Avaze. tenA prastAvarUpe A prasiddha che. - ATha daza varSa jeTalA alpa samayamAM zrI dezI "jaNAvavAnI jarUra nathI ke A prasiddhinA nATaka samAjanA mahuMma mAlika rA rA. DAhyAbhAI vicAro te lekhakenAja che. vAMcanAre to haMsa kSIra dhoLAjI videha thayA e bInA ukta smRtisaMskAra nyAye anusaravAnuM che. pradIpta kare che eTaluM ja nahi paNa pitAnA nATakamAM Thera Thera je upadeza aMzasvara tarIke gAyo che te carcAne aMge javAba ApavAne sabhA baMdhA- temanA pitAnAja jIvanamAM temaNe sAkSAtkAra karyo elI nathI. evI pratIti karAve che. ukta sAkSarathI raNajItarAmane lekha atra ame e asaMsvara kayo? ApIe chIe, ukta maMDaLanI saddagatanuM caritra lakhavAnuM kAma gujarAtanA e prasiddha lekhaka rA.rA. kAyA kA kumbha che, jIva musAphara pAsa; tAre tyAM lagI jANaje, jyAM lagI zvAsozvAsa." himmatalAla gaNezajI aMjAriyA ane ukta raNajI vINAvelI. tarAmane suprata karavAnI IcchA e ubhaya lekhako jIvana nazvara che; paMkhIno meLe jAmyo che. taraphathI pUrNa karavAnI sammati maLI cUkI hatI. ghaDI pachI te vikharAI jaze; pANImAM vAdaLAMne raNajItarAma akALe svargastha thayA tethI caritra temanA paDachAyo paDyo che, paLa pachI paDachAyo vilupta thaze taraphathI na lakhAyuM paNa ATale lekha je mUkI gayA cAMdanI patharAI che, caMdra asta thayo ne sarvatra che te amAre mana ghaNuM che. zrIyuta aMjAriyA tema aMdhakAra phelAyuM, manuSyanI medanI jAmI che, mANase ja zrIyuta nArAyaNadAsa visanajI Thakakura Adi gUja- 2 verAyAM ane badhe zUnakAra che; kAyAne ghaDo kAcA rAtanA lekhake saMgatanuM caritra meLavI temaja tenAM che, ane phuTatAM vAra nathI, AvI rIye re. rA. nATakanuM parizIlana karI lekho lakhaze te amArA ' DAhyAbhAIe IhajIvana nAzavaMta che e upadeza para upakAra thaze ne te prakaTa karavA amane ati bo che. AnaMda thaze. saMsAra pratye virAga upadezanArAnA daSTibindu sadagatanAM nATake samastAkAre chapAyAM nathI te vividha hoya che. saMsAranA kAmamAM pacI rahI vizALa zokano viSaya che. jyAM sudhI te prakaTa na thAya tyAM AkAzamAM uDavAnI jene saheja paNa abhilASA nathI, sudhI tenuM tolana paNa kema thaI zake? sva. vibhA arthAta adhama jIvana jIvanArane AcaraNe Acarakara jayaMtI vakhate kavivarSe nAnAlAla dalapatarAme tA. tAtI vRtti nathI hene adhamatAmAMthI udhAravA nazva22-8-26 ne reja pramukha tarIke je jaNAvyuM hatuM ratAno bodha karavAmAM Ave che; adhamatA aneka ke - vAghajIbhAI, DAhyAbhAI, mULazaMkara, vibhAkarae iMgI hoya che ! hAnikada ne parahAniprada evA be nATayakArenAM mUla AMkavAnAM sAdhane ApaNuM pAse vizALa svarUpa thaI zake. bezaka jagatanI ghaTanA haju pUrAM nathI' ame IcchIzuM ke satvara sadgatanAM evI che ke potAne adhama karanAra vastu jagatane sarve nATake AkhAM bahAra pADanAra kAI nIkaLI paNa adhama banAve che ane tethI ulaTuM pagu thAya Ave. taMtrI.] che. phakata spaSTatAne khAtara ukta svarUpe lakhyAM che. I. sa. 1894 mAM amadAvAdanI mizana sku. rA. rA. DAhyAbhAInuM raMgabhUmipara viharatuM vizva lamAM jaNa(jI)nA rUpAkhyAna zIkhanArane svapnaya sAMketika che tethI je vastusaMvidhAna ane pAtra ghaTanA paNa khyAla hato ke I. sa. 1906 mAM arthAta tyAM gocara thAya che te paNa sAMketika che. pApanuM bAra varSa jeTalI TuMka mudata bAda potAnA saMskRta sUkSama ane tIkSaNa pRthakkaraNa nathI tema jugupsA ke Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAhyAbhAI dhoLazAjI, 197 saMpUrNa vairAgya upaje evuM kalAvidhAna nathI. paDyA- " dazA kare te koI ne karaze, murakha kare abhimAna; bApanA dAvAnaLamAM zuddha thatAM kaMcana pAtro jevAM prANI bicAruM tucha magataruM, kALa kathA aNujANa; utkRSTa pAtro javalle ja darzana de che. Poetic Justice huMpadamAM maraDAI mare paNa, dhAryuM kare bhagavAna--dazA." (arthAta kavionI sRSTimAM vaparAtI nyAyabuddhi- manuSyathI para koI eka zakti che-je dazA, satyane jaya ane pApane kSaya)nuM avalambana levAmAM samaya, nasIba ke karmanA nAme rA. DAhyAbhAinA AvyuM che. potAnA badhA pAsA avaLA paDe ane nATakamAM ullekhAI che tene AdhIna mAnavI che, tene chevaTe jIvanane hetu niSphaLa nivaDe e zaThapAtronA nacAvyo te nAce che. bhaviSyanuM kSitija dhummasathI anubhava che. teonI adhamatA, svArthasAdhanA, irSA, AvRtta che. tyAM-zuM che te kahI paNa nathI zakAtuM. asUyA, kAmavAchanA, ahaMtA AdimAM samAyelI che. jarAka doDatAM udhe mAthe bekha jevA khADAmAM nipAta pitAne hetu bara lAvavA aneka prapaMce teo race thavAno che chatAM AMdhaLo thaI mAnavI daDI jAya che. che. pitAnuM mamatva pratipAdavA nAnAvidhanA anA- chatAM "huM" "huM" karate te phare che te khoTuM che-ahaM. cAra Acare che. AvI jenI raheNI che teo pUrNa bhAva rAkhavo te pApAcaraNa che. samayanA sAmarthya aMze AtmazraddhAzIla hovA joIe AgaLa ahaMbhAva Takato nathI-magatarAM jevAM mAnalAvI nAMkhavAnI-dhAryuM sAdhavAnI zakita ApaNAmAM vane coLAtAM vAra zI? che evI jyAM lagI pratIti na hoya tyAM la vastusthiti Ama che tyAre vartavuM zI rI? nAthI eka DagaluM paNa bharavuM bane ema nathI. uttama dazAne tAbe thAo. sukha duHkha sarakhAM gaNe. je jIvanene AtmazraddhA (self-confidence) unnata sthiti prApta thAya tene tiraskAra na karatAM te AdapaMthe laI jAya che paraMtu pAmara jIve che tethI rathI saMskAra, muphaleza bhaTakatA kaThiyArA sAthe pitAe abhimAnI, damAmI, mamatIlA, johukamI ane viNAne paraNavI; pitAnA karmamAM je haze te thazekhArIlA thAya che. ApaNuM laukika nItizAse A ema dhArI patibhAva saMpUrNataH kaThiyArAnI zuzraSAmAM samarpo, potAne veThavI paDatI AsamAnI sultAnImAM durgaNanI sakhta khaMkheraNI karI che. nItito evAM mevADano virakiriTi rANe pratApa paNa Aja siddhAMvicitra che ke maryAdAmAM rahIne durguNe paNa saguNe thaI zake che ane maryAdA choDatAMja sadgaNe durNa * tanA anvaye saheja paNa viSamatA vinA jIvana gALe che. thaI jAya che. rAjyanI lagAma tANIne pakaDavI joIe. A siddhAMto ane te UNuM lAge che. bahu paNa te nImasara. hadabahAra kheMcANa thatAM jAmanA " huM" karatA mAnavI saMsAranuM zreya kema na sAdhI rU5mAM bAdazAhI karaba pheravAI jAya che ane pariNAme zake? udAtta abhAvavALA vAziphTana kemikADo padabhraMzanA ke vidroha thAya che. te ja pramANe abhi- pitAnA dezane uddhAra karI zake che, vijJAnI ke vaida mAna, mamata, damAma vagere paNa zubha ane kalyA- navI navI zodhakhoLa karI zake che, ane mAnavInI NakArI kAmo karI zake che e vAta rA. DAhyAbhAInA apratima sevA bajAvI zake che. senAnI raNakSetramAM lakSa hAra rahI gaI hatI. ucaThaMkhala darzaNonA vijaya meLave che ityAdi. kartavyane ucca Adarza hAniprada pariNAme ja emaNe batAvyAM che. e du. niSkAmanA ane samarpaNamAM manAya che, ahaMbhAvane zone janana ane piSaNa zI rIye thAya che te yathArtha bhasmIbhUta karavAmAM nahi. vINanA jIvananI kharI jANavAnI utkaMThA ataHja rahe che. kasoTI eno pati rAjakuMvara na nIkaLatAM kaThiyArAja | durgaNone dhikkAravAmAM AvyA che te temanA rahyA hatA tyAre thAta. garIba dekhAtA nAyake ane anISTa pariNAmane lIdhe ja nahi-jana samAjane rAjabIja nivaDe evo saMpradAya ucca Adarzo utpanna jAlIma nukasAna teothI thAya che te sArU nahi karI zakatA nathI. jIvananI nazvaratA du:khIne dilAso paNa manuSyanI nirbaLatA ane aMdhatAnI khAtara. devA bodhAya te ThIka che. sukhadu:kha pharatA pharatI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 jainayuga kArataka-mAgazara 1983 | chAMyaDI jevAM che ema mAnavAthI duHkhanI vedanA hota to kevuM sAruM thAta? mahenata karo-maMDayA rahe ochI thAya che paNa tethI kartavyaparAyaNatA pradIpta keIka divasa paNa uttara ke dakSiNa dhruvanA pradezamAM thatI nathI. pitAnuM ke pArakAnuM kalyANa karavAnI vRtti pahoMcazo, keIka divasa paNa himAlayane ujgatama ane AcaraNa udbhavatAM nathI. saMsAra kSaNabhaMgura zikhare mAnavI jaI ubho raheze, koIka divasa paNa che evA nirAzAvAdathI janasamAjane anekadhA hAni pRthavI ane bIjA graho vacce avarajavara thaze, thAya che. samAja karAla, nirvIrya, benUra, aju kAIka divasa paNa mAnavI prayogazALAmAM upajAvI ane vakhate to atIva adhama thAya che. hiMdustAnane zakaze, e upadeza jagatanuM kalyANa sAdhe che; Aja nirAzAvAdano khapa nathI. protsAhaka AzA- nairAzyamAMthI AzA pragaTAve tyAreja jIvana sAphalya. vAdano ninAda dizAo mukharita karaze-zatakenI saheja vistArathI rAva DAhyAbhAIne upadezAne badhiratA dUra karaze tyAreja A patita dezano uddhAra pradhAna upadeza vivecyo che. virakita AgaLa kahyuM thaze. " eka phUla khare te mATe zo nahi paNa temAM vividha kAraNasara upadezavAmAM Ave che. kaheMbIje kulachoDa vAva" evo upadeza pIzuM tyAreja mamAM na paDI rahe-uDDayananI paLo virala che mATe amAruM jIvana praphulla khIlaze. hene thAya teTalo zubha upayoga karI le. pApAcaraNathI vaLI manuSyane aMdha ane dazAnuM ramakaDuM gaNu (hArU ane jagata nuM nukazAna thAya che, kSaNabhaMgura vAthI ja anabhava" evI vastune niSkAsana Apa. jIvanamAM eTaluM nukasAna zA mATe kare che ? mAthe vAmAM Ave che-manuSyanuM manuSya khuMcavI levAmAM AvI paDelI dizAmAM viSamatA vinA jIvana gALaH Ave che. dazAnA dAbamAM rahenAra svataMtra nathI ema Adi Adi prasaMge mATe saMsArane vairAgya ane mAnyAM chatAM svataMtra AcaraNa kare che. Determi kSaNabhaMguratAne upadeza lAbhaprada che. nismmAM mAnyAM chatAM AcaraNo Free WillthI sAthe sAthe rA. DAhyAbhAInA zapAtro vize saMkSe. Acare che. rA. DAhyAbhAInI philasuphI ATale aMze pamAM vivecana karI laizuM. A pAtra saMskRta nATajUna lAge che. komAM hAla je svarUpamAM te gurjara raMgabhUmi para - karmane AdhIna thavAmAM paNa eka prakArano ahaM- jovAmAM Ave che te svarUpamAM nathI. zekasapiara bhAva rahyA che. kaThiyArA sAthe paraNelI vINA, veSa. ane aMgrejI navalakathAno prabhAve jema jema ApaNI dhArI mAravADanA kamAra sAthe paraNelI velInA upara raMgabhUmipara vadhatuM gayo tema tema A pAtrano vimanamAM sarasAI bhogave che ane chelA pravezamAM eja kosa thato gaye, e pAtromAM zekasapiaranA Aego ahaMbhAva pitAne TANe mAravAnI yukti racavAnI (1ago)nI chAyA jaNAya che. prapaMca, svArtha, strIpreraNA kare che. dazA, samo, karma Adina prabhAva laMpaTatA ane bhALAone pitAnAM ramakaDAM banAvasvIkAryA chatAM paNa AvuM pariNAma Ave che. vAnI kaLAnA teo ustAda heya che. satIne teo vaLI nairAzya je pragaTa karavAmAM AvyuM che te herAna kare che-tenuM satItva kase che. satItva A hIma jevuM che. bALI nAMkhe evuM che. jemanA dahADA pramANe kasavAmAM Ave che tema pUjyabhAvathI prazaMsanabaLA nathI-jeo vaibhavamAM rAce che temanA taraphaja vAmAM AvatuM hoya te kauzala uttama thAya. nairAzyanA kaTAkSa phekavAmAM AvyA che. vasaMtamAM haranArane karUNAMta prabaMdhemAM jevuM zAkya kuzaLa abhinaya. pAnakharanuM smaraNa ApavAthI ke yauvanamAM khyAlanArane hAra pADI zakAya che tevuM sukhAMta prabaMdhomAM nathI vAyanuM citra batAvavAthI zuM artha sarate haze ? thatuM. zaThapAtrAnI zahetA ekatAnAtmaka hoya che. viviksAha, umaMga, AzA, abhilASA, uDDayana Adi vidharaMgI nathI hotI. vaLI ekaja naTa dareka nATa. zAvavA je dazAnA pheraphAra vize kahevAmAM AvyuM kamAM zaTha thatuM hovAthI zaThanI zaThatA karatAM te naTanA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAhyAbhAI dhALazAjI. vyaktitvapara prekSakAnu` lakSa jAya che. abhinaya paNa khImAMnI bhAta jevA thai jAya che. za ane henA sAgrIteAnI pAtratA mAraphata sAMketika rItye samAjamAM pracalita anarthI rA. DAhyAbhAie jhATakI kahADayA che. vyabhicAra, vezyAsaMga, madyapAna, lAbha vagere sapATAmAM AvI gayA che. zanI pAtratA AgaLa nAyakanI pAtratA jhAMkhI paDI jAya che. A dUSaNa IMgla'DanI ra'gabhUminuM paNa che. gujara ra'gabhUmipara rA. DAhyAbhAine lIdheja Aja zu avirala thayeA che. zake ane nAyikAne saMdharSaNamAM AvavAnA aneka prasaMgA ane che. zAnI meAhajALamAM te sapaDAtI nathI ane peAtAnA zIlane akhaDa jALavI rAkhe che. jaina sUrionA kathAnakaparathI rA. DAhyAbhAie peAtAnA nATakAnAM vastu lIdhA che. sUrie zIlanA mahimA hammeza gAtA. eTale rA. DAhyAbhAinA nATakomAM paNa enA mahimA gavAyelaja. zIla ane pAtitratya saMbaMdhI pAtrAnA saMbhASaNe| ane gAyanA dareka nATakamAMthI maLaze. " sakhi !- jene patinuM mAna tenAM gAMdharva gAye gAna; pAme devI samAna sanmAna-rame rAmA rasika lai tAna vINAvelI. .. kare kAmanI zuM saMsAre, vAre vAre patIne sabhAre adhI ALa paMpALa visAruM, pati rAmanuM nAma uccArabhalene dAkhA brahmAMDa bhAre, bhalene kApA tikSaNa dhAre-- deha geha zuddhi nahI, tuTI gaI jaga prIta, gorI te gAtI phare, rasInuM rasa gIta; khAna patinuM ne pAna patinuM gAna pati gulatAna. '' vINAvelI. " paTALIe bhAta paDI, paDI teteA paDI paDI sAcI prIta samajavI jevI eka cuMdaDI phATatAM behAla thatAM bhAta dIse khaDI khaDI pativRtta pALIe prIta bhAta tevI paDI majAta pativrutta ratna arere gumAve. saradAramA. eka patnIvrata ane eka pativrata e rA. DAghAbhAInI bhAvanA che; ezaka eka patnInA mRtyu bAda khIjuM lagna pati kare zake che. pati paramezvara chepUjya che; pIpara game tevA julamantaravAnA 179 adhikAra hete che. patnInA tiraskAra te kare che. rA. DAghAbhAI vinetAdveSI nathI; temanAM nATakAmAM vinetAsanmAna che. teApaNu " udayabhANa "mAM bhANajInuM bhANIyA vizenuM gAyana, patnI vize patine kheATI bhaMbheraNIthI upajatA saMzaya vagere ApaNune khuMce che. jyAMthI potAnAM vastu lIdhAM hatAM tenAM saMskA rezane lIdhe AvuM thayuM haze. strIethI peAtAnA patienA uddhAra thatA evuM ghaNAM nATakAmAM Ale khAyaluM che. zIlane mahimA viSayaparatvenA virAdhane lai gavAyA che. zIlavatI satIneA prabhAva saMtatipara pApavAnAhIna anucarA ane samAgamIe, ke prajA para paDayeA heAya evuM vidhAna nathI; sAdhunI sAdhutA vadhAre, vIranuM vIratva utteje, arthAt manuSyanI daivI saMpan adhika ejathI prakaTAve evA prasaMga zIlagaiArava darzAvavA yeAjAyA nathI. AsurI saMpA vinAza karavA sAthe daivI sa Mpane vadhAre kalyANu karavuM kalAvidhAna hitAvaha ane preya che. nItinA sabaLa pAyAparaja dareka nATakanI ImArata caNAyalI che. rA. DAhyAbhAI eTalA badhA nItipracAraNa mATe Atura hatA ke ziyaratAnI kSati thAya tetre prasa`ge paNa nItitatva pratyakSa rIte uddhe pyA vinA rahetA nahI. temanAM gAyaneAmAM e tattvanA saMbhAra che. praNaba bhASaNeAArA e tattvA bhAra dai prekSakA samakSa raju thatAM. A dezanI prajAne 'zIkhA maNI' lakhANu ( didactic writings) vadhAre asara kare che. rA. DAhyAbhAinA nATakAmAM A tatva. ne jeTalA vistRta upayega thai zake teTalA karavAmAM AvyA hatA. saraLa paNa saceTa bhASAmAM, kahevAtA, saMskRta ane gujarAtI graMthAnA abhyAse hAtha lAgelA alakArA jemAMnA keTalAMka varSoM thayAM hIndu samAjane paricita hatAM temanA upayAga karI peAtAne kahevAnuM rA. DAhyAbhAi kahetA. emanA nATakapara A pramANe nItinA paTTA ujjavala ane vizALa paDayA che. parAkSa upadeza je kalAvidhAnaneA pradhAna uddeza che te AjanA azikSita ke alpa zikSaNavALA zretAone mATe Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180. jainayuga kArataka-mAgazare 1983 hitAvaha nathI ema mAnI pratyakSa upadeza emaNe divase divase navIna thatA jatA ApaNuM saMsAranuM uccanAde karyo che. teo nirIkSaNa karatA hatA evI pratIti karAvanAra prasaMge javalleja emanI kalamathI lakhAyA che. rA. DAhyAbhAInI kRtinAM mukhya lakSaNa tapAsatAM Ilekazana ane kavoranTAina"ne khela phakta pAtratA vize paNa vacce carcA karI. vastusaMvidhAna tapAsatAM paNa emaNe bajAvelI sevAnI kadara pIchA apavAdarUpa che. temAM paNa upahAsa agrasthAne chenIzuM. gurjara raMgabhUmipara saMskRta nATakanA vidUSaka pratinidhirAjyatatva Adi navIna pAzcAtya rAjakIya ane raMgalAno avatAra hAsyarasa upajAvavA lAva prazno samAja saraLatAthI samajI upayogamAM lai vAmAM AvatuM. AthI saMkalanA zithila rahetI ane . na zake evA daSTibindune Azraya levAmAM nathI Avyo. rasaniSpattimAM kSati lAgatI. pArasI kaMpanIoe kolejanuM zikSaNa lenAra rA. DAhyAbhAIe potAnA A dizAmAM sudhAro karyo hato. rA. DAhyAbhAIe nATaka dvArA rAjya, saMsAra, gRha ane dharmanA prazna vidUSakane rUggata ApI hAsyarasa jamAvavA ane carcA zretAomAM akika prabaLa cetana jagAvyuM sAthe sAthe upadeza ApavA upakathA yojI nATakanA heta te je je sevAo emaNe karI che te vadhu mULa vastumAM saMyojI lIdhI, prAraMbhamAM upakathA thI zreyaskara ane ciraMjIva thaI hata-bhAratanA Adhanika rahetI. raphate raphate kauzalathI upakathA dAkhala karavAmAM ItihAsa ghaDanAranI kakSAmAM teo sthAna pAmyA hota. AvI. meliaranAM nATakanI kathAne gujarAtI lebA gAyanonA saMgIta vize carcA karatAM ati vi. stAra thAya mATe Aja te mulatavI rAkhavI vAjabI samAM ApaNuM raMgabhUmipara ApyAM. AthI kAMIka gaNAze. rA. DAhyAbhAInA garabA yogya lokAra kizala uMcuM thayuM. A pheraphAra prekSakone pasaMda paDyo ane bIjI. kampanIoe paNa akhatyAra kIdhe, pAmyA che. kAThIyAvADanA rAsaDA rA. rA. vAghajI AzArAma ojhAe nATakamAM dAkhala karyo. rA.rA. vANIA, herA, bAvA, pArasI, sasarAjamAI, aneka patnIvivAha, vagere kAmo ane saMbaMdho temaja saMsthA. DaghiAbhAInI rasikatA A rAsaDAonI rasaniSpAdana enA dUSaNethI je rIte ApaNe samAja AnaMda zakti, prekSa (Scene) tarIke ane saMgIta paranI meLave che e dUSaNonA upahAsathI emanAthI thatI khubI pAmI zakI. dareka khelamAM akeke garabo sthAna pAmyo. A dezanA AlaMkArikoe nAnA vidhanI hAni samaje che teja rIte e sarvane rA. DAhyAbhAIe upayoga kIdho che. nAyikA varNavI che tevI nAyikAnA prasaMge AchA prakRti varNanathI raMgI garabAmAM rA. DAhyAbhAIe AjanI ApaNI raMgabhUminA adhyakSono hAsya ApyA che. laya lalita, sUrAvaTa madhara ane rasanAM zakti ane sthAna vizene abhyAsa adhura bhASA kemaLa che; alaMkAra rUcikara che; zailI che e asaMdigdha vAta che. zaMgAra ane hAsya, vIra saraLa ane sAdI che; vacce vacce prAcIna ane hAsya, karUNa ane hAsya tathA abhUta ke jugu- kAvyonI bhASA, ke alaMkAro ke vicAro sarasyathI sA ane hAsyanA samavAya kevA ane keTale aMze goThavyA che. gopIgIte athavA kalagIrAnI chaTela jAvA joIe te haju raMgabhUminA rasazAstrIone mastI ke anIti chekI nAMkhI temanI manoharatA. zIkhavAnuM che. hAsyotpAdaka pravezo halakA prekSakone kRtipriyatA, sugamyatA, lAlitya, mAdhurya, ane pravAraMjADavA, mejhamAM rAta gALavA AvelAnI vRtti hItva pitAnAM gItomAM rA. DAhyAbhAI lAvyA che. saMtoSavA, karUNa ke zaMgAranuM Adhika chAMTavA, ke AjanAM ghaNAM nATakI gAyanemAM asaMbaddhatA, zithi"sInarI" goThavavAmAM lAgate vakhata meLavavA nATa- latA, nirarthakatA, avizadatA, prajanahIna zabdaprAkanA takhtApara bhajavavAmAM Ave che. rA. DAhyAbhA- carya vagere je arucikara ta hoya che te duSa InA nATakonA A prasaMge paNa sAMketika che; Aja rA, DAhyAbhAInA lagabhaga badhAM gItAmAM nathI: bezaka Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAhyAbhAi dhoLazAjI, 181 saMpUrNa aMze zuddha te badhAM nathI ja. halakAM jeDaka- ThaganuM "e dhamalAnuM gIta, "nathI jagatamAM sAtha NAne badale rasabharyA gIte emaNe racyAM che. garabA saMbaMdhI vinA tribhuvana nAtha" e bhIkhIne gIta, ane nAyikAne gAvAnAM gItanA bhAva sArA Ale- " suMdara zAmaLIA, nAma japIza, nitya tAruM " khavA prayatna karavAmAM AvyA che. kaMcanIonAM gIto e vINanuM gIta ItyAdi gItA vize prazaMsA vacana paNa ustAdI saMgItanI prasAdI pAmyAM che. mArI kathavAnI jarUra rahI nathI. "vINAvelI"mAM kuMbhAranuM dhIrese gagarI utAra lIre" thI zarU thanuM gIta bhajana, "umAdevaDI"mAM pujArInuM bhajana vagere paNa udAharaNa tarIke basa thaze. alaMkAre varNavatAMja jUnAM bhajananI ghATI para racAyelAM hovAthI zretAdhArelo bhAva uddIpana kare-arthAta AjanA prekSaka ene rUmyAM che; bezaka navInatA, camatkAra ke gAMbhIrya nathI. vargane saheja paNa AyAsa vagara te bhAva samajAya evA pasaMda karavAmAM AvyAM che. upamAne ramaNuya ke sAdhAraNa vaparAyAM che. keTa leka sthaLe te kSati upaje che. - saMsArane rUDe raseDe devatA duHkhane bharyo; peThe viSayadudha lAlace te manabilADA ThAra mue; "labhanA lagaDe nahi lAdhe-premataNuM paravALa, sAce na sukhane reTa che pANImAMne chAMyaDe, svAratha kAkAkauA keTe nahIM prIta metImAla." kutarA khue karmamAM hADakAMne hAyaDe." vijayAvijya. mehinIcaMdra. ahIyAM svAthane kAkAkauAne saMbaMdha zI rIte * kaLI kumaLI kema upADe, kevADAnA mAra besADe che? kAkAkauA keTe metImAla kema na . gulAbanA DhagalAmAM zobhe dhagadhagatA aMgAra, zobhe? zveta ane tenA samAgamathI sundaratI , ane ApaNuM abaLA kahIe, kahe bhAI aMga tajIne rahIe." alAkika prakAzI nikaLyA vinA raheja nahi. * vagere. jagatamAM te narane dhikkAra-taje je paraNu gharanI nAra, vINAvelI. bagADe murakha te saMsAra, bheLave dIvelamAM kaMsAra." pipaTa purIne purU pAMjare na pANI pAya; vINAvelI, mAmA kahIne dudha sApane te devA jAya." kone kahIye koDAnI kahANIre, vINAvelI. "bAMdhe havAmAM bApaDAM pApI baraphanA mALI jema baLada pIlAye ghAre." kALane ukaLATa thAtAM hAya vahetAM cAlI." saradArabA. saradArabA. vagere sthaLe avizadatA ane grAmyatA che. patiparAyaNa tArAmatI bhIDa, nArAyaNeja nivArI, bhASA amuka aMze saMskArI rA. DAhyAbhAIe narasiMha mahetAnI hoMsathI huMDI, zAmaLIAe svikArI, vAparI che. varNasagAIpara jhoka jabaro che. kakatarI vinA zrI kiratAre paraNAvI okhA kumArI." " belA mArA premI pipaTajI bele bele udayabhANa bAla bolo menA bAlAve." AvAM aneka udAharaNa TAMkI zakAya. kevA kevA udayabhANa prakAranAM upamAna rA. DAhyAbhAI vAparatAM teno khyAla kaI phula hAre phula- ApavA uparanAM udAharaNa pUratAM thaze evI AzA phula sAthe dila che phulare--" umAvaDI. che. daMbhI joga, ke saMsArIonI adhamatA ane japatI prItamanI japamALa jIvatI je alabelI, nirbaLatA khaMkheratAM athavA Izvarapara bharose jobana rasaraMge nI A banI ghelI." rAkhatAM junA gujarAtI kavionI zailI akhatyAra karI che, tethI te te bhAvavALAM gIta lokapriya thayAM "prItamanI pAchaLa huM jegaNu banI, che. "tuMhI tuMhIthI zarU thatuM saradArabA nATakamAMnA vhAlAnI vAMse vijogaNa banIre-" guranuM gIta, "je je kautaka jaganuM kAma sadhAyA vijayavijaya, azumatI. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 janayuga kArataka-mAgazara 1983 A utArAo varNasagAI, anuprAsa Adi ane pUjyabhAvanA mahAdhadha gagaDe che, vairavRtti zabdAlaMkArono kevo vaparAza thayo che te dAkhave che. bhaDabhaDa bhabhUkatI hoya che IyiAdI prasaMge mAnavInI bezaka gujarAtamAM je jAtanI kavitA Aja dina vAcA nirbaLa thAya che; phakta tenA mukha ane zarI- " lagI pracAramAM che-je kavitA lake hoMzathI vAMce ranAM bIjAM aMgonA hAvabhAvathI hradayamAM cAlatA : che tenA keTalAka guNe potAnAM gAyanamAM AyAthI vyApArano prabhAva ke mA5 pamAya che. "Tebale " : rAi DAhyAbhAIe lokapriyatA meLavI e svAbhAvika che. kramazaH tIvra thatA jatA saMvega ke vikAranI prabaLa 1 ke phakata gAyanAja pragaTa karavAmAM Ave che-samagra ane pralaMba asara nIrava abhinayathI upajAve che.' nATaka chApavAmAM AvatAM nathI eTale vivecana karUNarasa jyAre ghADa jAme hoya tyAre rasika kalAsaMpUrNataH yathArtha thaI zakavAne saMbhava nathI. gadyanI vidhAna "Tebala " no upayoga kare te prekSakone bhASA, vividha vRtti dAkhavatI bhASA kevI rItve ghaDAI no prakAzanavuM jIvana jagAvatuM cetana ApI zake - hatI, kevA prakAranA saMgane pAsa devAmAM AvatA- vasta, gIta, bhASA ane abhinaya saMbaMdhI e vize carcavAne sAdhano nathI. upadeza ApatI "upara cUTakI' karelI carcA AjanA prekSake viSe vakhata AlaMkArika bhASAne heLe hAthe upayoga saMkSepamAM kAMI kahevAne prere che. paisA kamAvavA nATake karavAmAM Ave che. AthI kahevAnuM saceTa rIye bhajavavAmAM Ave che. dukAnadAra potAno mAla kema kahevAya che ane naTa zAbAzInI tALIothI vadhA : vadhAre khape-pitAne adhika lAbha zAthI thAya e vAya che. kalpanA karatAM "duniyAdArI" taraMga (fancy) vicAra karI varte che. te ja pramANe nATakavALAo AvI bhASA racavAmAM sahAya ApI zake che. ucca pitAne tyAM prekSakanI ThaTha zAthI jAme ane pitAne hitanI AzA khapuSpa maLe to phaLIbhUta thAya. tyAM kevI rIte TaMkazAla paDe e hetu lakSamAM rAkhI gADabaMgALAkAzI" baMgAlanI bhIkhAraNenI eka pitAno dhaMdho calAve che. prekSakenI rUcine anusapachI eka uthalAtI chabI ajyanuM bhAna karAvatI vAthI nATayakalA ardhagati pAme te ukta daSTinathI temaja jonAra bALakane phakta alpajIvI bindathI teo doSamukata. prekSakonI rUci zuM ane AnaMda Ape che. paNa temanAM jJAnane vadhAratI nathI gati ANe evI che ? prekSake kANuM hoya che ? sAra' eja pramANe keTalIka vakhata alaMkAraparaMparA sAMbha- divasa kAma karI thAkI gayelA ke jeo thAka , LavAthI sArasyanuM bASpIbhavana thAya che, ekatA utAravA ane pitAnA saMskArane anurUpa AnaMda khaMDita thAya che ane zretAonAM jJAna ke anubhava ane gammata meLavavA nATayagRhamAM jAya che. sakhta hatAM tevAMne tevAM rahe che. rAtra DAhyAbhAI vadhAre majUrI karanAra adhika aMze vikArone vaza hoya che. . jIvyA hatA te emanuM kalAvidhAna haju vikasata pIThAmAM ke vezyAlayamAM, AsAya mATe maLelI ane evI khAmIo jatI rahI hata. rAtri, nirgamavAne badale amuka varga nATakazALAmAM abhinaya para bolatAM kahevuM paDaze ke AjanI rAta gALe che. ukata sthaLe poSAtI vRttie nATakaApaNu raMgabhUmi para jeTalA abhinayadoSa thAya chezALAmAM na paSAya te teo nATakone uttejana te sarvathI pure aMze rAha DAhyAbhAinA khelo mata ane vyasahAya ApatA aTakI jAya. paisA raLavA - nathI. "balo" nA abhinayanI khUbI pIchAnI beThelA mAlike e vargathI upajatI dravyanI khoTa : tene raMgabhUmipara sthAna ApavA mATe prekSako rAka khamavA taiyAra nathI; eTale nATakamAM adhamatA, DAhyAbhAInA atIva AbhArI che. amuka vRtti ke kSudratA ke grAmyatA pravezeja, bIje varga abhaNa saMvega mUka ane nIrava rItye prakRSTa svarUpamAM dAkha- ane asaMskArI zrImaMtone che. pitAnA tumAkhamAM , vanAra abhinayanI kismata AMkavA lekhinI asama chakelA maujhazekha mANavAnuM sthaLa nATakazALAmAM - hyuM che. jayAre hRdayamAM amala tuphAna cAle che, bhakita zodhe che. jayAphata ane nAraMganI majhA nATakanA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DAhyAbhAI LazAjI, 183 takhtA para ghumatA pAtro pAsethI meLave che. A emanI vidyA jotAM vadhArenI apekSA rahe che. ' dezane joIe evA, dharmanAM dhatIMgathI mokaLA jAhera ra. rA. DAhyAbhAInI kRti vize sahejasAja vineda bahu thaDA che; ne je che te paNa vilupta kahyA pachI emanA jIvana vize besavAnuM rahe che. thatAM jAya che. AvA samAmAM nATako vido meLa- dRDhatA ane maMDayA rahevAnA uttama guNe emanAmAM vavA jevA javAya e svAbhAvika che. aMgrejonA hatA. zarUAtamAM Aga lAgavAthI temaja bIja AvyA pahelAM bhavAI ke kalagIrAvALAnI mahephila kAraNathI temane khamavuM paDayuM hatuM. chatAM nAsIpAsa ke aphINIAno DAyaro ke hoLI jevA bibhatsa na thatAM pitAnuM citta nATakanA pezAmAM lagADI tahevAra vinodane virAma meLavavAnAM sAdhana hatAM. pitAnI kaMpanIne AjanI sthiti saMpAdI ApI, jyAre AvAM adhama sAdhanono saMpradAya pracalita temaja potAnA jIvananuM sArthakya kIdhuM che. amara hoya tyAre nATako uccagrAhI bhajavAya e asaMbha- dAvAdanA " AnaMdabhuvana" "thieTaramAM potAnI vita che. je dezamAM saheja paNa saMkoca vinA a- punarjIvita kaMpanI pAse "bhojarAjA"no khela bhajazlIla bhASAno bAre mahora ne batrIse ghaDI upaga vAvyo hato. te vakhata ane Ajane khela jotAM thata haya, strIcaritra ane evI jAtanA viSayo rA. DAhyAbhAInI buddhi himmata ane kAryakuzaLatAne vaMcAtA ke carcAtA hoya tyAMnA vatanIo pAse uMcA khyAla Avaze, saMskAranI AzA rAkhavI e phekaTa che. saMskRta ane jyAre dukALanA paMjhAmAM A deza sapaDAyo hato IglIza sAhityanA gADha vAMcanabezaka jIvana paryata , tyAre potAnAM nATaka bhajavI tethI thatI upaja raheve samAgama to nahija-chatAM paNa je dezanA rAMkAonAM nirvAha arthe emaNe ApI dIdhI hatI. grejyueTonI halakI rasavRtti TaLI zakatI nathI, AvAM apUrva svArthatyAga ane virala dAnazIlatAM tyAMnI raMgabhUmipara utkRSTa bhAvanAmaya kRti bhajavAtI temanAmAM hatAM. pitAnI kemanI sevA karavA mATe, te jovAnI abhilASA vyartha che. nATakazALAmAM prekSake duHkhI baMdhuonI bahAra karavA mATe ane nATakanA majhA ane gammatane mATe jAya che-jJAna ke anubhava dhadhAne heja unata karavA mATe zrI mAMgaroLa jana levI nahi, dhArmika vadhAre dhArmika thAya, ke pApI sabhA taraphathI Ajano prasaMga ujavAya e susaMgata ocho pApI thAya evA hetuthI athavA navIna ane gya che. A parAsta dezanI alpa paNa je bhAvanA meLavavA tyAM koI jatuM nathI. sevA kare che. te tenuM prArabdha ughADavAmAM madada kare jeonI rasavRtti saMskArI nathI, keLavAyelI che te A dezane udhAra samIpa ANatI jAya che nathI, jagatanA anupama ane unnata sAhityano mATe te te sevAnI kadara bujAvI joIe ane zuM , jemane samAgama nathI tevA prekSakone mATe ucca phITAvavuM joIe, zrI mAMgaroLa jaina sabhAe A prakAranAM nATake na racAya e sarva rIye vAstavika che. stutya samAraMbha yojyo mATe temane anekavAra dhanya " rA. 2. DAhyAbhAI A badhuM samajatA haze. vAda che ane jemanA smAraka mATe atre ApaNe pitAnA prekSakone dhIre dhIre saMskArI karavA, temanI maLayA chIe temanI ane temanA dhaMdhAnI yogya sanmukha temane pace evA Adarzo mUkavA, bane kIsmata jo Aje ApaNAthI aMkAI haze to teTalI bhabhaka ochI rAkhI saMgIna upadeza Apavo sabhAne prayAsa saphaLa, upayogI ane AdaraNIya evA kAMIka emanA hetu haze. potAnI zaktinA lekhavo joize. pramANamAM teothI banyuM teTaluM emaNe karyuM che chatAM ' raNajItarAma vAvAbhAI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 jainayuga svIkAra ane samAlAcanA. abhimanyu AkhyAna tathA abhimanyunu lAka sAhitya-prayAjaka ane prakaTa karyAM rA. maMjulAla raNacheADalAla majamudAra khI. e. ela. ela. bI. hAIkorTa vakIla vaDAdarA mUlya rU. doDha ane pAkA puMThAnA cAra AnA vadhAre.] AmAM mahAkavi premA nandanA purAgAmI kavi tApIdAsa kRta sa. 1708 nuM abhimanyu AkhyAna nava praaA parathI saMzodhita karI mUkyuM che ane tenA para lakhANu prastAvanA eke jemAM kavi, tenI kavitA, mahAbhAratanI kathAne sAra, kavitAnA sAra ane abhimanyu paranAM gUjarAtI jAvyonI samIkSA karI che. pachI mULakAvya tenA aneka pAThAMtaro sahita Apela che. pachI abhimanyunuM leAkasAhitya ApyuM che temAM abhimanyunA rAsaDA, kuntAnI amara rAkhaDI, abhimanyunA rAjiyo, ane abhimanyunA parajiyA e cAra lAkakAvya mUkyAM che pachI 'samajUtI'mAM dareka kaDavAmAMnA kaThina zabdonA artha, tenI upayukta mAhitI ane bumatti sahita mukI che. pachI 4 pariziSTa ApyAM che temAM 1 mahAbhAratanAM kAvyAnI saMvatavAra noMdha, 2 rasAla kAra prakaraNa 3 pAThAMtara carcA ane 4 nyunnattinA 250 zabdonA kASa ane anukramaNikA Apela che. sarva jotAM rA. majamudAre A prAcIna kAvya saMbaMdhe kaMI paNu Avazyaka aMga mukI dIdhuM nathI. ane kAlejIyana ke kAvyAbhyAsI mATe joIe te karatAM vadhu sAmagrI pUrI pADI che. prayAjakanA zrama pAne pAne dekhAya che, ane saphaLa che ema ame chAtI DhAkIne kahIzuM. AvA prayAjaka ane prakAzaka dareka prAcIna kAvyane maLe te| gUjarAtI prAcIna sAhityanI tulanA rasapradatA samajAya, vivecana kalAnA pracAra zuSTa sAhityanA utkarSa saMdhAya ane gUjarAtI kAvya sAhityanA itihAsane savAge racanAra mATe pUratI sAmagrI maLe. A mATe prayAjaka mahAzayane ame pUrA dhanyavAda ApIe chIe. A kArataka-mAgazara 1983 paNa visAryAM nathI. te saMbadhInA ullekhA khAsa atra nAMdhavA lalacAie chIe: 1. te vakhate pUrNa jAheAjalAlIe pahoMcelA khU bhAta baMdaramAM rahIne " hIravijayasUri "nA prasiddha rAsa racanAra zrAvaka kavi RSabhadAsa jaina dharmanu' sAhitya gUjarAtImAM utArI levA mahAbhArata prayAsa karI rahyA hatA. 2. uttaramAM ghaNe dUra heTe bhAge meDatA (mAravADa)mAM rahenAra " naLadamayaMtI rAsa ' tathA sAmbhapradyumna pramadha jevA aneka rAsa racanAra samartha kavi samayasundare saM. 1708 mAM * drupadI satI saMbaMdha cakrapAi ' racI che, te kavi aDhAramA zatakanA pahelA dasakAmAM jIvatA haro ema kahevAne kAMi khAdha nathI. OM, jaina sadhAne zIlano mahimA humAvavA lakhelA zIlavatInA rAsA ' (sa. 1700) racanAra nemavijaya paNa A arasAmAM thai gayelA lAge che. (AmAM sa 1700 e sAlapara TippaNI mUkI che ke) A rAsAnI racanA saMvat 1792 heAvAnu` keTalIka pratA uparathI tema ja A kavinAM A arasAnI AsapAsa racelAM kAvyA upalabdha thayAM che te uparathI jaNAya che. A hukIta sAcI Thare tA upara lakhelu vidhAna jarUra pheravavuM paDaze, (vizeSamAM teo jaNAve che ke) uttaramAM eka meDatAthI mAMDIne naDiAda sudhI nhAnA mhoTA kavitA karanArA [kavi nAmane cAgyA keTalA haze?] pAtAnu sAhitya jIvana gALI rahyA hatA. vizeSa itihAsane abhAve A kavie vacce paraspara oLakhANa ke prasaMga haze ke kema, hemanAM kAvyAnI nakalA eka gAmathI khInne gAma kyAre kayAre ane kuvA kevA bhAvika leAkAnI mAraphata pracAra pAmatI haze tathA jainasadhanA kavie ane jainetara gUjarAtI kavi ekaja ThekANe tathA ekaja gAmamAM sAthe sAthe sAhityajIvana gALatA heAvA chatAM temanA aneka dhI zrAtA vargo vacce samabhAva sahacAra ane sahAnubhUti haze ke kema e badhA praznAnA uttara mATe hamaNAM te ApaNe maunaja rAkhavu: paDaze. ' < te vakhate ' eTale vikrama sattamA saikAnA zrIyuta maMjIlAle keTalAka jaina sAhityakArAne aMtakALa ane arAmAnA pahelA dasakAmAM ema Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra ane samAlAcanA gaNIne uparanA ullekha karyAM che. RSabhadAsane kavana kALa sa. 1666 thI sa. 1687 che, ane te kavi sattaramA saikAnA aMtakALa pahelAMnA gaNAya. samayasu Mdara to lagabhaga 80 varSa uparAMta jIvyA lAge che ane tenA kavanakALa sa. 1658 thI 1700 upara che, tethI te kavi arADhamA zatakanA pahelA dazakamAM vidyamAna hatA e vidhAna sAcuM che, te te kavi sattaramA saikAnA madhyathI te aMta sudhI hatA te paNa nirvivAda che. temavijayanI kRti zIlavatI rAsa sa 1700 mAM racAyela che evuM je bahAra paDela che te bhUla che. te kRti'rAsa saMpUrNa saMvata satarase, akhAtrIja rasa dhArase hai!' ema chapAyuM che tethI 1700 lAge che, paNa eka pratamAM 'rAsa sa`pUrNa sattara pacAse, akhAtrIja rasa dhArase hA' ema che tethI sa. 1750 mAM racAI jAya che. sa 1762 nA aMkavALI prata amAe joI nathI. te kavinI anyakRtie A pramANe cheH-(1) vacharAja 185 sahavidyamAnapaNAmAM sahakAra hatA ke nahi e prazna che teveAja prazna jatA ekabIjA sahakAra karatA ke nahi temaja janetarA. eka bIjA sAthe sahakAra karatA ke karI zakatA ke nahi te che, jeteAmAM teA sahakArapAnA ghaNA dAkhalA dhaNAtA saMbaMdhamAM maLI Ave che.-badhAMnA saMbaMdhamAM nahi hAya. temAM eka khIjAnI kRtio jUdI jUdI prata karI karAvI eka bIjAne meAkalatA ane judA judA sthaLanA bha'DArezamAM saMgraha karAvatA. eka khIjAnI kRtipara khAlAvaSedha racatA. RSabhadAsanI kRtionAM tenA muti gurUe vistAra karyo. RSabhadAsa potAnA hIravijaya - sUrinA rAsanI prazastimAM rR. 322 jaNAve che ke:tavana aThThAvana ceAtrIsa rAsA, puNya prasaryAM dIye bahu sukha vAse, gIta zuI namaskAra bahu kIdhA, puNya mATe likhI sAdhune dIdhA. Aja prakAre kavi nAkara lakhe che ke 'kavitAkare viprate dIdhA. ' zabdo A che: cAtra rAsa sa. 1758 mAgazara zuda 12 sudha velAkula (verAvaLa) a~daramAM, (2) dharma buddhi pApa zuddhi maMtrI nRpa rAsa athavA kAmaTa rAsa saTuMkAkSarI zabdothI karatA hAya 1968 ASADha vada 7, (3) tejasAra rAjarSi rAsa sa 1787 kArtika vada 13 gurU (kavinI svahasta likhita prata teja varSamAM lakhelI vaDAdarAnA pravarttaka kAMti vijayajInA bha'DAramAM meAjIda che.)-A paikI zIlavatI, vaccharAja, ane dharmabuddhi pApamuddhi maMtrInRpa e rAse sapagacchanA vijayaratna sUrinA rAjyamAM-vidyamAnapAmAM racyA che, jyAre tejasAra rAjarSi rAsa vijayayAsUrinA rAjyamAM racyA che ema kavie poteja prazastimAM jaNAvyuM che. vijayaratnane sUri pada sa'. 1732 mAM maLyuM tethI tenA pahelAM te eka paNa kRti naimivijayanI thavI saMbhavatIja nathI; te te ri saM. 1773 mAM svargastha thayA te tenI pachI vijayakSamAsUri AvyA te te saM. 1785 mAM svargastha thayA ke jenI pachI vijayayAsUri AyAryuM te paTadhara teja varSamAM thai AvyA ne te saM. 1809 A svargastha thayA. jana ane janetara kaviomAM eka khIjAnI sAkSara zrI kRSNalAlabhAI A praznanA kaIka ukela ema jaNAya che--te jUnA gUjarAtI sAhityanA silasilAbaMdha samadha, (connected) itihAsa lakhavA hoya te jenAthI jetetaranI kRti tarapha ane jainetarathI jaMnenI kRti tarapha durlakSa thai zake nahi. amuka viSayeA saMbaMdhe ane kAmeAe ekaja nadInA mULamAMthI pANI pIdheluM eTale ke saMskRta graMtha para AdhAra rAkhele, amuka bAbatamAM vicAranI paraspara Apale thayelI ( They acted and reacted on each othr ) eTale kharA itihAsanI racanAmAM te e ane kAmanI kRtinI AlAcanA thavI joie'(jIe A aMkamAM madhyakAlIna sAhitya para sAkSara zrI kRSNalAlabhAi 'e lekha tathA upeAdghAta AnaMda kAvya mahAdadhi mAktika 7 muM ke je thADA vakhatamAM bahAra paDanAra che. ) chevaTe zrIyuta ma MjulAla gUjarAtI kAvyA A rIte aneka bahAra pADI abhyAsIene mArga saraLa karI Ape ema icchI viramIe chIe, jesalamIra bhAMDAgArIya granthAnAM suuciigAyakavADa pAsra graMthamAlA na. 21 mULa saMgrA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 jainayuga kArataka-mAgazara 1983 haka sva. cImanalAla DI. dalAla ema. e. ane kuzalatAthI graMthakAre ane graMthane paricaya karAvatI saMzodhana karI vistRta upodaghAta ane anukramaNi ane te saMbaMdhI aneka navIna aitihAsika hakIkata kAo lakhI taiyAra karanAra paMDita lAlacaMda bhagavAne jana ane janatara graMthakAronI, nirdiSTa thayelA janAnadAsa gAMdhI. mUlya rU. savatraNa, ) sana 1916 cArya muni vagerenI jana janetara zreNI vagerenI pahelAM pATaNanA bhaMDAronI mUlyavAna ane pramANa janamunivaMza gacchAdinI gRhasthavaMzakala jJAti gotrAbhUta graMthonI pherita karanAra sadagata cImanalAla dilIrAjAonI, sthAnonI ema vidha vidha akSaDAhyAbhAI dalAla e jabarA jana vidvAna hatA; rAnukramaNikAo taiyAra karI lAlacaMda paMDite je maheane jenomAM eka bIjA bhaMDArakara hatA ema nata ane vidvattAne vyaya karyo che te mATe ane tema kahevAmAM atyukti amane jaNAtI nathI. temaNe sana karI tene bane teTalI saMpUrNa ane sattAdhArI banA1916 mAM jesalamera jaI tyAMnA prasiddha bhaMDAramAMnA vela che te mATe temane anekazaH dhanyavAda ghaTe che. pustakAnI TIpa taiyAra karI. A bhaMDAra jagatamAM eka evI sUcI ApaNI saMskRtinA zabdadehanuM prakhyAta graMthabhaMDAra che. temAM ati prAcIna ane ? na ane digdarzana karAvavAmAM, prAcIna itihAsanI sAMkaLamAM alabhya pustake surakSita che. tenA saMbaMdhamAM sana tUTatA makaDA pUrA pADanArI sAmagrI pUrI pADavAmAM 1829 mAM kaiDe teno ullekha karyo. uM. prabala sahAyabhUta che ane tenuM te mahatva ochuM nathI. bulara sana 1872 mAM jaI mAtra 40 pothIo tapAsI zakayA. pachI pro. esa. Ara. bhaMDArakara bhAvanagaranA cIpha jasTisa e. je. sunAvAlAe jevA gayA hatA. paNa kattahamaMda purA na thayA. tA. 17-11-25 ne nIcenA abhiprAya A saMbaMdhe 1909 mAM ApaNI jaina ve konpharansa paMDita Apyo che tene ame maLatA thaIe chIe, hIrAlAla haMsarAjane mokalI graMthanAM nAmenI TIpa "The Descriptive Catalogue now jana graMthAvalI' mATe karAvI ke je TIpa haju paNa offered to the public, the result of seMTala lAyabrerI vaDodarAmAM paDI che kAraNa ke te the joint labours of the late Mr. C. zrIyata dalAlane mokalavAmAM AvI hatI ane haju D. Dalal, Sanskrit Librarian of the . kaeNnpharansa ophisane pAchI thaI nathI tema te ophise Baroda Central Library, and the Jain maMgAvI lIdhI nathI. paNa vistRta ane saMpUrNa tathA Pandit Mr, L. B, Gandhi is supposed graMthone tapAsa karavAmAM AvelI sUcI te sadgata to be pretty exhaustive, and embraces dalAleja karI. jesalamera javAne raste vikaTa che almost all important palm-leaf and chatAM tenI musApharI karI tyAMnA saMdhanI premabhAvabharI paper M ss of the world-renowned sahAnubhUti ane sahakAritA meLavI polITIkala e- Jain Bhandars of Jessalmere. The jaTane rAjyAdhikArIonI lAgavagathI dalAla mahAzaye learned editor, Mr. L. B. Gandhi, a pitAnuM kArya atizrame paNa phatehamaMdIthI karyuM ane deep and well-read scholar of the old te prakaTa thAya te pahelAM te sana 1918 nI trIjI school-seems to have spared no pains akaTobare inphalyuenjhAmAM dalAlanuM sthUla dehAvasAna to make the catalogue as complete thayuM. temano yazekela javalaMta ane cirasthAyI rahezeja. REUN. and accurate as possible. Every end A A have A sUcI saMzodhita karI suMdara ane upa- eavour has been made to gather to yogI svarUpamAM mUkI presamAM mokalavAnuM kAma vaDo gether all phases of available inforrAnI seMTala lAyabrerInA paMDita lAlacaMda bhagavAnadAsa mation bearing on the subject, and gAMdhIne seMpavAmAM AvyuM ane te atizaya present them here in a condensed Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra ane samAlAcanA and compact form, classified and arranged under appropriate headings. A brief historical sketch given in the Sanskrit Preface, the plan and scope of the work fully explained, the extra information of inestimable set forth value embodied in the Introduction, the variety of matters in the appendices, the peculiar feature of the Notanda and other minor details will prove useful alike to the scholar and the layman yz chevaTe sadgata lAle pATaNanA bhaMDArAnI vistRta sUcI karI ` che ke je sazASita ane prakaTa karavA mATe sarva yeAgya sAmagrIthI vibhUSita karavA mATenuM kAryuM paDita lAlacaMdraneja sAMpavAmAM AvyuM che te satvara bahAra paDe ane temAM paMDitajIne AveAja yaza ane dhanyavAda saMprApta thAya ema icchIe chIe, meghamahoca-varSamayoSa--mUla saMskRta padyamAM. karNI mevijaya upAdhyAya-hiMdImAM anuvAdaka ane prakAzaka pa`Dita bhagavAnadAsa jaina. dI zeThiyA na prinTIMga presa bIkAnera. mUlya rU. cAra). 19 A graMtha tera adhikAramAM che. 1 utpAta prakaraNa, 2 vAtAdhikAra, 7 devAdhikAra, 4 saMvatsarAdhikAragurUcArakula, 5 zanivatsara nirUpaNu, huM ayanamAsa pakSa (dana nirUpaNu, 7 varSarAjAdikathana, 8 medhagarbha - kathana, 9 tiAthAlakathana, 10 sUryacAra kathana, 11 grahagaNu vimarzana, 12 dvAracatuSTaya kathana, 13 zakun nirUpaNu. eka Mdare amuka varSa kevuM nivaDaze te saM* baMdhI je je rAzi, nakSatra, vagere cinhA joi tenAM phala AmAM Apela che te vicArI vamana karavA mATenA A graMtha che. tenuM hiMdI bhASAntara anuvAdaka gUjarAtI hAvA chatAM ThIka karyuM che ema jaNAya che. presa sArUM zodhyuM hata te vadhAre suMdara ane AkarSaka svarUpamAM A graMtha rajI karI zakAyA hata chatAM meATA TAIpamAM glejha kAgaLa para pustaka chapAyela che te ekadare sArUM thayuM che. 187 graMthakara maivijaya jakharA jyAtiSI, maMtrazAstro, kavi, pa`Dita ane rasajJa hatA ema temanA aneka graMthA parathI jANI zakAya che. te spaSTatAthI vi stArapUrvaka pUravAra karavA mATe temanA dareka graMthA hastagata karI temAMnI aMtargata hakIkatA meLavI eka jamarA lekha lakhI zakAya tema che. anuvAdaka mahAzaye prastAvanAmAM TuMkamAM hakIkata ApI che te upa yukta che. munimahArAjazrI vicakSaNavijaya pAse A graMthakAranA aneka graMthAnI hastapratA che, te jo graMthakAranuM caritra lakhavA lekhakane ApavAnI kRpA kare tA AleAcanAtmaka sArA paricaya graMthakartA ane temanA graMthAnA karAvI zakAya tema che. temanA graMthAnuM jema vitaraNa ane prakAzana thAya tema karavuM yeAgya che. A graMtheA thADA vakhata mATe amane jovA tapAsavA mATeja pUrAM pADavAmAM Avaze, te ame teve paricaya karAvavA banatuM karIzuM. anuvAdaka mahAzaya A jevA anya graMthA--gaNitasAra saMgraha, bhuvana dIpaka saTIka, vAstusAra ( zilpazAstra ), zaileAkya prakAza Adi jaina graMthA sAnuvAda prakaTa karanAra che. jANI AnaMda thAya che. dareka jaina lAyabrerI temaja tadna jenA AvA graMthane kharIdI uttejana Apaze ema icchIzuM. jainetara dRSTie jaina-- athavA jainetara aneka madhyastha vidvAneAnA jainadharma saMbaMdhI abhiprAyA- saMgrAhaka muni mahArAjazrI amaravijayajI, 50 zA. DAhyAbhAI dalapatabhAI, bharUca-mUlya jAgyuM nathI. ) A pustaka prasiddha karI eka sArI sevA pUjya munizrI amaravijayajIe jainadharma ane sAhityanI bajAvI che emAM kAipaNa jAtane zaka nathI. bhASA gUjarAtI che chatAM TAipa bAlameAdha rAkhyA che. tethI tenA lAbha hiMdI ane mahArASTrI jaine paNa laI zake tema che. vAsudeva upAdhye, eka paramahaMsa, rAmatIthaeNzAstrI, leAkamAnya Tilaka, kAkA kAlelakara, preA. AnaMdazaMkara dhruva, zrIyuta rAjavADe AdinAM vaktavye prathama bhAgamAM ApyAM che ane DA. harmana jekAkhInI jainasUtreA paranI prastAvanAo, huTavArana, Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga kArataka-mAgazara 1983 harTala Adi yUropIya vidvAnonA mate bIjA bhAgamAM saMbaMdhInuM naiSadha kAvya e eka mahAkAvya thayuM che. ApyAM che. prastAvanA paNa sundara ghaDI che. janadharma ane te uparAMta bIjA aneka kAvyo racAyAM che, saMbaMdhI anya zuM dhAre che, samaje che tene temaja gujarAtImAM jaina kavio nAme mAMDaNakRta anya vidvAne tene abhyAsa keTalo sUkSmatAthI karI saM. 1498 AsapAsa, RSivardhana kRta saM. 1512 zake che teno khyAla A pustakathI sArI rIte A mAM, megharAja ta saM. 1664, nayasuMdara kRta 1666mAM, rmana bhASAmAM janadharma ane sAhitya saMbaMdhI samayasaMdara kata 1673mAM, jJAnasAgara kRta saM. 1720 aneka lekho ane pustako bahAra paDayAM che tene, mAM naladamayaMtI rAsa racAyA che jyAre janatera kavi ane hiMdanA iDiyana eMTikvarI, raoNyala eziyATika omAM anukrame bhAlaNa (1545 ?) nAkara (1581, saMsAyaTInAM jarnalo AdimAM jana saMbaMdhI je je premAnaMda (1728 ? 174ra) Adie te para lekha, ullekha vagere AvyA che tene anuvAda kAvyo racyAM che. nala damayaMtI saMbaMdhI gujarAtI karAvI prakaTa karAvavAnuM kArya A munimahArAja temaja bhASAmAM lakhavAnI pahela jaina kavioe karI che. anya muni yA saMsthAo upADI leze te a zrIyuta zrI geDekara ane paMDita lAlacaTTe A tyaMta prakAza paDatAM zAsanano uddhAra thaze ema ame graMthanuM saMzodhana suyogya rIte karyuM che-temAM AvelA hadayapUrvaka mAnIe chIe. prAkRta bhASAnA bhAganI saMskRta chAyA karI "phuTa visTAra nAra-mULa kartA rAmacaMdrasuri. neTa'mAM Apela che. pAThAMtaro paNa ApyAM che jenA saMzodhaka jI. ke. zrIgeDekara ane lIlacaMdra bI. kathA ane brAhmaNa kathAmAM zuM zuM bheda che, A nATagAMdhI-vaDodarA seMTrala lAyabrerI vALA. prastAvanA kakAra rAmacaMdrasUrie kayA vastupara AdhAra rAkhI lekhaka ukta paMDita lAlacaMdra-gAyakavADa paurvAtya pitAnI pratibhA batAvI che e vagere AnA uMDA graMthamALA maNake 29 me. pRSTha 40+91 mUlya abhyAsa mATe majAne viSaya che. rAmacaMdrasUrine savAbe rU.] nATayadarpaNa nAmano graMtha ja bahAra paDe te AkhA prasiddha zrI hemacaMdrAcAryanA vidvAna ziSya rAma- nATaka, alaMkAra ane kAvyanA sAhitya para jabaro, caMdrasUrie aneka nATaka temaja graMtha racyA che. prakAza paDaze. te graMthanI vidvAne bahu rAha jue ane prabodhazata nAmanuM pustaka so prabaMdhavALuM racI che. zrImaMta gAyakavADa sarakAre A pauvAtya graMthamALA prabaMdhazatakartA' e upanAma meLavyuM che. te sUrinA kADhI temAM jaina sAhityano samAveza karI zrI besaMbaMdhamAM jAdA judA graMtho jevA ke prabaMdhaciMtA- kaeNza bhaTTAcArya jevA vidvAna janarala eDiTara, zrI maNI, prabhAvaka caritra Adi parathI maLatI badhI geDekara ane paMDita lAlacaMdra jevA vidvAno nijI hakIkato temaja temanA graMthomAMthI AMtarika pramANu jana samAja para upakAra karyo che e mATe ame tarIke prApta karelI vigatene ekaThI karI paMDita temane anekazaH dhanyavAda arpIe chIe, ane IlAlacaMdrajIe vidvattA bharelI saMskRta prastAvanAmAM rachIzuM ke te graMthamALAmAM nATayadarpaNa paNa saMzodhita makI che te khAsa upayogI ane rasaprada che ane thaI bahAra paDe. tene gujarAtI bhASAMtara karI yA karAvI A mAsi- jo prArA prathama vibhAga. mULakartA zrI, kamAM bhaviSyamAM ApavA umeda rAkhIe chIe. vinayavijayajI . devacaMdalAlabhAI jaina pu. phaMDa. nalarAjA ane damayaMtInI kathA eTalI badhI surata pAnAM 131 nirNayasAgara presa mUlya be rU); rasabharita che ke tenA saMbaMdhI saMskRtamAM aneka AmAM 11. sargavALA dravyaloka prakAza mUkela che. kSetra, AkhyAno racAyAM che eTaluM ja nahi, paraMtu saMska- kALa ane bhAvathI lekanuM svarUpa have pachInA bhAgamAM. tanA gaNAtA paMcamahAkAvyamAM zrI harSanuM temanA Avaze. jemAM vizvaghaTanA (cosmology) saMbaMdhe, Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra ane samAcanA 189 zuM mAnyatA che te A graMtha parathI vizeSa pramANamAM moha ane vivekanuM svarUpa ApyuM che ane paramahaMsa samajAze. A saMskRtamAM vi. 18mA zatakamAM thayela evA AtmarAjanI zreSThatA batAvI che. A uparathI vinayavijayajIe karelI suMdara racanA che. te AkhI dharmamaMdire moha ane vivekano rAsa gUjarAtamAM kati jAmanagaranA paMDita hIrAlAla haMsarAje prakaTa racyo che ane bIjAoe udayaratana, naimivijaya karI che. te paMDita saMbaMdhI sAmAnya rIte kahevAya Adie paNa te rAsa rame che. che ke moTA TAIpamAM aneka pAnAMomAM graMthA chApI jayazekharasUrie A potAnA saMskata rUpaka ghaNuM vadhAre kiMmata rAkhe che-te phariyAda dUra karavAne graMthane svataMtra rIte gujarAtImAM A tribhuvanadIpaka A graMthanA prakAzanane hetu jAya che te agya prabaMdharUpe racyo che. tenI racanA saMvata 1462 mAM yA. nathI. ukta paMDitanI prakAzita kRtimAM ane AmAM te pahelAM mUkI zakAya. AthI A kRti Adi kavi zI vizeSatA che te samajAvyuM nathI. AmAM kaMI paNa tarIke hamaNAM sudhI manAtA zrI narasiMha mahetAnA prastAvanA nathI. temaja A saMsthA je rIte anya pahelAnI che ane tethI te pahelAMnI gujarAtI bhASAnI. graMthamAM prAkRta gAthAo ke vAkyonI saMskRta chAyA kRti tarIke pasaMda karI paMDita lAlacaMdajIe prastA phaTaneTamAM mUkAve che te rIte A graMtha saMbaMdhe kayuM vanA, saMkSipta sAra, vagere sahita saMzodhita karI. nathI. have pachInA vibhAgamAM ema karavA lakSa Apaze. janasamUha pAse saM. 1977 mAM raju karyo te mATe AmAM viSayAnukrama, sAda ane vistRta mUko ghaTe temane dhanyavAda ghaTe che. gujarAtI sAhityanA prakhara e paNa lakSa bahAra javuM na joIe. AvA graMtho sAkSara zrI kezavalAla harSadarAya dhruva eka patradhArA. gUjarAtImAM anuvAda karavA yogya che, ne aMgrejImAM jaNAve che te yathArtha che ke - paNuM anuvAda karavA lAyaka A graMtha che ema mA... " jUnI gujarAtInA abhyAsane mATe jUnAM jana nIe chIe. kAvya bahu jarUranAM che. paMdaramA soLamA saikA. tribhuvanadIpaka-prabaMdha-[ racanAra kavIzvara pachI te jainetara sAhitya paNa maLI Ave che paraMtu zrI jayazekharasUri saMpAdaka paMDita lAlacaMdra bhagavA- te pahelAMnA saikA upara to jana sAhityaja prakAza, nadAsa. pra. abhayacaMda bhagavAnadAsa gAMdhI; kula . nAmAM nAMkhI zake ema che." 80 mUlya ATha AnA ] Ama lakhI vAcaka vargane ane abhyAsakavargane. AbhArI karavA mATe tevuM jUnuM janasAhitya chapAvaaMcala gacchamAM jayazekharasUri eka mahAkavi vAnI pravRtti karavA mATe AnaMdakAvya mahodadhi prakaTa ane graMthakAra thayA che. saMskRtamAM aneka graMtho karanArI saMsthAne dhava mahAzaya pite jaNAve che tegya (1436 thI 1462 saM. mAM) racyA che. upadeza che. hA A saMsthA taraphathI AvI prAcIna kRtio cintAmaNI saM. 146, prabodha ciMtAmaNi ane prakAzana pAmI nathI, paNa lAlacaMdabhAIe pahelAM dhammila carita mahAkAvya saM. 1462, jenakumAra prathama ATalI jAnI kRti saMzodhita karI prakAzita saMbhava mahAkAvya, ane zatruMjaya, giranAra, mahAvIra karAvI te mATe abhyAsaka varga temane RNI che. A jina e traNa para tAtrizikA, AbhAvabaMdha kulaka, graMtha bI. e. ne ema. e. nA gUjarAtI abhyAsadharmasarvasva, dhamakalpadruma vagere vagere. A paikI kramamAM haju sudhI dAkhala thaI zake nathI e khedaprabaMdha ciMtAmaNI e rUpaka graMtha che. janamAM upa* janaka che. lAlacaMdabhAIe A kAvya pAchaLa lIdhela mitibhavaprapaMcakathA siddharSikRta rUpakane mahAna ane zrama prazaMsanIya che. prAcIna (10 mA saikAno) graMtha che ke jeTalo prAcIna zrI narasiMha mahetAnA pahelAnuM gujarAtI sAhitya rUpaka graMtha vizvanA koI paNa sAhityamAM thayela jana kaviokRta ghaNuM che ane te dhIme dhIme bahAra jANavAmAM nathI. A prabodha ciMtAmaNI graMthamAM paDatuM jaze te temane Adi kavi tarIke have nahi Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga 190 kArataka-mAgazara 1983 kahI zakAya ke nahi mAnI zakAya. AthI AghAta prAkRta sUtra uparAMta zrI siddhasena gaNikRta bahucUrNi pAmavAnI bhASAbhyAsIone jarUra nathI, paNa ulaTuM ane e drasUrikRta viSama pada vyAkhyA mUkavAmAM Avela khuza thavA jevuM che. lAlacaMda paMDite zrI zAlibhadra che. prastAvanAmAM jinabhadragathino samaya ane te upasUrie saM. 1241 mAM racela bharata narezvara caritane rAMta bIjI aneka vigata vidattAbharI draSTithI mUkasaMzodhita karela che te prakAzita karavA teo ghaNAM varSothI vAmAM AvI che. icche che. te teo have satvara prakaTa karaze ema icchIzuM. chatakalpa eTale viSama pada vyAkhyAmAM samajAvyuM A kAvya ucca patinuM che. te 432 kaDInuM che tema jIta eTale Acaritavya sarvakAladharaNA lAvyuM che ane temAM jUnI gujarAtInuM zuddha svarUpa vA chatAM ane tene kalpa eTale varNanA zramaNanA maLI Ave che. te svarUpane chaNI tene vistRta TIkA AcAra-eka AcAranI varNanA. ka5 e zabda rUpe bahAra lAvavAnuM kArya zrI kezavalAla dhruva jevA daza arthamAM vaparAya chebhASAzAstrI kare te ghaNe prakAza paDI zake tema che. sAmarthya varNanAyAM ca chedane kAraNe tathA amane jaNAvavAne AnaMda thAya che ke A kAvyane aupacce cAdhivAse 2 kalpa zabda vidurbhudhArA punaH bIjI pratio meLavI saMzodhita karI te para nA mAtaA maLavA sa sAvita karI te para te dazamAM vaNanA e artha mAM atra ka95 e vidhavidha TippaNa-rUpakane itihAsa, kavinA saMskRta zabdano vyavahAra thayo che. AmAM 10 prakAranA prabaMdha ciMtAmaNI ane A gUjarAtI prabaMdhanI prAyazcittanuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. sarakhAmaNI, kavi ane kAvyane paricaya, kAvyamAM vapa- jinabhadragaNi e mahA AgamavAdI AgamajJa rAyela chaMda ane DhALa para vyakatavya, pAThAMtaronI ane Agama paraMparA para sauthI vadhu bhAra mUkanAra mImAMsA, jUnI gujarAtInuM svarUpa ane tenI vize eka samartha vidvAna hatA, ane temane "kSamAzramaNa thatA teozrI lakhI prakaTa karavAnA che ane tema "yugapradhAna" e nAmanA mahAbirUda yogyatAthI A thaye te ema. e. nA abhyAsakramamAM dAkhala thaze, pavAmAM AvyAM che. to tenAthI bhASA5ra jabaro prakAza paDaze ane teno abhyAsa thaI bhASAno utkarSa paNa thaze. lAlacaMda temaNe potAnI anupama matinA prabhAve jJAna, bhAInA prakAzana pachI pAMca cha varSa sAkSaraziromaNI; jJAnI, hetu, pramANa ane gaNadhara pRcchAnuM savizeSa dhruva sAhebanA hastathI A graMtha Adara pAme e vivecana vizeSAvazyakamAM graMtha nibaddha karyuM " A vizeSAvazyaka te Avazyaka sUtranA sAmAyikAdhyayana ochuM khuza thavA jevuM nathI. teo potAnuM kArya sundara rIte pramANabhUta karI zake te mATe tribhavana uparanuM lagabhaga pAMca hajAra graMtha pramANe prApta dIpaka prabaMdhanI hastaprate jyAM jyAM hoya tyAM gAthA baddha che te eTaluM badhuM supratiSThita ane jana tyAMthI meLavI sAhityarasika munio ane zrAva- dharmanA siddhAnta para eTaluM badhuM ajavALuM pADanAra kAe temane pUrI pADavAnI jarUra che. AnI eka che ke tenA adhyayana vagara jaina dharmano marma pAmI prata zrI vijayadharma sUrinA AgrAmAM rAkhela bhaMDA. zakAya nahi, te tatvajJAnathI bharapUra che ane tethI ramAM che te te temane jaldI mokale ema te bhaMDAranA mahAbhASyakAra tarIke temanI gaNanA thaI che. A kAryavAhakene vinavIe chIe. prasiddha thayela che paraMtu durbhAge tenA para temaNe karelI paNa saMskRta TIkA durlabha che. temanA bIjA graMtho gItA -sUcaM-kartA zrI jinabhadrANi kSamA bahata saMgrahaNI, bahata kSetra samAsa ane A graMtha zramaNa saMpAdaka muni jinavijaya prakAzaka jaina prasiddha thayA. paNa vizeSaNavatI nAmano prakaraNa graMtha sAhitya saMzodhaka samiti amadAvAda. nirNayasAgara aprakAzita che. te prakAzita karavA mATe hAlanI pustaka presa rU. 2016 0 mUlya traNa rUpIA) AmAM mUla prakAzinI saMsthAo yogya vicAraze. muni jinavi Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra ane samAlocanA jayajI jaina samAjamAM eka prakhara prabhAvazALI te jUdA jUdA saMskRta prAkRta graMthanI prazastio vidvAna che; gujarAta pUrAtattva maMdiranA AcArya che, taiyAra che te je bahAra pADavA mATe dravya ApanAra saMskRta prAkRta hiMdI gUjarAtI vagere aneka bhASAnA keI nikaLI Ave te jema amAre jaina gUrjara jANakAra che. temaNe saMzodhaka tarIke suMdara kArya karI kavio e graMtha gUjarAtI sAhityamAM jenonA A apUrva graMtha prakAzamAM lAvyA che, te mATe temane jabarA phALAnuM bhAna kAna pakaDIne karAve teve nivaDe avazya dhanyavAda ghaTe che. "AcArAMgasUtra'nI peThe tema che teja rIte saMskRta ane prAkRta sAhityamAM AmAM akSarAnukrame zabdakoSa saMskRta zabda sahita jenono moTo phALo nirvivAda rIte pUravAra karI AvyA hatA te graMthanI upayogitA vadhata. zake. ane tema thAya te jaina sAhityane sarvAga. A pustaka prakaTa karavAmAM jotara vakIla rA. suMdara ItihAsa lakhavAmAM ati anukULatA prApta thAya. ba. giradharalAla uttamarAma pArekhe raddagata zrAvaka premacaMda delatarAma meMdInA puNya smaraNArthe kADhelA A jarA aprastutamAM javAyuM paNa te jarUranuM dravyamAMthI sahAya ApI che te mATe temano janasa na hoI atra nivedhuM che. jaina dhArmika sAhitya ane mAjapara upakAra che. jana samAja purAtatvamaMdiranA khAsa karI sUtra sAhityano ItihAsa lakhavAnI pUrI AcArya zrI jinavijayajI pAsethI temane lAyakanuM AvazyaktA che. DaoN. vebare aneka hakIkato te saMbaMdhI kArya letAM zIkhe to ghaNuM meLavI zakAya tema che. mUkI che. pra. layamane ane bIjAe ghaNuM lakhyuM che temaNe aneka graMtha saMzodhita karyA che ke jenI TIpa che te sarva jarmana bhASAmAMthI vAMcI samajI temAM rahelA A graMthanA puThApara mUkelI che. have prAcIna gUjarAtI deSa nivArI guNe grahaNa karI tevo itihAsa racI gadyasaMdarbha, paTTAvalI saMgraha, vijayadeva mAhAbhya, gUja zakAya tema che ane tevuM kArya karavAmAM jaina samAjamAM rAtanAM ItihAsanAM sAdhane e nAmanA temanA graMtha gya ane pratibhAzALI vidvAne amArI dRSTimAM chapAvAnA che. pahelA graMthamAM vikrama paMdaramA saikAnuM gUja ukta AcAryazrI, paMDita sukhalAlajI, paM. baheca radAsa, paM. haragoviMdadAsa, munizrI vidyAvijayajI, rAtI gadya sAhitya ke je padyasAhityanI peThe jaina graMthakAraracitaja AkhA gujarAtI sAhityamAMthI maLI Ave munizrI kalyANavijayajI Adi Ave che. samAja te tema che te mUkavAmAM AvanAra che-temAM mukhya karI tarUNa sarvane lAbha levA bahAra Ave e IcchIzuM; ane prabhasUri, semasuMdara sUri Adie racelA bAlAvabedha evo itihAsa lakhAya te pahelAM AvA graMthe cUNi Adi paMca aMga sahita saMzodhita thaI bahAra paDe mAMthI namunA levAmAM AvyA che. A gUjarAta purA tatva maMdiramAMthI prakaTa thanAra che, ane te jinavi te prathama jarUranI vAta che. AgamAdaya samitie jayajInI prastAvanA sahita bahAra paDaze tyAre navIna keTalAMka AgamuM bahAra pADI sAnukULatA karI ApI che. prakAza, bhASAnA saMgaThana ane racanAmAM janonA dareka jainagraMtha bhaMDAra, lAyabrerI, ane AgaphALAnuM mApa kADhavAmAM, paDaze e nirvivAda che. abhyAsI A graMtha kharIdI uttejana Apaze. chapAI bIjo paTTAvalIono saMgraha bahAra paDe te itihAsana eka Avazyaka aMga prApta thAya. atyAra sudhI eka paNa jUnI paTTAvali saMpUrNakAre bahAra paDI taraMgavatI-mULa kartA prAkRtamAM pAdaliptAcArya nathI ane te para kaI paNa saMsthAnuM ke prakAzakanuM tene saMkSepa prAkRtamAM karanAra nemicaMdra gaNi, jarmana lakSa gayuM nathI te navAI che. A ane bIjA graMtha anuvAdaka che. laiMyamana. gUjarAtI anuvAdaka narasihamATe jana zrImate ke prakAzinI saMsthAonA dravyanI bhAI IzvarabhAI paTela. pU. 92 pra. babalacaMdra sahAya turatamAM maLe to te jaladI bahAra paDI zake kezavalAla . modI hAjA paTelanI poLa amadAvAda tema che. munizrI pAse jaina itihAsanuM bIjuM aMga mUlya AnA bAra Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenayuga 192 kArataka-mAgazara 1983 pAdaliptAcAryane samaya nirNaya karavA mATe nirvANa vistRta nibaMdha lakhI, temaja "buddha ane mahAvIra kalikAnA saMzodhaka rA. mohanalAla bha. jhaverIe e nAmano tulanAtmaka nibaMdha tAjetaramAM lakhI tenI prastAvanAmAM prayatna karyo che. te AcArya ghaNA jaina sAhityanI jabarI sevA bajAvI che. A kathA prAcInakALamAM eka prabhAvaka purUSa thayA che emAM saMbaMdhe temane patravyavahAra A pustakamAM chapAyA koI jAtane zaka nathI. temaNe racelo kathAno A hatA te vizeSa ajavALuM paData. graMtha durbhAgye hajI sudhI aprApya che. paNa prAcIna ghaNuM prAcInakALathI prAkRta bhASAmAM suMdara kathAnake kALathI tenI suvikhyAtI eTalI badhI hatI ke teno bahAra pADavAmAM jenoe moTo phALo Apyo che. ullekha yugapradhAna jinabhadra kSamAzramaNe pitAnI che. laiMyamana prastAvanAnA prAraMbhamAM ja kahe che ke vizeSAvazyaka bhASya (gAthA 1508)mAM, haribhadrasUri "huM A je kathA raju karuM chuM te kharekhara eka navIna e Avazyaka TIkAmAM, dAkSiNyAMka-udyatanasUrie kathA che. kAraNa ke bhAratavAsIo sivAya bahAranA keIe kuvalayamAlA (rayA saMvata 835)mAM ane tyAra adyApi e vAMcI nathI, ane je bhAratamAM ekavAra e pachInA aneka vidvAnoe karyo che. A graMthane prAkR lokapriya thaI paDI hatI, te khuda bhAratamAM paNa atyAre tamAM saMkSipta sAra hAIvagacchanA vIrabhadranA ziSya ene kaI jANatuM nathI. A kathA prAcIna bhAratanuM dAna nemicaMdra gaNie karelo tenI prata parathI jarmana che, paNa ene vAMcIne vAcaka kayA kALamAM mukaze e huM cikkasa rIte jANatuM nathI. huMkAmAM eTaluM ja kahevAnuM ke prophesara leimane saMzodhana karI mULa temaja tene emAM varNavelA dhArmika siddhAMta baiddhakALamAM prakaTa jarmana bhASAmAM jANe kAvya na hoya tevA gadyamAM thAya che, tethI A kathA krAIsTanA pachInA kALamAM eTale anuvAda karyo te yUropIya vidvAnamAM bahu vakhaNAya. ke bIjI ke trIjI sadImAM lakhAI hovI joIe." A jarmana parathI narasiMhabhAI IzvarabhAI paTela (pATIdAra patranA saMpAdaka) nAmanA vidvAne gUja ane Aja prephesara suparanA vyAkhyAna sAhirAtImAM karyo te AmAM mUkele che. tyanA kAlakramamAM spaSTIkaraNa karatAM kahe che ke jana Agama upara saiAthI prathama niryukti nAme ra. kezavalAla premacaMda medIe AnI eka prata prAkRta gAthAbaddha TUMkI TippaNIo racAI; te pachI prAkRta meLavI S. yAkebIne mekalelI ke jemaNe potAnA mAthAmAMja vistRta bhASya racAyAM, te pachI prAkRta bahula mitra 3. yamanane ApI. The. layamane. mugdha thaI ane kavacita saMskRtavAlA gadyamAM cUrNi e racAI; te tene bhASAMtara jarmana bhASAmAM karyuM. AvI rIte ApaNuM pachI saMraktabahala ane kavacita prAkRtivALA gadyamAM vidhAna sArA graMthA jamanAdi vihAnene pUrAM pADI TIkAo racAi, ane te pachI chevaTe kevala saMskRtamAM ja temanI mahenatanuM phala jana samAjane apAvyAM kare vyAkhyAonI racanA thaI." juo chatakalpasUtranI prastAte keTaluM badhuM uttama kArya thAya. zrIyuta modI jevA vanA mR. 19. A sarvemAM kathAnake ghaNuM AvyAM che. aneka nikaLe ema icchIzuM. ane cUrNaemAMnAM prAkRta kathAnakeja pachI saMskRta TIkA karanAre emane emaja prAkRtamAM potAnI TIkAmAM lIdhAM che. A gujarAtI anuvAdanuM saMzodhana sAhityapremI A sarva kathAnake parathI temane ItihAsa lakhI zrI jinavijayajIe karyuM che ane te sAthe prAdali. zakAya tema che. taraMgavatI e eka prAcIna kathA che mAcAryanA samaya vagerenA vicAra saMbaMdhamAM eka vistRta te mULa prAkatamAM ke jUnI apabhraMzamAM hatI te nibaMdha lakhI ApavA IchA temaNe darzAvI hatI jovAnuM rahe che, paNu durbhAgye tenI mULa prata (pAparaMtu samayAbhAve teozrI lakhI nathI zakyA. have dalipta kRta kathAnI) aprApya che. vidvAna zodhako samaya maLe teo lakhaze te upakAra thaze. ane munio A bAbata para lakSya rAkhe ane pro. loyamananI prastAvanA khAsa vAMcavA jevI jUnA purANa bhaMDAromAMthI je mULa graMtha maLI Ave che. te prophesare Avazyaka sUtra para ghaNAM varSo pahelAM te jaina kathAsAhityanI kIrti digaMtaparyata jhaLakI Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svIkAra ane samAlAcanA uThe tema che' e prakAzakanA vacane sAthe sahamata chIe. A pahelI AvRtti che. taraMgavatI--uparanIja kathAnA upara mujabaneAja anuvAda prakAzaka-sadguNAnurAgI kapUravijayajI, pR. 108 pAlItANA bahAdurasiMhajI presa. mUlya-manana pUrvaka vAMcana ane parizIlana. ] 193 thI mAMDI haribhadrasUri sudhInAM satpurUSAnAM caritra che te parathI pAlitta cariyanA phoTA prata rAM. kezavalAla premacaMda mAdIe karAvI amane ApelI ane te sa'zAdhaka mahAzayane pUrI pADI, te AkhuM caritra AmAM umeryuM hata te vadhAre upayogI thAta. have tenA gujarAtI sAra paNa teo pUrA pADe ema icchIzuM, munizrI kapUravijayajIe uparAta tara`gavatInAM bhASAMtaramAM vAMcanAranI anukuLatA khAtara pahelI kRttimAMnA sadhaLA gAthAMka tathA kausamAMnuM keTaluMka anupayogI (?) lAgatuM lakhANa kramI karela che' te eka sthaLe thayelI jarI bhUlane sudhArI A bIjI vRtti prakaTa karI che. je lakhANa kamI karela che, te 'anupayogI'amArI dRSTie jarApaNuM lAgatuM nathI, paNa amane te te ati 'upayAgI' lAge che, paNuM prakAzaka mahAzayane je yAgya lAgyuM te kharUM. A khIjI AvRtti vinA mUlye bheTa ApavA vAMca nanI vRddhi karavA arthe prakaTa karavA mATe munizrIne dhanyavAda ApIe chIe. presa sArUM zodhyuM hata te pAi, rUpa raMga vadhAre suMdara thAta. ziyajjaina jijJA--mULa kartI pAdaliptAcArya. sazodhaka mAhanalAla bhagavAnadAsa jhaverI khI. e. ela ela. bI. selisiTara . muni zrI meAhanalAlajI jaina graMthamAlA na. 5 pra0 roDa nathamalajI kanaiyA lAlajI rAMkA, makhAdevI pAsTa epIsa upara muMbai. tArthAdhigama sUtra--mULa kartA zrI umAsvA pAnAM 68 niyasAgara presa. mUlya doDha rU; pahelAM paDita ramApati mizranI cAra pAnAnI saMskRta bhUmikA che ane rA. meAhanalAle aMgrejImAM 20 pAnAnI prastAvanA lakhI che temAM pustakanuM vastu, tAMtrika asara, kartAnA samaya ane paricaya vagere aneka khAkhatA para prakAza pADayA che. AnuM gujarAtI bhASAMtara yA gUjarAtImAM svataMtra prastAvanA sAthe ti vAcaka, tenA gUjarAtImAM bhAvArtha ane tenA paranA sAthe mUkI hata tA vizeSa yAgya thAta. pAdalipta-bhASyanA TuMka sAra. pra0 jaitazreyaskara ma`DaLa, mahesANA pAlipta-pAllitta sariparathI pAlitANA e gAmanuM A pR 164 jaina vidyAvijaya presa amadAvAda. mUlya nathI.) nAma paDayuM che ema manAya che. vikramanA pahelA zatakramAM temane samaya sazodhaka mUke che. bhadrezvaranI kathAvila nAmanA prAkRta mukhya graMtha pADhaNunA bhaMDAramAM tADapatra para lakhelA che ke jemAM 24 jina 12 cakrI nityakarmavidhi, dIkSAvidhi, AcAryAbhiSeka, bhUparIkSA pustakamAM viSaya pramANe prakaraNe| pADayAM che temAM bhUmi paricaya, zilAnyAsavidhi-vAstupUjana, pratiSThA vidhi, pAdapratiSThA. dvArapratiSThA, biMbapratiSThA, utpraratiSThA, cUlikA pratiSThA, cUlikAkalazadhvajadhama cakra pratiSThA, vedikA lakSaNa, jIrNoddhAravidhi, pratiSThApayAgI mudrAvidhi, prAyazcittavidhi, ahaM dAdInAM varSoMkrima, dadikpAlAdi varNana, navacAdi varNana, brahma zAMtikSetrapAlAdi varNana che. A badhA matrAdika prayAganA vidhi graMtha che. jaina sAhityamAM maMtra jyAtiSAdi para pustaka che ane temAM pUrvanA jaina bhAcAya pravINa hatA, ema paNa bhAre che. A nirvANukalikA ane taraMgavatInA racAyitA eka nAmanA sUri ekaja che e siddha thavA mATe hajI aneka pramANanI jarUra rahe che ema amane lAge che. Aja graMtha devacaMda lAlabhAI jaina pustakAhAra Da taraphathI temAM tenA saMzodhaka mahAzaya kartAnA samayAdi paratve jAdI jUdI devIonAM citrA sahita prakaTa karavAnA che mAhanalAle atiparizrama lai prastAvanA lakhI che kaMika navIna prakAza pADaze tA ThIka thaze. zrIyuta e ni:saMdeha che. hajI A mahAzaya taraphathI khIjA 'thA taiyAra thavAnI AzA rAkhIzuM. AmAM 32 pRSTha lagabhaganI prastAvanA amArI khabara pramANe amadAvAdanA prasiddha vakIla kezavalAla premaca'da medIe eka vakIla muddA mAtra lakhe te rIte lakhI che ane karmoM ane temanI kRti saMbaMdhInA Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 nayuga kArataka-mAgazara 1983 devacaMda lAlabhAi jaina pustakAhAra kuMDa, pR. 528 karNATaka presa muMbai mUlya rU. 7] ullekhA ApI dhaNuM ajavALuM paDayuM che, paNa kA~nA samaya nirNIta karavAmAM tenAthI ubhI thatI cAnA ukela karavAnuM sAhasa ke parAkrama mAthe na letAM vAMcakAnI vicArazakti para mUkyuM che. A prastAvanA khAsa A tattvajJAnanA sUtrarUpa graMtha para digabara ane zvetAmbara aneka AcAryoe TIkA racela che ane te vicAravA jevI che. Aja vakIle pahelAM mULa saMskRdareka TIkA prakaTa thaye A graMtha ratnAkaranI mahattA tamAM tenA bhASya sAthe sazAdhita karI te royala e. sAsAyaTI egAle chapAvI hatI. tyAra pachI rAyacaMdra graMthamAlAmAM te sarve tenA hiMdI anuvAda sAthe pragaTa thaI. temaja A graMthasAgaranI uMDAi ane rahasya prApta thai zake tema che. jJAnazreNIe AvatAM tattvajJAnapara gayA vagara cAlatuM nathI. dhamaeNca tattva niti jIhALyAM e vAkyanI yathArthatA svIkArIe te jJAnathI mUka-hRdaya guhAmAM jatAM dharmanuM chUpAyeluM tattva pamAya che. kAi paNa dharmanI kaseATI te tenA tattvajJAna para che. maharSi pAtajalie sUtramAM yAgadarzana guchyuM che. zrI umAsvAtie sUtramAM jaina darzana guchyuM che te pramANe mahiSa pataMjalie sUtramAM yAgadarzana guMcyuM che. . saMzodhake zrI - umAsvAti saMbaMdhamAM je je hakIkatA-ullekhA maLe che tenI TIpa utArI che ane uparAta mahesANAnA zreyaskara ma`DaLanA pustakanI prastAvanAne amuka bhAga tathA anya prakAza temAMthI bhAga laI temaneA bAhya ane AMtarika pramAUAthI narNaya karavAnA prayatna karyAM nathI, ane te vAta vidyAnApara mUkI che. devaguptasUri ane siddhasena sUranuM paNu temaja thayuM che. devaguptasUri upadeza gacchamAM aneka thaI gayA che; ane tevA nAmanA sUri sAmAnyataH teja gacchamAM maLI Ave che jIe upadeza gapaTTAvalI ( jaina sAhitya saMzodhaka khaMDa 2 aMka 1 nA prAMta bhAga) siddhasenasuri paNa aneka thayA che. saMzAdhaka mahAzaya vizeSa zrama leze dhaNuM maLI Avaze. A graMtha prakaTa karI prakAzitI saMsthAe jaina tattvajJAnanA sAhitya para upakAra karyAM che. bhAvArtha paNa krU'kamAM ane saraLa bhASAmAM vAmAM AvyA che ane A rIte tattvArtha jevA tatvajJAnanA sAgarane mADhe rAkhavAne TuMkamAM samajavAnI anukULatA prakAzaka maMDaLe prakaTa karIne ApI che te tene mATe praza'sanIya che. digaMbara ba'emAM nAnapaNathI khALakAne A tattvArtha mULa geAkhAvavAmAM Ave che tethI teone nAnapaNathI kaThe hAya che ane pachI tenA artha-vizeSArtha anya TIkA pustakAthI karI jaina tattvajJAnanA sArA jANakAra thAya che, jyAre zvetAMbara samAjamAM tevI sthitine abhAve bALakAne upara vadhatAM AvA graMthAmAM jevA joie tevA caMcupAta thayA na heAvAthI tattvajJAnanuM jANupaNuM bahu echuM jovAmAM Ave che e zeAcanIya che. mAbApA peAtAnAM bALakAne nAnapaNathIja kaMThAgre karAvavAnuM lakSamAMleze ane temAM A graMtha madada rUpa thaze. A meATAdinavAsI naMdalAla bahecaradAsa bagaDIyAnA smaraNArthe bheTa apAya che. tattvArthAdhinama sUtra--mULa karyAM. umAsvAti vAcaka svAparI bhASya ane te para devaguptasUri ane siddhasenagaNi TIkA sahita prathama vibhAga saMzodhaka hIrAlAla rasikadAsa kApaDiyA ema. e. pra. zeThe Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha mAdha vividha noMdha. ( kAnphransa AphIsa--pariSad kAryAlaya taraphathI ) 1 pracAra samiti Popaganda Comittee nuM kArya. A samitinI eka beThaka tA. 25-9-26 nA rAja muMbaimAM maLelI hAvAnA ullekha gatAMka pRSTha 74 me karavAmAM AvyA che, ane temAM jaNAvyA mujaba kA thayA bAda samitinA sabhya rA. maNilAlajI kAThArI tathA khAjI kItiprasAdajI te bIjI beThaka AjI jevA khIjA sthaLe karI kheAlAvavA jarUra jaNAI. temanI IcchAne mAna ApI A beThaka ame seAjata mukAme meLavavA STa dhAratA te mujaba tevI mITIMga kheAlAvavAmAM AvI hatI. te saMbaMdhI vigata nIce ApavAmAM AvI che. amane A beThakanI khAsa jarUrIAta jaNAi naheAtI paraMtu A banne sabhyAnI tItra IcchA jotAM te beThakanI gAThavaNu karavAmAM AvI hatI. zatruMjaya DampyuTa-Satrunjaya Dispute ane "jainA ane pAlitANA''-Jains and Palitana, e nAmanAM pustakA chapAvI bahAra pADavAmAM AvyAM che ane tenI yAgya sthaLAe vheMcaNI TapAlArA atrethI karavAmAM AvI che. A samiti mATe thaela kuMDa paikI je vasulAta atyAra sudhI AvI che tenI nAMdha vigata sAthe amArA have pachInA aMkamAM prakaTa karavAmAM Avaze. je bhAie taraphathI bharAyalI rakameA hajI sudhI mekalavAmAM AvI na heAya temane vinaMti karavAmAM Ave che ke te rakama amane satvara mAkalI ApavI. zrI jaina zvetAmbara kAnpharansa pracAra kArya sami tinI mITIMga sa`. 1982 nA Ase| vada 4 ravIvAra tA. 24-10-26 nA rAja seAjata mukAme maLI te vakhate nIce mujaba kAmakAja karavAmAM AvyuM. sabhyAnI hAjarI. N (1) kAThArI maNIlAla valabhajIbhAI. (2) bAzru sAheba DAlaca daLa, (3) pArI maNIlAla khuzAlacaMda. (4) hIrAlAlajI surANA. 195 (5) makanajI DAbhAI ( kAnpharansanA sekreTarI, A prasaMge AgAmI phaeNAransa seAjatamAM nakI karavA kAnpharansanA janarala sekreTarI gulAbacaMdrajI DhaDhDhA paNa AvelA ane te paNa hAjara hatA. 1. samitinuM baMdhAraNa nakI karavAmAM AvyuM. 2. pravAsanA ahevAla sabhyAe mahArAbAra chApAmAM mAkalI ApavA. 3. A samitinA sekreTarI gujarAnavALA khANyu kIrtiprasAdajIne nImavAmAM AvyA. 4. zatruMjaya DImpyuTanI aMgrejI cApaDI chapAya che te ane gujarAtI tathA hIMdI chapAya che te sarvenuM kharca A samItinA kharcanA phreMDa khAte lakhavuM. 5. punAvALA kezavalAla-ma`galadAsa. ii. e. nA Avela kAgaLa vAMcyA. te upara vIcAra karatAM te kAgaLa bhAI popaTalAla rAmacaMda zAhane mAkalI te nIce temanA abhiprAya zrImAna resIDanTa janarala sekreTarIe maMgAvaveA ane abhiprAya tarapheNamAM AvyAthI temaNe te bhAI ne pApaTalAlabhAInA peTAmAM kAmamAM levA ane joituM musApharI kharca vIgere ApavA ane hIsAba levAnI gAThavaNu karavA pApaTalAlabhAine lakhavuM. 6. pAlaNapura kherDIMganA dhArmika zikSaka zAha. rAjakaraNa hemacaMdane 1 mAsa sudhI phkta musApharI ane TapAla vIgere jarUrI kharca lai sevA Apa vAne Avela patra vAMcavAmAM AvyA. te upara vIcAra karatAM maNIlAla khuzAlacaMdanA abhiprAya tarapheNamAM thatA temanA peDhAmAM temanI mAgaNI mujaba kAmamAM levA nakI karavAmAM AvyuM, 7 paMjAba AtmAnaMda jaina sabhA lAheAra taraphathI maLela TharAva upara vicAra karatAM temanA tarafathI eka pratinidhine A samItInA sabhya tarIke Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainaga 196 levA nakI karavAmAM AvyuM mATe tevA gRhasthanuM nAma meAkalavA temane lakhavuM. 8 hAla tarata A samitinA sabhyoe zatruMjaya sabaMdhI temaja AgAmI kAnpharansane aMge khAsa dhyAna ApI kAma karavuM. 2 zrI jaina zvetAMmbara kAnpharansa zrI zatruMjaya pracAra kArya samItinuM baMdhAraNa. 1. A samitinuM nAma " zrI jaina zvetAMmbara kAnpharansa pracAra kArya samIti '" rAkhavuM. 2. samItinA sabhyAmAMthI eka jaNane sekreTarI nImavA. teoe baMdhAraNa anusAra kAmakAja karavuM 3. karavAnAM kAmakAja, (1) kAyaOkrama, (2) pracAra aMgenuM prAgrAma (3) kharca, e kAmeA nakI karavA mATe prasaMgApAta sekreTarIe kamITInI mITIMga meAlAvIne athavA jarUra paDethI patra vahevArathI saMmati meLavIne kAmakAja karavuM 4. mITIMga khAlAvavA pahelAM sare mITIMganA kAryakrama zrImAna resIDanTa janarala sekreTarIe upara meAkalavuM ane hAjarI ApavA lakhavuM ane jo teo hAjara na thai zake teA tenI sUcanAe athavA abhiprAya mAkalI Ape. 5. mITIMgamAM thayelA TharAva anusAra kharca karavAnI rakama kAnpharansa ApIsathI maMgAvavI. tenA vigatavAra hiMsAkha rAkhavA ane dareka mahine sadarahu hisAba ane kAmakAjanA riporTa ephIsane meAkalI ApavA. 6. sekreTarI epIsamAMthI maMgAvI rU. 1000) eka hajAra sudhI peAtAnI pAse rAkhI zakaze. 7. A simita tarathI kaMi paNa sAhitya chapAvavA jarUra jaNAya te tenA nAmathI tenA sekre. TarIe resIDanTa janarala sekreTarIonI salAhathI chapAvavuM. 8. A kamITInA je je TharAvA prAsIDIMgA thAya tenI nakala kAnpharansa ophIsane tathA dareka sabhyane mekalI ApavI. 9. kamITInA sabhyAmAMthI 3 nI hAjarIthI phArma gaNI kAmakAja calAvavAmAM Avaze (resIDanTa kArataka-mAgazara 1983 janarala sekreTarI sIvAya) teonI sAthe 4 nI hAjarI hatI 3, pracArakArya samitinA sabhyAnA pravAsa rA. pArI. maNIlAla khuzAlacaMda-A bhAi taraphathI amane savistara ripeA maLyAM karyAM che temAM jaNAvyA mujaba nIcenA sthaLeAe te gayA hatA ane dareka sthaLe strI purUSAnI mhoTI sabhAe melavI pracArakArya karyuM hatuM. dareka sthaLe zrI zatruMjaya sabaMdhI ApaNI laData ApaNA hakakA ane sapU` sA SakAraka sthIti punaH prApta na karI zakIe tyAM sudhI ApaNe zuM karavuM vagere khAkhatA para dareka sthaLe sArAM vyAkhyAna ApyAM hatAM. temaja sthaLe sthaLe pAThazALA lAbrerI vigere samAjane upayegI `sthAomAM paNa pUratA rasa lIdhA che ane jyAM jyAM tenI khAmI jaNAi che tyAM tyAM te durasta karavA banatuM karyuM che. dareka sthaLe temanuM kArya temaNe dhaNAja utsAhathI karyuM jaNAya che. te gayA te te sthaLAnI yAdI-vApI, damaNu, deheNu, kheraDI, baiMgavADA, gAlavADa, udavADA, bhIlADa-seAjata, pAla Nupura, kuMbhalamera, DIsA, tharAda, vAva, sAceAra, DhImA, bhAreAla, nArANI, kurakhANu, vAghAsaNuM, vAtaDA, gALAsaNu, vigere sthaLAe gayA hatA. seAjata mukAme maLelI kheThakamAM hAjarI ApI hatI. deheNumAM strIe tathA purUSAnI jUdI jUdI sabhAe karI hatI. kheraDI gAmamAM sapa dhaNA heAvAthI sabhA melavavA ghaNA prayAsa karyAM chatAM saphalatA malI nahiM. iMgavADAmAM AsapAsanA sabaMdha dharAvatAM ATha gAmAnA kAne ekaThA karI nave gAmanI eka mhoTI sabhA thai hatI. sAmAnya rIte dareka sthaLe lokA makkama jaNAya che chatAM tevIja makkamatA jAlavI rAkhavA bhalAmaNu karavAmAM AvI hatI. kAka zudra 5 vAvamAM zatruMjaya sabaMdhI vyAkhyAna ApI khIje divase dharma samAja vigere sabadhI bhASaNa ApyuM hatuM. tathA gujarAti skulamAM 'vidyArthI jIvana' e viSayapara paNu bhASaNa ApyuM hatuM. rA. maNilAlajI kAThArInA pravAsa sabaMdhI hakIkata anyatra khIjA pepareAmAM chapAya che. temanA tara" Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha noMdha phathI temanI pravRttine riporTa malyo nathI jethI tenI dhAkaDI, vADI, jAThaNa, pArA Adi sthaLoe noMdha atre thaI zakI nathI. gayA hatA. ane Azare cAlIzeka sthaLoe patravyabAbu kIrtiprasAdajI teone ghaNo samaya nAdu- vahAra mAraphate yAtrAtyAgane TharAva ane te sabaMdhI rasta tabIyatanA kAraNasara gaye hovAnuM jaNAve che. TuMkI hakIkata pahoMcADI hatI tathA ukta TharAva makkama hAla teoe kArya zarU karyuM che. samAne paMjAba rIte amalamAM mUkavA bhalAmaNa karI hatI. nADola mahAsabhAnA vArSika saMmelana vakhate temane tathA rA. mukAme eka samasta nagara nivAsIonI mITIMga karI kekArIone hAjarI ApavA vinaMti karavAmAM AvI hatI jemAM zrImAna ghANerAva ThAkora sAhebane paNa hatI. ane teo bane tyAM hAjarI ApI hatI AmaMtraNa karavAmAM AvyuM hatuM. te zrImAna taraphathI bAda tA. 9-11-26 nA roja jhIrAmAM eka sabhA saMvatsarI bhAdrapada zuda 4 nA roja pitAnA cAlIza sthAnakavAsI tathA zvetAMbara bhAIonI bolAvIne gAmamAM yAvata caMdra divAkarI zikAra nahi karavA tyAM pracArakArya karyuM hatuM tathA tA. 17-18 naveMba tema jIvahiMsA sarvathA baMdha karavA mATe lekhita dUkama ranA roja zrI hastinApuramAM meLAnA prasaMge hAjarI karavAmAM Avyo che. je badala temane dhanyavAda A ApI hatI. ane te bhAI jaNAve che ke "hastinA- pavAmAM Avyo hato. purano jalaso bahu sAre thayo hato. lokoe heTI zrIyuta gulAbacaMdajI drA tathA hirAlAla surANusaMkhyAmAM hAjarI ApI hatI. zatruMjaya sabaMdhI TharAva zrI phodhI pArzvanAthanA melA upara hAjarI ApI pAsa karavAmAM AvyA hatA temaja AkhA paMjAbamAM be divasa sudhI sabhA meLavI hatI tthA asarakAraka eka zatruMjaya svayaMsevakamaMDala sthaLe sthaLe sthApana vyAkhyAna ApyAM hatAM. je vakhate zrI nemacaMdajI karavA TharAvavAmAM AvyuM ane te mATe kAryavAhakonI zubhecchA e adhyakSa sthAne svIkAryuM hatuM. sojata cuMTaNI paNa karavAmAM AvI hatI. huM hastinApura mukAme pracAra samitinI beThaka maLI hatI. ane teja gayo hato ane bhAI ke ThArIjI tathA bAbu dayAla- samaye tyAMnA sthAnika saMdhanI eka sabhA maLI hatI caMdajInA AvavAthI ThIka thayuM." je vakhate hAjara rahelA pracAra samitinA sabhyo rA. popaTalAla rAmacaMda zAha-dakSiNamAM mAle. tathA rA. zrIyuta gulAbacaMdajI DhaDhA tathA rA. makanajI gAMva, jUnera vigere AsapAsanA sthaLee gayA . mahetAe bhASaNo ApyAM hatAM. hatA. ane pracArakArya karyuM hatuM. zeTha sArAbhAInema- 4, zeTha phakIracaMda premacaMda skolarazIpa prAIjha:caMda hAjInI eseMblInI beThaka mATenI umedavArInA A prAIjha mATe umedavAranI arajI maMgAvakAmakAjamAM rokAelA heI vizeSa kArya thaI zakayuM vAmAM AvI hatI ane te badala A mAsIkamAM na hevAnuM tathA dIpotsavI bAda vadhAre kArya karavA temaja "jina"mAM jAherakhabara ApavAmAM AvI hatI. jaNAve che. bAbu dayAlacaMdajIe tA. 15 ogasTane te parathI kule sAta umedavAronI arajI AvI hatI zekane divasa dareka sthaLe paLAvavA mATe patra dvArA jemAMthI meTrIkyulezananI parIkSAmAM saMskRta viSayamAM prayAsa karyo ane AgrAmAM traNa sabhAo karI. ane sauthI vadhAre mA melavanAra tarIke mI, e bharatapUra phirojhAbAda lakhanau Adi sthaLone zrAva DosAbhAI kekArI thA suratanA rahevAsI ane kulle kone yAtrA tyAganA TharAvo upara makkama rahevA sama- sauthI vadhAre mArka meLavanAra tarIke mI, zAMtilAla jAvyuM. ane sIkaMdarAbAda (challe bulaMdazahera)mAM zeTha maNilAla dIvAnanI arajIo pAsa karavAmAM AvI. javAharalAla janInA adhyakSapaNuM heThala eka mATI ane te darekane rUA. 40) cAlIzanuM inAma ApavAnuM sabhA melavI pracArakArya karyuM hatuM. nakkI karavAmAM AvyuM che. rA. hirAlAla surANA-jayapura, bIAvara, ghANerA, 5, upadezaka mAraphate saMsthAnuM pracArakArya nADela, khulAlA, sAdaDI, bIlAvAsa, ghInAvAsa, A saMsthA taraphathI pharatA upadezake ja de jude Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainayuga 198 sthaLe gayA hatA ane te te sthaLeAe saMsthAnA uddezAnusAra vividha viSayA upara asarakAraka bhASaNe ApyAM hatAM. temaja sukRta bha'DAraphDanI yeAjanA samajAvatAM te te sthaLeAethI je je rakamA AvI che tenA nAMdha gAmavAra nIce ApavAmAM AvI che. saMsthAnA pracArakAryathI samAja para kevI asara thaI zake che tenA te te gAmAnA patra! amane malatA rahe che te parathI spaSTa thAya che. temAMnA e patra sAthe prakaTa karavAmAM Ave che. upadezaka puMjAlAla premacaMda, A tA. 4-7-26 thI tA. 22-11-26 sudhI. gaDha-77) kuMbhAraNu 18) harasAla 165 baDAdarA jADA AMtrAlI 1) nAnA cekhalA :2) meTA cekhalA 15 mADhukA 35 mehanapura 125 raNAsaNa 7) hAthAla 4) kAmeAdarA dANA kheDabrahmA 20) vaDAlI 111aa iDara 51) kukaDIA 6) sAbalI 4) jAmalA pA vakhtApura 7) himatanagara 31) gaDhADA chA haDIela 2) AgIyeAla pAA kheraNA nA vIrAvADA 2) DhuMDhALa 12) rUpAla 19) aDapodarA 13) saraDAi jA Tei javA dadhAlIyA 42aa meDAzA 15nA salAla 25 tAjapurI 9) rUpAla rA (pAchaLathI) hApA 15 navalapura 1) ilAla 60aa dAvaDa 1 ekalArA 125 vAghapura 18aaaa tAzapura 10nA erANu 185 prAMtIja rA upadezaka gulAmaca' zAmajI. tA.5-7-26 2 jADA bajANI tA. 6-7-26 3 hA! dasADA tA. 16-9-26 rU 50) rAjakITa tapAgacchanA-- upadezaka vADIlAla sAMkaLaca'da. kArataka-mAgazara 1983 1) khIDaja 4) mahIja 85 nAMdeja 5) hIrApura 13) aNIAla zA dhAmatavANu rA gatarADa 4) hIrApara nA vAMjha chA hAthIjaNu 115 nareADA 3 memadAvAda 9) bhAleja TA eDa Tra!! ahImA 14aa! sArasA 3DA kheDavA 20) gApAlapurA 1) nApADa 20) mhelAva jAA kAzara 18) sechatrA 6) bhaDakada 8) DabhAU 10) malAtaja nA cAMgA cha) pAragALa 8) melAva 2) bAMdhaNI 7) rAmeAla 5) kareAlI rA vareATavA 5) sajAyA 3) vaDatAla nA narasanhA rA 6 amane maLelA patrA. tA. 28-6-26 thI 21-11-26 sudhI. magADhI pAA isanapameTA chA mahundrAM / lavADa 6aa raMgajInuM muvADuM 6) amarAbhAinuM muvADu 10nA pALudarA 9) hAthIjaNa nA bahIala 17nA phanIpara chaNA dhamIja 4aa kAThI 105 haraseAlIkA rAThoDavAsaNA jALa kaDAdarA !! jammudarA parA paraDhAla * 275) bhAi tthA pAlathI 16!!! khArejA 20) lAlI zrI 1 zrI jaina zvetAMbara kAnapharanse jayajInedra sAthe lakhanAru, AmarAlInA jaina saMdha samasta ApaNI taraphathI upadezaka vADIlAla sAMkalacaMdane laine gAma thAlA tAluke tilakavADAnA gAmamAM mahaMta vizvanAtha mahArAje chapana. bhAga-savata 1983 nA kArataka vadI 1 nA rAja karelA te prasaMga upara Asare mAlusa 6000 thI 7000 sudhI bhegA thayalA hatA te vakhate vadI 1 rAtanA eka vAge bhAsaNanI sarUvAta karavAmAM AvI hatI ane pAMca vAge bhAsaNa baMdha karavAmAM AvyuM hatuM. te vakhate caracAyalA vIsayeA jevA ke dArU nahI pIve mAMsa bhakSaNa nahI karavuM ane jIvAne abhayadAna ApavA e traNa vIsayA upara macakura upadezaka sala bhASAmAM kareluM ane leAkeAnA manane saceATa asara kheDelI che ane te prasaMge Asare bethI traNa hajAra mANase gurUnA seganathI UpalI traNa bAbate nahI karavAnI pratIjJAe lIdhI hatI ane baLadane hAMkavAnA parANAmAM je Are rAkhavAmAM Ave che. te Are nahI rAkhavI tevI traNase mANase khAdhA lIdhI hatI Ama upadezakanI mahenatathI rAjI thai. visvanAtha mahArAje kAnpharansaA dhanavAda ApI macakura upadezakane phulanI mALA potAnA hAthe paherAvI hatI ane bhalAmaNa karavAmAM AvI hatI ke uparanI tamAma lIdhelI bAdhAonI Agraha karyo hatA ane jaNAvyuM hatuM ke A bhAgamAM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha noMdha - 199 hIMsA karanArA mANaso bIjA AvA prasaMge jeDAI hIMsA na kare tevI jarUrI batAvI hatI. have pachI - strI keLavaNI vISe paNa ghaNI sArI asara karI hatI AvatA eTale saMvata-1984 nA kArataka sudI 15 - jIvadayAnA bhASaNamAM pATIdAra lokee viSeza bhAra , no moTo soDA ane cAra dhAmanI racanA vALo na bharavA tathA suDa na karavA tema jherI prANa sarSa che yajJa karavAno che te prasaMge tame ahI Avaje vIMchIne na mAravA, temaja mAMkaNane ne mAravA mahAane AmarelInA jaina saMdha tamane khabara Apaze bhAratA vAkyothI samajAvyuM hatuM ke upara sArI tema jAhera karyuM hatuM ame nIce sahI karanArA AmarolInA jana saMdha vinaMtI karIe chIe ke asara thavAthI gAmanA tamAma lokoe temaja saMdhe AvA upadezakanI khAsa jarUra che tamArI tabIyata daravara AvavA ane Ama bodha ApavA. tamAme IcchA batAvI hatI. temaja temanA cAra cAra kalAka narama hovA chatAM tabIyatanI darakAra rAkhyA sIvAya kAnpharansane jIvadayAne purNa lAbha Apyo che. emanA sudhI bolavAthI atrenA mukhIe nIce mujaba AvA upadezathI hamane ghaNuM khuzAlI thaI che. dA. jaNAvyuM hatuM. saMdha kahevAthI zeTha nagInadAsa delatabhAI vyA - huM bhASaNa sAMbhaLavAne rAgI chuM ane A gAme bIjI sahIo.. " bahArathI AvanArAe ghaNI vakhata bhASaNa ApyAM rU.3) upadezaka vADIlAlane sukItabhaMDAra phaMDamAM ApyA che. che meM sAMbhaLyAM che tethI kahI zakuM chuM ke ApanA bhASaNamAM jevI lokanI vRtti karI che tevI vRttine zrI jaina zvetAMbara konpharansa. bodha lAge tevAM bhASaNa A upadezakanAM sAMbhaLyAM - jayajIne sAthe lakhanAra nApADanA jaina saMdha che mANasanI saMkhyA bene sIvAya base purUSonI thatI samasta. * hatI. ahIM levA pATIdAranI strIo hAjala hevAne upadezaka vADIlAla sAMkaLacaMde AvI sakaLa lIdhe teo jAherAta bolI zakI nahatI paraMtu ema saMdhane. temaja gAmanA tamAma vastIne judA judA" kahevaDAvavAmAM AvyuM hatuM ke phaTANu temaja dina viSayo upara bhASaNa ApyA hatA. bhASaNakAra rAtre kaTana karavAmAM amane ghaNIja uMDI chApa paDI che.' sADAsAtathI sADA agIAra vAgyA sudhI pote viSeza divasa rokavA temane tamAma gAmane Agraha lokone samajAvavAne tanatoDa mahenata karatA hatA. hato chatAM teo cAra divasa rahI gayA che jo teo temanA brahmacaryanA bhASaNathI nIcenA sadagRhasthoe rahyA hota to gAmamAM lAbha thavA vakI hatI eja. paradArA gamana na karavAnI. sabhA samakSa ubhA thai dA. kAntilAla bhAIlAla zAha, 21-10-26 vyA pratijJAo karI hatI. jenAM nAma nIce mujaba che. bIjI sahIo. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 jainayuga zrI jaina zvetAMbara ejyukezana eDa [sekreTarI za. vIracaMda zAha taraphathI. ] ukta saMsthA taraphathI dara varase levAmAM AvatI " zrI jaina zvetAMbara kAnsa dhArmIka harIkAmanI nAmI parIkSA"nI "19" mI parIkSA cAlu mAsanI tA 26-12-26 ne ravIvAranA rAje saMsthAmAM rajIsTara thayelAM judA judA senTarImAM levAmAM AvanAra che. kArataka-mAgazara 1983 tathA parIkSAnA sAthenI jIka tema vinaMti patra mekalavAmAM Avela hatuM paNa tenA joie teve svIkAra thayA nathI ane jIja javAkhe| AvyA che eTale A dIzAmAM kArya 'karavA mATe sArA vidvAne ane pa`DItAnI khAsa agatya che. AzA che ke tevA sahakAra malatAM saMsthA te dIzAmAM kAya karavA ghaTatA prAdha karaze. parIkSA mATe lagabhaga 100 gAmanI pAThazALAAne lakhavAmAM Avela hatuM tema jAhera peparAmAM patrIkA naM 1 lI prasiddha thai hatI tathA jaina" ane vIrazAzana" e e patrAmAM be aThavADIyA sudhI jAhera khabara chapAvavAmAM AvI hatI AthI A varase kulle 34 senTarA thayAM che ane badhA malIne 800 vidyArthIo parIkSAmAM besavAnA che. kheDA sadhaLA AdhAra kheAnA krUDa upara che majakura parIkSA dina paradina dhaNIja loka priya thatI jAya che ane AvI parIkSAthI "dhArmIka kreLa-jaitakAmanI vyavahArIka, dhAka, ane vepArI keLava' vaNI"nA pracAra vizeSa thAya te svabhAvIka che vaLI NImAM saMgIna sudhArA karavAnI dhaNIja agatya che ane abhyAsa paNa badhI pAThazALAmAM eka sarakhA keLavaNIne mATe judI judI dIzAmAM kArya karI zake cAlu thavAnA sA~bhava pazu che. hAlanA abhyA tevI A ekaja sasthA che ane tethI tene saMgIta sakramamAMnA keTalAka pustakA malI zakatAM nathI banAvavA kheAnA membara thavA tathA konpharansanA sukRta tethI temaja bIjo paNa pheraphAra pADayapusta-bhaDAra krUDanI yAjanAne vadhAvI lai temAM kALA ApavA hamArI namra vinaMti che. kAraNake kheArDane upalA phaMDamAMthI tenA kharca bAda karatAM aDadhAM nANA maLe che AzA che ke saphaLa jaina saMdha A hamArI vinatine svIkArI, te badala yeAgya karaze. kA"mAM karavAnA che. vaLI banI zake tA dareka dheAraNa vAranA pAThayapustakA kheDa taraphathI taiyAra kara. vAmAM Ave ane tene kheDa taraphathI chapAvIne vidyArthIone paDatara kImmate purA pADavAmAM Ave te| tethI dhArmIka abhyAsamAM vadhAre anukuLatA thAya tema che A saMbadhI yAgya vyavasthA karavAnI saMsthAnI icchA che ane te dIzAmAM kArya karavA mAMDayuM hatuM kAmanA judA judA vidrAnAne temaja munI mahArAjone temaja dhArmIka keLavaNI ApatI saMsthAone khAnA cAlu abhyAsakramanI buka chevaTamAM A saMsthAnA kAryamAM ulaTa bharyAM bhAga levA dareka baMdhuone vinati che. tathA haMmeAne kAi paNa jAtanI sUcanA Apaze| ane te sUcanA pramANe kArya thai zake tema haze teA dhaNIja khuzIthI sUcanA mAnya karavAmAM Avaze mATe A sasthAne ApatA dareka rIte sahakAra ApazeA tema icchI viramuM chuM. kheDa taraphathI pAThazALAone temaja vidyArthI Ane skAlarazIpa (madada) ApavAmAM Ave che. te te sabadhI pAThazALAenA mAsika patraka tathA vidyArthInuM '" pramANapatra " mAMgavAmAM Ave che ane anI zake te pramANe yogyane yAgya madada apAya tevI anatI kALajI rAkhavAmAM Ave che. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haCCCCR ka0% tamArI phariAda Cy pAcana zakti kama hevAnI, datanI cAlu aTakAyatanI, svapna deSanI, magajanI nabaLAinI, hAtha paganI kaLataranI, koI paNa kAma karatAM thAkI javAnI, ane bahu kamajora havAnI hoya te vakhata khayA vagara vApare prakhyAta poSTika AtaMkanigraha goLIo. . enI camatkArIka phateha Aja 4pa varSa thayAM jagajAhera che. kIMmata gaLI 32 batrIzanI DabI 1 ekane rU. 1 eka A vizeSa vigata jANavA mATe amArU prAisalisTa maMgAve. vekazAstrI maNizaMkara govijI AtaMkanigraha auSadhAlaya, muMbaI-brAnca. kAlabAdevI roDa, muMbaI. J jAmanagara(kAThiyAvADa). janatA (u. jAta! Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaTa . ARIS 3 karI zako mAtra rUpIA traNamAM OM eka ghaDI ALa che. jarA paNa acakAze nahi Aje ja airi ekale kAraNa ke amAruM TIka-Teka TIC-TAK Regd. You ghaDIALa niyamita TAIma Ape che. " -sarvenI pasaMdagI pAmeluM cheane tema chatAM gharanAM sundara zaNagAra rUpa paNa che, - phakta rUpiyA traNa - PETER WATCH Co., P. B. 27, MADRAS. te - TARA LEVER dA . A oNphara A oNphara maphata!! e to maphata!! amArA aDhAra kereTa re lDa tArA lIvara "rajIsTarDa" khIsA vIALanA kharIdanArAone, amApha "C" sI rajIsTarDa TAImapIsa mata ApIe chIe. A eNphara mAtra thoDA vakhatanI che. hamaNAM ja lakhe. khIsA ghIALa mATe tenA DAyala para banAvanArAonI pAMca varSanI geraMTInI sTempa ApavAmAM Avela che. kiMmata rU. 5) lakho - - A kepTana vaica kAM. pAsTa bokSa rada madrAsa , CAPTAIN WATCH coY. P. B265, MADRAS, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (rajIsTarDa naM. 44) tamArI pAThazALA ane kanyAzALAnA melAvaDA prasaMge chokarA-chokarIone InAma mATe kayAM pustako pasaMda karaze? | vIra bAma vira oInTamenTa janasAdhuoe, jena5trakAroe ane janavidvAneeT. mAthA tathA chAtInA duHkhAvA, saMdhIvA, Iluje pustaka pasaMda karyA che te A rahyAM !! | ejhI vigere hareka prakAranAM darado upara masaLavAthI 1. kumArikA dharma, 2. kumArikAne patra; 3.] | turata ja ArAma kare che. jainanItipraveza; 4. nakAvya praveza: 5.jIvana caryA; 6. jJAnapaMcamI ane tenuM udyApana. darekanI chuTaka kImata ru. 04-0 rAkhavAmAM AvI che. sAmaTI nakala. maMgAvanArane A bhAve pustako maLazeH khasa kharajavAne akasIra malama. 100 nakalanA rU. 20; 75 nakalanA rU. 15; dareka davA vecanAra tathA gAMdhI vI. rAkhe che. 25 nakalanA rU. 5. A bhAve 25 thI ochI pro-mohanalAla pAnAcaMdanI kuM, nakala mokalAtI nathI. che. vaDagAdI, bhIkha galI-muMbaI 3. turata Ajeja lakhe - mAvajI dAmajI zAha, ejanTa -morArajI raNachoDa, kAmAi, ghATakopara. che. jumAnajIda, muMbaI 2 TALISMANS AND CHARMS For those people to Avoid all sorts of Misfortunes and enter the Gates of Successful Life. Rs As. ophIsamAMthI vecAtAM maLaze. For Honour, Riches, Learning and Greatness 7 8 For Health, Physical Strength, etc... 7 8 For Power of Eloquence, Speeches, etc. 7 8 For Success in any Under taking or zrI jaina graMthAvali rUA. 1-8-0 Litigation, etc.... ... For success in Sport, Racing, Cards, | zrI jaina DIrekaTarI bhA. 1-2 sAthe 1-0-0 Games of Chance, etc. .... 7 8] , , For Success in Spiritual and Religious Life 100 bhA. 1 le 0-8-0 For success in Trade and Business... 10 | zrI jaina zvetAMbara maMdirAvali 0-12-0 For Men's Love to Women 7 8 , For Women's Love to Men 10 61 pAI alachInAmamAlA prApta keza 1-0-0 For Love of Opposite Sex, Attractive Power 78 | jaina gUrjara kavio 5-0-0 For Agricultural Prosperity, Farming, Good Crops, etc. ... .. 7 8 A mAsIka sAthe henDabIla vaheMcAvavA tathA For Success in Minning Plumbago, etc. 100 0. For Success in Gemming ... ( 226 | jAhera khabara mATe patravyavahAra nIcenA saranAme Rabbi Solomon's Special Talisman for every success karo. eka aMka mATe jAhera khabarano bhAva Specially valued and worn by every successful Hebrew, 2nd quality... 2 0. rU. 8-0-0 vadhu mATe lakho- 1st quality... 30 0 AsIsTanTa sekreTarI, NOTE:-A Money Order or G.C. Notes will bring the Talisman to your door. One Extensive Life Reading Rs.15, two Rs.25, three Rs.30 or more at a time at Rs.10 per reading. Remit with birth date. Always the full amount should be remitted in advance. No V.P.P. 20 pAyadhUnI posTa naM. 3 Apply to:- D. A. RAM DUTH, Astrologer, No.30&55 (C. Y.) Cheku Street, Colombo (Ceylon)..... muMbaI, 16 0 | zrI jaina che. konpharansa Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SALE! SALE!! SALE!!! . Grand Reduction Sale Cheapest Rates Possible !!! Every home of India knows what the world Renowned "B" Time piece is. Every part of the machinery is guaranteed to be strong and fine. 36 Hour's winding. Guaranteed for 3 years. Buyers beware of Imitation "B" Time Pieces. When buying one, please see that it is made in Germany and the "B" mark carefully. Re. 1-12-0 each. Alarm Time Pieces Rs. 2-8-0 each. Postage etc., extra. The Time Piece Seller. 30, Garanhalta Street, CALCUTTA. N. B.-All correspondence should be made in English. COPY "Six rupees will save hundred" Trial Solicited! Alpaka Shari! Alpaka Shari !! Do you wish to please your lover? Then buy at once a piece of our "Alpaka Shari" It is as pure and fine as a valuable Benarashi Shari." It will save you much in giving presentations to your relatives. We are guarantee for this Price Rs. 6 each. Postage extra. The Bengal Silk Agency, 30, Garanhata Street, CALCUTTA. i N. B.-All correspondence should be made in English.. o On 1 Rupee, 224 items of Reward. In purchasing ointment for Ringworm or 4 small cases of Kashmere " Jarda." in one rupee, there will be rewards as follows: One gross of Blue Black Ink Tablet (144), one Penholder, 12 nibs, 25 pieces of Transfer pictures, 25 needles, one bundle of thread, one solid ring, Two buttons 16 packets of Tooth powder, one safety pin, one toy-wrist watch, one soap, one chest Coard of horse-race, one chess Coard of a inaze, one Book on Gopal Bhar one book on Theatrical Songs. Sarkar Brothers, 2, Garanhata Street, CALCUTTA. N. B.-All correspondence should be made in English. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ooooooooooooooooo taiyAra che! satvare magAvA ! " "jaina gUrjara kavio." Azare 1000 pRSThanA daladAra graMtha. gurjara sAhityamAM jeneAe zu' phAlA ApyA che te tamAre jANavu. hAyatA Ajeja uparanu' pustaka maMgAvA. jaina gUrjara kavio" eTale zuM ? gujarAtI bhASAnA Adi kavi kANu yuga pravartakA kANu ? jaina rAsAe eTale zu' ? gujarAtI bhASAnI utpatti ane vikAsa kevI rIte thayA ? A pustaka jaina sAhityanA mahAsAgara che ke jemAM rahelA aneka jaina kavi rahtAMne prakAzamAM lAvI gurjara girAnA vikAsakrama AlekhavA tenA saMgrAhaka ane pratyeAjaka zrIyuta mAhanalAla dalIcaMda dezAie athAga parizrama lIdhA che. temAM apabhraMza sAhityanA tathA prAcIna gujarAtInA itIhAsa, jaina kavie-nA aitihAsika ati upayogI maMgalAcaraNA tathA aMtima prazasti, temaja agragaNya kavienA kAnyAnA namunAe ApavAmAM AvyA che. dareka kavinI sa kRtionA ullekha tathA samaya nirdeza karavAmAM AvyA che. kiMmata rU. 5-0-0. prathama bhAga-mAtra jIja pratA hoi dareka peAtAnA ADara turata noMdhAvI magAvavA vinaMti che. lakhAH-- 20 pAcakSunI, gADIjInI mAla trIje dAdare, muMbAI nabara 3. makanajI je. mahetA. meAhanalAla bhagavAnadAsa jhaverI. e. re. janarala sekreTarIe, zrI jaina zvetAMbara kArasa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zvetAMbara kaoNnpharansa pAyadhUnI-muMbaI naM. 3 zrI sukRta bhaMDAra . zrI jaina zvetAMbara konpharansanI uparokta yojanA tenA Azaye ane pariNAmajanya amalI kAryanI jaina samAja samakSa TuMkI paNa rUparekhA jAhera khabaradvArA agara heMDabIladvArA raju karavI e tana bina jarUrIAtavALuM gaNI zakAya. sababa A pejane jaina bhAIomAM ! sarvamAnya ane jagajAhera ja che. A yojanA e saMsthAnuM ane samAjanuM jIvana che. jaina che janatAnA bhaviSyanI rekhA doravA hiMmata dharanAra je koIpaNa yojanA heya te te sukRta bhaMDAra phaMDa eka ja che ke jyAM garIba ane tavaMgara vacce keI jAtane aMtara raheto nathI ane samAnatA, baMdhutva vigere bhAvanAo khIlavI samAjane suzikSita banAvI hitakara kAthI karavA A saMsthAne joza ane jIvana Ape che. A phaMDamAM bharAtAM nANAMmAMthI kharca bAda karI bAkIne aDazo bhAga kelavaNInA kAryamAM vaparAya che, ane bAkInA aDadhA saMsthAnA nibhAva mAM laI javAmAM Ave che ke je vaDe samasta samAjane zreyakara kAryo karI zakAya. ApaNA samAjamAM aneka strI purUSe ucca keLavaNIthI vaMcita rahe che te banavA nA pAme ane temane keLavaNI levAmAM aneka rIte madadarUpa thavA A saMsthA pitAnA prayAsa karI rahI che ane te A phaMDanI vizALatA upara ja AdhAra rAkhe che. tethI pratyeka jana baMdhu varasa dahADAmAM mAtra cAra AnAthI svazakti anusAra madada apa pitAnA ajJAta che 5 baMdhuonuM jIvana keLavaNIkAra sudhArI agaNita puNya upArjana karI zake che. mATe sarve ) 3 jaina baMdhuone A phaMDamAM sArI rakama ApavAnI vinaMti karavAmAM Ave che. cAra Ane ! 3 pratyeka vyaktie daravarSe ApavA e moTI vAta nathI. aThavADIye eka pAI mAtra Ave che, je paNa jo AkhI samAja jAgRta thAya che temAMthI moTI saMsthAo nabhAvI zakAya evI suMdara thojanA che. "TIpe TIpe sarovara bharAya" e nyAye phaMDane jarUra Apa apanAvaze ane ApanI taraphanA pratyeka nAnA moTA bhAIo, bahene eno lAbha le, emAM lAbha Ape e prayatna karaze. bIjI kema AvI rIte nAnI rakamamAMthI moTI saMsthAo calAve che te Apa jANe che. te Apa jarUra prayatna karaze. AkhI kemanI najare Apane konpharansanI jarUrIAta lAgatI hoya te A khAtAne phaMthI bharapUra karI deze. suratane vizeSa kahevAnI jarUra na ja heya. sevake, makanajI ThAbhAI mahetA mehanalAla bhagavAnadAsa jhaverI, e. re. ja. sekreTarIo, zrI. jai. . kaeNnpharansa. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAnukrama pRSTa viSaya. paSTa 201 226 viSayataMtrInI dha 1 da. ma. jaina che. prAMtika pariSada kazuM adhivezana 2 sthAnakavAsI jana konpharansa 3 jaina sAhitya pariSadanI jarUra mArI keTalIka ne 1 jaina zuddhi 2 dAnavIra kArnegI vyakti svAtaMtrya pramukha rA. mohanalAla dalIcaMda dezAinuM bhASaNa 205. ukta pariSadanI svAgata samitinA pramukha | zeTha sakhArAma devacaMdanuM bhASaNa 221 pariSadamAM pAsa thayelA karAvI 224 mahAtmA gAMdhIjI mI. vIracaMda rAghavajI gAMdhI bI. e. ema. Ara. e. esa. * * 234 Holy Satrunjaya The Shatrunjaya Dispute 238 AkAMkSA (kAvya) 240 zrI zatruMjayanI eka aitihAsika bInA 241 207 209 jainayuga - jainadharma, tatvajJAna, sAhitya, itihAsa, cAlu varSathI vASaka lavAjama TapAlakharca jIvanacaritra ne samAja pragatine lagatA viSe carcA sahita mAtra rU. traNa uttama jaina mAsika lakhe-jaina - konpharansa ophIsa -vidvAna muni mahArAjazrI tathA anya lekhakonI kasAyelI kalamathI lakhAyelA gadhapadha lekho temAM Avaze. 20 pAyadhunI muMbaI naM. 3. -zrImatI jaina che. kenpharansa (pariSada) saMbaMdhInA vartamAna-kAryavAhIne ahevAla sAthesAthe apAze. A mAsika baheLA pramANamAM phelAvA pAmavAnI te dareka sujJa A patranA grAhaka banI pitAnA khAtrI rAkhe che te jAherakhabara ApanArAone mitrane paNa grAhako banAvaze ane saMdhasevAnA mATe te upayogI patra che; te teone uparane pariSaddhA kAryamAM puSTi Apaze. saranAme lakhavA ke maLavA bhalAmaNa che.