Book Title: Gyandhara 17 18 Ane Jain Dharm Author(s): Gunvant Barvalia Publisher: Arham Spiritual Centre Catalog link: https://jainqq.org/explore/034389/1 JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLYPage #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ane jaina dharma guNavaMta baravALiyA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deevNshvN lijnydeevN jJAnadhArA - 17-18 - ane jaina dharma : saMpAdana : - guNavaMta baravALiyA : prakAzaka : arhama spiricyuala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala eNnDa lITararI risarca senTara ghATakopara -muMbaI l vaiyHRO 00000000000 - Ane Jain Dharma Edited by: Gunvant Barvalia octo. : 2018 saujanya : zrI maganalAla harilAla dozI zrI dazAzrImALI vaNika sosAyaTI DaoN. ratanabahena khImajIbhAI chADavA ane jaina dharma - jaina sAhitya jJAnasatra - 17 ane 18nA prApta zodhapatro - nibaMdhono saMcaya saMpAdana : guNavaMta baravALiyA oNkTo. 2018 prakAzaka : arhama spiricyuala seMTara saMcAlita saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala eNnDa lITararI risarca senTara - ghATakopara (muMbai). oNphisaH 437 kailAsa plAjhA, vallabhabAga lena, ghATakopara (i). gunvant.barvalia@gmail.com M : 9820215542 prAptisthAna : navabhArata sAhitya maMdira, 134, prinsesa sTrITa, muMbaI - 400 002. mUlya H rU|. 200/ mudraNa vyavasthA : arihaMta prinTiMga presa, ghATakopara (I). M : 9223430415 8 vs deevaadeev Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNa parama dArzanika pU. jayaMtIlAla mahArAja sAheba tathA adhyAtmayoginI pU. bApajI - lalitAbAI mahAsatIjInI pAvana smRtine . vinamrabhAve ... 000000000 OC saurASTra kesarI prANaguru jaina philosophikala eNnDa lITararI risarca seMTara Ayojita, uvasaggahara sAdhanA kendra prerita, rASTrasaMta pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA. Adi vizALa satIvRMdanI nizrAmAM, saurASTra kesarI pU. prANagurunA 120mA janmotsava aMtargata padmazrI DaoN. kumArapALa desAInA pramukhasthAne rAjakoTa raoNyala pArkamAM tA. 27 ane 28 oNgasTa-2018nA roja yojAyela jaina sAhitya jJAnasatra17nA vidvAnonA prApta zodhapatro tathA mAtuzrI puSpAbahena bhUpatabhAI bAvIsI haH yogezabhAI prerita adhyAtmayoginI pU. bApajInAM ziSyA tattvaciMtaka pU. DaoN. tarulatAjIsvAmInI pAvana nizrAmAM, paramadArzanika divaMgata pU. jayaMtamuninA janmotsava aMtargata pAvanadhAma, kAMdivalI mukAme tA. 20 ane 21 oNkTobara-2018mAM yojAnAra jaina sAhitya jJAnasatra-18nA vidvAnonA prApta zodhapatro tathA nibaMdhono saMcaya -- ane jaina dharma" 8meevaa vais h : mee Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (saMpAdakIya) A prasage "pAhiNIdevI" ekapAtrIya nATakanI utkRSTa bhAvavAhI rajUAta karanAra suzrI arcanA zAha ane zrI honI zAhano AbhAra samagra Ayojana ke saMpAdanamAM koI jinavacana viruddha prarUpaNA thaI hoya to trividhe micchAmI dukkaDaM. -guNavaMta baravALiyA 601, smita, upAzraya lena, ghATakopara (I). 2-10-2018 (gAMdhIjayaMtI) jaina sAhitya jJAnasatra -17 ane 18nA vidvAnonA prApta zodhapatro ane nibaMdhono saMcaya '- ane jaina dharma' rUpe graMthastha karI pragaTa karavAnA avasare AnaMdanI anubhUti karuM chuM. AyojanamAM, uvasaggahara sAdhanA TrasTa, kalpataru sAdhanA kendra, raoNyala pArka sthA. jaina moTA saMgha - rAjakoTa, pAvanadhAma jaina saMgha - kAMdivalI, zrI yogezabhAI bAvIzI tathA zrI khImajIbhAI chADavAno sahakAra badala AbhAra mAnuM chuM. rAjakoTamAM jemanI pAvana nizrAmAM A jJAnasatra yojAyela hatuM te rASTrasaMta pU. gurudeva namramuni ma.sA. Adi vizALa saMta-satIvRMda ane kAMdivalImAM tattvaciMtaka pU. DaoN. tarulatAjIsvAmI Adi satIvRMdanA maLelA mArgadarzana mATe upakAra smaraNa karI abhivaMdanA karuM chuM. jJAnasatronA pramukhasthAne DaoN. kumArapALa desAI tathA jJAnasatromAM upasthita rahI zodhapatro prastuta karanAra vidvAnonA kAraNe ja A Ayojana saphaLa rahyuM che. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnadhArA - 17-18 ...ane jaina dharma anukramaNikA krama viSaya 1. kezaluMcana ane jaina dharma 2. bhAvanA-anuprekSA ciMtana ane jaina dharma 3. mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma 4. nizcaya, vahevAra ane jaina dharma lekhakanuM nAma - rASTrasaMta pU. zrI namramuni ma.sA. - pU. DaoN. ciMtanamuni ma.sA. 12 - pU. DaoN. tarulatAjI mahAsatIjI 21 - pU. DaoN. sAdhvI AratIjI 32 zrutasaMpadA ane jaina dharma 8. samAja ane jaina sAhitya - DaoN. baLavaMta jAnI 9. lipi vAMcana ane hastapratonA saMzodhanI pravRtti - DaoN. pArvatabena khIrANI 10. kavitAno AnaMda ane AnaMdanI kavitA - jahonI zAha - DaoN. rekhA vorA 11. mAnatuMga AcArya ane zrI haribhadrasUrIjInuM jaina zrutamAM yogadAna 12. kathAvizva ane jaina dharma 5. aSTapravacanamAtA, pAdavihAra ane jaina dharma - pU. UrmilAjI mahAsatIjI 6. saMyamajIvana ane jaina dharma - pU. sAdhvI sutirthIkAjI 43 7. DAyasporA ane jaina dharma - padmazrI DaoN. kumArapALa desAI 48 vijJAna ane jaina dharma 13. jaina dharmanuM AhAravijJAna, zarIravijJAna 14. vaizvika tApamAna, paryAvaraNa ane jaina dharma 15. yoga ane jaina dharma 16. vijJAna ane jaina dharma - DaoN. abhaya dozI pRSTha kra. - bInA gAMdhI - guNavaMta baravALiyA - jitendra kAmadAra DaoN. prIti zAha '' 36 EO 64 72 = te '-5 101 112 127 krama viSaya caturvidha saMgha ane jaina dharma 17. AcArya paraMparAnuM jina zAsanamAM yogadAna 18. jina zAsananamAM divaMgata zramaNIjIonuM yazasvI pradAna 24. 25. 26. 19. zrAvakAcAra ane jaina dharma - DaoN. sejala zAha 20. caturvidha saMgha-saMcAlananA prazno ane samAdhAna- khImajIbhAI chADavA 21. zAsana prabhAvanAmAM caturvidha saMghanI bhUmikA 22. dAnabhAvanA ane jaina dharma 23. sevAbhAva ane jaina dharma 27. 28. 29. 30. 31. lekhakanuM nAma - sureza gAlA - bhAratI dIpaka mahetA patrakAratva ane jaina dharma tIrthasthAno ane jaina dharma dhyAnasAdhanA ane jaina dharma zrAvakanAM vrato ane jaina dharma saMlekhanA ane jaina dharma muni saMtabAlajI, pU. jayaMtamuni, pU. vijayavallabhasUrIjI ane pU. amaramuninA jIvana-kavana saMdarbhe jaina dharmamAM sevAbhAva mahAvIranuM arthazAstra ane jaina dharma - yogeza bAvIsI pRSTha kra. zilpa sthApatya, kalAvaibhava ane jaina dharma- DaoN. reNukA poravAla anekAMta ane jaina dharma 128 152 163 - zaileSI hemAMga ajamerA 163 - DaoN. bhAnubahena zAha (satrA) 171 - DaoN. ratanabahena chADavA 139 140 189 193 DaoN. madhubahena jI. baravALiyA 203 maNilAla gAlA 203 - cImanalAla kalAdhAra 211 - DaoN. razmi bhedA 216 - DaoN. utpalA modI - jasavaMtabhAI zAha 220 225 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezalaMcana ane jaina dharma - rASTrasaMta pU. gurudevazrI namramuni ma.sA. loca to mArI laoNTarI che !!! kezakuMcana... jemAM vedanAne hasatAMhasatAM sahana karavAnI hoya. loca eTale vedanAnI, duHkhanI AgatA-svAgatA karavAnI. jagata AkhuM jyAre sukhanI, gamatAnI AgatA-svAgatA kare che tyAre sAdhu duHkhanI vedanAnI AgatA-svAgatA kare che, kema ke, tene khabara che A ja duHkha mArA paramasukhanuM kAraNa che, A ja duHkha mArAM anaMtA karmonA zayanuM kAraNa che ane A ja duHkha mane paramasukha tarapha laI janAruM che. "AkhA vizvanA je poNA basso dharma atyAre pracalita che emAM mAtra eka ja dharma evo che jemAM kezakuMcananI vidhi batAvI che. ekaeka vALane cUMTIne kADhavAnI kezAMcananI AvI vidhi e jaina dharmanI zreSTha sAdhanA che." kezAMcana e jaina sAdhutvanuM zreSThamAM zreSTha bhedajJAna ApatuM parva che. jema saMsArIo mATe divALI eka tahevAra hoya che, tema saMyamIo mATe 'loca' eka tahevAra hoya che. Atmayuddha je nIkaLyA hoya che evA zuravIra yoddhAne jyAre zatranA sainiko hAre ane potAnA sainiko jIte tyAre je AnaMda thAya evo AnaMda sAdhune loca karatI vakhate thAya che, kema ke, sAdhu Atmayuddhano senAnI hoya che. he Atmana ! AtmAnA damanamAM ja tAruM Atmahita che. Atmadamana kharekhara duSkara che, paNa jo tuM Atmadamana karIza to ja tuM sukhI thaIza, jo tuM Atmadamana karIza to ja A bhavamAM ane parabhavamAM, A lokamAM ane paralokamAM sukhI thaIza. jo A bhave tuM Atmadamana nahIM kare to pazuonA bhavamAM, tiryaMcanA bhavamAM, naraka Adi yonimAM tAre parANe Atmadamana karavuM paDaze. A saMsAramAM ApaNe joIe chIe, ghoDAne cAbuka mAratA hoya, baLadane mAra mAratA hoya, hela mAchalIne blAsTa karIne mArI nAkhatA hoya, sUvarane pakaDIne hara - ane jaina dharma 900 0 nirdayatAthI enA vALa kheMcIne kADhatA hoya, sasalAMnI khAla utArAtI hoya. AvA bhavamAM parANe pIDA sahevI paDe che. he prabhu ! A saMsAramAM jyAre karmonA kAraNe duHkha bhogavatA hoya evA aneka jIvo che, tyAre dharmanA kAraNe duHkha sahana karavAnI mArI taiyArI ja che, anaMtA karmonI senAne haTAvavA huM taiyAra ja chuM. loca to mArA locanane kholavAnI paLa che. mAro loca mArA Atmalocanane kholavA mATe che, mArI AtmadRSTine khIlavavA mATe che. loca samaye manamAM A bhAvo sAthe paramAtmAne prArthanA karavI joIe. je majema kALA ke za Utare che deha parathI, tematema kALAM kema Utare cheAtmA parathI. A jIve to raDatAMraDatAM bahu duHkho sahana karyA che, paNa hasatAM hasatAM je duHkhane sahana kare che te zUravIra yoddhA kahevAya che. loca e to hasatAM hasatAM sahana karavAnI eka kaLA che. eka kAvya che : vedanA ! tamane ho mArI vaMdanA !! vedanAne kahevAnuM che, vedanA ! huM tane vaMdana karuM chuM, kema ke, tArA kAraNe ja mArI AtmacetanA jAgRta thaI che, tArA kAraNe ja mane prabhunAM caraNa maLyAM che ane prabhu jevuM AcaraNa maLyuM che. jo prabhunAM caraNa ane prabhu jevuM AcaraNa maLatuM hoya to game tevI vedanA paNa sahana karavA taiyAra chuM. vedanA ! Ava.. huM tane AvakAravA taiyAra chuM, meM ja tane AmaMtraNa ApyuM che. je divase meM sAdhutvano svIkAra karyo hato te ja divase meM vedanAne AmaMtraNapatrikA mokalI hatI. sAdhutva e kaMTakano mArga che ane emAM paLepaLe vedanA AvavAnI ja che ane meM ene svecchAe ja svIkArI che. mATe ja, huM vedanAne vedanArUpe nahIM, paNa saMpattirUpe jouM chuM. vedanA saMyamIonI e lakSmI che je emane AtmadhanathI dhanavAna banAve che. jema saMsArIo lamInuM svAgata karavA taiyAra hoya tema saMyamI vedanAnuM svAgata karavA taiyAra hoya. jema saMsArIne khabara che, saMpattithI emanuM ghara samRddha thaze, ema saMyamIne khabara che kesamatAbhAve vedanAne sahana karavAthI enAM karmo khapaze ane ene AtmagharanI prApti thaze. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 . kezAMcana ane jaina dharma che vicAra karo... duHkha AvIAvIne keTaluM Ave ? TakITakIne keTaluM Take? loca samaye vALa kheMcAya... kheMcAyakheMcAyane keTalA kheMcAya ? bahubahu to TaziyA phUTe ane vadhIvadhIne lohI nIkaLe, enAthI vadhAre zuM thAya ? sAdhu to zUravIra yoddhA hoya ane yoddhA kyAreya kAyara na hoya. yAda rAkhavAnuM... aMte to huM A dehathI judo ja chuM. je juduM che te juduM paDavAnuM ja che, mATe mArenathI vadhAre duHkhI thavAnuM ke nathI koI ciMtA karavAnI ! sAdhujIvanano pahelo loca e to pahelI AtmalakamInI padharAmaNI kahevAya. loca samaye utkRSTa bhAvo sAthe bhAvanA bhAvavI joIe ke, 'loca to mArI laoNTarI che, je mane Aje pahelI vAra lAgI che'. jagatanA anaMtA jIvone je laoNTarI nathI lAgI te laoNTarI Aje mane lAgI che. saMsAranI laoNTarI to lAkha, dasa lAkha ke karoDanI hoya, jyAre sAdhuno eka vALa, eka laTa kheMcAya eTale paheluM devaloka, bIjI laTa kheMcAya ane bIjuM devaloka, trIjI laTa kheMcAya ane trIjuM devaloka ema eka pachI eka AtmAnI ucca ane uccatama dazAne prApta karatAM karatAM eka divasa siddhazilAne prApta karI zakIe, evI laoNTarI che loca !! AvI uttama laoNTarInuM InAma levA huM mAtra taiyAra ja nahIM, tatpara ... anaMtA jIve mAro naMbara lAgyo che eno AnaMda aparaMpAra che, AvI cittaprasanna bhAvanA kezalucanane zreSTha sAdhanA banAve che. duHkhane je AmaMtraNa ApI zake tene bhagavAna paNa kyAreya duHkhI na karI zake. loca e to anubhavanI anerI paLa hoya che. loca e to saMyamajIvananI zreSTha kSaNa hoya che. mATe ja loca samaye bhaya nahIM, bhAvanA hovI joIe. (goMDala saMpradAyanA prANa parivAranA tapasamrATa pU. ratilAlajI ma.sA.nA kRpApAtra pU. gurudeva rASTrasaMta namramuni mahArAje aneka pustakonuM sarjana karyuM che. temanAM ciMtanasabhara pravacano keTalIka caeNnalo para niyamita TelikAsTa thAya che. pUjyazrI prerita Look-n-Lear ane aIm yuvA sevA grupa deza-videzamAM vividhalakSI pravRttio karI rahela che). bhAvanA-anapekSA ciMtana ane jaina dharma - pU. DaoN. ciMtanamuni mahArAja sAheba mANasa jIve che bhAvanAthI ! ArAdhe che bhAvanAone! upAse che bhAvanAonA bhAva ! AtmatattvanI oLakha mATe pasAra thAya che bhAvanAnA patha parathI ! jIvana eTale ja vikAsa. sAmAnya mAnavI bAhya vikAsamAM DUbelo rahe. sAdhaka AMtarika vikAsamAM pragati kare. AvA AMtarika vikAsanI pragati mATe vyaktie AtmatatvanI oLakha meLavavI paDe che. A AtmatattvanI oLakha e ja AtmakalyANano AdhAra che. jaina darzananI maLatI bAra bhAvanAo e eka pachI eka evAM sopAna darzAve che ke jenA para ArohaNa karIne vyakti potAnuM kalyANa sAdhe che. mANasanuM mana ene sadA bhramita karatuM rahe che ane mana saddhArge javAne badale kyAreka kumArge AkarSAtuM hoya che. AvA manamAM rahelI malinAne dUra karavAnuM amogha auSadha che bhAvanA. A bhAvanAo mAnavIne enA lakSasthAnano khayAla Ape che. jema guNasthAnanA kramane joIe ane aMtima lakSanI jhAMkhI thAya, e ja rIte A bhAvanAo dvArA manane nirmaLa karIne AtmakalyANanA mArge prayANa thAya che. A bhAvanA vize vicAraNA karatAM zatAvadhAnI, bhAratabhUSaNa paMDitaratna zrI ratnacaMdrajI mahArAje bhavya jIvonA bhavabhramaNano nAza karanAra 'bhAvanA zataka' graMthanA viSayanuM suMdara nirUpaNa karyuM che. 'bhAvanA zataka' graMthanA prAraMbhe mAnavajIvananA utthAnanA pathano zatAvadhAnI munirAja zrI ratnacaMdrajI mahArAja Alekha Ape che. eno prAraMbha pahelI anitya bhAvanAthI kare che. zAzvatane oLakhavuM hoya to pahelAM kSaNabhaMgurane jANavuM paDe, zikhare pahoMcavuM hoya to taLeTInI oLakha meLavavI paDe, e ja rIte nityane jANavA mATe anityanI jANakArI jarUrI che. anityanA tyAga pachI ja nityano svIkAra thaI zake. A anityamAM paNa sauthI vadhAre caMcaLa, mAyAvI ane anitya bAbata kaI ? ahIM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheka bhAvanA-anuprekSA ciMtana ane jaina dharma che eka munirAja zrI ratnacaMdrajI mahArAja sarvaprathama lakSmInI aniyatA batAve che. 1) anitya bhAvanA : lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA AgamadivAkara pU. AcArya zrI gulAbacaMdra mahArAjanA suziSya zatAvadhAnI, bhAratabhUSaNa paMDitaratna zrI ratnacaMdrajI mahArAje 'bhAvanA zataka'nI racanA karI. bAra bhAvanAmAM pahelI anitya bhAvanA che. anitya bhAvanA vize svaracita ATha zloko racyA che. prathama lakSmInI anityatA batAvI che. vegapUrvaka cAlatA pavananI sAme dIpaka mUkavAthI jema dIpazikhA asthira bane che, tevI ja rIte lakSmI paNa asthira-caMcaLa ane capaLa che. game tyAre e lakSmI mAnavIne choDIne cAlI jaze athavA mAnavI ene choDIne cAlyo jaze. e paNa A ja janmamAM, bIjA janmamAM nahIM. zarIranI anityatA, rogonI pracuratA ane AyuSyanI kSaNabhaMguratAne pariNAme A zarIra anitya, nAzavaMta ane kSaNabhaMgura che, chatAM paNa pratyeka mANasa A zarIra para keTalo badho moha rAkhe che ! citta, vitta, jIvana, yauvana, saMsAra - badhuM ja calAyamAna che, to pachI prazna thaze nizcala, aDaga ane asthira zuM ? to javAba che ke mAtra dharma ja nizcala ane sthira che. enuM zaraNa ja sAcuM che. dharma, nyAya, nIti, prAmANikatAne choDIne je lakSmI saMpAdana karI te lakSmI tane mRtyunA mukhamAMthI choDAvI nahIM zake. 2. azaraNabhAvanA : je strIne tuM tArA prANathI paNa vadhAre cAhe che,ene prasanna rAkhavA tuM yogyaayogya kAryo kare che, e viSayamAM puSpa-pAyane joto nathI. jyAM sudhI tArA taraphathI sukha maLatuM raheze, tyAM sudhI tArI patnI tane prema karaze, te paNa aMdarathI nahIM, paNa bahArathI vahAla karaze, paNa jyAre motano samaya Avaze tyAre baeNnkanA laoNkaranI cAvInI bhALa pUchaze, sonA-cAMdI aMge savAla karaze, paNa tane mRtyunA paMjAmAMthI choDAvI nahIM zake. A bhAvanAne spaSTa karavA haraNanA baccAnuM anAthImuninuM suMdara dRSTAMta mUkyuM che. ane chelle jaNAvyuM che ke, kalyANamitra dharma ja ekamAtra zaraNadAtA che. 3) saMsAra bhAvanA : dharmanuM zaraNuM aMgIkAra na karanAra jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. A mATe trIjI saMsAra bhAvanA batAvavAmAM AvI che. pApAcaraNanA prabhAve mAnavIe anaMtakALathI janma, vRddhatva ane mRtyunAM duHkho vAraMvAra sahana karyA che, te eTalI hada sudhInuM ke cauda 13 - ka00 _ ane jaina dharma che ja rAjalokanA asaMkhyAtA pradeza che, temAMnA dareka pradeza anaMtAnaMtavAra janma-maraNa karyo, anaMtA pudgala parAvartana karyA, chatAM hajI sudhI saMsAra sImita thayo nathI. Avo jIvAtmA jyAre narakamAM gayo, tyAre tyAMnI atizaya ThaMDI ane atizaya garamInI je vedanA eka samayamAM sahana karI, e pIDAnI koI mANasa gaNatarI karavA bese to te potAnI jIbhathI to gaNI zake nahIM, paNa koIne eka lAkha jIva daivayoge prApta thaI jAya ane e badhI jIbhothI tenuM varNana karavA bese, topaNa pAra pAmI zake nahIM. eTalI aparaMpAra vedanA eka samayamAM bhogavI, to pachI A jIve palyopama ane sAgaropama sudhI kevI rIte sahana karI haze ? ATaluM duHkha bhogavyuM, paNa chatAM hajI sudhI duHkhano pAra Avyo nathI. zubha karmanA udayathI A jIva kyAre rAjakuLamAM utpanna thaIne mahArAjA banyo, to vaLI kavacit devatAonA adhipati indra paNa thayo. kAlAntare zubha karmano udaya pUrNa thatAM ane azubha karmanA prabhAvathI nIca kuLamAM utpanna thaIne adhama jAtimAM janmyo. kyAreka manuSyayonimAM to kyAreka Dukkara jevI tiryaMca yonimAM pedA thayo. AvI vicitratAnI sAthe jIva anaMtakALathI saMsAramAM paribhramaNa kare che, chatAM paNa hajI sudhI bhavabhramaNathI nivRtti maLI zakI nathI. A saMsAranA saMbaMdhonuM mAyAvIpaNuM to juo ! hamaNAM tane je putra pitA kahIne bolAve che, e ja tAro putra pUrvabhavamAM ghaNI vakhata tAro pitA thayo che. hamaNAM je tane pati kahIne saMbodhe che, te ja strI eka vakhata tArI mAtA hatI ane hamaNAM je putrIno te pitA thayo che, pUrvabhavamAM eka vakhata e tArI vanitA hatI. Ama bhavabhramaNa karatAM je navAnavA saMbaMdho bAMdhyA te eka pachI eka yAda karavAmAM Ave, to ativismaya thAya ! kevAkevA vicitra saMbaMdho karyA che. are ! bIjA bhavanI to zuM vAta karavI, eka bhavamAM paNa eka jIve aDhAra saMbaMdho joDyA, te darzAvatI kuberadatta ane kuberadattAnI kathA jaina zAstramAM prasiddha che. 4) ekatva bhAvanA eka vyakti bIjI vyaktine maLe che, tyAre e garvabhera chAtI para hAtha rAkhIne kahe che ke, A baMgalo to mAro potAno che. A ramaNIya bagIco meM mArA mATe ghaNI mahenata karIne banAvelo che. A azvazALA mArA azvone bAMdhavA mATenI che. A baLavAna hAthI mArI savArI mATe che. A badhA to mArA nokara che. potAnI bhautika vastuo vize ahaMkAra sevavAnI ene Adata paDI jAya che. ene mATe 14. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cheka bhAvanA-anuprekSA ciMtana ane jaina dharma chika pArAvAra Asakti dharAve che. potAnI pratyeka vastunI sAthe mamatva lagADIne mAruM-mAruM kahyA kare che, paNa jyAre mRtyunA mArge prayANa karavuM paDaze, tyAre bagIcAmAMthI koI vastu enI sAthe AvatI nathI. AlIzAna baMgalo, mUlyavAna alaMkAro, vizALa udyAna, saghaLI bhautika siddhi ane samRddhi para game teTaluM mamatva hoya topaNa te aMtima vidAya samaye ekalo ja pravAsI thavAno che. svajano ke saMpatti enI sAthe kaMI AvavAnuM nathI ane enuM thavAnuM nathI. rAjA-mahArAjAo paNa ekalA gayA. evA jemanI kIrti daze dizAmAM prasarelI hatI, jenI nIti-rIti ane prIti atyaMta uttama hatI, evA dAnezvarI rAjA bhoja, prajAnAM duHkhane potAnuM mAnanAra ane duHkha dUra karanAra mahApratApI rAjA vikrama, anyAyarUpI duzmananI sAme laDanAra ane dilhInA takhtAne zobhAvanAra bAdazAha akabara, e badhA jyAre mRtyune zaraNa thayA, tyAre teo emano rAjabhaMDAra. senA ke khajAno ke aMtaHpura - e sarvane choDIne ekalA ja gayA. kazuM sAthe laI jaI zakyA nahIM, tyAre sAmAnya vyaktinI to vAta ja zuM karavI ! mATe nakkI mAnajo ke A jIva ekalo Avyo che ne ekalo ja javAno che. 5) anyatva bhAvanA mAnavInuM janma ane maraNanI vacce ekAkIpaNuM ekatva bhAvanAmAM darzAvyuM, to vaccenI sthitimAM potAnA mAnI lIdhelA padArtho kharekhara potAnA nathI, te anyatva bhAvanAmAM batAvavAmAM AvyuM che. huM koNa chuM ? mArI utpatti A jagatamAM kyArathI che? mArAM mAtA, pitA, patnI, putra vagere koNa che? emanI sAthe mAro saMbaMdha kayA nimitte thayo ? te vize pAMcamI bhAvanAmAM Alekhana karyuM che. utkRSTa vairAgya tarapha kevI 29) O_ ane jaina dharma ) Sep judAMjudAM pakSIo bhinnabhinna dizAmAMthI AvIne vRkSa para bese che, tevI ja rIte RNAnubaMdhathI eka gharanI aMdara judIjudI gatimAMthI AvelA kuTuMbIjano ekaThA thAya che, kiMtu AyuSyarUpI rAtri pUrNa thatAM te saghaLA judA paDavAnA. jagatanA sarva saMyoga e viyogI svabhAvanA che. 6) azuci bhAvanA : mANasane sauthI pahelI mamatA keLavAya che enA potAnA zarIra sAthe. tenI sthiti vize vicArIe. A dehanuM bAhya rUpa kSaNamAM suMdara ane bIjI kSaNe asuMdara thaI jAya che. deha eno e ja hoya che, chatAM juvAnI ane buDhApAmAM kevo jaddo thaI jAya che! vizvanA sauthI UMcA zikhara evaresTa para caDanArA zerapA tenasiMgane buDhApAmAM gharano uMbaro oLaMgavo evaresTathI vadhu kaThina lAgato hato. A anitya rUpanuM vyakti ciMtana kare, to niHsAra zarIra pratye moha utpanna thAya nahIM. A zarIramAM anaMtA roga che ane hajAro vyAdhionuM sthAna che. A zarIrane kAraNe aneka duHkho, vedanA ane kaSTo sahana karavo paDe che. A zarIra mAtra bahArathI suMdara che, paraMtu cAmaDI utArIne aMdara nirIkSaNa karIe, to hADa-mAMsa ane lohI-maLamUtra sivAya kaMI ja nathI. AvI niMgha ane tuccha vastuothI bharelA A zarIrane kayo mANasa sauMdaryamaya, ramaNIya ke AkarSaka kaheze ? A zarIramAM moha upajAve tevI bAbata kaI che? A zarIranI aMdara joIe to puSkaLa malina vastuo maLe che. upara to cAmaDInuM AvaraNa che. enI nIce nAnAMmoTAM hADakAM ekabIjAnI sAthe joDAIne goThavAyelAM che. hADapiMjara joyuM ne! cAmaDInI nIce mAMsanA locA che ane tenA para jhINI-jADI naso patharAyelI che. temAMthI AkhA zarIramAM rudhirAbhisaraNa cAle che. carabI, majA, pitta, kapha-mUtra ane viSTAthI zarIra vyApta che. AvA malina dehane kayo buddhimAna mAnavI pavitra kahI zake ? koI nahIM. A anuprekSA ciMtana vairAgyane puSTa karanAra che. 7) Azrava bhAvanA : jevI rIte pitA ke dAdAe meLavelI lakSmI tenA pautrone vArasAmAM maLe che. vAstavamAM emaNe A saMpatti kamAvAnI pravRttimAM koI bhAga lIdho nahoto, chatAM emane te vArasAmAM maLe che athavA baeNnkamAM mUkelI thApaNanuM vyAja tenA vArasadArone maLe che, tevI rIte AgaLanA anaMta bhavone vize A jIva je pApakarmonAM sAdhano bhegAM karIne mUkI Avyo che, tenI sAthe hamaNAM koI saMbaMdha nathI topaNa jyAM sudhI tevAM kramabaddha gati ! mAnavI jene potAnA mAne che, evI enI moTaro, skUTaro, kaoNpyuTaro, lepaTopa, nokarI, baMgalAo, bagIcAo ane vaibhavo e badhAMnI sAthe eno saMbaMdha keTalA samayathI thayo che ? ane te saMbaMdha keTalA samaya sudhI TakavAno che? teno vicAra A pAMcamI anyatva bhAvanAmAM karavAmAM Avyo che. janma, maraNa, roga, bhoga, hAni ane vRddhi - e badhA dharmo zarIranA che. AmAMthI eka paNa dharma AtmAno nathI. mAnavI eka ja gharamAM pitA, patnI, putra, putravadhU sahunI sAthe rahe che ane paraspara saMbaMdhathI joDAyelo rahe che, paNa e badhAM enAthI judAM ane badhAMthI judo che. temanI sAtheno saMbaMdha kevaLa vRkSa ane pakSInA saMbaMdha jevo che. jevI rIte saMdhyAkALe - 15 - 16 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $ $bhAvanA-anuprekSA ciMtana ane jaina dharma 92 ) pApasthAnono mana, vacana, kAyAthI tyAga karyo nathI, avratane aTakAvI vrato dhAraNa karyo nathI, tyAM sudhI pUrvanAM adhikaraNonI sAtheno saMbaMdha naSTa thato nathI, jethI te pApanI kriyA jIvane lAge che. AmravanA prakAro-mithyAtva, avrata, pramAda, kaSAya ane yoga - e pAMca bheda che. karmavargaNAne grahaNa karavAmAM ane AtmapradezanI sAthe tene baMdha karavAmAM pAMca Azrava sivAya bIjuM koI kAraNa nathI. bhUtakALa, vartamAnakALa ane bhaviSyakALamAM AtmAe je karmanI vargaNAo grahaNa karI te badhI pAMca Asavone AdhIna che. karmabaMdhana kArya ane pAMca Azravo kAraNa che. karmabaMdhanAM jeTalAM kAraNo che te A pAMcamAM samAI jAya che. pAMca AsavanA vizeSa pAMca prakAro mithyAtva ane kaSAya, baMnenA pacIsa bheda che, avratanA bAra bheda che, pramAdanA pAMca bheda che, yoganA paMdara bheda che, pAMca AzrayanA 82 bheda zAstrakAroe batAvyA che. 8) saMvara bhAvanA: sUryano prakAza ke vIjaLIno prakAza cArebAju ajaLAvuM phelAvato hoya, paNa AMkho vagara zuM kAmano ? jamIna phaLadrupa hoya, uttama prakAranAM bIja hoya, yogya samaye jamInamAM vAvetara karavAmAM Ave, paNa samayasara varasAda ja na thAya to zuM kAmano ? tevI ja rIte samakti dRSTi jAgI na hoya to tapa, japa, kaSTa, kriyA saghaLuM ekaDA vinAnA mIMDA jevuM nakAmuM che. samyaka dRSTi vinA icchita phaLa mokSa-sukha maLI zakatuM nathI. saMvara bhAvanAno A prathama bheda samyakatva che. bIjo virati, trIjo apramAda, cotho akaSAya ane pAMcamo bheda azubha yogano tyAga che. A bhAvanA AvatA karmane rokavAnI sAdhanA che. 9) nirjarA bhAvanA : bhUtakALamAM je jJAnI ane AtmadarzI puruSo thayA, temanA nirAbAdha (eTale jeno koI paNa pramANathI bAdha thaI zake nahi) evuM paripUrNa jJAna prApta thayuM. jJAnAvaraNIya Adi karmanAM AvaraNo hoya, tyAM sudhI te jJAna prApta thatuM nathI, te puruSoe AvaraNo toDavAM ane jJAnAvaraNIya AdinI sarvathA nirjarA karavA mATe kayAkayA upAyo lIdhA, kayA mArge cAlyA ane kevA puruSArtha sarvathA nirjarA karIne nirAbAdha jJAna meLavyuM, te vAtano vicAra navamI nirjarA bhAvanAthI karavo joIe. nirjarAnA be prakAra cheH sakAma ane akAma. akAma nirjarA aprazasta che ane sakAma nirjarA prazasta che. udayamAM AvelAM ke udayita thayelAM saMcita karmono paravazapaNe kahI che - ane jaina dharma ke ja ajJAna kaSTathI bhogavaTo thatAM je nirjarA thAya, te akAma nirjarA ane jJAna, dhyAna, tapa, saMyama ane pariSaha Adi sahana karavAthI vinA vipAke je nirjarA thAya, te sakAma nirjarA. jJAna e ja nirjarAnuM mukhya sAdhana che. ajJAnathI kaSTa sahana karIne bALatapasvIo karoDo varSa sudhI mA khamaNa kare che. sUryanI AtApanA le. kuzanA agra bhAga para rahI zake teTalA ja anAjathI pAraNuM karIne tenA para mAsakhamaNa kare. AvI karoDo varSanI tapazcaryAthI te jeTalAM karmo khapAve, teTalAM karmo jJAnIpuruSa jJAnabaLathI kSaNamAtramAM khapAvI zake che, ema zAstrakAroe jaNAvyuM che. mATe karmone sApha karanAra uttama prANI je jJAna-AtmajJAna che tene meLave che. 10) loka bhAvanA : nirjarA vagere banAvo lokamAM bane che. sarvanuM adhiSThAna che mATe nirjarA pachI lokabhAvanA batAvavAmAM AvI che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pulAstikAya, jIvAstikAya ane kALa, e cha dravyono samUha te loka kahevAya. lokanA dareka bhAgamAM A che dravyomAMthI koI ne koI dravya hoya. A cha padArtho je bhAgamAM vyApta che, te bhAgane 'loka'nI saMjJA ApavAmAM AvI che. AkAzAstikAya sarvatra vyApaka che. tenA bIjA pAMca vyApya che, eTale AkAza pAMca dravyanI sAthe paNa che ane pAMcathI bahAra paNa che. te anaMta che, eTale teno cheDo maLe tema nathI. te AkAzAstikAyanI vacce che dravyanA samUharUpa lokatattva vidyamAna che. to pachI A lokano kartA koNa che? A lokane banAvanAra koI che kharo ? nA, koI banAvanAra nathI. A loka koIe banAvyuM nathI. A lokano pAlaka ke saMhArakartA paNa koI nathI. to zuM te potAnI rIte utpanna thayo? nahIM, te kyAreya utpanna thayo nathI. anAdikALathI che tema ja che. e sarvathA nAza pAmavAno nathI. e nitya ane zAzvata che. A lokanI sthiti vize vicArIe. jenA para sarva prANIo rahe che te pRthvI ghanodadhi-jaLane AdhAre che. te ghanodadhi, vAyu-ghanavAne AdhAre ane ghanavA tanavAne AdhAre rahe che. te tanuvAyu paNa AkAzane AdhAre che. A AkAzano amuka bhAga mUkyA pachI alokanI hada Ave che. te alokamAM eka AkAzAsti sivAya bIjuM koI dravya nathI. mAtra eka AkAza ane te paNa sImA vagaranuM - anaMta che, tethI aloka paNa anaMta che. jIvanI caitanyazakti aguru laghu svabhAvavALI che. teno svabhAva UrdhvagAmI 18 17. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI bhAvanA-anuprekSA ciMtana ane jaina dharma Ile che. tejas zarIrAdi puddagala gurulaghu che. gurutvavALI vastu haMmezAM nIce jAya, tethI puddagalanA saMge jIvanuM nIce gamana thAya che. jema karmabaLa vadhAre ane puddagalano saMga vizeSa jethI A jIva nIcenA sthAnamAM janma le che ane svabhAvanI nirmaLatA tema jIvanuM Urdhvagamana thAya che. jyAre saMpUrNa karma nilepa thAya che, tyAre kevaLa cittvabhAvathI lokane agra bhAge sthira thAya che. lokane agra bhAge sthira thavAnI abhilASA hoya, to karmanA melane dUra karavA ane cittanA nirmaLa svabhAvane pragaTa karavA dharmanuM AcaraNa karI Atmika guNone pragaTa karavA joIe. 11) bodhidurlabha bhAvanA : ekendriyamAM bhramaNa karatAM jIva apAra duHkha, vedanA, parizrama sahana karatAM azubha karmo ochAM thayAM tyAre UMcA sthAna para Avyo, eTale ekendriyamAMthI be indriyavALo thayo, tyAM saMkhyAta kALa sudhI paribhramaNa karIne teindriya ane caurendriyamAM janmyo. ahIMyAM duHkha bhogavatAMbhogavatAM saMkhyAta kALa sudhI bhamyo, pachI paMcendriyamAM praveza karyo. tyAM nArakI, tiryaMca, jyAM duHkha che tyAM sukha vagarano ghaNo samaya pasAra karyo ane vAraMvAra be yonimAM ja bhavabhramaNa karyuM. e pachI duHkhita ane saMkIrNa yonimAM bhavabhramaNa karatAM ane duHkha bhogavatAM azubha karmo jyAre bhogavAI gayAM, tyAre zubha karmono udaya thayo ane sukRtano yoga maLatAM puNyano saMcaya thayo, pachI atipuNyanA yogathI ciMtAmaNi ratna karatAM paNa vadhAre kImatI ane mahAmahenatathI maLI zake tevo manuSyano avatAra A jIvane prApta thayo. manuSyabhavamAM paNa utkRSTa ane viziSTa puNya vinA Aryadeza ane uttama guNanA saMskAravALA kuLamAM janma maLato nathI, eTale ke viziSTa puNya hoya, to ja dharmanA vAtAvaraNavALA deza ane kuLamAM janma maLe che. jyAre vadhAre puNya jAgrata thAya che tyAre suMdara zarIra, indriyonI paripUrNa zakti, zarIranA ArogyanI sAthe mananI svasthatA ane lAMbuM AyuSya prApta thAya che, paNa sarvAdhika puNya vinA Aryadeza ane uttama guNanA saMskAravALA kuLamAM janma maLato nathI, paNa sarvAdhika puNya vinA upara kahelI uttarottara saMpatti maLI zakatI nathI. Avo durlabha mAnavabhava maLyA pachI ArAdhanA karI saMsAra taravAnI A bhAvanA puSTi kare che. 12) dharma bhAvanA : bodhiratnanI prApti thatAM dharmanI sImAmAM praveza thAya che, mATe bodhidurlabha bhAvanA pachI dharma bhAvanA darzAvavAmAM Ave che. je dharma saphaLa, siddha, divyasiddhi ane 19 --ane jaina dharmI Atmazuddhine ApanAra che, te dharmanuM zuM svarUpa che teno vicAra karavo joIe. te vicAra koI paNa jAtano pakSapAta rAkhIne ke uparachallI buddhithI karavAno nathI, paNa niSpakSapAta rIte tAttvika buddhithI dharmano vicAra karavAno che. A dharmanA bhedo joie. je AtmAne parabhAvamAM javA na de ane potAnA svabhAvamAM rAkhe te dharma. dharmanA be prakAra che H zruta dharma ane cAritrya dharma. zruta dharmanA be prakAra che - jJAna dharma ane darzana dharma, jJAna-darzana-cAritrya e traNa bhedane ratnatrayI e kahevAmAM Ave che. ratnatrayI mokSanA upAya tarIke prasiddha che. mokSano je mArga te ja dharmanuM vAstavika svarUpa che. AvA dharmanA sevanathI je phaLanI siddhi thAya che, te phaLa to kAmadhenu gAya, kalpavRkSa, ciMtAmaNi ratnanI prAptithI maLI zakatuM nathI. kalpavRkSathI je phaLa maLe, te phaLa thoDo samaya paNa pUrNa siddhi ApI zakatuM nathI, jyAre dharmanA AcaraNathI maLatuM mokSarUpI phaLa cirakALa Take evuM sthAyI ane saMpUrNa sukhane ApanAra che. A rIte zatAvadhAnI zrI ratnacaMdrajI mahArAja bAramI bhAvanAnA vistRta ciMtananA upasaMhAramAM 'bhAvanA zataka'mAM kahe che ke, je kRtya durgatirUpa kUvAmAM laI jAya je athavA e kUvAmAM paDI rahelAM prANIone duHkhamAMthI bacavA ke bahAra AvavA mATe dharma sivAya bIjuM koI AlaMbana nathI. paisA, sattA, rAjya, kuTuMba ke bIjI koI paNa vastu satimAM laI janAra nathI, durgatimAMthI ugArI sadgatimAM ane muktimAM laI janAra mAtra dharma ja che, mATe jyAM sudhI samaya ane saMyogo anukULa che tyAM sudhI tuM dharmanA mATe tamAma prayatna kara. samaya hAthamAMthI kyAre sarI jaze eno khayAla nahIM Ave. pachI game teTalo pazcAttApa karIza topaNa vItI gayelo samaya pharI maLavAno nathI. bhaviSyano vicAra karIne pramAda karyA vagara, samayane bagADacA vinA, zubha puruSArtha kara, pachI pazcattApa ane pastAvo karavo na paDe evuM jIvananuM Ayojana kara. A rIte A saghaLI bhAvanAo pUrve mAnavIe mana, vacana ane kAyAnI zuddhi karavI joIe. jo AvI zuddhi sAthe potAnA jIvanamAM bhAvanAonuM avagAhana ane AcaraNa kare to jarUra kaSAyo para vijaya meLavIne mukti paMthano pathika banI zake. (lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA gacchAdhipati pUjya AcArya zrI bhAvacaMdrajI mahArAjasAhebanA suziSya DaoN. munirAja zrI ciMtanamunie 'bAra bhAvanA' para zodhaprabaMdha lakhI Ph.D.nI DigrI meLavI che. bhAvanA zataka para temano 'bhAve dharma ArAdhIe' graMtha pragaTa thayo che). 20 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma - pU. DaoN. tarulatAjIsvAmI kumAra vardhamAna, muni vardhamAna banI sAdhanAnA mArge ArUDha thayA. have emanA sAdhanAmArga vize vicArIe. prabhunI sAdhanA vize kaMI paNa kahevuM te atyaMta agharuM che. AcArAMga sUtranAM pAnAM uthalAvuM chuM. prabhu mahAvIranA aMtaramanamAM DUbakI mAravAnI koziza karI rahI chuM. ghaNI ja asamaMjasamAM paDI jAuM chuM. zuM karyuM? kyAMthI zarU karuM ? temanA dhyAnanI vAta karuM ke tapanI vAta karuM ? abhigrahanI vAta karuM ke maunanI vAta karuM ! keTaluM kahuM ! jeTaluMjeTaluM lakhavA mAguM chuM te badhuM ja adhUruM lAge che. lakhuM chuM, paNa saMtoSa thato nathI. prabhunA guNo anaMta ane mArI lekhanI eka. prabhuno mahimA asIma ane mArI bhakti saMsIma !! zAstramAM kahyuM che tathA mArA anubhavathI paNa jANuM chuM ke amuka vAto evI hoya che ke bhUmikA vinA samajAtI nathI. jemajema bhUmikA vadhatI jAya tematema uparanI vAto samajamAM AvatI jAya. samAjAya pachI paNa zabdomAM mUkvAno prayatna karIe tyAre aparNa ja lAge. chatAM atyAre mArI bhaktinuM eka puSpa bhagavAna mahAvIranAM caraNe arpita karavAsamuM A kArya meM hAtha dharyuM che ane mAre kaMIka kahevuM che to kyAMkathI to zarUAta karavI ja paDaze ! temAM ghaNI kSatio thaze, truTio raheze, chatAM e tarapha lakSya na ApatAM prabhunI sAdhanAmAMthI koIka sAdhanA ApaNane sAdhanAmArge upayogI thAya, evA dhyeyathI A kAryane mUlavIzuM to kaMIka aMze saphaLatA prApta karI zakIzuM. prabhu mahAvIrano sAdhanAkALa bAra varSa, cha mahinA ane paMdara divasano je thAya, te thAya. jidda ke haTha e mArga ja nathI. nirvastra rahevuM, tapa karavuM, ghanaghora jaMgalamAM rahevuM ke smazAna jevI DarAmaNI bhUmimAM viharavuM temanA mATe sahaja hatuM. abhayane araNya zuM ne aTTAlikA zuM? baLapUrvaka vRttione dabAvavI e dAbelI sviMga ke bhUkhyA vAgha jevI che. e vRttimAM jorathI UchaLe che. bhUkhyo vAgha mukta thatAM je sAme hoya tenA para tUTI paDe che. A mArga to viveno che. zamana ke damana vRttione nirmULa nathI thavA detAM. thoDo samaya dabAve che. jyAre ahIM vRttiono sarvathA kSaya karavAno che. AkhIya sAdhanA kSAyika bhAvanI che. vRttione S 9 - ane jaina dharma * * jANIne, oLakhIne mULamAMthI ukheDI pheMkavAnI che, eya sahaja mArge. prabhu chaThThA-sAtamA guNasthAne jhUlatA apramatta che. pramatta dazAmAMthI apramatta dazAmAM javuM e prayatnathI nathI thatuM. baLapUrvaka nathI javAtuM. ahIM Agraha-durAgraha hoto nathI. anAgraha dazAmAM AtmasthiratA vadhe te apramata guNasthAna, sthiratA ghaTe te pramatta guNasthAna. A jhUlo anAyAse cAlyA kare che. bhagavAna mahAvIrano Akhoya sAdhanAkALa dhyAna ane kAyotsargamaya hato. dIkSA letAMnI sAthe ja prabhue dhyAnano saMkalpa karI lIdho hato. A kALamAM ghaNI lAMbI tapazcaryAo thaI, tethI teo 'dIrtha tapasvI' kahevAyA. A tapazcaryA dhyAnazUnya na hatI. ApaNAmAM bahu moTI bhrAnti che ke mahAvIranA dIrdhatapasvI rUpane pakaDI lIdhuM ane dhyAna-sAdhaka rUpane choDI dIdhuM. AnuM paNa kAraNa che. ApaNo vadhAremAM vadhAre paricaya tapa sAthe che, kAraNa, zarIra bahArathI dekhAya che tema tapa paNa bahArathI dekhAya che. tapa AtmAnuM zarIra che. ApaNe zarIrathI paricita chIe ane tapathI paNa paricita chIe, paraMtu ApaNo A paricaya adhUro che, apUrNa che. jaina darzana mAnya ArtadhyAna, je sarvathA hoya che, te pahele guNasthAne che tathA chaThThA guNasthAne paNa che. A baMnemAM aMtara haze ne? kevuM haze chaThThA guNasthAnanuM ArtasthAna? tenI upasthiti chatAM muni cha-sAtame jhUle che. bhagavAna mahAvIra sADA bAra varSa chaThThA-sAtamAmAM jhUlyA che. iSTa yoga ane aniSTa viyoganuM ciMtana e che ArtadhyAnanI vyAkhyA. chaThThA guNasthAnavarlI munine vyAkhyA to e ja haze, paNa viSaya badalAI jatA haze. pahelA guNasthAne deha iSTa che. darda aniSTa che, jyAre chaThThA guNasthAne AtmA iSTa ane AtmavismRti aniSTa, ATaluM moTuM aMtara paDI jAya. AvuM paNa ArtadhyAna chUTa pachI ja sAdhakanI gADI spIDa pakaDe che ane dharmadhyAnanI sAthe zukladhyAna bhaLatAM guNasthAnanA kramamAM AgaLa kadama mAMDe che. aMte pUrNa zukladhyAna pragaTa thatAM sarva karmakSaya thaI mokSa thAya che. dhyAna vinA mokSa thato nathI. dayAnanI bhinnabhinna vyAkhyAo - dhyAnapaddhati tathA phaLazruti viSayaka ullekho AgamomAM atra-tatra maLe che. manuSyanA zarIramAM mastaka mukhya che ane vRkSamAM enuM mULa mukhya che, tema 1. mahAvIradarzana : bhAga 1, ozo. pra. 22 22 0 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ka hI ja mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma ja sAdhunA sarva dharmomAM dhyAna mukhya che." pANImAM mIThuM ogaLI jAya tema jenuM citta dhyAnamAM vilIna thaI jAya che, te vyaktinI aMdara zubha-azubha sarva karmone bhasma karanAro AtmAgni pragaTa thAya che. piMDastha, padastha ane rUpAtIta evAM traNa rUpe paramAtmAnuM dhyAna karavuM. karmakSayanI sAdhanAmAM lIna ane hajI karmanA AvaraNamAM rahela ahata e piMDastha bhagavAna che. kaivalyane prApta karI cUkelA, paraMtu hajI dehadhArI ahaMta e padastha bhagavAna che. deha tathA karmathI mukta siddhAtma svarUpa ahaMta e rUpAtIta bhagavAna che. kaMI karo nahIM, kaMI bolo nahIM ane kaMI vicAro nahIM - jethI AtmA AtmAmAM ja sthira thAya. A ja paramadhyAna che.' pavanano jene sAtha hoya evo agni varSonAM saMcita lAkaDAMnA DhagalAne paNa jarA vAramAM bALI nAkhe che, tema dhyAnAgni aneka janmothI saMcita karmonAM iMdhaNane kSaNavAramAM bALI nAkhe che." ajJAnI je karmo khapAve, lakSa koTi bhava vaDe. te karmazAnI trigupta basa, ucchavAsa mAtrathI kSaya kare. Agamika AdhAra parathI have e bhrAMti bhAMgI jAya che ke jaina sAdhanA paraMparAmAM dhyAnane sthAna nathI. AcArAMga sUtramAM bhagavAna mahAvIranA dhyAna vize kahyuM che - 1. samaNa sutta - dhyAna sUtra - gAthA -484 2. samaNa sutta - dhyAna sUtra - gAthA - 486 3. samaNa sutta - dhyAna sUtra - gAthA - 498 4. samaNa sutta - dhyAna sUtra - gAthA - 501 5. samaNa sud - dhyAna sUtra - gAthA - 504 avi jhAI se mahAvIre, AsaNatye akukkueM jhANaM / uThe ahe ya tiriyaM ca, pehamANe samAhimapaDiNNe // bhagavAna mahAvIra uDu Asana, vIrAsanAdi AsanomAM sthita ane #zivAjI - ane jaina dharma 928 29 ) sthiracitta banIne dhyAna karatA. Urdhva, adho ane madhyalokamAM rahelA jIvAdi padArthonA dravya-paryAya nityAnityane dhyAnano viSaya banAvatA hatA ane saMkalpovikalpothI dUra rahI AtmasamAdhimAM ja lIna rahetA hatA.' bhagavAnanI jIvanaghaTanAothI ema lAge che ke prakRtithI pratikULa cAlavuM temano sahaja dharma banI gayo hato. hemanta RtumAM bhagavAna chAyAmAM dhyAna karatA, garamImAM taDakAmAM dhyAna karatA. bhagavAnanA A prayoga prakRti para puruSanA vijayanA pratIka banI gayA. sAdhanAnA pAMcamA varSamAM bhagavAna zrAvastIthI vihAra karI haledaka gAmanI bahAra pahoMcyA. tyAM halekpha nAmanuM eka vizALa vRkSa hatuM. bhagavAna tenI nIce dhyAnamudrAmAM UbhA rahI gayA. eka sArthavAhaka zrAvastI jaI rahyo hato. teNe e vizALa vRkSa pAse paDAva nAkhyo. sUrya asta thaI gayo hato. rAtri AgaLa vadhI rahI hatI. jemajema aMdhakAra gADha thato gayo tematema ThaMDIno prakopa vadhI rahyo hato. bhagavAna AvI ThaMDImAM nirvastra UbhA hatA. e vRkSa ja chata, e ja AMgaNa, e ja ghara ane e ja vastra, badhuM ja e hatuM. sArthanA loko saMnyAsI na hatA. teonI pAse saMgraha paNa hato. pAgaraNa-dhAbaLA, rajAI vagere ghaNuM hatuM, topaNa teo khullA AkAza nIce dhrujI rahyA hatA. teoe ThaMDIthI bacavA mATe tApaNuM karyuM. rAtabhara teno tApa letA rahyA, pAchalI rAte tyAMthI ravAnA thayA. tApaNAne ema ja choDI cAlyA gayA. havA zarU thaI, tenI gati vadhI. Aga AgaLa vadhavA mAMDI. gozAlaka bhagavAnanI sAthe hatA. teo bolyA: bhaMte ! Aga A bAju AvI rahI che. ApaNe ahIMthI jaI koI bIjI jagyAe jatA rahIe." bhagavAna dhyAnamAM UbhA rahyA. Aga khUba ja najIka AvI gaI. gozAlaka tyAMthI dUra cAlyA gayA. vRkSanI nIce bahu ghAsa na hatuM, tethI vRkSanI nIce AvatAM AvatAM AganI gati dhImI thaI gaI. tenA dhImA tApamAM bhagavAnanA paga dAjhI gayA. bhagavAna svataMtratAnA vividha prayoga karI rahyA hatA. teo prakRtinA vAtAvaraNanI parataMtratAthI paNa mukta banavA icchatA hatA. ThaMDI ane garamI badhAM prANIone prabhAvita kare che. bhagavAna tenA prabhAva nIce rahevA icchatA na hatA.* prabhu pariSahavijetA banavAnI sAdhanA karatA hatA. kramekrame teonuM vijayaabhiyAna AgaLa vadhatuM jatuM hatuM. koI vyakti para nahIM, bhUkha-nidrA, 1. AcArAMga sUtra 1954 gAthA - 14. - 23 - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka hI ja mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma ja zarIranI caMcaLatA, ahaM, mana ane mananI caMcaLatA para teo vijaya prApta karI rahyA hatA. anAdinA adhyAsathI jyAMjyAM AtmA parAjita thaI, AtmasAmrAjyane hArI, moha rAjAno baMdI banyo hato. tene baMdhanamAMthI mukta karI nija sAmrAjyane pAchuM meLavavA, pUrNa svataMtratAnI prApti arthe A prayogo cAlu hatA. prabhue potAnA sAdhanAkALamAM bahu ja alpa UMgha lIdhI che. teo satata jAgRta rahetA. UMghanuM AkramaNa thAya to thoDuM cAlatA, UbhA UbhA dhyAna karatA. vaLI atyaMta alpa AhAra letA tethI teone bahu ja ochI UMghanI jarUra paDatI. je sAdhaka sahaja samAdhidazAmAM lAMbo samaya sthira rahe che, tene zArIrika, mAnasika eTalI tRpti maLe che ke UMgha ane AhAra bannenI AvazyakatA ochI thaI jAya che. bhagavAna mahAvIra zUlapANI yakSanA caityamAM dhyAna karI rahyA hatA. rAtrinA pAchalA pahoramAM eka aMtamuhUrta jeTalo samaya temane UMgha AvI, temAM prabhue 10 svapno joyAM. 1. tAla pizAcane parAjita karavAnuM svapna - mohanA kSINa thavAnuM sUcaka che. 2. sapheda pAMkhavALA nara koyalanuM svapna - zukaladhyAnamAM vikAsanuM sacUke che. 3. raMgaberaMgI pAMkhavALA nara koyalanuM svapna - anekAnta darzananA pratipAdananuM sUcaka che. 4. be ratnamALAnuM svapna - sAdhudharma ane gRhasthadharma - A be dharmanI sthApanAnuM sUcaka che. 5. sapheda gokuLanuM svapna - saMghanI samRddhinuM sUcaka che. 6. vikasita padma sarovaranuM svapna - divyazaktinI upasthitinuM sUcaka che. 7. taraMgita samudrane taravAnuM svapna - saMsArasAgarathI pAra thavAnuM sUcaka che. 8. jAjavalyamAna sUryanuM svapna - kevaLajJAnanI prAptinuM sUcaka che. 9. AMtaraDAthI mAnuSotara pavartane vIMTavAnuM svapna - pratipAdita siddhAMtonI vyApakatAnuM sUcaka che. 10. meru parvata para caDhavAnuM svapna - dharmanuM uccatama prasthApana karavAnuM sUcaka ka00 _ ane jaina dharma che ja A dasa svapnonA saMketa sva-para bannenuM kalyANa prabhu mahAvIra dvArA thaze tenAM sUcaka che. prabhunA AtmAnI vadhatI vizuddhatAnAM pariNAmo parAkASThAnAM Atmika phaLo ApavA samartha che. to bIjI bAju saddharmanuM pravartana karavA mATe tIrthakara bhagavaMtanI niSkAraNa karuNAnA phaLasvarUpa saMghane zuM - zuM upalabdha thaze tenA paNa sUcaka che. sAdhakanI sAdhanAnA vikAsa sAthe tenI dRSTi AtmAmAM UMDI UtaratI jAya ane AtmAmAM rahela akhUTa AnaMdanuM vedana anubhavAya tematema bAhya jagatanAM gupta rahasyo temanI dRSTi sAme khUlatAM jAya che. prabhu aMtaradRSTithI potAne to jANe ja che, paNa e ja dRSTi bahAra paNa jue che. 'je ajjhattha jANar3a se bahiyA jANaI' je AtmAne jANe che te anyanAM sukha-duHkhane jANe che. mahAkaruNAsAgara prabhu svane jANe che. jIvonAM sukha-duHkhane paNa jANe che. jANIne, duHkha dUra thAya ane sukhanI prApti thAya evo mArga batAve che. tethI ja saMpUrNa vItarAgatA prApta thayA pachI, sarvajJa-sarvadarzI paramAtmA kRtkRtya thaI gayA che. chatAM jagatajIvo para vahetI karuNAnA kAraNe caturvidha saMghanI sthApanA kare che. bhagavAna mahAvIranI abhaya ane maitrInI sAdhanA caMDakauzikanA nimitte pUrNa thAya che. caMDakauzika DaMkha de che chatAM prabhu kaleza nathI pAmatA. adbhuta samatAnuM darzana A prasaMgathI thAya che. bhagavAna mahAvIra tyAM 15 divasa sudhI rahyA. temano A pravAsa : 1. abhya ane maitrInI kasoTI 2. dhyAnakoSThamAM bAhya prabhAvamuktino prayoga 3. ahiMsAnI pratiSThAmAM krUratAnuM mRdutAmAM parivartana ane 4. janatAnA bhayanuM nivAraNa A cAra niSpattio sAthe pUro thayo ? prabhue jANyuM ke mArgamAM mahAdaSTiviSa sarpa che. tenA viSathI koI bacI zakatuM nathI. chatAM prabhue e jIva sAthe maitrI prasthApita karI. mRtyunA bhayathI bhayabhIta na thayA. sAkSAt mRtyu sAme hovA chatAM vicalita na banyA. aMtaramAM -------------- 1. 'zramaNa mahAvIra'mAMthI sAbhAra anuvAdita. 2. AcArAMga 192-. 1. 'zramaNa mahAvIra'mAMthI sAbhAra anuvAdita. 2. AcArAMga sUtra 1} {7-2. 26 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bii eka mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma che ja rahela sarva jIvo pratyenA maitrIbhAvanAM AMdolano vahetAM mUkyAM ane sarpa zAMta thayo. prabhu dhyAnamudrAmAM UbhA che. caMDakauzikanA krodhabharyA phaMphADA ke jherabharyA vAraMvAranA daMzano prabhAva mana para paDyo nahIM. prabhunI sAdhanAno A prayoga bAhya prabhAvathI mukta thavAno hato, jemAM prabhu vijaya pAmyA. prabhunI ahiMsA sthULa nahIM paNa sUkSma hatI. pApIne sajA nahIM, paNa pApInA hRdayanuM parivartana, e emanuM abhiyAna hatuM. mAra- mAra karato, krodhAgnithI baLato sarpa, prabhunI aDaga nizcalatA ane premarasathI taraboLa paramANuono sparza pAmI kramAMthI mRdu banI gayo. e zItaLatAne pAmyo. prabhue sAdhanA dvArA aneka jIvonA vikArone bALI mUkyA. upadeza nahIM, temanuM jIvana ja upadezarUpa banI gayuM. sarpa zAMta thayo, pariNAme tenAthI bhayabhIta janatAnA bhayanuM nivAraNa thayuM. Ama prabhunA ekaeka sAdhanA prayoga svanI sAdhanA sAthe parakalyANanA kAraNarUpa banI rahyA. bhagavAna mahAvIra svataMtratAnA sAdhaka hatA. badhI ja paraMparAothI mukta thavAnI dizAmAM teonuM prayANa thaI gayuM hatuM. potAthI alaga koI parasattAnI parataMtratA zA mATe ? prabhue paramasattAne potAnA dehadevaLamAMthI ja hAtha karI lIdhI hatI. teonuM dhyeya hatuM AtmA, teonuM dhyAna hatuM AtmA, teono dhyAtA hato AtmA. dhyeya, dhyAna ane dhyAtA traNeya eka thaI gayAM hatAM. mATImAM sonuM, dUdhamAM mAkhaNa dehadevaLamAM siddha paramAtama bhedavijJAne pragaTAva musAphIra jIvana jholAM khAya. jema khANanI mATImAM sonuM, dUdhamAM mAkhaNa, talamAM tela ane araNinAM lAkaDAMmAM agni che, tema dehadevaLamAM siddhasvarUpI AtmA vyApta che. jema agninI vALAmAM ogALI mATImAMthI sonuM juduM karI zakAya, maMthana dvArA dUdhamAMthI mAkhaNa meLavI zakAya, gharSaNa dvArA araNikASTa ane agni judAM karI zakAya, tevI ja rIte bhedavijJAna dvArA dehadevaLamAM birAjita siddhasvarUpI AtmAne dehathI judo karI zakAya che. cha06 - ane jaina dharma chedilhI samayasAra'mAM kahyuM che ke, jeTalA jIvo siddha thayA te bhedavijJAnanA baLathI ja thayA che ane je haju sudhI baMdhAyelA che te bhedavijJAnanA abhAve ja baMdhanamAM che. bhagavAnanA sAdhanAkALamAM aneka ghaTanAo evI ghaTI ke jene ApaNe usaparga- pariSaharUpe gaNAvI che, paraMtu prabhu evA usapargonI sAme paNa avicala rahyA. bhagavAna lohArgalAmAM padhAryA. e rAjyane pADozI rAjya sAthe gharSaNa cAlI rahyuM hatuM. tyAMnA adhikArIo dareka AvanAra-janAra para cokIpahero rAkhatA hatA. bhagavAna tyAM AvyA. praharIoe bhagavAnano paricaya pUchyo. bhagavAne na Apyo. teone baMdI banAvI rAjA jitazatru pAse mokalI devAmAM AvyA. naimittika utpala asthigrAmathI tyAM Avyo hato. rAjyasajAmAM hAjara hato. te bhagavAnane baMdIvAna joIne stabdha thaI gayo. bhAvAvezamAM AvI te bolI UThyo : 'A kevo anyAya ?' rAjAe kahyuM: 'rAjya adhikArIonA kAryamAM hastakSepa karavo e paNa zuM nimittazAstranuM koI vidhAna che ?" 'hastakSepa nathI mahArAja ! adhikArIono aviveka che." 'A tuM zuM kahe che utpala ? tane zuM thayuM che ?' 'kaMI nathI thayuM mahArAja! mAruM mAthuM zaramathI jhUkI gayuM che !" kema ?' zuM Apa nathI joI zakatA ke ApanI sAme koNa UbhuM che?" 'baMdI che. huM joI rahyo chuM.' A baMdI nathI, muktinA mahAna sAdhaka bhagavAna mahAvIra che.' mahAvIranuM nAma sAMbhaLatAM ja rAjA saMkoca pAmyA. teo jaladI UThyA ane bhagavAnanAM baMdhana kholI nAkhyAM. potAnA adhikArIonI bhUlanI kSamA mAgI. bhagavAna baMdI banavAnA samaye paNa mauna hatA. have muktinA samaye paNa mauna. niyatinI A kevI viDaMbanA che ke bhagavAna muktinI sAdhanAmAM rata che ane keTalAka temane baMdhI banAvavAmAM pravRtta che ! 1. 'samayasAra', saMvara adhikAra - bhedavijJAnataH siddhA siddhaye kila kecana yasya eva abhAvataH badhdhAH badhdhA ye kila kecana. kaLaza - 131. 1. "zramaNa mahAvIra'mAMthI sAbhAra anuvAdita. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da ra mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma che AvA baMdhanathI anekavAra lokoe prabhune bAMdhyA, paraMtu prabhune bAMdhanAra para dveSa ke choDAvanAra para rAga thato nahIM. baMdhana ke mukta zarIra ja thatuM hatuM. prabhu kyAranA dehabhAvathI upara UThI cUkyA hatA. teo mukta ja hatA. AtmA kyAMya baMdhAto nahoto. bhagavAnanI AtmarasikatA kevI hatI ke eka prasaMgathI parilakSita thAya che. zrAvastInI raMgazALAmAM mahArAjAe Ayojana karyuM che. naTamaMDaLInI kuzaLatAnI carcA badhe thaI rahI che. maMDaLInA mukhIe bhagavAnane joI lIdhA. teNe bhagavAnane raMgazALAmAM padhAravA vinaMtI karI. bhagavAne AmaMtraNa svIkAryuM nahIM. naTe kahyuM : zuM tamane nATaka jovAnI utsukatA nathI ?" nA.' kema? tamane nATaka nathI gamatuM ?' potapotAnI dRSTi che.' zuM lalitakaLA prati paNa dRSTibheda hoI zake ?' 'evuM kaMI paNa nathI ke jenA prati dRSTibheda na thaI zake !' 'e ajJAnI lokomAM hoI zake, paNa Apa to jJAnI cho.' 'jJAnI satyanI zodhamAM saMlagna hoya che. te vizvanA kaNakaNamAM abhinayano anubhava kare che. te kaNakaNamAM prakaMpana ane gatizIlatAno anubhava kare che. temanI rasamayatA eTalI vyApta thaI jAya che ke temane mATe kaMI ja nIrasa nathI rahetuM. anya zAstro jANanAra kalezano anubhava kare che. adhyAtmane jANanAra rasano anubhava kare che. gardabha caMdanano bhAra vahana kare che ane bhAgyazALI mAnava tenI sugaMdha ane zItaLatAno upabhoga kare che." naTanuM zira zraddhAthI namI gayuM. te raMgazALAmAM cAlyo gayo. ahIM adhyAtmanI rasamayatA dRya che. sAmAnya rIte ema lAge che ke adhyAtma eTale taddana zuSkatA, bilakula nIrasatA, bAhya daSTithI jovA TevAyela AMkho AvuM jue che. paNa sApekSa sukha-AnaMdane ja sukha mAnanAra dRSTine nirapekSa AnaMda ke sukha na dekhAya te svAbhAvika che. adhyAtmarasamAM taraboLa sAdhakane sarvatra dhabakatuM caitanya dekhAya che. jyAM caitanya che tyAM rasikatA che ja. cetana pote ja e k _ ane jaina dharma che anaMta AnaMdano svAmI che. adhyAtmarasanA upAsaka AtmadarzI sAdhakane potAnA jAgRta thayelA AtmAnaMdanA aMzono anubhava thato ja hoya che. jevo rasa potAmAM che tevo ja pratyeka caitanyamAM che. tethI tene kaNakaNamAM A rasano anubhava thAya che. saMsAranA koI paNa padArtha ke saMyogajanya paristhitimAM A AnaMdano aMza paNa hoto nathI, paNa saMsArarasanA rasiyAne adhyAtma AnaMdano svAda zuM hoya te kyAMthI khabara hoya! khAkharAnI khisakolI AMbAnA rasane zuM jANe !! sudUra atItamAM saMcita svapnane sAkAra thavAnI mahAmUlI paLa AvI pahoMcI. pazcimAkAzamAM prAdurbhata thayela bIjano caMdra ekaeka kalAthI vRddhi pAmato soLe kaLAothI suzobhita, pUrvAkAzamAM udita thavA utthAna tarapha agrasara thaI rahyo. prAci kSitijamAM svarNAbha gaganamAM nivRta bAlaravi sahasra kiraNothI AbhAnvita thaI pRthvInA aMdhakArane cIrI rahyo. bhagavAna mahAvIrano AtmA apUrva AbhAno anubhava karI rahyo. aMtaramAM ahesAsa thaI rahyo ke anAdithI astitva para paDela AvaraNano paDado sahajamAM cIrAI jaze. bhagavAna puNya kSetre jaMbhakA gAmanI bahAra, RjuvAlikA nadInA uttara taTa para, IzAna khUNAmAM zyAmaka nAmanA gAthApatinA khetaramAM, goduha Asane beThA che. be divasanA upavAsa che. sUryanI AtApanA laI rahyA che. zukaladhyAnamAM lIna banyA che. dhyAnanI aMtima zreNI para ArohaNa thatAM mohanIya, jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya ane aMtarAya; cAra ghAtI karmano sarvathA kSaya thatAM sarva AvaraNothI mukta thayA. kevaLajJAnano zAzvatasUrya udaya pAmyo. e pAvana divasa hato vaizAkhasuda 10, cotho pahora, vijayamuhUrta. caMdra hato uttara phALunI nakSatramAM. AvI pAvana kSaNomAM prabhu kevaLI thayA. sarvajJatA ane sarvadarzitAthI AtmaaMbara jhaLahaLI UryuM. traNa lokanAM sarva dravyo - sarva paryAyo saikAlikarUpe AtmadarpaNamAM jhaLakavA mAMDyAM. nathI koI jANavAnI icchA, nathI koI jANavAno prayatna. badhuM ja sahaja, badhuM ja Atmastha. sarva icchAo virAma mApI gaI. zAMta sarovara jevA zAMtanida-nizreSTa sAdhanAnAM Aroha-avaroha, bharatI-oTa, utthAna-patana sarva vilIna thaI gayAM. mAtra zAMti-paramazAMti. sarva sAdhanA sthira thaI. prabhu kRtkRtya thayA. dhyAtA-dhyAna-dhyeya ekarUpa banI gayAM. jJAna-darzana-cAritra-tapa abheda 1. 'zramaNa mahAvIra'mAMthI sAbhAra anuvAdita, pR. 77. 29 1. 'zramaNa mahAvIra'mAMthI sAbhAra anuvAdita, pR. 58-59. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jaina dharma 989 mahAvIranuM Atmadarzana ane jaina dharma pariNatithI pariNata thayAM. sAdI-sAnta zAzvatImAM prabhu samAdhistha thayA. jIvanamAM aMtima prAptavyane varI pUrNatAne pAmyA. bAkI rahela aghAtI karmo tenI sthiti pUrI thatAM sahaja cAlyAM jaze. have nathI koI mArga, nathI koI maMjila! bhagavAna mahAvIra sva-para kalyANakArI thayA. tIrthaMkara paramAtmAnI upasthiti mAtrathI keTalAM kAryo thAya che. temanuM avana-janma-dIkSA-kevaLajJAna tathA nirvANa badhuM ja sva-paranAM kalyANanAM nimitta bane che. mATe kalyANaka kahevAyA. e kSaNe traNe lokamAM prakAza thAya. A prakAzanuM nimitta pAmI keTalAka jIva samya darzanane prApta thAya. tIrthakara bhagavAnanI dezanA sAMbhaLI supAtra jIvane pariNAmanI caDatI dhArAe cothuM-pAMcamuM ke cha guNasthAna sparzI jAya. e ja samaye sabhAmAM prabhunI samakSa dhULavrato ke mahAvratarUpa cAritrane grahaNa kare, eTaluM ja nahIM, mokSa pAmavA mATenI aMtima sopAnazreNI jyAMthI zarU thAya che te kSapakazreNI paNa bahudhA tIrthakara bhagavAnanI hAjarImAM thAya evI paNa eka mAnyatA che. bhagavAna mahAvIranuM nimitta pAmI seMkaDo-seMkaDo AtmA sarva saMsArathI pAra thayA. bhagavAnanAM dUrathI ja darzana thatAM indrabhUti Adi vidvAnonAM mAna gaLI gayAM ane prabhunAM caraNomAM sadAsarvadA mATe samarpita thaI gayA. pachI teo siddha thayA, buddha thayA. kevo nimitta-naimittikano sarasa sumeLa !!! A yugamAM ApaNe Atmadarzana mATe nUrIe chIe. kaMIkeTalA prayatno karIe chIe, chatAM thatuM nathI. bhagavAnanI hAjarImAM je sahaja hatuM. ApaNI pAtratA ochI paDe che. ApaNA kamabhAgye sAkSAt tIrthaMkaranuM nimitta paNa nathI, ke jethI saMvega UpaDe. chatAM bhagavAna mahAvIrane ApaNA hRdayasiMhAsana para birAjamAna karI, temanAM kahelAM tattvone AtmasAt karI, temanA batAvela mArge cAlavA prabaLa puruSArtha upADIe to Atmadarzana dUra nahIM hoya !! | (goM. sa.nAM adhyAtyayoginI pU. bApajI lalitabAI mahAsatIjInAM suziSyA DaoN. tarulatAjIsvAmIe avadhUtayogI AnaMdaghana, kavi banArasIdAsa, kabIrajI ane yugapuruSa zrImad rAjacaMdrajInA jIvana-kavana para zodha prabaMdha racI Ph.D. karela che. pUjyazrInAM sAta pustako pragaTa thayAM che, jemAM 'huM AtmA chuM' graMtha hindI, gujarAtI ane iMgliza bhASAmAM keTalIka AvRtti thaI che. A lokapriya graMthano deza-videzamAM aneka saMsthAo samUha svAdhyAyamAM supere upayoga kare che). nizcaya-vyavahAra ane jaina dharma - DaoN. sAdhvI AratIjI dharma zuM che ? vAstavamAM vadhu HdAvo dhabbo vastuno svabhAva te dharma che. je vastuno je svabhAva che, te teno dharma che. jaye agnino svabhAva uSNatA che. tethI uSNatA te agnino dharma che. zItaLatA te pANIno dharma che. A rIte dareka padArthanA dharma bhinnabhinna hoya che. prastuta prasaMgamAM ApaNe Atmadharma viSayaka vicAraNA karavAnI che. AtmAno svabhAva te ja Atmadharma che. zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke : ne AvA re favoTTEaa, ne viUTTyA che AvA adhya. 5/5 je AtmA che, te vijJAtA che ane je vijJAtA che te ja AtmA che, arthAt AtmA jJAnasvarUpa che, jJAna teno svabhAva che. tethI jJAna te ja Atmadharma che. AtmAnA lakSaNamAM paNa tenuM caitanyalakSaNa che. sthiti jJane vin - dhAtu jJAna arthamAM prayukta thAya che, arthAt caitanya eTale jJAnayuktatA, jJAnamayatA. je jJAnamaya che te ja AtmA che ane AtmA che te jJAnamaya che. sAmAnya rIte saMsArI jIvonuM jJAna indriyajanya che. indriyo dvArA thatuM jJAna atyaMta sImita che tema ja indriyajanya jJAna aneka vikalpothI yukta hoya che. huM A padArthane jANuM, jouM, sAMbhaLuM AvA aneka vikalpo yukta hoya che. te uparAMta indriyajanya jJAna thayA pachI turata ja rAgadveSAtmaka pratikriyA paNa thAya che. A sAruM - kharAba, mAruM -tAruM, gamo- aNagamo vagere aneka prakAranI pratikriyAonI saMbhAvanA che. paraMtu AtmajJAnamAM AvuM kAMI ja thatuM nathI. AtmA kevaLajJAna svarUpa che. kevaLa = Only. zAna, mAtra jJAna. koI paNa prakAranA vikalparahitanuM jJAna, kAI paNa prakAranI pratikriyA vinAnuM jJAna, vastu-vyakti ke paristhitinA nimitta vinA pragaTeluM jJAna te ja kevaLajJAna che ane kevaLajJAna te ja AtmAno svabhAva che ane te ja Atmadharma che. AtmAnI paramavizuddha sthiti te zuddha Atmadharma ke nizcaya Atmadharma che. AtmAnI zuddha vAstavika sthitine pAmavAno paramapuruSArtha karavo, te ja dharmArAdhanA - 31 re Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # BIka nizcaya-vyavahAra ane jaina dharma che eka ke AtmasAdhanA che. paramavizuddha kevaLajJAnayukta AtmA atyaMta nirmaLa ane pAradarzaka thaI javAthI te AtmadravyamAM traNe lokanA, traNe kALanA bhAvo sahaja rIte pratibiMbita thAya che. tene AtmA jANe che ane jue che. tethI kahevAya che ke kevaLajJAnI traNe lokanI ane traNe kALanI vAta jANe-dekhe che. vAstavamAM AtmAnI zuddha sthiti te ja kevaLajJAna che, paraMtu vyavahAramAM traNa loka ane traNa kALanI vAto jenAthI jaNAya te kevaLajJAna che. zAstrakAroe A baMne dRSTikoNane, baMne apekSAone samajAvavA be prakAranA nayanuM kathana karyuM che. vastunI ke AtmAnI vAstavikatAnuM darzana karAve te nizcayanaya ane vyavahArajagatanI apekSAe vastunuM darzana karAve te vyavahAranaya, nizcayanayanA dRSTikoNane pAmavuM ApaNuM carama ane parama lakSya che. te ja nizcayadharma che ane te lakSyane sanmukha rAkhIne, lasiddhi mATenI tamAma pravRttio vyavahAradharma che. AtmAnI zuddha sthitine azuddha banAvanAra rAga-dveSAdi, malina bhAvono nAza karavA te ja sAdhakanI sAdhanA che. tenA mATe sauthI mahattvanI vAta e che ke, jIvane A vAstavikatAno yathArtha bodha ja thavo anivArya che. anAdikALatI jIva zarIra ane zarIrajanya saMyogone ja potAnuM svarUpa mAnIne jIvI rahyo che. tene arUpI, caitanyaghana Atmatatvano anubhava nathI tethI zarIramAM ja tene mArApaNAno anubhava thaI rahyo che. deha te huM che, A dehAdhyAsa tenI bhrAMti che, tenI mUDhatA che, tenI mULanI bhUla che. A mULanI bhUlathI ja anaMtasaMsAranuM sarjana thayuM che. deha huM che tethI dehathI saMbaMdhita svajanone potAnA mAne che. A rIte potAnA saMbaMdhone vadhAratA rAga-dveSAtmaka bhAvone vadhAre che ane pariNAme tenuM bhavabhramaNa vadhI rahyuM che. A bhavabhramaNamAM jIva AdhivyAdhi ane upAdhinA trividha tApathI saMtapta thaI rahyo che. zAstrakAro A bhrAMtine darzana mohanIya karma kahe che. jyAM sudhI A bhrAMti tUTe nahIM tyAM sudhI jIvanI A duHkhamaya paristhitino aMta Avato nathI. darzana mohanIya karmanA pariNAme thatAM rAga-dveSa, Asakti Adi bhAvo, durAcaraNa vagerene zAstrakAro cAritra mohanIya karma kahe che. cAritra mohanIya karmanuM mULabhUta kAraNa darzana mohanIya che. jIvane potAnI rAga-dveSAtmaka malina sthitine dUra karavI hoya to sahu prathama tene potAnA bhrAMtirUpa darzana mohanIya karmano kSaya karavo paDaze. cha06 - ane jaina dharma chedilhI jyAre jIvane satya samajAI jAya che ke, "huM zuddha AtmA chuM, zarIra te huM nathI'. A satyano bodha thatAM ja tene sahaja rIte deharAga tema ja svajanono rAga ke dveSa kramazaH chUTato jAya che. rAga-dveSAdi vibhAvono tyAga karavo, tenA laze vrata-tapa-ja5 Adi anuSThAno karavAM, sAdhudharma ke zrAvakadharmanuM pAlana karavuM vagere upAyo cAritra mohanIya karmane dUra karavA mATe che. darzana mohanIya karmanA nAza mATeno puruSArtha arthAt huM zuddha AtmA chuM. kevaLajJAna mAro svabhAva che. A zuddha pratIti te nizcayadharma che ane te lakSyasiddhi mATe zarIra dvArA thatI pratyeka ArAdhanAo vyavahAradharma che. mahAvrata ke aNuvratanuM pAlana, tapa-japa vagere vyavahAradharma che. AdhyAtmika vikAsa ke Atmazuddhi nizcayadharmathI thAya che. vyavahAradharma temAM sahAyaka banI zake che. sAdhaka jyAM sudhI zarIradhArI che tyAM sudhI tene zarIrajanya dareka kriyAo karavI paDe che. te dharmanA kSetramAM praveza kare tyAre paNa prAraMbhamAM te deha dvArA zubha kriyAo karaze, arthAt te pApapravRttiono tyAga karIne vyavahAradharmanuM pAlana kare che. tyAra pachI tene satyano bodha thatAM te nizcayadharmanI sparzanA kare che. nizcayanaya ane vyavahAranaya baMne paraspara virodhI nathI, paraMtu baMne naya bhinnabhinna dRSTikoNa ke apekSA che. baMne nayanA svIkArathI ja vAstaviktAno bodha thAya che, paraMtu koI paNa eka ja apekSAne svIkArI bIjI apekSAno virodha karavo te yathAsaMgata nathI. huM zuddha AtmA chuM. dehajanya kriyAothI Atmazuddhi thatI nathI tevuM ekAMte svIkArIne koI vyavahAradharmano niSedha kare to te yogya nathI, kAraNake jyAM sudhI zarIra che tyAM sudhI yaugika pravRttine jIva choDI zakato nathI. jo te vyavahAradharmano niSedha karIne azubha kriyAo ke pApAtmaka pravRttimAM joDAI jaze athavA nizcayanaya grahe mAtra zabdanI mAya | loe savyavahArane, sAdhana rahita thAyaAtmasiddhi gAthA-29. te ja rIte kadAca koI nizcayadharmane gauNa banAvI kevaLa vyavahAradharmane ja pradhAnatA Ape to te paNa yogya nathI, kAraNake lahyuM svarUpa na vRttinuM grahyuM vrata abhimAna, grahe nahIM paramArthane levA laukika mAna. Atmasiddhi zAstra gAthA-28. - vAstavikatAnA svIkAra vinA traNe kALamAM satyanI prApti thatI nathI. 34 * - 33 - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja(r)(r)ka nizcaya-vyavahAra ane jaina dharma pa ra vAstavikadharma ke nizcayadharma ja Atmadharma che. tenI mukhyatAne svIkArIne, tenuM lakSya banAvIne sAdhake vyavahAradharmanuM yathArtha pAlana karavuM jarUrI che. nizcayadharma ane vyavahAradharmano samanvaya karatAM gaNi zrI devacaMdrajIe kahyuM che ke: yoga je Asrava pada hato, te karyo nirjararUpa re, lohathI kAMcana muni kare, sAdhanA sAdhya cidrupa re aSTapravacana mAtAnI sajhAyamAM rAga-dveSa yoganI pravRtti AmravanuM kAraNa che, paraMtu te yogane upayogasama pArasamaNino sparza thAya to te yoga kAMcana banI jAya che, arthAt tenAthI karmanirjarArUpa phaLa prApta thAya che. sAdhaka jIvanamAM pAMca samitinuM pAlana yoganI pravRttirUpa che. tenuM pAlana karavuM te paramAtmAnI AjJA che. sAdhaka te pravRttio upayoganA anusaMdhAnarUpa kare, arthAt lakSyane sanmukha rAkhIne dareka pravRttio kare che, tyAre te pravRttio karmabaMdhanA sthAne karmanirjarAnuM kAraNa bane che. kevaLIbhagavaMto kevaLajJAnanI prApti pachI paNa yaugika kriyAo kare che, te kriyAo samitipUrvaka kare che, te kriyAo AtmAnA akhaMDa upayogapUrvaka kare che. tIrthakaronuM tathA prakAranuM AcaraNa nizcayadharma ane vyavahAradharmanA samanvayano saMketa Ape che. sAdhakoe jIvananA pratyeka vyavahAramAM zuddhAtmAmAM sthira thavAnuM lakSya satata sanmukha rAkhIne vyavahAranuM pAlana karavuM joIe, te ja teno viveka che, te ja tenI sAdhanA che. saMyamajIvana, aSTapravacanamAtA, pAdavihAra ane jaina dharma - sAdhvIratnA UrmilAjI mahAsatIjI. vizva levala para sarva khaMDomAM eziyA khaMDasthita, paramapAvanI, bhAratabhUmi, dharmabhUmi, AryabhUmi, saMtonI bhUmi tarIkenuM mahattvabharyuM sthAna dharAve che. bhAratIya AryabhUmi sadAkALa AdhyAtmikatAnA raMge raMgAyelI rahI che. A bhUmimAM atra, tatra, sarvatra dhArmikatA dRSTigocara thAya che. vidhavidha dharmonAM sthAno, maMdiro, masjido, carca, devaLa, derAsaro, upAzrayo najare caDe che. vyakti-vyaktinA hadayamAM dharmabhAva jIvaMta che, mAnavamana dharmasaurabhathI suvAsita che. AbAlavRddhamAM dharmakriyAo, dharmanuSThAno pratye prema ane saMvedanAo bharyA che... A badhAMnI pAchaLa parApUrvathI cAlI AvatI bhAratabhUminI be umadA, jAjvalyamAna saMskRtionuM yogadAna che. 1 - zramaNa saMskRti ane 2- brAhmaNa saMskRti. samasta mAnavasamAja ziSTa, sabhya ane dhArmika bane evA bhAvathI A banne saMskRtio dharma sAthe sadA saMkaLAyelI rahI che. sudIrdhakALathI dharma ane saMskRti perelala cAlyAM Ave che ! dharmavihoNI saMskRti ke saMskRtivihoNo dharma jANe ke apUrNa lAge ! evuM banne vacce sAmaMjasya che. bhAratIya AryabhUminI brAhmaNa saMskRti kriyAkAMDa, anuSThAno yajJayAganA mAdhyamathI phAlIphUlI rahI, to zramaNa saMskRti tapa, tyAga, saMyama dvArA apratibaddhapaNe vikasatI Aja paryata navapallavita rahI. vaLI, tete saMskRtinA praNetAo, anuyAyIo, himAyatIo dvArA ja bhadra, sabhya samAjanI saMracanA thaI. A samAjamAMthI keTalIka vyaktio samaSTinA kalyANa mATe dharmasanmukha thai dharma kSetre pravezavA, dharma samajavA, dharma apanAvavA, dharmanuM yathArtha pAlana karavA sadAkALa tatpara rahI. tapa, tyAga, saMyama ke yama, niyama, dhyAna, dhAraNA, samAdhi ke vidhavidha upAsanAo, ArAdhanAo vinA dharma kSetramAM praveza zakya ja nathI. puNyodaye prApta bAhya upalabdhione svecchAe choDavI te tyAga ane maLelAM mana, vacana, kAyA, indriyo tathA AtmAne niyaMtrita karavA te saMyama. saMyamajIvanaH viSayo pratyenI mUrchAthI bephAmapaNe doDatA mana, vacana, kAyAnA, indriyonA ghoDAne vazamAM rAkhavA, niyaMtrita karavAM te saMyama. 36. (virala prajJA pUjya vIramatIbAI ma.sa.nAM suziSyA DaoN. AratIjIsvAmIe khataragacchIya AcArya zrI devacaMdajInA jIvana-kavana para saMzodhana karI muMbaI yuni.mAM Ph.D. karela che. guru prANa Agama batrIzInAM saha-saMpAdikA che. rASTrasaMta pU.gurudeva prerita jena vizvakozanAM teo parAmarzaka che).. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HD. aSTapravacanamAtA, pAdavihAra ane jaina dharma zuM bhagavAna mahAvIranI aMtima dezanA zrI uttarAdhyayana sUtra-2 3mA adhyayanamAM zrI kezIsvAmI ane gautamasvAmInA saMvAdamAM zrI gautamasvAmI kahe che, "maLo sAilIyo mImo, vuchusso paridhAvaNDa / taM sammaM nigiNhAmi; dhammasikaravAi kanthatraM // " arthAt manarUpI sAhasika, bhayaMkara, duSTa, doDI rahelA azvane dharmazikSAo dvArA samyak rIte nigraha karuM chuM, jethI huM unmArgane badale sanmArge jaI zakuM chuM. uparokta zAstrano repharansa paNa ''saMyama''ne samajavA mATe pUraka che. koI vyakti jyAre akArya karavA tatpara bane tyAre tene potAnA AtmAno eka avAja roke, je sAdhaka e nAda sAMbhaLI akAryathI aTake, jAta para Trola rAkhe te che AtmasaMyama ! mATe ja eka tattvaciMtaka kahe che ke, "Self control is the great gate of freedom." "AtmasaMyama e muktino bhavya daravAjo che.'' mokSapraveza ke Atmapraveza saMyamanA daravAjethI ja thAya. bhale mAdhyama game te dharmanuM ke game te paridhAnanuM hoya... saMyama hoya to ja mukti maLe. jaina darzanane ethI ja 15 bhede muktinuM vidhAna karyuM che. saMyamajIvana ane jaina dharma H baMneno jANe tAdAtmya saMbaMdha jovA maLe. vizvanA sarva dharmo tathA temanA prarUpakoe vrata, niyama, vidhividhAno, anuSThAno, ArAdhanAo vagere darzAvyAM che, jenA yathAzakti pAlana dvArA tete dharma pAmI zakAya, paraMtu sarvotkRSTa, uttamottama, maMgalakArI, kevalI-prarUpita jina dharma saMyamanA pAlana dvArA ja vikasita thayo, pAMgaryo che. saMyama ja jina dharmano zvAsa che, prANa che, AtmA che. nAnAmAM nAnuM anuSThAna paNa saMyamapUrvakanuM hoya. jJAnopAsanA - bhaNavA bhaNAvavAnA samaye saMyama hoya to zIghra jJAnaprApti thAya, darzana (zraddhA) dharmanA pAlanamAM to Dagale ne pagale saMyama joIe. cAritrapAlananuM to yathArtha, varavuM rUpa ja saMyama che. "saMyama mAro zvAsa ! saMyama prabhuno ahesAsa''. saMyamajIvananA jina dharma AdhArita be mukhya vibhAga : 1. dezavirati (zrAvaka) dharmanAM 12 vratonuM pAlana ane 2. sarvavirati (sAdhu) dharmanAM pAMca mahAvratonuM pAlana. A banne saMyama vinA zakya ja nathI. 37 ane jaina dharma jainatva (jaina hovApaNuM) ja saMyamamaya...! jainoe kaMdamULa, rAtribhojana, abhakSya bhakSaNa, asabhya AcaraNa, abhadra vyavahAra na karAya, ema kahIne jaino prati ''saMyama''nI lAla battI dharI che. zrAvakatva (12 vratadhArIpaNuM) 12 vratonI dhAraNA, tyAganuM kSetraphaLa vadhAre hoya, ''zrAvakajana to tene re kahIe'' ema kahIne gRhasthAzramomAM rahIne saMyamayukta, svaicchika tyAgapUrNa jIvananuM digdarzana karAyuM che. sAdhutva (paMca mahAvratadhArIpaNuM) ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, aparigrahanA mahAbhArane jIvana paryaMta svIkAranArA mahAtmAonA jIvananI paLepaLa, kSaNekSaNa tyAgamaya, tapamaya, saMyamamaya hoya, zrama emano jIvanamaMtra hoya. "jeonI AMkhamAM vikAra nahIM, manamAM dhikkAra nahi, aMtaramAM aMdhakAra nahi, jIbhamAM tiraskAra nahi.' te ja sAcA saMyamI...teja sAcA saMta. saurASTra kesarI, pUjyapAda prANagurudeva kahetAM ke, "jemane taMta na hoya, te saMta.'' arthAt jemane pUrvagraha, kadAgraha ke haThAgraha, matAgraha na hoya, jeo prabhuAjJA, zAstrAjJA ane gurvAjJA mujaba ja jIvana paryaMta varte te saMta. teo satata raTaNa karatA ke, puvI same muLI vijJA" arthAt saMyamI muni pRthvIsamAna sahanazIla hoya, saMyamIjIvanamAM AvatA pariNo ane upasargone samabhAvapUrvaka sahana kare, kAraNake saMyamI mahAtmAo saMyamIjIvana svIkAratAM pahelAM sattama = zraddhA. patiyAmi = pratIti ane roma = ruci keLave. saMyama svIkAratI vakhate dAmi = sparzanA kare. saMyama svIkAryA bAda pAsTemi, aNupAmi = pAlana ane vAraMvAra pAlana kare. tethI saMyamI mahAtmAo AvatAM kaSTothI jarAmAtra Dage nahIM, daDhapaNe saMyamanI keDI para cAlatA rahe. aSTapravacanamAtA H saMyamIjIvanamAM paMcamahAvrato mULaguNa che, to tenI yathArtha pAlanA mATe pAMca samiti + 3 gupti = aSTapravacanamAtA e uttaraguNa che. "saMyamanI keDI sAMkaDI, saMtoe sahune batAvI, e raste caDiyA je bhavi, teNe bhavobhavanI bhIti bhagAvI re...." paMcamahAvrata prANIne bhavasAgara pAra utAre che (2) samiti guptine AdarI, guNono bAga sajAvI re... saMyamanI keDI... 38 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 0 aSTapravacanamAtA, pAdavihAra ane jaina dharma che ja je saMyamI sAdhako aSTapravacanamAtAnA khoLe ramatA hoya arthAt 1. IryAsamiti = cAlatI vakhate upayoga rAkhatA hoya, 2. bhASAsamiti = bolatI vakhate upayoga rAkhatA hoya, 3. aiSaNAsamiti = gaucarI karatI vakhate gaveSaNA karatA hoya, 4. AyANa bhaMDamatta nipnavaNA samiti = bhaMDopakaraNa jatanApUrvaka mUkatA hoya, 5. uccAra pAsavANa khela-jalla-siMghANa pAriThAvaNiyA samiti = paraThatI vakhate upayoga rAkhatA hoya tathA mana, vacana, kAyAnA yogone gopavatA hoya, te saMyamI mahAtmAo nirbhayapaNe, nizcitapaNe, kudaratanA khoLe jIvanayApana karatA vicare che. AvA saMyamIo duniyAnA betAja bAdazAha banI zake. eka zAyara kahe che ... vAda thI vitA miTI, kanumA vaiparavAda niso vadhu vA, vo dI zAduMda " jeo kaMcana-kAminInA tyAgI, mAyA-mamatAnA tyAgI, mahAvarAgI hoya, jenI vada = icchA ja nahIM hoya tene citA zAnI? jemane kaMI ja na joItuM hoya te zAhanA zAha banI zake. ene koInI paravAha na hoya. pAdavihAraH saMyamamArge cAlatA, paMcamahAvradhArI, sAdhu-sAdhvIjIonAM jIvananuM mahattvanuM pAsuM teono "pAdavihAra" che. hA, pratyeka dharmanA sAdhuo padayAtrA karatA bhramaNa karatA ja hoya che, mATe ja upaniSadgA RSimunio paNa kahe che, "ra ti, vare ti' cAlatA raho, cAlatA raho. cAlavAnA zArIrika, mAnasika, dhArmika, AdhyAtmika ghaNA phAyadAo che. "sAdhu to calatA bhalA" e ukti dvArA sAdhune eka sthAne sthira na rahevAnuM ADakataruM sUcana che. strI piyara, nara sAsare, saMyamIo sthiravAsa, e to hoya aLakhAmaNo, jo rahe eka vAsa.'' phakta eka varSa strI piyaramAM, puruSa sAsariyAmAM ane sAdhu eka jagyAe sthira rahe to aLakhAmaNAM thaI jAya... lokone emanA pratye aNagamo thaI jAya tathA sAdhune te sthAnano moha, AsapAsanI vyaktiomAM anurAga - mamatvabhAva thaI jAya. sAdhu potAnI sAdhutAthI bhraSTa thaI jAya. tethI saMyama-surakSA mATe paNa "pAdavihAra" - 39 - e k _ ane jaina dharma che atyaMta Avazyaka anuSThAna che. zAstromAM keTalIka jagyAe Ave che ke, "puSyALupusviM caramA, mAjumaM tuktamane '' arthAt kramekrame AgaLa cAlatA, eka gAmathI bIjA gAmanI sparzanA karatAMpharatAM saMto vicaraNa kare che. pAdavihAra'no bIjo Azaya e paNa che ke, sAdhuo jyAM padhAre, saMyamIo jyAM padArpaNa kare tyAM dharmopadeza dvArA lokone dharmamArge vALe. dharmanA pracAra-prasAra mATe "pAdavihAra'' bahu ja upakAraka che. "pAdavihAra'nuM kaSTa veThIne teo dharmanI suvAsa phelAve che, kAraNake teonuM saMyamI jIvana ja suvAsita jIvana che. saMto paropakAra mATe tathA saMyamI jIvananI surakSA mATe TADha-taDakA veThIne "pAdavihAra" kare, kAraNake saMto parama upakArI hoya che. sarovara, taruvara, saMta jana, cothA varase meha, paropakArane kAraNe, dhare apano deha''. saMto jaMgamatIrtha che, pAdavihAra karatAMpharatAM je gAmamAM padhAre te gAmane tIrthabhUmi jevuM suramya, maMgalamaya banAvI de. dharmamaya vAtAvaraNa banAvI che. je gAma, nagaramAM saMto padhAre tyAM "sAdhu saMta yeti dharA, tocI divAlI dasaharA' - jyAM sAdhu padhAre tyAM divALI, dazerA jevuM vAtAvaraNa sarjAi jAya. mastapaNe pAdavihAra karatA, kaSTane sAmethI AvAna karatA, saMyamIo mATe A zloka (subhASita) bahu eproprIeTa che.... "na corabhayaM, na ca rAjabhayaM, na vRttibhayaM, na viyogabhayam / ihalokasukham, paralokahitam, zramaNattvamidam ramaNIyataram / / arthAt sAdhune vicaraNa vakhate corano, rAjAno, AjIvikAno ke viyogano bhaya na hoya, A lokamAM sukhakArI, paraloka mATe hitakArI evuM sAdhujIvana to atyaMta ramaNIya che... tethI sAdhune jotAM ja hAtha joDAI jAya, mastaka jhUkI jAya, emane kaMIka ApavAnuM mana thAya, emanA kaSTamaya jIvanane joI ahobhAva jAge ! hA, gRhatyAgI sAdhu banavuM kaThina che, paNa enAthI aneka gaNuM kaThina che sAdhu banyA pachI sAcA arthamAM saMta banavuM. saMta banavA mATe to "yA homa" karIne jhaMpalAvavuM paDe, kAyAnI mAyA tyAgI kaSTamaya, sAdhanAmaya, tapamaya, dhyAnamaya jIvana svIkAravuM paDe. "kaMIka meLavavA mATe kaMIka tyAgavuM paDe" e nyAye pelA kavie kahyuM ke, nathI maphatamAM maLatAM re, enAM mUla cUkavavA paDatAM re, 40 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka0% - ane jaina dharma 5888 A rIte kramekrame saMyamaparyAya vadhatAvadhatA anaMtaanaMta Atmika sukhano anubhava kare. dhanya te munivaro ! dhanya teonuM jIvana ! kahevAya che ke pRthvI para dharatI karatAM traNa gaNuM pANI hovA chatAM AvA saMyamIonA saMyamanA prabhAve e pANI dharatI para pharI vaLatuM nathI. vartamAna jagatamAM vijJAna jyAre haraNaphALa bharI rahyuM che tyAre paNa... saMyamIo bAhya zodhane badale AMtarakhojamAM lAgI gayA che... "A che aNagAra amArA... A che zaNagAra amArA..." dhanya..dhanya... te munivarA !! (goM. saM.nA prANaparivAranAM pUjya UrmilAjI mahAsatIjIe prANa Agama batrIzInA AgamanuM saMpAdana kArya karyuM che. temanAM traNa pustako pragaTa thayAM che). 88080 aSTapravacanamAtA, pAdavihAra ane jaina dharma 9 0 % - sAdhune saMtapaNA re, jagamAM nathI maphatamAM maLatAM." jIvana paryaMta, pratidina, kSaNekSaNe jAgRtipUrvaka svIkArelAM mahAvrato ane aSTapravacanamAtAnuM nirmaLapaNe pAlana karanAra saMyamI AtmAone lAkhalAkha vaMdana !! emanA saMyamI jIvananI bhUribhUri anumodanA ! "Aga lagI AkAza, jhare jhare barasata aMgAra, saMta na hota jo jagatameM, jala jAtA saMsAra." Avo nirmaLa saMyama pALatA saMyamIne keTaluM sukha maLe ? kevuM Atmika sukha anubhavAya tenuM varNana jainazAstra AdhArita thokaDAomAM nIce pramANe karyuM che - 1. eka mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI vaNavyaMtara devonA sukhane ullaMghI jAya 2. be mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI nava nikAyanA devonA sukhane ullaMghe 3. traNa mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI asurakumAranA devonA sukhane ullaMghI jAya 4. cAra mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI graha, nakSatra, tArAnA devonA sukhane ullaMghI jAya 5. pAMca mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI sUrya-caMdranA devonA sukhane ullaMghI jAya 6. cha mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI pahelA-bIjA devalokanA devonA sukhane ulaMghI jAya 7. sAta mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI trIjA-cothA devalokanA devonA sukhane ullaMghI jAya. 8. ATha mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI pAMcamA-chaThThA devalokanA devonA sukhane ullaMghI jAya 9. nava mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI sAtamA-AThamA devalokanA devonA sukhane ullaMghI jAya 10. dasa mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI navamAthI bAramA devalokanA devonA sukhane ullaMghI jAya 11. agiyAra mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI nava naiveyakanA devalokanA devonA sukhane ulaMghI jAya 12. bAra mAsano nirmaLa saMyama pALavAthI pAMca anuttara vimAnavAsI devalokanA devonA sukhane ullaMghI jAya. Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyama jIvana ane jaina dharma - pU. sAdhvI sutirthIkAjI vanamAM khovAyela yAtrIne dhruvano tAro dizA batAve che. gADha rAtrine sUryanuM vimAna ujjavala divasamAM rUpAMtarita kare che. jaina darzana, te dhruvanA tArA samAna che. jaina darzana, sUryanA vimAna samAna che... kAraNake asatyanA bhavaMDaramAMthI satyanA AkAzamAM te ja to laI jAya che. AtmavizvAsanI che jaina darzana, AtmasaMkalpa che jaina darzana. AtmalaganI che jaina darzana, AtmakhyAti che jaina darzana. AvAM AtmavaibhavI darzananA dRSTikoNane cAlo thoDuM samajIe. vastumAM vastupaNuM, vastune vastu banAve che. vastupaNuM eTale ke vastutva. jo vastutva nahIM to vastunuM hovApaNuM paNa nirAdhAra che. sAkaramAM mIThAza na hoya to te sAkara kahevAya nahIM. kArelAmAM kaDavAza na hoya to te kAreluM kahevAya nahIM, arthAt sAramAM sAkarapaNuM ane kArelAmAM kArelApaNuM na hoya to te sAkara ane kArelAnuM astitva hAjara nathI ema kahevAya tema ja eka jainImAM jainapaNuM na hoya to tenuM jaina hovuM nirAdhAra che. jainatva ja vyaktitve jaina banAvanAra hoya che; janmathI, kuLathI, gotrathI ke nAmathI koI jaina hotuM nathI. jaina darzana bahu ja spaSTapaNe evuM mAne che ke jainatva e koI jainonI monopolI nathI. zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmIe sAcA brAhmaNanI vyAkhyA zrI uttarAdhyayana sUtranA 30mA adhyayanamAM je rIte ApI che, tenAthI teoe mAtra brAhmaNanuM brAhmaNatva ja nahIM, paraMtu jainonuM jainatva paNa spaSTa karyuM che. jema koI vyakti janmathI, kuLathI ke gotrathI brAhmaNa nathI hotI to koI vyakti janmathI, kuLathI ke gotrathI jaina zI rIte hoI zake ? A vAta kahIne eka gaMbhIra vAta khUle che ke jaina darzanane saMkucita vicAradhArAthI toLavuM e sRSTine kUvA jeTaluM samajavuM che. mATe jaina darzanane samajavA eka vistRta vicAradhArA apanAvavI e atiAvazyaka che. paddarzanamAMthI traNa darzanone Astika darzana tathA traNa darzanane nAstika darzana kahevAmAM Ave che. temAM jaina, bauddha ane cAravAka te nAstika darzana kahevAya che. A matanuM khaMDana to nahIM, paraMtu tenuM bIjuM eka pAsuM Aje samajavAno prayAsa karIe. 43 ...ane jaina dharma AstiktA ane nAstikatAnI sAcI paribhASA zuM ? je astitvane mAne te Astika ane je astitvane na mAne te nAstika. A paribhASA te zabdone zobhatI hoya evuM lAge. je darzanano AdhAra ja astitva hoya, jenA sarva siddhAMto eka astitva para AdhArita hoya, e darzana nAstika zI rIte hoI zake ? hA, cokkasa nizcayathI paramAtmAnA kartutvabhAvano nakAra te kare che, paraMtu paramAtmAnA astitvano nakAra kadApi teNe nathI karyo. have tene nAstika kahevuM ke Astika te vivAdanuM kAraNa nahIM, paraMtu ciMtananuM kAraNa banavuM joIe. vAstavamAM to jaina darzana nathI Astika nathI ke nAstika. asti ane nAsti to ekAMtavAdano viSaya hoya, jenI mAtA ja anekAMtavAda che evuM A darzana te Astika kahevAya ke nAstika tenAthI sAcA jainIne pharaka paDato nathI. tene to AstikatA ane nAstikatAthI pare thavAmAM ja rasa che. je Astika banyo te samarthaka banI jaze ane je nAstika banyo te virodhI ane je samarthana tathA virodha svayaMnA anubhavathI utpanna nathI thayo te samarthana ane virodhanI koI kiMmata jaina darzanane nathI. jaina darzana to sanmAna rAkhe che tenuM jeNe satyano anubhava karyo che. mATe jeNe satyane eka vAra anubhavyuM te koIno ekAMta samarthaka ke ekAMtavirodhI banI na zake. eTale ja jaina darzanane mAtra jaina darzana nahIM, paraMtu satya darzana kahI zakAya. mAtra jaina darzana ja nahIM, apitu jeje darzana satyanuM darzana karAve te sarva darzana satya darzana kahI zakAya. hA... eka evuM darzana je darzananI zuddhine sAdhanAnuM sarvaprathama pagaluM mAne che te jaina darzana. jenI dRSTi mithyA mAnyatAthI mukta che te zuddha dRSTino dhaNI. hajI spaSTa zabdomAM kahIe to je mAnyatAmAtrathI ja mukta che tenI dRSTi zuddha. je mAnato nathI paNa mAtra jANe che... potAne ane bIjAne-te ja mAnyatAothI mukta kahevAya. bAkI jyAM mAnavApaNuM che tyAM AstikatA athavA nAstikatAne sthAna che, paraMtu je mAtra jANe che te ja baMnethI pare che, te ja alaukika che... ane te ja sAco satyapremI che. * jaina darzana satyarUpI khajAnAne sAcavanAro eka rahasyamaya piTAro che, jeno eka daravAjo vyavahAra che to bIjo nizcaya. koI eka daravAjo ughADavAthI khajAno maLato nathI. ekalA vyavahArane jANavAthI satya hAtha nahIM lAge ane ekalA nizcayane jANavAthI satyamAMthI satyanI sugaMdha UDI jaze. keTalAka evuM mAne che ke jaina darzana eTale ke niSedhAtmaka darzana. dareka vastuno niSedha karI tyAga karI devAnuM darzana. keTalAka evuM mAne che ke nirlepatAnA nAme dareka viSayane sahamatI ApanAruM darzana. ahIM Avazyaka che ke jaina darzanane UMDANathI samajavAno samyak prayAsa karavAmAM Ave. 44 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karInA ane saMcama jIvana ane jaina dharma teonI mAnyatA khoTI nathI, paNa pUrNapaNe satya paNa nathI. parvatanI coTI jo vyavahAra che to parvatanI taLeTIno nIceno bhAga nizcaya che. jeNe mAtra coTIne joI teNe saMpUrNa parvata joyo nathI ane jeNe taLeTIno nIceno bhAga joyo teNe paNa adhUrA pavartane ja joyo che. saMpUrNa parvata tA teNe ja joyo che jeNe coTI ane taLeTIno nIceno bhAga baMne joyAM hoya. jaina darzana te parvata samAna che, jene coTIvyavahAra ane taLeTIno nIceno bhAga nizcaya che. baMnene AtmasAta karanArAne ja jaina darzana zuM che te samajAya che. spaSTa tyAre A parvatane pUrNapaNe jovAnuM eka sAdhana che saMyamajIvana. A vAta to che ke prabhu dvArA maLela uttamottama miSTAnna eTale ke saMyamajIvana... prabhu dvArA maLela sarvazreSTha bheTa eTale ke saMyamajIvana. A miSTAnna ane A bheTa prabhue sarva jIvone samAna ApI che. jema prakRti to bhUmi para samAna ja varSA kare che, koI jhIlI le to upajAva banI jAya ane na jhIle to baMjara rahI jAya tema ja A saMyamavarSA bhagavAne badhA para karI, kAIe jhIlI to mukta thayA ane bAkInAnA hAthamAM to beDIo ja baMdhANI. saMyamajIvana... Akhare saMyamajIvana che zuM ? ghaNA evuM mAne che ke sahanazakti e saMyama che ! sahanazakti jo saMyama hota to dareka prANI te saMyamI kahevAta, kAraNake dareka prANI kaMIka ne kaMIka sahana to kare ja che. majUra thAka, garIbI ane lAcArI sahana kare che. amIra sattA, saMpatti tathA bImArIne sahana kare che. pazu krUratA sahana kare che tyAre vRkSa tApa ane varSA baMne sahana kare che. A rIte to badhA ja saMyamI kahevAze, paraMtu nA. saMyama zabda bolatA ja eka khumArIbharyo bhAva temAMthI vahe che. sahanazaktine saMyamayAM rUpAMtarita karanAruM eka tattva che te sahajatA. saMyamI saMyamathI suzobhita che tyAre saMyama sahajatAthI. eka saMyamInA jIvanamAM je kAMI bane che te banAvane te sahajatAthI sahana kare che, AkuLatA ke vyAkuLatAno aMzamAtra na hoya tyAre te saMyama kahevAya. draupadInuM vastraharaNa thayuM...duHkha tathA krodhanI paramasImA anubhavI rahI che. te krodhamAM samasta sabhAne zrApita karI devAnA nirNaye pahoMcI che, tyAre arjuna kahe che, "he draupadI, tamAro saMyama nahIM gumAvo.'' krodhathI bhaDabhaDatI draupadI kahe che, "saMyama ! A paristhitimAM saMyama kaI rIte rAkhavo ? tamAma bhAIoe mane dAva para lagADI tyAre kyAM gayo hato temano saMyama ?'' tyAre ja acAnaka zrIkRSNanuM mukhaDuM yAda Ave che ane zrApane sthagita karI de che, paraMtu aMdarano krodha ane vedanA zAta nathI thayAM. koInuM paNa mukha jovA te taiyAra nathI. koInI vAta sAMbhaLavA te sajja nathI. zrIkRSNa indraprastha AvyA. atyAra sudhI draupadIe koIne potAnA kakSamAM AvavA nathI dIdhA. bhIma pote 45 --ane jaina dharma karIne paNa teno daravAjo toDI zakato nathI. kAraNa... draupadInI saMkalpazakti... zrIkRSNa eTale ke satya, zrIkRSNa eTale ke jJAna, zrIkRSNa eTale saMyama. zrIkRSNa nahIM paraMtu svayaM jJAna, satya tathA saMyamadvAra sAme AvI UbhuM hatuM ane tyAre dvArane khUlavuM paDyuM. bhItara duHkhanA sAgarane pIne draupadI beThI hatI. zrIkRSNa tyAre draupadIne hitazikSA Ape che, 'draupadI, duryodhanane kSamA karI de. jo tuM kSamA nahIM Ape to tuM pratizodhamAM aTavAIne rahI jaIza, nyAya nahIM karI zake. eka vAra potAnA duHkhathI upara UThI vicAra kara ke je vyaktie AryavartanI sAmrAjJI sAthe A vyavahAra karyo che, to rAjyanI sAmAnya nArInA zuM hAla karaze ? potAnA duHkhamAM saMsAranuM duHkha jo, paraMtu potAnA vyaktigata duHkhano tyAga kara ane mukta thaI jA.'' A zabdo sAMbhaLatAM ja draupadInA hRdayamAM jJAna ane satyanI sthApanA thaI ane tethI ja sahajatApUrvaka duryodhanane kSamA karI de che. AnuM nAma che saMyama. ghutasabhAmAM jyAre zrApa sthagita karavAmAM Avyo te sahanazIlatAnuM darzana kahevAya, paraMtu duryodhanane jyAre draupadIe hRdayanA sahajabhAvo sAthe kSamA ApI tyAre A saMsArane saMyamanuM darzana thayuM. arthAt koI paNa kriyA je AkuLatA ane vyAkuLatArahita che te che saMyama ane saMyamano paLepaLe anubhava karAvatuM jIvana eTale ke saMyamajIvana, pachI evuM jIvana zramaNa jIve ke zramaNopAsaka. saMyamajIvana, pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane traNa guptithI suzobhita nathI, paraMtu pAMca mahAvrata, pAMca samiti ane traNa gupti e saMyamathI suzobhita che. iriyA samiti mAtra jatanAthI jovuM ane jatanAthI cAlavuM eTaluM ja nathI, kAraNake jatanAthI gati to eka raoNbarTa paNa karI zake. eka raoNbarTanI progrAmiMga karI devA para te mAnava karatAM paNa vadhAre jatanA pALI zakaze, paraMtu A jatanA sahaja nathI. jyAre koI paNa progrAmiMga vagara - upayogapUrvaka sahaja jatanA paLAI jatI hoya to te sahaja saMyamajIvananI iriyA samiti. jatanA jyAre vikalpapUrvaka thatI hoya tyAre te mAtra eka kriyA che, paraMtu jyAre te sahajarUpe thatI hoya tyAre ja te iriyA samiti che. pAMcepAMca indriyonuM damana e vahevArasaMyama hoI zake, paraMtu nizcayasaMyama indriyonuM sahajapaNe zamana che. mATe prathama to vahevAra saMyamasAdhana bane che je nizcayasaMyamanA sAdhya sudhI pahoMcADe che. koI ekanI paNa gerahAjarI saMyamane zvAsarahita banAvI de che. sAthesAthe evuM paNa spaSTapaNe samajAya che ke saMyamajIvana e aneka rahasyamaya ghaTanAone samajavA mATenuM eka sAdhana che. A prakRti harakSaNa aneka rahasyane kAnamAM kahI jAya che, paraMtu sAdhaka potAnAM sukha-duHkhanA avAjane sAMbhaLato baMdha thAya tyAre ja A prakRtino avAja sAMbhaLI zake che, anyathA nahIM. gocarI anukULa maLI 46 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jene saMyama jIvana ane jaina dharma ane jo anAMda anubhavAya to huM mArA sukhane ja sAMbhaLuM chuM ane gocarI na maLI teno aphasosa rahyo to pharIne meM mArA duHkhane ja sAMbhaLyuM. tyAre prakRti zuM kahe che te to cUkI ja gaI. te samaye jo potAnAM sukha-duHkhane sAMbhaLavA karatAM prakRti zuM kahe che te dhyAna rAkhyuM hota to kadAca koI rahasya samajAyuM hota. gocarI to upAzrayathI bahAra nIkaLavAnuM eka bahAnuM che. bahAra nIkaLI A AkAzane to jo... ! badhAne sthAna Ape che, pote kAMI mAgato nathI. A dharatIne to jo ! badhAne AdhAra Ape che, paNa pote icchAmukta che. A havAno anubhava to kara,,, badhAne zAtA pamADe che ane pote apekSArahita che. A AkAzamAM paMkhI UDe ke pataMga, tene koI virodha nathI, A dharatI para koI phUla ugADe ke tene pradUSita kare teno paNa tene virodha nathI. A havA koIno prANa bane ke pradUSaNano svIkAra, tene baMne svIkAra che. tyAre gocarI maLe ke na maLe, ke zramaNa, tuM paNa A prakRtino eka aMza che... svaprakRtimAM sthira bana. saMyamajIvananI A sauthI moTI vizeSatA che ke saMyamIo mATe svayaM prakRti guru bane che, svayaM A brahmAMDa guru bane che. basa, A brahmAMDanA sAcA ziSya banavuM paDe che. samAja Aje saMyamajIvanane mAtra do's and dont'sthI bharyuM jIvana samaje che. are ! A te evI vAta thaI ke dariyAnA UMDANane dariyAnI paridhithI mApavuM. saMyamajIvana eka dariyo che, jenA UMDANa sudhI gotA lagAvavAmAM Ave tyAre samajAya ke te zuM che ! kevuM che ! tyAre ja kahevuM paDe ke, "nAvika kA saMbaMdha jUThA jo tarata taramAMhI motI gaharA khoja nikAle marajIvA bhaya TAlI jAne hai jagata anerA jAne lahera kI bAnI mIThA lAgata khArA pAnI jaga bhItara kA jAnI''. aMte eTaluM ja ke je nAvika bane che tene sAgaranI laMbAI ane pahoLAI kadAca khabara paDe che, paraMtu je marajIvA bane che tene laMbAI, pahoLAI ane UMDAI traNenI jANa thAya che tema ja jaina darzana tathA saMyamajIvanane jANavAno prayAsa jo nAvika banIne karavAmAM Ave to sAdhaka ghaNuMghaNuM cUkI jAya, paraMtu marajIvAnI jema jo UMDANamAM javAya to sAcAM motI to hAtha lAge ja, paraMtu taravAno AnaMda zuM che te paNa sAthe mANI zake che. (goM. saM.nA prANaparivAranAM pUjya DaoN. tarulatAjI mahAsatIjInAM navadIkSita suziSyA, pUjya zrI sutirthIkAjI jaina darzana ane SaTkarzananAM abhyAsu che ane suMdara pravacano Ape che). 47 DAyasporA ane jaina dharma - padmazrI DaoN. kumArapALa desAI sAhasa ane vyApArI sUjha dharAvatI prajA koI eka kSetramAM sImita rahetI nathI. vepArI sAhasa ane khaMta dharAvanArA jaina samAje gujarAta, rAjasthAna bihAra uparAMta bhAratanAM anekavidha rAjyomAM potAnuM AgavuM pradAna karyuM che. emaNe 'aMdhAriyA khaMDa' kahevAtA AphrikAnA ajANyA pradezamAM sAhasabhera paga mUkyo ane Aje aneka dezomAM vepAra, udyoga, maeNnejamenTa, kaoNmpyuTara jevAM kSetromAM kArya karyuM che. amerikA ane yuropanA dezamAM pratyeka dezanA jaina samAjane juo eTale khayAla Avaze ke teoe ahiMsA, jIvadayA, tapazcaryA, kSamApanA, samanvaya, paryuSaNa, anekAMta jevA dharmanA mULabhUta siddhAMtonuM yathAzakti potIkI rIte pAlana karyuM che. jaina paraMparA e tattvajJAnanI paraMparA che, mAtra koI vaizvika paraMparA nathI, paNa e vicAranI, AcAranI ane AhAranI AgavI zailI che, AthI A paraMparAnA marmane samajavo, ene apanAvavI ane ene paribhASita karavI e atyaMta mahattvanI bAbata che. Adhunika samayamAM jaina samAja potAnI pratIti, potAnI asmitA ane potAnI pahecAna UbhI kare te jarUrI che. A samAjamAM dUradarzitA che. Aje paryAvaraNanI vAta karavAmAM Ave che. pradUSaNa dUra karavAnI vAta thAya che. tarasa lAge tyAre kUvo khodavAnI zarUAta thAya che, tyAre jaina dharmamAM hajAro varSa pUrve prakRti saMrakSaNa, prANIrakSA ane paryAvaraNanI vAta karavAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe vo haiM mApusse nA' (samagra manuSyajAti eka bane) evo mahAna saMdeza Apyo, tyAre Aje jaina samAje eka banIne ahiMsAmaya vizvanI racanAmAM potAnuM yogadAna Ape teno samaya pAkI gayo che. hiMsA, AtaMka, verabhAva, dhArmika vidveSa, paryAvaraNanI asamatulA, mAnavInI vyathita jIvanazailI - e badhI bAbatomAM navo rAha cIMdhI zake tema che. jaina dharma e vizvano eka prAcIna dharma che. enI pAse enAM AgavAM mUlyo, siddhAMto ane paraMparA che, jene pariNAme Aja sudhI e enAM mUlyo, bhAvanAo ane kriyAkAMDothI satata cAlu rahyo che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA samayamAM aneka tattvaparaMparAo hatI, paraMtu emAMnA moTA bhAganA dharmo ke vicAraparaMparA Aje 48 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajI DAyasporA ane jaina dharma che, tija astitvamAM nathI. AvI bhAratIya saMskRtimAM mahattvanuM pradAna karanArA dharmane atyAra sudhI sAvaMta jIvaMta rAkhanArI enI zaktine mAdhyama banAvIne saMgaThita samAjanI racanA karavI joIe. jaina dharmanuM tattvajJAna AgavuM hovAthI eno sarvatra prasAra thAya te jarUrI che, jema ke, A dharma dharmAtara (conversion)mAM mAnato nathI. bIjAM rAjyo ke dezo para AkramaNamAM saheje vizvAsa rAkhato nathI, paraMtu bhAvanApUrNa jIvanazailI, AtmAnubhUti ane ahiMsAmAM mAne che. evA jIvanadarzanane sahayoga, saMskAra, sahamati, sevA ane samarpaNa dvArA kAryAnvita karavAno samaya AvI cUkyo che. Ane abhiyAnanuM rUpa ApavAnI jarUra che. ahiMsAthI abhayanI yAtrA thAya, maitrIthI manuSyatAnI yAtrA thAya, karuNAthI saMvedanAnI yAtrA thAya, tyAre jaina saMskRti sArthaka thAya. A samAja vaizvika rIte vANijyanI dRSTie, AcArazAstranI dRSTie, paryAvaraNa, ahiMsA ane jIvananA saMbaMdhonI daSiATae joDAyelo rahe te jarUrI che. jainonI svataMtratA e aMgreja zAsanamAMthI bhAratane mukta karanArI svataMtratA nathI. A to e svataMtratA che jemAM manuSya svayaM AtmAnuzAsanathI jIvI zake. AjanA mUlyavihInatA tarapha jatA samAjamAM, jIvananAM satyonI upekSA karatI paristhitimAM ane hiMsA ane AkramaNano mahimA karatAM paribaLonI vacce jaina dharma enI viziSTa dRSTine kAraNe jagatane ghaNuM ApI zake che ane te ApavAnI javAbadArI game te sthaLa, deza ke kALamAM vasatA pratyeka jainanI che. jaina samAja pragatizIla hovAne kAraNe e bhAratanI bahAra aneka dezomAM phelAyo che. A samAja saMpradAya, gaccha vagere dharAve che. A badhA ja saMpradAyo jainatvanI bAbatamAM eka thAya te jarUrI che. ( kyune saMpavita) - eTale ke kaLiyugamAM saMghazaktinuM mahattva che. AvI saMghazakti eTale ke ekatAne khaMDita karanArI keTalIka paristhitio hoya che. judAjudA paMthanA loko vacce tIrthanI bAbatamAM, dharmagraMthanI bAbatamAM ke dharmanA AcAranI bAbatamAM matabhedo jovA maLe che. AvA matabhedo anya dharmomAM paNa pravarte che, paraMtu kyAreka A matabheda manabheda ane gharSaNamAM pariName che ane ene pariNAme eka ja saMpradAyamAM mAnanArAo vacce aMdaroaMdara athavA to anya saMpradAyo sAthe gharSaNa thAya che. korTanA kesa thAya che, kyAreka mArAmArI paNa thAya che. ApaNo dRSTikoNa saMkucita thato jovA maLe che. hakIkatamAM ApaNo daSTikoNa e vistArano che. jemaNe 'vapurdhava kuTuMvam' zrI kacchI - ane jaina dharma che kahyuM, te kaI rIte saMkucita rIte vicArI zake? A samaye sauthI moTI bAbata dharmanA mULabhUta siddhAMtone lakSyamAM rAkhIne vyApaka dRSTi keLavavAnI che, enekAMta dRSTinuM vyavahAramAM amalIkaraNa karavAnI che. "jaina DAyasporA" dvArA vividha grupone ekaThAM karIne emanI vacce saMvAditA sAdhI zake che. koI yogya ukela zodhI Ape. amerikAnI 'jenA' saMsthA, 'aNuvibhA' ke briTana-bhAratanI insTiTayUTa oNpha jainolaoNjI tathA iMglenDanuM 'vana jaina oNrgenAijhezana' AvA videzanI jevI saMsthAo je te deza sAthe bhAratanuM anusaMdhAna sAthe che. AvI eka vizvavyApI saMsthAnI racanA thavI joIe, je vizvanA prazno vize ane vividha dezomAM vasatA jaina samAjanI samasyAone vAcA ApI zake ane jaina dharma-dezanAnA prasAramAM agraNI bhUmikA bhajavI zake. jaina samAja ekatAmAM daDha zraddhA rAkhanAro samAja che. mahAvIranI ahiMsA e mAtra manuSya pUratI ja maryAdita nathI, paraMtu prakRti-prANImAtrane AvarI le che. jIvananI ekatA (Unity of Life)mAM mAne che, tethI jaina samAja vaccenI ekatA e to prAthamika vAta che, enI buniyAda para ja "parasparopagraho jIvAnAm'nI bhAvanA sevatA A dharmanI sRSTinA jaDa-cetana samagra sAthenI ekatA sAdhI zakAya. ahIM eka smaraNa jAge che beljiyama dezanA enTavarpa zaheramAM derAsaranI pratiSThA pachI eka bALake AvIne baeNnka yu kahetAM kahyuM, 'mAro mitra mAikala dara ravivAre enA bhagavAnane maLavA jato. somavAre e mane kaheto ke, huM ravivAre 'goDa' samakSa prArthanA karavA gayo hato. tArA 'goDa' kyAM che? tame amane "goDa' ApyA. thenka yu!" eka moTo paDakAra AsapAsanI paristhitinA dabANano che. judAjudA dharmanAM bALako sAthe bhaNavAne kAraNe svadharmanI kriyA ane AcAra vize tulanA thAya che. videzamAM jaina bALako para prabhAva pADatuM A moTuM paribaLa che. judAjudA dharmo potAno puSkaLa pracAra (kyAMyaka pralobhana paNa) karIne AvuM eka 'presara' UbhuM karatA hoya che. e dharmo AkarSavA mATe vinAmUlya sAhitya ApatA hoya che athavA to jIvana jIvavA mATe Arthika suvidhA ApatA hoya che. AnI sAme UbhA rahevA mATe sajja thavAnI veLA pAkI gaI che. DAyasporAmAM ApaNe bhAratanI bahAra videzomAM prasarelA jaina dharmanI vAta karIe chIe, paraMtu savAla to e che ke kharekhara bhAratanAM rAjyomAM jaina dharmano kevo prabhAva hato ane vartamAnamAM enI kaI paristhiti che enI vigato paNa 50. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakI DAyasporA ane jaina dharma che. ApaNe kyAM jANIe chIe ? AthI to Aje baMgALamAM jaina mUrtione bhairavanAtharUpe athavA manasAnA rUpamAM pUjavAmAM Ave che. baMgALanA telakUpImAM AvelI bhairavanAthanI mUrti e hakIkatamAM bhagavAna mahAvIranI mUrti che. jaina dharmanA keTalAya zabdo tamane baMgALI bhASAmAM maLI Avaze. jainazAstromAM gAmane mATe 'pallI' zabda Ave che. baMgALI bhASAmAM gAmane 'pallI' kahevAmAM Ave che. jaina sAdhunA uttariyane 'pacheDI' kahevAmAM Ave che, to baMgALImAM ene 'pachoDI' kahe che. jaina sAdhu je rajoharaNathI sUkSma jaMtuonI jayaNA kare che ane dhULa dUra kare che te rajoharaNane 'pIchI' kahevAmAM Ave che. baMgALamAM paNa jhADune pIchI kahevAmAM Ave che. baMgALamAM pUjAtI manasAdevI e mULa bhagavAna pArzvanAthanI zAsanadevI padmAvatI che ane baMgALanA nAtha saMpradAyanA Adi guru AdinAtha e bhagavAna RSabhadeva che. orissAmAM khAravelanA samayamAM kaligamAM jaina dharmano suvarNayuga pravartato hato. cInI pravAsI yu.ena. sAMge enA pravAsavarNanamAM Ano ullekha karyo che. uDiyA bhASAmAM je bhAgavat maLe che, emAM RSabhadAna ane emanA ekaso putrono vArtAlApa ApavAmAM Avyo che, jemAM jaina dharmanA siddhAMtonI chaNAvaTa karI che. jaina dharmanI 'nAtha e upAdhi ke padavI e jagannAthanA dharmasaMpradAyamAM paNa jovA maLe che. khaMgiri ane udayagirimAM jaina kalA ane vAstuzilpanA ghaNA namUnA maLe che. jhArakhaMDa, bihAra, baMgALa ane uDiyAmAM sarAka jAti vase che. paramadArzanika pU. zrI jayaMtamunijI mahArAje jaMgalamAM vasatI A jAtinA utthAna mATe athAga prayatno karyA hatA. mULa zrAvakamAMthI 'sarAka' zabda Avyo che. A jAtinAM rItarivAja, raheNIkaraNI ane khAnapAna jaina dharmanI sAthe sAmya dharAve che. sarAka loko pUrNa ahiMsAmAM dRDha zraddhA rAkhe che. jemAM kIDA hoya evAM phaLa ke zAkabhAjIno upayoga karatA nathI. pANI gALIne pIe che. bhASAmAM paNa hiMsAno prayoga na thAya tenI takedArI rAkhe che. potAnI AsapAsanI prakRti pratye emane agAdha prema che ane RSabhadeva, anaMtadeva, dharmadeva jevAM emanAM gotro che. jaina tIrthaMkaro ane emanA gaNadharonAM nAma parathI emanAM gotranAM nAma paDacAM che. Aje aneka avazeSo ane smArako jaina dharmanI jAhojalAlInA e samayanuM smaraNa karAve che. keraLamAM paNa jaina dharma vyApaka prasarelo hato. tamila mahAkAvya 'silappAdikaram'nA racayitA zrI ilAngo Adigala keraLanA atyaMta prabhAvazALI jaina upAsaka hatA. teo trikannaka mathilAkamamAM rahetA hatA, je jaina zikSaNa ane 51 ...ane jaina dharma saMskRtinA mukhya kendra tarIke jANItuM hatuM. jaina dharmanA Adi tIrthaMkara bhagavAna RSabhadevanI nirvANabhUmi aSTApada aMge ghaNAM saMzodhano thayAM. be khAsa TukaDI enI tapAsa mATe kailAsa-mAnasarovara gaI hatI ane Aje evAM eMdhANa maLyAM che ke tibeTa ane cInanI sarahada para A aSTApada AveluM che. saMzodhana ema paNa kahe che ke eka samaye tibeTano mukhya dharma jaina dharma hato. Ane vize vizeSa vicAra karIe to tibeTanA prAcIna itihAsamAM joIe to temAM licchavI jAtino vizeSa prabhAva jovA maLe che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM vaizAlInA gaNataMtramAM cha vaMzo bhegA thaIne AkhuM gaNataMtra banyuM hatuM. A cha vaMzomAM licchavI vaMza sauthI mukhya hato ane vaizAlInA gaNataMtranA pramukha ceTaka licchavI jAtinA hatA. A ceTaka te bhagavAna mahAvIranA paramabhakta evA rAjAomAM samAveza pAme che. itihAsa kahe che tema ajAtazatrue zUravIratAne bhUlIne sauMdaryatAmAM paDelA ane kusaMpathI nabaLA banelA licchavI gaNataMtrano sarvanAza karyo che, tyAre licchavI jAtinA loko potAno pradeza choDIne nepALa ane tibeTanA Azare gayA hatA. Ama prAcInakALathI A licchavI jAtino tibeTa sAthe saMbaMdha rahyo che. tibeTamAM A licchavI jAtinA rAjAono samaya i.sa. pUrve 400thI I.sa. pUrve ekaso sudhIno gaNe che. vaLI ema mAnavAmAM Ave che ke A jAtinA prathama rAjA e tibeTanI bahArathI AvyA hatA e vAta paNa AnuM pramANa che. Ajano bauddha dharma sAtamI zatAbdImAM tibeTa gayo ane ema mAnavAmAM Ave che ke baMgALanA milarepA sauprathama tibeTamAM gayA hatA ane teo nirvastra avasthAmAM rahetA hatA. pahADomAM tapazcaryA karatA hatA. tibeTamAM bauddha dharma pUrve bauna dharma pracalita hovAnA saMketa maLe che, jenI ghaNI mAnyatAo jaina dharmanI sAthe maLatI Ave che. bauddha dharmanuM mukhya svastikanuM pratIka Aje paNa tibeTanAM gAmomAM jovA maLe che ane barAbara e ja rIte jaino jinamaMdaromAM cokhAthI svastikanuM pratIka race che. A paraMparA e vAtane puSTa kare che ke tibeTano mULa Adi dharma jaina hato. lAMbA saMzodhananA pariNAme evI paNa jANakArI maLe che ke jina, vraatya ane zramaNa zabdano udbhava tibeTa, cIna ane maMgoliyAnI sarahada para maLe che. ullekhanIya para Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% DAyasporA ane jaina dharma che bAbata e che ke A zabda prAcInakALamAM jaina dharmanuM pAlana karanArAo mATe prayojAto hato. mauryayugamAM samrATa azokanA prajJAcakSu putra kuNAle potAna zahera vasAvyuM hatuM. itihAsakAra nIlakaMTha zAstrI Ama mAne che tema ja cInI sAhityamAM enuM varNana paNa ulabdha che. kuNAla jainadharmI hato ane enA putra saMpatie potAnA sAmrAjyamAM ane videzomAM jaina dharmano pracAra-prasAra karyo hato. ema mAnavAmAM Ave che ke samrATa saMpratinA AkramaNathI rakSaNa meLavavA mATe cInanI prasiddha dIvAlanuM nirmANa thayuM hatuM. Ama mauryakALamAM paNa tibeTa bhAratano hisso hatuM ane tyAM jaina dharma eno mukhya dharma hato. dalAI lAmAnA nivAsasthAna dharmazALAmAM prAcIna tibeTI bhASAmAM lakhAyelA aneka graMtho maLe che. A graMthomAMthI jUnI tibeTI bhASAmAM lakhAyelA 'gAMgakAre TekazI' (zveta klAza) nAmanA graMthamAM jaina dharmanA tema ja bhagavAna RSabhadeva, bAhubalI ane anya tIrthakaronA ullekha maLe che. tibeTanAM keTalAMka prAcIna citromAM digaMbara munionAM citro prApta thAya che, jenuM varNana "dha hisTrI oNpha vesTarna tibeTa'mAM A. H. Frankee karyuM che, jyAre "e zorTa hisTarI oNpha tibeTa' T. T. Moh lakhe che ke I.sa. pUrve 1400nI AsapAsa semi tibeTiyana lokone jiAna kahevAmAM AvatA hatA. jinano artha che vijetA. tibeTamAM Aje paNa zIlajiAna kahevAmAM Ave che ane enA parathI cInamAM AvelA sikiyAMgane zIlajiyAna kahevAmAM Ave che. - paMDita rAhula sAMkRtyAyane emanI tibeTa yAtrAnA vivaraNamAM spaSTapaNe lakhyuM che ke, emaNe tyAM koI baMdha oraDAmAM aneka jaina mUrtio joI hatI, jemAM lakhelA lekhonuM varNana maLe che. kyAMkakyAMka prAcIna pratimAo para lakhavAmAM AvelA lekho ane cinone ghasIne bhUMsavAno prayAsa paNa thayo che, Ama chatAM sAhitya ane purAtattva baMnenA AdhAra para niHsaMdeha ema kahI zakAya ke tibeTano Adi dharma jaina dharma hato. vartamAna samayanI vAta karIe to eka aMdAja evo che ke bhAratanI bahAra traNeka lAkha jeTalA jaino vase che, jemAM uttara amerikA (amerikA ane keneDA)mAM savAla lAkha, yuropamAM pacAsa hajAra, AphrikAmAM cALIsa hajAra, nepALamAM ATha hajAra, akhAtI dezomAM cha hajAra, siMgApora ane maleziyAmAM kula traNa hajAra, jApAna, thAIlenDa ane oNsTreliyA jevA nAnA dezomAM kula 2500 jeTalA jaino 53 e k _ ane jaina dharma che vasavATa kare che. 'Azare cALIsa jeTalA dezomAM jainoe vyApAra ane ucca abhyAsa mATe videzamAM vasavATa karyo che ane pragati hAMsala karI che. videzamAM vasatA jainomAMthI trIseka TakA jeTalA jeno judAjudA udyogo ane vepAramAM kAma kare che. jyAre emanI AjanI peDhI DaoNkTara, enjiniyara, saoNphTavera DijhAInara ane DAyamaMDa DIlara jevA vyavasAyomAM vadhu rasa dharAve che. agAunI peDhIoe derAsaranuM nirmANa karIne potAnA putro ane pautromAM jaina dharmano vAraso ApavA prayatna karyo, paraMtu durbhAgye yuvAnone jaina dharmamAM pUrato rasa letA karI zakyA nathI. AnuM eka kAraNa e paNa hoya ke pahelI peDhInA jaino kriyAkAMDathI TevAyelA hatA ane emanAmAM zikSaNa mATenI icchA hatI ane emanA jainatvane kAraNe teo emanI videzanI karmabhUmimAM UMcA sthAne pahoMcyA. A saMdarbhamAM amerikAnI jainA saMsthAnA pUrva pramukha zrI dilIpabhAI zAhe noMdhyuM che ke, ApaNe tyAM hajI jaina DAyasporA saMgaThita thaI zakyo nahIM, jyAre yahudI DAyasporA athavA grIka DAyasporA e saMgaThita rIte kArya karI zakyo, enuM kAraNa emanI sAme emanA jIvananI ane emanI saMskRtinI rakSAno savAla hato, evo savAla jaina samAja sAme nahoto, paraMtu sAme pakSe jaina saMkRti jhAMkhI paDavA lAgI ane jainonI saMkhyA ghaTavA lAgI, paraMtu A aMge loko jAgRta nahotA. keniyAnA jaino ane siMgAporanA jaino vacce athavA to oNsTreliyAnA jaino ane keneDAnA jaino vacce koI saMvAda nathI. tatkALa prasAraNanAM sAdhanonI suvidhA hovA chatAM A jaina samAjo vacce paraspara saMvAda nathI te duHkhada bAbata kahevAya. AkhA vizvamAM sanmAnita thAya tevuM bhAratanI bahAra koI dezamAM eka jaina derAsara nathI. pazcimanA ke bhAratanA jaina skaoNlaro vize DeTAbejha nathI tema ja vizvakakSAnA bhAratanI bahAra vasatA vijJAnIo, DaoNkTaro ane dAnavIro aMge koI mAhitI nathI. jaina DAyasporAnI sthApanA mATe traNa bAbato mahattvanI che : je dharatI para vasatA hoIe te karmabhUminA vikAsamAM bhaLI javuM. potAnA vatana sAthenA saMbaMdho sudRDha karavA ane judIjudI kaoNmyuniTIo vacce saMvAda sthApavo. jena DAyasporA e videzamAM vasatA jaina samAja mATe paraspara AdAna-pradAnane mATe ane jaina saMskAronI jALavaNI mATe AjanI sauthI moTI jarUriyAta che. A saMdarbhamAM iMglenDamAM insTiTayUTa oNpha jainolaoNjI dvArA cAlatI pravRtti dizAdarzaka bane tevI che. A saMsthAe taiyAra karelA jainaDekalerezana oNna necara nAmanI 54 - Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahIM DAyasporA ane jaina dharmana pustikA 1990nI 23mI oNkTobare A pustikA laMDananA pAMce khaMDanA jaina agraNIonI upasthitimAM 'varlDa vAIDa phaMDa phaoNra necara' saMsthAnA adhyakSa prinsa philipane arpaNa karavAmAM AvI. AnI sAthosAtha jaina dharmano wwnA neTavarkamAM samAveza thayo. A pustikAnI ATha hajAra prata amerikAnI 'jainA' saMsthAe amerikA ane kaeNneDAmAM vasatA jaina samAjane mokalI tathA siMgApora, haoNMgakaoNMga ane jApAnamAM paNa tenuM vitaraNa thayuM. e ja rIte iMglaeNnDamAM ozavALa ane navanAta viNika samAjamAM tathA baeNlziyamanA enTavarpa inDiyana eNsosiyezanamAM paNa A pustikAnuM vitaraNa karavAmAM AvyuM. Ama bhArata ane vizvabharamAM vyApakapaNe tenuM vitaraNakArya thayuM. insTiTyUTa oNpha jainolaoNjIe amadAvAdamAM Ane punaHmudrita karI. atyAra sudhImAM A pustikAnI aMgrejI bhASAmAM traNa AvRttio prakAzita thaI cUkI che. briTananI keTalIka skUlomAM enA dharmaviSayaka abhyAsakramamAM A pustakno upayoga karavAmAM Ave che. mAdAma kaoNleTa kAyA ane DaoN. nalinI balabIre pragaTa karelo eno phrenca anuvAda phrAMsanA bhAratIya vidyAnAM agraNI sAmayikomAM pragaTa thayo. e pachI videzamAM rahelI mUlyavAna jaina hastapratonA TaloganuM kAma hAtha para levAmAM AvyuM, jenA mAnada peTrana tarIke e samayanA bhAratanA vaDA pradhAna zrI aTalabihArI vAjapeyIjI hatA. e pachI kaeNTaloganA traNa graMthonuM dilhInA vijJAna bhavanamAM vimocana karavAmAM AvyuM, te samaye bhAratanA vaDA pradhAna zrI manamohana siMha, sAMskRtika maMtrI zrI aMbikA sonI ane briTananA hAi kamizanara upasthita hatAM. videzamAM gayelA bhAratIya jJAnane pAchuM lAvavAmAM saMsthAnA prayatnonI sahue sarAhanA karI. e pachI A saMsthAe AcArya zrI umAsvAtijIe racelA 'tattvArtha sUtra'nuM adyatana aMgrejI bhASAmAM 'That Which is'nA nAme bhASAMtara taiyAra karAvyuM. A kAryamAM bhAratanA tamAma saMpradAyonA agraNI sAdhupuruSo, mahAnubhAvo tema ja bhagavAna mahAvIra memoriyala samiti, briTananA ozavALa eNsosiyezana oNpha yu.ke. ane navanAta vaNika eNsosiyezane umadA sahayoga Apyo. jaina dharmanA prakAMDa vidvAna DaoN. nathamala TATiyAnA saMpAdana heThaLa A anuvAdakArya thayuM. laMDananA senTa jemsa paeNlesamAM 1995nA jUna mahinAmAM prinsa philipanA haste tenuM vimocana thayuM ane vikhyAta prakAzana-saMsthA hArpara kolinsa dvArA inTaranaeNzanala saeNkreDa liTarecara TrasTanI graMthazreNImAM e prakAzita thayuM ane A rIte jaina dharmano eka mahattvano graMtha ke jemAM jaina dharma ane darzananAM tamAma pAsAMone AvarI levAmAM AvyAM che, te adyatana 55 ...ane jaina dharmI aMgrejI bhASAmAM upalabdha thayo. vaLI, A graMtharacanAmAM jaina dharmanA cAreya mukhya saMpradAyoe phALo Apyo ane enA mahAtmAoe AzIrvAda ApyA, te viziSTa ghaTanA banI. evI ja rIte 1993mAM zikAgomAM yojAyelI "pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansa''nA zatAbdI samAroha prasaMge insTiTyUTa oNpha jainolaoNjIe vizvabharanA jainone ''dha jainsa''nA eka ja benara heThaLa ekatra karavAno prayAsa karyo, jemAM ''jainA' phaeNDarezana tathA 'jaina sosAyaTI oNpha zikAgo''e sAthe rahIne A kArya karyuM. A prasaMge ekaso jeTalA saMzodhanapatra mAraphate jaina dharma vize prabhAvazALI rajUAta karI. pariSadanA aMte ''globala ethiksa'' nAmanA taiyAra thayelA DeklerezanamAM paNa jainonI darakhAstono samAveza karavAmAM Avyo. dakSiNa AphrikAnA kaeNpaTAuna zaheramAM 1999mAM yojAyelI pArlAmenTa oNpha dha varlDa rilijiyansamAM insTiTyUTa oNpha jainolaoNjIe jaina vidvAnone mokalavAmAM mahattvanI bhUmikA bhajavI. 1893mAM zikAgomAM yojAyelI vizva dharma pariSadamAM jaina dharmanA pratinidhi tarIke bhAga levA mATe mahuvAnA zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI gayA hatA. te samartha vidvAne amerikA ane iMglaeNnDamAM pAMcasothI vadhu pravacano ApIne bhAratIya saMskRtinI garimA ane jaina darzananA UMDANano pazcimanA lokone khayAla Apyo hato. zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhInI be ardhapratimA taiyAra karAvI ane temAMnI eka emanA janmasthaLa mahuvAmAM ane bIjI zikAgonA jaina derAsaranA parisaramAM mukAvI. judIjudI saMsthAonA sahayogathI emanAM pustako prakAzita karyAM ane amadAvAdanA navaraMgapurA basasTeMnDanI najIka vIracaMda rAghavajI gAMdhI caoNkanuM nAmAbhidhAna karyuM. 1995nI 15mI phebruArIe briTana khAtenA bhAratIya hAI kamizanara DaoN. ela. ema. siMghavI sAthe sarvaprathama jaina Deligezana nAmadAra popa jhaoNna paoNla (dvitIya)ne veTikana siTImAM maLyuM. A samaye kArDinala phrAnsisa ArIjhe, Arya bizapa mAIkala phiTjhajerAlDa ane paoNnTiphisiyala kAunsila phaoNra inTara rilijiyasa DAyalaoNganA bIjA sabhyo sAthe jaina tattvajJAna, paryAvaraNa ane sAmUhika rasanA viSayo para carcA karavAmAM AvI. laMDananI themsa nadInA kinAre 20mI sadInA samApana veLAe ane 21mI sadInA uSAkALe briTiza sarakAre mileniyama DaoNmanuM Ayojana karyuM. emAM judAjudA dharmanA 'jhona'mAM briTiza sarakAre jaina dharmanA jhona mATe insTiTyUTa oNpha jainolaoNjIne 56 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @@DAyasporA ane jaina dharma 9099022 nimaMtraNa ApyuM ane A saMsthAe bhAratamAMthI A mATe tasavIro, jaina saMgIta ane jaina kathAo ApI. emAM iMglenDamAM AvelAM jaina derAsaro, dharmakriyAo karatAM bALako ane mahattvanA utsava UjavatA jaina parivAronI tasavIro prastuta karavAmAM AvI. I.sa. 2000nA eprila mahinAmAM Ane maLelI saphaLatA joIne insTiTayUTa oNpha jainolaoNjIe bhagavAna mahAvIranI 2600mA janmakalyANakanI ujavaNIrUpe DaoNmanA senTrala haoNlamAM bhavya zo karyo. 14 oNkTobara, 2003nA roja InsTiTayUTa oNpha jainolaoNjIe briTananA hAusa oNpha komansamAM "ahiMsA divasanI ujavaNI karI. bhAratanA rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjInA bIjI oNkTobaranA janmadivasanA saMdarbhamAM enI asApAsanA divasomAM A ujavaNI briTananI AmasabhAmAM thAya che. vamI enI sAthosAtha jaina dharmanI ahiMsAnI bhAvanAmAM rahelA anukaMpAnA khayAla rajU karatI vyaktione evorDa enAyata karavAmAM Ave che. dalAI lAmA, nelsana maMDelA, AcAryA mahaprajJa jevI vibhUtione A evaoNrDa arpaNa thayo che. vizeSamAM to briTananI 32 jaina saMsthAo Aje vana jainsa oNrgenAIjhezananA nejA heThaLa ekatrita banI che ane jaina samAjane sparzatA briTananA rAjakIya pravAho aMge potAnAM AgavAM maMtavyo prastuta kare che. amerikAmAM jainA saMsthAe ghaNuM mahattvanuM kArya karyuM che. jaina I-lAIbrerIe aneka pustako dharAvatI sIDI taiyAra karI che. 1987mAM jainA saMsthAnI sthApanA thaI e pachI e satata vikAsa sAdhatI rahI che. yuvAno mATe paNa emanI saMsthA kAryarata kare che. have Aje eka evI saMsthAnI sthApanA karavI ke je jaina dharma vize vizvastare ekaavAje vAta karI zake ane jaina darzananI dRSTie bAhya saMjogo samaye potAnuM AgavuM valaNa ane abhigama dAkhavI zake. atyAre pATIdAra samAja ane ozavALa samAja AvAM vizvavyApI saMgaThano dharAve che, evI ja rIte 'vizva gujarAtI samAja' dvArA paNa jagatabharamAM vizvanA judAjudA dezomAM vasatA gujarAtI samAjane ekasUtre bAMdhavAno prayAsa cAle che. AvuM thAya to jaina DAyasporAnI vizvavyApI saMgaThanazaktino lAbha maLe. A saMdarbhamAM A lekhake 2017nI trIjI julAIe nyU jarsImAM yojelA ogaNasImA dvimAsika jainA kanvenzanamAM Ayojita jaina DAyasporA kaoNnpharansamAM eka vizeSa vicAra vyakta karatAM kahyuM ke, jaina DAyasporAne jJAna, darzana ane cAritra e traNa dRSTie judIjudI zAkhAomAM vibhAjita karavI joIe. enI jJAnazAkhAmAM jaina dharmanA 57 #zivAjI - ane jaina dharma ) dhArmika, aitihAsika, AdhyAtmika ane samagra paraMparAne anulakSIne abhyAsa thavo joIe, jema ke bhAratanA jJAnabhaMDAromAM vipula saMkhyAmAM jaina dharmanI hastaprato rahelI che, paraMtu e ja rIte varSo pUrve jaina dharmanI ghaNI mahattvanI hastaprato videzanAM graMthAlayomAM gaI hatI ane te Aje jaLavAI paNa che. jarmanI, briTana, amerikA, phrAMsa, ITAlI jevA dezomAM rahelI jaina dharmanI kImatI hastapratonuM keTaloga karavAnI pravRtti cAlI rahI che. bhAratanA e samRddha jJAnavArasAne ApaNe ahIM lAvavo rahyo. evI ja rIte enI jJAnazAkhA dvArA deza ane videzamAM cAlatI pAThazALAo mATe navA abhyAsakramo, dhArmika zikSakone tAlIma ane pAThyapustako taiyAra karavAnI AvazyakatA che, jethI saMskAronA mULanuM siMcana karatI A pravRtti jaLavAI rahe. evI ja rIte vizvabharanI lAIbrerIomAM ane bhAratanA graMthabhaMDAromAM judAjudA jaina graMtho ulapabdha thAya tene oNna lAIna karIne vizvabharanA abhyAsIone upalabdha karAvavA joIe. zrI pravINa zAhanA mArgadarzana heThaLa 'jainA i-lAibrerI' Aje suMdara rIte A kArya kare che. jana DAyasporAnI bIjI zAkhA te darzana zAkhA. jaina dharmanA jJAnanA pracAra mATe pustako, paeNphleTa, vIDiyo vagere mAdhyamo dvArA kAryo karaze. keTalAMka mAdhyamo, pustako ane maMDaLo jaina dharma vize apapracAra karatAM hoya teno tArkika virodha karaze. ahiMsA, aparigraha ane anekAMtanA amala mATe vyAvahArika, rAjakIya ke Arthika dRSTie vizvabharamAM thaI rahelA judAjudA prayAsane vega Apaze tema ja jaina yoja jevI bAbato aMge tAlIma Apaze. Aje vizvamAM inTarapheIthanI pravRtti dvArA dharmo ekabIjAnI vicArasaraNIne samajavA ane Adara ApavA prayatna kare che. Ane mATe jaina dharmanI pravRttione udAharaNarUpa gaNI zakAya. jainoe kyAreya potAnA AgavA pradezanI ke rAjyanI mAgaNI karI nathI. bhAratamAM gorakhAlenDa, boDolenDa jevI ghaTanAothI ApaNe vAkepha chIe. jaina prajA je koI sthAne rahI che tyAM otaprota banIne rahI che. eNe kyAreya dharmajhanUnano Azaro lIdho nathI, balake, anya dharmo sAthe udArapaNe hAtha laMbAvyo che. enuM kAraNa A dharmamAM jAti, kuLa ke varNathI manuSya oLakhAto nathI, mAtra enAM karmathI ane enA guNothI oLakhAya che. pariNAme ghaNA jaina AcAryoe anya dharmo vize graMtharacanA karI che. jaina sAdhune enI padavI meLavavA mATe mAtra potAnA dharmanA ja graMtho nahIM, paNa anya dharmonA graMthono abhyAsa karavo paDe che. kaLiyugamAM sarvajJa tarIke oLakhAyelA kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye somanAthanA 58 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrutasaMpadA ane jaina dharma # DAyasporA ane jaina dharma ja maMdiramAM zivastuti karI hatI. vastupALa ane tejapALe masjidane mATe jamInanuM dAna ApyuM hatuM. traNatraNa varSa sudhI vi.saM. 1313, 1314 ane 1315mAM bhAratamAM AvelA duSkALa samaye jagAe khAlI 115 annazALAo kholAvI hatI, jemAM koI paNa jAti, jJAtinA bheda vagara sahune anAja ApyuM huM. AcArya vijayavallabhasUrijIe zIkha gurudvArAnA makAna mATe mahattvanuM yogadAna karyuM hatuM. AcArya buddhisAgarasUrijIe harijano mATe chAtrAlayo kholyAM hatAM. jhArakhaMDanA peTarabAra vistAramAM AdivAsI samAjamAM paramadArzanika zrI jayaMtamunijIe AdivAsIonA kalyANa mATe 'jJAnajyoti' ane 'netrajyoti' dvArA mahAna sevAyajJa karyo. virAyatanano jIvaMta dAkhalo ApaNI pAse che ane vizeSa to jaina samAje baMdhAvelI skUlo, haoNspiTalo, pAMjarApoLo ane annakSetro sahu koIne mATe khullAM hoya che. AjathI cAraso varSa pahelAM zahenazAha akabara ane AjanA samayamAM mahAtmA gAMdhIjI paNa jaina dharmanI vyApaka udAratA ane anekAMtadaSTithI AkarSAyA hatA. mahAtmA gAMdhI dakSiNa AphrikAmAM hatA, tyAre anekAMtavAdano abhyAsa karyo ane te samaye temaNe lakhyuM ke e divase huM hiMdane hiMdanI dRSTie ane musalamAnone musalamAnanI dRSTie jotAM zIkhyo. jaina dharmano syAdvAda e inTarapheItha pravRttinI AdhArazilA banI zake tema che ane tethI jaina DAyasporA dvArA A bhAvanAono vizvabharamAM pracAra karavAmAM Ave. trIjI cAritrazAkhAmAM dharatIkaMpa, pUra, sunAmI, laDAi jevI bAbatomAM vizvanA jaina samAje saMgaThita banIne AgavuM yogadAna ApavuM. vyavasAya, vANijya ane vepAra aMge 'jIto' saMsthA judAjudA dezomAM kArya karatI rahI che. evI ja rIte jaina soziyala grupa, jena jAgRti senTara jevAM aneka grupo bIjA deza para AvelI kudaratI Apatti samaye potAnA sAdharmika bhAIonI madade doDI jAya che. have jyAre duniyA parasparanI najIka AvI rahI che, tyAre jaina DAyasporA e ApaNI AjanI atyaMta mahattvanI AvazyakatA che. mAtra jarUra che tene mATe vyApaka dRSTinI, nispRha kAryakaronI, athAga parizramanI ane eka virATa AMdolananI. (AMtararASTrIya khyAti prApta padmazrI DaoN. kumArapALa desAInAM 100thI vadhu pustako pragaTa thayAM che. deza-videzamAM temanAM saphaLa ciMtana sabhara pravacano yojAya che. gujarAta vizvakoza ane jaina vizvakozanA mukhya saMpAdaka che). jaina sAhitya ane samAja: vaizvika saMdarbhe AgavuM, anokhuM ane asarakAraka pradAna - DaoN. baLavaMta jAnI jaina samAja ane sAhityano vaizvika saMdarbhe vicAra karIe tyAre mahattvano mudo e dRSTi samakSa rAkhavAno hoya ke je pracalana hoya, sthira bAbata hoya ene atikramIne vizeSarUpe pradAna karIne emAM AgavuM, anokhuM ane asarakAraka umeraNa karavAmAM AvyuM hoya. DAyasporA samAja mATe evI saiddhAntika bAbata sthira hatI ke mAIgrezana haMmezAM moTAM zaheromAM thAya. jaina vepArIo sAgara kheDIne AphrikA gayA to tyAMnAM moTAM zaherone badale nAnakaDAM gAmaDAM, jaMgalamAM hATaDI-kUDA dvArA vepAra ane nivAsa karIne navI, AgavI, potIkI vibhAvanA sthApI ane sthira karI. bIjuM, bahudhA DAyasporA samAjanuM valaNa je-te zaheramAM savalato ane suvidhAono upayoga karavA paratvenuM hoya. jyAre jaina vepArIoe AphrikAmAM potAnA taraphathI mULa nivAsIo mATe savalato ane suvidhAo jevI ke nizALa, davAkhAnAM, bagIcA ane rastA vagerenuM nirmANa karIne suvidhAo upalabdha karI ApI. trIjuM mahattvanuM ghaTaka DAyasporA samAja jyAM mAIgreTa thayo hoya tyAMno prabhAva jhIle, jIvanazailI apanAve. jyAre jaina vepArIoe Aphrikana neTivano prabhAva jhIlavAne badale prabhAva pADyo. jIvana jIvavAnI sAcI zailI, rItabhAta zIkhavI. DAyasporA samAja tarIke vizvamAM AgavAM dhoraNo sthApIne DAyasporAnI pracalita thiyarIne AgavuM ane asarakAraka parimANa arpeluM. dharma, utsava ane meLAvaDAmAM paNa tyAMnI prajAne joDI. acAra, vicAra ane vyavahArathI anekane zAkAhArI banAvyA. jena samAjanuM A vaizvika pradAna svIkAravAnuM rahe. have sAhitya paraMparA saMdarbhe vicAraNA karIe to vizvasAhityanuM avalokana karatAM ApaNane khayAla Ave ke jaina sAhitya enI prAcIna paraMparA, madhyakAlIna 60 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% zrutasaMpadA ane jaina dharma che bhavyatA ane arvAcIna UMDANane kAraNe pArasI, aMgreja, bauddha ItyAdi dhArAne mukAbale AgavI UMcAI dharAve che. Agama graMthomAM AlekhAyelI dharmakathAnuyogamAMnI kathAo, paMcataMtra, hitopadeza ke upaniSadanI kathAonI sAme mUlyaniSThA, jIvadayA ane vyApakarUpano mAnavapremano mahimA pragaTAve che. paMcataMtramAMnA ziyALane luccuM kahIne sUkSma hiMsAbodha emAM nihita che, jyAre jaina sAhityanI prANIkathAo paNa prANI paratve apAra Adara, samudAra dRSTibiMdu ane snehAsikata samabhAva pragaTAvanArI che. pU. hemacaMdrAcAryae paNa prAkRta, apabhraMza ane ardhamAgadhImAM racAyelA sAhitya paratve ApaNe bahu AbhyAsa karyo nathI, paNa sirisirivAla kahA, pahemacariu ke triSaSTizalAkApuraSono abhyAsa karIne paMDitoe, vizvanA vidvAnoe jaina sAhityamAMthI pragaTato udAtta mAnazrema e sAmAnya paratve paNa samabhAvanuM valaNa, tamAma jIva paratve samudAra valaNa rAkhavAnuM sUcave che. viSayasAmagrImAMthI pragaTatuM AvuM AgavuM ane anokhApaNuM e pahelI moTI viziSTatA. vizvamAM sAhitya to dareka prajAnuM rahyuM hoya, prajAne gamyuM hoya, poMkhyuM hoya ane visAre pADI dIdhuM. jaina samAjanI bIjI viziSTatA e ke emaNe mAtra sAhityanuM zramaNapAna ja na karyuM, saMrakSaNa ane prasAraNa paNa karyuM. Aje prAcIna sAhitya tADapatrothI mAMDIne kAgaLanI hastapratomAM sacavAyeluM vipula mAtrAmAM koI paraMparAnuM sAhitya upalabdha hoya to jaina sAhitya. kavanakALa varSo ane kRtionI vipulatAnI trIjI ane cothI bAbato te che avalokIe to, vizvanI dareka prajAne enA madhapuruSo, mahAnubhAvo ane upadezako hoya, paNa jaina dharmapuruSonI vizvanA dharmapuruSone mukAbale viziSTatA e ke emaNe mAtra upadeza ja na Apyo, mAtra jJAnaprabodhana ja na karyuM, paNa sAthesAthe jIvanabodha, bhAvabodha ane sauMdaryabodha pragaTAvatuM sAhitya paNa racyuM. sAhitya to ghaNA dharmanA ghaNA dharmapuruSoe racela hoya, paNa jaina dharmopadezako-saMto jeTaluM vipula, sattvazIla ane niraMtara sAhityasarjana kyAMya bahu avalokavA maLatuM nathI. turaNa vaye dIkSA ane pachI zAstrano abhyAsa. satata, niraMtara adhyayana-satsaMga ane pachI vihAra daramiyAna paNa sAhityaAlekhana. eTale sAmAnya rIte sAhityanuM sarjana karanArano sarjanakALakavanakALa samaya vadhu ne vadhu cALIsa-pacAsa varSano hoya. jo ke, evAM dRSTAMto ochAM maLe. trIseka varSanA sarjanakALanAM thoDAMka dRSTAMto paNa satata, niraMtara to - 61 #b) Dog - ane jaina dharma ) nahIM ja. jyAre jaina dharmapuruSo to dIkSA, adhyayana ane sAhityasarjana pacIseka varSanI vaye AraMbhe ane samagra jIvanakALa daramiyAna sarjana karatA ja rahe, eTale aMdAje sATha-sittera varSano emano kavanakALa hoya ane emanI pAsethI vipula mAtrAmAM kathana-racanAo prApta thAya. pAMcamo viziSTa muddo e ke, A racanAomAM paNa viSayavaividhya, svarUpavaividhya paNa A dhArAmAM apAra dRSTigocara thAya. e svarUpavaividhya paNa ghaNuM. rAsa, prabaMdha, copAI, pada, sajjAI, bAramAsI, phAgu, hariyALI ema trIsathI vadhu sAhityarUpI jaina sAhitya paraMparAmAM prApta thAya. ATaluM vipula ane AvuM svarUpavaividhya anya koI sAhityaparaMparA pAse nathI. ApaNe ApaNane ApaNA vartuLamAM sImita rahIne nahIM, paNa vaizvika saMdarbhe avalokIe to ApaNI riddhi, ApaNI siddhi bhAre moTI ane vyApakarUpanI che evI pratIti thAya. - chaThTho mahattvano muddo e ke, vyAkaraNa graMtho, koza graMtho, ensAIklopIDiyA, prAraMbhamAM vizvamAM koIe ApyA hoya to pU. hemacaMdrAcAryae. emaNe racelA koza avalokIe tyAre khayAla Ave ke emaNe kevI prajJAthI sAmagrInuM ekatrIkaraNa karyuM haze, enI samucita rIte goThavaNI karI haze ane Alekhana karyuM haze. chaMdanI, alaMkAranI ane kAvyazAstranI kharI khUbIo kholavI, ene dRSTAMto sAthe mUkavI, samajAvavI ane mulavavI. ATaluM badhuM bhAre bauddhika sarjako emanA jUtha sAthe rahIne paNa mAMDamAMDa eka AyakhA daramiyAna pUrNa na kI zake. - jyAre pU.hemacaMdrAcAryae to ekalapaMDe, emanA thoDA sAdhubhagavaMtonI sAthe rahIne emaNe cha jeTalA koza graMtho, traNa vyayAzraya graMtho ane siddhahema zabdAnuzAsana jevA amUlya ane kAlajayI graMtho jagatane bheTa dharyA. hajAra varSa pachI paNa emanI upayogitA jUnI thaI nathI, ochI thaI nathI. bahuvighAkIya vyakti pratibhA e jaina sarjakonA sAhityanI sAtamI moTI viziSTatA che. emAM sAhitya uparAMta, jyotiSa, Ayurveda, vanaspatizAstra, rasazAstra, vAstuzAstra, zilpazAstra, vyAkaraNa Adi vividha vidyAzAkhA jevA viSayone paNa AvarI levAmAM AvyA che. koI paraMparAnA lekhakonuM AvuM bahuvidyAzAkhAkIya arthAt malTiIDisiplInarI pradAna prApta thayuM nathI. jaina sarjanI vyakti pratibhA AvagI, anokhI ane apUrva che. 62 - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja(r)(r)(r) zrutasaMpadA ane jaina dharma ka AThamI moTI bAbata vividha bhASAonuM jJAna, vividha dharmonA matavAdIo sAthe maMthana-vimarza ane e bhASAno paricaya meLavavo A to durlabha koTinI vyaktipratibhA. auraMgajheba, akabara Adi mogala bAdazAhonA upadezaka banIne upadeza ApavA ughukta thatAM pUrve dharmanuM UMDuM adhyayana, emAMthI Upasato samAna bhAvanAno saMdeza ane ahiMsAnuM prabodhana ja mAtra nahIM, emane AcaraNa paratve vALavAnuM sAmarthya jaina sarjakonI AgavI viziSTatA gaNAya. mAro navamo mahattvano muddo e che ke, mAtra gujarAtI sarjakono ja aMdAja ApuM to be hajAra jaina sarjakonI sAme jainetara chaso-sAtaso sarjako ja che. kRtio jaina sAhityanI ATha hajAra, jyAre jainetaranI paMdarasothI be hajAra. moTA bhAganA jaina sarjakoe vadhumAM vadhu trIsa-cALIsa ane ochAmAM ochI daza-bAra kRtio racI hoya. jyAre jainetaromAM paMdara-vIsathI vadhu kRtio paNa bahu ochA racayitAonI. A saMdarbhane vaizvika rIte avalokIe topaNa jaina sAhityanI sattvazIlatA ane vipulatA ziramora jaNAya. vizvanI tulanAe AmasamAja saMdarbhe traNeka bAbate ane sAhitya saMdarbhe nava prakAre jaina sAhitya AgavuM, anokhuM ane asarakAraka jaNAyuM che. ekAda be bAbato to sAmAnya gaNAya, paNa AgavI prakAranI prajJA, bauddhikatA ane tatvavettA nirdezatuM, sAhitya-kAvyatvanI dRSTie paNa UbhuM na Utare evuM sAhityasarjana vizvamAM koI eka prajAe karyuM hoya to e jena prajA che, jainasAhitya paraMparA che. lipivAMcana ane hastapratonA saMzodhananI pravRtti. - DaoN. pArvatIbena khIrANI jIvananuM ghaDatara karavA mATe, bIjAnuM jIvana samajavA mATe, vicAro rajU karavA mATe, manuSyonuM ciMtana samajavA mATe sRSTinA aMtaraMgamAM rahelAM srotanezaktine anubhavIne bIjA pAse rajU karavA mATe bhASA jarUrI che. bhASAne sAcavavA mATe lipi jarUrI che. lipinI zarUAta kyArathI thaI e zodhavA besIe to enuM mULa A avasarpiNIkALanA prathama tIrthakara RSabhadevasvAmI sudhI nIkaLe che, je nIcenI bAbatothI spaSTa thAya che. (1) RSabhadeva prabhue potAnI jyeSTha suputrI brAhmIne aDhAra prakAranI lipio zIkhavADI hatI.. (2) prabhue potAnA jyeSTha putra bharatane 72 prakAranI kaLA zIkhavADI jemAM prathama kaLA lekhanakaLA che. (3) tema ja sAmAnyajanone AjIvikA mATe traNa karmanuM zikSaNa ApyuM. emAMnuM eka che masikarma. masi eTale zAhI. zAhI banAvavAnI prakriyA ane enAthI lakhavAnI prakriyA zIkhavADI. A traNa bAbatathI siddha thAya che ke lipijJAna prathama tIrthaMkarathI ja AviSkAra pAmyuM che. vizvanI sauthI prAcIna bhASAmAM brAhmI, kharoSTrI, Adi 18 lipi che. tyAra pachI jarUriyAta anusAra lipimAM pheraphAra thayA hovA joIe. vividha lipiono uddabhava thayo haze. keTalIka lipinA akSaronA AkAra, vaLAMka AdimAM pheraphAra thayA che. hastapratonA akSaronuM saMzodhana karatAM khayAla Ave che ke 19 prakAranA akSara che temAMthI cAra mukhya che. azokanA kALamAM dIrthasvaro, visarga, anusvAra prAyaH maLatA nathI. ane jJa paNa maLatA nathI. kSanA mATe upara lAIna thatI jema ke ka = kSa, ka = ke DAbI bAju lAIna hoya to ke vaMcAya ke = ke, ke = ke, kI ku Ama lipimAM thoDeghaNe aMze pheraphAra thatA rahe che. hamaNAMnI lipi ane pahelAMnI lipinA ghaNA pheraphAro hovA chatAM bhUtakALamAM je sAhitya sarjana thayuM che evuM sarjana sAMprata samayamAM thatuM nathI. (DaoN. baLavaMta jAnI saurASTra yunivarsiTI gujarAtI bhASAbhavananA DIna che. "GRIDsnA DAyarekTara che. temanAM saMta sAhitya, vivecana ane jaina dharma para aneka pustako pragaTa thayAM che. bhAratIya saMskRti, dharmo ane jaina sAhitya para deza-videzamAM temanAM pravacano yojAya che). Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________D zrutasaMpadA ane jaina dharma Dep(r) 2 e vArasAne ApaNe zrutasaMpadAnA nAme oLakhIe chIe. zruta eTale ahIM sAhityanA saMdarbhamAM levAnuM che. zrutasaMpadA eTale sAhityarUpa saMpatti. A saMpatti jaina sAhityanA nAme oLakhAya che. jaina dharmamAM zrutasaMpadAnuM ananya mahattva che. tethI jaina dharma zrutasaMpadAthI samRddha che. enI samRddhinuM kAraNa e che ke eno samAveza zrutajJAnanI aMtargata thAya che. zrutajJAnanA 14 bhedamAM pahelo ja bheda akSarazrutano che ane akSarazruta sAhityanA nirmANamAM prAthamika bhUmikA bhajave che. jaina darzanamAM pAMca jJAnamAM zrutajJAnanuM mahattva adakeruM che. kevaLajJAnanI gerahAjarImAM zrutajJAna ja sAcAM tattvonI oLakhANa karAve che. mATe e naSTa na pAme enA mATe graMtho-pustako ke hastaprato lakhavAnI preraNA gurubhagavaMto dvArA karavAmAM AvatI jene kAraNe jaina sAhitya samRddha che. jaina sAhitya sthULa akSaradehathI ja vizALa ane vyApaka nathI, paraMtu jJAna-vijJAna, dharma-darzana, bhUgoLa-khagoLa, gaNita-ItihAsa vagere vividha viSayothI sabhara che. adhyAtma ane anubhUtino akSaya khajAno che. tethI enI sUci atyaMta vizALa che. dareka prakAranI judIjudI yogyatAvALA AtmAo judAjudA prakArano abhyAsa karI zake te mATe vipula sAhitya pUrvanA mahApuruSoe racyuM che. emAM bhASAvaividhya che ja, paraMtu viSayavaividhya paNa che. jaina sAhitya mukhyatve prAkRta, ardhamAgadhI, saMskRta, apabhraMza, hindI, rAjasthAnI, baMgalA, telugu, oDiyA, kannaDa, tAmila, gujarAtI, mAru gujarAtI vagere bhASAomAM lakhAyeluM che, paNa A badhuM sAhitya mukhyatve moTA pramANamAM hastapratomAM sacavAyeluM che. hastaprata eTale hAthe banAvelA kAgaLa para hAthe banAvelI sahImAM hAthe banelI kalama boLIne akSaro lakhavA te. hastaprata athavA to tADapatra ke bhojapatrane lakhavAyogya banAvIne enA para hAthathI lakhavuM te. mudraNakaLAne kAraNe Aje tADapatro para lakhavAnI kaLA bhulAI gaI che. AjathI 50 varSa pahelAM gujarAta tema ja mAravADamAM paraMparAgata lahiyAo hatA je suMdara lipi tema ja sAmenA Adarza jevo ja Adarza nakala lakhatA, paraMtu mudraNakaLAyugamAM temanI pAse pustako lakhAvanAra ghaTatA gayA jethI AjIvikArthe temane paNa A kaLA choDavI paDI. 65 WO DI_ ane jaina dharma DHD hastaprato saikAomAM jIve che jyAre chapAyelA graMtho dazakAomAM arthAt hastaprata mATe je kAgaLa banAvavAmAM AvatA te 500thI 1000 varSa TakatA. kAzmIrI kAgaLa rezamathI banatA hovAthI sauthI vadhAre TakatA hatA. sAMgAnerI kAgaLa 700thI 900 varSa Take. khAdI kAgaLa 100thI 150 varSa Take, jyAre mazInathI banelA kAgaLa ochA Take che. chApelA pustaka jhaDapathI taiyAra thAya, paNa kAgaLamAM kemikala ane zAhI paNa kemikala hovAthI vadhAremAM vadhAre 100 varSamAM pustaka khalAsa thaI jAya, paraMtu tADapatra para lakhAyela pustakanuM AyuSya hajAro varSathI paNa vadhu che. I.sa. bIjI sadInA tADapatranA pustaka Aje paNa surakSita che. I.sa. pAMcamA saikAnI banelI kAgaLanI hastaprato Aje paNa maLe che. e vAta dhyAnamAM AvatA 'zrutagaMgA' projekTa dvArA punaH lahiyAonI TIma tema ja hastalekhananuM kArya zarU thayuM che, je eka prazaMsanIya pagaluM che. 'jJAnanuM pratIka zrutajJAna che, teno srota che hastaprata. sarakArI AMkaDo ema batAve che ke A vizvamAM koI eka dharma pAse jo sahuthI vadhAre hastaprata hoya to te jaina dharma pAse che.' - muni zrI vairAgyarativijayajIgaNa. aneka evaoNrDavijetA yunivarsiTI oNpha puNenAM prAdhyApikA DaoN. nalinI joSIe paNa dAvA sAthe kahyuM che ke jeTalI bhASAmAM jainAe lakhyuM che eTaluM koI darzanavALAe nathI lakhyuM. eka saMzodhana anusAra pAMca karoDa hastaprata hatI temAMthI 45 karoDa naSTa thaI gaI. je che temAMthI 20 lAkha jaina sAhityanI che. pUrvAcAryoM hastapratanuM mahattva sArI rIte jANatA hatA tethI pustaka lakhavA-lakhAvavAnI preraNA karatA hatA tethI paNa jaina sAhitya sarvAdhika hatuM. zrI devadvigaNi kSamAzramaNe eka karoDa graMthanuM lekhana karAvyuM hatuM temAM pUjya haribhadrasUrizvarajIe 1444 prAyazcittarUpe svahaste lakhelA graMtho umeryA. bIjA anekonA paNa graMtho umerAIne jaina sAhitya samRddha banyuM hatuM, paNa muslima bAdazAhonA samayamAM cha-cha mahinA sudhI sainyanA rasoDAmAM IMdhaNa tarIke dharmagraMtho (hastapratarUpe hatA) bALavAmAM AvyA, jene kAraNe mAMDa aMdAjita 15 hajAra graMtho bacyA. je bacyA enA AdhAre paNa sAhitya sarjananI prakriyA cAlu ja rahI jene kAraNe jaina sAhitya Aje paNa vizALa zreNImAM maLe che. anya kSetramAM pahoMceluM jaina sAhitya (1) amerikA - amerikAnI yunivarsiTInI eka lAibrerImAM eka lAkha jaina 55 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) 90990zrutasaMpadA ane jaina dharma che. A hastalikhita graMtho che evuM jANavA maLyuM che. joke enI guptatA eTalI badhI rAkhavAmAM Ave che ke moTA bhAganA koIne AnI gaMdha paNa na Ave. (2) jarmana - jarmanInI yunivarsiTImAM 3600 jaina hastalikhita graMtho che. laMDana - briTizarAja daramiyAna khaMbhAtathI eka AkhI mAlagADI bharIne hastalikhita graMtho aMgrejoe paradeza mokalAvI dIdhA. (4) dilhImAM DI.ena. InsTiTyUTamAM vijayavallabha ma.sA.e pAkistAnamAMthI zodhelI 20000 hastaprata surakSita che. bIjA kSetromAM paNa graMtho hoI zake. A saMzodhanano viSaya che. joke keTalIka hastapratonI noMdha ja thaI nathI. ghaNA hastapratonuM pUjana kare che, paNa ene vAMcavAnuM ke saMzodhana karavAnuM sUjhatuM nathI. keTalIya hastaprato nadI ke kUvAmAM padharAvI devAmAM Ave che. keTalIkane UdhaI khAI jAya che. Ama ghaNo khajAno naSTa thaI gayo che. pUrvakALamAM ne haju thoDAM varSo pUrva prAyazcittamAM svAdhyAyanI jema zloka lakhavAnuM kArya paNa apAtuM. suratanA eka jJAnabhaMDAramAMthI zrI dazavaikAlika sUtranI eka prata maLI. tenI prazastimAM lakhyuM che ke, "A sAdhvI mahArAje prAyazcittamAM 100 dazavaikAlika lakhela che tenuM A navamuM dazavaikAlika che." prAyaH dareka sAdhu-sAdhvI cAturmAsika ke sAMvatsarika AlocanAmAM AvAM prAyazcitta le to hastapratomAM samRddhi thAya, hastapratanI paraMparA cAlu to rahe ja, paNa lakhavAne kAraNe citta ekAgra karavuM paDe tethI svAdhyAya paNa sarasa thaI jAya. hajI daza lAkha hastalikhita prato evI che jenI bIjI prata lakhAI nathI. jo tenI saMbhALa nahIM levAya to teno nAza thaze. tenI rakSA karavI jarUrI che. Ane mATe sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAo ekaeka hastaprata lakhavA ke lakhAvavAno saMkalpa kare to zrutarakSAnuM kArya saraLa banI jAya. joke A kArya jaTila ane duSkara paNa che, kAraNake enA mATe hastaprata zodhIne ekatra karavAnI hoya che, paNa prayatna thavo jarUrI che. enA mATe nIcenA muddAo para dhyAna ApavuM jarUrI che. (1) hastaprata prAptinA strota - (i) paraMparAgata - vyaktigata svAmItva hoya - 67. e k _ ane jaina dharma che evI jagyAethI prApta thaI zake (i) sAmAjika vyavasthAgata - maTha, maMdira, carca, gurudvArA, madaresA vagere (ii) saMsthAgata sarakArI evuM gerasarakArI saMsthAna. A badhI hastapratonI pUjA karavA deze, paNa jovA nahi Ape. keTalAka to potAnI pAse hastaprata che e svIkAravAnI nA pADe che. dhana para sarpa beThA hoya ema besIne rakSA karanArA vyavasthApako najIka paNa AvavA detA nathI. Ano anubhava mane Ph.D. mATe saMzodhana karatI vakhate thayo che. chatAM prayatna choDavo nahIM. (2) astavyasta patra - jene zodhavA mATe samaya, dhana ane zramanI jarUra paDe che, tenI taiyArI rAkhavI. (3) saMgrahaNanI prakriyA - prAthamika avalokana, vargIkaraNa, raddIkaraNa, paMjIkaraNa prAthamika (tAtkAlika) ane paravartI (kAlAMtaramAM) vistRta paMjIkaraNa (noMdha karavI). chAyAMkana - sAmAnya phoTogrAphI, jherosiMga, vIDiyogrAphI, skeniMga, DijhiTala phoTogrAphI, mAIkrophiksiMga pratilivyaMtaraNa. AmAMthI chellA traNa karavA vadhu yogya che. TukaDA thayelI kaoNpInI vIDiyogrAphI karIne livyaMtara karavuM, saMskRta zIkhelA A kArya saraLatAthI karI zake. buka AI kenara (Scanner)- oNTomeTika kaeNmerAthI DijhiTalAIjhezana kare jethI suvAcya bane. (5) sUcikaraNa - paraMparAgata, kaoNpyuTaragata, prakAzita mudrita pratasUcanAnuM saMzodhana zodha prakAzana vagerethI thaI zake. lipivAMcana karavA mATe hastaprata saMpAdana karanAra saMpAdake dhyAna rAkhavA yogya muddA. (1) saMpAdakane lipijJAna hovuM jarUrI che. maroDa-vargonuM jhINavaTabharyuM jJAna, sarakhA dekhAtA akSaronuM jJAna ane hrasvai cihuna vagerenI jANakArI hovI atyaMta Avazyaka che. bhASAjJAna atyaMta jarUrI che. to ja lipyatara zakya bane. (3) vijJAna paNa hovuM joIe. to ja vAcanA zuddha banI zake. (4) varNAnukrama ekasarakhA paNa artha pharI jAya e pATha niNarya karatA AvaDavo 68 * Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #ii che ke zrutasaMpadA ane jaina dharma che joIe, jema ke (1) kozAH huM yavanabharI mane kAMTALI. ahIM kAM TALI eTale kema tyAgI e artha che. hastapratomAM sIdhI lAInamAM akSara hoya eTale zabdo ApaNI haiyA ukelathI banAvavAnA hoya eTale tyAranI bhASA, viSaya, kathAvastu darekanuM jJAna hoya to ukelavAnuM kAma saraLa thaI jAya (2) mekhala mekhala karI saMtApI. ahIM artha che mekhalAe mane khalanI jema saMtApI (3) sajanIya sapanAMtarI matyA nayana jAgI nIgamyA. (mekamane+khala) ahIMyAM jAgIne gamyA ema nathI paNa jAgI gayA e artha che (4) paMkhuzAlavijayagaNi. ahIM paM. khuzAlavijayagaNi che. (5) bhavasAgara nItarIo re. ahIM nIra tarIe ema nahIM, paNa nIstarIe re ema che (6) pAyapakhALa re jANe nIra. 'tyAM pApa pakhALe re jANe nIra' che. bhraSTa pAThonuM zuddhikaraNa paNa karatAM AvaDavuM joIe. jema ke bhamuha kamANI kozA kaTAkSa tIra tAke ahIM bhamuha kamANI eTale bhramarane kamAna karIne kozA kaTAkSa tIra tAke. meM hastaprata ukelavAnuM zarU karyuM tyAre zarUAtamAM ukelatA bahu samaya lAgyo. pachI akSaro oLakhavAnI Teva paDI, viSayane samajavAnI Teva paDI eTale zabdo ApoApa goThavAtA gayA. zarUAtamAM homiMchupajIvI'nuM lomi gupa lasyA karyuM paNa koI artha beTho nahIM. pachI amArA gurudeva dariyApurI saMpradAyanA pa.pU. alpezamunie ekaeka akSara samajAvyo bhomi kupa bhasyA' viSayane anurUpa A zabdo che e samajAvyuM. ghaNI vAra huM thApa khAtI tyAM gurudeva madade AvatA. ema karatA hastaprata ukelatA zIkhI ane navuM zIkhavAnI majA paNa khUba AvI. (5) uccAraNanuM jJAna paNa hovuM joIe, jema ke chaI = che thAya, arthAt inI mAtrA samajavAno. 'u'no 'o' thAya, suNau = suNo, kyAMka "InI jagyAe 'ya' lIdho jema ke matya = mati. rephane badale 'ri' murikha = mUrkha, darisaNa = darzana. Ama A badhAM svarUpo mArA zodhanibaMdha 'jIvavicAra rAsa eka adhyayana'mAM yathAsthAne mUkyAM che. arthanirNaya karatA AvaDavuM joIe. zANA pAse suMDalo dharavAnI vAtamAM koThInI nIcenA kANAne zANA kahevAya. tyAMthI nIkaLatA anAja mATe suMDalo dharavo joIe enA badale suMDalAmAM chANA bharyA evo artha thaI - 69 ( kahI che - ane jaina dharma ke ja jAya. emAMya hariyALI jevA kAvya prakAramAM arthaghaTana karI zabdo goThavavAmAM khUba mahenata paDe che. (A eka buddhine tIvra karavAvALuM kAvyamaya ukhANuM che). A rIte ghaNAM muddAne dRSTAMta ApI zakAya, paNa ahIM pAnAMnI maryAdA che mATe sArarUpa muddAnI carcA karI che. jo ke, hastapratone sAcavavA mATe pratilipi banAvavA mATe, lipivAMcana ane saMzodhana karavA mATe gurubhagavaMtomAM jAgRti AvI che jethI e mATenA prayatno paNa sArA pramANamAM thaI rahyA che. "zrutagaMgA projekTano ullekha AgaLa karyo che. amiyApuranA tapovanamAM lahiyA taiyAra thAya che. zAhI vagere banAvavAnuM kArya thAya che. InsTiTyUTa oNpha jainolaoNjI taraphathI paNa hastaprata mATenA seminAra ane lipi vAMcatA zikhaDAvavAnI jhuMbeza cAlu che. ela. DI. isTiTyUTamAM paNa A kArya mATe abhiyAna cAlI rahyA che. ela. DI. insTiTayUTa oNpha ikolaoNjInA abhiyAnamAM prAcIna hastapratone saMgrahavI, sAcavavI, aprakAzita rahelI mahattvanI hastapratonI saMzodhita AvRttio taiyAra karavI, prakAzita karavI vagere kArya thAya che. vividha viSayo ane bhASAnI 75000 prAcIna hastaprato ahIM che, jenuM saMzodhana karavA mATe teo kaTibaddha che. rASTrIya hastaprata mizana dilhI, bhAMDArakara insTiTayUTa vageremAM hastaprata saMzodhana-jANavaNInuM kArya thAya che. kobAnI kailAsasAgara sUri jJAnamaMdiranA devadvigaNi 8mAM zramaNa hastabhaMDAramAM aDhI lAkha (2,50,000)thI vadhu AgamAdi viSayonI hastaprato sacavAyelI che. 3000 jeTalI tADapatrIya hastaprato saMgrahAyelI che. vartamAne hastalikhita pratone skena karIne e meTarane TesTanA rUpamAM prApta karI zakAya evo progrAma taiyAra karAyo che, jene o. sI. Ara. nAmathI oLakhavAmAM Ave che. kALadoSathI lupta thaI rahelA sAhityane sAcavavAnA ane saMzodhananA prayatno thaI rahyA che. to vaLI zrata bhavanamAM paNa upalabdha sUcipatrane AdhAre pragaTa-apragaTa pAMDulipiono vibhAga karIne livyaMtara, pAThAMtara, saMzodhana ane saMpAdana thAya che. hastaprata mATe seminAra paNa yojAya che. rASTrIya hastaprata mizana, nyU dilhInAM adhyakSA DaoN. dIpti tripAThI emAM sAro rasa le che. A uparAMta vividha saMsthAnA AcAryo-prAdhyApako paNa saMzodhana kare che. jaina vizvabhAratI (6) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dorIo, zrutasaMpadA ane jaina dharma D saMsthAnanA DaoN. jagatarAma bhaTTAcAryane nepALathI praznavyAkaraNanI hastaprata maLI che, jemAM zaura senI bhASAno prabhAva che. temAM maMtra-taMtrAdino lupta manAto vibhAga che. digaMbara mata 12 aMgane viccheda mAne che, paraMtu jo saMzodhana karavAmAM Ave to hastapratanA mAdhyamathI 12 aMga prApta thaI zake. zaura senImAM 'ta'nI jagyAe 'da' vaparAya che. prAyaH digaMbara zAstromAM 'ta'nI jagyAe 'da' mATe praznavyAkaraNa sUtranA AdhAre saMzodhana karavAnI jarUra che. bhojaka vidyAlayanAM adhyakSA DaoN. bhAratIbena selaTa 11 prakAranI lipi ukelI zake che. emaNe paNa hastapratonuM saMzodhana karavAnuM kArya cAlu rAkhyuM che. DaoN. kanubhAI zeThe briTizanI hastapratonuM keTaloga banAvyuM che tema ja ahIM paNa hastaprata bhaMDAronI mulAkAta laIne kArya cAlu che. vividha hastapratonA saMpAdaka nivRtta prAdhyApaka DaoN. kAMtibhAI zAhanuM yogadAna paNa sarAhanIya che. DaoN. manoja jaina paNa lipinA acchA jANakAra che. Ama A kSetre bIjAM paNa aneka nAmo gaNAvI zakAya, paNa vistAra bhayathI ahIM ja aTakuM chuM. aMtamAM jaina dharma ane zrutasaMpadAnA saMdarbhe lipivAMcana ane hastapratonA saMzodhananI pravRttio vega pakaDe ane lupta thayelA Agama Adine ApaNe prApta karIne ApaNA amara vArasAnuM vizvane darzana karAvIe e ja abhyarthanA saha vIramuM chuM. saMdarbhasUci : (1) zruta kalyANa vizeSAMka : 20016 (2) zruta sAgara paM.pra. amRtasAgarajI A. pada pradAna mahotsava vizeSAMka manoja jaina (3) sanmati prakaraNa - siddhasena divAkara. - (pArvatIbahene zrAvaka kavi RSabhadAsanA rAsa para saMzodhana karI Ph.D. karyuM che. mahAsaMghanAM zikSaNa borDanA upapramukha che). 71 zrutasaMpadA ane jaina dharma kavitAno AnaMda ane "AnaMda"nI kavitA - jhonI zAha A kudaratanI kitAbamAM che, suMdara aparaMpAra kavitA mRdu pAMkhaDI gulAbanI ne zabanamano zRMgAra kavitA AMbe Ave mora ane A koyalano TahukAra kavitA bharatI oTe gAye sAgara haradama jIvana sAra kavitA tapta hRdayane bhInuM karavA thaI jAye malhAra kavitA kare kabUtara ghU..ghU...dhU... thI baporano vistAra kavitA vAdaLa kajjala zyAma thayAM ne mora taNo kalazora kavitA sUraja de che chelluM cuMbana e kSitijanI dhAra kavitA kahe che manano bhAra tajI do bALakanA palakAra kavitA gAya kahe vAgoLo jhAjhuM maLaze jIvana sAra kavitA hRdaya bane jo nirmala komala to thAye dhabakAra kavitA muni zrI municandrajI mahArAja A kAvyamAM kahe che ke, jyAre hRdaya nirmala ane komala bane che tyAre teno dhabakAra kavitA banI jAya che. evuM hRdaya ja AnaMdano srota banI jAya che. jema phUlanI suvAsa cArekora phelAya che tema e kavihRdayamAMthI AnaMda cArekora relAya che. e kavinI kavitA vAMcanAra ke sAMbhaLanAranA hRdayamAM paNa AnaMdanA guNane aMkurita kare che ane kadAca eTale ja vizvabharanA saMtoe potAnI sAdhanAmAM mAdhyama tarIke kavitAne paNa pasaMda karI che. kabIra, mIrAM, sUradAsa, tulasIdAsa, AnaMdaghanajI, cidAnaMdajI, zrImad rAjacandrajI jevA keTalAya saMtoe kavitAnA mAdhyama dvArA potAnuM ciMtana rajU karyuM ane lokone satsaMga karAvyo. e ja paraMparAne muni zrI municandrajIe apanAvI potAnI kavitAno prasAda vaheMcyo. keTalIka paMktio TAMkuM chuM : 1) 'na AMsu sAra tuM paramAtmAnA dIdArane mATe, najarane baMdha kara, aMdara Utara, sAme Ubhelo che.' 72 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrutasaMpadA ane jaina dharma 2) nIce jamIna che ane upara che AsamAna ochuM nathI InAma, tuM kudaratano pADa mAna !' 3) tArA nayananA dAmanI mUkI to jo rakama pachI kahe garIba che ke mAladAra tuM abhedathI nihALa caDhI AsamAna para bantoya tuM ja che ane paravaradigAra tuM.' muni zrI municandrajI mahArAjano TUMkaparicaya temano janma 23 Disembara, 1937nA roja muMbaImAM thayo hato. temanuM kuTuMba kacchI vIsA osavALa jJAtinuM ane jaina zvetAMbara mUrtipUjaka dharmaparaMparAnuM anuyAyI. temanuM mULa nAma lAlajIbhAI hatuM. temaNe dazamA dhoraNa sudhI abhyAsa karyo. 18 varSanI vaye saMsArI kAkA muni zrI amarendravijayajInA prabhAva heThaLa AvIne I.sa. 1954mAM jainAcArya zrI premasUrizvarajI mahArAjane haste dIkSA lIdhI. zrI amarendravijayajI tathA AcArya zrI bhuvanabhAnusUrIjI mahArAjanA mArgadarzanamAM saMskRta, ardhamAgadhI bhASA, saMskRta kAvyo, chaMdazAstra, alaMkArazAstra, jaina dharmanAM mULa sUtro, Agama graMtho tathA tattvajJAna, bhAratIya darzanazAstra ane adhyAtmazAstramAM abhyAsa ane sAdhanAmAM 14 varSa jeTalo samaya temaNe gALyo. teo sAhitya, saMgIta, kalA ane kavitAnA cAhaka hatA. sarasvatI maMtranI sAdhanA paNa temaNe karI hatI. sAdhujIvananAM prathama 34 varSa sudhI bhAratanA keTalAya pradezo javA ke kaccha, saurASTra, gujarAta, rAjasthAna ane mahArASTranA aneka jillAomAM emaNe pagapALA vihAra karyo hato. A vihAra daramiyAna jyAMjyAM temano utAro hoya tyAM, te gAmamAM rahetA kavio tathA kalAkArone teo maLatA ane temanI sAthe sAhitya, kalA ane jIvana vize vicAronI Apa-le karatA. municandrajInA dIkSAgrahaNa pachI emanA parivAranA anya sabhyo mAtApitA, be nAnA bhAIo tathA bahena paNa dIkSita thayAM. morabInI pUrahonArata vakhate municandrajI tathA temanA banne bhAIonuM cAturmAsa paNa morabImAM ja hatuM. e bhayaMkara pUrahonArata vakhate mAnavatA ane jIvadayAnuM adbhuta kArya A traNeya baMdhuoe karyuM. patrakAroe temane 'baMdhu tripuTI' nAma ApyuM. 73 ...ane jaina dharma karA 'baMdhu tripuTI'e sAdhujIvana daramiyAna ja keTalAMka krAMtikArI pagalAM bharyAM, jema ke valasADa najIka tithalanA dariyAkinAre 'zAMti niketana' AzramanI sthApanA. pravacana daramiyAna mAIkano upayoga. vyAkhyAnanuM oNDiyo tathA vIDiyo rekarDaMga. tyAra bAda tapAgaccha zvetAMbara sAdhusamAjamAMthI rAjInAmuM ApI vAhanano upayoga tathA videzomAM vasatI jaina komane dharmalAbha ApavA videzagamana. I.sa. 1989 daramiyAna cha mahinA sudhI iMglaeNnDa, amerikA, kaeNneDA tathA I.sa. 1990nA varSamAM keniyA ane TAnjhAniyA (AphrikA)mAM baMdhu tripuTIe dharmayAtrAo karI. jIvananAM chellAM 15 varSa tithalanA zAMti niketana sAdhanA kendramAM municandrajIe sthiravAsa karelo. tA. 3-4-1999nA roja tyAM ja teo kALadharma pAmyA. bhAvikonI hAjarImAM tithalanA dariyAkinAre emano agnisaMskAra karavAmAM Avyo. kavi 'AnaMda' muni zrI municandrajI mahArAja kavi hatA ane AnaMda'nA upanAmathI lakhatA. zALAjIvanathI ja kAvya praratve prIti hatI. saMgItanI sUjha ane surIlA kaMThane kAraNe teo managamatI kavitAo lalakAratA. dharmasabhAomAM paNa gurunA AdezathI teo bhajano, stavano ane bhaktigIto gAtA. I.sa. 1987mAM temano prathama kAvyasaMgraha 'havAne havAle' pragaTa thayo ane tene bahoLI prasiddhi maLI. emanA anya kAvyasaMgraho 'khIlatAM pArijAta' ane 'kema rahevAya kaho chAnAM' emanI hAjarImAM ja pragaTa thayA hatA. emaNe lakhelA nibaMdhono saMgraha 'kalA ane sAdhanA' gurjarI graMtharatna dvArA pragaTa karavAmAM Avyo hato. munimahArAjanA kALadharma pachI temanI dazamI puNyatithie temanI pragaTaapragaTa 108 racanAonuM saMkalana 'huM avakAzI paMkhI'nA nAme pragaTa karavAmAM AvyuM hatuM. emanAM gItone jANItA saMgItakAra gAyaka zrI puruSottama upAdhyAye svarabaddha karIne vahetAM karyAM hatAM. emanAM e gIto 'havAne havAle' nAmanI oNDiyo sI.DI.mAM sacavAyAM che. varSa 2013mAM paricaya TrasTe 'baMdhu tripuTI-kavi AnaMda' nAmanI ciraya 74 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dALa, zrutasaMpadA ane jaina dharma pustikA prakaTa karI. tenA lekhaka zrI meghabiMdu lakhe che, 'kavi AnaMda alagArI jIva hatA. vyavahArajagatathI teo dUra hatA. teo ekAMtamAM emanI mahephilane mANI zakatA hatA ane meLAnI vacce paNa potAnuM ekAMta zodhI zakatA hatA. emanI kavitAmAM akhilAIno AnaMda anubhavAto, layanuM lAlitya samajAtuM, zabdonI saraLatA anubhavAtI ane nikhAlasatAnI jAduI asara paNa emanAM kAvyomAM jovA maLatI. pote kavitAo gAIne AnaMda mANatA ane anyane karAvatA. anya kavionI racanAone paNa teo dilathI dAda ApatA. gamatAMno gulAla karavAnI emanI nokhI-anokhI rIta hatI. teo 'marIjha', 'bephAma', 'ghAyala', 'zUnya'nA cAhaka hatA tathA 'gAliba'nI gajhalo emane gamatI. teo ghaNI vAra emanI gajhalo potAnI rIte lalakAratA. emano kavitAprema emanA hAsyamAM varatAto. gujarAtI bhASAnA mUrdhanya kavio harIndra dave, bhagavatIkumAra zarmA tathA rAjendra zukle temanA alagaalaga kAvyasaMgrahonI prastAvanA lakhI che. gujarAtanA jANItA kiva 'uzanas'kavi 'AnaMda' vize lakhe che, 'munimahArAja kevaLa eka saMta na hatA, eka UMcA pratibhAsaMpanna kavi paNa hatA. teo aDhI akSara premanA kavi hatA ane moTA sAdhaka hatA. jaina dharmanA moTA sAdhaka ane sAdhu chatAM e vikasita thatA gayA to prema tarapha thatA gayA. potAnuM zAstrajJAna ane jaina dharmanI sAdhanAne vikasAvI, vyApaka banAvIne akhila bhAratIya ke akhila mAnavIya kakSAno prema emaNe emanI kavitAmAM pragaTa karyo che. meM koI jaina kavine ATalI gajhalo gAtA, gIto lakhatAM ane gItomAM jIvanano ullAsa uchALatA joyA nathI. gujarAtI sAhityamAM teo eka ane advitIya che.' kavi 'AnaMda'nA potAnA avAjanuM dhvanimudraNa thayuM che ane te 'AnaMdadhArA' oNDiyo sI.DI.mAM sacavAyuM che. kavi 'AnaMda' ekAMtapriya ane maunanA upAsaka hatA. igatapurImAM AvelA goyankAjI dvArA nirmita vipazyanA dhyAna kendramAM yojAtI vipazyanA dhyAnazibiramAM rahIne temaNe dhyAna sAdhanA karI che tema ja saMta pUjya moTAnA naDiyAdanA mauna maMdiramAM baMdhabAraNe sAta divasa sudhI ekalA rahIne jAta sAtheno saMvAda teo karI cUkyA hatA. paramane pAmavAnI mathAmaNa emanI kavitAmAM jhaLakyA kare che. kadAca eTale ja sAMI kavi makaraMda dave munimahArAja sAthe kAvyagoSThi karatA. vizvakavi umAzaMkara joSI ane lokapriya kavi sureza dalAla emanAM kAvyone 75 ...ane jaina dharma biradAvatA. Aje paNa zAhabuddIna rAThoDa jevA keTalAya prayavacanakAro ane kalAkAro potAnAM vaktavyomAM 'AnaMda'nI kaMIkeTalIya paMktio TAMkatA hoya che. hAlamAM temanA kavitAsaMgraho aprApya hovAthI zAMti niketana sAdhanA kendra taraphathI temanAM cUMTelAM kAvyonI be nAnakaDI pustikAo pragaTa karavAmAM AvI cheH 'AnaMda'nI kavitA - kavitAno AnaMda tathA sAta maMdira mArI aMdara. 'AnaMda'nI kavitA muni mahArAjanAM kAvyomAM mukhyatve jIvanasparzI adhyAtmanAM darzana thAya che. kavi zrI umAzaMkara joSIe jene nakhazikha kavitA kahIne saMbodhI hatI te kavitA joIe. dhyAnanI mastI jemAM chalakAya che e kAvyanuM zISarka che H mArI aMdara sAta samaMdara UchaLe jANe mArI aMdara lAge AkhI duniyA jANe mArI aMdara koIka divasa to lAge jANe kyAMya nathI huM ane ko'ka dI badhuM ja lAge mArI aMdara dhAgA jevo chuM maNakAthI judo toya dareka maNako kahI rahyo 'tuM mArI aMdara' joI rahyo chuM huM mArAthI bahAra jaIne cahalapahala je gupacupa cAle mArI aMdara cAlyo jayAM aMdhAra bhedato UMDeUMDe maLI tejanI keDI mujane mArI aMdara agama nigamanA durgama rastA khuMghA kintu aMte to huM pAmyo mujane mArI aMdara tIrthaMkara paramAtmAe anitya bhAvanAno bodha Apyo che. 'zAMtasudhArasa' nAmanA graMthamAM upAdhyAya vinayavijayajIe khUba ja rasALa bhASAmAM anitya bhAvanA para geyASTaka lakhyuM che. A bhAvAno lagatI kaMIkeTalIye sUjjhAyo ane pado jaina sAhityamAM jovA maLe che, paraMtu munimahArAjanI A gajhala khUba saraLa zabdomAM anitya bhAvanAne varNavI de che. 76 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIze zrutasaMpadA ane jaina dharma ane 'badalAyA kare' rAha enA e rahe ne rAhI badalAyA kare vRkSa DALI e ja kintu parNa badalAyAM kare e ja nadIo e ja kAMThA roja lAge eka zA khayAla nA Ave e rIte pANI badalAyA kare nAma enuM e rahe ne kALa nA rAkhe zarama bALapaNa, yauvana ne ghaDapaNa rUpa badalAyAM kare e ja takhto e ja beThaka e ja che gIto bhale kAlanA gAyaka ne zrotA Aje badalAyA kare e ja mukha ne e ja AMkho e ja dila che te chatAM je hatA gaIkAla bhAvo Aja badalAyA kare munimahArAje paryuSaNa parvane lagatuM eka suMdara gIta lakhyuM che. paryuSaNA parvano hArda sAva saraLa zabdomAM temaNe vaNI lIdho che. tenuM zIrSaka che H paryuSaNA : AtmAnI vasaMta. tenI keTalIka paMktio joIe. che paryuSaNA AtamAnI vasaMta, ahIM prema jalanAM jharaNa joIe kSamA, namratA, dhairya, audAryathI, virodho taNA basa zamana joIe anekAnta darzana che mahAvIranuM, badhAne samAve che AkAza sama na vAdaLane pakaDI jhaghaDIe have, calo gAIe ke 'gagana joIe' arihanta ne siddhanA dhyAnathI bane zAntarasamAM ja taraboLa mana TUMkI jiMdagIno to pratyeka dina Ujavavo A tahevAra sama joIe. municandrajI mahArAje potAnA jIvana vize paNa keTalAMka AtmakathanAtmaka kAvyo ane gIto racyAM che. evuM ja eka suMdara gIta che : 'ekAnte paNa meLA'. Ama juo to ekaladokala, Ama juo to meLA Ama lAgIe AgaLa-pAchaLa, Ama juo to bheLA Ama lAgIe saMta dharamanA, marama lagI pahoMcelA Ama juo to chIe musAphara thelA lai nIkaLelA 99 thavuM game nA guru koInA, thaI zakyA nA celA kema mAnIe chellA tamane, kema amone pahelA bhItaramAM bhagavAna vase to, badhA dAkhalA sahelA nathI koInI monopolI, je pahoMce te pahelA bhale lAgIe jaMgalamAM paNa chIe alakha alabelA anubhUtinA raMga kasuMbala, ekAnte paNa meLA. muni zrI municandra mahArAjajI eTale ke kavi 'AnaMda'nAM kAvyo ane gIto sIdhAM ja lokahRdaya sudhI pahoMce che. bhArekhama zabdo nahIM, paraMtu lokanI bolacAlamAM vaparAtA zabdone kAraNe sau koIne teo sparze che. temanAM kAvyo ApaNane jAgRta kare che. emAMnI ekAda paMkti paNa ApaNe mamaLAvatA rahIe to beDo pAra thaI jAya. evI ja thoDI paMktio sAthe A lekhane virAma ApuM chuM : 1) A jAya samaya ! o jAya samaya ! nA paLabhara e rokAya samaya pakaDuM pakaDuM thAya mane ne hAthatALI daI jAya samaya icchAonA sarpa Dase ne DaMkhAtuM mana doTa mUke enA sparza thakI ja samaya, lAge avirata doTa mUke mananI sAthe jAya samaya, mana jIto to jItAya samaya. 2) khUba khUbasUrata A aNamolI jiMdagI vyartha vahI jAya enuM kAMI nahIM ? khovAya enI thAya ahIM vedanA ne varSo khovAya enuM kAMI nahIM ? vastu (jhonI zAha jaina sAhitya saMmelano tathA jaina jJAnasatramAM abhyAsapUrNa pepara prastuta kare che. 'pAhiNIdevI' nATanakanuM temaNe suMdara digdarzana karyuM che). Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 zruta saMpadA ane jaina dharma ArcA mAnatuMgasUri ane AcArca haribhadrasUrinuM jaina zratamAM yogadAna - DaoN. rekhA vorA mahApuruSonAM UMDANo to AbhathI paNa agAdha ane samudrathI vizALa hoya che. temanA bAhya jIvananI vigato ane ghaTanAkramane pele pAra eka apUrNa AMtarajIvana vahetuM hoya che, paraMtu ApaNI daSTi mAtra emanA jIvananA prasaMgo ane mahattvapUrNa prasaMgo para ja kendrita thAya che. bAhya dRSTie joIe to jaina stotranA navasmaraNamAM sAtamuM smaraNa mahAprabhAvaka 'bhaktAmara stotra'nA racayitA zrI mAnatuMgasUrinuM nAma sarvatra prasiddha che. "paDhAvalI samuccaya'mAM ApelI paDhAvalIomAM zrI mahAvIrasvAmInI vIsamI pATe zrI mAnatuMgasUri thayAno ullekha che. zrI mAnatuMgasUrinuM gRhasthajIvana ane dIkSA paryAya saMbaMdhI vizeSa vigato sauthI pahelAM lagabhaga i.sa. 1277mAM racAyelA 'prabhAvaka carita'mAM maLe che. temAM kahyuM che ke vArANasI nagarImAM harSadeva nAmano rAjA hato. te nagarImAM brahmakSatriya jAtino dhanadeva nAmano zreSThI tenI patnI sAthe raheto hato. temane mAnatuMga nAmano putra hato. teNe vairAgya pAmI cAkIrti nAmanA digambarAcArya pAse dIkSA lIdhI ane mahAkIrti nAma dhAraNa karyuM. temanA kamaMDaLamAM niraMtara jaLa bharI rAkhavAthI saMmUrNima porA utpanna thayelA jaNAyA. temanI bahene A vastu tarapha temanuM dhyAna doryuM ane "vratamAM dayA e ja sAra che'' ityAdi dharmavacano kahI temane zvetAmbara matanI dIkSA grahaNa karavA anurodha karyo, eTale bhavabhIru evA mAnatuMge zrI jinasiMha nAmanA zvetAmbarAcArya pAse dIkSA grahaNa karI. samayaH 'prabhAvaka carita' anusAra rAjA harSavardhana (samaya I.sa. 606thI 647)nI rAjasabhAmAM pratispardhaka kavi mayUra dvArA 'sUryazataka stava' ane kavi bANa dvArA 'caMDikAzataka stava'nI camatkArapUrNa racanAne laIne jena anuyAyI maMtrI dvArA jaina muni paNa AvI zAsanaprabhAvaka camatkArI racanAo karI zake che tevuM jANI rAjAe zrI mAnatuMgasUrine rAjasabhAmAM bolAvyA. sUrijIne jaMjIrothI bAMdhIne eka oraDAmAM baMdIvAna banAvyA. A baMdhanaavasthAmAM sUrijIe 'bhaktAmara stotra'nI racanA karIne tenA prabhAvathI ekaeka zlokanI racanA sAthesAthe jaMjIro tUTavAno ullekha maLe che. prabaMdhacUrNi, avacUrNi, carito ityAdi mahimApreraka sAhityamAM ghaTanAsthaLa, 4 - ane jaina dharma * * samakAlIna rAjAo, samakAlIna kavio saMbaMdhita bhinnabhinna mAhitI jovA maLe che. zvetAMbara saMpradAyamAM zrI mAnatuMgasUri ane temanI racanA bhaktAmara stotra viSayaka kathAo 13mI sadIthI jovA maLe che. jyAre digaMbara saMpradAyamAM 17mI sadImAM AnI zarUAta thayelI jovA maLe che. racanAo : tAMbara saMpradAya anusAra mAnatuMgasUrinI traNa racanAo prasiddha che. temAMthI prathama be racanAo 'bhattiblara stotra' ane 'bhayahara stotra' prAkRta bhASAmAM ane 'bhaktAmara stotra' saMskRta bhASAmAM racAyelI kRtio che. tAtparya ke zrI mAnatuMgasUri prAkRta ane saMta baMne bhASAnA mahAvidvAna hatA evuM mAnavuM yathAyogya che. digambara paTTAvalI je 17mI sadImAM racAyelI che temAM zrI mAnatuMgasUrinA nAme pAMca racanAo che - (1) ciMtAmaNi kalpa (2) maNika5 (3) cAritrasAra (4) uvasaggahara stotra ane (5) bhaktAmara stotra. vinTara ni evI saMbhAvanA vyakta karI che ke bhaktAmarakAra kalAsikala saMskRta yuganA kavi hovA joIe evuM temane zrI mAnatuMgasUrinI bhASA ane zailInA AdhAre lAge che. jarmana vidvAna harmana yakobIno mata paNa temane 7mI sadImAM rAkhavAno che. mayUra bhaTTa ane bANa bhaTTe paNa A ja samayamAM thayA hovAnuM samarthana kare che. saMpradAya : prAcIna vidvAna AcAryo zrI mAnatuMgasUrino saMpradAya kayo hato te nakkI karI zakatA nathI. paznAvalInA AdhAre paNa A sthitinuM cokkasa spaSTIkaraNa maLatuM nathI. kriyAkalApanA TIkAkAra AcArya prabhAcaMdra pahelA tene vetAmbara kahe che ane pachI digambara. prabhAvaka caritakAra prabhAcaMdrasUrie prathama digambara ane pachI zvetAMbara kahyA che. muni zrI kalyANavijaye caMdrakulanI pATaparaMparA ApI che, paNa temAM samayakALamAM taphAvata jovA maLe che. aSTamahAbhaya ane mahapratihArya saMbaMdhita zloko paNa teo zvetAmbara saMpradAyanA haze e tarapha aMgulinirdeza kare che. tethI mAnatuMgasUri zvetAmbara ke digambara te vize vidvAno ekamata jovA maLato nathI. racanA samaya ane sarjanakathAH prabhAcaMdra racita "prabhAvakacarita', merUtuMgacArya kRta 'prabaMdha ciMtAmaNi', guNAkarasUri racita 'bhaktAmara stotra vRtti', purAtana prabodha saMgraha', brahmarAya malla racita 'bhaktAmara vRtti', bhaTTAraka vizvabhUSaNa racita 'bhaktAmara carita', 'vIra vaMzAvalI'mAM varNavavAmAM AvelI kathA ane zrAvaka bhImasena mANeke rajU karelI Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrutasaMpadA ane jaina dharma 'bhaktAmara stotra utpatti'nI kathAmAM rAjA-ghaTanAsthaLa, samakAlIna kavio, tALAM ke baMdhanone AdhAre zlokonI saMkhyAvizeSAnA vividha matamatAMtaro pravarte che, paraMtu A sarva vidvAno eka vAta sAthe saMmata thAya che ke 'bhaktAmara stotra'nI racanA zrI mAnatuMgasUrie baMdhanAvasthAmAM karI hatI ane temanA para kArAvAsanuM je saMkaTa hatuM temAMthI mukta thayA hatA. kAvyatva : zrI mAnatuMgasUrie A stotranI racanA mATe vasaMtatilakA chaMdane pasaMda karyo che. tenuM aparanAma madhumAdhavI che. te zakavarI jAtino chaMda che. zakavarI eTale baLavAna baLada - 'RSabha'. zrI AdinAtha bhagavAnanuM lAMchana paNa RSabha che. anya eka kAraNa e paNa hoI zake ke A chaMdanA cauda akSara che. pUrva paNa cauda che, arthAt cauda pUrvanA sArarUpa A chadaMnI pasaMdagI temaNe karI hoI, bhaktAmara stotramAM zabdAlaMkAra, arthAlaMkAra ane ubhayAlaMkAra ema traNe prakAranA alaMkArothI vasaMtatilakA chaMdamAM alaMkRta thayeluM jovA maLe che. prabhAvaka kathAo H zrI bhaktAmara stotranI sauthI prAcIna kathA I.sa. 1370mAM zrI guNAkarasUrie 'bhaktAmara stotra vRtti'mAM lakhI che. temaNe 28 prabhAvaka kathAo lakhI che. A kathAomAM bhaktAmara stotranA zlokonuM mAhAtmya darzAve che ke, A pratyeka zloka maMtrasamAna che ane tenuM smaraNamAtra AvI paDelI muzkelImAMthI mukti apAve che. bhaktAmara stotramAM maMtra-yaMtra-taMtra ane aSTako H bhaktAmara stotranuM bIjuM nAma maMtrazAstra che. zrI mAnatuMgasUrie bhaktAmara stotra jevA nAnakaDA stotramAM saMskRta sAhityanA aneka tAMtrika graMthono sAra ApavAno bhagIratha prayAsa karyo che. upaniSadanA OMthI laIne zaktipUjAnA caMDIpAThanA 'OM e hIMklIM' Adi maMtrazaktizALA maMtrabIjono upayoga teoe karyo che. A dareka maMtra para yaMtro racAyAM che ane tenA para racAyelAM taMtronI racanA paNa vividha prakAranI jovA maLe che. guNAkarasUrinI vRttimAM ApelA maMtrAkhyAnonI saMkhyA 28nI che. maMtranI sAme Rddhi maMtra paNa ApavAmAM Avyo che. A stotramAM vidyASTaka ane bhayASTa ema be prakAranAM aSTako samAyelAM che. A stotra para jeTalAM maMtra-yaMtra-taMtra racAyelAM che eTalAM kadAca anya koI stotra para nahIM racAyAM hoya tevuM vidvAnonuM mAnavuM che. darekedareka zabda, akSara bIjamaMtrasamAna che, grahone lagatA maMtro paNa A stotramAM gUDhArtha rIte guMthAyelA che. vRttio ane pAdapUrtio bhaktAmara stotrane lagatuM sAhitya vizALa pramANamAM 81 ane jaina dharma D maLI Ave che. A sAhitya mukhyatve be prakAranuM che : (1) vRttirUpa (2) pAdapUrtirUpa. zvetAMbaromAM vRttirUpa sAhityanI saMkhyA 24nI che, temAM vRtti, avasUri, bAlAvabodha ityAdi che. digambaromAM paNa maLI AvatI vRttionI saMkhyA 10 jeTalI che. pAdapUrtirUpa kAvyonI saMkhyA 23 jeTalI che. padyasaMkhyA : bhaktAmara stotranI paghasaMkhyA vize vividha matamatAMtaro pravarte che. zvetAMbaronI mAnyatA mujaba zlokonI saMkhyA 44nI che. digambaronA mate zloko 48 che. zlokaviSayaka matamatAMtaro hovA chatAM baMne saMpradAya bhaktAmara stotramAnya che. digambaromAM je cAra atirikta padyo che temAM prayojavAmAM AvelA alaMkAro-upamA-upameya, zabdAlaMkAra ityAdinA mULa stotranA 44 padyomAM prayojavAmAM AvelA sAthe sumeLa besato nathI. A cAra padyonA prAso kaMIka judA ja prakAranA jaNAya che. AthI mULakartAnI racanAnI tulanAmAM A pagho UtaratI kakSAnA sAbita thAya che tevuM vidvAnonuM mAnavuM che. je pAdapUrtirUpa kAvyo racAyelAM che temAM koIka apavAda sivAya moTA bhAganAM kAvyo 44 padyavALAM ja che. sauthI prAcIna vRtti zrI guNAkarasUri dvArA racAyelI che te paNa 44 padyo para ja racAyelI che. bAhya jIvananI vigatone pele pAra rahelA AcArya zrI mAnatuMgasUrinA AMtarajIvananI oLakha meLavavAno prayAsa karIe to pahelo vicAra e Ave che ke, bhaktAmara stotranI sAdhanAnuM kendra zuM che ? sAmAnya dRSTie ApaNane ema lAge che ke ahIM to judAjudA bhayane dUra karIne abhaya pAmavAnI vAta karavAmAM AvI che. vyavahAramAM ApaNe joIe chIe ke bhaktAmara stotrane bhayahara stotra kahevAmAM Ave che, paraMtu ahIM AcArya zrI mAnatuMgasUrijIe abhayanI nahIM, paNa enAthI UMcA zikhare AvelA apramAdanI vAta karI che. e apramAda eTale kSaNekSaNanI jAgRti. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM che ke, je jAge che te sAdhu che, je UMghe che te asAdhu che. A jAgRtinI vAta che. bhaktAmara stotra e bhayamukti karatAM paNa vizeSa apramattatAnI sAdhanA che. jo vyakti apramatta banI jAya to pachI teo mAtra ATha bhayathI ja nahIM, paraMtu tamAma prakAranA bhayomAMthI mukti meLavI zake che. bIjI bAbata e che ke, bhaktAmara stotramAM bhAvonI jAgRti mATe mAtra zabdonuM jJAna pUratuM nathI, arthanI oLakha paryApta nathI. enA mATe to sauthI vadhu ekAtmatA joIe, ekalInatA joIe. A stotra eka vAtAvaraNa race che. enA zabdonuM saMgIta, 82 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che zrutasaMpadA ane jaina dharma Dii chI chI ja enA arthanI pragabhatA ane enA bhAvonuM mAdhurya eka evuM vAtAvaraNa race che ke je sAdhakane prabhubhaktimAM ekalIna thaI ijana (AmaMtraNa) Ape che. Ama mAtra maMtranA zabdo jANavA pUratA nathI, artho jANe topaNa kAma na sare, enuM manana karavuM paNa paryApta nathI, paraMtu cittamAM eka vAtAvaraNa sarjIne temAM ekarUpa banavAnuM che. AcArya zrI mAnatuMgasUrijIe A bhaktAmara stotra dvArA sAdhakanI ke mumukSunA cittanI ekalInatAnuM smaraNa karyuM che. AthI A stutimAM judAjudA bhayanI vAta kare che. e bhayane dUra karavA mATe A stotra nathI. hAthIno bhaya, siMhano bhaya, dAvAnaLano bhaya, sarpano bhaya, saMgrAma bhaya, jalodarano bhaya ane baMdhanathI utpanna thayelo bhaya jevA ATha bhayonI vAta zabdomAM karI che, paraMtu e dvArA emaNe e sUcita karyuM che ke, game tevo bhaya hoya to paNa tamArI pAse bhagavAna zrI RSabhadevanI stutithI jAgelo evo abhaya hoya to bhaya temane sparzI zake ja nahIM. A mahAmaMtranI bIjI zakti prabaLa AtmavizvAsa jagAve che. bhagavAna mahAvIrasvAmIe kahyuM che ke, 'tuM ja tAro bhAgyavidhAtA che.' mANasa bhayagrasta che, vyathita che, zaMkA- saMdeha ane dvidhAnA killAmAM keda thayelo che. tyAre bhaktAmara stotra e mANasanA mananI lebaoNreTarImAM pracaMDa AtmavizvAsa jagADe che. AsthA para najara TheravIne, cittanI bhAvanA rAkhIne, hRdayamAM zraddhA ropIne ane manobaLa jagADIne AtmavizvAsa pragaTa karavAnI vAta kare che. ekavAra AtmavizvAtajayota pragaTyA pachI mANasa himAlayane DagAvI zake che. e ja AtmavizvAsa. AcArya zrI mAnatuMgasUrijInI najara apramAda para che, apramattatA para che. AthI emanI AMtarabhAvanAnuM A citra ApaNI AMkhonA raMgathI, bhAvanI rekhAthI ane aMtaHkaraNanAM saMcAlanothI dorIe to khayAla Avaze ke A stotra e AtmAne paramAtmA sAthe saMbaMdha sthApita karanAra stotra che. jagatanI badhI beDIo ApoApa tUTI jAya che, bhavanuM cakra, samasyAnuM cakra, bhavabhramaNanA pherA naSTa thaI jAya tevuM auSadha bhaktAmara stotra dvArA AcArya zrI mAnatuMgasUrijIe ApyuM che. tethI ja A stotra atyaMta prasiddha, pracalita ane prabhAvaka stotra che, je jaina zruta saMpadAne samRddha kare che. prakhara darzanazAstrI haribhadra citrakUTa mahArAjAnA darabAramAM purohite gauravavaMta pada zobhAvatA hatA. chatAM temanAmAM bALaka jevI saraLatApUrvakanuM vyaktitva moTAmoTA vidvAnone vyAkuLa karI detuM hatuM. purohita haribhadramAM bALasahaja jijJAsA, kutUhalavRtti ane navuM jANavAnI dhagaza hatI. vaMzaparaMparAgata mithyA zAstrono vAraso e k _ ane jaina dharma che svAbhAvika rIte haribhadrane maLyo hato. A kAraNe jaina zAstro, jaina darzana pratye temane arucibhAva hato. ekavAra madhyAhunanA samaye haribhadrane rAjasabhAmAM javAnuM thayuM. rastA parathI pasAra thaI rahyA hatA tyAre pAchaLathI bhayagrasta thayelA lokono AvAja sAMbhaLyo, 'bhAgo-doDo.... pAgala hAthI pAchaLa AvI rahyo che'. haribhadrae pAchaLa pharIne joyuM to temane lAgyuM ke sAkSAta yamarUpe madonmatta hAtha che. tenI samakSa je kaMI AvatuM tene khedAnamedAna karI bhayAnaka garjanA karato doDato AvI rahyo hato. haribhadra AkuLavyAkuLa banI gayA. kare to zuM kare ? rasto sAMkaDo hato, AgaLa vadhavuM muzkela hatuM, tethI doDIne eka makAnamAM ghUsI gayA. makAnamAM pravezIne joyuM to suMdara nayanaramya jinAlaya hatuM. temAM jinezvara paramAtmAnI alaukika pratimA birAjamAna hatI, paraMtu vaMzaparaMparAgata saMskArone kAraNe hRdayamAM jaina dharma-darzana pratye aruci hatI. tethI zrI vItarAga paramAtmAnA darzana karatAM temanAM dilamAM sadbhAva jAgyo nahIM, paraMtu majAkanA svaramAM prabhunI stuti karI ke, 'vapureva tavAcakTa spaSTa miSTAna bhojanam vAha! tAruM zarIra ja batAve che ke tuM miSTAnna khAya che." hAthIno upadrava zAMta thatAM ja bhaya dUra thayo ane haribhadra potAnA sthAne jatA rahyA. teone haMmezAM evuM lAgatuM hatuM ke, A jagatamAM ghaNuMbadhuM jANavA jevuM che. jJAnagarviSTha hovA chatAM navuM mANavAnI jijJAsA paNa hatI. navuM jANavuM ane samajaNamAM na Ave to samajAvanAranAM caraNomAM namI javuM evI apUrva sahRdayatA temanAmAM hatI. paMDita haribhadra ekavAra saMdhyAkALe rAjasabhAmAMthI kArya pUrNa karI potAnA nivAsasthAne jaI rahyA hatA tyAre eka makAna pAsethI pasAra thatA hatA, tevAmAM strInA madhura kaMThe gavAtA eka zloka-gAthAnA zabdo temanA kAnamAM paDyA. A aparicita zabdone teo dhyAnathI sAMbhaLavA lAgyA - cakkI durga hirapaNAM, paNa cakkINa keso cakkI ! kesavo cakkI kasava du, cakkI kesIe cakkI !! paMDita haribhadre pahelAM kyAreya paNa A zloka sAMbhaLyo na hato. tethI jijJAsAvaza teo makAnamAM pravezyA je jaina sAdhvIjIono upAzraya hato. sAdhvIjIo svAdhyAyamAM magna hatAM. temaNe sAdhvIjI mahArAjasAhebAne pUchyuM ke, "mAtAjI, A gAthAmAM cAkacIka zuM che ? kRpA karI Ano artha samajAvo." 83 - Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zrutasaMpadA ane jaina dharma e prauDha sAdhvI yAkinI mahattarA hatAM. temaNe dhIra-gaMbhIra svarUpe javAba Apyo ke, "bhAI ! amArI maryAdA che ke rAtrinA samaye ame koI puruSa sAthe vAta na karI zakIe. upadeza ApavAnuM kArya amArA AcAryazrInuM che. teo tamane A gAthAno artha samajAvaze.'' paMDita haribhadra AcArya zrI jinabhadrasUri mahArAjasAheba pAse vaMdana karIne beThA atyAra sudhI jaina dharmathI dUra rahevAvALAne sAdhutAmAM rahelI pavitratA, vidvattA tathA udAratAnAM prathama vAra darzana thayAM. temanuM bALasahaja nirmaLa hRdaya jaina dharmanA Adarzo sAme natamastaka thaI gayuM AcAryazrIe jaina zAstra anusAra avasarpiNI ane utsarpiNImAM ArAonuM svarUpa vistArapUrvaka samajAvyuM ane gAthAno artha samajAvatAM jaNAvyuM ke, eka avasirpiNImAM kramAnusAre be cakravartI pAMca vAsudeva, pAMca cakravatI eka vAsudeva, eka cakravartI eka vAsudeva, eka cakravartI eka vAsudeva, be cakravartI eka vAsudeva, eka cakravartI evI ja rIte utsarpiNI kALamAM paNa bAra cartI ane nava vAsudeva thAya che.'' jaina siddhAMtomAM kALa-ArA AdinA AvA suMdara, susaMvAdI svarUpane samajyA pachI paMDita haribhadranuM potAnA jJAnagarvanuM khaMDana thaI gayuM. temanAmAM rahelI bALasahaja saraLatA jItI gaI. temaNe jaina dharmanA siddhAMto jANavAnI pratijJA karI. AcAryazrI pAse jaina dIkSA grahaNa karI. mithyAtvano AMcaLo dUra thaI jatAM jinamaMdaramAM zrI jinezvaradevanI bhavya pratimA jotAM bhAvapUrvaka bolI UThyA, "vapureva tavA care vItarAgatAm''. ''he paramAtmA ! ApanI AkRti kahI rahI che ke Apa rAga Adi doSothI para cho. Apa vItarAga dazAnA sAkSAtkAra svarUpa cho.'' temaNe Agamono abhyAsa karyo. jemajema jaina dharmanA siddhAMtono abhyAsa karatA gayA tematema zrI haribhadranA aMtaramAM divyasRSTinuM teja dedIpyamAna thavA lAgyuM saMsArarUpI bhavasamudrano pAra pAmavA mATe ekamAtra jaina dharma ja sAco ane saraLa dharma che tevuM temane samajAi gayuM. tethI ja temanuM AMtaramana pokArI UThayuM ke, jo jaina dharmanI prApti na thaI hota to jIvana kevuM hota ?' zrI hirabhadra dharmagraMthonI racanA karavA lAgyA. teo zrI haribhadramAMthI AcArya haribhadrasUri banyA, paraMtu sarvaprathama jemanA svarethI jaina dharmanI prathama gAthA sAMbhaLa hatI te sAdhvI yAkinI-mahattarAne potAnI dharmamAtA tarIke sthApita karyAM ane tethI ja 85 karI ane jaina dharma teo jaina zAsanamAM yAkinI dharmasuri-dharmaputranA nAme prasiddha thayA. sAdhvIjI zrI yAkinI mahattarA-dharmasUri dharmaputra zrI haribhadrasUri jana zAstronA paramaniSNAta banyA pachI temaNe zrI naMdIsUtra, Avazyaka sUtra, anuyoga dvArasUtra ityAdi Agamo para vistRta TIkAo racelI che. lalita vistArA nAmanI caityavaMdanA sUtra-vRtti, yogabiMdu, dharmabiMdu, yogaviMzikA, paMcAzaka, Adi temanA graMtho prasiddha che tathA paddarzana samuccaya, zAstravArtA, samuccaya ityAdi dArzanika graMtho racelA che. temanuM sAhitya vividhatAsabhara, maulika ane ciMtanAtmaka che. evuM mAnavAmAM Ave che ke temaNe 1444 graMthonI racanA karI hatI. temAMthI 1440 graMthonI racanA thaI cUkI hatI, paraMtu cAra graMthonI racanA bAkI rahI hatI. te vakhate temaNe saMsAradAvAnaLa zabdathI zarU thatI cAra stuti banAvI. temAM cothI zrutadevInI stutinuM prathama caraNa racAyuM ke temanI bolavAnI zakti haNAI gaI. tethI bAkInAM traNa caraNanI racanA zrI saMghe karI. tyArathI 'jhaMkArArAva' zabdathI mAMDIne bAkInI stuti saMgha dvArA uccastare bolAya che. zrI haribhadrasUri racita A aMtima racanA 'saMsAradAvAnaLa' stutinuM ApaNe Acamana karIe. A sUtramAM cAra stutino samAveza thAya che ane emAM cAra vaMdanA karavAmAM AvI che. prathama stuti prathama vaMdanA H prathama stutimAM sUrijIe upajAti chaMdamAM racanA karI che. jalanA chaMTakAvathI dAvAnaLano agni zAMta thaI jAya che, paraMtu saMsArano dAvAnaLa je che te dAha sAmAnya upAyothI zAMta thato nathI. te to jyAre zrI vItarAga parAtmAonI dezanA ke temaNe prarUpelA siddhAMtono Azraya levAmAM Ave tyAre ja zAMta thAya che. ahIM tevuM kArya karanAra tarIke vartamAna covIzInA covIzamA tIrthaMkara zrI mahAvIrasvAmIne vaMdanA karavAmAM AvI che. temano anaMto upakAra kadI bhUlI zakAya tevo nathI. Aje paNa temaNe sthApelI dharmatIrtha anekAneka bhavyAtmAone dharmaArAdhanAnI, prabhunI dezanAnA sArarUpa anekavidha sAmagrI pUrI pADe che tethI pahelI vaMdanA vIra prabhune karavAmAM AvI che. bIjI stuti bIjI vaMdanA : bIjI stutinI racanA vasaMtatilakA chaMdamAM sUrijIe karI che. bIjI vaMdanA sarva jinezvarone karavAmAM AvI che. teo arham hovAthI devendro, narendro ane dAnavendro tathA mAnavIonA svAmI vaDe bhaktibhAvapUrvaka pUjAya che. jenA prabhAvathI temane namana karanArA lokonAM manavAMchita kAryo pUrNa thAya che, te Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DD DDO zrutasaMpadA ane jaina dharma(r) De prabhAvazALI jina-caraNone huM atyaMta zraddhApUrvaka namana karuM chuM. trIjI stuti trIjI vaMdanA H trIjI stutinI racanA AcAryazrIjIe maMdAkAMtA chaMdamAM karI che. trIjI vaMdanA zrutajJAnane arthAt zrI mahAvIrasvAmInI dezanAnA saMpuTarUpa Agamone karavAmAM AvI che. A Agamo aneka rIte samudranA svarUpane maLato Avato hovAthI tenI sarakhAmaNI sAgara sAthe karavAmAM AvI che. jema sAgara gaMbhIra hoya che tema Agamo bodhathI gaMbhIra che. jema sAgara tenA UchaLatAM mojAMo vaDe suMdara hoya che tema Agamo tenI padaracanAo vaDe suMdara che. jema sAgara ghaNo UMDo hoya che tema Agamo jIvadayAnA siddhAMtone lIdhe ghaNA ja gahana che. jema sAgaramAM moTI bharatI AvyA kare che tema AgamomAM cUlikArUpI bharatIo Ave che. jema sAgara ratnothI bharapUra che tema Agamo AlApakothI bharabhara che. jema sAgarano pAra pAmavo muzkela che tema Agamono saMpUrNa pAra pAmavo, marma samajavo atyaMta muzkela che. cothI stuti cothI vaMdanA H A stutinI racanA AcAryazrIe sragdharA chaMdamAM karI che. cothI vaMdanA zrutajJAnanI adhiSThAyikA evI zrutadevIne karavAmAM AvI che. A zrutadevIno nivAsa suMdara kamaLa para che ke jenI sugaMdhamAM matta thayelA bhamarAo copAsa madhura guMjArava karI rahelA che, je rUpalAvaNyanI apratima pratimA che, jenA kaMThamAM dedIpyamAna hAra zobhI rahelo che, jenA karakamaLamAM kamaLa che ane jeno samagra deha bAra aMgarUpa pANInA samUhathI banelo che tevI A devI pAse evuM uttama varadAna mAgavAmAM AvyuM che ke jene lIdhe bhavano AtyaMtika viraha thAya, arthAt mokSa sukharUpI zAzvata sukhanI prApti thAya. zrAvikAo devasI ane rAI pratikramaNamAM 'saMsAra dAvAnaLa' stutinI prathama traNa gAthAno upayoga kare che tathA sAdhuo aSTamInA divase devasI pratikramaNanA devavaMdanamAM A stutino upayoga kare che. caturvidha saMgha, pakSI, caumAsI ane sAMvatsarika pratikramaNamAM sajjhAyanA sthAne uvasaggaharaM stotra sAthe A stutino upayoga kare che. te vakhate pratikramaNamAM je vaDIla hoya te A stutinI traNa gAthA tathA cothI gAthAnuM prathama caraNa bole che ane bAkInAM traNa caraNo sakaLa saMgha moTA svare bole che. 'bhavaviraha' zabda yAkinI-mahattarAnA dharmaputra zrI haribhadrasUrijInI kRoinA aMtamAM saMketarUpe vaparAyelo jovAya che, te rIte ja ahIM te vaparAyelo che. A stuti para zrI jJAnavimalasUri tathA bIjAoe saMskRtamAM TIkAo racelI WO DI_ ane jaina dharma DHD che tathA tenAM pratyeka caraNanI pAdapUrti paNa karelI che. zrI haridrasUrinuM jaina zrutamAM apUrva yogadAna che. zrI haribhadrasUrijInA graMthonI sUci Agama (1) Avazyaka sUtra (2) anuyogadvAra sUtra (3) dazavaikAlika sUtra (4) prajJApanA sUtra (5) naMdI sUtra (6) jIvAbhigama sUtra. prakaraNa : (1) anekAntavAda pravezaH saTIkaH (2) anekAnta jayapatAkA saTIka (3) aprakaraNa (zrI abhayadevasUri) (4) upadeza graMtha (zrI muni caMdrasUri) (5) zAstravArtA samuccaya saTIka (6) samyaktva saptapati (zrI siMhatilakasUri) (7) samarAiccakaNA (paMDita bhagavAnadAsa kRta) (8) lalita vistArA (zrI municaMdrasUri) (9) lalita vistArA saTIka (10) dhyAnazatam (jinabhadragaNi kSamAzramaNa) (11) jambudvIpa sakagrahaNI (zrI prabhAnaMdasUri) (12) pazvavastuka graMtha saTIkaH (13) pazcAzaka (zrI abhayadevasUri) (14) paMcasUtra (cirantanAcArya viracita) (15) prazamaratiH (zrImad umAsvAti) (16) zrAvaka prajJaptiH saTIka (17) zrAvakadharma prazvAzaka cUrNi (zrI yazodevasUri) (18) zrAvaka dharmavidhiH (zrI mAnadevasUri) (19) paddarzana samuccaya : (zrI guNaratnasUri) (20) Sagdarzana samuccaya : (zrI somatilakasUri) (21) SoDazaka prakaraNam (zrI yazovijaya (22) SoDazaka prakaraNam (zrI yazobhadrasUri) (23) yogazatakam saTIkaH (24) yoga viMzikA (zrI yazovijayajI) (25) yogabindu saTIkaH (26) yogadyaSTi samuccaya saTIkaH (27) hiMsAphalASTaka saTIkaH (28) sarvajJasiddhi saTIkaH (29) saMsAradAvAnaLa stutiH (zrI jJAnavimalasUri) (30) dharmabindu (zrI municaMdrasUri) (31) dharmasaMgrahaNiH (zrI malayagirisUri) (32) nyAyapraveza sUtra paMjikA (5. pArzvadevagaNi), (33) nyAyapraveza sUtra saTIkaH (34) jJAnapaccaka vivaraNam (35) boTika pratiSedha (36) dvijavani capeTA. zrI haribhadrasUrijInA mUla graMthonI sUciH (1) saMbodha prakaraNam mUla (2) viMzativiMzikA (3) lokatattva nirNaya mUla (4) dhUmAvalI mUla (5) nAnA citta prakaraNam mUla (6) dhUrtamAna mUla )7) jinapratimA stotrama mUla (8) sarvazrI jina sAdhAraNa stavanam mUla (9) lagnazuddhi mUla. (jaina dharmanAM abhyAsa rekhAbahene bhaktAmara stotra para Ph.D. karyuM che. RSabhacaritra sahita temanAM traNa pustako pragaTa thayAM che. teo ekyuprezara niSNAta che). Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAvizva ane jaina dharma - DaoN. abhaya dozI vizvasAhityamAM kathAsAhityanuM mahattva ghaNuM moTuM che. kathaoe manuSyavizvanI jijJAsAne saMtoSI che. sAthe ja nyAya, nIti ane saMskArano bodha Apyo che. prAcIna kathAsAhityamAM dharma sAthe saMkaLAyeluM kathAsAhitya vyApaka che. vaidika dharmamAM veda ane purANanI kathAo, jaina dharmamAM AgamanI kathAo, bauddha dharmanI jAtaka kathAo suprasiddha che. e ja rIte yahUdI dharmanI jUnA karAranI kathAo, khristI dharmanI Izu khristanA jIvana sAthe saMkaLAyelI tema ja anya bAibalanI kathAo suprasiddha che. A kathAo dvArA sAdhu-saMtoe sadAcArI jIvana jIvavAnI tema ja ucca AdhyAtmika mUlyono upadeza Apyo che. jaina kathAonA saMdarbhe joIe to AgamomAM aTTghadhats vaI (jJAtAdharmakathA) jevA AgamomAM aneka kathAono amUlya khajAno rahyo che. e uparAMtanA anya Agamo AcArAMga, bhagavatI AdimAM paNa aneka caritro tema ja dRSTAMtakathAo upalabdha thAya che. vastune saraLa karavA, lokone bodha prApta thAya e mATe AgamanA racayitA munioe aneka dRSTAMtakathAo, lokakathAo Adine potAnA sUtrapravAhamAM vaNIne jIvaMta rAkhI che. mULa Agamo uparAMta cUrtI ane TIkAomAM paNa aneka kathAo upalabdha thAya che. | jaina kathAono A Agamika srota uparAMta tIrthakaro tema ja zalAkApuraSonAM caritrono vipula saMcaya dRSTivAda nAmanA aMganA gaMDikAmAM thayo hato. kALakrame A dRSTivAda pUrvaviccheda pAmatAM A zalAkApuruSa caritro 'caupanna mahApuruSacariyana', 'mahApurANa', 'triSaSTi zalAkApuruSa caritra' jevA graMthomAM kAMIka aMze pheraphAra sAthe sacavAyo. | tIrthaMkaracaritromAM RSabhadeva, zAMtinAtha, neminAtha, pArzvanAtha ane mahAvIrasvAmInA aneka bhavonI kathAo upalabdha thAya che. te uparAMta caMdraprabhasvAmI ane munisuvratasvAmInI kathAo paNa kyAMka anukrame nava ane sAta bhavavALI upalabdha thAya che. zrI mallinAtha prabhunI kathA jJAtAdharmakathAgamAM viziSTa prasaMgonA AlekhanathI sabhara upalabdha thAya che. bAkInA 16 tIrthaMkaronA traNa #2982 - ane jaina dharma 922 bhavanI kathAo mukhya mALakhAne vazavartI-viziSTa ghaTanAonA ullekhothI rahita upalabdha thAya che. zrI AdinAtha (RSabhadeva) dharmanA AdikArI tema ja rAjyAvasthAnA paNa adhikArI hovAthI temanuM suvistRta caritra tema ja temanA 100 putra ane be putrIonAM jIvananA mahattvapUrNa prasaMgo A kathAmAM suMdara rIte saMkalita thayelA jovA maLe che. RSabhadeva bhagavAnanA 13 bhavanI kathAomAM dAnadharmano mahimA tema ja prabhuno anyane sahAya karavAnA virala guNanuM Alekhana ApaNA cittane paramazAMti ApanAra bane che. mahApurANano prAraMbhika bhAga je 'AdipurANa' nAme prasiddha che te "AdinAthacaritra'ne varNave che. zvetAMbara-digaMbara paraMparAnA aneka AcAryoe zrI AdinAthacaritra vistArathI, rasabharI rIte varNavyuM che. bhAgavatamAM paNa A RSabhadevacaritra thoDA pheraphAra sAthe upalabdha thAya che. 16mA zAMtinAthanA bAra bhavanI kathAo upabdha thAya che. A kathAomAM nyAya, nIti ane zAMti-samAdhAnanA saMskAra bAra bhavamAM kaI rIte vikasyA tenI manaharakathA che. A zAMtinAthacaritra paNa eka yugamAM khAsse suprasiddha hatuM. tenI vividha kRtio dvArA lakhAyelI hastapratonI eka sacitra hastaprata zrI lA. da. vidyAmaMdimAM sacavAI che ane yunesko' dvArA 'varlDa Trejhara'mAM sanmAnita sthAna pAmyuM che, paurNimA gacchanA ajitaprabhasUrie sa. 1307mAM zAMtinAthacaritra racyuM che te ja rIte mANijyacandrasUrie paNa 5574 zlokapramANa zAMtinAthacaritra racyuM. che. dakSiNa bhAratamAM digaMbara paraMparAmAM racAyela 'zAMtipurANa'nI aneka hastaprato upalabdha thAya che. - 22mA neminAthanuM cAritra aneka kalamo dvArA sumadhura rIte AlekhAyuM che. nema-rAjulano viyoga ane dIkSA bAda punaH AdhyAtmika milananI A kathA kavio mATe khAssA AkarSaNano viSaya rahI che. kIrtirAja upAdhyAya (pAchaLathI kIrtiratnasUri)nuM saM. 1495mAM racAyeluM 12 sarga ane 703 zlokavALuM kAvya paNa atyaMta manohArI che. e ja rIte guNavijayagaNi kRta 'neminAthacaritra' paNa noMdhapAtra che. brahma nAmi digaMbara-paraMparAnA kavie paNa 'neminAtha mahAkAvya' racyuM che. trevIsamA pArzvanAtha bhagavAnanA caritrane varNavatAM 25thI vadhu kAvyo maLe che. A kAvyomAM pArzvanAtha bhagavAne vividha bhavamAM dAkhala kSamA ane samAdhino mahimA karavAmAM Avyo che. 9 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha06 - ane jaina dharma chedilhI lokaprasiddha kathAone thoDA pheraphAra sAthe athavA yathAtatha sAcavIne e manoraMjakarocaka kathAonA mAdhyamathI jaina dharmano bodha prajA sudhI pahoMcADyA che. guNADhaya kRta 'bRhakkathA' e lokakathAno khUba moTo bhaMDAra gaNI zakAya. kALanA prabhAve guNADhaca kRta 'bRhasthA' lupta thaI, paraMtu tenAM saMskRta rUpAMtaro sacavAyAM. saMghadAsagaNie 'vasudeva hiMDI'mAM vasudevanuM paribhramaNa tema ja patnI prApti nimitte aneka camatkArI lokakathAono saMgraha A kathAnakamAM karyo. saMghadAsagaNi bAda samayAMtare dharmadAsagaNie paNa "majhima vasudeva hiMDI'mAM lokakathAono saMgraha karyo. 0 zrutasaMpadA ane jaina dharma che vAdIrAja sUri nAme draviDa saMghanA AcArye zaka saM. 947mAM vistArathI pArzvanAthacaritranI racanA karI che. mANijyacandrasUri racita pArzvanAthacaritra aprasiddha che. saM. 1276mAM A kAvyanI racanA thaI che. e ja rIte saM. 1412mAM pATaNa nagaramAM bhAvadevasUrie pArzvanAthacaritra AlekhyuM che. aMtima tIrthaMkara mahAvIrasvAmInuM 'sanmaticaritra' nAme 18 sargavALuM caritra upalabdha thAya che. e uparAMta sakalakIrti, padmanandI, kezava ane vANIllabha Adi kavioe caritro racyAM che. covIsa tIrthakaronAM caritro uparAMta anya zalAkApuruSo bharata, sanaskumAra, subhauma, kRSNa, rAma para svataMtra caritro racAyAM che. bharatanuM caritra RSabhadevanA caritra sAthe saMlagna thAya che, e ja rIte sagara cakravartInuM caritra ajitanAthacaritra sAthe saMlagna thAya che. A caritra paurANika sagaracaritra ane gaMgAvataraNanI kathA sAthe ghaNA aMze sAmya dharAve che. e ja rIte mAvA, sanaskumAra Adi cakravartInAM nAme vaidika jaina paraMparAmAM samAna rIte upalabdha che. padmamitra cakravartInA zAsanakALamAM viSNukumAramuni dvArA namuvinA mastake paga mUkavAnI ghaTanAnuM bali ane vAmanAvatAra sAthenuM sAmya sahaje smaraNe caDhe tevuM che. nava vAsudevomAM tripRSTacaritra prabhu mahAvIra sAthe saMkaLAyela che. AThamA baLadeva-vAsudeva, lakSmaNa-rAmanI kathAmAM 'rAmAyaNa' tema ja navamA baLadevavAsudeva, balarAma-zrIkRSNanI kathAmAM jaina mahAbhArata kathAnuM anusaMdhAna joI zakAya che. jaina kathAonA vizALa bhaMDAramAM tIrthakaro ane cakravartI, vAsudeva Adi zalAkApuruSa uparAMta aneka tapasvI, vidyAvaMta, tejasvI mahApuruSonAM caritro paNa AlekhAyAM che. abhayakumAra, dhannA, zAlibhadra, kavannA, sudarzana zeTha, arjunamALI, caMdanabALA, zreNika rAjA, udAyirAjA, caMDapradyota, mRgAvatI, jayaMta, sulasA Adi aneka mahApuruSo, mahAsatIonAM caritro rocaka rIte lakhAyAM che. e ja rIte bhadrabAhu, sthUlibhadra, kAlikAcArya, hemacaMdrAcArya Adi AcAryo tema ja vastupALatejapALa, vimalamaMtrI, jagaDuzAha Adi prabhAvazALI puruSonI kathA AlekhAI che. A Agamika athavA prAcIna kathAo uparAMta jaina kavio dvArA lokakathA, bodhakathA, prANIkathA, dRSTAMtakathA AdinA vizALa bhaMDAronuM potAnI kRtiomAM yogya rIte saMrakSaNa thayuM che tenI mAtrA ghaNI moTI che. A kavio-kathAkAroe aneka ' lokakathAonA bhaMDArane saMrakSita karavAnuM kAma vasudevacaritranA mAdhyamathI thayuM, tevuM ja bIjuM mahattvanuM kArya 'vikramacaritra'nA mAdhyamathI paNa madhyakALanA kavioe karyuM. paraduHkhabhaMjana vikramanA jIvananI AsapAsa aneka kathAonAM cakro kALAMtare joDAtAM gayAM. siMhAsana batrIsI, vikrama ane vaitAla, vikrama ane zanaizvara, vikramacaritra, paMcadaMDakathA Adi suprasiddha che. A kathAomAM aneka jaina kavioe racanA karI. malayacaMdra kRta 'siMhAsana batrIsI' anya kavio kRta 'vetAla pacIsI', 'paMcadaMDanI vArtA', vikrama zanaizvaranI vArtAo', 'vikramacaritra' Adi suprasiddha che. A kathAbhaMDAromAM aneka kathAghaTako dharAvatI lokakathAo sacavAI. sAvakI mAtA dvArA dIkarA para mukAtuM kalaMka, bhAgyodaya mATe ghara choDato dIkaro, rAkSasa dvArA aMjananA mAdhyamathI strIne bilADI ke UMTaDI banAvavI, AkAzagAminI vidyA dvArA anya dezamAM javuM, aMjananA prayogathI adazya thavuM, maMtrelA dorAthI kUkaDo ke popaTa banAvavo (caMdarAjAnI kathA), pUrvabhavanuM jAtismaraNa, pUrvabhavanI premikA sAthe milana (rAjasiMha-ratnavatI kathA), puruSaSI rAjakumArI, manuSyanuM pASANamUrtimAM parivartana (citrasena-padmAvatI kathA), strInA mastaka para bagIco (ArAmazobhA rAsa) Adi aneka kathAghaTako upalabdha thAya che. A kathAghaTakonI samRddhine lIdhe prAraMbhamAM evuM manAtuM rahyuM hatuM ke, bhArata lokakathAnuM piyara che. atyAre A mAnyatA saMpUrNapaNe svIkRta nathI. ema chatAM thompasananI bRhad sUcimAM samAviSTa anekAneka lokakathAghaTakonAM jUnAM rUpAMtaro A jaina kathAonA bhaMDAramAM upalabdha thAya che. 'ArAmazobhA'nI laukika kathA samyaktvano mahimA varNavavA 'dasalakSaNa parva'mAM AvatA 'dhUpadazanI'nI kathArUpe suprasiddha che, e ja rIte zvetAMbara paraMparAmAM paNa prAcInakALathI A kathA vikhyAta che. zrI jayaMta koThArIe 91 92 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % % - ane jaina dharma * A kathAomAM jaina dharme prerela ahiMsA-Adi pacavrato, kSamA, namratA Adi uttama guNono mahimA, dAna, zIla, tapa, bhAva Adi dharmono prabhAva Adi aneka prakAranA bodhone lokabhogya rIte varNavavAmAM Avela che. A kathAonI vizeSatAnI noMdha karIe to, A kathAomAM pAtronA aneka bhAvonuM varNana karavAmAM Ave che. A bhavacakranA varNana dvArA karmasiddhAMta daDha thAya che. aMte manuSya potAnAM zubha karmo dvArA uccagati ane uttama kuLa pAme che, e rIte A kathAo samagra manuSyajAtine uttama AcaraNanI preraNA Ape che. 1. Siri candppahsami cariyam- Ed. pt. Rupendra Kumar Pagariya Publisher - L. D. Institute of Indology, Ahmedabad - 9. 2. Munisuvratsvami carita - Ed. Pt. Rupendra Kumar Pagariya Publisher - L. D. Institute of Indology, Ahmedabad - 9. ja(r)(r)(r) zrutasaMpadA ane jaina dharma chage mAtA potAnI sAvakI dIkarIne pIDA Ape, paraMtu koI divyatattva rakSaNa Ape e kathAghaTaka (vizvaprasiddha silAnuM kathAghaTaka)nA mULa 'ArAmazobhA kathAmAM jue che. ane e 'ArAmazobhA kathA'ne bhAratIya paraMparAnI anupama saMpatti tarIke oLakhAve che. e ja rIte naMdISeNa ane saMcAnakanI kathAmAM jUnuM kathAghaTaka upalabdha thAya che. zrI harivallabha bhAyANIe 'ratnacUDAsa'nuM saMpAdana karyuM ane temAM rahelA 'kaTAha' Adi dvIpanI oLakhANa 'jAvA' sAthe karAvI. temaNe 'lokakathAnAM kuLa ane mULa' pustakamAM aneka lokakathAonA prAcIna jaina-bauddha rUpAMtaro darzAvyAM. zrI ba. ka. ThAkore adabhuta - camatkArapradhAna kathAvALA *aMbaDa rAsa'nuM saMpAdana karyuM. e ja rIte ajakumAra, surasuMdarI AdinI kathAomAM AvI aneka camatkArapUrNa lokakathAo ane tenAM kathAghaTako sacavAyelA jovA maLe che. 'haribala'nI camatkArapUrNa kathAmAM ahiMsAdharmano mahimA jovA maLe che. mAchImAre lIdhelI nAnakaDI prANarakSaNanI pratijJAnuM pAlana kevuM uttama phaLa ApanArI bane che, te A kathAmAM jovA maLe che. jaina kathAono eka trIjo prakAra 'rUpakagraMthi' prakAranI racanA che. A racanAomAM dasamI sadImAM thayela prasiddha jainAcArya siddharSinI 'upamiti bhagaprapaMcA kathA' suprasiddha che. A kathAmAM A jainAcAryo saMsArane mahAnagaranuM rUpaka ApI temAM bhaTakatA AtmAnI sthitinuM rUpakAtmaka varNana karyuM che. nipUNyaka bhikhArI (AtmA) susthita rAjA (tIrthaMkaradeva)nI sahAya meLavI kevI rIte potAnA zuddha Atmatattvane prApta kare che tenuM Alekhana karyuM che. A rUpakAtmaka zailIno prabhAva jhIlI haridevaka vie 'nadana-parAjaya' nAmanI kRti racI che. vaLI 'bhuvanabhAnu kevalIcaritra' AdimAM paNa A rUpakAtmaka raulIno Azraya lIdho che. Ama, jaina kathAono bhaMDAra Agamika, agametara (lokakathA Adi) ane rUpakAdhArita kathAothI atyaMta samRddha che. vizvanA mahAna kathAnA abhyAsIoe jaina kathAsAhityanuM vaividhya tema ja samRddhine oLakhyAM che. te abhyAsIoe noMdha lIdhI che ke, prAcIna bhAratIya kathAsAhityanAM saMrakSaNa, saMvardhananuM kArya jaina munioe moTA pAyA para karyuM che. temanA A apratima vighAkAryane lIdhe ja vizvane A adbhuta, catmakArI kathAonI bheTa maLI che. - 93 saMdarbha : (1) jaina sAhityano bRhada itihAsa (bhAga-6). le. : gulAbacandra caudharI - pra. zrI 108 jaina tIrthadarzana bhavana TrasTa, amadAvAda. (2) jaina rAsavimarza saM. : DaoN. abhaya dozI pra. vIratattva prakAzaka maMDaLa (3) lokakathA : kuLa ane mULa le. : harivallabha bhAyANI (4) gujarAtI sAhityano itihAsa (khaMDa-2). pra. gujarAtI sAhitya pariSada. ((DaoN. abhaya dozI muMbaI yuni.nA gujarAtI vibhAganA adhyakSa che, Ph.D.nA gAIDa che. deza-videzamAM temanAM saphaLa vyAkhyAno yojAya che. temanAM pAMca pustako pragaTa thayAM che). Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna ane jaina dharma jaina dharmanuM AhAravijJAna, zarIravijJAna ane yoga - bInA gAMdhI jaina dharma, jaina darzana eTale jIvana jIvavAnI zailI. enA pAyAmAM adhyAtma, vijJAna ane kaLAno adbhuta triveNIsaMgama rahelo che. emAM prabhu mahAvIre yoga, dhyAna, AhAra, zarIra ane svAsyanI vAto vaijJAnika rIte batAvela che. A dareka pAsAM (yoga, dhyAna, AhAra, zarIra, vijJAna ane svAzya) ekabIjAM sAthe saMkaLAyela che. Aje enA para vicAraNA karIe. yoganI vAta karIe to prabhu mahAvIra kahe che, AtmAnI vizaddhi e ja yoga. jyAM AtmAnI vizaddhi nathI, tyAM Arogya nathI. AtmAnI pavitratA ane Arogyane UMDo saMbaMdha che. AjakAla yogane Arogya mATe apanAvAya che, jemAM Asana, prANAyAmanI mukhyatA hoya che. A yoga e phakta zarIra, mana ke AhAra sudhI sImita nathI. maharSi pataMjali kahe che, yoga eTale cittavRttino nirodha. emanA mate cittanI zaddhi e yoga. jyAre prabhu mahAvIra kahe che, AtmAnI vizaddhi e yoga. AtmAno sAkSAtkAra e yoga. AmAM virodhAbhAsa nathI, paNa jaina darzananA sUkSmatara levalanI vAta jaNAya che. jena darzananA zarIravijJAnanI vAta karIe to sAta aMgonI vAta karavI rahI. 1) zarIra 2) iMdriyo 3) zvAsa 4) prANa 5) mana 6) bhAva 7) bhASA, zabda. A sAta aMgonI zaddhi karavAthI Arogya maLe. A sAte aMgo ekabIjA sAthe joDAyela che, jema ke zarIra ane mana, zvAsa ane mana, bhAva ane zvAsa, bhASA, vANI ane mana, A dareka aMga ekamekane kAI ne koI rIte prabhAvita kare che. mATe A dareka aMganI zaddhi Avazyaka che. A zaddhimAM samatola AhAra ane dhyAna upayogI tema ja Avazyaka che. zarIra e AtmAne sahAyaka ane upayogI sAdhana che. basa, sAdhana mAtra che, mATe zarIranI nahIM, paNa AtmAnA svAthyanI vAta ja jaina darzanamAM mukhya che. zarIra ane AhAravijJAnanI vAto parokSa rIte darzAvAI che. cAlo vistArathI jANIe. ApaNe jANIe chIe ke prabhu mahAvIranuM zarIra khUba ja dRDha hatuM, vaja 95 @@- ane jaina dharma RSabhanArAca saMgaThananuM baneluM hatuM, tethI emanuM svAzya khUba baLavAna ane uttama hatuM. AthI teo khUba badhI kaThina paristhitio ane samasyAone pAra karI zakyA. keTalAya upasargono sAmano dRDhatAthI karyo. jo zarIra majabUta hoya, svastha hoya to A viSama paristhitino sAmano karI zakAya che. te uparAMta cetanA paNa sarasa kAma kare che. ethI viparIta jo A zarIranI aMdara kaSAya, rAga-dveSa, odha, vikAra vagere prabaLa hota to prabhu mahAvIranuM AvuM majabUta zarIra paNa sAtha na ApI zakta, to ApaNI to zI visAta? kahevAnuM tAtparya ke ApaNuM AjanuM saMghayaNa to keTaluM nabaLuM che ane ApaNA rAga-dveSa, moha vagere keTalA tIvra ? jo ApaNe A aMdaranA vikArone zuddha nahIM karIe to ApaNe kaI rIte jIvanamAM AvanAra viparIta saMjogone pAra karIzuM ? ane phakata bahAranAM poSaka tattvo, kelziyama, B12, D-3, vyAyAma ke DaoNkTaranI davA para ja dhyAna ApazuM to ApaNAM duHkhamAMthI bahAra kema AvazuM ? jaina darzana kahe che, A aMdaranA vikAronI zaddhi, dayAna dvArA karo. vItarAgatAno abhyAsa karo. eTale ke loko ApaNI sAthe game tevo vahevAra kare, paNa ApaNe na rAga, na Sa, na krodha, na moha, na vikAra. azakya lAge che ? prabhu mahAvIrane yAda karo, emanI bhItara badhuM zAMta hatuM, koI krodha nahIM, Aveza nahIM, Avega nahIM. emanuM svastha zarIra AnI sAkSI pUre che. ApaNane svastha zarIra joIe che? topaNa zarUAta A bhItaranI saphAIthI ja karavI paDaze. mahAtmA gAMdhI kahetA hatA, 'huM kyAreya bImAra nahIM paDuM, kAraNake huM vItarAgatAnI sAdhanA karuM chuM, rAga-dveSathI bacuM chuM'. AvI yogasAdhanAthI prabhu mahAvIra paramAtmA banI gayA, mohanadAsa gAMdhI mahAtmA banI gayA. tamArA ane mArA, ApaNA sahumAM e ja AtmabIja paDeluM che, je prabhu mahAvIramAM ke bApumAM hatuM, jarUra che e bIjane ugADavAnI ane sAdhanA dvArA vRkSa banAvavAnI. yoga dvArA A vItarAgatA tarapha javAno niyamita ane niraMtara abhyAsa karIe. Ama, jaina darzanamAM yoga eTale phakta Asana, prANAyAma nahIM, AtmAno sAkSAtkAra, enI zaddhi dvArA AvuM UMDANabharyuM ane sUkSma che jaina darzana. aThavADiye eka-be vAra nahIM, paNa 24x7 (covIsa kalAka ane sAteya divasa) satata 'sva'mAM rahevAnuM nAma che yoga. jAgarukatA (Awarness) dvArA potAnI aMdara rahelA bhAvanI zaddhi karavAnI che. yoga eTale kaSAya zaddhi, ahanuM visarjana, cittanI svasthatA, nirmaLatA ane prasannatA, (adhyavasAya, vezyA, citta, bhAva, mananI zaddhi). AvI es Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 02 vijJAna ane jaina dharma che sAdhanA karavAnI che. A dhyeya (kaSAyazaddhi, ahamanuM visarjana, cittanI svasthatA, nirmaLatA ane prasannatA) najara sAme rAkhIne AjathI ApaNe sAmAyika, pratikramaNa, dhyAna dvArA sAdhanA karIe. Ane kriyAkAMDa sudhI sImita na rAkhatAM vItarAgatA tarapha javAno abhyAsa karIe. hA, A zakya che, agharuM che (saheluM nathI), paNa complicated bilakula nathI, saraLa che, paNa mULa vAta, e khUba ja jarUrI che, to pachI mAtra agharuM che mATe na karIe e vAta keTalI yogya kahevAya ? e dareke pote ja vicAravuM rahyuM. barAbara ne? A ja janmamAM Ano anubhava karI zakAya che, jo na karIe to A phero phogaTa gayo ema jANavuM. AvI samaja sAthe karela koI paNa dharmakriyA jema ke sAmAyika, pratikramaNa, mauna ke 12 prakAranAM tapa - e samatA, samabhAvano anubhava karAvI, ApaNI cetanAnA UdhdharohaNamAM nimitta banI zake che. AvI yogasAdhanA dvArA potAnI cetanAnuM rUpAMtaraNa karavAno samaya pAkI gayo che. jo zarIravijJAnanI vAta karIe to kyAreka koIne vicAra Ave ke A badhuM Ama samajapUrvaka karavA chatAM kyAreka zarIranI svasthatA nathI rahetI tenuM zuM ? hA, AvuM apavAdarUpa banI zake kharuM ke jyAM bhItara badhuM zAMta hoya chatAM, pUrve karela azAtA vedanIya karmanA udayanA kAraNe zarIra asvastha ke rogathI gherAI jAya. AvA samaye to sAdhaka khAsa bhItaranI zAMtino ja abhyAsa kare ane yoga-upayoga dvArA samajapUrvaka potAnA karmanA bhukkA bolAvavAnA puruSArthamAM lIna thaI jAya. ApaNe agAu sAta aMgonI vAta karI. 1) zarIra 2) Indriyo 3) zvAsa 4) prANa 5) mana 6) bhAva 7) bhASA zabda, A sAta aMgonI zaddhi karavAnI che to ene paNa jANI laIe. 1) zarIraH- A mAnavazarIramAM nava taMtra kAryarata che. pAcana taMtra, utsarga taMtra, zvasana taMtra, rudhirAbhisaraNa taMtra, snAyu taMtra, asthi taMtra, jJAna taMtra, granthi taMtra, prajanana taMtra. A nava taMtromAM kyAMya paNa koI vikRti Ave to zarIra bImAra paDe che, mATe Ane zuddha rAkhIe. 2) Indriyo - ApaNI pAMceya indriyono adhika upayoga ke durupayoga karavAthI roga Avaze. jo Ano sadupayoga na karIe topaNa e nakAmI thaI jaze. mATe AMkha, nAka, kAna, jIbha, sparza - Ano na atiyoga, na ayoga, paNa samyaka upayoga karavAthI e svastha ane zuddha raheze. cha06 - ane jaina dharma chedilhI 3) zvAsaH- zvAsa e zarIra, Indriyo ane bhAvone paNa prabhAvita kare che. zvAsanI asara mastiSka para, magaja para tema ja jJAnataMtuo para paNa paDe che. zvAsanuM paNa eka adbhuta vijJAna che. abhyAsa dvArA kevaLa zvAsa thakI paNa ArogyanI aneka samasyAonAM samAdhAna maLI zake che. 4) prANa :- prANa che to jIvana che. jaina darzanamAM 10 prakAranA prANa batAvela che. pAMca indriyonA pAMca prANa, zvAsaprANa, zarIrabaLaprANa, manobaLaprANa, vacanabaLaprANa ane AyuSyabaLaprANa. ApaNA zarIranuM saMcAlana A prANa dvArA thaI rahyuM che. A prANanuM asaMtulana bImArIne nimaMtraNa che. A prANa sUkSma ane sthULa zarIra vacceno setu che. mATe bImArImAM phakta davAnA bharose na raho, sAthe prayoga karo. zvAsapekSA, dhyAna, kAyotsarga, prANAyAma vagerethI prANasaMtulanamAM adbhuta lAbha maLe che. 5) mana- manano svabhAva che utpanna thavuM. vilIna thavuM. ApaNe dhArIe tyAre manane pedA karI zakIe chIe ane dhArIe tyAre virAma ApI zakIe chIe. A mana caMcaLa, vyagra ke ekAgra thaI zake che. e badhI enI avasthA che. mana svastha to zarIra svastha. jyAre mana sArA vicAra, sAruM ciMtana kare to uttama pudgalone grahaNa kare che. ethI mana prasanna rahe che ane zarIra svastha bane che. ethI viparIta kharAba vicAra, kharAba kalpanA, kharAba smRti UbharAya to aniSTa pudgalone grahaNa kare che. mATe sAvaceta rahevuM. zarIrano mana para ane manano zarIra para prabhAva paDe che, mATe sAro manoyoga e mAnasika svAthya mATe auSadhi che, TaoNnika che. abhAyAsa dvArA sAruM manobaLa keLavIe. 6) bhAva:- zarIra, indriyo, zvAsa, prANa ane mana A badhAM pudgala sAthe joDAyela che, jyAre bhAva AtmA ke cetanA sAthe joDAyela che. ApaNI bhAvanAo bhItarathI Ave che, bahAra sAthe eno koI saMbaMdha nathI. bhAvajagata e bhItaranuM jagata che. mana je vicAra kare che, je pudgala grahaNa kare che - A mananuM niyamana ke saMcAlana koNa kare che ? bhAva kare che. krodha, mAna, mAyA, lobha, IrSyA, bhaya, vAsanA, dhRNA A badhA bhAva che. jevA bhAva Avaze, evA mananA vicAro Avaze. A bhAvanI zaddhi ane pavitratA e svAthya lAvaze. A bhAva ApaNA adhyavasAya, vezyA tema ja AbhAmaMDaLane paNa prabhAvita kare che. ApaNe tyAM traNa zabda pracalita che : Adhi, vyAdhi, upAdhi. Adhi eTale 98 : Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna ane jaina dharma che mananI bImArI, vyAdhi eTale zarIranI bImArI, upAdhi eTale bhAvanAtmaka bImArI. Emotional imbalance, have A bhItaranA bhAvone zuddha karI, zAMta rasa keLavIe. pavitratAno anubhava karIe. 7) bhASA :- ApaNI bhASA, ApaNI vANI e zarIranA mAthAthI laI paga sudhI, dareka taMtrane, enI kriyAone, bhAva ane manane paNa prabhAvita kare che. mATe vANIddhi, vAcAziddha karI, mIThI bhASAno prayoga karIe. Ama, A sAte aMgono Arogya sAthe saMbaMdha che. enI zaddhi Avazyaka che. have joIe AhAravijJAna. jaina dharmamAM jeTaluM AhAranuM mahattva, eTaluM ja upavAsanuM mahattva che. upavAsa eTale jyAM sudhI mana svastha rahe, tyAM sudhI na khAvuM. vivekapUrvaka samajaNa sAthe ja Ano upayoga karavAno che. anekAnta dRSTithI kAma levAnuM che. evuM bhojana laIe je jIvavA mATe jarUrI hoya, anivArya hoya. svAdanI dRSTie bhojana na levAya. AhAramAM ahiMsAno paNa khayAla rAkhavAno che. ahiMsA eTale phakta hiMsA nahIM ema nathI, paNa sAthe (bhojana rAMdhatI vakhate ane khAtI vakhate) prema, maitrI, karuNAno bhAva ghuMTAyela hoya. sAdhanAmAM sahAyaka thAya evuM sAttvika bhojana levuM. amuka vastuono sadaMtara tyAga, jema ke, madirAmAMsa vagere jethI AMtarika vRttionuM zaddhikaraNa thAya. A bhojana dvArA prANazakti jaLavAI rahe tevo AhAra rucikara che. sthULa zarIra mAraphata ja sUkSma zarIrane zakti maLe che. bhojana khAtI vakhate mana zAMta hovuM jarUrI che. be vAta che, hitAhAra ane mitAhAra. hitakArI ane ochuM khAvuM. * sUko AhAra ane snigdha AhAramAM saMtulana jALavavuM. sUko AhAra niraMtara levAya to krodha ane cIDiyApaNuM vadhI jAya, snigdha AhAra kAyama levAya to vikRti ane vikAro vadhI jAya, mATe saMtulana jarUrI che. * 12 prakAranAM tapamAM, cAra prakAra AhAra sAthe saMkaLAyela che, aNasaNa, uNodarI, vRttisaMkSepa ane rasaparityAga. A cAre tapa, e sivAya navakArazI, porasI, doDhaporasI, ekAsaNAM, biyAsaNAM, AyaMbila, rAtribhojana tyAga vagere. svAsthya mATe, pAcanataMtra mATe tema ja dhyAna mATe paNa sahAyaka che. sUryAsta pachI pAcanataMtra niSkriya thAya che. kaMdamULa tyAga, tithie lIlotarI tyAga, kyAreka vigayano tyAga vagere uttama che, paNa ekAMte na jotAM vivekadaSTi keLavavI. A darekamAM ahiMsA, 99 ...ane jaina dharmI saraLatAthI pAcana tema ja manobaLathI puSTi vagere tathyono samAveza che. AthI rogapratikAraka zakti vadhe che. prANaUrjAno vyaya aTake che. caudaza, pUnama, amAsa A tithinA divaso mAnasika dRSTie bahu kharAba che. yAda rahe, ApaNA zarIramAM 80% pANI che jaLatattva. caMdra samudranAM jaLane prabhAvita kare che. tevI rIte, caMdra ApaNA manane paNa prabhAvita kare ja che. A divasomAM sauthI vadhAre aparAdha thAya che, mATe A divasomAM vadhAre dhyAna, tapa, vrata, ArAdhanA karAya che. lIlotarIno tyAga thAya che, eTalA jIvone abhayadAna apAya che. - jIvanano sAra zuM che ??? jJAnano sAra zuM che ? AcAra. dharmano sArA zuM che ? - zAMti. jIvanano sAra zuM che ? prANa, zvAsa, svAsthya. svastha vyakti jIvanano anAMda mANe che, jyAre asvastha vyakti nirAzA ane duHkha sAthe jIvana jIve che. jenI prANazakti prabaLa hoya, tevI vyakti haMmezAM AzA, utsAha ane zakti saMpannatAno anubhava kare che. zarIra svastha hoya to jIvanano rasa prApta thAya che. zarIra svastha ane mana asvastha hoya to jIvanano rasa khaMDita thAya che. zarIra ane mana, banne svastha paNa bhAva asvastha hoya to zarIra ane manamAM asvasthatA, gaDabaDa UbhI thAya che. svAsthya eTale bhAva, mana ane zarIranuM svAsthya. have, zArIrika svAsthyanI kiMmata 10% che. mAnasika svAsthyanI kiMmata 30% che. bhAvasvAsthya (upAdhino niSedha) e AdhyAtmika svAthya che, tenI kiMmata 60% che. sahuthI vadhu mUlya che bhAvasvAsthyanuM. je vyaktie bhAvasvAsthya meLavI lIdhuM ene mAnasika ane zArIrika svAsthya ApoApa maLI jAya che ane ApaNI vadhArepaDatI ciMtA zArIrika svAsthyanI hoya che. kevI vicitratA !!! yoganuM prathama sUtra che, AdhyAtmika svAsthya. cAlo, sAcI keDI para DagalAM mAMDI sAdhanA karIe, ekAMte na vicAratA anekAnta dRSTi ane vivekathI maMDANa karIe. (jaina dharmanAM abhyAsu bInAbahenane yoga zikSaNamAM rasa che. vartamAnapatro ane sAmayikomAM tematA yoga-jIvanazailI viSayaka lekho pragaTa thatA rahe che). 100 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaizvika tApamAna, paryAvaraNa ane jaina dharma - guNavaMta baravALiyA chellAM chavvIsa so varSathI vaidika dharma jeTalA ja prabhAvathI jaina dharma prabhAvazALI rahyo hato ane sUryasamAna jhaLahaLato hato. jaina paraMparA ane vaidika hindu paraMparA samAMtara cAlatI hatI. jyAre vaidika paraMparAnA mULamAM vedonI RcA tathA vaidika kriyAkAMDo hatAM ane tenuM dhArmika netRtva brAhmaNonA hAthamAM hatuM tyAre jainoe potAnI AgavI pavitra AgamadhArA vikasAvI hatI, jemAM AcArAMga sUtrano samAveza thavA pAmela hato. tenuM netRtva vihArI sAdhujI tathA sAdhvIjIonA hAthamAM hatuM jene custatAthI ane prAmANikatA, niSThAthI anusaravAmAM AvatuM hatuM. caturvidha saMghanuM prAbalya tathA prabhAva hato. bhAratabharamAM vihArayAtrA (pagapALA) karI sAdhusAdhvIjIo jainatvanA mULa siddhAMto tathA AcArone lokamAnasamAM ane lokavyavahAramAM prasArita karI dharmaprabhAvanA karatAM hatAM. uparokta nirdeza mujaba hindutvamAM dvaita ane advaita ema be prakAranI IzvaranI parikalpanA hatI ane tenA darekanA vibhinna peTAbheda hatA. jainonA siddhAMtanA mULamAM anaMta jIvothI bharapUra traNa loka Urdhva-madhya-adhonI mAnyatA hatI. nArakIo adholokamAM, manuSyo ane tiryaMco madhyalokamAM ane devadevIo UrdhvalokamAM vasatAM hatAM. jaina darzananuM aMtima lakSya siddha kSetramAM AtmAne sthira karI, karmathI sarvathA mukta karI zAzvata sukhano anaMtakALa sudhI AtmAnubhava karavAnuM hatuM. svabhAvamAM ja AtmAnA zAzvata sukhanI kalpanAne vAstavikatAmAM rUpAMtara karavAnuM hatuM. siddha kSetranA sthAnane lokAgre devalokathI paNa upara aMtima cheDA para mAnavAmAM, zraddhavAmAM AvatuM hatuM, jyAM anaMtAnaMta muktAtmAo zAzvatapaNe anaMta sukhanI laheramAM birAjamAna thaI svasaMvedanarUpa nijabhAvamAM upayoga ane nijaguNarUpa anaMtajJAna - anaMtadarzananA bhokatA hatA. paramapadanA adhikArI hatA. A lakSya AtmAne saMsAranAM baMdhanothI sadA mATe mukta karI ajara-amara-avinAzI evuM amRta svarUpa prApta karavA mATe preratuM hatuM. A pada prApta karavAnA abhyAsarUpe jema AtmAne siddha kSetramAM anaMtAsiddha mukta AtmAo sAthe anekatAmAM svataMtra aikya sthApita karI ekamAM aneka ane anekamAM ekano samAveza karI, sthiravAsa karavAno hovAthI A sRSTi para paNa aneka-anaMta AtmAo-jIvo sAthe bhAvAtmaka ekatA sthApita 101 ane ane jaina dharma pUra karI rAgadveSa vagara, ekasAthe aikya sthApavAno Adarza vyavahAramAM mUkavAnI jainatva prerita siddhAMtanI prarUpaNA karI. AthI jainoe vAtAvaraNa sAthe, prAkRtika paribaLojIvasRSTi sAthe aikya keLavavA bodha Apyo, jemAM paryAvaraNano samAveza thaI jatAM jaino ane paryAvaraNa ekamekanAM pUraka sahAyaka tattvo gaNAyAM. aMte teno paNa saMsArabhAve tyAga karavAnA uddeza sAthe jaina darzananAM hArdasamA paMcamahAvrato che je temanA anuyAyIo mATe dainika jIvanamAM mArgadarzakarUpa che. jaina zramaNonA mAtra pagapALA vihAra ane aSTapravacana mAtA eTale svacchatA-jayaNA-jIvadayA ane saMyamanA pAlana mATenA ATha niyamonuM AcaraNa paryAvaraNa sahAyaka che. A anuyAyIo eTale sAdhusAdhvIjI, bhagavaMto, sarva virati, zramaNa-zramaNIo A pAMca mahAvrato rASTrIya yugapuruSa zrI mahAtmA gAMdhIjIne prabhAvita karI gayAM. te mahAvrato che ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha. vyakti A vratone grahaNa karI-svIkArI sarva jIvone ochAmAM ochI pIDA pahoMcADe che. sarva jIvone yathAzakti abhayadAna ApI, nirdoSa, pavitra jIvanane sAdhanA dvArA sArthaka kare che. jaina darzana jina zAsanamAM jIvonA bhedo tene prApta indriyo mujaba pADavAmAM AvyA che. dA.ta. eka indriya tathA manavALA saMjJI manuSyorUpa, trasa jIvo, tyAM sthAvara jIvo ekendriya jIvomAM pRthvI, apa (jaLa), teu (agni), vAuM (vAyu), sUkSma-bAdara pratyeka sAdhAraNa vanaspati, choDa, vRkSAdino samAveza thAya che. A badhAM sparzendriya dvArA saMsAra bhogave che. kITa, zaMkha, chIpa Adi sUkSma beindriya jIvo jemane sparza uparAMta mukha (svAda-rasendriya) paNa hoya che. mAMkaDa, kIDI Adi traNa indriyavALA jIvone sparza, svAda uparAMta sUMghavAnI ghrANendriya hoya che. corendriya jIvo mAkhI, bhamarA vagere jIvone jovAnI indriya AMkha paNa hoya che. tyAMthI AgaLa vadhatA pAMca indriyavALA tiryaMca jIvo jemAM gAya, baLada, ghoDA, hAthI Adi jIvo che jemAM pAMcamI zravaNendriya kAna hoya che je sAMbhaLavAmAM sahAyarUpa thAya che. AmAM sthaLacara-jaLacara Adi prANIono samAveza che. teomAMnAM keTalAka manarUpI saMzIpaNuM prApta thavAthI vicArI paNa zake che. jaina sAdhako mATe AmAMnA koI paNa jIvonI virAdhanA karavI (duHkha pahoMcADavuM) te jIvonI indriyonI zakti mujaba uttarottara gADha azubha karmabaMdharUpa Thare che, je du:khakartA nIvaDe che. te temanI mokSasAdhanAmAM bAdhaka thAya che. karmothI bacavA ane tene vadhatAM aTakAvavA jaino hiMsA saMbaMdhita pravRttino tyAga kare che ane zAkAhArI khorAka Aroge 102 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% vijJAna ane jaina dharma che che. sAdhanAmArge AgaLa vadhela sAdhu-sAdhvIjIo to vikasendriya ane yathAsaMbhava sthAvara jIvonI paNa yatnApUrvaka dayA pALI karmabaMdhathI haLavA thavA puruSArtha kare che. rajoharaNa (eTale eka prakAranuM komaLa dorA dvArA banAvela raja-kacaro dUra karavAnuM, jIvarakSA sAthe saphAI karavAnuM upakaraNa) dvArA temanA gamanAgamananI kriyAne iriyA samitinuM pAlana karI yathAzakya jIvadayApAlanamAM pravRtta rahe che. teo nAnA-moTA koI paNa jIvone koI prakAranI hAni-kSati-du:kha pahoMcADatA nathI ane sUkSma apakAyA pANInA jIvonI paNa dayA pALe che. jainonuM vizva darzana dharatI ane avakAza (grahamaMDaLa) bannene AvarI le che. vizvamAM rahela caitanyazakti-jIvanazaktinuM temanuM darzana-avalokana, mAnyatA, zraddhA vagere adbhuta che. Ane kAraNe teo paryAvaraNa rakSA mATe atyaMta sajAga che. te AdarzanI pUrti mATe paryAvaraNa rakSA AMdolanamAM utsAhathI bhAga laI sarva jIvarakSAnA Adarzane jIvaMta rAkhavA yathAzakti yogadAna Ape che. A dRSTithI jainonAM pAMca mahAvratonuM paryAvaraNanI rakSAnI dRSTie puna: avalokana karavuM joIe ane te mujaba viziSTa arthaghaTana thaI zake. pahelA vratamAM jainonA AcAramAM ahiMsAnI ArAdhanA sarva nAnAmoTA jIvo pratyenI vidhavAtsalyavRttinuM karuNa maMgaladarzana karAve che. bIjuM, A vrata paryAvaraNa saMtulanamAM sahAya kare che. satya mahAvratanuM anusaraNa paraspara vastuonA jIvonA saMbaMdhane darzAve che. eka satyavAdI ane satyapriya asaMyamita durbhayathI thatA pIDAtmaka nukasAnane sahelAIthI avagaNI na zake. trIjuM, asteya mahAvrata (corI na karavI). vizvanI maryAdita saMpatti pratye nirdeza karI tene AvatI peDhInI jarUriyAta saMtoSavA mATe saMrakSaNa karavA prerita kare che. (durvyaya, bedarakArIpUrvakano upayoga nivArI karakasarayukta upayoga karavA ane te rIte jIvarakSA-jIvasRSTinA saMrakSaNa mATe yathAzakti pravRtta rahevA bodha Ape che). brahmacarya pAlana dvArA cothuM mahAvrata vizvanI vadhatI jatI vastIne niyaMtraNamAM rAkhavA sAruM yogadAna ApI zake ane sahAyabhUta thaI zake. jyAre aparigraha vRtti-vratanuM pAlana eka prakAranI zista prere che. vicAraNA karavA sthiratA bakSe che. cIjavastuno saMgraha karatAM pahelAM bhautika saMpatti-dravya, milakatAdinI saMgrahavRtti paryAvaraNane keTaluM nukasAna pahoMcADI zake che te vicAravA jAgRta kare che. aparigraha vrata amaryAda bhoga-upabhoganuM niyamana karavA sahAyaka che je kudaratI saMpattino durvyaya aTakAve che. karmAdAna eTale mahAAraMbha (samAraMbha - ekendrIya Adi) agni, pANI, vAyu, vanaspati ane pRthvI trasa jIvono ghAta thato hoya tevA udyoga-dhaMdhA. - 103 - #- ane jaina dharma chIcharachI) mAnavImAM rahela aniyaMtrita saMgrahavRtti ane mamatva paryAvaraNaviSayaka ciMtAnuM mULa kAraNa che. sAdhujI-sAdhvIjIo temanI nitya pravRttimAM rojiMdI AdhyAtmika sAdhanA dvArA paryAvaraNanI vizALa sRSTi para UrdhvavRtti dvArA ghaNuM yogadAna ApI agatyano bhAga bhajave che. paryAvaraNa rakSA e temano AdhyAtmika ucca Adarza paryAvaraNanI jALavaNI mATe atyaMta upakAraka che. sva-para kalyANano ghAtaka che. jaina samAja temanI saMbhALa, kALajI ane lakSa dvArA AdhyAtmika Adarza paraMparA, bhautikavAda pratyeno lAlasArUpI pramAda choDI temanA anubhavone, ahiMsAnA Adarzane mUrtimaMta karavAnA upayogamAM laI paryAvaraNa rakSAne navuM parimANa bakSI zake ane potAnI ucca vRttinuM darzana karAvI zake. paryAvaraNanI rakSAnA pariprekSyamAM jainonI ahiMsApradhAna paraMparAne kAraNe tathA mAMsAhAra viruddhanI temanI jhuMbezanA itihAsathI tema ja pazubalinA ugra virodha uparAMta jyAM hiMsAno atireka arthAt mahAAraMbha thAya tevI karmAdAna-vyApAranI pravRttine mahadaMze TALavAnA prayAsa thatA hoya tevA jaino paryAvaraNa rakSA mATe sauthI vadhu anukuLa banI rahe che. vaizvika tApamAnamAM vadhAro karatAM ane paryAvaraNane dUSita karatAM udyogagRho sAthe joDAyelA jaino A pravRttimAM parivartana lAvI niyamana kare to teNe nijI dharma prati vaphAdArInuM darzana karAvyuM gaNAze, je sva-para kalyANakArI gaNAze. gAya ane pazurakSAmAM jaino jene kuLadevI gaNe che tevI jIvadayA agatyano bhAga bhajave che. pRthvI-dharatInI naitika-Adarza paristhitinA nirmANamAM vaidika-hindu tathA jaina paraMparA eka ajoDa ane samRddha sAdhana-saMpattinuM yogadAna Ape che. hindu vicAradhArA dharatIne devIrUpa-mAtArUpa mAne che ane te rIte tenuM bahumAna-pUjA kare che. A dharatIne pUjanIya AdaraNIya mAnI bahumAna kare che. temanA mate pRthvI-pANI-agni-vAyuAkAza mahAbhUtarUpa gaNI eka zaktirUpe pUje che. sAdagIbharI jIvanazailI Arthika vikAsa jALavavAmAM sahAyarUpa thAya che. pRthvI-dharatI pratino A maitrIbhAva dharmanuM eka aMga manAya che. daSTithI ahobhAvapUrvaka jovAya-zraddhAya che. jaina paraMparAnI vicAradhArAAdarza dharatIne ekendrIya rUpa sajIva sthAvara caitanya svarUpa gaNI tenI rakSA karavA pratibaddhatA dAkhave che ane vizvamaitrInI-ahiMsAnI maitrInI vicAradhArA paryAvaraNa rakSAmAM ghaNI ja mahattvanI ane upayogI sAbita thAya che. vizvanA dareka jIvo parapaspara saMbaMdhathI saMkaLAyelA che tevo ucca Adarza rajU kare che ane trasa sthAvaranI 104 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% vijJAna ane jaina dharma che samAnabhAve yathAzakya rakSA karavA pravRtta bane che ane prabodhe che. ahiMsAnA ucca saiddhAttika Adarza paryAvaraNa rakSA mATe atimUlyavAna che. banne vaidika ane jaina saMskRtinuM valaNa bhautikatA prati udAsIna rahI yogI, zramaNa paraMparA prati AgaLa vadhavA AdhyAtmika vikAsa para jora Ape che. paryAvaraNanA AyojanamAM bhautika vikAsa pratye teo udAsIna hoI zake, paraMtu banne saMskRti mAnava-dharatInA saMbaMdhonuM navuM parimANa bakSI maitrIbhAvano vikAsa karavA dvArA paryAvaraNa rakSAnA siddhAntamAM ghaNA ja upayogI nIvaDI zake tema che tenI saharSa noMdha levI ja rahI. banne Adarzo ane vicAradhArAo apekSita vikAsamAM ghaNI ja sahAyarUpa-mahattvanAM che. jaina dharma paryAvaraNa saMtulanapoSaka che jaina dharmanAM vrato, niyamo ane sUtra-siddhAMto dharmanI puSTi karanArAM che. sAthesAthe paryAvaraNanI saMtulanA mATe sahAyaka che. e viSaya para ciMtana karIzuM to jaina dharma vaijJAnika che tenI pratIti thaze. samayanA sAMprata pravAhamAM pradUSaNa samasyA eka vikarALa rAkSasa svarUpe ApaNA AMgaNAmAM AvIne UbhI che, jANe vikAsanI haraNaphALa para eka masamoTuM praznArthacihna mukAI gayuM che ! - sRSTinI samagra prakRti tAlabaddha cAlI rahI che. suSTinA tamAma padArtho mAnavI mATe ja sarjAyA che, AvA khoTA khayAlane kAraNe upabhoktA saMskRtino uddabhava thayo. mAnavIya jarUriyAto vadhI tethI utpAdana vadhAravAnI jarUra paDI. vivekahIna vaijJAnika pragati, asaMyama ane kudaratI sAdhanonA zoSaNa dvArA mAnavIe prakRti para AkramaNa karyuM. jaina dharme saMyama, ahiMsA ane aparigrahanA siddhAMtonI prarUpaNA karI che je siddhAMto paryAvaraNanA saMtulana mATe sahAyaka bane che. bhogalakSI jIvanazailInI sAme bhagavAna mahAvIre tyAga ane saMyamanI vAta karI. jIvanamAM saMyama Avaze to upabhoktAvRtti pAtaLI paDaze. divasamAM eka bAladI pANIthI cAlI zakatuM hoya to vadhu pANI na vAparavuM. paryAvaraNanA saMdarbhe ahiMsA vize vicAra karIzuM to jaNAze ke bhagavAna mahAvIre satyano sAkSAtkAra karyo hato. e kevaLajJAnanI prApti pachI temaNe kahyuM ke pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati e darekamAM jIva che. A darekane svataMtra sattA che. teo koIkanA mATe nathI banyAM. A pAMca tattvomAM sthira rahenArA jIvonA astitvano - 105 jaina dharma chedilhI svIkAra karI A sUkSma jIvonI hiMsAthI bacavA jaina darzane UMDuM ciMtana karyuM che. agni, pANI, vAyu, mATI, vRkSo ane prANIo A tamAma maLI paryAvaraNa athavA vAtAvaraNane race che. A tamAma ghaTako para parasparanuM saMtulana na jaLavAya to pradUSaNa utpanna thAya che. mAnavajIvana para paryAvaraNa saMkaTa AvI paDe che. jaina dharma eka sajIva tattvarUpe svIkAre che. temAM apakAyanA sthAvara jIvo paNa hoya che. pANInA AzrayamAM vanaspatikAyanA sthira-sthAvara jIvo tema ja trasakAyanA eTale hAlatA-cAlatA jIvo uchera pAmatA hoya che. jaLapradUSaNathI pANImAMnI vanaspati ane hajAro prakAranA jaLacara jIvonI hiMsA thAya che. irAnairAkanA khADIyuddhanA tela-carA dvArA samudramAM bhayaMkara jaLapradUSaNa thayuM, pANImAMnA asaMkhya jIvonI hiMsA to thaI, mAnavajAte paNa khUba sahana karavuM paDyuM. jamIna para kabajo e sAmrAjya vadhAravAno parigraha, sattA ane mUDInuM kendrIkaraNa hiMsA vadhAranAruM che. tenI sAme aparigrahanA siddhAMtamAM saMyama ane tyAga abhipreta che. hirozImA - nAgAsAkI para thayelA bombavisphoTane kAraNe tApamAna (Temparecara) eTaluM vadhI gayuM ke (alphA, bITI, gAmA) reDIezanane kAraNe kensara jevA rogo thayA, jinsane asara thaI jethI rogo vArasAmAM AvyA, pradUSaNane kAraNe e samaye eNsiDano varasAda thayo ane hajAro mANaso mAryA gayA ne lAkho apaMga banyA, mAtAnA garbhamAM rahelAM bALako paNa apaMga avataryA. amerikAnA sAmrAjyavAdanI ghelachAe vizvane yuddhasarjita pradUSaNanuM tAMDavanRtya batAvyuM. vivekahIna upabhoga ane spardhAne kAraNe utpAdana vadhAravAnI AMdhaLI doTamAM mahAkAya kArakhAnAM pANIno vyApaka upabhoga kare che. dilhInI yamunA nadI ane iMglenDanI Temsa nadI vagere nadIo pradUSita thaI rahI che. dareka jIvane jIvavAno adhikAra che. ApaNe enuM jIvana chInavI zakIe nahIM, eTale mAMsAhArano jaina dharma niSedha kare che. - AisakrIma banAvanArI amerikAnI eka bahu moTI kaMpanInA mAlika jahona robinse lakhelA pustaka 'DAyeTa phaoNra nyU amerikAmAM jaNAvyuM che ke, mAMsAhArIone kAraNe amerikAmAM kudaratI saMpatti, UrjA, pANI ane vanaspationo je bhayaMkara durNaya thAya che tenA pradUSaNane kAraNe paryAvaraNanI asaMtulitatA ubhavI che. lekhakanA mate mAtra eka pAunDa bIpha pedA karavA mATe soLa pAunDa anAja ane soyAbIna, paccIsaso gelana pANI, aneka gelana peTrola vaparAya che. amerikAmAM - 106 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare vijJAna ane jaina dharma ma gharavaparAzathI laIne khetI ane kArakhAnAmAM badhuM maLIne jeTaluM pANI vaparAya che teTaluM che pANI mAMsa mATe ucherAtAM pazu mATe vaparAya che. kevaLa amerikAmAM bAvIsa karoDa ekara jamInamAM AvelAM jaMgalono khAtamo gaumAMsanA utpAdana mATe bolAvavAmAM Ave che. anAja ane zAkabhAjInA utpAdanamAM vaparAtAM sAdhano karatAM mAMsa utpAdana mATe vIsa gaNuM ro-maTiriyalsa vaparAya che. lekhakanA mate amerikA jo bephAma mAMsAhara para pacAsa TakA kApa mUke to dara varSe duniyAnA trIsa karoDa lokone peTa pUratuM khAvAnuM pahoMcADI bhUkhamarAthI bacAvI zakAya. uparAMta, pANI ane vanaspatinI bacatathI paryAvaraNane saMtulita rAkhI zakAya. jaMgalomAM vRkSo kApavAnI tema ja jaLasaMgraha karavAnI kSamatA ghaTI jAya, vanaspatinA vinAza dvArA raNo vistaraze. yuvAcArya mahAprajJa kahe che, vRkSavihIna dharatI lokomAM krUratA ane barbaratAnAM bIja ropaze. vana ApaNA prANavAyuno bhaMDAra che. eka vyaktine dararoja ochAmAM ocho 16 kilogrAma oNksijana joIe ane eTalo oksijana pedA karavA mATe 50 varSanuM AyuSya tathA pa0 Tana vajana dharAvatAM pAMca-cha vRkSa hovAM jAIe. bIjA zabdomAM kahIe to pAMca-cha vRkSo kApavAM eTale parokSa rIte eka vyaktine prANavAyuthI sadaMtara vaMcita karI devI. vAstavamAM teno zvAsa rUMdhI tenI hatyA karavAsamAna che. vAyunAM ane dhvaninAM pradUSaNo ApaNe joI zakIe chIe. paryAvaraNaviddonA mate vAyumaMDaLamAM ojhona paDane nAITrojana oNksAIDane kAraNe hAni thavAnuM jokhama UbhuM thayuM che. chellAM so varSamAM vAyumaMDaLamAM kArbana DAyoksAIDanA pramANamAM 16 TakAnI vRddhi thaI che je mAnavaArogya mATe hAnikAraka che. vAhanomAMthI nIkaLato dhumADo paNa havAne pradUSita kare che. suparasonika jeTa vimAno nAITrika oNksAIDa utpanna kare che je vAyunuM pradUSaNa vadhAre che. jaina dharma agnikAyanA jIvono svIkAra karyo che. kolasA, peTrola vagere UrjA vaparAya tyAre agnikAyanA jIvone pIDA thAya che. mATe zrAvakAcAramAM mahAhiMsA, AraMbha-samAraMbha thAya tevA karmAdAnanA dhaMdhAno niSedha che ane nirarthaka paribhramaNano paNa niSedha karyo che. kolAhalanA kAraNe thatAM dhvanipradUSaNa sAme maunano mahimA pragaTa karyo che. Ama, jaina dharmanAM vrato ne siddhAMto paryAvaraNanA saMtulanamAM sahAyaka bane che. A jagatamAM huM ekalo nathI, mAtra mAruM ja astitva nathI. A paryAvaraNa vijJAnanuM maulika sUtra che. pratyeka vyakti potAnI AsapAsa tamAma dizAomAM 107 ...ane jaina dharma paryAvaraNanuM kavaca paherIne zvAsa laI rahI che. tenA paripArthamAM jIva ane ajIva baMnenuM paryAvaraNa che. mATI, pANI, agni, vAyu ne choDa-vRkSonuM rakSaNa karavuM eTale potAnA astitvanuM rakSaNa karavuM. temanA pradUSaNano artha che jIvanane jokhamamAM nAkhavuM. kArakhAnAno kacaro ane pradUSaNano artha che jIvanane jokhamamAM nAkhavuM. kArakhAnAno kacaro ane pradUSita pANI, mATI ane jaLa baMnene dUSita karI rahyAM che. pradUSaNanAM kAraNone mANasa jANe che chatAM te pradUSaNamAM vRddhi karI rahyo che. tenI pAchaLa tenuM ajJAna kAma karI rahyuM che. tenuM bIjuM kAraNa che-AdhyAtmika svAsthyanI UNapa. paryAvaraNa vijJAna ane ahiMsA jaina dharmanA saMdarbha para AcArya mahAprajJanA vicAro ciMtanapreraka che. bhagavAna mahAvIre kahyuM : mATI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati A na tamAmamAM jIvana che. temanA astitvano asvIkAra na karo. temanA astitvanA asvIkArano artha che potAnA ja astitvano asvIkAra. potAnA astitvano asvIkAra karanAra vyakti ja temanA astitvane nakArI zake che. sthAvara ane jaMgama, dRzya ane adaza-tamAma jIvonuM astitva svIkAranAra vyakti ja paryAvaraNa sAthe nyAya karI zake che. - acetana jagatanA astitvano asvIkAra na karo. A jagatamAM rahenArI pratyeka cetana sattAe acetananI oDhaNI oDhelI che. jIva jIvane prabhAvita kare che, tema ajIvane paNa prabhAvita kare che. A pravAho atyaMta saMkramaNazIla che, tethI koI paNa vyakti ekalI nathI. himAlayanI guphAmAM beThelI vyakti paNa potAnI sAthe samagra saMsAra laIne beThelI che. anyanAM astitva, upasthiti, kArya ane upayogitAne svIkAranAra mANasa ja vyakti ane samAja vacce sAmaMjasya sthApita karI zake che. ahiMsA sAmaMjasyanuM sUtra che. paryAvaraNa vijJAna ane ahiMsAmAM abhinnatA che. A vijJAna vartamAna zatAbdInI bheTa che. ahiMsAno siddhAMta atyaMta prAcIna che. caityavRkSanI paraMparA mahAvIra sAthe vanasthalInuM nAma joDAyeluM che. vanamAM rahenAra mANase nagara vasAvyuM. vanamAM je upalabdha che te nagaramAM nathI. A anubhUtie vaLI pAchuM nagarane vanasthalI sAthe joDayuM che. vRkSo ane mANasane kyAreya alaga pADI zakAtAM nathI. vRkSo dvArA oNksijananI pUrti thatI rahe che. tenAthI ApaNuM zArIrika Arogya jaLavAI 108 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% vijJAna ane jaina dharma che rahe che. te AdhyAtmika ArogyanA vikAsamAM paNa sahAyaka nIvaDe che. mahAvIra potAnA sAdhanAkALamAM aneka vRkSo nIce rahyA hatA. vRkSono eka varga che - caityavRkSa. jenI AsapAsa cotaro hoya, cabUtaro banAvelo hoya tene caityavRkSa kahevAmAM Ave che. A eka abhigama che. A zabdano bIjo artha A pramANe che. jenuM sAnnidhya cittane AlAdita karanAruM athavA to cetanAne jagADanAruM hoya te caityavRkSa che. caityavRkSanI paraMparA cetanA sAthe joDAyelI che. pIpaLo, azoka, zAla-AvAM vRkSono cetanAnA jAgaraNa sAthe gADha saMbaMdha che. temanI upekSA potAnA astitvanI upekSA karatAM jarAya ochI nathI. jainonA tamAma tIrthaMkaronA dIkSA ane keLavajJAnanI prAptinA prasaMgo (kalyANako) vana ane vRkSa sAthe jADAyelA che. ajitanAthane zakramukha udyAnamAM saptaparNa vRkSa nIce kevaLajJAna thayuM. tIrthakara saMbhavanAthane saharAvanamAM zAlavRkSanI nIce kevaLajJAna thayuM. AdinAtha prathama tIrthaMkara RSabhadevane zamukha udyAnamAM vaTavRkSa (vaDalA) nIce kevaLajJAna thayuM. pArzvanAtha bhagavAnane Azramapada udyAnamAM azokavRkSa nIce kevaLajJAna thayuM. mahAvIrasvAmIne zyAmavanamAM zAlavRkSa nIce kevaLajJAna thayuM. mahAvIrasvAmIe kevaLajJAna pachI samavasaraNamAM birAjI caityavRkSa nIce prathama dezanA ApI. caramatIrthaMkara mahAvIrasvAmI guNazIla Adi caitya vagere. udyAnomAM zeSakALamAM vAsa karatA ane udyAnamAM cAturmAsa arthe rokAtA. Ama jaina tIrthakarono vRkSo-vana ane prakRti sAtheno atUTa nAto abhipreta che. mahAvIranI pacIsamI nirvANa zatAbdInA prasaMga pachI mahAvIra vanasthalInuM kArya zarU thayuM. dilhI mAtra hindustAnanI ja rAjadhAnI nathI, pradUSaNanI paNa rAjadhAnI che. aneka pArka ane vanasthalI hovA chatAM te be dasakA pachI rahevAyogya nahIM hoya ema pratIta thayA kare che. AvA saMjogomAM mahAvIra vanasthalInuM zuM vizeSa mahattva haze e paNa eka praznArthacihna che. AnuM samAdhAna ApaNe mahAvIranA jIvanadarzanamAMthI zodhavAnuM - pAmavAnuM che. pradUSaNanI samasyA mahAvIra ahiMsAnA mahAna pravaktA hatA. temanA ahiMsAvijJAnane paryAvaraNavijJAna paNa kahI zakAya che. pANIno anAvazyaka vyaya, vRkSo - choDavAono anAvazyaka upabhoga A badhuM mahAvIranI ahiMsAmAM aNIya kArya che. dhvani, vAyupradUSaNa ane jaLa-pradUSaNanI samasyAnuM samAdhAna mAtra vanasthalInuM nirmANa ja nathI. - 109 - cha06 - ane jaina dharma chedilhI tenuM samAdhAna che vyAvasAyIkaraNanI AMdhaLI pravRtti para niyaMtraNa. zuM A mukta mAnasikatA ane mukta bhoganA vAtAvaraNamAM saMyamanI vAta vicArI zakAya ema che kharI ? zuM saMyamano artha samajyA vagara ApaNe paryAvaraNanA pradUSaNane ghaTADI zakIzuM kharA ? paryAvaraNanuM pradUSaNa Arogyane prabhAvita karI rahyuM che. adhika AvazyakatA, adhika mAga, adhika khapata ane adhika upabhoga paryAvaraNa-pradUSaNanAM kAraka tattvo che. A vaijJAnika ane vikAsanA yugamAM AvazyakatA tema ja upabhogane ghaTADavAnI vAta kahevI e jANe aparAdha jevuM lAge che. ApaNe saccAI sAme kyAM sudhI AMkhamIMcAmaNAMnI ramata ramatA rahIzuM? AkhAya yathArthane svIkAravuM ja paDaze. paryAvaraNa vijJAnanuM eka mahattvapUrNa sUtra che - limiTezana. padArtho ochA che ane upabhogatAo adhika che. A samasyAnuM samAdhAna che - saMyama. vRkSa paryAvaraNanA pradUSaNane ghaTADe che. A dRSTie bagIcAo ane jaMgalonuM mahattva adhika che. pradUSaNanA strota niraMtara vadhI rahyA che ane te vadhatA ja raheze to bicArAM vRkSo kyAM sudhI pradUSaNane ghaTADatAM raheze ? mULa samasyA pradUSaNa ghaTADanArI manoracanAnI che. samAjanI manoracanA pradUSaNa vadhAranArI che ane ApaNo muddo che tene ghaTADavAno. Ajano mANasa mAtra zArIrika ArogyanI ja upekSA nathI karI rahyo, te mAnasika ane bhAvAtmaka ArogyanI paNa upekSA karI rahyo che. svastha zarIra to svastha mana - A satyane jovAnuM eka pAsuM che. tenuM bIjuM pAsuM che - mana svastha to zarIra svastha. zarIra ane mana baMnenuM Arogya AdhyAtmika ArogyanuM kAraNa bane che. padArthanI bhASAno samajadAra mANasa zuM ahiMsAnI A bhASAne samajavAno prayatna karaze kharo ? bhagavAna mahAvIre paryAvaraNano AdhAra ja mAtra nathI Apyo, tenI kriyAnvitIno mArga paNa batAvyo che. je jIvanI hiMsA vagara tamArI jIvanayAtrA cAlI zakatI hoya te jIvanI hiMsA na karo. jIvanayAtrA mATe jemano upabhoga anivArya che, temanI paNa anAvazyaka hiMsA na karo. padArthano paNa anAvazyaka upabhoga na karo. A nirdezanA saMdarbhamAM vartamAna paryAvaraNanI samasyAnI samIkSA Avazyaka che. Aje pRthvInuM vadhAre paDatuM dohana thaI rahyuM che. tenAthI jagatanuM saMtulana veravikhera thaI rahyuM che. UrjAnA strota samApta thaI rahyA che. khanija bhaMDAro khAlI thavA lAgyA che. AjanA vaijJAniko UrjAnA navA sroto zodhavAmAM sakriya banyA che. sAthesAthe upalabdha 110 * Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 lA 42 vijJAna ane jaina dharma ja sotonI samAptithI paNa ciMtita che. pANIno vadhAre paDato upayoga karavAmAM Ave che. evI AzaMkA che ke eka divasa pIvAnuM pANI durlabha banI jaze. jaMgalo ne vRkSonuM ADedhaDa nikaMdana kADhavAmAM AvI rahyuM che. tenAM pariNAmo aneka pradezo atyAre bhogavI rahyA che. varasAdanI UNapanuM bahu moTuM kAraNa vRkSonuM nikaMdana mAnavAmAM AvI rahyuM che. icchA ane bhoga, sukhavAdI ane suvidhAvAdI dRSTikoNe hiMsA bhaDakAvI che ane sAthosAtha paryAvaraNanuM saMtulana paNa chinnabhinna karyuM che. ahiMsAno siddhAMta Atmazuddhi che to sAthesAthe te paryAvaraNazuddhino paNa che. padArtha sImita che, upabhoktA adhika che ane icchA asIma che. ahiMsAno siddhAMta che icchAno saMyama karo, temAM kApakUpa karo. je icchA pedA thAya tene te ja svarUpe svIkArI na levI, paraMtu tenuM zuddhikaraNa karavuM joIe. AjanA vaijJAniko ne udyogapatio mAnavI samakSa suvidhAnAM vadhu ne vadhu sAdhano rajU karavA irache che, je agAu kyAreya nathI banyA tevA padArtho icche che. eka tarapha lokono suvidhAvAdI dRSTikoNa banI gayo che, bIjI tarapha suvidhAnAM sAdhanonA nirmANanI hoDa zarU thaI gaI che. jIvananI anivArya AvazyakatAo kaMIka gauNa banI gaI che, suvidhAnAM sAdhano ane prasAdhana sAmagrI vagere mukhya banI gayAM che. AvI sthitimAM anAvazyaka hiMsA vadhI che ane sAthosAtha paryAvaraNanuM saMtulana paNa bagaDayuM che. Aje paryAvaraNanA pradUSaNano kolAhala jorazorathI sAMbhaLavA maLe che, paraMtu A pradUSaNa dUra thAya kaI rIte ? suvidhAvAdI AMkAkSAnI Aga bhabhUkatI rahe ane pradUSaNano dhumADo na nIkaLe e kaI rIte zakya bane ? ahiMsAnA siddhAMtanI upekSA karIne paryAvaraNa-pradUSaNanI samasyAne na ja ukelI zakAya. zramaNa saMskRtie upabhoga nahIM paNa upayoganI saMskRtinA AcaraNa para bhAra mUkyo che jethI kudaratI saMpattino bephAma durvyaya aTakaze. vItarAgI prabhu mahAvIre prarUpela mArganuM AcaraNa paryAvaraNa saMtulana mATe jarUra sahAyaka thaI zake. yogasAdhanA ane jaina dharma - jitendra ma. kAmadAra yogavidyA e mAnavajAtinA utkarSa mATe bhAratanA RSimunio taraphathI maLelI aNamola bheTa che. eka evI jIvanapraNAlI che ke sAmAnyamAM sAmAnya mAnavI te mArge cAlI potAnA jIvanano vikAsa karI zake che. mahAna RSimunio, pUrvocAryo, yogIo potAnA ja jIvanane prayogazALA banAvI jIvana paryata sAdhanAmAM rata rahetA hatA. sAdhanAnI rIto ane rahasyo, tenI phaLazruti ane anubhavanA nicoDarUpe aneka graMthonI racanA karI teoe yogavidyAne vahetA jharaNAnA nirmaLa nIranI jema vahetI karI che. jaina dharmamAM ArAdhakane potAnA AtmAnI unnati mATe, rAga-dveSa ane anya doSothI mukta thavA mATe, janma-janmAMtarathI AtmA para lAgelA karmono kSaya karI AtmAne nirmaLa ane mokSamArge laI javA mATe karavAnI sAdhanAnA ghaNAM mArgo, vidhividhAno, kartavyo vagere karatAM rahevAnuM mArgadarzana ApyuM che. paraMtu A badhAM dharmakaraNI, kriyAo mAtra gatAnugatikatAthI, bIjA koInI nakala karavAthI ke kULaparaMparAthI maLelA jaina saMskArone AdhIna karatA rahevAthI joItuM phaLa prApta thatuM nathI. mAtra eka saMtoSa maLe ke, meM ATalo svAdhyAya karyo, saMkhyAbaMdha sAmAyika, pratikramaNa karyA, upavAsa, AyaMbila to agaNita karyA vageravagere, paraMtu eTalA mAtrathI ApaNo AtmA rAga-dveSathI mukta, nirmaLa, pavitra keTalo thayo e kevI rIte jANI zakAya ? A rIte koI paNa prakAranI dharmakaraNI, utsavo, ujavaNIo, tapazcaryA, maMtrajApa, sAmAyika-pratikramaNa ekAMtamAM ke samUhamAM kayA bAda, zarIranI Tevo na badalAya, vANInA doSo dUra na thAya, indriyonI caMcaLatA ane bahirmukhatA na ghaTe ane mana ekAgra, zAMta ane nirvikalpa na bane to kharekhara gaMbhIratApUrvaka vicAravuM ke bhUla kyAM thaI che ? rAga-dveSa, mohanA saMskAro na ghaTayA, kAma, krodha, vAsanAnA vikAronuM zamana na thayuM. icchAo, apekSAomAM kaMI paNa ghaTADo na thayo, parigraha ghaTayo nahIM to pachI ATaATaluM karyAno artha zo ? Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80% vijJAna ane jaina dharma che AgamomAM, zAstromAM jaNAvela jaina sAdhanA viSenI gaMbhIra UMDANabharI sAdhanAlakSI vAto, pUrvAcAryoe temanA graMthomAM rajU kareluM tattvajJAna ane Atmonnati vizenAM mArgadarzano vAMcI javAthI ApaNI samajaNa-mAhitImAM vadhAro thaze, paraMtu jyAM sudhI zarIra, vANI, indriyo ane manane zAMta ane zuddha karI, tene prayoga dvArA kasoTI para levAmAM nahIM Ave tyAM sudhI karelI dharmakaraNInuM phaLa ane anubhUti prApta nahIM thAya. koI paNa prakAranI dharmaArAdhanA karavA mATe uttama mAdhyama ApaNuM zarIra che. tyAra bAda vANI, Indriyo ane mana tenA sahayogI che, paraMtu jyAM sudhI ApaNuM zarIra jaDatA, ALasa, tamoguNathI jakaDAyeluM che, zarIramAMnA maLono pUreparo nikAla thayo nathI, zAMta, sthira eka Asane lAMbA samaya sudhI besI zakAya e rIte zarIra taiyAra nathI, indriyonI caMcaLatA ghaTI nathI, manamAM hajI vicAronI vaNajhAra cAlu ja che, to A sthitimAM karAtI sAdhanA, tapa, tapazcaryA, svAdhyAya, maMtrajApa ane dhyAna jevI ucca prakAranI sAdhanA kaI rIte thaI zake? ane karIe topaNa temAM sthiratA ane UMDANa keTaluM hoya ? A prakAranI paristhiti nivAravA mATe, jaina sAdhanAmArgane vadhu saghana ane pariNAmalakSI banAvavA zarIrane mAdhyama banAvI je prakAranI yogasAdhanA karavAnI che teno vicAra karIzuM. bhAratanA yogIo, RSimunio, maharSio dvArA yogasAdhanA aMge je mArgo darzAvyA che temAMnA aneka mArgo paikI eka maharSi pataMjali racita "aSTAMga yoga' che, jemAM mukhyatve zarIra, zvAsa, Indriyo ane manane keLavavAnI ane tene ja mAdhyama banAvI uttama prakAranI sAdhanA mATeno kramika mArga darzAvyo che. jainAcAryoe paNa yogasAdhanA aMge ghaNAbadhA graMtho racyA che ane temAM sAdhanA mATe vipula mArgadarzana ApyuM che. mahAna jJAnI AcArya zrI haribhadrasUrijIe temanA yogadRSTi graMthamAM temano ullekha "bhagavAna pataMjali" tarIke karyo che. yoga vize jainAcAryo dvArA racAyela sAhitya nIce mujaba che : AcArya hemacaMdrAcAryAjI - yogazAstra AcArya haribhadrasUrijI - yogadaSTi, yogabiMdu, yogazataka vagere upA. yazovijayajI - adhyAtmasAra, yogasUtravRtti mahAyogI cidAnaMdajI - adhyAtma anubhava yoprakAza 113 have sauprathama 1) yoga eTale zuM? 2) yogasAdhanA zuM che? 3) yogasAdhanA koNa karI zake? 4) aSTAMgayoganI kramika sAdhanA ane jaina sAdhanApaddhati baMneno samanvaya ane tulanAtmaka abhyAsa, A badhA vize vigatavAra UMDANathI samajavuM jarUrI che. 1) yoga eTale zuM? yogano sAdo-saraLa artha che joDANa. koI be vastuonuM, be vyaktionuM ekabIjA sAthe joDAvuM te yoga-saMyoga. (bannenuM chUTA paDavuM te viyoga). ApaNane paramatattva sAthe joDI ApanArI sAdhanA eTale yoga. jyAM hoIe tyAMthI AgaLa vadhAranArI kriyA tenuM nAma yoga. jIvananA pratyeka stare mAnavIne vikAsanA paMthe laI janAra te yoga. jIvanamAM saphaLatA ane zAMti meLavI ApanAro rAjamArga te yoga. koI paNa kArya kuzaLatApUrvaka karavuM te yoga. yoga eka kAryakrama che, eka anokhuM Ayojana che. jIvana jIvavAnI kaLA che, eka ciravikAsazIla jIvanadarzana che. 2) yogasAdhanA zuM che? yoga e eka sAdhanAno mArga che. eka dIrghakAlIna yAtrA che je zarIranA svAthyathI zarU thaI AtmAne nirmaLa karI paramAtmA sAthe joDANa karAvI mokSamArge prayANa karAvanArI gaMgAdhArA che. A sAdhanA mAtra zarIrazAstranuM ja vijJAna nathI, paraMtu cittavRttinA zuddhikaraNa ane UrvIkaraNanuM vijJAna che. A vidyA mAtra carcA ke vAMcavAsAMbhaLavAno viSaya nathI, paraMtu prayoga karIne pariNAma meLavavAno viSaya che. zarIra, zvAsa, indriyo ane manane keLavavAnI, temanI Tevo badalavAnI ane te darekane prathama zuddha, sakriya ane zAMta karavAnI kramika sAdhanA che. tenuM mukhya kArya ApaNane jagADavAnuM che. A sAdhanA mATenuM atiuttama ane zreSTha mAdhyama ApaNuM zarIra che, paraMtu e zarIra mAMdaluM, khokhaluM ke rogazokathI gherAyeluM nahIM, paraMtu svastha, svaccha, taMdurasta, tamAma prakAranA maLothI mukta hovuM jarUrI che. prAcInakALanA RSionuM kathana che - "dharmArtha kAma mokSANAM ArogyaM mUlaM utamam" dharma, artha, kAma ane mokSa puruSArthanI sAdhanA karavA mATe mULamAM zarIranuM Arogya uttama hovuM jarUrI che. 114 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tA % e0% vijJAna ane jaina dharma 3) yogasAdhanA koNa karI zake ? jene A sAdhanAmArge javuM che te zA mATe A mArge joDAya che? potAne tenA dvArA zuM prApta karavuM che te bAbatanI potAnI jAta sAthe spaSTatA karI levI jarUrI che. AtmavizvAsa ane saphaLatAnA daDha saMkalpa sAthe A mArge pagaraNa mAMDavAnAM che. sAmAnyataH je sAdhakane potAnI zArIrika taMdurastI jALavavI che, potAno vikAsa sAdhavo che, dareka kAryo kuzaLatA ane utsAhapUrvaka karavAM che, mananI zAMti ane prasannatA meLavavI che temane mATe yogasAdhanA uttama mArga che. eka sajajana ane saMskArI vyaktine chAje tevAM AcAra, vicAra, vANI; vartana potAnA jIvanamAM vikasAvavAM hoya temane mATe eka Adarza jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavatI niSThApUrvaka karAtI yogasAdhanA che. A mArga sau koI mATe khullo ane sulabha che. sonAnI daDI che, cokamAM paDI che, phAve te laI jAya. 4) aSTAMgayoganI kamika sAdhanA ane jaina sAdhanA paddhati, samanvaya ane tulanAtmaka abhyAsa. maharSi pataMjali racita 'athaMgayoga"nAM ATha pagathiyAM che : yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAcAra, dhAraNA, dhyAna, samAdhi. 1) 1luM pagathiyuM yama - yamanA pAMca prakAra che : hiMsA - jUTha - corI - durAcAra - parigraha. A pAMceya doSothI sAdhake dUra rahevAnuM che ane tenA viruddha eTale tenA ja guNo vikasAvavAnA che, jema ke, ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha. jaina dharmamAM je pAMca aNuvrato darzAvAyAM che te A ja che, bauddha dharmamAM paMcazIla te paNa A ja che. yama pAlana aNuvrata/pApasthAnaka 1) hiMsAthI mukta ahiMsA dharmanuM pAlana prANAtipAta viramaNa 2) jUThathI mukta satya dharmanuM pAlana mRSAvAda viramaNa 3) corIthI mukta asteya dharmanuM pAlana adatA dAna viramaNa 4) durAcArathI mukta brahmacarya dharmanuM pAlana maithuna viramaNa 5) parigrahathI mukta aparigraha dharmanuM pAlana parigraha parimANa svastha samAjanA nirmANa mATe yamanuM pAlana jarUrI che. ' 115 ii 89 - ane jaina dharma 9 9999 rajuM pagathiyuM - niyama niyamo pAMca che, jenuM dareka sAdhake jIvanamAM AcaraNa karavAnuM che. zauca : zarIrane maLothI mukta rAkhavuM. nyAyapUrvaka dhanaprApti, zuddha ane sAtvika AhAra, rAga-dveSa jovA maLo dUra karI AMtarika pavitratA. saMtoSa : koI paNa prakAranI kAmanA - tRSNAno tyAga, prArabdha anusAra je kaMI prApta thAya temAM ja saMtoSa : svadharmanuM pAlana karatAM je kaSTa paDe te veThavuM, vrata, tapazcaryA dvArA aMtaHkaraNanI zuddhi. svAdhyAya : potAnA jIvana vizenuM adhyayana, doSamukti ane guptApti mATe jAgRti, maMtrajApa vagere. Izvara praNidhAna : badhAM ja karmonuM phaLa prabhune arpaNa karI saMpUrNa zaraNAgati svIkAravI. A pAMceya niyamanA pAlanathI jIvana zuddha ane dharmamaya bane che. 3juM pagathiyuM - Asana zarIranuM Arogya jALavI rAkhavA mATe potAnI kSamatA mujaba dararoja yogAsanono abhyAsa karavo joIe. tenAthI zarIramAM rahelI jaDatA, jakaDAmaNa dUra thAya che. zarIramAM kudaratI rIte jyAMjyAM sAMdhAo che tyAMthI zarIrane vALI zakAya che. jaina dharmamAM ThANAMga sUtramAM "kAyakaleSa''nA nAme sAta Asanono ullekha karyo che. - bhagavAna mahAvIra aDola Asane UbhA rahI dhyAnasAdhanA karatA te samapAda Asana - kAyotsarga mudrA hatI. bhagavAna mahAvIrane jyAre kevaLajJAnanI prApti thaI tyAre teo zarIranI gohIkAsanamAM beThelA hatA. guruvaMdana - devavaMdana karavA je khamAsaNA apAya che te paMcAMgapraNipAta nAmanuM Asana che. AsanonA abhyAsathI lAMbo samaya sudhI sthira AsanamAM besavA zarIra sakSama bane che je dhyAnanI sAdhanA mATe ('ThANeNaM'nI sthiti) khAsa jarUrI che. 16 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @@ @@ @ vijJAna ane jaina dharma 4thuM pagathiyuM - prANAyAma prANAyAma e zvAsocchavAsanI kriyA che ane tenuM mukhya aMga phephasAM che. prANa eTale jIvanazakti ane AyAma eTale vistAra-vikAsa-saMyama. zarIramAM phephasAMne maLothI mukta karavA mATe, lohIne zuddha karavA mATe, zarIranAM dareka maMtronuM zuddhikaraNa ane puSTikaraNa karavA mATe zarIrane pUratI mAtrAmAM prANavAyu maLavo joIe ane aMdara utpanna thayelo kArbanavAyu pUrepUro bahAra nIkaLI javo joIe. cAra prakAre prANAyAmano abhyAsa karavAmAM Ave che: svAsane aMdara bharavo pUraka - prANa prabaLa thAya che svAne aMdara rokI rAkhavo kuMbhaka - prANa sthira thAya che rokelo zvAsa bahAra choDavo recaka - prANa zuddha thAya che zvAsa vinA rahevuM zUnyaka - prANa sUkSma thAya che tamoguNanI jaDatAmAMthI ane rajoguNanI caMcaLatAmAMthI mukta thaI sattvaguNamAM sthira thavA mATe prANAyAmano abhyAsa jarUrI che. uparanAM cAra aMgonI sAdhanA e bahiraMga yoga kahevAya che. have pratyAhArathI aMtaraMga yoga zarU thAya che. pamuM pagathiyuM - pratyAhAra pratyAhAranI sAdhanA e adhyAtmanuM pravezadvAra che. A sAdhanA pAMceya indriyone keLavavAnI che. ApaNI pAMceya jJAnendriyo satata bahAranA viSayomAM ja rAcatI hoya che tene sAdhanA dvArA aMdaranI tarapha vALavAnI che. A sAdhanAnI mukhya kriyAo sUryatrATaka, nAdAnusaMdhAna, OMkAranAda vagere che jenA vaDe bahirmukha thayelI indriyo aMdaranI tarapha vaLI thoDI vAra mATe zAMta thaI jAya che. bAhya jagata sAthenuM kheMcANa vIramI jAya che. jaina darzanamAM A rIte aMtarmukha thayelI indriyo mATe ''pratisaMlinatA' zabda vaparAyo che. indriyonI caMcaLatA ane bhaTakavAnI kriyA baMdha thavAthI indriyo dvArA thatAM zubha-azubha karmabaMdhano baMdhAtAM aTake che. 6ThuM pagathiyuM - dhAraNA aMtaraMga sAdhanAmAM dhAraNAno abhyAsa manane zAMta ane nirvikalpa karavAno che. bahArathI koI ja kriyA karavAnI hotI nathI. zarIra sthira-ThANeNaMnI sthitimAM, 117 - ane jaina dharma * vANI mauna moNeNaMnI sthitimAM besI rahevAthI zvAsa paNa maMda paDI jAya che. zvAsa maMda thatAM mana paNa zAMta paDI jAya che. manamAM bhUtakALanI koI smRtio na hoya, bhaviSyanI koI ciMtA na hoya, vartamAnamAM koI sAthe gamA ke aNagamA na hoya, na rAga, na breSa, mana vicArazUnya thaI jAya. keTaloka samaya vIte eTale mana pUrNapaNe ekAgra banI jAya che. 7muM pagathiyuM - dhyAna upara jaNAvyA mujaba yoganAM vaccenAM cAra aMgonI sAdhanA kramasara niyamita karatA rahevAthI Asano dvArA zarIranI nIrogItA, prANAyAma dvArA prANanI zuddhatA, pratyAhAra dvArA indriyonI aMtarmukhatA ane dhAraNA dvArA mananI ekAgratA sadhAya che. tyAra bAda zarIra, zvAsa, indriyo ane mana badhuM ja zAMta ane sthira thaI jAya che. zarIranuM halanacalana baMdha - ThANeNaM, vANInuM mauna - mANeNaM, indriyo aMtarmukha ane mana ekAgra - jANeNaMnI sthiti Ave che. A ja sthitimAM Azare be ghaDI jeTalo samaya vItI jAya tyAre dhyAna lAgI jatuM hoya che. dhyAna karavAnuM hotuM nathI, paraMtu niSThApUrvaka aSTAMgayoganI kramika sAdhanA niyamitapaNe karatA rahevAthI dhyAna lAgI jatuM hoya che. A sthiti daramiyAna zarIra, vANI, indriyo ke mana vaDe koI ja prakAranAM zubha ke azubha karmabaMdhano thatAM nathI. mana-vacana-kAyA zAMta hoya ane cetanA jAgRta hoya tyAre navAM karmo baMdhAtAM nathI ane jUnAM karmo dhIredhIre kharatAM jAya che. A rIte AtmA paranA doSo ane duSita karmo haTatAM jAya tematema aMdaranA guNonuM pragaTIkaraNa thAya che. aMdhakAra haTato jAya ane prakAza dhIredhIre phelAto jAya che. aMtarano maLa ane aMdhakAra dUra thatA jJAna pragaTe manamAMthI rAga dUra thatA AnaMda pragaTe manamAMthI dveSa dUra thatA prema pragaTe zarIra-mananuM zuddhikaraNa thatA zakti pragaTe sAdhakanI aMdara jJAna-prema-AnaMda-zakti vagere AtmAnA guNono bhaMDAra bharelo ja che. e bhaMDAra kholavAnI cAvI te dhyAna che. 118 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vijJAna ane jaina dharma $$ $$$ $vijJAna ane jaina dharma I ccha ka 8muM pagathiyuM - samAdhi samAdhino to mAtra paricaya ja basa che. temAM buddhi sthira, zarIra-indriyo-mana zAMta, paraMtu cetanA jAgRta hovAthI A sthitimAM cetanAno saMpUrNa vikAsa thAya che, paNa sAdhakanI sAdhanAnuM zikhara samAdhi che. upasaMhAra yogasAdhaka potAnI sAdhanA AsanathI zarU karI dhAraNA sudhI pahoMce tyAM sudhImAM te zAMta ane aMtarmukha thaI jato hoya che, eTaluM ja nahIM, sAdhanA pUrI karyA bAda paNa tenA manamAM zAMti, prasannatA, AnaMda, saMtoSa ja ramatAM hoya che. divasa daramiyAna te je kaMI paNa kArya kare teno AnaMda ane zAMti lAMbA samaya sudhI TakI rahe che. e ja rIte sAmAyika, maMtrajApa, dhyAna vagerenI sAdhanA pUrNa karyA bAda tenI asara, zAMti, prasannatA sAdhakanA manamAM lAMbo samaya TakI rahe ane tenI asara tenAM vANI-vartanamAM paNa dekhAI Ave che. jaina dharmamAM japa, tapa, svAdhyAya, sAmAyika vagere jeje kriyAo karavAnI kahI che te mUlyavAna motI jevI che ane yogasAdhanA ane tenuM pariNAma dorAdhAgA jevuM che, e baMneno samanvaya thAya eTale ke dorAmAM motI parovI devAmAM Ave to mUlyavAna alaMkAra, motInI mALA zobhI UThe che. yoga dvArA thatI sAdhanA ane jaina dharmamAM prarUpelI sAdhanA 1+1 jevI che, paraMtu bannene sAthe joDANa karI devAmAM Ave to 11 banI jAya che. yoganI vyAkhyA ja e che ke koI paNa benuM joDAIne eka thaI javuM. to A rIte banne mArgano samanvaya karIne sAdhaka potAnI sAdhanA vadhu saghana banAvI zake ane tenI asara, tenI khumArI lAMbo samaya sudhI mANI zake. jaina samAjanA agraNIo tathA sAdhu-saMto yogasAdhanA pratye jAgRta bane, tenI anumodanA kare to darekanA zArIrika, vAcika ane mAnasika Arogya para teno khUba ja prabhAva paDI zake che. pratyeka mAnavI mATe A vikAsano mArga che. cAlo, ApaNe sau yogasAdhanAne spaSTa samajIe ane vicArapUrvaka te mArge prayANa karIe. saMdarbha : maharSi pataMjalikRta yogadarzana (jitendrabhAI yogasAdhanA ane yogazikSaNamAM rasa dharAve che. teo zAMtiniketana sAdhanA kendra, tithala sAthe saMkaLAyelA che) satyazodhanI be dhArAoH jaina darzana ane vijJAna - DaoN. prIti zAha vIsamI sadInI sauthI buddhizALI vyakti tarIke oLakhAyelA AlbarTa AInsTAInanA sApekSatA (rileTIviTI)nA siddhAMte eka evuM parivartana karyuM ke jenAthI ApaNe hajI AjANa chIe. 1905mAM AInsTAInanA sApekSatAnA siddhAMte deza ane kALasaMbaMdhI avadhAraNAomAM AmUla parivartana karyuM. sApekSanA A siddhAMte dharmanA ciMtana para prabhAva pADyo ane sauthI vadhu to vijJAna ane dharma je sAva judAjudA rAhe cAlatAM hatAM ane A siddhAMte vIsamI sadImAM paraspara sAthe joDI dIdhAM. eka arthamAM kahIe to bhagavAna mahAvIrasvAmIe anekAMtavAda dvArA mAnavajIvananA vyavahAra mATe sApekSatAno siddhAMta Apyo, to AbarTa AInsTAIne ApaNI dezakALa saMbaMdhI avadhAraNAo vize sApekSatAno siddhAMta Apyo. eka noMdhapAtra bAbata e che ke AdhyAtmika vyakti sAtyanI zodha kare, koI yogI sAdhanA dvArA prApti kare, samavasaraNamAM besIne tIrthaMkara paramAtmA dezanA Ape, e badhAmAM satya ujAgara thatuM hoya che. nyUTana ke AInsTAIna athavA to jagadIzacaMdra bojha ane homI bhAbhAnAM saMzodhano paNa eka satyanI zodha mATenAM che. have jarA vicAra karIe ke A zodha kaI rIte thatI hoya che, to AnaMda sAthe Azcarya e vAtanuM lAgaze ke A baMnemAM pachI te dharma hoya ke vijJAna hoya, sthaLamAMthI sUkSma tarapha javAnuM hoya che. dharma je satyanI zodha kare che te atIndriya jJAnathI kare che ane vaijJAnika je zodha kare che te sukSma anveSaNa ane yaMtronA mAdhyamathI kare che. AnuM eka ja udAharaNa joIe. dharme enA atIndriya jJAnathI paramANunI zodha karI. Ajano paramANuvijJAnI paNa e cetanA tarapha ja jaI rahyo che. AlbarTa AInsTAInane aMtima samaye pUchavAmAM AvyuM, 'tame AvatA janmamAM zuM karavA iicho cho ?'' AInsTAIne uttara Apyo, 'A janmamAM meM joyane zodhyuM che. mArA badhA 120 119 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 02 vijJAna ane jaina dharma che viSayo vastuniSTha eTale ke Objective rahyA che. have huM icchuM chuM ke pachInA janmamAM huM jJAtAne jANavAno prayAsa karIza. AtmAne jANuM, caitanyanA rahasyane jANuM evI mArI icchA che. deza ane kALasaMbaMdhI avadhAraNAone sApekSatA sAthe joDIne jeTalo vicAra jaina dharmamAM thayo che, eTalo anya paraMparAmAM maLato nathI. eka tau jaina paraMparA vastuvAdI che ane bahutvavAdI che, jema ke A vastra lAla che tema kahIe tyAre mAtra vastunuM rUpa batAvIe chIe. enI gaMdha ke enA sparzanI vAta karatA nathI. vaLI ene lAla kahIe tyAre enAthI vadhAre lAla raMganuM bIjuM vastra hoI zake ane enI sarakhAmaNImAM Ane lAla kahI zakAya nahIM ane trIjI vAta e che ke jyAre ApaNe ene lAla kahIe chIe, eno artha e ke bIjA badhA raMga lAla raMgamAM dabAI gayA che, paraMtu e hovA chatAM dekhAtA nathI. A sApekSatAno siddhAMta e jaina darzanano AtmA che. sApekSatAnI vAta anekAMtavAdamAM jovA maLe che, jema ke, kazuMka svIkArya bane che ane kazuMka asvIkArya bane che, enI pAchaLa rAgadveSa kAraNabhUta hoya che. A bemAM trIjI samatAnI vAta AvatAM svIkArya ane asvIkArya baMne sApekSa thaI jAya che. A rIte je tarkano prayoga dharmamAM jovA maLe che te vijJAnamAM paNa hoya che. mAtra vijJAna tarkane tarka tarIke jue che, jyAre darzana enA dvArA satyanI khoja kare che ane e rIte sApekSatAnA siddhAMtanA saMdarbhamAM anekAMtavAdane joI zakAya. A rIte vijJAna ane jaina dharma baMne satyanI zodhanI be dhArAo che. emane virodhI gaNavI joIe nahIM. mAtra vijJAna e padAdapakSane jue che ane dharma e bhAvapakAne joIne cAle che. vijJAna sUkSma tattvonuM anveSaNa kare che je prAyogika che, paraMtu enAthI jo jaina darzananAM sUkSma satyo vadhu spaSTa thatAM hoya to jaina darzana-jaina dharmanAM pragatinAM dvAra baMdha karavAM joIe nahIM. hakIkata to e che ke dharme eka navo AyAma ane abhigama ApavAnI jarUra che. jo ene navo AyAma ke abhigama ApavAmAM Avaze nahIM to darzanane eTale ke dharmanA tattvajJAnane prayoga sAthe saMbaMdha raheze nahIM ane sArthakatA sAthe koI nAto joDAze nahIM. eka bheda paNa spaSTa karavo joIe ke ApaNA prAcIna graMthomAM sAMketika bhASAno upayoga hoya che ane e sAMketika bhASAonI pAchaLa rahelA marmana pragaTa karavAno hoya che, jayAre vijJAna e potAnI vAta khUba spaSTapaNe ane atyaMta 121 ( #S OON - ane jaina dharma 90999) saraLatAthI darzAve che. dharma haMmezAM sUkSma ane amUrtanI ciMtA kare che ane jeTalA aMzamAM vijJAna amUrta pAse jAya che eTalA aMzamAM e tattvajJAna pAse jAya che. eka bIjI vAta paNa kharI ane te e ke dharmanAM rahasyo Adhunika sAdhano dvArA vadhu pragaTa thaI rahyAM che, jema ke, AbhAmaMDaLa vizenI ApaNI vAta ke sUrya vizenI ApaNI vAta vijJAnanAM sAdhano ane prayogothI puravAra karI zakIe chIe. eka arthamAM kahIe to dharmamAM atIndriya jJAna ane vijJAnamAM indriya jJAnano AdhAra levAmAM Ave che. jaina dharme pRthvI, jaLa, agni ane vanaspatimAM caitanya che ema kahyuM che. prathama jaina Agama 'zrI AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke, vanaspatijagatamAM paNa prANIjagata jevI saMvedanazIlatA che. e kALe vijJAna A mAnyatAne svIkAratuM nahotuM, paNa jaina dharma A tattvonI cetanAne Adara Apato hato. jagadIzacaMdra bojha ane anya vaijJAnikoe e tathyanI puSTi karI ke vanaspatimAM paNa prANIjagata jevI ja saMvedanazIlatA che, tyAre 'zrI AcAraMga sUtra'nA e kathanane vijJAne paNa svIkAryuM. vanaspativijJAnIoe vanaspatinI saMvedanazIlatA aMge ghaNA prayogo karyA, poligrApha mazInanA tAra vRkSa ane choDa sAthe joDI dIdhA pachI evA tAraNa para AvyA ke jhADapAna vidyutapravAha, vadhu ke ochuM tApamAna, tIvra AghAto vagere pratye pratikriyA vyakta kare che. saMgItano paNa tenA para prabhAva paDe che. te inphAreDa ke asTrAvAyoleTa kiraNo joI zake che, TI.vI.nI ucca phrikvansI anubhave che, tema ja mANasa ane jIvajaMtunI gatividhi paNa te anubhave che. vanaspatijIvomAM paNa AhAra (amaravela ke bIjA choDamAM jaIne potAne jarUrI AhAra meLavI le che), bhaya (lajAmaNIno choDa, nAgaphaNI kAMTAthI potAnI rakSA kare che), maithuna-parigraha jevI saMjJAo che. krodha (jaMgalomAM DaMkha mAravAvALAM vRkSa hoya che), mAna (ahaMnA vistAranI) vaDamAM jovA maLe che. yukelipTasa AsapAsanI vanaspati mATe jokhama-pANI zoSI le che. mAyA (kITabhakSI vanaspati), lobha (potAnuM bhojana jamInamAMthI saMcita kare che. gAjara, mULA, baTeTA) jevA kaSAyo paNa jovA maLe che. ema kahevAya che ke azoka vRkSa nIce besavAthI Tenzana dUra thAya che, jyAre baheDAnA jhADa nIce besanAranuM Tenzana vadhI jAya che. have to vijJAna mAtra vanaspatimAM ja nahIM, paNa jamIna, pANI, vAyumAM paNa jIva hovAnuM dhImedhIme svIkArI rahyuM che. jaMtunAzaka davAo ane rAsAyaNika 122 - Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. vijJAna ane jaina dharma che khAtarono upayoga zarUAtamAM khetapedAzomAM vipula utpAdana mATe lAbhadAyI lAgyo, paNa pachI jyAre enAthI ja jamInanA jIvaMta koSo naSTa thavA lAgyA, jamIna ujajaDa banavA lAgI tyAre have sajIva khetI ane sendriya khAtaranA upayoga para bhAra mukAvA lAgyo che. "zrIsUyagaDAMga sUtra' mujaba pANI dravya nathI, paNa vAyumAMthI bane che te vAta paNa henDI kvoDinse jyAre hAIDrojana ane oNksijana chUTA pADI batAvyA tyAre siddha thaI.. AthI ja jaina dharmamAM vanaspati, jaLa vagereno binajarUrI upayoga nahIM karavAnuM kahyuM che. pANI ghInI jema vAparavuM joIe. AnI pAchaLanuM kAraNa e che ke eka TIpAmAM asaMkhya jIvANu rahelA che. 16mI sadImAM mAikroskopanI zodha thayA pachI saMzodhana thayuM ane vaijJAnika kaeNpTana skorasebIe pANInA eka TIpAmAM 36450 trasakAya jIvo zodhI kADhyA hatA. vaijJAnika saMzodhane e siddha karyuM che ke je dhAnya ke vRkSamAM jIvananA vikAsanI saMbhAvanA hoya teno nAza karIe athavA to tenuM bhakSaNa karIe to anaMta jIvonI hiMsA thAya che, kAraNake emAM rahelo jIvanavikAsa keTalAya jIvone janma Apato haze. eno nAza karavAthI anaMta jIvananI hatyA thAya che. jainomAM sAmAnya rIte phaNagAvelAM anAja athavA aMkurita thato vRkSano koI hisso khAvo tene pApapUrNa gaNavAmAM Ave che, kAraNake temAM anaMtakAya jIvo hoya che ane AvA anaMtakAya jIvonuM bhakSaNa aneka pApone nimaMtraNa Ape che. jyAre sUkSmadarzaka yaMtra nahotuM te samaye ApaNA prajJApuruSone Ano khayAla Avyo te Aje to Azcarya ja lAge ! enI dhArmika kriyAo paNa e rIte ja racAI che. koI maMdira mATe bhUmi khodavAmAM Ave tyAre dharatInI kSamA yAcavAmAM Ave che ane kahe che ke, maMgalakArya mATe bhUmikhanana karuM chuM to te dharatI, mane kSamA Apaje. Ama jaina sAdhunI pratyeka kriyA pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane vanaspatinA Adara sAthe joDAyelI che. jaina zAstronA cha AvazyakamAMnA prathama Avazyaka sAmAyikanI vAta karIe. karmanirjarAnuM A eka amogha sAdhana gaNAya che. puNiyA zrAvakanI sAmAyikanI mahattAno ApaNane saune khayAla che. jaina dhyAna-praNAlInuM jhaLahaLatuM zikhara e sAmAyika che. enAM vaijJAnika ane manovaijJAnika pAsAMno khayAla meLavIe. emAM zrAvaka be ghaDInA sAdhupaNAno anubhava pAme che. zA mATe 48 miniTanuM sAmAyika ? mAnavamananA saMzodhakoe siddha karyuM che ke, koI paNa vyaktinA mananI ekAgratA 48 kahI che - ane jaina dharma ke ja miniTathI vadhu rahI zakatI nathI. A sAmAyika dvArA Adhi, vyAdhi ane upAdhigrasta mAnavacittanA parivartananI vAta che. jenAthI rAga ane dveSa dUra thAya ane samabhAva keLavAya te sAmAyika, paraMtu enI sAthe ArogyanI dRSTie joIe to sAmAyikathI blaDapresara pramANasara rahe che. kaoNlesTerolanuM pramANa jaLavAI rahe che. ekAgratAnI keLavaNIne pariNAme yAdazakti vadhe che. mAnasika hatAzA (Deprassion)nA dardIne paNa enAthI lAbha thAya che. A rIte sAmAyika paNa mAnasika keLavaNInI AMtarazaktinI samIpa pahoMcI AMtara parivartana sAdhIne AtmaoLakha, Atmazuddhi ane Atmadarzana dvArA adhyAtmanA paramazikhara sudhI pahoMcavAnuM che. ApaNane ApaNA AMtaradoSonI oLakha pratikramaNa Ape che. jaina AcAra kahe che ke, bhUla thayAnI vyaktine potAne jANa thAya pachI kSamA na mAge tyAM sudhI eNe ghUMka paNa gaLAnI nIce utAravuM nahIM. 'micchA mi dukkaDama" e vizvamaitrIno avasara che ane ahIM tame sAme cAlIne kSamA mAgavA jAo cho. konI kSamA ? jene tamArA AcaraNathI duHkha pahoMcyuM che enI mA. potAnI bhUlanA pazcAttApanI A ajoDa paddhati che. keTalAka dharmomAM dharmaguru pAse kSamA yAcavAmAM Ave che to kyAMka Izvara samakSa potAnAM duSkRtyonI mAphI mAgavAmAM Ave che. upAzrayamAM pratikramaNa vakhate kaTAsaNuM pAtharIne besIe chIe. sapheda UnanuM - eno hetu zo? sAmAyika daramiyAna jAgelI zaktine e zarIramAMthI bahAra nIkaLatI aTakAve che. bIjI bAju atisUkSma jIvajaMtuone rakSaNa Ape che ane hA, eno zveta raMga zAMti ane AdhyAtmika pariveza pragaTAve che. - luIsa he potAnA - 'You can heal your life' pustakamAM jaNAve che ke 'lAMbA samaya sudhI nArAjagIno bhAva zarIramAM rahe to te kaeNnsara pedA kare che. satata niMdA karavAnI Teva ArkAITisane nimaMtraNa Ape che. mAnavInI aMdara rahetA aparAdhabhAvathI zarIramAM darda rahyA kare che. Darane kAraNe tanAva-TAla paDI javI, alsara thavuM, paga phATI javA jevI bImArIo thAya che. meM evuM joyuM ke kSamAbhAva rAkhavAthI, nArAjagIne tyajI devAthI kensara maTI paNa zake che. meM enI saphaLatA joI che ane anubhava paNa karyo che.' luIsa he amerikAmAM ghaNA prakAranI bImArIono upacAra karI rahI che. - 124: - 123 - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 800 vijJAna ane jaina dharma 9 2 'zrI logassa sUtra'nI kriyA dvArA vyakti enA cittanA vicAro zuddha kare che ane sAco mArga meLave che. vizeSa to tIrthakarone praNAma karI emanA guNonuM gAna karIne te potAnA AvegonuM zamana kare che. vAMdanAthI sAdhu-sAdhvIone Adara ApIne vyakti namra bane che, eno ahaMkAra ogaLe che ane vinayanA guNo khIle che. jaina dharmamAM je khamAsaNAM laIe chIe tyAre te AkhI prakriyA zarIranAM judAMjudAM kendro para asara kare che. caityavaMdanamAM je judIjudI mudrAo che te dareka mudrA yogavijJAna sAthe saMkaLAyelI che. sAmAyika vakhate rakhAtA sthApanAcAryanI samakSa sAdhako bese che. enA para dhArmika graMtha hoya che. gurunI anupasthitimAM A sthApanAjIthI eka zista ane laghutAno bhAva anubhavAya che. guru bina jJAna kahAM...', paNa ahIM gurunI anupasthitimAM sthApanAjI rakhAya che. svAcyavijJAna have jorazorathI kahe che ke sUtAM pahelAM be-traNa kalAka agAu jamavuM Avazyaka che. eka samaye rAtribhojana sAthe hiMsAnI vAta joDAyelI hatI, paraMtu have rAtribhojana mAtra hiMsAnI sImA sudhI ja sImita nathI, paNa jIvavijJAna ane AhArazAstrane vaTAvIne cheka meDikala sAyansa sudhI pahoMcyuM che. Aje amerikAmAM ghaNA DaoNkTaro enA priskripzanamAM dardIne salAha Ape che ke, sUtAM pahelAM traNeka kalAka agAu bhojana karI levuM. sUryaprakAzamAM bhojanamAM rahelA viSANuone naSTa karavAnI zakti che, je zakti rAtrinA aMdhakAra pAse nathI ane e ja rIte saryaprakAza samayanuM bhojana zarIranI pAcanakriyAne protsAhaka banAve che. cauvihAramAM bhojana pachI sUryAsta bAda pANI levAtuM nathI ane pariNAme vyaktine vAraMvAra kudaratI hAjato mATe UThavuM paDatuM nathI ane ethI eno nidrAbhaMga thato nathI. jaina dharmanA AhAravijJAna tarapha vaLIe. ahIM bhakSya ane abhakSyanI ghaNI UMDI carcA che. jaina dharmanI ahiMsAnI vicAraNA sAthe khAdya-akhAghanI vicAraNA joDAyelI che, paraMtu e sAthe emAM eTaluM ja gahana vijJAna che, jema ke, amuka divaso sudhI loTa rAkhavAnI vAta che. comAsAmAM bheja hovAnA kAraNe espara jilasa, myukara, rAIjoyasa, sekoromIisasa jevA kiTANuo loTane pradUSita karI nAkhe che. jyAre anya RtuomAM eno prabhAva ocho hovAthI e vadhu divaso sudhI rAkhI zakAya che. - 125 - zrI kacchI - ane jaina dharma che dahIMmAM jIvANuonI sakriyatA khUba jhaDapathI vadhe che ane tethI ja jaina dharma sAkara, kisamisavALA dahIMnI maryAdA 48 miniTa ApI che. khIcaDI, dALa ane zAkabhAjInI maryAdA cha kalAkanI, roTalI ane bhAtanI maryAdA 12 kalAkanI che. lADu ane khAjA khAnArane eTalI khabara che ke enI samayamaryAdA 24 kalAkanI che. A viSayamAM AjanuM vijJAna kahe che ke, rAMdhelA bhojanamAM jaLaaMza ocho hovAthI ane cIkAsa hovAthI eka prakAranuM surakSAkavaca bane che ane tethI jIvANuo ene tarata dUSita karI zakatA nathI. jyAre kacI rasoImAM jaLaaMza vadhu hovAthI jIvANu zIdhra utpanna thAya che tethI enI samayamaryAdA ochI ApavAmAM AvI che. A ja rIte ukALelA pANInI paNa samayamaryAdA nizcita karavAmAM AvI che. sAmAnya rIte ukALeluM pANI 12 kalAka sudhI jIvANurahita mAnavAmAM Ave che. vijJAna kahe che ke 12 kalAka bAda pANImAM klorRiDiyama nAmanA jIvANu punaH sakriya thaI jAya che. Aje Adhunika upakaraNoe je tathya tAravyAM che e ja vAta jaina dharmanI AhArasaMhitAmAM varSothI rahelI che. A AhArasaMhitAnI pAchaLa eka vicAradhArA rahelI che ane emAMthI zAkAhAranI vAta Ave che. Aje vizvamAM khUba jhaDapathI zAkAhAra prasarI rahyo che. jaina dharme varSo pahelAM AhAra sAthe mAnavacittane joDyuM che. vijJAnano vikAsa dharmane eka arthamAM e rIte upayogI che ke je dharmamAM siddhAMto ApaNane prApta thayA che, je siddhAMtone jIvanamAM AtmasAt karIe chIe, tyAre kevuM parivartana Ave che te vijJAna batAve che, jema ke, koI vyakti yoga kare ane enuM blaDapresara ghaTI jAya che, to blaDapresara, DAyAbiTIsa ke lohInuM paribhramaNa jANavA mATe vaijJAnika yaMtrano upayoga thaI zake che ane e rIte e yogapaddhati pUrNa vaijJAnika hovAnuM joI zakAya che. AcArya mahAprajJa prekSAdhyAna dvArA AvA prayogo karatA. AjanA ghaNA yogIo AvA prayogo karIne puravAra kare che. bAbA rAmadevanA AvA pATho to loko Telivijhana parathI paNa zIkhatA hoya che. eTale vijJAna e dharmanuM taddana virodhI che te mAnyatA khoTI che. jaina dharme prakRti ane padArtha vize tathA jIvana ane manovijJAna vize je siddhAMto pragaTa karyA te AjanA vaijJAnika vicAro ane siddhAMto sAthe jovA joIe. 126 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka090% vijJAna ane jaina dharma che jaina dharma ane vijJAnanA sAmyanuM kAraNa e che ke baMnenI Teknika ane tarka samAna che. jaina dharmanuM mahattvanuM satya e che ke e pratyeka padArthanuM jJAna aneka dRSTie karavuM joIe ane e vicArane eNe anekAMtarUpe darzAvyo. syAdavAda anusAra vastunA badhA guNa ekasAthe rahI zakatA nathI, paraMtu eka guNanA kathana samaye bIjA guNonI saMbhAvanA rahe che. vijJAna paNa A saMbaMdhamAM saMbhAvanAno siddhAMta Ape che. vijJAnanA samAjazAstra sAthe to dharma gADharUpe joDAyelo che. ekamAtra jaina dharma ja evo dharma che ke jeNe pRthvI, pANI, agni, havA ane vanaspatimAM manuSyanA jevI saMvedanA hoya che ema kahyuM che. AtmavAdano Avo siddhAMta anyatra lipalabdha nathI. jeno ema mAne che ke badhA AtmAo samAna che ane parasparanA jIvane sahAro Ape che. AthI koInuMya jIvana naSTa karavAno bIjAne adhikAra nathI. A siddhAMtamAM paryAvaraNanI surakSAnI vAta che ane prakRti sAthe prema karavAno siddhAMta che. have ApaNe evA yugano AraMbha karIe ke jemAM dharma ane darzana sAmasAmAM virodhI na hoya. virodhI hovAno vivAda samApta karIe ane vaijJAnika ane dArzanika paraspara saMbaMdhano saMvAda karIe ane e rIte 21mI sadImAM adhyAtma ane vijJAnanI ekatA sAdhIe, je samagra mAnavasamAjane mATe hitakArI banaze, kAraNake Science is lame without religion and religion is blind wihthout science. Jainism truely acted as a bridge between science and religion. bhautikazAstra, yaMtravijJAna ane aNuvijJAnanA traNa AyAmomAM dharmanA cothA AyAmano svIkAra karavAmAM Ave to mAnavavikAsane mATe samatulananI sthiti utpanna thaI zake. vartamAnamAM saiddhAMtika bhautikazAstrI bhautikavijJAnanA mAdhyamathI cetanA (konsTasanesa)no vicAra kare che. enA parisaMvAdo paNa thAya che. amadAvAdamAM vicArako, vijJAnIo ane DaoNkTaro dharma ane adhyAtma vize niyamitapaNe maLe che. Adhunika vijJAne nIti, samAja ane saMskRtine mAnavajAtanA vikAsane mATe mahattvanuM sthAna ApavuM joIe ane A rIte dharma ane vijJAnanA saMbaMdhathI pRthvInA graha para 'sarve bhadrANi pazyantu'nI UjaLI AvatI kAlanuM sarjana karavuM joIe. (amadAvAdasthita DaoN. prItibahene samUha mAdhyamonA vikAsa para zodha nibaMdha lakhI Ph.D. karela che. gujarAta samAcAranAM kaTAra lekhikA che. 'navacetana'nA taMtrI che ane gujarAta vizvakoza sAthe saMkaLAyelAM che). caturvidha saMgha ane jaina dharma jaina AcAryo (zramaNa)nuM jaina zAsanamAM pradAna - surezabhAI gAlA sadgara ko vaMdana karuM, dInI amarata vela, tUTo paDado bharamako, samaja gayo saba khela. sadguru eTale AtmajJAnI ane anekAMtavAdI AcArya. AvA AcAryae AtmasAdhanArUpI amRtavela ApI jenuM sevana karatAM huM deha chuM, huM mana chuM evA bhramano paDado tUTI gayo ane huM to avinAzI caitanya svarUpa Atmatattva chuM enI anubhUti thaI, pariNAme A sRSTino khela mane samajAI gayo. mAre zvetAMbara jaina paraMparAnA evA AcAryo vize vivaraNa karavuM che ke jemanA pradAnane kAraNe 2500 varSathI alpasaMkhyaka jaina dharma TakI rahyo che. saTTarako vaMdana karuM, eso kiyo upAya, paraMparA akhaMDa rahI, naciMta rahA samudAya. A vizvamAM sauthI prAcIna chatAM hajI sudhI akhaMDa, vyavasthita ane saphaLatApUrvaka cAlatI sAdhu ke saMnyAsInI paraMparA e jaina sAdhunI paraMparA che ! zvetAMbara jaina dharmanI sAdhusaMsthAnI pATa paraMparAnI vigata kalpasUtramAM che. AdinAtha prabhu ke pArzvanAtha prabhunI paraMparAnI vAta choDI daIe topaNa bhagavAna mahAvIra pachI pATa para sudharmAsvAmI birAjyA hatA. sudharmAsvAmI pachI jaMbusvAmI, svayaMbhUsvAmI ane chelle devardhigaNI thAmAzramaNa parvatanI pATa paraMparAno ullekha kalpasUtranA bIjA vibhAga sthavirAvallimAM che. ApaNe ema kahI zakIe ke bhagavAna mahAvIra pachI lagabhaga 1000 varSa sudhInI pATa paraMparAno ullekha che. bhagavAna mahAvIra pachI pATa para sudharmAsvAmI birAjyA mATe Aje paNa sAdhubhagavaMto je pATa para besI vyAkhyAna Ape che e pATane sudharmAsvAmInI pATa kahe che. na dharmanI sAdhusaMsthA vizvamAM sauthI prAcIna che. A hakIkatane cakAsIe. IslAma dharmanA ubhavane aMdAje 1400 varSa thayAM che. krizciyana dharmanA udbhavane aMdAje 2018 varSa thayAM che. bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra samakAlIna hatA. bhagavAna buddha bhagavAna mahAvIrathI uMmaramAM nAnA hatA. bhAratamAM bauddha 128 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha00 caturvidha saMgha ane jaina dharma che ja dharmanI sAdhusaMsthAnI paraMparA akhaMDita ane vyavasthita rIte jaLavAI nathI. vaidika paraMparAmAM RSi paraMparA atiprAcIna che, paraMtu RSio sAdhu na hatA. vaidika paraMparAmAM vyavasthita cAlatI dazanAmI sAdhuonI paraMparA che. A paraMparA Adi zaMkarAcArye zarU karI hatI, jene lagabhaga 1100 varSa thayAM che. dazanAmI saMnyAsInI paraMparA eTale evI paraMparA ke jyAre saMnyAsIne dIkSA pachI nAma apAya che tyAre A daza nAmamAMthI eka nAma emanA nAmanI pAchaLa lAge che. dazanAma eTale girI, pUrI, bhAratI, sarasvatI, tIrtha, vana Adi ke je saMnyAsInA nAmanI pAchaLa lAge che. ApaNe tAratamya para AvyA ke vizvamAM sauthI prAcIna sAdhuonI paraMparA ke je Aja dina sudhI vyavasthita rIte cAlI rahI che e jaina dharmanI sAdhu paraMparA che. e alaga vAta che ke A paraMparAmAM ghaNA phAMTA paNa paDayA che. bhAratamAM mogalonA zAsanakALamAM IslAma dharma jorazorathI phelAI rahyo hato. hiMdu maMdiro toDI pADavAmAM AvyAM hatAM. baLajabarIthI vaTALa pravRtti cAlI rahI hatI. siddhapuranA brAhmaNone baLajabarIthI vaTalAvyA ke jeo Aje vorA tarIke oLakhAya che. lohANAone paNa baLajabarIthI vaTalAvyA ke jeo Aje memaNa ke khojA tarIke oLakhAya che. ghaNIbadhI jJAtionI vyaktione baLajabarIthI ke lAlacathI vaTalAvI hatI, paraMtu eka paNa jainane baLajabarIthI ke lAlacathI vaTalAvyo nathI. mogalonA zAsanakALamAM caturvidha saMghane eTale ke jaina sAdhuo, sAdhvIjIo, zrAvako ane zrAvikAone lagabhaga apekSAe UnI AMca AvI nathI. jaina sthAnako, jaina maMdiro ane graMthabhaMDAro paNa mogalonA zAsanakALamAM apekSAe surakSita rahyAM che enAM mArI dRSTie cAra kAraNo che. (1) tIrthaMkara prabhunI aciMtyazakti (2) zAsana devI-devatAonI amIdaSTi (3) AcArya bhagavaMtonuM tapobaLa, maMtrabaLa, anekAMta dRSTi, ahiMsaka jIvanazailInuM baLa, jagatanA dareka jIvo pratye karuNAno bhAva, dUraMdezI, samayanI mAga pramANe tvarita nirNayo levAnI zakti Adi () jaina zrAvakono jina zAsana pratyeno samarpaNabhAva, tIrthaMkara prabhu pratyenI ananya bhakti, jIvadayAnI pravRttio mATe dhanano chUTathI upayoga, AcAryonA sucanane ziromAnya rAkhavAnI bhAvanA, ahiMsaka ane mUlyaniSTha AcaraNa. mArI dRSTie cAra kAraNomAMthI pahelAM be kAraNo sUkSma bhUmikAo che. - 129 #zivAjI - ane jaina dharma ) caturvidha saMghanI surakSA mATenuM mukhya kAraNa che jaina AcAryo ! jainAcAryoe joyuM ke mogalonI rAjasattA AgaLa koInuM cAlavAnuM nathI. AcAryone zire bahu moTI javAbadArI hatI. mogalonA zAsanakALamAM jaina dharmanI paraMparA akhaMDita rahe, surakSita rahe ane caturvidha saMghanI sukhAkArI jaLavAI rahe e mATe jainAcAryo tAratamya para AvyA ke mogala rAjyakartAone prabhAvita karIe to ja A zakya bane ema che. emaNe eka yUharacanA karI. atyArano yuga hoya ke pahelAMno yuga hoya, koI paNa rAjyakartAne tapa, tyAga ane saMyama dvArA nahIM, paNa maMtrazakti, jyotiSanuM jJAna ane roga mATenI davAo dvArA ja prabhAvita karI zakAya che. AcAryoe tejasvI ane hoziyAra sAdhuone maMtravijJAna, jyotiSazAstra ane Ayurvedano abhyAsa karAvI emane A traNa zAstromAM niSNAta banAvyA. A sAdhuo yati kahevAyA. jainAcAryoe ja yatisaMsthA UbhI karI. yatioe sthiravAsa karavAno hato. emane ekaeka IlAko soMpavAmAM Avyo hato. yationuM kAma rAjyakartA muslima sUbAo ane navAbo sAthe gharobo keLavI maMtrazakti, jyotiSanuM jJAna ane davAonA jJAna dvArA emane prabhAvita karavAnA hatA. enA badalAmAM jaina caturvidha saMgha, jaina graMthabhaMDAro, jaina maMdiro ane jaina upAzrayo surakSita rahe enuM abhayavacana levAnuM hatuM. jainacAryonI A dhUharacanA saphaLa rahI. muslima sUbAone jaina yationA cAritra para eTalo vizvAsa hato ke jaina yatione janAnakhAnAmAM jaI begamonI davA karavAnI chUTa hatI. AcAryoe UbhI karelI yatisaMsthAnuM yogadAna ApaNe visaravuM joI nahIM ke jene pariNAme 2500 varSathI cAlI AvatI caturvidha saMghanI paraMparA vyavasthita ane akhaMDa rahI che. hIrasUri mahArAja sAhebe dUraMdezI vAparI potAnA ziSya bhAnucaMdramaNine parziyana ane phArasInA niSNAta banAvyA hatA. akabara bAdazAhanI sUcanAthI bhAnucaMdragaNie akabara bAdazAhanA zAhajAdA jahAMgIrane phArasI ane parziyanano abhyAsa karAvyo hato. jahAMgIra bAdazAha banyA pachI paNa bhAnucaMdragaNi pratye khUba ja AdarabhAva rAkhatA hatA. akabara, jahAMgIra ane bIjA mogala bAdazAhoe jaina sAdhuone ghaNAM pharamAna ApyAM hatAM. A pharamAno para ela.DI. InsTiTyUTa (amadAvAda) eka pustaka prakAzita karyuM che. emAM pharamAnonI kaoNpIo che. A AcAryo roja mogala bAdazAhanA darabAramAM jatA hatA ane sthiravAsa karatA hatA. jarUra paDe tyAre ja vihAra karatA hatA. Aje paNa ApaNe saMkhyAnI dRSTie ghaNo 130 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha00 caturvidha saMgha ane jaina dharma che ja nAno jaina dharma TakI rahyo che, eno A pAyo che. mahAkavi hamIrajInI preraNAthI mahArAva lakhapatajIe bhUjamAM vraja bhASA pAThazALA sthApI hatI. zarUAtanA samayamAM kuzaLa paraMparAnA vidvAna jaina yatio ja A pAThazALAnA AcAryo tarIke hatA. mahArAva lakhapatajIe zarU karelI A pAThazALA sAhityakAromAM eTalI prakhyAta hatI ke kahevata paDI hatI ke, "paMDita thavuM hoya to kAzI jAva ane kavi thavuM hoya to bhUja jAva." zarUAtanA samayamAM A pAThazALAnA AcAryo jaina yatio ja hatA. gujarAtamAM apekSAe zAkAhAranuM pramANa vadhAre che. jhaghaDA, mArAmArI ke khUnAmarakInuM pramANa apakSAe ghaNuM ochuM che. enA mULamAM che kalikAla sarvajJa hemacaMdrAcArya. pATaNanA mahArAjA siddharAja jayasiMhanA bhatrIjA kumArapALa lagabhaga 25 varSa sudhI siddharAja jayasiMhanA mArAothI potAno jIva bacAvavA bhAgatA pharatA hatA. kumArapALanI lalATarekhA joIne hemacaMdrAcArya jANI gayA hatA ke bhaviSyamAM kumArapALa pATaNanA rAjA banavAnA che. kumArapALane pUrato sahakAra ApavA emaNe jaina zrAvakone sUcanA ApI hatI. hemacaMdrAcAryanA zabda para jaina zreSThIoe paNa kumArapALanA saMgharSakALamAM tana, mana ane dhanathI kumArapALane madada karI hatI.50me varSe kumArapALa pATaNanA rAjA banyA. hemacaMdrAcAryane emaNe potAnA guru tarIke pratiSThita karyA. hemacaMdrAcAryanI preraNAthI rAjA kumArapALe gujarAta rAjyamAM amAri parivartananI zarUAta karI. e samaye mAtAjIne bakarAno bali caDhAvavAnI je prathA hatI e prathA paNa hemacaMdrAcAryanI preraNAthI kumArapALa rAjAe baMdha karAvI, jenA phaLasvarUpe gujarAtamAM apekSAe mAMsAhAranuM pramANa ochuM che ane zAkAhAranuM pramANa vadhAre che. e samaye rudAlIvitta nAmano kara hato. jo puruSa niHsaMtAna mRtyu pAme to enI badhI saMpatti rAjyakoSamAM jamA thaI jatI hatI. e puruSanI vidhavA beghara thaI nirdhana avasthAmAM rudana karatI rastA para AvI jatI hatI mATe e karanuM nAma rUdAlIvitta hatuM. hemacaMdrAcAryanA sUcanathI kumArapALa rAjAe rudAlIvitta kara paNa baMdha karyo. zrImad rAjacaMdrae lakhyuM che ke, hemacaMdrAcArye trIsa hajAra gharone zrAvaka banAvyA. eTale ke savAthI doDha lAkha lokone jaina banAvyA. emaNe dhAryuM hota to potAno alaga saMpradAya sthApI zakyA hota, paNa emaNe potAne tIrthakaronA sevaka mAnI jaina dharmanI paraMparAne AgaLa vadhArI. hemacaMdrAcArye siddhahema vyAkaraNa 131 8 ) Do @e_ ane jaina dharma che graMthanI racanA karI eka advitIya kArya karyuM. Aje paNa vidvAno siddhahema vyAkaraNano abhyAsa kare che. kumArapALa rAjA paranA hemacaMdrAcAryanA prabhAvane kAraNe pazubalibaMdhI ane rudAlIvita parano pratibaMdha zakya banyo hato. pariNAme ghaNA anya dharmIo manamAM hemacaMdrAcArya para durbhAva rAkhatA hatA. hemacaMdrAcAryanI mAnahAni thAya ane kumArapALa rAjAnI najaramAMthI hemacaMdrAcArya UtarI jAya e mATe ghaNA prayatno karyA hatA. hemacaMdrAcAryae maMtrazakti ane kuzAgrabuddhinA baLathI emanA badhA prayAsa niSphaLa banAvyA hatA. be prasaMgono ullekha karIe: siddharAja jayasiMhanA nimaMtraNathI darabAramAM hemacaMdrAcArya pahelI vAra gayA. tyAre anyadharmI paMDite majAkamAM hemacaMdrAcAryane AvakAratAM kahyuM - Agato hemagopAlo daMDa kaMbala udvahana jaina sAdhu daMDa ane kaMbala eTale ke khabhe zAla rAkhe che. gAyo cAratA govALo paNa daMDa ane khabhe kaMbala eTale ke khabhe zAla rAkhe che. mATe paMDita hemacaMdrAcAryanI majAka karatAM kahyuM, daMDa ane kaMbala laIne hemacaMdra nAmano govALa Avyo che. hemacaMdrAcArye tarata ja javAbamAM kahyuM, Agato hemagopAlo daMDa kaMbala udayavahana padarzana pazugrAma cArayati jina vATike. parzanarUpI pazuonA samUhane jinarUpI bAgamAM carAvavA hemacaMdra gopAla daMDa ane kaMbala laIne Avyo che. ApaNe tyAM sAmAnya rIte evI mAnyatA pracalita thaI gaI che ke jaina sAdhuo ke sAdhvIjIoe mAtra pATa para besI vyAkhyAno ApavAM ane je saMpradAya sAthe saMkaLAyelA hoya e saMpradAyanA bAhya niyamonuM pAlana karavuM. emanAthI bIjAM koI samAjopayogI kAryo thAya nahIM A ApaNo ekAMtavAdI abhigama che. Agama sUtromAM paNa kahyuM che - jo gilAna paDiyaraI so mAm paDiyaraI. je bImAranI sevA kare che e mArI ja sevA kare che. AjathI lagabhaga 400 varSa pahelAM thaI gayelA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje zrIpALa rAjAnA rAsanI chaThThI DhALamAM ATha prakAranA zAsana prabhAvakono ullekha karyo che. - 132 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raTaraTeja caturvidha saMgha ane jaina dharma pradajIka 1) zAstrajJa vartamAna upalabdha zrutano jANakAra jinezvaranAM vacanano jANakAra. 2) dharmakathI sAro vaktA dA.ta. naMdiNamuni 3) vAdI (tarkazAstramAM nipuNa) dA. ta. mallavAdI 4) jyotiSa dA. ta. bhadrabAhu 5) tapasvI 6) maMtra vidyAno jANakAra dA. ta. vajasvAmI 7) rasAyaNazAstrI dA. ta. kAlakamuni (pArAmAMthI sonuM banAvanAra) 8) kavi dA.ta. siddhasena divAkara jemane mAtra AtmasAdhanA ja karavI che evA tapasvI potAnAmAM ja masta rahe e alaga vAta che. evA tapasvI paNa zAsanaprabhAvaka che ja, paraMtu 2500 varSathI cAlatI A jaina paraMparAne, saMghavyavasthAne jo jALavavI hoya, vikasAvavI hoya, enuM rakSaNa karavuM hoya to upAdhyAyajIe varNavela zAsanaprabhAvako tarIke sAdhuoe kArya karavuM ja paDe che. jaina paraMparAne salAmata rAkhavA AcAryoe ane munibhagavaMtoe potAnI AtmasAdhanAnI sAthe be prakAranAM kAryo karyA che: 1) rAjayakartAo sAthe saMbaMdha keLavI caturvidha saMghanI rakSA karI che, caturvidha saMghanI vyavasthAne vikasAvI che ane majabUta banAvI che 2) zrAvakonA hRdayamAM bhagavAna mahAvIranI vANIne ghUMTAvIne zrAvakone evI preraNA ApI ke pariNAme zrAvakoe jIvadayAnAM kAryo e jaina dharmanI ArAdhanAno eka bhAga che e rIte jIvadayAnAM kAryone potAnA jIvanamAM vaNI lIdhAM. dA.ta. kIDIne kIDiyAruM pUravuM, kabUtarane caNa nAkhavA, kUtarAne roTalA nAkhavA, pAMjarApoLo UbhI karavI ane ene sArI rIte calAvavI. jaino dUdhALA pazuo rAkhatA nathI chatAM paNa Aje 75% uparanI pAMjarApoLono vahIvaTa ane emane nibhAvavAnuM kAma jaina zrAvako kare che. jIvadayA ane ahiMsAnA saMskAro AcAryoe ane munibhagavaMtoe jaina ka00 _ ane jaina dharma thI ja zrAvakonA manamAM evA ghUMTyA ke kudaratI Aphato jevI ke duSkALa, pUranI paristhiti, dharatIkaMpa Adi mATe jaina zrAvako chUTe hAthe lakSmI vAparatA hatA ane Aje paNa vApare che. zeTha jagaDuzAnuM jvalaMta udAharaNa ApaNI sAme che. mogalonA jamAnAmAM navAbo ke subAone jaina zreSThIoe Arthika madada karI che, pariNAme jaina caturvidha saMgha pratye muslima zAsakono ane muslima sainikono abhigama hakArAtmaka rahyo hato. AcAryonA ane munibhagavaMtonA bodhane kAraNe e jamAnamAM moTA bhAganA jaina zrAvako sadAcArI hatA. TaMTA-phisAda, jhaghaDA-mArAmArI AdithI hajAro gAu dUra evI sAdI, saMskArI ane ahiMsaka jIvanazailI hatI. samAjopayogI kAryomAM lakSmIno saddhapayoga karatA hatA. goLa aMdhArAmAM khAIe topaNa mITho lAge evI vRttine kAraNe dekhADAno abhAva hato, pariNAme anya jJAtijano para jainonI eka umadA samAja tarIkenI chApa hatI. AjathI lagabhaga 100 varSa pahelAM ApaNA jainoe jAmanagarathI vahANomAM besI AphrikA pahoMcI tyAMnAM jaMgalomAM hATaDIo kholI. paradezamAM paNa potAnI rItarasama jALavI, jaina saMskAro jALavyA. emanI trIjI peDhI Aje marsiDIjhamAM phare che e alaga vAta che. AphrikAmAM be pAMdaDe thayA pachI jainoe tyAM suvidhAo janmAvI. dA.ta. zALAo ane haoNspiTalo kholI. bagIcAo banAvyA Adi... ApaNe jaino Arthika samRddhine kAraNe nahIM, paNa mUlyaniSTha vyavahAra, cAritra ane guNone kAraNe mahAjana kahevANA. AnA mULamAM jaina sAdhuono upadeza hato. AjanA A yugamAM jaina caturvidha saMghanI vyavasthA TakI rahe. vikasI rahe e mATe AcAryone zire bahu moTI javAbadArI che. tIrthonI, jJAnabhaMDAronI, caturvidha saMghanI rakSA thatI rahe, vaddhi thatI rahe ane jaina paraMparA nirvidane cAlatI rahe e mATe AcAryoe maMtronA avalaMbana levAM paDatAM hoya che. AcAryo zAMtimaMtra, paSTimaMtra, vazIkaraNa maMtra AdinA jANakAra hoya che. A maMtrano upayoga AcAryo svahita mATe kyAreya karatA nathI. saMghanI rakSA, sukhAkArI ane samRddhi mATe ja AcAryo guru paraMparAthI prApta thayelA maMtrono upayoga kare che. A maMtronA upayoganI pAchaLa AcAryonA Azaya zubha hoya che. koIne paNa hAni thAya evA maMtrono upayoga AcAryo karatA nathI. jaina dharmamAM AcArya bhadrabAhune maMtravijJAnanA AdyapraNetA tarIke svIkArI zakIe. uvasaggaharaM stotra emanA taraphathI jaina saMghane maLelI aNamola bheTa che. 134 133 - Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 09 caturvidha saMgha ane jaina dharma che zvetAMbara mUrtipUjaka paraMparAmAM jyAre AcAryapada apAya che tyAre navA AcAryane emanA guru sUri maMtrano paTa Ape che. A paTamAM pAMca prasthAna hoya che. pAMca prasthAnane pITha paNa kahe che. AcAryoe dararoja pAMca prasthAnanI guruparaMparA anusAra vAsakSepa dvArA pUjA ane maMtro dvArA ArAdhanA karavAnI hoya che. mUrtipUjaka paraMparAmAM bIjamaMtranuM calaNa vadhAre che, jema ke "oma hrIM zrIM ai kli' Adi. sthAnakavAsI paraMparAmAM nAmamaMtranuM calaNa vadhAre che. peTarabArasthira pUjya jayaMtamunie devAdhideva nAmamaMtra phalAdeza pustaka potAne sUkSma stare thayelI anubhUtine AdhAre lakhyuM che. A pustakamAM tIrthaMkara prabhunA nAmamaMtranA japane kAraNe thatA lAbhanuM varNana che. hAlanA yugamAM vallabhasUri mahArAjasAhebe mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanA karI hatI. amuka jainAcAryonI caDhAmaNIthI ghaNA jaina saMghoe vallabhasUri mahArAjasAhebanA A pagalAno virodha karyo hato. AvA AcAryono dRSTikoNa ekAMtika hato. mahAvIra jaina vidyAlayamAM rahIne bhaNelA 65 varSathI uparanI uMmaranA ghaNA DaoNkTaro, vakIlo, enjiniyaro ke cArTarDa ekAunTanTane puchajo ke, jo mahAvIra jaina vidyAlaya na hota to tame bhaNI zakyA hota? tamane javAba maLaze ke, jo mahAvIra jaina vidyAlaya na hota to ame gAmaDAmAM paDayA rahyA hota ! AjathI lagabhaga 50 varSa pahelAM gAmaDAmAM rahetA jaina samAjanA yuvAno zikSaNa kSetre AgaLa vadhe e mATe vallabhasUri mahArAja sAhebanuM ghaNuM moTuM pradAna che. | muni zrI cAritravijayajI mUrtipUjaka paraMparAnA hatA. muni zrI kalyANacaMdrajI sthAnakavAsI saMpradAyanA hatA. baMne khAsa mitro banI gayA. muni zrI cAritravijayajI kahetA ke prathama jJAnoddhAra karo, zrAvakoddhAra karo pachI derAsarano jIrNoddhAra karo. baMne munioe sAthe maLIne saurASTramAM sonagaDha gAmamAM zrI mahAvIra jaina cAritra kalyANa ratnAzramanI sthApanA karI je sonagaDha borDiMganA nAme oLakhAya che. A saMsthAmAM bALakone meTrika sudhI niHzulka bhaNavAnI, rahevAnI ane jamavAnI sagavaDa che. Aja dina sudhI A saMsthA kAryarata che. caMdrazekhara mahArAja sAhebe paNa zikSaNane samarpita 'tapovana' nAmanA AzramanI sthApanA navasArImAM karI. ahIM bALako guraphalanI jema rahI jaina dharmanA saMskAra, AhAra ane jaina dharmanA niyamonA pAlana Adi sAthe zALAnA abhyAsakrama mujaba abhyAsa kare che. - 135 - #DB009 - ane jaina dharma chIcharachI) muni zrI zubhavijayajIe eprila, 1952mAM senDapharsTa roDa sTezananI najIka kacchanA zreSThIonI madadathI sarvodaya kendranI sthApanA karI ke je pAMca mALanuM makAna che. A kendramAM khAsa karIne kacchanAM gAmaDAMomAMthI ucca abhyAsa mATe muMbaI AvatA chAtro mATe rahevAnI ane jamavAnI sagavaDa khUba ja ochA daramAM hatI. e jamAnAmAM emaNe kaccha-mAMDavImAM eka AzramanI sthApanA karI. AzramamAM nirAdhAra evA jaina vRddho niHzulka rahI zake ane jamI zake evI vyavasthA zarU karI ke jethI evA vRddho potAno aMtima samaya sArI rIte pasAra karI zake. emanI preraNAthI kaccha bhadrezvara tIrthamAM bhojanazALAnI zarUAta thaI. - tithalasthita baMdhu tripuTI mahArAjasAhebe paNa vAhanano upayoga karyo. videza gayA. videzamAM vasatA jaina zrAvakone mArgadarzana ApyuM ane videzamAM jina maMdironI pratiSThA karI videzasthita jainone eka avalaMbana pUruM pADyuM ke jethI videzamAM jaino potAnA dharmamAM sthira rahI zake. bhadrabAhusvAmI, umAsvAtijI, siddhasena divAkara, haribhadrasUri, AnaMdaghanajI. zrIpALa rAjAnA rAsanA racayitA vinayavijayajI ane upAdhyAya yazovijayajI, cidAnaMdajI, buddhisAgarasUri Adi AcAryoe paNa jaina caturvidha saMgha mATe aneka graMtho, stavano Adi racIne ghaNuM moTuM pradAna karyuM che. vinobAjIe lakhyuM che ke, vRkSa para jeTalAM pAdaDAM hoya che eTalA graMtho jainAcAryoe racyA che. jainAcAryonA ATalA vizALa pradAnane kAraNe viSama paristhitimAM paNa jaina samAja zubhabhAvamAM ane nizciMta rahI zakyo che. AjanA yugamAM sthAnakavAsI saMpradAyanA sAdhuoe krAMtikArI pagalAM laI jaina dharmane eka navo AyAma Apyo che. zikSaNa kSetre, Arogya kSetre ane sevAnA kSetranI sparzanA karI che. sAmAnya rIte A kSetrothI jaina sAdhuo vimukha hoya che. A sAdhuomAM keTalIka bAbato sAmAnya hatI. 1) emanI pAse anekAMta dRSTikoNa hato 2) dehathI para evA caitanyatattvanI jhAMkhI prApta karI hatI 3) emano anuyAyI varga hato 4) emaNe Azrama sthAnanI sthApanA karI hatI 5) emaNe saMpradAyano tyAga karyo hato AvA pAMca sAdhuonA nAma A pramANe che - 136 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha ane jaina dharma che da reka 1) AcArya suzIlamuni 2) muni zrI saMtabAlajI 3) upAdhyAya amaramuni 4) sonagaDhasthita kAnajIsvAmI 5) peTarabArasthita jayaMtamuni AcArya suzIlamuni amerikA gayA. amerikAmAM nyU jarsI sTeTamAM 108 ekaramAM siddhAcalama nAmanA AzramanI sthApanA karI je amerikAsthita jaino mATe eka yAtrAdhAma banyuM. muni zrI saMtabAlajIe cIMcaNamAM AzramanI sthApanA karI. naLakAMThA bhAlapradezamAM sevAyajJa AraMbhyo. sAmAnya rIte jaina sAdhuo zikSaNa, Arogya ane sevAnA kSetrane spardho nathI hotA. upAdhyAya amaramuninI preraNAthI caMdanAzrI sAdhvIjI e rAjagRhImAM 'virAyatana' nAmanI saMsthAnI sthApanA karI. zikSaNa kSetre ane Arogya kSetre khUba ja kAma karyuM. rAjagRhImAM haoNspiTala sthApI ke jemAM garIbo mATe niHzulka ke khUba ja ochI kiMmatamAM sArAmAM sArI ArogyanI sAravAra maLI zake. kacchamAM kaoNlejanI sthApanA karI. emanI dRSTie sAdhu niSkriya nahIM, paNa niSkAma hovo joIe. kAnajIsvAmIe sonagaDhamAM AzramanI sthApanA karI. gujarAtamAM digaMbara saMpradAyano praveza apekSAe nahivat hato. kAnajIsvAmIe nizcayanaya para bhAra mUkI digaMbara graMtho para pravacano ApyAM, pariNAme gujarAtamAM digaMbara mata pratye AsthA dharAvato eka zrAvaka varga Ubho thayo. mULa saurASTranA paNa peTarabArasthita AtmasAdhaka pUjya zrI jayaMtamunie peTarabAramAM AMkhanI haoNspiTalanI sthApanA karI. sthAnika jarUratamaMda prajA mATe AMkhanI sAravAra niHzulka rAkhI. pariNAme emano eka moTo cAhaka varga Ubho thayo. emaNe AtmasAdhanAne kendramAM rAkhI ghaNAM pustako paNa lakhyAM che. sthAnakavAsI saMpradAyanA sthApaka vIra lokazA ane kaDavAzA hatA. emaNe mUrtipUjAno svIkAra na karyo, paraMtu mUrtinA avalaMbanane svIkAryuM. saMpradAyanA zarUAtanAM varSomAM lokazA gacchanA upAzrayamAM tIrthaMkara prabhunI mUrti rahetI hatI. mULa sthAnakavAsI sAdhuo suzIlamuni, saMtabAlajI, upAdhyAya amaramuni, kAnajIsvAmI ane jayaMtamunie saMpradAyano tyAga karI krAMtikArI pagalAM bharyAM. 137 - zrI kacchI - ane jaina dharma che namramunie saMpradAyamAM rahI krAMtikArI pagalAM bharyA che. khINanI dhAra para cAlavA jevuM kaThina kAma che. emaNe jinabiMbano svIkAra karyo, dravyapUjAno nahIM. namramunie nAbhimAMthI uvasaggaharaM stotranuM viziSTa rIte uccAraNa karI udhvasaggaharaM stotrane sthAnakavAsI samAjamAM pracalita karyo, vyApaka karyo. mArI daSTie emanuM moTAmAM moTuM pradAna eTale Look and Learn saMskAradhAma. nAnAM bALakonA manamAM jaina dharmanA saMskAro cUMTAya, jIvanazailI sAttvika bane e mATe namramuninI preraNAthI deza ane videzamAM 100thI vadhAre Look and Learn nAmanAM saMskAra kendro khUlyAM che. mArI dRSTie koI paNa jaina sAdhue atyAra sudhInA jaina dharmanA itihAsamAM AvuM pagaluM bharyuM nathI. moTI uMmaranA jaina zrAvakone pravacanonI eTalI jarUra nathI jeTalI nAnAM bALakone che. deza ane kALa khUba ja viparIta che. AvA kaparA samayamAM bALakonA manamAM jaina dharmanA, mAnavatAnA saMskAro ane sadguNo khIlaze to e moTAmAM moTI sevA che. emanI preraNAthI sukhI jaina kuTuMbanAM navayuvAna ane navayuvatIo dvArA 'aIma yuvA sevA grupa" zarU thayuM ke je noTabuka vitaraNa Adi samAjopayogI pravRtti kare che e prazaMsanIya che. A ja gupa dvArA "ama AhAra' nAmanI vyavasthA cAle che ke jemAM dararoja jJAtinA bhedabhAva vinA bhUkhyA janone phUDapaeNkeTa ApavAmAM Ave che. ghATakopara ane kAMdivalImAM A sevA cAle che. DAyAlisisa ke je khUba ja moDyuM che ene mATe rAhatanA dare ne jarUra hoya to niHzulka vyavasthA paNa emanI preraNAthI thaI rahI che. cha jaNA besI zake ane jemAM badhA dharmonA maMtro gUMjatA hoya evI zabavAhinI ke jenuM nAma 'paramayAtrA' rAkhyuM che e paNa emanI preraNAthI zarU thaI che. emaNe AtmasAdhanA, sevA ane samAjopayogI pravRttio saraLatAthI thaI zake e mATe pArasadhAma, pAvanadhAma ane paramadhAmanuM nirmANa karyuM che. maoNDarna TeknaoNlaoNjIno upayoga karyo che jethI bhagavAna mahAvIrathI zarU thayelI A 2500 varSanI paraMparA AvA kaparA samayamAM paNa TakI rahe, vikasI rahe ane salAmata rahe, samRddha bane. emanuM paNa bahu moTuM pradAna che. e mATe dharmane nAme vaiSNava paraMparAmAM kevuM suMdara Ayojana thayuM che ! | krizciyana dharma para paNa jainAcAryone kAraNe khUba ja prabhAva paDayo hato. jisase pelesTAInamAM 40 divasanA upavAsa karyA hatA evo ullekha maLe che. jarmana vidvAna jAjaksanA mate pAlitANAnuM apabhraMza pelesTAITana che. jisase 138 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * caturvidha saMgha ane jaina dharma 9 2 22 pAlitANAmAM jaina muninI nizrAmAM 40 divasanA upavAsa karyA hatA. jaina sAdhuonI jema krizciyana pAdarIo paNa zveta vastro pahere che. brahmacaryanuM pAlana kare che. jisasanuM prakhyAta vAkya ke, 'tArA gAla para koI eka tamAco mAre to bIjo gAla dharaje, sAmo prahAra karato nahIM' e vAkya para paNa jaina dharmanI ahiMsAnI asara che. romana ketholika saMpradAyamAM pAdarIonI vividha padavIo sUcavatA je zabdo che enA saMbaMdha paNa jaina dharmamAM sAdhuonA padavI sUcavatA zabdo sAthe che. baMnemAM sAmya che. jaina dharma krizciyana dharma gacchAdhipati popa AcArya kArDinala upAdhyAya bizapa sAdhu phAdhara | sAdhvIjI romana ketholika saMpradAyamAM carca mATe je zabdo pracalita che eno saMbaMdha paNa jaina dharmamAM derAsara (maMdira) mATe vaparAtA zabdo sAthe che. baMnemAM sAmya che. | jaina dharma krizciyana dharma | tIrtha | ketheDrala | derAsara | carcA | ghara derAsara | cepala | gurumaMdira besilika mArA, tamArA, ApaNA sahunA ane ApaNAM bALakonA jIvanamAM jaina dharmanA saMskAra TakI rahe evI tIrthaMkara prabhune ane pathadarzaka AcAryone prArthanA karuM chuM. (jaina dharmanA abhyAsa surezabhAI paryuSaNa vyAkhyAnamALAomAM vaktavya Ape che ane temanAM pAMca pustako pragaTa thayAM che). 139 - caturvidha saMgha ane jaina dharma jaina zAsanamAM divaMgata zramaNIonuM yazasvI pradAna - bhAratI dIpaka mahetA jina zAsanano sAra jo eka zabdamAM kahevo hoya to te che 'samatA'. be zabdamAM kahevo hoya to 'samatA' ane 'svAdhyAya'. traNa zabdamAM kahevo hoya to samatA', 'svAdhyAya' ane 'tyAga' tathA cAra zabdamAM ja samajavo hoya to umeravI paDe 'jayaNA'. e cArecAra mUrtimaMta che ApaNA zramaNabhagavaMtomAM. temAMnAM ja amuka zramaNIjIonAM jIvana-kavananI vAta laIne Aje AvI chuM, jeoe saMyamaveza ane jina zAsana baMnene dIpAvyAM che. zAsanaaspRdayanAM vAhaka tarIke divaMgata zramaNIjI bhagavaMtonAM abhuta pradAnane smRtivaMta karIe to sauprathama nAma sAMbhare mallikumArInuM. pUrvabhavamAM karelI mAyAne kAraNe strIveda bhale maLyo, paNa bhavijanone darzAvyo zrI jaina zAsanano eka bhavya siddhAMta : 'strIvede paNa tIrthakara banI mokAdhikArI thaI zakAya che." bIjA smRtivaMta thAya prabhuvIranA zAsananAM prathama sAdhvI zrI caMdanabALAjI. A e samaya hato jyAre prabhupArzvanI zramaNI paraMparAmAM dIkSita sAdhvIjIo dIkSA tyajI parivrAjikAo banI rahI hatI, netRtva zithila banyuM hatuM. evA samaye sAdhvIsaMghanuM netRtva saMbhALanAra sAdhvI caMdanAjIne trikALa vaMdana. cakkI durga haripaLagaM, paLage cakriNa kesano cakkI, kesavo cakkI kasava du, cakkI kesIa cakkI. A cakA-cakIsamA zabdo na samajAyA ne ? jI. citrakuTanA mahArAjanA purohita haribhadra paMDitaneya te nahotA samajAyA... ane eTale ja jijJAsAbhAve teno artha pUchavA AThamI sadInI eka UtaratI sAMje teo upAzrayamAM pravezyA, jyAM A gAthAne prakAzatA eka dhIra-gaMbhIra-prauDha zramaNIjI dekhAyAM, jeoe temane teno artha samajavA mokalyA jenAcArya zrI jinabhadrasUrijI samIpa, jeo pAsethI avasarpiNI-utsarpiNI ItyAdi kALanuM UMDuM svarUpa samajatA haribhadrano jJAnagarva ogaLI gayo ane potAnI pratijJA sAMbharI H 'jo mane koI navuM jJAna batAvanAra maLe ke je svayaM samajI na zake, teno ziSya thaI jaIza." ane teoe pratijJApAlana karI jaina dIkSA svIkArI. Aje sau oLakhe che temane 144 graMthonA racanAkAra 1vo Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hocaturvidha saMgha ane jaina dharma 90 mahAna AcArya yAkinI mahattarAsunU zrI haribhadrasUrIzvarajI tarIke ! yAkinI mahattarA zramaNIjIe sakala zrI jaina zAsana para karela A upakAra yugo paryata avismaraNIya raheze. e pachI najara Thare che vikramanI 12mI sadI para. khaMbhAtamAM rahetA eka dAdAjI ATha varSanI pautrI padmAne laI kheDA jillAnA mAtara gAme dharmamUrti zrI munirAjajInA vaMdanArthe Avela. upAzrayamAM munimahArAje sAmudrika lakSaNo jANI laI dAdAjIne kahyuM: tamArA kuLanuM A ratana zAsanane soMpI do - te mahAna vibhUti banI moTuM pradAna karaze. ghaDiyAM lagna levAya tema dAdajIe to 'tahatti' kahI tvarita dIkSA apAvI ane teo sAdhvIjI padmazrIjI tarIke nUtana nAma pAmyAM. ATha varSanI uMmare dIkSA ane 28 ja varSanI vaye to kALadharma pAmanAra A mahAmedhAvI zramaNIjInA aMta samaye hatA 700 ziSyo ! Aje paNa A adbhuta pradAnanI smRtimAM mAtaratIrthanA jinAlayanA gabhArAmAM sAdhvIjI padmazrIjI pratimAjIrUpe birAjamAna che, je jaina zAsanamAM accheruM che ! | vikramanI 13mI sadImAM sirimA mahattarA sAdhvIjIe pracalita lokagItanI bhASA mArU gurjaramAM 'zrI jinapatisUri vadhAmaNAM gIta' racIne zramaNIjIonA sAhityasarjanano mArga jANe khullo mUkyo. vikrama saMvata 1445mAM mahattarA sAdhvI mahimAzrIjIe 'upadeza ciMtAmaNi avacUri' racI, jeno ullekha acalagacchAcAryazrI "merUtuMgasUrijI rAsa'mAM paNa thayelo che. vaLI A ja arasAmAM pravartinI merulakSmIjI sAdhvIjIe prauDhAvasthAmAMya chaMda vaividhyabharI be anumapa kRti racela, je 'tAraMgAmaMDana ajitanAtha' tathA AdinAtha stavana" tarIke Ajaya suprApya che. saMvata 1477mAM kharataragacchanA AcArya zrI jinacaMdrasUrijI samudAyanA zrI guNasamRddhi mahattarAe prAkRtamAM racela 503 pagha sahita 'aMjaNAsuMdarI cariyaM'nI prAta racanA jesalameramAM karI. 541 varSa pUrve racAyela te pratane jyAre jesalameranA graMthabhaMDAramAM joI tyAre mArA rUMvADAM UbhAM thaI gayelAM. vikrama saMvata 1492mAM A ja samudAyanAM zrI jayamAlAjIe racela 'caMdraprabha stavana' tathA zrI nicandrasUri gIta'nI hastaprato bikAneranA graMthabhaMDAramAM aghapi sacavAI che. 15mI sadInA uttarArdhamAM tapAgaccha AcArya jinakIrtisUrijInAM AjJAnuvartinI pUjya rAjalakSamIzrIjIe 'zivasulAgaNinI-vijJapti' racIne jaina #- ane jaina dharma chIcharachI) sAhityanI anupama sevA karI che. 16mI sadImAM AgamagacchIya AcArya hemaratnasUrijInA kAvyapravINa vinayacUlAgaNinIjIe lakhela phAgu kAvyomAM jaina zAsananI suMdara prazasti che. e kALe 14 chaMdono prayoga karI "zrIcaMdra caritra' racanAra viduSI sAdhvIjI padmazrI, mahAkavi puSpadaMtaracita 'jahara carila' ane 'yazodhara carita' apabhraMzIya carita kAvyo para saMskRtamAM TippaNI racanArA Arthika raNamatizrIjI ane A ja sadInA madhyakALamAM vicarela AryAratnamatizrIjI, jemaNe "samyakRtva kaumudI' saMskRta graMthano gujarAtImAM anuvAda karyo, teone kema visarAya? mAtra 18 varSe dIkSA laI pachI pravartinI thanAra sAdhvI zrI hemasiddhijIe saMvata 1662mAM malhArarAga ne 18 padyamAM "somasiddhinirvANa gItam' uparAMta 'lAvaNyasiddhipahutaNI gItanI racanA karI, jenI mULa hastaprata Aje 'abhaya jaina graMthAlaya' bikAneramAM che. 17mI sadImAM vaDatapAgacchanAM hemazrI nAmaka viduSI sAdhvIratnAe 367 kaDInA 'kanakAvatI AkhyAna'nI abhUtapUrva racanA karI, jenI hastaprata pATaNa - phophaliyAvADAnA zeTha hAlAbhAI maganabhAInA graMthabhaMDAramAM upalabdha che. acala gaccha nAM sAdhvI zreSTha vivekasiddhijI, vimalazrIjI, vidyAsiddhijI, guNazrIjIe racela 'upAdhyAya meghasAgara gahulI, 'jinarAjasUri gIta', 'guruguNa covIsI', 'pratApabAbusiMha rAsa' Adi racanAo sAhitya kSetre prazaMsanIya che. evAM ja eka kharataragacchanAM sAdhvI zrIjI vicakSaNAzrIjInI noMdha paNa madhyakAlIna jaina ItihAse lIdhI che, jeoe mAtra 12 varSanI vaye pravajyA svIkArI aneka ziSyAonAM guNI banI apratima zAsanasevA karI. 20mI sadImAM pUjya pArvatIzrIjI nAmanAM viduSI sAdhvIjIe racelI cAra adbhuta kRtio 'vRttamaMDalI', 'ajitasenakumAra DhALa', 'sumaticaritra' tathA 'aridamana copAI'mAMthI pasAra thaIe, eTale TADhaka vaLe ke pratibhAvaMta zramaNI bhagavatIjIo ApaNA samayamAM paNa thayAM che ane temanI zrutasAdhanAnI niSThA paNa zata-sahastra namana karavA yogya ja che. - have saMbhAravAyogya che vAgaDa samudAyanAM sAdhvIjIzrI anupamAzrIjI, jeonI pAlitANAnA hastagiri samIpanI agnisaMskAra bhUmimAMthI Aje paNa rAtrinI nIravatAmAM zrI namaskAra mahAmaMtrano nAda saMbhaLAya che... tenuM kAraNa che : temaNe AtmabhAve gaNelA 45 karoDa navakAra mahAmaMtro ! vizvazAMti arthe karela 142 141 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hocaturvidha saMgha ane jaina dharma 90 A bhAvapUrvakanA japa anuSThAnane trikALa vaMdana. parama pUjya AcArya paMjAbakesarI zrI vallabhasUrijI samudAyanAM sAdhvI zreSThA pUjya zrI mRgAvatIzrIjI e to paMjAbamAM jaina dharma paratvenI jAgRti ANIne kamalA ja karI che ! vaLI himAcala pradezanA kAMgaDA tIrthano jIrNoddhAra karAvavA teoe keTalAMya varSa tyAM ja mukAma karIne zrI jaina saMgha para bRhad upakAra karyo che. A ja samudAyanAM sAdhvIjI devazrIjI mahArAje bhArata-pAkistAnanA bhAgalA samaye lAhorathI 80,000 jainone saMpUrNa surakSA sAthe bhArata pahoMcADela. zrI labdhi-vikrama gurukRpA prApta AcArya rAjayazasUrIzvarajI mahArAjanAM bahenamahArAja zrI subhadrAzrIjIe pallIvAla pradezamAM eka lAkha rAjapUta bhAvikone jaina zAsananA siddhAMto samajAvI jaina banAvela. sAgarejI samudAyanAM pUjaya sAdhvIjIoe to kalyANaka mahAbhUmi evA sametazikharajI tIrthano uddhAra karavAmAM agresara bhAga bhajavela. adhyAtmamUrti pUjya kalApUrNasUrijI samudAyanAM sAdhvIjI catura zrIjIe to 100 nAnAM-moTAM tIrtho ane derAsara-upAzrayonA jIrNoddhAra karAvela. tapAgacchanA zrImadvijaya siddhisUrIzvarajI bApajI mahArAjanA samudAyanA, 16 bhASAnA jANakAra, Agama saMzodhaka-saMvardhaka-zuddhikAraka-anuvAdaka-saMkalanakAra evA munirAja zrI jaMbuvijayajIthI jaina zAsana suparicita che. teonAM janmadAtA evaM dharmapreraka mAtA anIbena eTale zatAyuSI sAdhvI zrIjI manoharajI 'bA mahArAja'. AgamodvAranuM kArya karavA teo ja potAnA dIkarA mahArAjanAM preraka hatAM. 'jIvIcAra' bhaNAvatAM je rIte jIvonA 563 bhedonuM savistara varNana kare, tyAre jANe sarvajIva paratve maitrIbhAva sthira ja thaI jAya ! pa6 varSanA saMyamaryAyamAM gharagharamAM svarga racavA manabheda-matabhedo dUra thaI jAya, teo to karmagraMtha bhaNAvavAno paNa yajJa calAve. jJAna-tapasyA-dhyAna kSetre manohara evAM pUjya bA mahArAje sauthI moTuM pradAna to potAnA 14 varSanA zizuratnanI zrI jina zAsanane bheTa ApI che. - gacchAdhipati zrI rAmacaMdrasUrizvarajI samudAyanAM sAdhvIjI managuptAzrIjI mahArAje amadAvAdanI bhaMDerIpoLamAM musalamAnonI vacce 40 varSa rahI jinAlayajInuM rakSaNa karyuM. musalamAno mUrti toDavA Ave to be hAtha pahoLA karI, svayaM UbhAM rahI kahetAM ke, 'mArA bhagavAnane sparzatAM pahelAM mane ja mAro'. musalamAno paNa temanA A raudra rUpathI DaratA. A ja samudAyanAM 'darzanazizu' sAdavIratnA 143 cha06 - ane jaina dharma chedilhI zIghakavayitrI pUjya harSapUrNAzrIjIe sAhityasarjanamAM DaMko vagADI zuddha cAritranI to saMghomAM prarUpaNA karI ja, uparAMta mAlegAMvanA agaNya musalamAno tathA bhIlone mAMsAhAra choDAvI navakAra gaNatA karela. acala gacchanAM zrI OMkArazrIjI sAdhvIjI mahArAje laghuvaye dIkSA lIdhI. e pachI 40 varSanI uMmara sudhImAM 22,000 gAthAo kaMThastha karI ane samudAyamAM nitya ATha kalAka saMskRtano abhyAsa karAvela. terApaMthI DaoN. sAdhvI akSayaprabhAjIe jaina vizvabhAratI saMsthAmAM jainAgamamAM ema.e., pIeca.DI. karI 'uttarAdhyayananI zelI-vaijJAnika adhyayana'nAM lekhiyA banI anekAneka AMtararASTrIya saMmelanomAM jaI jaina dharmano pracAra-prasAra karela. DaoN. muktiprabhAzrIjI ane DaoN. divyaprabhAzrIjIe pustakalekhana uparAMta 'logassa dhyAnakendro' kholI zAsanasevA karI che. tapa-tyAga-svAdhyAyaratA sAdhvIjIonuM viziSTa pradAna sthAnakavAsI satIvRMdamAM paNa jovA maLe ce. goMDala gacchanA zAsanasamrATa AcAryapravara pUjyapAda zrI DuMgarasiMhajI mahArAja jevA ekAvatArI, vIra-dhIra saMtanAM janmadAtrI eTale 18mI sadInAM meMdaraDA janapadane dIpAvanArAM pUjya hIrabAI mahAsatIjI. 45 varSanI vaye pUjya ratnasiMhajI mahArAjanA haste dIkSA grahaNa karanAra teo deha ne AtmAnI bhinnatAnI anabhuti karatAM akhaMDa AtmabhAvamAM sthira rahetAM. ekadA goMDala upAzrayanI osarImAM traNa kalAkanA anuSThAna arthe dhyAnastha evA temanI samIpa acAnaka eka ziyALa AvyuM ane tINa dAMta tathA nakhathI mahAsatIjInA zarIrane vidArI mAMsa-lohI ArogavA lAgyuM. zUravIra sAdhikA to hatAM AtmamastImAM nimagna ! traNa kalAke saMpanna thatAM lohIthI tarabatara thayela vastronI vyavasthA mATe teoe aMdara rahelAM mahAsatIjIone bolAvyAM. vIMdhAyeluM zarIra, hADa-mAMsa labaDI rahelAM... evuM kamakamATIbharyuM dazya joI nAnAM satIjIo to tharathara dhrujavA lAgyAM. nikaTa grAma birAjamAna gurudeva zrI DuMgarasiMhajI mahArAje paNa tatkALa doDI AvI joyuM ke potAnAM janetA maraNAMta upasargone vIsarIne caitanyavaMta AtmAnubhUtino AnaMda mANI rahyAM che. mAvajIvanuM anazana aMgIkAra karyA pachI 58-58 divasanI asahya pIDAmAMya AtmajAgRti rAkhI prAMte teo kALadharma pAmyAM. A hUDA avasarpiNIkALamAM AvavA upasargavijetA zramaNIjInI 144 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha ane jaina dharma che AtmasAdhanAnAM abhUtapUrva darzana karI zrI jaina zAsana dhanya banyuM che. saraLasvabhAvI pUjya velabAI mahAsatIjInAM teo bA mahAsatIjI ane sAdhvI saMgha ziromaNi pUjya mAnakuMvarabAInAM teo nAnIjI mahAsatIjI hatAM. AjathI 273 varSa pUrve pUjaya velabAInI ratnakuthie janma dharanAra pUjaya mAnakuMvarabAI 14me varSe dIkSA laI potAnA mAmA mahArAja pUjya zrI DuMgarasiMhajI mahArAja samIpe sudIrghakAla paryata zAstrAbhyAsa karI 94 varSanI uMmare sAta praharano saMthAro karI dehathI digaMta thayAM. teonI ujvaLa paraMparA Aje goMDala gacchanI garimA vadhAratAM vistarI rahI che. sahanazIlatAnAM jIvaMta pratIkasamAM pUjya gaMgAbAI mahAsatIjI eTale AghapravartinI zrI mAnakuMvarabAI mahAsatIjInAM ja prajJAdhAraka ane pravartinI zikhyA. ekadA mANAvadara gAmanA traNa-cAra yuvAno duSTa AzayathI upAzraya AsapAsa pharatA hatA. te joI teo aMzamAtra vicalita thayA vagara dhyAnazIla banI gayAM ane savAre dhyAna pUrNa karyuM tyAM sudhI pelI yuvAna ToLakInA paga saunDa thaI gayelA te grAmanoe savAre joyuM. teonI bhAvavizuddhi karAvI, bhISmapratijJA levaDAvI ke have pachI zAsananAM koI paNa mahAsatIjIone bUrI najarathI joze nahIM. dIpAvalInA dine samAdhipUrvaka dehatyAga karanAra teonA atmAne trikALa vaMdana. saurASTranA kAlAvaDa (zItalA) gAmane ujavalatA pradAna karanAra hatAM pUjya ujamabAI mahAsatIjI. 17mA varSe vaidhavyanA duHkhane sahana karatAM evAM teo mATe ja jANe tejomUrti pUjya jayacaMdrajI mahArAjanuM cAturmAsa kAlAvaDamAM thayuM. teo samIpe vairAgyabIja aMkurita thayuM ane yugapradhAna tapasvI pUjya mANekacaMdrajI mahArAja pAse dIkSita thaI jainetaromAM paNa jinavANIno pracAra karyo. 45 varSano dIkSAparyAya pALI saurASTrakesarI pUjya prANagurudeva pAse AlocanA laI, aMtima ArAdhanA karI, "mahAvIra' zabdanA uccAraNa sAthe ucca gatie viharI gayAM. teonA phakta 22 divasanA paricayamAM ja prabhAvita thaIne mAtra 15 varSIya prabhAbene jyAre dIkSA lIdhI tyAre gurudeva paMDitajIe rokIne prabhAbAI mahAsatIjIne Agamo tathA aneka saMskRta zAstrono abhyAsa karAvI 46 varSanA dIkSAparyAyamAM aneka rItie zAsanaprabhAvanA karI zake te mATe taiyAra karyA. je samayamAM yugapradhAna tapasvI pUjya jaya-mANeka gurudeva grAmAnugrAma viharatA hatA, tevA vi.saM. 1841mAM mAMgaroLa zrI saMghamAM traNa bahenonI dIkSA - 145 - @ @@ @@A ane jaina dharma thaI, temAMnAM sauthI nAnAM mAtra 21 varSanAM hatAM bA.bra. pUjya maNibAI mahAsatIjI, jemaNe mAMgaroLanA navAbasAheba husainamiyAne paNa dIkSAnA samarthanamAM nIDara uttaro ApI prasanna karela, jethI phakIrI levA mATe teoe ghaNI sahAya paNa karela. vaDAla-soraThamAM rahetA gAMdhIvAdI bhavAnabhAI mahAtmA gAMdhIjIne vAta karavA jAya ke, 'mArI bahenane dIkSAnA bhAva che, paNa ame nA pADIe chIe,' tyAre gAMdhIjI pote samajAve ke, 'bhAI, jaina dharmanI dIkSA khUba sArI hoya che. tyAM cAritranI vADa khUba majabUta hoya che, mATe bhale ne dIkSA le. tamo nA na pADo." Ama jeonI dIkSAnI rajA ApaNA rASTrapitAe svayaM laI ApI hoya, tevAM pUjya amRtabAI mahAsatIjIe 55 (paMcAvana) varSanA dIkSAparyAyamAM zAsanane ujajavaLa karI dekhADyuM. sana 1952mAM lIMbaDI saMpradAyanI dIkarI goMDala saMpradAyamAM dIkSA levAnI hiMmata karI zake? jI hA, e hatAM saunAM AdaraprApta "bApajI', pUjya motIbAI mahAsatIjInA ziSyA lalitAbAI mahAsatIjI. gurudeva zrI prANalAlajI mahArAjanA kRpAziSathI jenI jIhuvA para devI sarasvatI vAsa karatAM, tevAM sAdhvI zreSThA pU. bApajInI preraNAthI ja vile pArlemuMbaImAM 'vaiyAvacca kendra'nuM bIjAropaNa thayuM. kanyAzibiro, jJAnasatronAM Ayojano, 'kalpataru sAdhanA kendra', 'zrI prANaguru jaina seMTara'nI sthApanA AdinA mULarUpa evAM teonI zrutasaMpadA paNa prazasti pAmI che. cAra julAI, 2012nA dine pUjya gurUdeva namramunie svayaM TheTha cennaIthI lAIva TelikAsTa dvArA jeone aMtima nirdhAmaNA karAvI tevAM bApajInI smRtimAM devalAlImAM 'adhyAtma tIrtha' nirmANa thAya, te zramaNIjagata mATe nAnIsUnI ghaTanA na ja kahevAya! goMDala gacchamAM zrI bhagavatI sUtra AdhArita thokaDAo je nAme prakAzita thayA, te 'phUla-Amra stokAlaya' eTale ja sAdhvIjI zrI phulakuMvarabAI tathA zrI aMbAbAI mahAsatIjI. tejomUrti phUlakuMvarabAImAM to anAsakti guNa eTalo prabaLa hato ke temaNe ziSyo na karavAnI ja pratijJA lIdhI hatI. saumyamUrti pUjya aMbAbAI mahAsatIjI eTale dAdAguru DuMgarasiMhajI mahArAjazrI tathA pUjya hIra-velamAnakuMvarabAI mahAsatIjInI paraMparAnAM evAM zramaNI, jeo mAnatAM ke duHkhanA DuMgarAthI hArI na javAya, kAraNake duHkhamAM je dharma ArAdhAya, te ja sAcI zAMti 146 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rI,caturvidha saMgha ane jaina dharma ane prAMte mokSa paNa arpI zake. prANagurudevanI saMdhivAnI bImArImAM khaMtasaha zuzruSA karI, zAtA upajAvavAnA phaLe ja jANe vizALa parivAradhAraka muktAbAI mahAsatIjI tathA bhAvayoginI lIlamabAI mahAsatIjIsamA ziSyAratnonAM guruNI banavAnuM susaubhAgya saMprApya thayuM. dhArInAM maMgalamUrti muktAbAI mahAsatIjI eTale moTAsvAmI, jeonI dharmapreraNAthI ja mANekapuramAM rahetAM mahAvIrabhAInA jIvanano rAha badalAyo ane vairAgI banI saMyama letAM Aje rASTrasaMta yugadivAkara pUjya garudeva namramuni mahArAjasAhebarUpe zobhI rahyA che. saMgha para pUjyavarAnuM A RNa sadAya raheze ja. saMyamanAM 56 varSamAM 'arhama yuvA grupa' ane 'pArasadhAma' baMnenI zarUAtanAM sAkSI evAM muktAbAIne namramunie pote mahAprANa dhvanimAM mAMgalika saMbhaLAvI jANe potAnI mADIne aMtima vidAya Apela. sarasvatIsutA pUjya lIlamabAI mahAsatIjI eTale jJAna ne samatArasano ratnAkara, 119 ziSyA-praziSyAonAM dhAraka. AThama-pAkhIe AyaMbila, dara somavAre ahorAtrinuM mauna, sAMje garama gocarI na vAparavI ane vidyutanI jayaNA karIne ja guruprANa janmazatAbdI nimitte 32 AgamasUtrone anuvAdita karI pradhAna saMpAdikA banavAnAM nava varSa pasAra karyAM, jethI 'apUrva zruta ArAdhikA' padavIthI vibhUSita paNa karAyAM. 84 varSanuM Ayu ane 63 varSanA pravajyAkALamAM kevI to samatAnI upAsanA karI haze ke azAtAnA tIvra udayamAM bhedajJAna to evuM vyApta ke dehamAM thayelI gAMTha aMdara ja phUTI jAya, tyAreya tenI vedanAmAM vahevAne badale karmagAMTha choDavAmAM ja lIna dekhAya. arihaMtanI ArAdhanA karavA vahelI savAre traNa vAge bhaktAmara stotra bole tyAre viziSTa ko' preraNAthI gAthAnA artha pramANenAM daivika citro pragaTa thAya, divasanA bhAgamAM te citro dorAya ane tapasamrATanI sAnaMda AjJAthI pachI sthAnakavAsI samAjamAM sauprathama sacitra pustaka tarIke paNa bahAra paDe ! uparAMta pUjya DuMgarasiMhajI mahArAjanAM jIvana-kavananuM 'dRSTA-dRSTi darzana' sacitra pustaka paNa bahAra pADayuM teya zAsananI apUrva sevA ja che. nAvalI nadIne tIre Ucharela devIbena sADA aDhAra varSanI bAlI vaye, moTAM dIkSitabhaginI pUjya lIlamabAIsvAmInAM ziSyA banavA thanaganyAM ane tapasamrATa gurudeva zrI ratilAlajI mahArAjanA zrImukhe dIkSAmaMtra grahaNa karI banyAM uSAbAI mahAsatIjI, jeo kALakrame 'guruprANa phAunDezana'nAM preraka banyAM. teonI ja 147 ane jaina dharmI rI upasthitimAM pUjya lIlamabAI, pUjya DaoN. AratIbAI tathA pUjya subodhikAbAI mahAsatIjInA satpuruSArtha thakI Agamaratno prakAzita karavAnA bhagIratha kArya mATe jaina zAsana teono sadA RNI raheze. moMghA paMcamahAvratane mANavA mAtra cha mahinAnA dIkSAparyAya pachI 11 upavAsanAM pAraNAM mATe A ja uSAbAI mahAsatIjIe eka kaThinatama abhigraha dhAraNa karelo ke, 'koI kuMvArI kanyA, kapALamAM korA kumakumano cAMdalo karI, zveta vastro dhAraNa karI, chuTTA vALa rAkhI, jo sapheda vastu vahorAve to ja pAraNuM karavuM.' devagurunI asIma kRpA tathA teonA tapobaLe te zakya paNa banyuM. saurASTra, muMbaI, madhyapradezAdi aneka kSetromAM vicarI zAsana prabhAvanArthe saMghonI sthApanA sAthe ane mahilAmaMDaLa tathA yuvakamaMDaLo teoe sthapAvyAM. svayaM sudUra sudhI gocarIe jaI aneka bhAvikone dharmasthAnakamAM AvatA karyA ane e rIte ja sthApyo rAjakoTamAM goMDala roDa (vesTa) saMgha. goMDala saMpradAyanAM 'sUrya-vijaya' sAdhaka belaDInAM guru eTale pUjya pArvatIbAI mahAsatIjI pArasamaiyA. 22 ziSyAonAM guruNI, rasalInatAnI mUrti, yogAnaMdanAM avatAra. mahAbhiniSkramaNano maMgala mahotsava ane zAsana saMdezArUpa to teonuM samasta jIvana ja jANe ! amaravellIsamA amarelInAM putrIratnA savitAbena arthAt goMDala saMpradAyanA saptama AcArya bhagavaMta pUjya puruSottamajI mahArAjasAhebanA svahaste pravrajyA pAmanAra sAdhakabelaDI 'sUrya-vijaya'mAMnA sUrya eTale ke 'gujarAtanAM siMhaNa' athavA moTAM bhagavAna savitAbAI mahAsatIjI tathA nAnAM bhagavAna vijayAbAIsvAmI ! teone kaMThastha hatAM 16 zAstro ane 51 thokaDA uparAMta 500 zloko. talasparzI jJAna hatuM 32 AgamonuM. rAjakoTa bhakti nagara upAzraya vistAramAM vasati paNa ochI ne vanavagaDA jevuM parisara hatuM, tyAre te sthAnakane moTuM karAvI upavana jevuM raLiyAmaNuM karanAra, satsaMgathI bhAviko vadhAranAra, jaina zALA zarU karAvanAra, graMthAlayanAM pustakonuM pratilekhana karanAra hatAM teo. adhyAtmakesarI AnaMdaghana yogIrAja gurudeva pUjya jazarAjajI mahArAja svayaM jeonA kALadharma pAmyA pachI guNaprazasti kare, tevAM pUjya latAbAIsvAmI eTale pUjya 'sUrya-vijaya' mahAsatIjInAM ziSyA. 44 varSanA sAdhakajIvanamAM evA to taiyAra thayAM ke aneka jIvone dharmAbhimukha banAvyA. kaeNnsara jevI asAdhya bImArIne 148 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha ane jaina dharma che karmodaya mAnI AvakArI. samatApUrvaka kSaNabhaMgura dehane kaI rIte sApanI kAMcaLInI jema sahajatAthI tyAgI zakAya, e teono jaina zAsana mATe mahAna saMdeza hato. majIThiyo vairAgya raMga dhAraNa karanAra mahAsatIjI bahusUtrI saMtokabAIsvAmI jyAre 13 varSanAM hatAM tyAre goMDala saMpradAyanA paMcama AcArya zrI devajIsvAmI samIpethI dezanA sAMbhaLI dIkSAnI bhAvanA prabaLa manI. jAmanagaranA jAmasAhebe svayaM A nAnakaDI bAlikA saMtokane AmaMtrIne kahyuM, "mArA hAtha nIce raho dIkarIbA. kadI duHkha na Ave tevuM sAsaruM zodhI daIza.' to uttara maLyo, 'vaDIlazrI, kadI vidhavA na bane tevI bAMyadharI Apo to dIkSA na lauM. mAre to AtmakalyANa karI karmothI mukta banavuM che." A sAMbhaLI jAmasAhebe potAnA taraphathI A bAlikAnI dIkSA jAhera karI ane dIkSA pUrve 13 varSanI A bAlikAnA 13 varaghoDA nIkaLyA e to ThIka, paNa saMtokabenanA vairAgyanA prabhAve jAmasAheba daMpatIe mAvajIvana brahmacarya vrata dhAraNa karyuM ane mAvajajIva mAMsa-madirAno paNa tyAga karyo. adhyAtmanI keTalIya mIThI maheMkabharI vAto aghapi suNI. tevA ja have Ave che 13 varSanI nAnI vaye kALA devAMzI nAgane bacAvI jIvatadAna ApanAra ane rANI lakhabAnA atithione je gheTAnuM mAMsa pIrasavA taiyAra karela, tene sUMDalAbhara bAjarA sAme gupta rIte choDAvI laI, mahAjanane soMpI daIne meMdaraDAnA darabAragaDhamAM khalabalI macAvanAra guruvarya zrI mANekacaMdrajI ane guraNIzrI moTAM dUdhIbAInAM ziSyA prabhAvikA mIThIbAI mahAsatIjI. A satIjInuM jIvanacaritra kacchanA ATha koTi moTA pakSa sAhityaratna jJAnavizArada paMDita zrI ratnacaMdrajI mahArAje svayaM paMcaDhALiyArUpe bhUjamAM racyuM hoya, tevAM mahAtapasvinI 40 varSano apratima dIkSA paryAya pALI jaina zAsanane dIpAvatAM gayAM. coravADanAM dIkarI devakuMvara - 17 ja varSanI vaye thayo viyoga mAtA-pitApatino. moTAM dUdhIbAI mahAsatIjI pAse saMsAranI asAratA samajI laI, pUjya jayacaMdrajI mahArAjanI AjJA mujaba 21thIya vadhu mAsakSamaNanAM tapasvI suMdarabAI mahAsatIjI evaM guNI mIThIbAI mahAsatIjInA vArdhakyane dIpAvavA devakuMvarabAI mahAsatIjI tarIke ghoSita thayAM. kALakrame zAsananA hajAro bhavijano vairAgyavAsita thaI zrAvakavrata aMgIkAra karI dharma sanmukha to banyAM ja, uparAMta vayaskonI apUrva sevAnA phaLe temane paTTadhara pUjya ujamabAI, maNibAI, vrajakuMvarabAI, phUlakuMvarabAI, motIbAI, aMbAbAI ne chabalabAIsamAM sattvasaMpanna mahaprabhAvazALI sAta-sAta - 149 - kIjI QR _ ane jaina dharma 9000 ziSyAo thayAM. hemakuMvarabAIthI zarU thatAM lIMbaDI saMpradAyanAM zramaNI kalpadrumamAM smarIe vizrAMtino vaDalo, tejomUrti, zAsanaprabhAvikA, guNajJa mahAzramaNI bA.bra. pU. svAmIbA lIlAvatIbAI mahAsatIjIne. jarA eka dRzyanI kalpanA karIeH guraNI pUjya divALIbAI samIpa saMgharyA hoya ne rAtre sarpa DaMkha de tyAre apUrva nIDaratAthI kacakacAvIne pATo bAMdhIne navakAranA smaraNamAM nirata thaI janAra ziSyAne savAre guraNI sarpa ane pATAno vRttAMta pUche, tyAre javAba maLeH "AtmA AtmAthI zA mATe Dare ?" A eka ja vAkya jaina zAsanane nirbhayatAnuM pradAna kare tema che ! 13 varSanI bAlI vaye teone vicAra Avyo ke, "keTaluM cAlIe to saMsArano aMta Ave?' uttara maLyo: 'keTaluM enI to kevaLajJAnIne jANa, paNa aMta ANavA ekamAtra viratinI vATa ja nikaTa che.' ne 18me varSe te vATa pakaDI... te pachInAM 47 varSa pati teoe jaina zAsananAM dareka kSetre sucAru pradAna karyuM. smaraNamAM lAvI vaMdIe jUnI peDhInI pratikRtirUpa, savAso varSa pachI boTAda saMpradAyamAM punaH dIkSAdvAra kholanAra, AyunAM 84 varSa AtmamaMdiramAM sadaiva jAgRta, nUtana-caMpakabhAganA suvAsita puSpa, 51 sAdhvagaNanAM ziromaNi pUjya caMpAbAI mahAsatIjIne. 46mA varSe dIkSA ane 38 varSanA dIkSA paryAyamAM audArya, gAMbhIrya ane mahAdharyasamA guNono triraMga pharakAvanAra hatAM teo. zrI khaMbhAta saMpradAyanAM jhaLahaLatAM sitArA, prakhara vyAkhyAtAM bA.bra. pUjyazrI zAradabAI mahAsatIjI, jenA sadupadezathI pa1 daMpatIo uparAMta ane lohANA bhAIoe brahmacarya vrata aMgIkAra karI, vyasanono tyAga karyo. jelamAM paNa teo likhita pustako dvArA dharmArAdhanA thaI. teonA vyAkhyAnanAM bahAra paDela 13 pustakonI saMkhyA 10-10 hajAra hovA chatAMya Aje aprApya che. lIMbaDI ajarAmara saMpradAyamAM pUrve thaI gayelAM viduSI-AryAjImahAsatIjIonI sUcinAM 30 jeTalAM nAma to UDIne AMkhe vaLage tevAM che, jeoe jina zAsanane utkRSTa pradAna karyuM hoya. mAtra 21 varSanI uMmare zrI mAdhavajIbhAI pleganA rogacALAmAM AvI gayA. IhalokanI yAtrA pUrI thavAnI ghaDI-paLa-vipaLanI teone pUrva jANa thaI gaI hatI ane te samaye baravALA gAme mahAzivarAtrinA rAtre eka vAge AkAzamAMthI cAMdIno ratha Utarato ane teonA dehAMta bAda te ratha parata AkAzamArge cAlyo jato jonAra 150 1 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha ane jaina dharma ka09caturvidha saMgha ane jaina dharma 90 Ajeya ghaNA bhAgyazALIo vidyamAna che. zAstronA evA mahApaMDitanI dIkarI eTale mahAsatIjI zrI ujavalakumArIjI, e samaye jeo hatAM phakta doDha varSanAM. mAtA caMcaLabenanI merUsama nizcala dharmaniSThA A dIkarImAM UtarI ane prajJAvAna bAlikA aMjavALIe mAtra 11 varSanI vaye brahmacarya vrata aMgIkAra karyuM. aneka zAstrono abhyAsa karI, mAtra 14 varSanI uMmare ajamera saMmelanamAM bhASaNa ApI jaina zAsanano DaMko vagADyo. teonI bALadIkSAno virodha thatAM punA korTamAM nyAyAdhIza samakSa 'huM AtmakalyANa ane janakalyANa mATe dIkSA lauM , koInI jabarajastIthI letI nathI', ema nIDaratApUrvaka kahenAra dRDhanizcayI kizorI aMjavALInA pravajyA dAtA banyAM pUjya AnaMdaRSijI ane sAta bhASA jANanAra guraNI pravartinI rAjakuMvarajI mahAsatIjI. nitya nava kalAkanA mauna, zAono gahana abhyAsa, madhurI vaknatvakalA, mahAtmA gAMdhIjI sAthe karela ahiMsAnI carcA ane vyAkhyAnomAMthI taiyAra thayela pustaka 'ujvaLa vANI' mATe RSi saMpradAya uparAMta samasta jaina zAsanamAM teoe muThThIuMceruM sthAna prApta karyuM che. saMghANI saMpradAyanA nAyaka gurubhagavaMta zrI narendramuni mahArAja samudAyanAM 35 mahAsatIjIomAM aneka tArako che, temAM zAsanasevA mATe saMbhArIe pravartinI cAritrajayeSThA bA.bra. jayavijayAjI eTale ke mAsvAmIjIne. 'dharma eTale jatuM karatAM zIkhavuM,' e hato teono jIvanamaMtra ! 94 varSanI Ayu tathA 78 varSanA niraticAra dIkSA paryAyamAM kRtajJatA ne saMvedanazIlatAno vAraso ApatAM gayAM che jai zAsanane. haju agagraNya zramaNIjIonA jaina zAsanane maLelA pradAnanI prazaSya vAto umerI zakAya. Ajeya samavasaraNanI jhAMkhI karIe to badhA ja mahAna AtmAo mahAvideha kSetramAM zrI samaMdharasvAmInI parSadAmAM AgalI haroLamAM birAjelA dekhAya. tevA zramaNIbhagavaMtonAM jIvana-kavana ane zAsanapradAnanI vAtono svAdhyAya karavAno mane sonAmahorasamo samayakhaMDa bheTa ApavA badala zrI prANagura jena seMTarano AbhAra ane pU. saMto-satI vaMdane praNAma. (rAjakoTasthita jaina darzananA abhyAsu bhAratIbahenanAM cAra pustako pragaTa thayAM che. teo DijhAInara grupanAM lIDara che). zrAvakAcAra ane jaina dharma - DaoN. sejala zAha zrAvaka-zrAvikA paramasiddhinAM kaThaNa caDhANa, paNa dhAre manamAM vacana eka ja pramANa, dharma dhAruM dharma dhAruM e ja mAro uddhAra ! (prastuta lekhamAM zrAvaka zabda zrAvaka ane zrAvikA, bannenA saMdarbhe upayogamAM levAyo che). 'jJAna vinA zuM dharma, jJAna viNa bhUla na bhAge, jJAna vinA zuM tatva, jJAnathI cetana jAge'. jJAnanI jyota jema aMdhArAne dUra kare che tema zrAvaka ane zrAvikAnI niSThA saMghane gaurava apAvI sugaMdhita kare che. je saMghane potAnI dharmadhArAne samarpita evA sanniSTha zrAvaka-zrAvikA maLe che te e saMghanI mahAmoMgherI mUDI gaNAya che. AcArya buddhisAgarasUrijI jJAnano mahimA prastuta padamAM darzAve che. zrAvakanAM be pallAmAM jJAna ane bhAva bannenuM saMmelana thAya to ja zrAvakapaNe khIlI UThe. saMsAranA kAdavamAM rahIne AtmAnI ukRSTa avasthA mATe prayatna karatAMpharatAM dharmanA vyavahArane nibhAvatA, saMghanA AcArane jALavatA potAnA cAritrane tejomaya karavAno che, jemAM lapasaNI bhUmi aneka vAra Ave paNa tyAre sthiratA jALavI potAnA zreya ane saMghanA zreyane kendramAM rAkhavAno che. A eka evI avasthA che jemAM sva karatAM sahu mahattvanA che ema kahI zakAya ke - jene joI gurunA mukhe smita Ave, jene joI gurunA hRdaye zAtA vaLe, jene joI tIrtha ane saMghanI ciMtA TaLe, jenA heye tIrthaMkaranI vANI phaLe, e ja sAco zrAvaka.. padmanaMdI paMcaviMzati nAmaka graMtha paranAM pravacano kAnajIsvAmIe ApyAM hatAM. saikAo pahelAM padmanaMdI AcArya jaMgalamAM vanavAsI hatA. temaNe 26 adhikAra kahyA hatA, jemAM chaThTho adhikAra che zrAvakAcAra athavA upAsaka saMskAra. para 15 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha00 caturvidha saMgha ane jaina dharma che ja zrAvaka mATe emaNe zabda upayogamAM lIdho che upAsaka. A upAsakanA saMskAra kevA hoya te vize varNana karyuM che padmanaMdI AcArya paMcama ArAnA bhAva saMtamuni che, paNa emaNe ahIM zrAvakanA saMskAranuM varNana karyuM che. eka tarapha RSabhadevane mahinAothI AhAra nathI maLyo, jyAre bIjI tarapha zreyAMsakumArane svapna Ave che ke bharatakSetramAM kalpavRkSa sukAya che. zreyAMsakumAra ane bhagavAna bane mokSagAmI che. jyAre zreyAMsakumAra nimittajJAnIne kalpavRkSa sukAvAnuM kAraNa pUche che tyAre kahe che, tamAre ghare mahAmuni padhAravAnA che. zreyAMsakumAra nAnA bhAI che. AhAranI vidhi khabara nathI. baMne bhAI darzanArthe jAya che. bhagavAnane joI jAtismaraNa jJAna thAya che. AThamA bhave huM emanI strI hatI. bhagavAnano AtmA mArA pati hatA. AThame bhave je rIte munine AhAra Apyo hato te yAda Ave che ane AhAra devAnI vRtti thAya che ane zeraDInA rasathI pAraNuM karAve che. Ama vratatIrtha ane dAnatIrtha baMne AdipuraSa che. zrAvakane paMcama guNasthAne yogya zAMtinI sthiratAno aMza jAmyo hoya che. gurudevanA vacanane je pUrNa karavA mathe te zrAvaka che. tIrthaMkaranI vANI potAnA hRdayamAM sthira karI, ene anusare te zrAvaka. je gRhasthamAM paNa dharmano bhAva jALavI rAkhe te zrAvake kahevAya che. vyavahAranayanA graMthamAM eka udAharaNa Ave che.. gRhastha munine AhAra Ape che tethI zarIra Take che. zarIrathI darzana, jJAna ane cAritra pAmI zakAya che, enAthI mokSe javAya che. jyAre e zarIra zrAvakanA AcArane kAraNe mokSe jAya tyAre ema kahevAya ke zrAvake mokSa Apyo. zrAvakano adhikAra jinamaMdira banAvavAno che. dezavrata udyottano paNa adhikAra che. sAmAyika, pauSadha, samAdhimaraNa enA kAryakSetramAM Ave che. zrAvaka sau pratye maitrIbhAva rAkhe che. maitrI ane prema eno Agraha hoya che. zrAvaka jaina dharmanA upAsaka che. zrAvaka dharmaprakAzamAM zrAvaka pAse zuM apekSA che te jaNAvyuM che. devapUjA, gurubhakti, svAdhyAya, saMyama, tapa, dAna vagere. kuMdakuMdasvAmIe sunirmaLa meravata, niSkapa, acaLa evA zrAvakanI kalpanA karI. zrAvake niraticAra, nizcaLa samyakRtvane grahaNa karI tenuM dhyAna karavuM joIe. A samyattvanI bhAvanAthI gRhasthane ane gRhakArya saMdarbhe AkuLatA, kSobha, duHkha hoya to maTI jAya che. padmanaMdI paMcavizatikA zAstranA sAtamAM adhikAramAM gurunA bhAva aMge paNa carcA thaI che. AtmAnA AnaMdamAM jhUlatA ane vanajaMgalamAM vasatA vItarAgI 153 - #zivAjI - ane jaina dharma ) digaMbara munirAja zrI padmanaMdIsvAmIe lagabhaga 900 varSa pahelAM A zAstra racyuM che. sarvajJanI oLakhANa, devaguru, zAstranuM bahumAna vagerenA bhAvo kevA hoya che, AtmAnA mAnasahita rAganI maMdatAnA prakAra kevA hoya che, te ahIM batAvyuM che. zrImadrane paNa A zAstra priya hatuM. emaNe A zAstrane vanazAstra kahyuM che. dezavrata udyAnamAM paNa zrAvakanA A AcAra para prakAza pADavAmAM Avyo che. samyatva darzana karI zuddhi kema vadhe ne rAga kema TaLe ne zrAvakadharmanI ArAdhanA karIne paramAtmAdazAnI sanmukha kema jAya te batAvIne zrAvakanA dharmano udyota karyo che. zrAvakane sarvajJa devanAM vacanomAM zraddhA hoya che. zrAvakoe Aje zruta sAhityanAM saMkaraNa, saMvardhana ane prakAzana kSetre yogadAna ApavAnuM che. zrAvakazrAvikAnI vAta karatAM upAsaka dazA nAmaka Agama saunA mukhe tarata yAda Ave che. zrAvaka zabda zrAdhya AdinA paryAyarUpe che. zAstrIya rIte tenuM zramaNopAsaka nAmAMkana thayela che, je sAthe che. zramaNanI papRpAsanA kare te ja zramaNopAsaka athavA zrAvaka. 45 AgamomAM AvAM aneka zrAvaka-zrAvikAnAM jIvana ane kavananuM darzana thAya che. zrAvaka zabda zravaNane AdhAre banelo che. dharma zravaNa kare te zrAvaka, zrAvakanuM jJAna ane dharma, zramaNa mATe game tevA upasargonI vacce javAnI manovRtti dharAve che. zrAvakanI pratibhA kevI hoya che ? dharmajJAna, svAdhyAya ane custa zraddhApaNuM, jene devo paNa calita na karI zake. zrAvakanuM tattvajJAna kevuM hoya che? savAlo pUche, vidvAna pAse jAya. (ahIM ApaNane jaMyatI zrAvikA yAda Ave che). caturvidha saMghamAM A itihAsa mahattvano che. caturvidha saMghanI vyavasthA che jemAM zramaNa, zramaNI, zramaNopAsaka ane zramaNopAsikA. saMghane Agama dvArA je tIrthakaranI vANI prApta thaI che te mujaba vartavuM e saMghanuM kartavya che. zramaNa-zramaNIone pAMca mahAvrata AcAra che. jyAre zramaNopAsaka ane zramaNopAsikAne bAra aNuvrata che. mokSamArga mATe samyakatva darzana, jJAna, cAritra ane tapa Avazyaka che. jaina dharmamAM zrAvaka zabda gRhastha mATe upayogamAM levAya che. A zabdanuM mULa 'zravaNa' zabdamAM raheluM che. saMskRta kriyA, 'OM' arthAt sAMbhaLavuM. zrAvaka tIrthakaranI vANInuM pAlana kare che, arthAt je saMtanI vANInuM pAna kare te zrAvaka. zrAvaka mATe upAsaka, aNuvratA, dezavirata, sAgAra vagere paryAyavAcI zabda che. zrAvikA zabda para jarA UMDANathI ciMtana karIe, eTale 'zra' dhAtuno artha 154 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cha00 caturvidha saMgha ane jaina dharma che ja sAMbhaLavuM ema thAya che. je zraddhApUrvaka pravacanonuM zravaNa kare che ane yathAzakti AcaraNa karavA prayatna kare che. zrAvikA zabdano eka artha grahaNa karavuM evo thaI zake che. A ja zabdano bIjo artha thAya che bhojana banAvavuM. zraddhApUrvaka tene zravaNa karavAnuM che. manoraMjana mATe te nathI sAMbhaLatI ane vicArapUrvaka je dAna Ape che. koI paNa puNyakArya ke dharmakArya para upasthita rahe che. je samAja ane sau mATe sAruM hoya te kare che. vivekapUrNa vyavahAra paNa ahIM apekSita che. have trIjo akSara 'kA'no artha thAya che pApane kApavA. pApakAryamAM te rata rahetI nathI. dAna, zIla, tapa, bhAvanAthI te potAne bacAve che. A guNane prApta karavo paDe che, je ApoApa na maLe. pote kaSTa sahana kare che, vivekapUrNa kriyA kare che. jIvanarUpI sarovarane niyaMtrita karavA niyamo Avazyaka che. gharamAM rahIne paNa evuM kArya kare che ke mokSamArge jaI zakAya. zrAvaka je gRhastha AzramamAM rahIne thoDAMka aNuvratonuM pAlana kare te. Shravak listens to the preaching of the Tirthnkar or the right guru or reads the Jain canonical books. zrAvakane tIrthakare darzAvelA mArgamAM zraddhA hoya che. je bhautika jagatamAM rahe che chatAM tenAthI mukti taraphano patha zodhavAno prayatna kare che. binajarUrI pravRttimAMthI potAnuM mana pAchuM kheMcI, potAnA kaSAyane ochA karavAno prayatna kare che. zrAvaka : A zabda zrAvaka-zrAddha Adi paryAyarUpe che, paNa zAstrIya rIte tenuM "zramaNopAsaka" nAmAMkana thayela che, je atisArthaka che. 'zramaNanI paryApAsanA kare te ja zramaNopAsaka athavA zrAvaka'. | 'zrAvaka' zabda ja zravaNane AdhAre banela che. "dharma zravaNa kare te zrAvaka". prAyaH badhA ja AgamomAM 'parSadA dharma sAMbhaLavA AvI" evo ullekha jovA maLe che. temAM zrAvakanI dharmapratibhA jhaLakatI hoya ane AjanA zrAvakane preraNA maLe tevA nirdezo paNa maLe che. upAsaka dazAMga ane dezazrutaskaMdha A bemAM ApaNane zrAvakAcAra vize pUratI mAhitI maLe che. emAM manAya che ke je gRhasthAzramamAM hoya temane sAdhujIvananI tulanAmAM mokSa prApta na thAya, paraMtu graMthomAM keTalAMka evAM udAharaNa maLe che jemAM zrAvakone paNa potAnA AcAro dvArA mokSa prApta thAya che. zrAvakanA cAra prakAro che : 1) nAmazrAvake - je jaina kuTuMbamAM janme che 155 - e k _ ane jaina dharma che 2. sthapanAzrAvaka - the statue or photograph of a Shravak; 3. dravyazrAvaka - evI vyakti je UMDI zraddhA vagara jainIjhamane anusare. 4. bhAvazrAvaka - evI vyakti jene jainIjhamamAM UMDI zraddhA hoya ane ene e anusaratA paNa hoya pAkSika : Pakshika - A householder who has an inclination (Paksha) towards Ahimsa. He possesses Samyakatva and practices the Mula Gunas (basic restraints) and the Anu-vratas and is diligent in performing the Puja; Nasthika - One who pursues the path upwards through the Pratimas, (spiritual path for laymen) until he reaches the eleventh and last Pratima. As this culminating point, (Nistha) he abandons the household life and practices the Dharma of the ascetic. Sadhaka - One who concludes his human incarnation in the final purification of the self by performing Sanlekhana. - sAco jaina zrAvaka samyaka darzanane AdhAre potAnA vyavahAramAM sAco AcAra Acare che. zrAvakanA 14 niyamo darzAvyA che. sacita davva vigai vANaha taMbola vattha kusumezu / vAhaNa zayana vilepana baMbha disi pahANa bhattesu // 1) sacitta eTale je jIvamAM sattA che, rojiMdI vaparAzanI vastu para maryAdA 2) dravya : rojiMdI vaparAzanI bAbato para maryAdA AvI 3) vicAI : vicAI vastunI vaparAza para maryAdA AkavI 4) vANaha : pagamAM paheravAnI vastumAM maryAdA 5) tambola : mukhavAsa vagere 6) vastra, 7) kusuma 8) vAhana, zayana, vilepana, brahmacarya vigere. zrAvaka je vacana bole te priya hoya, pathya hoya ane tathya paNa hoya, eTale ke (1) kaThora bhASAno prayoga kare nahIM ke apazabdo bole nahIM (2) je hitakArI hoya tevuM ja bole ane ahitakara bolavA karatAM mauna rahevAnuM vadhAre pasaMda kare (3) je vAta jevI hoya tevA prakAre kare, paNa temAM bheLaseLa karIne tenA mULa Azayane vikRta na kare. 156 * Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka08-09caturvidha saMgha ane jaina dharma 9222 pratyeka zrAvake sadgurunA upadeza anusAra nIcenAM kRtyo yathAzakti karavAM joIe :1) jainasUtra - siddhAMtamAM je kAmo karavAnI 'AjJA' hoya te ja kAmo karavAM, paNa tethI viparIta kAmo karavAM nahIM 2) bhava-bhramaNanA mukhya kAraNarUpa 'mithyAtva' ke khoTI samajaNano tyAga karavo 3) 'samyakatva'ne dhAraNa karavuM eTale ke deva, guru ane dharma vize sAcI zraddhA keLavavI (4-9) 'sAmAyika, caturvizati-stava, vaMdana, pratikramaNa, kAyotsarga ane pratyAkhAna' e 'pavidha Avazyako' nityakarma tarIke karavAM tathA teno marma gaMbhIra rIte vicAravo. sAmAyika vaDe samatAnI vRddhi karavAnI che, caturvizati-stava vaDe prabhubhaktimAM lIna thavAnuM che, vaMdana vaDe guru pratye vinaya keLavavAno che, pratikramaNa vaDe AtmanirIkSaNanI Teva pADavAnI che, kAyotsarga vaDe dayAnanI tAlIma levAnI che tathA pratyAkhyAna vaDe tyAgabhAvanAno vikAsa karavAno che. 10) aSTamI, caturdazI Adi 'parvo' e pauSadhavrata dhAraNa karavuM ane sAdhu jIvanano yatkiMcit anubhava meLavavo 11) zakti mujaba 'dAna' ApavuM 12) sadAcArI thavuM 13) bane teTalI 'tapazcaryA' karavI ane te vaDe deha tathA mananI zuddhi karavAno prayatna karavo 14) "maitrI, pramoda, kArya ane mAdhyastha" bhAvanAnuM rahasya vicArI tete prakAranI 'bhAvanA' bhAvavI athavA anityavAdI bAra prakAranI bhAvanA bhAvavI 15) guru pAse dhArmika abhyAsa karavo tathA mananIya pustako vAMcAva-vicAravAM ane zakya hoya to samajAyeluM tatva bIjAne paNa adhikAra joIne yogya zailIthI samajAvavuM 16) pratidina namaskAra maMtranI yathAvidhi gaNanA karavI 17) paropakAra-buddhi rAkhavI 18) dareka kAma sAvadhAnIpUrvaka karavuM. bane teTalI dayA pALavI pa7 &Oy99 - ane jaina dharma & #27 19) zrI jinezvaranI nitya trikAlapUjA karavI 20) zrI jinezvaradevanA nAmano nitya jApa karavo tathA temanA guNonuM kIrtana karavuM. 21) sadgurunA guNonI stuti karavI 22) sAdharmika bhAI-baheno pratye pUrI lAgaNI rAkhavI 23) vyavahAra zuddha rAkhavo, eTale ke prAmANika rahevuM 24) zrI jinezvaradevanI rathayAtrAno mahotsava karavo 25) prativarSa kuTuMba sAthe tIrthayAtrA karavA javuM 26) kaSAyone pAtaLA pADavA 27) viveka rAkhavo, eTale ke satyAsatyano tema ja hitAhitano nirNaya karavo 28) saMvaranI karaNI karavI, sAmAyika vagere karavAM 29) bolavAmAM sAvadhAnI rAkhavI. priya, pathya tathA tathya bolavuM zrAvakanA ekavIsa guNanI sajhAya praNamI zrutadevI zAradA sarasa vacana vara Ape mudA, zrAvaka guNa boluM ekavIsa cittamAM vadhAro nizadina. pahilo guNa azudraja kahyo sarala sabhavI vayaNe kahyo, rUpavaMta bIjo guNa bhalo sauma prakRti trIjo nirmalo. lokapriya cotho guNa sadA mithyA vacana na bole kadA, kuradRSTi na kare kAIzya e paMcama guNa bolyo imyuM. pApa thakI bhaya pAme ghaNuM chaThTho guNa viNa je niramAM; mani na dhare dhIThThAIpaNuM e sattamaguNa RjutApaNuM. guNa avaguNa jANe dharI neha dAkSazya guNa aThThama kahyo eha, lajAlu navamo guNa bhaNuM kArya kArya vicAre ghaNuM. sarva kAme yatanA pariNAma dayAvatta dasamo abhirAma, ekAdazamo kahyo madhyastha sAdhu asAdhu dekhIne svaccha. guNavaMta dekhI ANe prIti e bAramo guNa paratIti, saumyadaSTi guNa kahyo teramo parahitakArI guNa caudamo. 158 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rI,caturvidha saMgha ane jaina dharma dha kIdho guNa jANe vaLI jeha panarasamo guNa bolyo e; vRddha AcAra bhalo citta dhare solasamo guNa aMge kare. pakSapAta kare dharmano guNa sattaramoe zubhamano, satkatha aDhArasamo guNa jANa vAdavivAda kare nahi tANa. tattvAtattva vicAre jeha dIrdhadaSTi ogaNIsa guNa eha, vizeyajJa guNa kahyo vIsamo vinayavaMta sahune mana ramyo. 10. labdha lakSa DahApaNano geha ekavIsa guNa ima bolyA jeha, ehavo zrAvaka je sAvadhAna dharma rayaNano tehu nidhAna. nave tattva jANe nirmalA vAve vitta supAtre bhalA, karaNI dharmataNI je kare zrAvaka nAma kharuM te dhare. suvihita gItArathathI sAMbhalo dharI viveka pApathI Tala, kare punyane bhava savare zrAvaka nAma kharuM te dhare. pUrva baddha azubha pAcave triSye varga valI sAcave, araje punyane varaje pApa zrAvaka guNanI ehavI chApa. ehavA guNa je aMge dhare te nizcaya bhavasAgara tare, dhIravimala paMDitano ziSya kavi naya vimala kahe nizadiza. tuM ja tAro tAranAra bana, tuM ja tAro uddhAraka bana, maLe sAcA guru to zaraNa svIkAra tarata, vAta tIrthaMkaranI manamAM dhAra aDaga, zrAvakadharma jIvana jIvavAnI rIti che, e mArganA aMte ja ratnatrayInI prApti checa. 8. 9. 159 11. 12. 13. 15. maLelA manuSyajanmane sArthaka karavA potAnA caritrane zrAvakadharmathI dhArI A vipadakALamAM paNa mokSamArge jaI zake tevI zakyatA che. 14. (DaoN. sejalabahena nANAvaTI kaoNlejanAM gujarAtI vibhAganAM adhyakSa che. 'prabuddha jIvana'nAM taMtrI che, cha pustako pragaTa thayAM che. temanAM ciMtanasabhara vyAkhyAno yojatAM rahe che). caturvidha saMgha ane jaina dharma caturvidha saMgha - saMcAlananA prazno ane samAdhAna saMkalana : khImajI ma. chADavA paramAtmA upAdiSTa mArge cAlatAM zramaNa-zramaNI, zrAvaka-zrAvikAono samUha eTale zrI caturvidha saMgha. traNeya lokamAM viziSTa lokottara ane zreSThatama zrI saMgha saune vaMdanIya ane upAsanIya bane che. zrI caturvidha saMghanAM cAra aMgoe jina zAsananI divya jyotane jhaLahaLatI rAkhI che. tIrthaMkaroe saMsAranA karmAdhIna jIvone caturvidha saMghanA mAdhyama dvArA jJAnadarzana ane cAritranI ArAdhanAno samyak mArga batAvyo che. sthavira racita mULa Agama naMdI sUtramAM zrI saMghane nagara, cakra, ratha, padmakamaLa, caMdra, sUrya, samudra ane meru parvatanI vidhavidha upamA dvArA mahattama svarUpe varNavyo che. gaNadharabhagavaMtoe sUtrasiddhAMtanI racanA karI. AcAryabhagavaMtoe AcArasaMhitA batAvI. sAdhuo mATe 'samAcArI' ane zrAvako mATe zrAvakAcAra. hakIkatamAM sAdhudharma ke zrAvakadharma baMnenuM aMtima dhyeya to mokSa ja che. sAdhudharma TUMko ane kaThina mArga che, jyAre zrAvakadharma saraLa, paNa lAMbo che. sAdhunI samAcArI aMge nirNaya levA ApaNe adhikArI nathI. samayasamaya pramANenuM AcaraNa eTale samAcArI ke jemAM kSetra ane kALa pramANe parivartanone avakAza hoI zake. zrAvakAcAranI pUrI jANakArI rAkhI dareka zrAvaka-zrAvikAoe zrAvakAcAranuM pAlana karavuM jarUrI che ane to ja temanA dvArA sthapAyela saMgha, mahAsaMgha, maMDaLa, mahAjana vagere saMsthAo suvyavasthita rahe ane jina zAsana samRddha bane. paNa A ekavIsamI sadImAM jainatvanuM dhovANa thaI rahyuM hoya tema lAge che. nAnAM bhUlakAMo ramavAnI vayamAM ja ekeDemika zikSaNa meLavavA lAge che ane evI zALAomAM goThavAI jAya che ke jyAM jainatvano cheda ja UDato hoya che. teo jaina saMskArathI bilakula bhinna jIvanazailIthI raMgAvA lAge che. temanAM yuvAna mA-bApa paNa nachUTake UlaTI gaMgAmAM taNAvA lAge che. dekhAdekhInI lAhyamAM sTeTasa simbola 160 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 ka09 caturvidha saMgha ane jaina dharma che tarapha lobhAtuM ApaNuM A yuvAdhana sudhdhAM ajaina saMskArothI aMjAIne potAnAM saMtAnone To dora ApI de che. have jo yuvA mA-bApa ja AvI rIte jainatvathI dUra thatAM jaze to temanAM zALA-kaoNlejamAM bhaNatAM saMtAno pAsethI ApaNe AzA kema rAkhI zakIe ? amuka saMsthAo pAThazALA dvArA bALako-yuvakomAM jaina saMskAronuM siMcana karavA prayatna to kare che, paNa anya pravRttio-klAsanuM vaLagaNa eTaluM joradAra hoya che ke pAThazALAmAM bhaNanArAnI saMkhyA ghaTatI ja jAya che ane je paNa pAThazALAmAM jJAna meLave che tene gharamAMthI puSTIkaraNa nathI maLatuM, pariNAme aThavADiye ekavAra cAlatI pAThazALAnAM bALakone ekanuM eka pharIthI zikhavADatAM javuM paDe che. AnA IlAja mATe ApaNe prathama to vizvakakSAnI zALAo sthApita karavI jethI jaina saMskAra oNTomeTika ekaeNmika zikSaNa sAthe ja maLI jAya. sAthesAthe ApaNI kaoNlejo paNa UbhI thavI joIe. have to yunivarsiTI sudhdhAM sthapAvI joIe. A kSetramAM terApaMtha ane digaMbara samAjanI amuka saMsthAo sAruM kAma karI rahI che. bALakomAM jainanA saMskAro ropAtAM te moTAM thatAM temanAmAM dRDha banaze. pachI bhale te hAIphAI sosATI vacce rahe. jaina pAThazALAone paNa Adhunika opa ApavAnI jarUra che. vividha bhASAomAM suMdara sacitra pustako taiyAra karavAM joIe. Adhunika gejeTsano upayoga karI jaina jJAnano pracAra-prasAra karavo joIe. tyAra bAda ApaNe vicAravAnuM che AdheDa vayanAM zrAvaka- zrAvikAnuM. A varga tapamAM hoMzabhera bhAga le che. teo sAdhu-saMtonI vaiyAvacca paNa supere karI jANe che, paNa teo paNa jamAnAnA zikAra banavA lAgyA che. yuvAna kamAtA putro sAthe rahetAM temanI raheNIkaraNI paNa jainatvanI bhAvanAne Thesa pahoMcADI rahI che. pariNAme temanAmAM paNa zithilatA AvavA lAge che, jethI ApaNI dharohara sAdhu-sAdhvInI vaiyAvaccamAM pharaka paDavA mAMDyo che. savAre moDA UThavuM - baporanA jamavAmAM moDuM ane sUryAsta pahelAMnuM jamaNa to bhulAtuM ja jAya che je ApaNA saMskArothI dUra cAlyA jAya che ane have to paradeza paNa vasavATa thavA lAgyo che. AvI rIte karavaTa badalatA samayanA vaheNane kema sarakho karavo e UMDo vicAra mAgI le che. chelle vAnaprasthAna zrAvaka-zrAvikAonI vAta karIe. teo to mane kyAreka roboTa ja lAge che, kAraNa temanAmAM daDha karAyelA saMskAro temane jarA paNa alaga, sAruM ke naThAruM vicAravA ja na de. jyAre ne tyAre teo pahelA popaTanI mAphaka - 161 - ane jaina dharma * kriyAkAMDo potAnA parivArane saMbhaLAvyA kare ane samajaNa vagaranA kriyAkAMDathI yuvAno dUra ja bhAge. A varga potAne paNa hoziyAra mAne. teo ghara uparAMta mahAjana, maMDaLa ke saMghamAM paNa hobALA ja karatA hoya. dravya, kSetra, kALa temane naDe ja nahIM, parivartananI to vAta ja kyAMthI uddabhave. ApaNo A varga jaina zAsanane vadhAravAne badale pAchaLa laI jAya che. A vargane sAcavavo bahu muzkela che. Ane mATe sAdhubhagavaMto ja ApaNane rastA batAvI zake, paNa sAdhubhagavaMtonI sabhAomAM A ja varga moTe bhAge hAjara thato hoya che eTale.... Ama hAla samagra samAjasudhAraNAnI jarUra che. te mATe sAdhu-sAdhvI ane sujJa zrAvaka-zrAvikAoe athAga prayatno karavAnI jarUra che, jarUra che zAsanasevakonI. caturvidha saMghane majabUta rAkhavA cAre pAyA sAdhu-sAdhvI- zrAvaka-zrAvikA majabUta hovA ja joIe. * jaina zAsanane majabUta karavA mATenAM thoDAM sUcano 1) jaina zikSaNanI Adarza Adhunika paddhati dazya-zrAvya sisTama vikasAvavI. 2) yuvAdhanane dharmAbhimukha karavA rasaprada anuSThAno goThavavA. 3) jaina dharmanA siddhAMto vaijJAnika tathyo dvArA prakAzamAM lAvavA. dharmanI vAtone vaijJAnika DhabathI rajU karavI. 4) sAMpradAyika ane paraMparAgata mAnyatAomAM deza ane kALa mujaba pheraphAra karavA. 5) zALA, kaoNleja, davAkhAnAM, haoNspiTalo vagere samAjopayogI saMsthAo vikasAvavI ane anya dharmIone paNa lAbha maLe tevI vyavasthA karavI. 6) dUra dezAvaromAM jyAM sAdhu vicarI na zake tyAM zAsana TakAvI rAkhavA ane vikasAvavA maryAdita chUTa sAthe suzikSita zramaNa-zramaNIne mokalavA. 7) vihAranI paddhati saraLa- akasmAtarahita banAvavA prayatno karavA. 8) jarUra jaNAtAM vIja upakaraNono sahAro levo. sAdhu-sAdhvIonA vaiyAvaccanI yogya vyavasthA karavI ane svAzmanI sArasaMbhALa levI. 10) ekAMtika kriyAkAMDa TALavA joIe. saMdarbha : guNavaMta baravALiyA saMpAdita jJAnadhArA-11. (khImajIbhAI chADavA muMbaI mahAsaMghanA TrasTI, tAradeva jena saMghanA maeNnejiMga sthApaka TrasTI tathA mahAsaMgha zikSaNa borDanA mukhya preraka dAtA che). 1 162 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha ane jaina dharma zAsanaprabhAvanAmAM caturvidha saMghanI bhUmikA - zaileSI hemAMga ajamerA AjathI lagabhaga 2600 varSa pahelAM jyAre paramAtmA mahAvIrane kevaLajJAna ane kevaLadarzananI prApti thaI tyAre devAlokanA devo bhavyAtibhavya samavasaraNanI racanA kare che. te divya samavasaraNamAM jyAre sarvajJa tIrthaMkara padhAre che ane prathama dezanAnI zarUAta kare che tyAre temanA zrImukhethI zabdo sare che : "namo hindussa''. eTale ke namana hojo tIrthasvarUpa sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAne ! sarvajJa tIrthakara paramAtmA jeo trikALajJAnI che ane svayaM jina zAsananA AdhArastaMbharUpa, caturvidha saMghasamA tIrthanI sthApanA kare che, teo ja svayaM A tIrthane namana kare tenI pAchaLa zuM saMketa hoi zake ? rASTrasaMta pUjya gurudeva zrI namramuni mahArAjasAhebe tIrthanI eka anokhI vyAkhyA samajAvatAM eka pravacanamAM pharamAvyuM hatuM, "je tAre te tIrtha ! bhavasAgarathI pAra utAre te tIrtha ! paramAtmAne khabara hatI ke emanI pAse khUba ja ekSasamaya rahelo che. emanuM AyuSya 72 varSa sudhInuM ja che ane A jina zAsanane 21,000 varSa sudhI calAvavAnuM che. eTale ja paramAtmAe emanA Brand ambassadrosnI sthApanA karI je paramAtmAnA zAsananI brAnDane, emanA bhAvo ane siddhAMtone 21000 varSa sudhI jIvaMta rAkhIne AkhAya jagatamAM phelAvaze. ema kahIe to atizayokti na kahevAya ke, 'caturvidha saMgha e paramAtmA mahAvIranI uMmara vadhAravAnuM kArya kare che !' paramAtmA jANatA hatA ke samaye samaye aneka dhuraMdhara jyortidharo janma leze, jemanAM prabhAvazALI vyaktitva ane netRtva heThaLa jaina paraMparAnI jyota jhaLahaLatI raheze ane teo jaina dharmanI dhajAne vizvabharamAM pharakAvaze. caturvidha saMghanA gauravavaMtA itihAsamAM samayAMtare aneka tejasvI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAoe uttama yogadAna ApI jinazAsananI garimAne vadhArI che. upakAra mAnazuM ApaNe AcArya zrI devardhigaNi kSamAzramaNano jeo eka Visionary saMta hatA. emaNe emanI prajJAthI bhAkhyuM ke AvanArA samayamAM kALakrame sarvenI yAdazakti ochI ane kSINa thatI jaze. - 163 ka0% - ane jaina dharma 5888 eTale ja paramAtmAnA samayathI cAlatI AvatI AgamajJAna kaMThastha paraMparA jemAM guru potAnA ziSyone maukhika rIte AgamajJAna pradAna kare, tevI kaMTha sthaparaMparAne graMthastha karavAnuM bhagIratha kArya zarU karyuM. varSo sudhI kaMThastha AgamajJAnane tADapatrI para graMthastha karavAnuM athAga kArya lagabhaga 500 jeTalA saMtonI avirata mahenata ane jina zAsana pratyenA utkRSTa ahobhAva sAthe saMpana thayuM. aneka sAdhvIratnaonuM zreSTha yogadAna smaraNapaTa para lAvIe to apUrvazrata ArAdhikA paramapUjya lIlamabAI mahAsatIjI ane emanA samudAyane kaI rIte bhulAya ? saurASTra kesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma.sA.nA janmazatAbdI nimite tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma.sA. AzIrvAdathI gumANa Agama batrIsInA aitihAsika bhagIratha kAryano prAraMbha thayo hato, jemAM batrIsebatrIsa AgamonI ardhamAgadhI bhASAmAM racAyelI gAthAono saraLa gujarAtI bhASAmAM arthaghaTana, bhAvArtha ane zabdArtha karela che. potAnA 24 ziSyonA jJAnasahayoge A uttamottama kAryane navanava varSanA akhaMDa puruSArthe pAra pADI samasta jaina samAjamAM varlDa rekarDa saryo che. Aje Agama graMthonAM gUDha rahasyone saraLatAthI samajIne svayaMnA jIvanamAM utArI zakAya evuM eka varadAna paramapUjya lIlamabAI mahAsatIjIe jina zAsanane ApyuM che. vesTarna saMskRtinA raMge raMgAyelI AjanI yuvA peDhIne dharmasanmukha karavA ane saMskAritAnuM bIjAropaNa karavA hetu dIrdhadaSTA, Visionary, parama upakArI rASTrasaMta pUjya gurUdeva zrI namramuni mahArAja sAhebe aneka MissionsnI sthApanA karI, jema ke ahaMma yuvA sevA grupa, jemAM yuvAno aneka prakAranAM mAnavatAnAM kAryomAM joDAyelA rahe che, Look-n-learn jaina jJAnadhAma - eka Adhunika pAThazALA che jemAM 3-15 varSanAM bALakone jaina dharmanA pAyAnA saMskAro ApavAmAM Ave che jethI AvanAra peDhImAM jaina siddhAMtonI samaja sthira thAya. AvA ghaNAM sva-para kalyANakArI missionsmAMthI eka zreSThatama mizana che 'Global Jain Agam Mission'. A mizana heThaLa 25thI vadhu paMDito, vidvAno, jJAnI sAdhvIchaMda ane gItArtha gurubhagavaMto Agama graMthone iMgliza bhASAmAM anuvAdita karI rahyAM che. iMgliza Agama graMtho vizvabharamAM paramAtmAnA saMdezavAhaka banI temanA jJAnanI jyotane deza-videzamAM vaselA aneka jaina ane jainetaronA hRdayamAM prajvalita karaze ! rASTrasaMta pUjya gurudeva zrI namramuni mahArAjasAhebanA ananya vijhanathI AjanI peDhIne iMgliza Agamo dvArA paramAtmAnAM amUlya bodhavacanonuM pAna karavAnuM saubhAgya prApta thaze. pUjya 164 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturvidha saMgha ane jaina dharma che gurudevanI preraNAthI keTalAMya mizananI hAramALA cAlI rahI che jenAthI zAsanaprabhAvanAnAM uttama kAryo cAlI rahyAM che. saMbodhI satsaMga grupamAM bhAviko aThavADiyAmAM eka kalAka maLIne paramAtmAnAM bodhavacano samajIne AcaraNamAM utAravAno bhAva kare che ane zAsanaprabhAvaka grupa jemAM pUjya gurudevanI nizrAmAM taiyAra thayela upAsako dezavidezamAM paryuSaNanI ArAdhanA karAvI janajananAM hRdayamAM satyanI samaja pragaTAve che ane temane dharma sAthe joDe che. A zRMkhalA aMtargata have jaina vizvakozanuM prakAzana thaI rahyuM che. jaina dharmanA vividha lAkho graMthomAM puSkaLa mAhitI hoya che, paraMtu A mAhitInuM vyavasthita ekatrIkaraNa thayuM nathI. jaina vizvakoza nAme eka chatra heThaLa jaina samAjanA ane jaina zAsananA tamAma viSayone AvarI levAmAM Avaze. vividha kalAo, dharmatattva, bhASA, sAhitya, jaina patrikAo, dAnavIro, maMdiro, tIrtho, pAribhASika zabdo, yugapuruSo, jaina saMzodhana, zikSaNa, jaina sAdhu, sAdhvIjI, jina pratimAo vagere sarvAgINa mAhitIno bhaMDAra che jaina vizvakoza. pUjya gurudeva zrI namramuni mahArAjasAhebanI preraNAthI chellAM cAra varSamAM 100 jeTalA vidvAno kAryarata che ane gItArtha gurubhagavaMtonA mArgadarzanathI jaina vizvakozanA cAra bhAgo prakAzita thayA che. kakkAvArI pramANe mAhitI saMgrahita hovAthI jijJAsuone koI paNa viSaya zodhIne samajavAmAM saraLatA raheze. AvA hajI ghaNA bhAgo AvanAra samayamAM prakAzita thaze. jaina dharmanA zrutajJAnano A mahAsAgarasama jaina vizvakoza-Jain Encyclopedia binasAMpradAyika sarvaprathama vizvakoza che je mAtra jaino mATe ja nahIM, paraMtu samagra vizva mATe eka amUlya bheTa che. pUjya gurudevanA jaina vizvakoza mATenA udgAro, "jaina vizvakoza eTale hajAro mAhitInAM pagathiyAM dvArA prajJAnAM zikharo sara karavAno mahAprayAsa !" dhuraMdhara sAdhu-sAdhvIjIonI sAthesAthe aneka pAtravAna zrAvaka ane zrAvikAo paNa jina zAsana pratyenI aTUTa zraddhA ane samarpaNatAne kAraNe uttama yogadAna ApI dharmanA AdhArastaMbha banI rahe che. AvA ja eka zrAvaka hatA zrI vIracaMda rAghavajI gAMdhI. temaNe 1893mAM, chicago, AmericamAM thayelA vizva dharma pariSadamAM jaina dharmanuM pratinidhitva karela hatuM. bhAratIya paraMparAgata paheravezathI zobhatA 29 varSanA yuvAna vIracaMda gAMdhInI vidvattAbharI taTasthavRttithI sabhara AkaMTha sarasvatInuM pAna vizva dharma pariSadanA cAra hajAra zrotAone maMtramugdha banI karyuM hatuM. amerikana akhabAre - 165 - #- ane jaina dharma chIcharachI) noMdhyuM hatuM ke, jaina yuvake jaina darzana nIti ane tattvajJAnasaMbaMdhI Apela bhASaNa zrotAoe je rasathI sAMbhaLyuM te karatAM vadhAre rasathI koI paNa pUrvanA vidvAnonuM sAMbhaLyuM na hatuM. tyAra bAda deza-videzamAM 650 jeTalAM pravacano dvArA aneka lokonAM hRdayamAM jaina dharma pratye ahobhAva pragaTAvyo hato ane zAsanaprabhAvanAnuM zreSTha kArya karyuM hatuM. eka dharmajijJAsu aMgreja harbarTa vorena, emanA vaktavyathI eTalA badhA prabhAvita thayA ke temaNe mAMsAhArano tyAga karIne jaina siddhAMtono svIkAra karI AcaraNamAM paNa mUkyA ane evA ghaNA foreigners vIracaMdabhAInA cAhako ane anuyAyIo paNa banyA hatA. AjathI lagabhaga 400 varSa pahelAM eka uttama zrAvikA thaI gayAM, jemaNe potAnA uttama tapadharmanA AcaraNa vaDe samasta nagarImAM jina zAsanano DaMko vagADyo te hatAM caMpA zrAvikA. kaThora tapasAdhanA saMpanna thayA pachI temanI tapazcaryAnI anumodanA karavA eka bhavyAtibhavya zobhAyAtrAnuM Ayojana karavAmAM Ave che. ajJAnIo moTA bhAge bhavyatAnA prabhAvathI Ave che ane pachI tenA AtmAmAM bhAva jAgRta thAya che ane te dharma sAthe joDAI jAya che. ekano tyAga aneko mATe preraNArUpa banI rahe che ane sahunA hRdayamAM paramAtmA pratye ahobhAva pragaTe che. eTale ja ApaNA pUrvAcAryoe jaina dharmanAM viziSTa tapa ane tyAganAM anuSThAnonI anumodanA ane dharmaprabhAvanAnA bhAvathI mahotsavo ane ujavaNIno saMketa karyo haze. caMpA zrAvikAnI bhavya zobhAyAtrAne joIne e nagarInA rAjA akabara bAdazAhane kutUhalatA thAya che ane vadhu tapAsa karAvyA bAda emanuM hRdaya bhagavAna mahAvIra ane emanA dharma ane siddhAMtone sAMbhaLIne ahobhAvita thAya che. paramAtmAnA dharma mATe atUTa zraddhA dharAvanArA anuyAyIo mATe temanuM mastaka AdarabhAvathI jhUkI jAya che. AvA ananya bhAvikonI anumodanA ane sanmAnanA utkRSTa bhAvathI temaNe eka pharamAna bahAra pADyuM ke, paryuSaNa mahAparvanA pAvana divasomAM sarva katalakhAnAM baMdha raheze ane badhAM pazuone abhayadAna apAze. rASTrasaMta pUjya gurudeva zrI namramuni mahArAjasAheba haMmezAM kahetA hoya che, "dareka bhavI AtmAmAM paramAtmA banavAnI kSamatA rahelI hoya che. mAtra tenI AMtarika cetanAne jagADavAnI jarUrata che, teno AtmavikAsa karavAnI jarUrata che". jhaLahaLatA jaina itihAsanAM pAnAMo para jyAre ApaNe dRSTipAta karIe tyAre ApaNane aneka vIra mahApuruSonAM jIvanacaritramAMthI kaMIka ne kaMIka preraNA prApta thAya 166 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahI caturvidha saMgha ane jaina dharma che. ApaNe paNa ApaNA jyotirdharonA khAlI guNagrAma ja nathI karavA, paraMtu temaNe je zreSTha kArya karyuM che, teno mUlAdhAra zuM che tene paNa samajavAno che ane tenuM ApaNA jIvanamAM kyAM anusaraNa thaI zake te paNa ceka karAvavAnuM che. dareka jIva jo dhAre to A upakAraka jina zAsananI prabhAvanA karavA mATe koIka rIte yogadAna ApI ja zake che. mahApuruSonA jIvanamAMthI aneka guNone anusArIne ApaNe paNa potAnA jIvanamAM utArI zakIe chIe. sahu prathama pAyAno mULabhUta guNa che - 'upakArabhAva' ghora aMdhakAra che. kaMI ja dekhAtuM nathI. AvA aMdhArAmAM eka vyakti cAlI rahI che. tene maMjile pahoMcavuM che, paNa mArga dekhAto nathI. ThebAM khAI rahyo che, pagamAM kAMTA khUMcI rahyA che jenA kAraNe te pIDA ane duHkhano anubhava kare che. svayaMne paNa na nihALI zake ane bhayaMkara vedanAnI anubhUti vacce te satata prakAzanI jhaMkhanA kare che. Thokara khAtAkhAtA acAnaka ene dUra eka prakAzanuM kiraNa dekhAya che. jemajema e vyakti te jyotirmaya prakAzanI najIka pahoMce che tematema aMdhakAra lopa thato jAya che ane eka divya dhvani ene saMbhaLAya che. e alaukika AkRti karuNAmaya svaramAM kahe che, '"he vatsa ! A le dIvo, have tAre aMdhArAmAM bhaTakavuM nahIM paDe. have tane mArga saraLatAthI dekhAze. e thAkelI-hArelI vyaktinI AMkhomAM eka camaka AvI gaI, enA caherA para eka hAzanI muskAna AvI gaI. hajI to e kaMI vicAre, temanA pratye upakAranI abhivyakti kare te pahelAM to e divya vyaktitva aMtarIkSamAM lopa thaI jAya che. tenA hRdayamAM eka khaLabhaLATa macI jAya che. te vyakti kRtajJatAnI abhivyaktinI caramasImA para pahoMcI jAya che. upakAranI anubhUti karavA lAge che ke, jo mane A dIvo na maLyo hota to khabara nahIM mAre keTaluM bhaTakavuM paData ane keTalI pIDA bhogavavI paData. tenA romeromamAMthI Thank Youno udgAra pragaTa thaI rahyo hato. tenA manamAM vicAronuM eka vAvAjhoDuM cAlI rahyuM hatuM ke, huM have A RNamAMthI mukta kaI rIte thaIza, A vizeSa upakArano bhAra huM kaI rIte utArIza ? vicAromAM ne vicAromAM te vyakti AgaLa vadhI rahI che tyAM enA aMtaramAMthI eka avAja Avyo ke, A ja moko che, A ja lahAvo che eka aMze upakAranI abhivyakti karavAno. A mArgabhUlelAne mArA dIpakamAMthI hajI eka jyota pragaTAvIne ene mArga cIMdhavAnI. sAcA RNanI cukavaNI tyAre ja kahevAze jyAre te anekaaneko sudhI jyota pahoMcADI temanA jIvanane ujAgara kare che. A dIvo che paramAtmAnA jJAnano. A jyota che sarvajJanI samajanI. jene aMdhakAramAM akaLAmaNa anubhavAya che tene ja prakAzanI jhaMkhanA hoya che ane jyAre 167 --ane jaina dharma kI utkRSTa puNyanA pratApe AtmajJAnane prajvalita karanArI prabhunI samajanI prApti thAya che tyAre tenuM hRdaya gadgadita thaI jAya che, pulakita thaI jAya che. tenA AcAramAM, tenA vicAramAM, tenI vANImAM ane vyavahAramAM prabhu pratyenA upakAranI satata anubhUti hoya che. upakArabhAvamAMthI pragaTe che bIjo guNa - 'sevAbhAva' utkRSTa upakArabhAvanA vedanamAMthI janme che sevAno bhAva, je guru paramAtmAe ApaNA para mahAupakAra karI ApaNA jIvananI dizAne samyag banAvI dIdhI che evA karuNAnidhAnanAM caraNe kaMIka arpaNa karavAno bhAva e che sevAbhAva. sevA e kyAreya karavAthI na thAya, sevA to upakArabhAvanI By product che, te Automatically thavA lAge. potAnA ArAdhyanuM RNa kaI rIte cUkave eno satata vicAra ane tenA vaDe thatuM dareka kArya te sevA. guru ane paramAtmAnAM dareka kAryo ane jagatakalyANanA bhAvo jyAre eka sAdhaka karavA lAge che te che sevA. je bodhathI svayaM spaMdita thayA che evA bodhane vizvanA dareka khUNA sudhI pahoMcADavAnI utkRSTa paramArthabhAvanAnuM nAma che sevA. be akSaranA nAnakaDA zabda 'sevA'mAM mokSaprAptinI virATa kSamatA rahelI che. A paMcamakALamAM sevA e mokSaprApta karavAno zorTakaTa che. jina zAsananI, paramAtmAnI sevAnuM A ja to mahattva che. te ApaNane siddhatva sudhI laI jAya che ane potAnA jevA banAvI le che. sevA eka evo guNa che je aneka sadguNone pragaTAve che. jemajema sevAbhAva vadhato jAya tematema hRdayanuM, bhAvonuM, vicAronuM ane jIvananuM parivartana thavA lAge che ane badhAM parivartana aMte jIvanuM parivartana karAvanAra prerakabaLa banI jAya che. jIvanuM parivartana eTale anAdi anaMtakALanI vRttinA saMskAronuM parivartana ! sevAbhAvI vyaktinA manamAM potAnA ArAdhya jevA guNo keLavavAnI satata jhaMkhanA hoya, temanA jevA banavAnI taDapa hoya, jenA kAraNe eka sevakane AcAra ane vicAranI zuddhi karavAno prayatna karavo ja nathI paDato, te Zutomatic thavA lAge che. sevAbhAvamAMthI pragaTe che trIjo guNa - 'AcArazuddhi' ghaNI vAra evuM bane che ke, mana ke dhananI sevA karatAM paNa vadhu prabhAvazALI hoya AcaraNanI sevA. eka upAsakanI utkRSTa AcArazuddhi ja ane zreSTha AcaraNa aneko mATe preraNAdAyaka banI rahe che ane zAsananA prabhAvane phelAvavAmAM ane tenI pratye ahobhAva pragaTAvavAmAM sahAyaka thAya che. eka uttama, niSThAvAna ane zraddhAvAna zrAvakanuM jIvana aneka mATe anusaraNIya banI jatuM hoya che. rASTrasaMta pUjya gurudeva zrI namramuni mahArAjasAhebe zrI upAsakadazAMga sUtranI vAMcanAmAM zramaNopAsakanI eka 168 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80804 caturvidha saMgha ane jaina dharma mATe alaga ja vyAkhyA samajAvI. AgamamAM zrAvakone 'zramaNopAsaka' kahIne saMbodhita karavAmAM Ave che. zramaNa+upAsaka eTale zramaNopAsaka, zramaNa eTale ke paMca mahAvratadhArI gurUbhagavaMto ane upAsaka eTale ke je upAsanA kare, upAsanA eTale ke je copy kare. eTale ahIMyAM ema samajavuM ke eka sAco zrAvaka ene ja kahevAya je paramAtmA ane gurunA guNonI satata kaoNpI karato hoya ane emanA jIvanamAM anusaravAno prayatna karato hoya. emanA hRdayamAMthI prabhunA atulya jJAna mATe aTUTA zraddhA pragaTe che jene varNavavA AgamamAM zabda Ave che - "aThI miMja pamANu rAgarajo' eTale ke paramAtmAnA upAsako deva, guru ane dharma pratye ananya zraddhA dharAvanArA hatA. temanI zraddhA ane prabhuprema temanI hADahADanI miMjAo hatI. devadAnava Adi temanI zraddhAne calita karI zakatA na hatA. temanA zvAse zvAse 'tameva sacce niHzaMkaM'no nAda satata guMjato hoya. nigraMtha pravacanano dharma e ja satya che, tathya che, icchita che, svIkRta che ane jema kahyuM tema ja che. AvA zreSTha zrAvakonA hRdayanA bhAvo satata vardhamAna hoya ane paramAtmA samakSa jyAre pahoMce tyAre teo kahe, "No khaluM ahaM tathA saMcAmi muDe bhavitA agArAo aNagAriya patruIttae" eTale "he bhaMte ! gRhasthajIvanano tyAga karI aNagAra dharmamAM pravarjita thavA huM asamartha chuM. mATe huM ApanI pAse zrAvakanA gRhastha dharmanA bAra prakAranAM vrato aMgIkAra karavA icchuM chuM". eka zrAvakanuM lakSya to haMmezAM uttama cAritrapAlana karIne paMcamahAvrata grahaNa karavAnuM ja hoya che ane eTalA mATe ja teo haMmezAM jeTalA aMze bane teTalA gurubhagavaMtonI jIvanacaryAne anusaravAno prayatna karatA rahe che. AvA ja zreSTha AcaraNa ane zuddha AcAranuM pAlana karanArA zrAvaka hatA mArA svargIya dAdA zrI mAdhavalAla bhurAbhAI baravALiyA! emane jyAre smaraNapaTa para lAvuM to teo mane upAzrayamAM pauSadhanI ArAdhanAmAM magna athavA pravacanazravaNamAM ekAgra ema ja dekhAya. muMbaInA ghATakopara, hiMgavAlA lena upAzrayanI prathama linemAM roja hAjara rahenArA mArA bApujI saurASTra kesarI prANagurunA ananya bhakta hatA. emanA hRdayamAM gurumANa mATe eka aneruM sthAna hatuM ane temanA AtmAmAM utkRSTa kakSAnI samarpaNatA hatI, jANe ke, "gurumANanI AjJA te ja mArA prANa" evI dRDhatApUrvaka teo guruAjJAnuM pAlana karatA. guruprANanI eka AjJA, "mAdhubhAI, tame dara maMgaLavAre AyaMbilanI ArAdhanA karo !" ane AjJAMkita ziSya nirvikalpabhAve 'tahattI' kahI AjJAno svIkAra kare ane 45-45 varSa sudhI te AjJAnuM pAlana - 169 - cha06 - ane jaina dharma chedilhI "ANAe mA magna dhamma"nA aDaga bhAvothI AjIvana karyuM. pachI te gAmamAM hoya ke vyApAra arthe ke vyAvahArika kAmathI kyAMya bIje gAma hoya topaNa svayaMnI sagavaDatA mATe kyAreya paNa AjJAullaMghanano lezamAtra vicAra na Ave. guruprANano bodha ke zrAvaka kadI rAtribhojana karanAra na hoya ane bharasabhAmAM UbhA thaIne te vIra AtmA AjIvana rAtribhojana tyAganA paccakhANa aMgIkAra karI le. emanuM jIvana ja eka preraNA che. emanuM dareka sat AcaraNa kaMika bodha pamADanAruM che ane jIvanamAM gurUAzAnuM mahattva samajAvanAruM che. AvA jyotirdharasamA vyaktitvanuM AcaraNa ja zAsanaprabhAvanA banI jAya che. teo kyAre zuM yogya ke ayogya te kahetA nahIM, paraMtu je zIkhavavuM hoya tenuM svayaM AcaraNa karIne amane zIkhavatA jethI AkhuMya kuTuMba dharmamaya banI jatuM. badhAne jamADyA pachI ja jamanArA mArA bApujIne jyAre yAda karuM chuM to mAruM mastaka temanA guNo pratyenA AdarathI jhUkI jAya che. dareka AtmA guNono samUha hoya che. jyAM thoDA pAyAnA mULa guNo vikasavA lAge che tyAM aneka sadgaNone AvatA vAra nathI lAgatI. basa, svayaMmAM vizvAsa, guru ane paramAtmAnI kRpA para zraddhA karI dareka AtmA ApaNA uttama evA zAsanane kaMika arpaNa karI zake che. jarUrI nathI ke tenA mATe ApaNI pAse atyAdhika vizeSa khUbI hoya to ja thaI zake. dareka mAtA je potAnA bALakane pAraNAmAM navakAra saMbhaLAve che ane tenA AtmAmAM jIvadayAnA saMskAronuM siMcana kare che, te dareka mAtA jina zAsananI prabhAvanA kare che. dareka pitA je potAnA putrane nItipUrvakano vyApAra karatA zIkhave che te paNa prabhunA siddhAMtone jIvaMta rAkhI tene vArasAmAM Ape che. dareka bhAI, bahena, mitra, sakhI, pati, patnI je potAnA svajanane adharmathI pAchA lAvIne dharmamAM sthira thavAnI preraNA Ape che te dareka pAtravAna AtmA prabhunA dharmanAM bIja vAve che je kyAreka vaTavRkSa banI phaLa cokkasa Apaze !'' "upakArabhAva'', ''sevAbhAva" ane "AcArazuddhibhAva" jeTalA aMze ApaNAmAM pragaTa thAya che, teTalA aMze ApaNe jina zAsananI prabhAvanA jANatA ke ajANatA karIe chIe. ApaNuM lakSa A guNone khIlavavAnuM hoya to paramAtmAnI umara vadhAravAnuM dAyitva ApaNe avazya nibhAvazuM ! (cennaIsthita jaina dharmanAM abhyAsu zaileSIbahena B.Sc. muMbaI yuni. jainolaoNjI DIplomA ane Life Scienceno vizvabhAratImAMthI abhyAsa karyo che. teo rASTrasaMta pU. namramuni prerita 'lUka ena larna' ane 'saMbodhI satsaMga' sAthe saMkaLAyelAM che). 170 * Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnabhAvanA ane jaina dharma - DaoN. bhAnubena je. zAha (satrA) bhAratIya saMskRti dhArmikatAthI parivRtta che, kAraNake tenuM ghaDatara saMto, mahaMto ane bhagavaMto dvArA thayuM che. bhAtIgaLa bhAratavarSanAM aneka darzanomAM dAna aMgenAM dhArAdhoraNonA abhiprAya abhipreta che. hA ! dAna aMgeno zaMkhanAda jagADavAmAM sarva darzano ekamata ane ekasUra purAve che. 'dAna' phakta be akSarano zabda che, chatAM mahattvapUrNa che, jemAM svatva ane svAmItvanuM visarjana che. 'TrIya ti nam' je ApavAmAM Ave che, te dAna che. dAnathI jIvataranuM pota vaNAya che ane temAMthI paropakAranA paridhAnano unmeza phUTe che. - dAnanuM tAtparya udAratAnA arthamAM laIe to kudaratanAM tattvo chUTA hAthe dAna vere che. prAtaH kALano sUrya potAnAM kiraNonuM dAna prakAzarUpe jagatane Ape che. vAyuno vIMjhaNo vagara mAge saune TADhaka pahoMcADe che. nadI paNa bhedabhAva vinA sarvane zItaLa jaLa Ape che. metha sarvatra varasI prANIone jIvana Ape che. vanaspati potAnuM balidAna ApI jIvanadAtA bane che. Ama, prAkRtika tattvomAM udAratAnI bhAvanA chalochala bharelI che. dAnanI bhAvanA satkarmamAM gaNIe to dezamAM durbhikSa, ativRSTi, anAvRSTi, pralaya ane bhUkaMpa jevI prAkRtika Aphato Ave che tyAre teno nIveDo lAvavA dAna mokhare karAya che. prAcInakALamAM traNa vizvavidyAlayo nAlaMdA-takSazilA-vikramazilA; jyAM videzathI vidyArthIo vidyAbhyAsa mATe AvatA hatA. A vighAlayo rAjA, zeTha, zAhukAronA udAradile ApelA dAna para nirbhara hatI. azokanA dAnano ullekha tUpo, zilAlekho para aMkita che. samrATa harSa dara pAMca varSe potAnI vipula dhanarAzi dAnamAM ApatA hatA. Aje paNa samAjanI ghaNIkharI saMsthAo, vRddhAzramo, anAthAlayo prAyaH dAnavIronI dhanarAzi para nabhe che. pratyeka dharmanA sAdhu, saMnyAsIo, bhikSuko, brAhmaNo gRhasthanA dAna para avalaMbe che. gRhasthajIvana eTale ja dhanya che, je sarvano bhAra upADI badalAmAM saMtono rAjIpo, AzIrvAda meLalI svayaM kare che ane bIjAne ThAre che. Ama, dAna ja samAjamAM ke anya #Ijha ane jaina dharma che prANIo pAsethI lIdhelI sahAyathI RNamukta thavA mATe kaLiyugamAM mIThI vIraDI samAna che. dAnanI sAthe abhayadAna ane ahiMsAnI bhAvanAno viniyoga che. kIDIone kIDiyAruM, viyAelI kUtarIne zIro, kUtarAne roTalo, pakSIone caNa ApavA pAchaLa eka mahAna tathya samAyeluM che. AhAra mATe bIjA jIvo para nabhatAM pazu-pakSIone pUrato AhAra maLe eTale te khAIne dharAI jAya, tyAre bIjA jIvonI hiMsA karI khAtA nathI. Ama, dAnathI pazu-pakSIomAM ahiMsaka saMskAro paDe che ane parivAranA sabhyomAM dAnanI bhAvanAnuM ghaDatara thAya che. dAnamAM paryAvaraNanI bhAvanA vaNAyelI che. A sRSTinI saghaLI saMpatti sahiyArI che, koI ekanI dharohara nathI. prAkRtika saMpittanA bephAma durupayogathI dharatIkaMpa, sunAmI, AMdhI sarjAya che. bhAratanA maharSioe pRthvI-pANI-agnivAyu vageremAM devatvanuM AropaNa karI maMtro banAvI paryAvaraNanI surakSAnI dIrghadRSTi khIlavI che. jaina maharSioe jIvadayA para bhAra mUkI paryAvaraNa, pradUSaNa ane veDaphATanI guMca ukelI che. bhagavAna mahAvIre sUtra ApyuM, 'marIne paNa jIvADo." e paryAvaraNanA saMdarbhamAM abhaya dAnanuM hArda che. anya darzanomAM dAnanI bhAvanA vaidika dharmamAM gRhasthanA banelA bhojanamAMthI prathama grAsa gAya, kUtarA, kAgaDA, agni ane atithino kADhavAno nirdeza thayo che. bhAgavatapurANamAM mahArAjA ratidevanuM kathAnaka che. jemaNe evI bhISmapratijJA karI hatI ke, "jyAM sudhI mArA rAjyamAM eka paNa vyakti bhUkhathI pIDAtI haze tyAM sudhI huM svayaM bhojana karIza nahIM.' kahevAya che ke teo 49 divasa sudhI nirAhAra rahyA hatA. temaNe potAno annabhaMDAra bhUkhyA prajAjano mATe mokalyo tethI tatkALa dukALano aMta Avyo. temanuM dAna prajAjano mATe saMkaTamocana banyuM. bauddhazArA "anuttara nikAya' (1/1/32)mAM kahyuM, che, "morA pramA a gvaM naM TIfsA' arthAt matsarya ane pramAdathI dAna na ApavuM joIe. jaina dharmamAM Ane zrAvakanA 12mA atithisaMvibhAga vratanA pAMca aticAramAMthI 'macchariyAe' aticAra sAthe tulanA karI zakAya. naMdamaNiyAre dAnazALA, vAvaDInuM navanirmANa karAvyuM e zubhAzaya hato, paraMtu potAnAM vakhANa sAMbhaLI ahaMkArathI phalAI jato. tene A vAvaDI ityAdi pratye gADha Asakti hatI eTale tenuM dAna 1ra Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80pdAnabhAvanA ane jaina dharma mATe veDaphAI gayuM. cANakya nItimAM paNa kahyuM che : "ridraya nAzanaM DhAnam' - dAna daridratAno nAza kare che. jaina darzanamAM zAlibhadra ane kavannA zeThanuM prasiddha daSTAMta uparokta suktine siddha karanAra jvalaMta udAharaNa che. A banne mahApuruSoe pUrvajanmamAM daridra avasthAmAM tapasvI munijanane dAna ApI bIjA bhavamAM aDhaLaka saMpatti meLavI hatI. kharekhara ! dAna eka evo khUNo che je vAdaLachAyA AkAza (jIvana)ne meghadhanuSamAM palaTI nAkhe che. vaidika dharmamAM eve ullekha jovA maLe che ke, pitA vAnaprasthAzrama svIkAre tyAre potAno kULa, saMpatti, parivAra ane Azritajanono bhAra kartavyathI haLavo karavA potAnA jyeSTha putrane vArasAmAM sope che. jaina darzanamAM 'zrI upAsaka dazAMga' nAmanA aMgasUtramAM AnaMda zrAvake paDiyA dhAraNa karavA pUrve kuTuMbIjano, mitro ane saMbaMdhIone prItibhojananuM AmaMtraNa ApI bhavya samAroha goThavyo hato. sarvanI samakSa jyeSTha putrane juMbanuM uttaradAyitva soMpyuM hatuM. pAzcAtya darzanamAM eka vicArake suMdara vAta karI che. They who scatter with one hand, gather with two; nothing multiplies so much as kindness. Bu je eka hAtha vaDe Ape che, te vAstavamAM baMne hAthe prApta kare che. jaina darzana amitagati zrAvakAcAra (gA. 62) ane vasunaMdI zrAvakAcAra (gA. 246/247)mAM dAnanA phaLanI taratamatA pAtrane AdhAre darzAve che. 'je mithyAdRSTi utkRSTa supAtra (sAdhu-sAdhvI)ne dAna Ape che te yugalika kSetramAM; je mithyAdRSTi madhyama pAtra (vratadhArI gRhasthone dAna Ape che te madhyama bhogabhUmimAM ane je mithyASTi jaghanya (avirati samyaka dRSTi) pAtrane dAna Ape che te jaghanya bhogabhUmimAM janme che. - kupAtra dAnanuM phaLa kaTu che, paraMtu jaina darzana niSphara nathI. kupAtrane anukaMpA buddhithI dAna ApavAmAM Ave to pApakarmano baMdha thato nathI. rayaNasAramAM kahyuM che ke, mAtA-pitA, patnI, mitra, dhana-dhAnya, vastrAlaMkAra, hAthI, ghoDA, makAna Adi saMsArI sukho supAtra dAnanAM phaLa che. eTale ja kahevata che ke, 'hAthe te sAthe. bhagavatI sUtra (za.7, uM. 1) kahe che ke, "dAna e kamanI paraMparAne toDI ka00 _ ane jaina dharma thI ja anukrame zivasukha apAve che''. je bIjAne sukha pahoMcADe tene samAdhi prApta thAya che e sanAtana niyama che, paraMtu zarata mAtra eTalI che ke, bhAva digo na fsajja arthAt bhAva vinAno vikalAMga AtmA mukti maMjilane AMbI zakato nathI. Ama, dAnano Akho malAjo bhAvanA Aroha-avaroha para avalaMbe che. 'zrI jJAnadharma kathAga sUtra'nuM nAgazrInuM dRSTAMta A mATe baMdhabesatuM che. nAgazrInuM dAna supAtrane ApeluM hovA chatAM UjaLA bhAvonI khAmIne kAraNe vakhoDAyuM. 'kaThopaniSada'mAM naciketAnuM kathAnaka che, jemAM anupayogI vRddha gAyo RSimunione dAnamAM ApavAmAM AvI che; je dAnamAM kalaMkarUpa che. jainAcAryoe dAnanAM pAMca dUSaNo kahyAM che: (1) dAna ApatAM yAcakanI anAdara karavo (2) dAna ApavAmAM vilaMba karavo (3) aruci batAvavI (4) yAcakane apazabda kahevA (5) manamAM kheda karavo. A pAMce dUSaNo vyaktinI dAna pratyenI kRpaNatA ane vastu pratyenI gADha AsaktinuM pratibiMba che. jema attaranI zIzIne vAraMvAra khola-baMdha karavAmAM Ave to tenI sugaMdha naSTa thaI jAya che, tema vAraMvAra pUchatAcha karavAthI dAnano utsAha osarI jAya che. vikalpothI gherAyeluM mana mohanuM jALuM utpanna thatAM utsAhane khatama kare che. supAtra sivAya sAmAnya pAtra (samyaka dRSTi ane dInadaHkhiyA jIvo)ne anukaMpA, vAtsalya, upakAranI bhAvanAthI dAna apAya to puNyano baMdha thAya che. dA.ta. bharata mahArAjAe zrAvako mATe bhojanAlaya ane pradeza rAjAe rAjyamAM loko mATe dAnazALA kholAvI hatI. rayaNasAra (gA. 22/11mAM) spaSTapaNe kahyuM che ke : "je bhavya jIva munivarone AhAradAna ApI avazeSa anyane prasAda samajI Aroge che te saMsAramAM sarvottama sukhone prApta karI mokSasukha meLave che." Ama, dAnanI pUrNatA e buddhatva lAbhanuM eka kAraNa che. dA.ta. mahAtapasvI bhagavAna RSabhadevane zreyAMsakumAre ikSarasanuM pAna karAvI (dAna ApI) mahAna phaLa prApta karyuM. evI ja rIte nayasAranA jIve lAMbo vihAra karIne AvelA zramita saMtane annadAna ApI anukrame paramapada prApta karyuM. gItAkAre gItAmAM suMdara preraNA ApI che : "rIyatAM TIvatAM madamAtu: nI tham " mane Apo, mane Apo, meM pUrvabhavamAM (kRpaNanA, rUkSatA, sUtra 174 173 - Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bee d dAnabhAvanA ane jaina dharma che ane dAnamAM are pare rahevAnI bhAvanAthI) dAna ApyuM nathI, tenuM A phaLa bhogavuM chuM." netAjI subhASacaMdra bojhe kahyuM che : "ra tuma prApta nA cAhate ho to uta (tAra) varanA fNo " paMcataMtramAM kahyuM che (2 155): "saMcita dhananuM dAna karatAM rahevuM e ja enI surakSAno upAya che. taLAvanA pANInuM vahetAM rahevuM ja enI zuddhatAnuM kAraNa che." vyAsa smRtimAM kRpaNa mATe kaTAkSamAM kahevAyuM che ke, "paNa mAnavI vAstavamAM tyAgI che, kema ke te dhanane ahIM ja choDI paralokamAM cAlyo jAya che. dAtAne to huM kRpaNa mAnuM chuM, kema ke te maravA chatAM dhanane choDatA nathI, arthAt puNyarUpI dhana temanI sAthe paralokamAM jAya che." mammaNazeThanuM nyAyapArjita dhana hovA chatAM, kRpaNanuM dhana kAMkarA barAbara banyuM. na teNe ApyuM, na teNe bhogavyuM ! tenuM mukhya kAraNa hatuM pUrvabhavamAM dAna ApIne 5 chInI paLomAM karelo pazcAttApa. A kAraNe magadhAdhIza karatAM vadhu saMpatti hovA chatAM bhogavI zakyo nahIM. kALI majUrI karI narakamAM gayo. AcArya somadeve 'nItivAkyAmRtamAM kahyuM che, "tat utA yatra nAsti saTR: ?' je dAnamAM satkAra nathI te dAna kevuM? gosvAmI tulasIdAse paNa kaTutApUrvakanA dAnano niSedha karyo che. Ava nahIM, Adara nahIM, nahIM nainomeM neha; tulasI vo ghara na jAIe, kaMcana barase meha.' upadeza prAsAda (bhAga-2)mAM dhanadattanA kathAnaka dvArA lekhaka zIkhave che ke, zrAvake vivekabuddhino upayoga karI potAnI Avakano eka bhAga bhaMDAramAM, eka bhAga vepAramAM, eka bhAga dhArmika kAryomAM ane eka bhAga jIvanAvazyaka kharca mATe vAparavo joIe; jethI dAna ApavAnI suvarNa taka maLatAM puNyopArjana thAya che. ane jIvanamAM AvatI muzkelIo dUra thAya. puSyanA prabhAvathI svargagAmI bane che ane punaHpunaH zrImaMta ane dAtA bane che. Ama, dAnanuM pariNAma paraMparAe sukhad ane suMdara che. bhAgavatanA dazamA skaMdhanA pAMcamA adhyAyamAM dAnano mahimA gAtAM kahyuM che: 'dAna na karavAthI manuSya daridra bane che. daridra hovAthI pApa kare che. pApanA - 175 cha06 - ane jaina dharma chedilhI prabhAve narakamAM jAya che. punaHpunaH daridra ane pApI thAya che'. dAna na ApavAnuM kevuM bhayaMkara pariNAma ! mATe ja kahyuM che : "nA iranA upara strI para vA' dAna samAna Aloka ane paralokamAM (sukha ApanAra) koI mitra nathI. jaina darzanamAM dAnanA vividha prakAro batAvyA che. temAM nIcenAM dAna pracalita che. 1) supAtra dAna 2) anukaMpA dAna 3) jJAna dAna 4) abhaya dAna 5) kIrti dAna 6) ucita dAna. supAtradAnaH jaina dharmamAM dAnane zrAvakano mukhya dharma kahyo che. dAna, zIla, tapa ane bhAvamAM dAnanuM sthAna mokhare che. haribhadrasUrijIe eTale ja kahyuM, 'dharmastha gari par tAnam | dharmano zubhAraMbha dAnathI thAya che; jemAM sva ane paranA kalyANanI bhAvanA nihita che. pratidina zrAvaka bhANe besIne supAtra dAnanI bhAvanA bhAve che. bhagavatIjI sUtramAM TAMkeluM che ke, "tuMgiyA nagarInA zrAvako pratidina jamatI veLAe sAdhu-saMtone vahorAvIne bhojana karavAnI bhAvanA bhAvatA hatA." AvI bhAvanA bhAvatA kyAreka supAtrano yoga caMdanabALAnI jema maLI jAya to 'mahAdAna' bane che. nirapekSabhAve nirdoSa AhAra paherAvatA supAtra dAna tIrthakara nAma karma upArjana karAve che. anukaMpAdAna H samyatvanuM cothuM lakSaNa ane dAnano pAyo anukaMpA che, jemAM duHkhiyAonAM duHkho dUra karavAnI tIvra utkaMThA jAge che. temAM viveka atyAvazyaka che. samudra pANIthI chalochala bharelo hoya tyAM varSo vRthA che. jeNe bharapeTa bhojana karyuM che, tene jamADavo vRthA che. sUrya prakAzato hoya tyAre dIpaka pragaTAvavo nirarthaka che, tema je sAdhanasaMpanna che tene dAna ApavuM vyartha che. bhagavAna mahAvIre sAdhanAkALamAM potAnI pAchaLa dIna-hIna brAhmaNane AjIjI karI pharato joyo tyAre tenI AMtaraDI ThAravA tarka-vitarka karyA vinA, supAtra che ke nahIM te joyA vinA anukaMpA lAvI potAnA khabhA para raheluM devadUSya vastra ApI dIdhuM. keTalAka AcAryoe rogamukta thavA jIvAdorI samAna auSadha dAnano abhaya dAnamAM samAveza karyo che. koI tyAgI, tapasvI muninA zarIramAM azAtA ke roga vartAya tyAre gRhasthanuM prathama kartavya che ke, saMyamInI sevAbhAvI vaigha ke DaoNkTara dvArA cikitsA karAvI temane samAdhi apAve. dA.ta. juvAnaMdA vaidya kRmirogathI pIDAtA muninI cikitsA karI, vajanAbha nAmanA cakravartIpada Adi uttamatA prApta karI. 176 * Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bee d dAnabhAvanA ane jaina dharma che jJAna dAna : jJAna dAna e paraba che, jyAM jJAnapipAsu AtmA jJAna meLavI jIvanamAM AmUlacUla parivartana lAve che. khUnI arjunamALI jJAnadAnathI muni banyA. rohiNeya, cilAtI ane daDhaprahArI jevA cora-lUMTArAo AtmajJAnI thayA. sthUlibhadra pradattajJAnathI kozA vezyA maTI zrAvikA banI. adharmI pradezIrAjA kezIsvAmInA jJAnadAnathI nAstika maTI Astika banyo. abhaya dAna : sAta prakAranA bhaya che. A bhayathI prANIone mukta karAvavA e ja abhaya dAna che. zrI dazavaikAlika sUtramAM kahyuM che : "maLe navAvi ti vivuM, na baniyuM " sarva jIvone jIvana priya che, maravuM koIne gamatuM nathI. zrI sUtrakRtAMga sUtramAM A dAnane zreSTha kahyuM che. "To BTTa amathaMthA ' sarva dAnomAM abhaya dAna sarvocca che. - jaina itihAsamAM megharatha rAjA, bhagavAna ariSTaneminuM dRSTAMta jagaprasiddha che. tevI ja rIte vaidika dharmamAM zivi ane meghavAhananuM kathAnaka prasiddha che. zaraNAgata kabUtarane abhaya dAna ApavA zikArI pakSI bAjane kabUtaranA vajana barobara potAnAM aMgonuM mAMsa kApIne megharatha rAjAe potAnA AkhA dehano tyAga karyo tyAre deva paNa prasanna thaI gayo. A megharatharAjA soLamA zAMtinAtha nAmanA tIrthakara banyA, abhaya dAnanA prabhAve ! kIrti dAna : yaza, pratiSThA, nAmanA ke dekhAdekhIthI apAtuM dAna kIrti dAna che. zrImaMto upAzraya, dharmazALA, pAThazALAo baMdhAve che. aneka sthAne dAtAonAM nAmanI taktIo mukAyelI jovA maLe che. AmAM ekAMta nAma kamAvavAnI dRSTi nathI, paraMtu dAnavIronI AvI taktIo sAdhanasaMpanna anya lokomAM dAnanI preraNA jagADavAnuM kArya kare che. eTale jAhera dAnano mahimA paNa ghaTato nathI. hA, gupta dAna rAmabANa ilAja che. jAherAta e dharmanI UdhaI che, sattva khaI jAya che, eTale ja bAibalamAM kahyuM che : 'tuM dAna kare tyAre tAro jamaNo hAtha kare te tAro DAbo hAtha na jANe'. dharatImAM bIja dharabAya che tyAre ja mabalaka pAka maLe che. ucita dAna : kaTuMbIjano, sevakone khuzInA prasaMge protsAhana vadhAravA inAmanA rUpamAM dAna apAya che te ucita dAna che. temAM guNone protsAhana ane guNajJanuM sanmAna tema ja pratyupakAranI bhAvanA che, jema ke, padmavibhUSaNa pada, vIracakra jevI padavI ApavI, svAtaMtryasenAnIonI dezabhaktine biradAvavA pratimAsa - 177 1 # che - ane jaina dharma chedilhI vetananA rUpamAM puraskAra ApavuM, adhyApakone uttama kAryo badala pAritoSika pradAna karavuM te sarva ucita dAna che. temAM vyaktinI yogyatAnuM mUlyAMkana karavA dAna apAya che. eyogya ke durguNIne pada-pratiSThA ApavA bilakula ucita nathI, jema ke, aMtagaDadazAMga sUtramAM arjunamALIno prasaMga che. jemAM rAjagRhI nagarInA che lalitagoSThI puruSono ullekha che. jemane rAjagRhI nagarImAM mahArAjA zreNike temanA koI kAryathI khuza thaI inAmarUpe nagaramAM svachaMdapaNe pharavAnI chUTa ApI hatI. AthI teo manamAnI karatA hatA. ucita dAnanA dAyarAmAM tenI gaNanA na thaI zake, kAraNake guMDA, durAcArI lokone chUTachATa ApavAthI durguNone vega maLe che. rASTranI zAMti jokhamAya che. jaina dharma tyAgapradhAna che eTale dharmanA cAra prakAro dAna, zIla, tapa ane bhAvamAM tyAganI bhAvanA vaNAyelI che. dAnamAM mamatvano tyAga ane aparigrahavRttinuM poSaNa che. manuSyagatimAM dAnadharmanuM bIja AsAnIthI khIlI UThe che, eTale ja manuSya AyuSya pUrNa karI devalokamAM jAya che tyAre devazayAmAM utpanna thatA nUtana devane devIo prathama prazna pUche che, "vi vA kyA, hiM vA muvA, vikra vArivA, vA amAratA?" arthAtu pUrve tame zuM dAna karyuM hatuM ? zuM upabhoga karyo hato? zuM kArya karI kayA AcaraNathI svargamAM avataryA cho ? Ama, sadgati paNa dAnane AbhArI che. (jaina darzananA abhyAsu DaoN. bhAnubahene zrAvaka kavi RSabhadAsanA 'rAjazrI rAsa' para saMzodhana karI Ph.D. prApta karela che. teo hastapratonA graMthonA saMzodhanamAM khUba rasa dharAve che). Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevAbhAva ane jaina dharma - DaoN. ratanabena khImajI chADavA (pUmuni saMtabAlajI, pUjya jayaMtamuni, pU. vijayavallabhasUri, pU. akaramuninA jIvana kavana saMdarbhe) naisargika sRSTimAM jyAM najara paDe tyAM kevI nirvyAja sevAnA jvalaMta Adarzo dekhAya che ! juo to pelAM sUrya, caMdra, tArA, graho, nakSatra, samudra, megha, vAyu, vRkSAdi sarva jIvasRSTine potapotAnI jAta arpIne aharniza kevI sevA ApI rahyAM che ! jenAthI havA, prakAza, pANI, phaLa-phaLAdi anAyAse svAbhAvika ja prApta thAya che. je havA vinA kSaNavAra prANI jIvI zakatAM nathI e havA maphata... sUryacaMdrano prakAza paNa maphata... chatAM zuM teo potAnA asIma upakAranA badalAmAM kAMIka icche che? kema icche ? e to emano naisargika dharma che. jo emano dharma hoya to mAnavIno dharma kema na hoya ? jaina dharma darzanamAM jeTaluM mahattva kriyAkAMDa ane tapanuM che eTalo ja mahimA sevAdharmano batADyo che. prabhu mahAvIranI chellI dezanA eTale zrI uttarAdhyayana sUtramAM A ja vAta karI che ke, "manuSya pahelAM manuSyatva prApta kare', mAnavadharma pAme pachI ja yathArtha sAMbhaLanAramAM uttama prakAranI AtmazraddhA pragaTe che. evo zraddhAmaya manuSya ja mokSamArga tarapha gati karI zake che. tethI ja mAnavatA AdhyAtmiktAno prathama ekaDo che. Atmadharmano pAyo che. mAtra mAnava-mAnava vacce ja nahIM, paNa samasta vizvasRSTi sAthe premanI sAMkaLa sAMdhe te mAnavadharma. - paropakAra ane arpaNatA e baMne sevAmArganAM pagathiyAM che. sevA eTalI sUkSma che ke jemajema DUbakI mArIe tema tema tenAM vividha svarUpo najare paDe che. sevA jyAre saMpUrNa bane che tyAre e sevA svAbhAvika ja advaitarUpa bane che. mAnavatAne nAme paropakAranuM kSetra eTaluM vizALa banI jAya che ke tevA paropakArI jIvane pachI liMga, jAti, dezakALanA bhedo vagerenI koI dIvAla naDatI nathI. bhArata deza evo deza che ke hajAro varSathI TakI rahyo che. AnuM mukhya kAraNa bhAratIya saMskRti che. dharma mAnavInA haiyAne sparze che ane saMskRti mAnavIya - 179 @@@ @@- ane jaina dharma nathI samAjanA haiyAne gherI vaLe che. A dezanA dharmanI mahAna khUbI e che ke te mAnavIya samAjanA eke eka aMga ane ekeeka kSetrane sparzIne zAzvata ane sarvadharma samanvayarUpa avibhAjya banI gayo che. AnuM mukhya kAraNa ApaNA RSimunio, saMto ane bhakto che. tethI ja bhArata deza oliyAno ke saMtono deza kahevAya che. sAthesAthe te dharmapradhAna paNa che. vyaksita ane samAjagata banne sAdhanAmAM tANAvANAnI jema vyApela hovAthI sarva kSetromAM paNa dharmabhAvanA paDelI che. AvI mahAna saMtasaMskRtimAM samaye samaye saMtoe prabhu mahAvIre cIMdhela mArga para cAlI utkRSTa sevAdharmanI dhajA pharakAvI che. temAMnA muni zrI saMtabAlajI, jayaMtamuni, muni vijayavallabhasUri ma.sAheba tema ja upAdhyAyajI amaramuninuM sevA kSetre kareluM yogadAna utkRSTa sImAcihanarUpe raheluM che. saMta muni zrI saMtabAlajI : "jaina saMta tarIke dIkSA lIdhA pachI teo eka vizALa vizvayojanAno eka bhAga bane che. jaina sAdhue samAjasudhAraNA mATe kAma na karavuM joIe evI koI vAta karavAmAM AvI nathI'', A nivedana eka saikA pahelAM bahAra pADanAra krAMtikArI muni zrI saMtabAlajI hatA. A nivedanathI temane saMpradAyathI baratarapha karavAmAM AvyA, paraMtu teo hiMmata hAryA nahIM. kaMcana tajIbo sahaja hai, sahaja triyAko neha, mAna, baDAI, IrSyA tulasI tajIbo durlabha eha.' A badhI ja vAtothI para evA teo saMpradAyathI judA thayA, paraMtu sAdhuveza na choDavo tema ja potAnA gurudeva nAnacaMdrajI ma.sAhebano aMta samaya sudhI vinayabhAve saMbaMdha sAcavyo. emanA gurUdeve paNa saMtabAlane jaina sAdhu nahIM, paNa jagatasAdhunI upamA ApI hatI. | muni saMtabAlajInI lokakalyANanI pravRttio pU. saMtabAlajIe samAjaracanAne khayAlamAM rAkhI. jaina saMta tarIke jIvana vyatIta karavAnI bhAvanA rAkhI hatI. gAMdhIjInA vicAro ane kAryothI prabhAvita saMtabAlajIe ahiMsAmaya, karuNAmaya dRSTithI badhI samasyAono ukela lAvavA prayatna karyA hatA. temanI koI pravRtti saMsArI na hatI. bIjAnAM kalyANa sivAya bIjo koI hetu na hato. 'sakaLa jagatanI banI janatA vatsalatA sahumAM re' emano jIvanamaMtra banI rahyo. - 180 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 08d sevAbhAva ane jaina dharma mATe che ke te lokasevAnI temanI sarva pravRttionuM bIja bhAla naLakAMThAthI vavAyuM. bhAla naLakAMThAnI moTA bhAganI vasati mAMsAhArI, pakSIono zikAra to rojanI pravRtti tyAMnI koLI ane bharavADa komamAM be mATAM aniSTo-bALalagna ane diyaravaTuM jovA maLe. Akho pradeza zAhukAronA vyAjathI zoSita. tAlukAdArono trAsa. kAyamI devAdAra, corI, lUMTaphATa, strIonuM apaharaNa, pazuonI uThAMtarI, jugAra, dArU vagere aniSTo to kharAM ja. uparAMta bhAlano vizALa paTa sAva sUko. na maLe jhADa ke na maLe pAna. pANIno bhayaMkara trAsa, eTale pANInI paNa corI thAya. A badhAM ja aniSTo joIne temanuM hRdaya dravI UThayuM. ciMtananA svarUpe temaNe ahiMsA, prAmANikatA ane nIDaratAnA pAyA para samAjaracanA badavAnI zarUAta karI. | sarvaprathama temaNe mANakola gAme (I.sa. 1939) koLI paTelonuM saMmelana bharI jJAtisudhAraNAnA niyamonuM baMdhAraNa ghaDI, 'lokapAla' evuM nAma ApI temanuM gaurava vadhAryuM. tyAra pachI gAmegAma vicaraNa karI temaNe lokone nirvyasanI banAvavAno mahAyajJa zarU karyo. naLapradezanAM 112 jeTalAM gAmonuM saMgaThana karI gAmegAma anAja, vastra, raheThANa, zikSaNa, Arogya, nyAya vagere bAbatomAM loko svAvalaMbI bane evI jAgRti jagADI tathA samAjanA aneka praznonuM samAdhAna "zuddhiprayoga dvArA karyuM. koI paNa mANasa bilakula kharAba hoto nathI. tenAmAM rahelA sadguNane jAgRta karavA enuM nAma ja zuddhiprayoga. bhAla naLakAMThA prAyogika saMghanI sthApanA : samaya jatAM saMtabAlajIne bhAla naLakAMThA pradezamAMthI ane gujarAtamAMthI aneka nIDara, abhyAsu tema ja karmaTha kAryakro maLyA. A kAryakaronI madada ane temanI preraNAthI 'bhAla naLakAMThA prAyogika saMgha'nI sthApanA thaI, jemAM gAmaDAMmAM ane zahera baMnenA vikAsa mATe navInavI yojanAo ghaDavAmAM AvI. A saMghanA prathama pramukha tarIke pU. ravizaMkara mahArAje sevA ApI. A saMghe vyavasthita rIte 'sarvodaya Azrama guMdI'mAM potAnuM kAryAlaya zarU karI vividha pravRttionuM saMcAlana hAtha dharyuM, jema ke - vizva vAtsalya kheDUtamaMDaLa, gopAlakamaMDaLa, khAdI grAmodyoga pravRtti, zikSaNasaMcAra samiti vagere vagere. TUMkamAM lokonA Arthika, sAmAjika, naitika, AdhyAtmika ema sarvAgI vikAsa mATe kAma karatI saMsthA. Aje paNa A saMsthA khUba ja vikAsa pAmI rahI che. - 181 ka00 _ ane jaina dharma che ja vizva vAtsalya prAyogika saMghanI sthApanA : pUjya zrI saMtabAlajInI preraNAthI A saMghanAM kArya mATe muMbaI jevA zaheranI pasaMdagI karavAmAM AvI. A saMghanA nejA heThaLa seMkaDo bahenone nAta-jAta ke dharmanA bhedabhAva vagara rojIroTI maLI rahe evA dayeyathI grAmodyoga ane gRhaudyogo zarU karavAmAM AvyA. saMtabAlajI kahetA ke, je kArya mAtAo karI zake che te puruSo nathI karI zakatA, kAraNake mAtAomAM vAtsalya, sevA, zukrUSA, dayA, namratA vagere jevI uttama zaktio paDelI che. AvI mAtRzaktino vikAsa karavo hoya to te mAtRsamAjanA mAdhyamathI ja thaI zake. temanI A vicAradhArAne vega maLatAM muMbaImAM traNa mAtRsamAjanI sthApanA thaI. tyAra pachI mAtRsamAjanI zRMkhalA AgaLa vadhI. aneka zaheromAM chavAI gaI. A uparAMta vizva vAtsalya prAyogika saMgha dvArA zikSaNa, gRhaudyoga, keLavaNI vagere vividha pravRttio vikasI. mahAvIra nagara AMtararASTrIya kendra muni zrI saMtabAlajInI vicArasaraNI khUba ja kalyANakArI ane pragatizIla hatI tema ja eka sthAne sthiravAsa rahIne sAdhanA tema ja sevAno vadhu asarakAraka lAbha sahune prApta thAya evA AzayathI emaNe muMbaIthI najIka ciMcaNamAM 'mahAvIra nagara AMtararASTrIya kendranI sthApanA karI. 'ahiMsA paramo dharmane mukhya sUtra banAvI, mahAvIra mAtra jainonA nahIM, paNa jagatanA banAvavA sAMpradAyika vADAomAM purAI gayelA jaina dharmane vizvadharma banAvavA mATe A kendramAM A yuganI cAra vizvavibhUtionAM nAma cAre vibhAgone ApI sarvadharma, nAtajAta ke dezanA bhedabhAva vagara vividha pravRttio zarU karavAmAM AvI. vizvano koI paNa mAnavI uttama guNothI sabhara jIvana jIvI zake evI umadA bhAvanA temanA haiye vasI hatI. eTale ja A kendranA cAra vibhAgomAM tene anulakSI sarva vyavasthAo karavAmAM AvI hatI je Aje paNa vividha pravRttiothI saMtabAlajInI sevAbhAvanAnI sugaMdha prasarAvI rahI che. gujarAtanA A virala saMtano vizvavAtsalyano Adarza vizvabharamAM jIvaMta rahe evI zubha bhAvanA sAthe teone vaMdana... parama pUjaya dArzanika jayaMtamuni jema gujarAtamAM virala saMta saMtabAlajIe 'AtmanAma hitAya sarvajana sukhAya'no saMdeza guMjato karyo... to je dharatI ane patha para tIrthakaronI caraNaraja - 182 * Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d sevAbhAva ane jaina dharma mATe ja patharAyelI che e patha para temanA pagale cAlatA ja rahevuM... airavati... caravati... evA dhyeya sAthe tyAga ane samarpaNathI navA itihAsanuM sarjana karanAra mahAna vibhUti eTale goMDala gacchanA ziromaNi parama pUjya zrI jayaMtamuni. I.sa. 1952no samaya kAzIthI kolakAtAno vihAra ane cAturmAsa zrI jayaMtamuninA zramaNajIvanano mahattvano kALa banI gayo. kAzImAM karelA adhyayanane anubhavanuM siMcana A samayamAM ane A kSetramAM maLyuM, paNa... jIvana eka navI dizA tarapha vaLI rahyuM hatuM, eno aNasAra svayaM temane paNa kadAca na hato, paraMtu bIja aMkurita thaI pallavita thaI rahyuM hatuM, bhaviSya ajANa rIte AkAra laI rahyuM hatuM. sevAkSetre parama pU. jayaMtamuninuM yogadAna kolakAtAmAM aitihAsika cAturmAsa pUruM karI temaNe bihAranAM gAmaDAMo taraphano vihAra zarU karyo. palAma jillo eTale pachAta AdivAsI vistAra. tyAMnI janatAnA behAla, bhayaMkara garIbI, nirakSaratA, ALasa vagere joIne temanuM hRdaya dravI UryuM. manomana temaNe pUrvabhAratanA bhAgyane palaTAvavAno nirdhAra karyo. mAtra zabdathI nahIM karmathI... bhagavAna mahAvIrano saMdeza mahAvIranI bhUmi para phelAvavA tema ja cakSuhIna ane jJAnahIna evA jIvonA jIvanamAM prakAza pAtharavAno prAraMbha karyo. A kSetromAM motiyA vagerenA upacAra mATe koI sagavaDa na hatI, eTale aMdhApo svIkAravA sivAya bIjo koI rasto na hato. tyAre pU. zrI jayaMtamunie sarvaprathama netrazibiranuM Ayojana karI AMkhonA dardathI pIDAtA lokonA AdhAra banyA. temanI preraNAthI 'ahiMsA saMgha'nI sthApanA thaI. zaktinI barabAdI, saMpattinI barabAdI ane buddhinI barabAdI enuM bIjuM nAma ja zarAba. temanA prayAsathI AdivAsIonA jIvanane pAyamAla karanAra zarAbane choDAvavAnuM kArya zarU thayuM. temaNe mAtra ahiMsAnI vAto ja karI nahIM, paNa AdivAsIone mAMsAhAra tyAga karAvI zAkArAhArI banAvyA tema ja jAmaphaLa, kerI, papaiyA jevAM phaLonI khetI zarU karAvI. nazAmAM DUbelA samAjane emanI vANIe nazAmukta karyo. Ama temaNe jaina sAdhutAne acAramAM mUrtimaMta karIne sevAnA yajJa dvArA bihAra ane jhArakhaMDanA nirakSara, behAla AdivAsIonA jIvanamAM navI cetanA jagADI. A jAti ALasu paNa eTalI ja... vyasana ane vAtomAM ja divasa pasAra kare. A joI pUjyazrIe AdivAsIone mahenatano mahimA samajAvyo ane udyamI banAvyA. A prajA jhaghaDALu paNa - 183 #DB009 - ane jaina dharma 928 29 ) eTalI ja. vAtavAtamAM laDI paDe. mArAmArI sudhI pahoMcI jAya. AvA kalahane kAraNe duHkhI jIvana jIvatA AdivAsIone temaNe mamatA ane snehanA pATha zIkhavyA. AdivAsI bALakonI durdazA paNa evI ja ! poSaNanA abhAve zarIra to jANe hADapiMjara ! vaLI paheravA mATe mAtra eka melIghelI laMgoTI ! AvAM bALako mATe pahelAM pauSTika bhojananI vyavasthA karI, vaza-vitaraNa dvArA kapaDAM Adi ApavAmAM AvyAM tema ja munizrIe nizALo sthApavAnI preraNA ApIne emane bhaNatA karyA. - bihAranA kAramAM duSkALa samaye emane rAhatakAryo mATe prabaLa preraNA pUrI pADI. saLaMga AThaATha mahinA sudhI lokone anAja, bhojana tema ja pazuone ghAsacAro vagerenI vyavasthA belacaMpAnI rAhatazibira dvArA karavAmAM AvI. Ama belacaMpAnA AzramathI zarU thayelI A sevAyAtrA satata vikasatI rahI. bhArata dezamAM te vakhate bhUdAnanI caLavaLa cAlatI hatI. tyAre temaNe gaudAnanuM abhiyAna zarU karyuM. garIba parivArane eka dUjhatI gAya dAna maLe, jethI A parivArane dUdha maLe, Avaka thAya ane samaya jatAM teo pagabhara thAya. kevI gajabanI temanI koThAsUjha ! A gau-dAna dvArA zAkAhArane paNa puSTi maLe ane kuTuMbane dUdha. vaLI gobara maLatAM baLataNanI samasyA dUra thAya. A vistAramAM vikalAMgonI saMkhyA vadhI ane emanI durdazA paNa eTalI ja! AvA vikalAMgone TrAyasikala ApIne haratAMpharatAM karI pagabhara banAvyA. netra cikitsAno vyApa vadhatAM eka haoNspiTalanI jarUra UbhI thatAM A mAnavatAnA masIhAe sevAnI Ahaleka jagADatI 'pUjya tapasvIjI jagajIvanajI mahArAja cakSu cikitsAlaya'nA nAme bokAronA peTarabAra nAmanA nAnA gAmaDAmAM haoNspiTala UbhI karAvI je Aje paNa sevAnuM vaNathaMbuM kAma karI rahI che, jemAM daMta cikitsA, janarala cekaapa, I. ena. TI. sAravAra, AibaeNnka jevA vividha vibhAgo kAryarata thayA che. sAthesAthe temanI preraNAthI aneka vidyAmaMdironI sthApanA thaI tema ja gRhavihIna asaMkhya besahArA lokone ghara ApI nodhArAnA AdhAra banyA. AvA karuNAnAM kAryo khIlatAM bihAranI bhUmi naMdanavana samI banavA lAgI ane sAcA arthamAM teo AkhA pradezanA bAbA bhagavAna tarIke pUjAyA. A bhUminA kukhyAta AtaMkavAdIono bhaya AkhA vistAramAM vyApta che, tema chatAM teo paNa 'peTarabAranA bAbAnuM nAma paDatAM mastaka jhukAvIne kahetA 'vo hamAre bhagavAna hai" ! 184 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI sevAbhAva ane jaina dharma parama pUjya jayaMtamunine vaMdana che ke jemaNe 'netrajyoti pradAtA'nuM upanAma dhAraNa karI mAnavatAnI jyota pragaTAvI ApaNI bhulAI gayelI saMskRti ane paraMparAnA prANane navasiMcana karI dhabakatA rAkhyA. zrI vijayavallabhasUri ma.sAheba 'samAjanuM utthAna mAtra vAtothI na thAya ane na to upAzrayomAM vyAkhyAno ApavAthI thAya...' A zabdo hatA zrI vijayavallabhasUri ma.sAhebanA. gujarAta emanI janmabhUmi, paNa paMjAbane temaNe karmabhUmi banAvI. svAmI vivekAnaMda, zrI rAmakRSNa paramahaMsanA samakAlIna, prakAMDa vidvAna evA AtmArAmajI ma.sAhebanA teo ziSya hatA. guruno aMtima Adeza hato ke, "paMjAbamAM vAvelA dharmanA velAne dhyAnamAM rAkhI TheraThera zikSApracAra mATe sarasvatI maMdironI sthApanA karavAmAM koI kacAza rAkhato nahIM'' ane gurunAM vacanone phaLIbhUta karavA muni vallabhavijayajIe sAmAjika ane zaikSaNika abhiyAnamAM AgaLa vadhavAno saMkalpa karyo. sevA kSetre temanuM yogadAna jJAna, prema ane karuNA A traNeya nadIo muni vijayavallabhasUrinA hRdayamAM vahetI hatI. sAdhutvanA niyamonuM pAlana karavA sAthe samAjakalyANakArI pravRttione protsAhana ApavA teo kaTibaddha banyA. bhAratanA alagaalaga prAMtamAM vicaraNa karI satya ane ahiMsAnI jyota jagAvI. samAja ane rASTrane eka navI daSTi ApI. emanA samatAbhAvathI jAti ane saMpradAyavAdanI dIvAlo tUTI jenAthI lokomAM navacetanAno saMcAra thayo. temanA jIvananA mukhya traNa Adarzo hatA H (1) AtmasaMnyAsa (2) jJAnapracAra ane (3) zrAvaka-zrAvikAno utkarSa. A traNamAMthI jJAnapracAranA kSetramAM temanI vizeSa preraNA rahI. teo jaina dharmane sarvodayanI dRSTithI phelAvavA mAgatA hatA. teo kahetA ke, jaina samAjanI unnatimAM ja jaina dharmanI unnati rahelI che. eTale jyAM sudhI racanAtmaka kArya nahIM thAya tyAM sudhI samAjamAM jAgRti nahIM Ave. teo jANatA hatA ke zikSaNa vinA samAja ke dezanI pragati nahIM thAya. teo cokkasapaNe mAnatA hatA ke Adhunika yugamAM zikSaNanI upekSA karavAthI samAjanI pragati rUMdhAI jaze ane samAjanA utkarSanA abhAvamAM dharmano pravAha paNa aTakI jaze. AvA vicAronA ciMtananA phaLasvarUpe temanI preraNAthI alagaalaga prAMtomAM zikSaNasaMsthAonI 185 ...ane jaina dharma sthApanA thaI. emanI AvI dUraSTinA kAraNe ja Aje seMkaDo navayuvAno ucca zikSaNa meLavI jaina zAsananI zAna vadhArI rahyA che. tenuM pratyakSa udAharaNa eTale emanI preraNAthI sthApita 'zrI mahAvIra jaina vidyAlaya-muMbaI'". A saMsthAe samagra bhAratamAM 'zikSaNa ane sAskRtika pravRttinuM puNyadhAma'nA nAmathI adbhuta pratiSThA meLavI che. teo nArIzikSaNanA eTalA ja himAyatI hatA. temanI preraNAthI jUnAgaDha, verAvaLa vagere sthaLomAM jaina strIzikSaNa zALAonI sthApanA thaI. temanA mate vyAvahArika tema ja AdhyAtmika baMnenuM zikSaNa jarUrI che. AdhyAtmika zikSaNanuM sAdhana dharma ane sadAcAra che. enA vagara vyAvahArika zikSaNano koI artha nathI eTaluM ja nahIM, teo kahetA ke, sAdhvIsamAjane paNa prabhu vIranI vANIne saMbhaLAvavAno ane pracAra karavAno adhikAra che, sUtro-zAstro bhaNavAno adhikAra jeTalo sAdhusamAjane che teTalo ja adhikAra temane paNa che, jenAthI sAdhvIsamAja to jAgRta banaze, paNa enI sAthesAthe zrAvikAonI pragati thaze ane eka suvyavasthita sudRDha AcArayukta samAjanuM nirmANa thaze. kevI adbhuta dIrghadraSTi ! temanI A vANIno prabhAva samAja para paDaco ane sAdhvIonA adhyayananI dizA khUbI. teo samanvaya, sadbhAvanA ane ekatAnA samarthaka hatA. temanAmAM sAMpradAyika saMkucita vRttino abhAva hato. vizvazAMti mATe temaNe 'sAMpradAyikatAne bhUlI 'mAnavatA' mAnavano mULa dharma che, evo saMdeza Apyo. temaNe viSamatA ane asamAnatAne dUra karavA baDautanA harijanone kUvAmAMthI pANI levAno adhikAra apAvyo. samAjamAM vyApela kurivAjo jevA ke daheja, bALalagna, vRddhalagna, aMdhavizvAsa sAme virodha darzAvI lokone jAgRta karyA. samAjanA saMgaThana mATe ApasamAM prema, ekatA ane bhAIcArAnuM sUtra ApI kahetA ke, 'samAja jIvita raheze to dharma jIvaze', 'vyasanothI rASTrane bacAvo' jevAM chaTAdAra vyAkhyAno yojI lokone vyasanamAMthI mukta karyA. samAjanA madhyamavargI loko tarapha vizeSa dhyAna ApI temane nAta-jAtanA bhedabhAva vagara sahAyatA maLe tevI vyavasthA karI. emanI dezabhakti paNa ucca kakSAnI hatI. khAdI to jIvanabhara paherI, eTaluM ja nahIM, rASTranI svataMtratA mATe prabhAvazALI vyAkhyAno yojyAM. akhaMDa hindustAnanA jyAre bhAgalA paDyA tyAre teo gujarAnavAlA zaheramAM 186 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nDI kida ane jaina dharma che suvidhAo maLavA lAgI. temanuM mukhya dhyeya to samAja zikSita bane e hatuM ! zikSaNanA pracAra mATe temaNe aneka sthaLe zALAo-kaoNlejo sthApavAnI preraNA ApI. A zALAomAM nAta-jAtanA bhedabhAva vagara darekane praveza maLato tema ja ucca kakSAnuM zikSaNa maLe tevI adyatana zALAo paNa sthApavAnI temanI icchAne vega maLyo. temaNe samAjamAM mahilAone mAnabharyuM sthAna apAvyuM, jenA phaLasvarUpe sAdhvI caMdanAjIne AcAryapada pradAna karyuM. gurudevanA AzIrvAdathI AcArya caMdanAjIe paNa mAnavasevA, zikSaNa ane vaidakIya sevAmAM moTuM yogadAna ApyuM, jenAthI virAyatana saMsthAnI aneka zAkhAo vikasI. deza tema ja paradezamAM paNa A saMsthA dvArA aneka uttama sevAnAM kAryo thaI rahyAM che. sAdhvI caMdanAjInA prayAsathI Aje aneka sAdhvIo jaina dharmanA pracAra arthe paradezamAM jaI jaina zAsananI garimA vadhAre che. kharekhara ! amaramuni emanAM kAryothI sadA amara ja raheze... sadA smaraNIya ja raheze... (c)ed sevAbhAva ane jaina dharma mATe ke te hatA. AvA kaparA samaye teoe zrI saMgha sAthe rahIne darekane surakSita bhArata pahocADyA, eTaluM ja nahIM, bhArata AvIne A besahArA loko mATe temaNe dainika samAcAromAM sahAyatA mATe apIla chapAvI temane madadarUpa thayA. temaNe zrutajJAnanI paNa eTalI ja amUlya sevA karI. khaMbhAtanA jJAnabhaMDArano punaruddhAra karyo ane kahetA ke, DabbAmAM baMdha jJAna dravyazruta che, te AtmAmAM Ave tyAre bhAvakRta bane che. jJAnamaMdiranI sthApanAthI tame saMtoSa na mAno, paNa jJAnano pracAra thAya evo udyama karo. jaina dharmanI sAcI prabhAvanA tyAre ja thaze. kharekhara ! emanAmAM niSkAma karmayogInI kriyAzakti hatI. temaNe badhAM ja kArya dharma ane kartavya samajIne pUrI niSThAthI karyA hatAM. AvA karmayogI vijayavallabhasUrine bhaktibhAvathI vaMdana. amaramuni 'jaina samAjamAM ekatAnI anivArya jarUra che ane e ekatA jeTalI majabUta haze teTaluM bhagavAna mahAvIranuM zAsana zobhaze'. A kathana saikA pahelAM thayela pU. akaramuninuM che. - paMjAba prAMtamAM hariyANAnuM nAnuM gAma emanI janmabhUmi ane paTaNA-bihAra (rAjagRhI) pUrvabhArata emanI karmabhUmi banI. mAtra paMdara varSanI vaye jaina bhAgavatI dIkSA laI zramaNa saMghanA AcArya motIrAmajI ma.sAhebanA ziSya banyA. dIkSA pachI saMskRta, prAkRta, hiMdI, aMgrejI bhASAno tema ja AgamazAstra ane tattvajJAnano UMDo abhyAsa karyo. emanI jJAnagarimA joIne emane samAje upAdhyAyajI padathI alaMkRta karyA. sevA kSetre temanuM yogadAna | svAdhyAya uparAMta lokakalyANanAM tathA janasevAnAM kAryomAM teo vizeSa ruci dharAvatA hatA. emanuM vicaraNa moTe bhAge bihAranI AjubAjunAM kSetromAM rahyuM. tyAMnI janatA garIba ane abhaNa. akSarajJAna bilakula nahIM. vaLI garIbIne kAraNe kupoSaNathI aneka rogothI pIDita ! A badhuM joIne amaramuninA hRdayamAM rahelI anukaMpA jAgI UThI. manomana A pIDita janatAnI sevA karavAno saMkalpa karyo. emanI preraNAthI bihAranA rAjagRhI rAjagiri kSetramAM 'virAyatana' nAmanI saMsthA UbhI thaI. A saMsthA dvArA prathama netra cikitsA kempanuM Ayojana thayuM. A netra kaeNmpo dvArA hajAro lokone AMkhonI rozanI maLI. dhIredhIre A saMkhyA AgaLa vadhatA temAM vividha cikitsA zarU thaI. garIba prajAne Arogya saMbaMdhI aneka - 187 eka saMtanA nimittathI ... sevAbhAvanAthI hajAro dIna-duHkhIonA caherA para sukhano saMtoSa pragaTI zake che, eka saMtanA nimittathI hRdayaparivartana thaI jAya che. eka saMtanI sevAbhAvanAthI ... aneka lokonA jIvanabAga maheMkI UThe che. dhanya che...saMtone...vaMdana che saMtone... saMdarbhasUci : 1. zrI jagajayaMta zruta-sevA darzana - saMpAdana : guNavaMtabhAI baravALiyA 2. saMtabAlajI jIvanakavana ane preraka prasaMgo - lekhaka : guNavaMtabhAI baravALiyA 3. AcArya zrI vijayavallabhasUri smAraka graMtha 4. vallabhavaMdanA - saMkalana : honI zAha 5. jaina vizvakoza - bhAga : 1. saM. : DaoN. kumArapALa desAI, guNavaMta baravALiyA. (jaina dharmanAM abhyAsu DaoN. ratanabahene zrAvaka kavi RsabhadAsanAM rAsa para saMzodhana karI Ph.D. prApta karela che. teo muMbaI mahAsaMgha saMcAlita chADavA zikSaNa borDamAM viziSTa sevA pradAna karI rahyAM che). Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM arthazAstra ane jaina dharma - yogezabhAI bAvIsI 5.pU. bApajI ma.sa.ne bhAvavaMdana sAthe jJAnasatranA praNetA jJAnapipAsu rASTrasaMta pU. gurudeva zrI namramuni ma.sA.ne vaMdana. pAvanadhAmamAM birAjita DaoN. tarulatAbAI masAsatIjI Adi satIgaNa tema ja pAvanadhAmanA padAdhikArIgaNa ane mArA vahAlA mitra sAhityakAra guNavaMtabhAI baravALiyA... Aje ApaNe "mArA mahAvIranI dRSTie arthazAstra" para vicAra-vimarza karIzuM. mahAvIra sarvaza hatA ane trikALajJAnI hatA, eTale arthazAstra paNa temanA mATe jANItuM ja hatuM. ApaNe samAjamAM arthazAstranI goThavaNa kema karavI teno khayAla ApaNA nANAmaMtrI je dezanuM arthazAstra ane vigato bajeTamAM prastuta kare, ApaNI rijharva baeNnka calaNano vahIvaTa kare ane ApaNe upArjana karatA nANAMno vahIvaTa karIe, paraMtu temAM mULa sudhI pahoMcatA ja nathI. arthazAstra eTale Demand & Supply upara teno vahIvaTa rahelo che, jyAre mahAvIranuM arthazAstra icchA, parigraha ane satya para raheluM che. AnaMda e AtmAno svabhAva che ane sukha te bAhya sAdhano ane indriyonA bhogavaTA para rahela che. jo tamArA manamAM, magajamAM indriyo para kanTrola AvI jAya ane A bAhyAMtara sAdhanonI jarUra para lagAma AvI jAya to tamArI Demand ghaTI jAya ane arthazAstra surplusmAM rahe eTale nANAMnI jarUra ochI paDe. nANAM e jIvananI karoDarajaju che, paraMtu te bAhya saporTa che. ahIMyAM ApaNo thoDuM comprarisan karIe. AjanA arthazAstranuM mukhya dhyeya manuSyanA svArthamAM manovegane uttejanA Ape che. jyAre sAmyavAdanuM tevuM mAnavuM che ke, roTI, kapaDAM ane makAna darekane maLaze ane pratyekanI AvazyakatA pUrI thaze. jyAre mArA mahAvIra kahe che ke priya ane hita para dhyAna Apazo. eka vAta priya che, paraMtu hitakara nathI. bIjI vAta hitakara che, paraMtu priya nathI. saMpattino vikAsa priya che, paraMtu hitakara nathI. je priya che tenAthI svArthavRttine ghaNo ja vega maLaze, je samAjamAM ghaNI samasyAo UbhI karaze je atyAre @@ @@_ ane jaina dharma che ja vartamAna paristhitine joIne samajI zakAya che. ahIMyAM arthazAstrane indriyo paranA contralnI vAta che. to Arthika vikAsa kevI rIte thAya ? to mahAvIra kahe che (1) ahiMsA ane sAdhanazuddhi (2) mUlyono hrAsa na thAya (3) svArthanI sImA. A traNeyanA saMyojanathI Arthika ane dhArmika vikAsa sAthe thAya. ahIMyAM arthazAstra tamArA manamAM UThatA taraMgo para lagAma lagAve che. Arthika vikAsa dharmanA vikAsa sAthe thavo joIe. vikAsamAM svArtha ane krUratA na AvavI joIe. rojagAra nirmANa TekanaoNlaoNjI vadhatA roboTa (rAbaoNTa) yuga AvatAM ghaTaze. mAthA dITha inkama (Per capital income) sArI lAge che, paraMtu pUMjIvAda tarapha laI jAya che. temAM samAnatA na rahevAthI te vilAsatA tarapha laI jAya che. mArA mahAvIra kahe che ke, jIvanazailImAM samAnatA lAvo. nAnA-moTAno bheda dUra karo. badhA jIva ekasarakhA che ane A AryotramAM darekane jIvana jIvavAno samAna adhikAra che. sAthe maLIne jIvo. "paraspara graho jIvanAma". ApaNuM ciMtana na to Arthika dharidranuM che, na dhana vadhAravAnuM che. artha jarUrI che sukhI jIvana mATe, paraMtu ApaNe arthazAstranA vidyArthI nathI. dharmazAstranA vidyArthI chIe. arthAjana karatI vakhate dhyAna rAkhavuM jarUrI che koIne baMdhanakartA na banIe, ahiMsAnuM pAlana karIe. koInA aMga-bhaMga na karIe ke koInI AjIvikAno viccheda na karIe eTale jAgarUkatA keLavavI khUba jarUrI che. arthayuddhanuM mukhya kAraNa jara, jamIna ane joru rahelAM che. jo jIvanamAM vyabhicAra na Ave, saMtoSanI lAgaNI hoya ane parigraha vratanuM pAlana karIe to jIvana AnaMdamaya thAya ane AnaMda ja AtmAno guNa che, jyAre sukha e indriyanI mAyAjALa che. tamAma arthazAstrI ane ApaNA mahAvIra vilAsitAnA upabhoganuM samarthana nathI karatA, kAraNake temAM viSamatA che. utpAdana kAryo mATe mUDI ochI thaI jAya che ane ochI AvakavALA ke saMpattivALA para pratikULa prabhAva paDe che. vilAsitA vijaya mAlyA, nIrava modI, harSada mahetA jevAone janma Ape che. mArA mahAvIra kahe che ke, artha upArjanamAM naitikatA, prAmANikatA, khoTI rajUAta na karavI ane pAradarzakatA rAkhavI khUba ja jarUrI che. ApaNA mahAvIranA sUtra anusAra prakhyAta ciMtaka erikeTrAe samarthana 1901 189 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #zivAjI - ane jaina dharma ) aticAramAM suMdara varNana che. jo vizvane vizvazAMti tarapha laI javuM hoya to prabhu mahAvIranuM arthazAstra apanAvavuM jarUrI che. Technologyno upayoga mANasanI rojagArIne bhoge nahIM, artha upArjana nIti, naitikatA ane prAmANikatAnA bhoge nahIM. dareka kAryamAM saMyama ane vinamratA, dareka jaNamAM saMtoSanI parAkASThA. je thaI rahyuM che te mArA karmanuM phaLa che. bIjAM darzanamAM kahevAya che ke, "rAma rAkhe tene koNa cAkhe? honI ko koI TAla nahIM zakatA, pAMcamanI chaThTha nathI thavAnI' A pramANe ullekha che, paraMtu paryAya vAraMvAra badalAya che. dareka jaNa bIjAnI sAthe sarakhAmaNInI Adato choDe, nabaLA varga mATe karuNAno bhAva janmAve. kSamA vIrasya bhUSaNam Forget part, live in present & plan future. ApaNe sau ApaNAM khUba ja jJAnI sAdhu-sAdhvInA mArgadarzana heThaLa prabhu mahAvIre kahelA arthazAstranA siddhAMtomAM AgaLa vadhIe to vizvazAMti A yugamAM zakya che. $$$iid arthazAstra ane jaina dharma mA cheka ApyuM ke navI arthanItimAM bhAvanA jAgRta thavI joIe ane padArtha ApaNA mATe trANa (kheMcANa) nathI, paraMtu azaraNa anuprekSA che. arthavyavasthA evI rIte goThavavI ke asamAnatA ane aparAdhano viccheda thaI jAya. A arthavyavasthAnuM beromITara che. DaoN. mArzala temanA kathanamAM jaNAve che ke, jarUriyAta apUraNIyatAnuM pratipAdana che, jemAM icchAo kyAMya pUrNa thatI nathI. temAMthI lobhano janma thAya che. vastu ane padArthano upayoga thoDuMka sukha Ape che, paraMtu upabhoga na karavAthI khUba duHkha thAya che. dharmanI dRSTi keLavavAthI niyAmaka tatva eTale ke saMyama (Contral)nuM adakeruM mahattva che. AvazyakatA vadhavAthI Demand vadhe che, Arthika sthiti sudRDha thAya che, paraMtu tenA phaLasvarUpe ghaNI vAra kaleza, asaMtoSa, vargasaMgharSa ane svArthavRttine vega maLe che. dharmazAstra ane arthazAstranI vacce prakRtinuM aMtara che. manuSyane AtmaglAnino anubhava thAya che. dhana AvazyakatA pUrtinuM sAdhana che, sAdhya nathI. dhana manuSya mATe che, manuSya dhana mATe nathI. ahIMyAM ApaNe siddha mahAvIranI vAta nathI karatA, sAdhaka mahAvIranI vAta karI rahyA chIe. Adi tIrthakara zrI RSabhadeve yogAnukULa mArgadarzana ApyuM hatuM ane hasI, masI ane kRSinuM suMdara mArgadarzana Apela hatuM. vaijJAnika ane mahAvIra banne ciMtaka che, paraMtu vaijJAnikanuM ciMtana tAtkAlika che ane mahAvIranuM ciMtana vaikAlika che. bhagavAna mahAvIra pAse be vyakti AvI - (1) samrATa zreNika ane (2) puNiyo zrAvaka. temaNe kahyuM ke, puNiyA zrAvakanuM sukha samrATa zreNika kyAreya meLavI nahIM zake. ApaNI pAse traNa prazno che - (1) zAnti apekSita che ke nahIM? (2) svataMtratA priya che ke nahIM ? (3) pavitratA ane AnaMda joIe che ke nahIM ? A sAthe 15 karmAdAnamAM jaNAvyA pramANe paryAvaraNa paNa arthazAstra ane dharmazAstra sAthe joDAyela che. jo ApaNo daSTikoNa ekAnta che to te dareka samasyAnuM mULa che. jo ApaNe ApaNo dRSTikoNa nahIM badalIe to tyAM sudhI samasyAnuM samAdhAna nathI. jaina darzana ke badhAM darzananuM mULa samyaka darzana che ane badhAM pAponuM mULa mithyA darzana che. ApaNAM badhAM vratonA aticAramAM zrAvake zuM karavuM ke na karavuM te tenA - 191 saMdarbha : bhagavAna mahAvIranuM arthazAstra : lekhaka : AcArya mahAprajJajI (jaina dharmanA abhyAsu yogazabhAI ghATakopara AgrA roDa saMghanA pUrvapramukha, vizvavAtsalya prA. saMgha, jaina adhyAtma sTaDI sarkala ghATakoparanA upapramukha che). Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilpa sthApatya, kaLAvaibhava ane jaina dharma - reNukA poravAla bhAratIya saMskRti ane jena kaLA: bhAratanI dharmapradhAna saMskRtino prAraMbhika tabakko siMdhughATInI sabhyatAno gaNAya. ahIM ukhananamAM prApta thayela vizALa avazeSomAM, jaMgalamAM sAdhanA karatA RSimunio, svastiko, mATI ane dhAtunI alaMkRta mUrtio, pazu-pakSInAM citro, AbhUSaNo vagere lagabhaga daza hajAra varSa pUrvenI kaLA ane saMskRtine ujAgara kare che. A sthaLethI yajJavedI maLI nathI, mATe e zilpo prAcIna zramaNadharma paraMparAnA hoI zake evI vidvAnonI mAnyatA che. mathurA nagaranA stUpamAMthI prApta thayelA 200 I.pU.nA zilAlekhavALAM aDhaLaka zilpo ane pratimAo jaina kaLAnA utkRSTa namUnAo che je devanirmita stUpamAM sthApita thayelA hatA. jainakaLA pradarzita karatAM AvAM dharmasthAnako paradezI AkramaNo ane kudaratanI honAratanAM bhoga banyAM jethI ApaNI mUlyavAna dharohara kALanA cakramAM vilIna thaI smRtizeSa ane nAmazeSa banI gaI. A sarvanI upara eka anya kAraNa e paNa che ke jenomAM itihAsa ane purAtattva paratvenI rUci ochI jovAya che, mATe jIrNoddhAra samaye enI saMbhALa levAtI nathI. Ama ApaNe ajANatAM ja virala kaLAkRtio naSTa karIe chIe. tema chatAM zilAlekho, purAvazeSo ane zAstraolekhonA saMdarbho prAcIna samayathI avirata rIte gati karatI jainonI kaLA, sthApatya ane dharma pratyenI abhirucine vyakta kare che. jaina darzana dharma ane mAnyatA jeno AtmAnI unnati thakI adhyAtmanA zikhare pahoMcavA tIrthaMkaronI stutibhakti kare che. uparAMta ene teo saMsArasAgara pAra utAravA mATenuM zreSTha sAdhana mAne che. jaina upAsako prabhunA Adarzone satata smaraNamAM rAkhI nijAtmAne parabhAvamAMthI kheMcI laI svabhAvamAM ramaNa karAvavAno prayatna kare che. ene mATe teo tIrthakaronI paMcakalyANakanI bhUmio para suMdara derAsaro bAMdhI darzana mATe jAya che je caitya paripATI tarIke jANItI che. tyAM zrAvako prabhunA guNonI stavanA dvArA potAnI zraddhA, utkRSTa 193 S 9 - ane jaina dharma * anurAga ane prema vyakta kare che, jene ApaNe AMtaracetanA jAgRta karavAnI prakriyA ke siddhaprAptinI yAtrA paNa kahI zakIe. prabhunI upAsanA be rIte AvakArya hoya che - dravya upAsanA ane bhAvaupAsanA. dravya upAsanA : zrAvako potAnA prANapyArA paramAtmAnI pratikRti-pratimAnuM sthApana bhavya maMdiromAM kare e dravya upAsanA thaI. emAM puSpa, caMdana, dhUpa, dIpa, naivedya, phaLa vagere aSTaprakAranA dravyathI prabhubhakti karAya che. bhAva upAsanA bhAva upAsanAmAM prabhunI bhakti rAsA, stuti, prArthanA ane caritronuM rAga-rAgiNI sAthe gAna karavAmAM Ave che. uparAMta prabhunuM dhyAna dharavAmAM Ave che jethI hRdaya pulakita thAya. saMgItanI surAvalI thakI bhaktinA bhAvone caramasImAe sAdhaka laI jAya che. enuM suMdara udAharaNa rAvaNanI bhakitanuM che. jena kaLAH kaLA arthAt manamAM utpanna thatA susaMgata, vyavasthita vastusvarUpane vyakta karavA koI mAdhyama zodhI laI enA para potAnA hAthanI karAmatathI abhivyakta karavuM athavA koI pAse karAvavuM. e kaLAne jIvaMta karanAra kasabIne ApaNe kalAkAra kahIe. kalAkAra potAnI kaLAne zabdavihIna dazAmAM rahI paththara ke dIvAla para eka asara upajAve ane te zilpa ke citrane joI prekSako maMtramugdha thAya e sAcI kaLA che. kalApArakhuM najaravALI vyakti paNa kaLAnA vikAsamAM potAnuM mahattama yogadAna Ape che. kaLAne samajavA mATe tene AtmasAta karavI paDe. dA.ta. zAMtarasa prasarAvatI jinapratimA jotAM mananA udvega zAMta thaI jAya to e kaLA, keLAkAra ane AtmajJAnInI vizeSatA kahevAya. prakRti ane enAM pratIkomAM dhArmika AsthAnuM pratibiMba hoya che, jema ke - pahADanI taLeTI ane zikhara, nadI, vRkSa, gAya, haMsa, kamaLa, sUrya, caMdra vagere. A sarva kudaratI pratIkone kaLAnA svarUpamAM darzAvI sAthe dhArmikatA joDI daI eka rIte emanI rakSAno saMdeza zAstromAMthI mAnavane maLe che. uparAMta AvAM kudaratI tattvomAMthI pravAhita thatI apArazakti sAdhaka pAmI zake evA zuddha AzayathI paNa emanAM pratIkonI pUjAarcanA zarU thaI. Ama anAyaza paryAvaraNanI rakSAnuM kavaca bhAratanA badhA dharmo sAthe joDAyuM. kaLAnA prakAro jaina kaLAne mukhyatve traNa prakAramAM vibhAjita karI zakAya - zilpakaLA, citrakaLA ane sthApatyakaLA. 194 : Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TIla zilpasthApatya ane jaina dharma zilpakaLA : paththara ke dhAtu jevAM mAdhyamo para chINI ane nAnI hathoDIno upayoga karI kalAkAra tIrthaMkara ke deva-devInA jIvananA prasaMgo, pratimAo ane suzobhana zilpa ghaDe e zilpakaLA. udayagiri ane khaMDagirimAM tetrIsathI vadhu guphAo sAdhuonAM raheNAMka mATe khAravele banAvI hatI. ahIM tIrthaMkaronA jIvanaprasaMgo, deva devI ane maMgaLa pratIko kotarelAM che je jaina dharmanI AgavI vizeSatA che. khAravelanA zilAlekhanA prAraMbhamAM svastika, zrIvatsa ane aMte dharmadhajAnuM aMkana che je prabhunA zAsanano jayajayakAra karavA uparAMta jaina dharmano dhvaja AgaLa vadhato ja rahe evo Azaya hoi zake. ahIMnI guphAonAM dvAro para ratnatrayI, nAgarAjo, hAthIo, kamaLo, upasanA karatAM deva-devIo vagere khUba kalAmaya rIte nirmita karelAM che. udayagiri-khaMDagirimAM khAravele pUjA ke bIjAM koI vidhividhAnanI paraMparA jaLavAI rahe mATe jaina saMskRti ane saMskArane zilA para aMkita karAvI lIdhAM. aSTamaMgaLa ane maMgaLa pratIko jaina dharmamAM prakRtijanya pUjanIya AkRtiomAM kamaLa, svastika, zrIvatsa, darpaNa, pUrNakaLaza, mInayugala vagere maMgaLa pratIkonI arcanA karavAmAM AvatI je Aje paNa lokapriya che. emAM aSTanI saMkhyAnA maMgaLa samUhane aSTamaMgaLa kahevAya che. kalAnA adbhuta namUnA tarIke ane jenAM darzanamAtrathI sarvatra maMgaLa prasare evA uddezyathI prabhu pratimAnI sanmukha aSTamaMgaLanI racanA karavAmAM Ave che. mathurAnA stUpamAMthI lagabhaga 14 jeTalAM maMgaLa pratIko AyAgapaTomAM aMkita thayelAM prApta thayAM che. AyAgapaTanA kendramAM chatra ane caityavRkSathI zobhAyamAna jinezvaranI mUrti tathA enI cArebAju samyak jJAna, darzana ane cAritryanI ratnatrayInAM zilpAMkana hoya che. enI pharate traNa lokanA jIvone paridhimAM arthAt saMsAracakramAM ghUmatAM darzAvyAM che. teo ratnatrayInI ArAdhanAthI siddhatva pAmI zakAya vuM pratipAdana karatAM hoya ema jaNAya che. kalAnAM A pratIko have derAsaronA paTanA rUpamAM jovAya che. mathurAnAM stUpa ane maMdiromAMthI sarasvatI, cakrezvarI, lakSmI, aMbikA, kRSNa, balarAma, sUrya, kubera vagerenI svataMtra mUrtio maLI che. jainonuM A evuM sthaLa che jyAMthI dareka kALanI jinapratimAo prApta thaI che. ahIMnA zilAlekhomAM gurumahArAjonAM nAmo ane vaMzAvalI kalpasUtra ane naMdIsUtranI paTTAvalIone anurUpa hovAthI jaina dharmanI prAcIna kaLA ane sthiti jANavA maLe che. prAcIna zilpomAM eka agatyanuM zilpa prabhu mahAvIranA garbhaharaNanuM che, jemAM Asana para hariNyagamezadeva birAjyA 195 ...ane jaina dharma che bIjA eka zilpamAM RSabhadevajIne apsarA nilAMjanAnuM nRtya jotAM jIvananI kSaNabhaMguratA samajAI ane dIkSA mATe prayANa karyuM e prasaMganuM AMkana che je bhAratIya nRtyakaLAmAM atiprAcIna gaNAya. jaina pratimA, vijJAna ane prAcIna pratimAono paricaya pATalIputrathI maLI AvelI azoka maurya sthApita karelA staMbha jevI pratimA, khAravelanA zilAlekhamAM darzAvela kaliMga, jinanI pratimA uparAMta muMbaInA myujhiyamanI pArzvanAthanI pratimA ane kuzAna samayanI mUrtio prAcIna samayanI pratimAono paricaya karAve che. pratimAonI lAkSaNikatA parathI e kyAre sthApita thaI hatI enI mAhitI maLe che. dA.ta. kuzAna samayanI pratimAomAM padmAsanamAM hAthanI koNIo bahAranI tarapha rahetI. uparAMta mastaka para zikhAnuM pracalana nahivat hatuM. prabhu pratimAnI hatheLI ane AMgaLIo para tathA pArzvanAthanI phaNA para akhaTamaMgaLanAM pratIkonI kotaraNI thatI hatI. guptAkALanI pratimAone kuzana para birAjamAna karI teno eka bhAga pabAsana para rakhAto. AvI badhI lAkSaNikatAne kAraNe pratimAjIonuM sthApanA varSa jANI zakAya che. AvI mUrtionI jyAre prANapratiSThA thAya tyAre ja enI pUjA-arcanA zakya bane che. mathurAthI maLela AdizvarajInI sarva pratimAo kezasahita che ane pArzvanAthanI dharaNendradevanA chatra sAthenI che. uparAMta ariSTaneminI mUrti kRSNa-balarAma sAthe jovA maLe che. AvI pratimA mathurAkalAnI viziSTa kalAkRti gaNAya. ahIMnAM zilpo ane mUrtione cAretaraphathI kotaraNIvALI taiyAra karavAmAM AvatI je mathurAkalanA adbhuta namUnAo che. sarvatobhadra pratimAo khaDagAsanamAM staMbha upara sthapita karAtI hatI. citrakaLA : vaoNla peinTiMga ane miniecara peinTiMga bhIMtIcitro : vaoNlapeiniTaMga H muMbaInA goDIjI derAsaramAM pahelA derAsaranI dIvAlo para suMdara citro hatAM je jIrNodvAra samaye jALavI zakAyAM nahIM. sitAnAvatsalanAM peinTiMga ajaMtAnI guphAothI paNa vadhu purANAM che. ahIMnA rAjA maheMdravarmA pahelA jainadharmI hatI. temaNe A guphAomAM emanAM potAnAM citro paNa dorAvyAM hatAM, paraMtu e pAchaLathI bauddhadharmI thaI jatAM jainone ghaNuM nukasAna thayuM. zravaNabelagolAnA jaina maThamAM anake citro che jemAM cha lezyA, prabhu pArzvanuM samavasaraNa, kRSNarAja vADiyArano dazerA darabAra, maThanA daravAjA vagerenAM suMdara raMgIna citraNo jovAlAyaka che. ratalAma, 196 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80804 zilpasthApatya ane jaina dharma mATe kapaDavaMja, surata vagere zaheromAM maMdiromAM baso varSa pUrvenAM bhIMtacitro ghaNAM ja AkarSaka ane sArI rIte jaLavAyela che. hastapratonAM miniecara peinTiMga - laghucitrakaLA madhyakALamAM tADapatra, kApaDa ane kAgaLa para laghucitrakaLA vikAsa pAmI. emAM saMgItanAM vividha rAga-rAgiNInAM citro taiyAra thayAM je kalAnA uttama namUnAo kahevAyA. kalpasUtra paTakhaMDAgama vagere graMtho sacitra taiyAra thayA. kalAkAroe jaina kaLAne navInatA bakSavA laghucitromAM nAyakanAM citraNomAM caherA paranI haDapacIne trikoNa jevo AkAra ApI sAIDa taraphanA netrane paNa saMpUrNa darzAvavAnI Tekanika apanAvI. kAlakAcAryanAM kathAnako, yazodhararAjA, nemanAthanA caritranAM peinTiMga ghaNAM prakhyAta thayAM. hastapratonAM peinTiMganuM prathama pustaka "jaina citrakalpadruma' sArAbhAI navAbe prakAzita karyuM. jaina yaMtro, paTo vagere kaLAmaya rIte taiyAra karavAmAM AvatAM je prathA Aje paNa cAlu che. sthApatyanA prakAra - zailI jyArathI manuSyamAM kalAnI parakha AvI tyArathI kaLAnA uttarottara vikAsanI bhAvanA vRddhi pAmI jenA pariNAme kalA ane saMskRtinI abhivyaktino uddabhava thayo. vikAsa pAmatI kalA ane saMskRtinI sAthe anAyAse sthApatya joDAyuM jeno artha gRhanirmANanI vidyA ke bhavananirmANanI zailI thAya. sthApatyanI kauzalyatA prathama tUpamAM AkAra pAmI tyAra bAda guphA-maMdiromAM vikasita thaI ane aMte vartamAnamAM nirmANa pAmatAM suMdara derAsaronA rUpamAM parivartita pAmI. stUpa ane caityano artha tathA vikAsa tUpa zabda caityamAMthI nispanna thayelo hovAthI prathama caitya zuM che e jANIe. mahApuruSonAM nirvANa sthaLa para emanI yAdamAM bhavana nirmANa karavAmAM Ave che. A prathA bhAratIya mULanA dareka dharmamAM sarakhI jovA maLe che. vizeSa prakAre taiyAra thayelA A bAMdhakAmane ceiya ke caitya kahe che. AvAM caityo puNyabhUmi tarIke vikAsa pAmatAM gayAM ane kALakrame maMdira ke derAsaranAM bhavana tarIke prakhyAta thayAM. jainomAM caityAlaya zabda derAsaro mATe paNa vaparAya che. "caityavaMdana ke arihaMte ceiyAima' vagere rojiMdA zabdo caitya zabdanA uttarottara vikAsa pachI nipajela che. nirvANa sthaLa para nirmANa pAmela bAMdhakAma jo ardhagoLAkAra hoya to ene stUpa kahevAya che. koIka vAra tyAM cabUtaro bAMdhI vRkSAropaNa karAya che je caityavRkSa tarIke paNa pUjAya che. bhAratamAM vRkSapUjA to vaidikakALathI ja astitva dharAve che. - 197 0 ka00 _ ane jaina dharma che ja stUpanuM sthApatya jaina dharmamAM stUpanI avadhAraNA ke vicAra bauddha dharmathI paNa vadhu prAcIna che. jaina zAstromAM traNa sthaLe vizALa stUpa hovAnA ullekho maLe che - aSTApada - bharata cakravartIe prabhu RSabhadevanA nirvANasthaLe siMhaniSidayA Ayatana -aSTasaupAnIya stUpanuM nirmANa karyuM hatuM. vaizAlI - A sthaLe munisuvratasvAmIno ativizALa stUpa hato jeno kuNikarAjAe vaizAlI para jIta meLavavA mATe nAza karyo. mathurA - mathurAnA devanirmita stUpanA ullekho Avazyaka niryukti, Avazyaka cUrNi-TikA, vyavahAra cUrNi-TikA, yazasatilaka caMpu kAvya vagere ghaNAM jaina zAstromAM jovA maLe che. vividha tIrthakalpa kharatara gacchanA AcArya zrI jinaprabhasUrie i.sa. 1333mAM racyo hato. emAM stUpanirmANanI kathA, enAM sthApatyano prakAra, gurumahArAjAonI mathurAnI yAtrA vagere vipula mAhitI bharI che. tUpanuM sthApatya jANavA ane jovA mATe ApaNI pAse zAstro uparAMta mathurAnA jaina stupamAMthI prApta thayelAM keTalAMka zilpo che, jemAM saMpUrNa stUpanuM sthApatya dRSTigocara thAya che, je nIce mujaba che - - mathurAnA rUpanuM sthApatya ane kaMkALI TIlo loNazobhikA nAmanI gaNikAnA AyAgapaTa tarIke jANItA zilpamAM saMpUrNa tUpa dRSTigocara thAya che - ahIM stUpanA toraNadvAra para pahoMcavA mATe aSTasopAna najare paDe che. enI baMne tarapha gavAkSamAM kSetrapAla-kuberAdevInI sthApanA che. daravAjA para suMdara alaMkRta toraNa, reliMga, traNa vedikAo, sauthI upara caityavRkSanI velIo ane enI nIce ardhagoLAkAra Doma, baMne bAjue staMbha jenI upara anukrame dharmacakra ane siMha athavA hAthInuM kotarakAma joI zakAya che. rAyapaniya sUtranA AdhAre dvAranI ubhaya bAjue soLa-soLa zAlabhaMjikAo sthApita karAI che. ahIM paNa pratIka tarIke baMne tarapha AkarSaka bhAvabhaMgimA dharAvatI ekaeka pUtaLI sthApita karelI dekhAya che. eka ghaNA ja vizALa toraNadvAra para stUpanI pUjA mATe AvatAM grIka devIdevatA kaMDArelAM che jeno AkAra samavasaraNane maLato che. eka AyAgapaTa jene eka nartake sthApita karyo hato enA para ardhagoLAkAravRtta che, baMne tarapha zAlabhaMjikAo, vizALa staMbha, pradakSiNApatha ane enI cAretarapha sAdI reliMga najare paDe che. ahIM paNa alaMkRta toraNa pravezadvArane anerI zobhA Ape che, 198 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka zilpasthApatya ane jaina dharma paraMtu sopAna pAMca che tathA enI AsapAsa gavAkSano abhAva che. anya eka zilpa be khaMDamAM vibhAjita che, emAM uparanA bhAgamAM stUpa tathA enI baMne tarapha mugaTa ane kuMDala dhAraNa karelA be-be tIrthaMkaro birAjamAna karAyA che. ahIM stUpano AkAra samavasaraNa jevo dekhAya che. bIjA khaMDamAM kaSTasAdhu ane vidyAdevI tathA bhakto najare paDe che. - vividha tIrthakalpanI kathA pramANe sAtamA tIrthaMkara supArzvanAthanA samayamAM be sAdhuo - dharmaruci ane dharmaghoSa mathurA nagarImAM varSAvAsa karavA udyAnamAM padhAryA hatA. temanI ugra sAdhanA joI udyAnanI devI kuberAe atiprasanna thaIne - 'kaMcanathI ghaDAyela ratnajaDelo ane deva-devInA parivArathI yukta caityavRkSanI latAthI zobhita, toraNa, dhajA, mALAthI alaMkRta, traNa mekhalA-vedikAvALo ane sonAnI pratimAothI sthApita meru sadaza stUpanuM nirmANa eka ja rAtrimAM karI ApyuM.' tyAra bAda ghaNAM varSo sudhI enI pUjA thatI hatI. A binAno ullekha be hajAra varSa prAcIna pratimAnA zilAlekhamAM paNa maLe che. gajhanIthI AvelA humalAkhoroe AkhI mathurA nagarI ane stUpano I.sa. 1018mAM nAza karyo, paraMtu pAMca ja varSamAM mathurA saMghe eno jIrNoddhAra karI lIdho hato evuM I.sa. 1023nI sAla uparAMta tyAra bAdanI 63 varSa sudhInI bharAvela ghaNI pratimAonA AdhAre kahI zakAya. tyAra bAda cAraso varSa A. jinaprabhasUri I.sa. 1333mAM yAtrAe AvyA te samaye paNa stUpa sArI sthitimAM hatA, je akabaranA rAjyamAM paNa sArI sthitimAM rahyA ema jaNAya che, paraMtu nAdIrazAha ane ahamadazAha abdAlI vagere humalAkhoroe eno saMpUrNa nAza karyo. I.sa. 1888-1892mAM briTizaroe mathurA nagarInA ghaNA TekarAonI sAthe A jaina stUpanA vizALa TekarAnuM paNa khodakAma karAvyuM. tyAM koIke devInI AkRtivALA eka staMbhane bahAra kADhI laI TekarI para padharAvI maMdira bAMdhI ene kaMkALIdevI evuM nAma ApyuM jene kAraNe utkhananamAM prApta thayelI jainonI A moTI vasAhata kaMkALI Tekaro-TIlAnA nAmathI oLakhAyo. jaina stUpanA anya ullekho azoka maurye kAzmIramAM jaina stUponuM nirmANa karAvyuM hatuM evo ullekha kalhaNaracita 'rAja taraMgiNI'mAM maLe che. akabaranA samayamAM zAhu ToDaramale 527 stUponuM nirmANa mathurAmAM karyuM hatuM ke eno jIrNoddhAra karAvyo hato evA ullekho che. 199 ane jaina dharmI rI stUponAM nirmANa ghaTatAM guphAomAM tIrthaMkaronI pratimAo sthApita thatAM guphAnA sthApatyano vikAsa thayo. guphA maMdiro prAcIna samayamAM sAdhuo kudaratI guphAo ane jaMgalomAM rahetA tathA kevaLa cAturmAsa daramiyAna vasatimAM AvatA. guphAomAM dhyAna karavA mATe tIrthaMkaronI pratimAo kotaratA. A guphAomAM teo tIrthaMkaronA jIvanaprasaMgonAM zilpo tathA citro doratAM je Aje kalAno adbhuta vAraso gaNAya. dA.ta. udayagiri-khaMDagiri, elorA, badAmI, aihole, sitAnAvatsala, devagaDha vagere. udayagiri-khaMDagirinI guphAomAM khAravelanA zilAlekha uparAMta pArzvanAthanA jIvanaprasaMgo che. badAmInI guphAomAM adbhuta kotaraNI che. A sarva guphAomAM zilAlekho hovAthI jainono kaDIbaddha itihAsa tathA teo kyAre dakSiNa bhArata ane silonamAM gayA hatA tenI mAhitI maLe che. elorAnI guphAomAM staMbhonI vacce gavAkSa-gokhalAmAM deva-devInI pratimAo kotarelI che. aiholemAM paNa evI ja racanAo jovA maLe che je AjanA garbhagRhanuM ardhavikasita svarUpa hoI zake. ahIMnI traNa mALanI guphA draviDa zailInuM pUrvarUpa che. sitAnAvatsala, tirumalAI, tirupatikuMdarama, jinakAMci vagere dakSiNa bhAratanI ghaNI TekarIo para sAdhuonAM sUvA mATenAM ozIkAo sahitanI zaiyAo paththara para kotarelI che. uparAMta pahADonI Toca para jinapratimAo tarAzelI che. AvI UMcAI para kevI rIte kayAM sAdhano vaDe AvuM durgama kArya karyuM haze te Azcarya pamADe che. tAmilanADunA 89 brAhmI bhASAnA zilAlekhomAMthI 85 jainonA che. vartamAna derAsarono udbhava eholenI menAbasatInI guphAnuM sthApatya adbhuta rIte taiyAra karAyuM che. guphAmAM dAkhala thatAM chata para mithuna, vizALa nAgarAja ane nakazIdAra svastikanuM zilpAMkana che. garbhagRhane alaga darzAvavA mATe traNa staMbhonI ADaza laIne mULa nAyakane sthApita karyA che. badAmInI guphAmAM bAhubalInuM aMkana chaThThI sadInuM che. rASTrakUTa vaMzanA rAjA amoghavarSe ahIM salekhanAvrata laI mokSe gayA hatA. guphA maMdironI sAthe samAMtare nagaromAM paNa maMdiro bAMdhavAnI kaLA cAlu ja hatI. vartamAna derAsaronAM sthApatya derAsaronAM sthApatyamAM mukhyatve be prakAra jovA maLe che draviDa zailI. 200 nagara zailI ane Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zilpasthApatya ane jaina dharma ) che ja nagara zailI uttara bhAratanAM maMdiromAMnuM sthApatya nagara ke nagara zailInuM gaNAya jemAM mukhyatve zikharonI racanAmAM pharaka hoya che. ahIM paMcaratha prakAra uparAMta zikharanI goLAkAra racanA ane tenI upara kalaza jovA maLe che. khajUrAhonuM pArzvanAthanuM maMdira zAdhAra prAsAda kalAnuM kahevAya. maMdironAM sthApatyane vigatavAra varNavatA solaMkIkALanA graMtho nIce mujaba che - 1) vAstuzAstra - vizvakarmA 2) vAstuvidyA - vizvakarmA 3) aparAjita pRcchA - bhuvanadeva 4) zrI devyAdhikAra 5) vRkSArNava - pUrva solaMkIkALanA graMtha derAsaronA alaga alaga bhAgo nIce mujaba che - jagatI, laMbacorasa, laeNTaphaoNrma, peseja-nalI, prAsAda, gUDhamaMDapa, trika, raMgamaMDapa, bhamatI, vaLanaka, devakulikA, vitAna, toraNa, staMbha. rANakapuranuM 'vailokyadIpaka prAsAda' caturmukha maMdira enAM sthApatya ane kaLA mATe ajoDa che. zikharonI racanA nalinI gulma vimAna jevI che. ahIM traNa mALano vaLAnaka che, jemAM aMdara dAkhala thavA mATe eka paeNseja-nalImAMthI pasAra thavuM paDe che, jenuM kArya darzanArthIone eka najaramAM saMpUrNa maMdiranAM darzana karAvAnuM hoya che. jyAre bhakta pagathiyAM caDhIne vaLanakanA daravAje Ave che tyAre ene lagabhaga vIsathI paccIsa phuTa lAMbI A UMcI naLI-TanalamAMthI pasAra thavuM paDe che. ahIM baMne tarapha gavAkSamAM ekaeka zAsanadeva ke indra hoya che. jevo paiseja pUro thAya ke tarata upara caDhavA mATe aSTasopAna najare caDhe che ane aMte darzanArthI potAnI jAtane koI svapnalokamAM AvI gayo hoya evuM anubhave che. pachI e derAsaranI bhavyatAne dharAIne nihALe che. A vizeSatA pazcima bhAratamAM agiyAramI sadImAM vikAsa pAmI. rANakapura, mIrapura, kezariyAjI, pAlitANA vagere sthaLoe A prakAranI bAMdhaNI jovA maLe che, jyAre maMdira pharate bAvana nAnI derIo hoya to ene bAvana jinAlaya ane botera derIo hoya to botera jinAlaya kahevAya che. draviDa zailI draviDa zailImAM staMbha AkRtio ke catuSkoNa AkRtio hoya che je upara tarapha 201 e k _ ane jaina dharma che jatAM kramazaH nAnI thAya che ane aMte skUpikA jevo AkAra grahaNa kare che. aiholenuM madhuTI maMdira sauthI prAcIna ane tyAra bAda paTTadakalanuM maMdira gaNAya ce je chaThThI sadInuM che. zravaNabelagolAna dazamI sadInuM maMdira vizvanI ajAyabI gaNAya. te uparAMta kAMcipurama, halibi, mULabadri, humaca, lakuMDi, kArakala vagere ghaNe sthaLe basadI ane baTeTA prakAranAM maMdiro che. basadI prakAramAM vipula pramANamAM staMbho hoya che ane koIka vAra ja parikramA jovA maLe che jyAre baTeTA prakAramAM maMdira nAnI TekarI para bAMdheluM jovA maLe che. mULa badrinAM zikharo pirAmiDala zailInAM che. digaMbara saMpradAyanAM maMdiromAM pravezamAM eka vizALa staMbha hoya che je mAnastaMbha kahevAya che. saMkalana jaina zAstro pahelAM maukhikarUpe ja hatAM, paraMtu mahAmArI ke bIjI koI kudaratI Aphata ke samasyA udbhave to ene smaraNamAM rAkhavA mATe ApaNA mahAna gurujanoe jaina dharmanAM AcAro, siddhAMto, prabhupUjanavidhi, guruparaMparA, gocarI vahoravAnA niyamo, caturvidha saMghano paheraveza, jinakalpI ane sthavirakalpI sAdhuonAM pAtra ane pratilekhanA sAthenAM paridhAna, samyaka darzana, jJAna ane cAritranI ratnatrayI vagerene zilpomAM maDhI lIdhAM je sarva Aje paNa mathurAnA stUpamAMthI prApta thayela zilpo ane pratimAomAM jaLavAyela che. be hajAra varSathI vadhu jUnAM maMdironA A avazeSomAM mUrtio, uttama kArIgIrIyukta staMbha, toraNa, bArazAkha, chatra, pUtaLI vagereno vipula jaththo jainomAM kalA ane sthApatyanI UMDI samaja ane prAkRtika zaktinA srota thakI Atmikasiddhi meLavavAnI khevanA hatI. saMdarbhasUci : kalhaNa - rAja taraMgiNI, prathama taraMga - zloka 101-105. madhukaramuni - rAyapaseniya sUtra jinaprabhasUri - vividha tIrthakalpa DaoN. reNukA poravAla - jaina stUpa eTa mathurA : ArTa eNnDa AIkonsa. (jaina dharmanAM abhyAsu DaoN. reNukAbahene AcArya buddhisAgiranAM jIvana ane kavana para saMzodhana karI Ph.D. karela che. jaina zilpa sthApatya stUpa para temanA be graMtho pragaTa thayA che. teo jaina jagata hiMdI vibhAganA saMpAdana kAryamAM saMkaLAyelAM che). 202 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMta ane jaina dharma - DaoN. madhubahena jI. baravALiyA anekAMtavAda e vizvane jaina dharmanI aNamola bheTa che. ahIM eka ja vastu ke vicArane alagaalaga dRSTikoNathI jovAnI vAta che. anekAMtavAdanI khUba ja sAdI samaja e ke vyaktie vyaktinA dRSTikoNane samajavo, e anya vyaktinA sthAne birAjI e vyaktinI dRSTithI tattvane ane vicArane samajavo. enI pAse potAnuM satya hoya che. e satyane samajavuM, potAnA durAgraha rAkhyA vagara. cAra aMdhajanane hAthI pAse laI jaIne pUchyuM ke, A hAthI che? to jenA hAthamAM sUMDha AvI, jenA hAthamAM pUMcha AvI, jenA hAthamAM paga AvyA, jenA hAthamAM je AvyuM evo hAthI che evuM dareka kaheze. e badhAnuM potAnuM satya che, paNa e ekabIjAnAM satya judAM che chatAM je je-je kahe e satya che ja. ahIM eka aMta nathI, alaga aMta che, A anekAMtavAda. bIjo dAkhalo, eka vyakti eka vyaktinA pitA che, bIjAno pati che, trIjAno bhAI che ane cothAno putra che. saMbaMdhamAM A badhAne potapotAnAM satya che, paNa vyakti to eka ja che. koI ema nahIM kahI zake ke mAro pitA che eTale tAro pati ke bhAI nathI. (1) paraspara viruddha evA dharmono eka ja vastumAM svIkAra karavo, pUrI samajaNathI svIkAra karavo ane (2) vastu eka ja hovA chatAM enAM bhinnabhinna svarUpo buddhimAM udbhave ja che ane A bhinnabhinna prakAranI buddhine ApaNe 'naya' buddhi kahIzuM. pratyeka vastu aneka guNadharmAtmaka che. nayanI sahAyathI bhinnabhinna guNadharmone jANavAnuM thatuM jJAna je che, te paNa bhinnabhinna che. dareka vyakti potapotAnI zakti ane samajaNa anusAra caliber & Catagery mujaba samajI zake che. vastune aMzathI jyAre jovAya tyAre matabheda na syAt rahe che. A matabhedone nivAravAnuM sAdhana te A 'nayajJAna' che. Aje aneka vastuno aneka rIte svIkAra karatA A naya zIkhave che. dharmanA AcaraNamAM jaina dArzanikoe be naya kahyAM cheH (1) vyavahAranaya (2) nizcayanaya. vyavahAra-sAdhana ane nizcaya e sAghya-sAdhano vaDe sAdhya siddha thAya che. sAdhano vyavahAranA kSetramAM Ave ane siddha thanAruM sAdhya ane nizcayanA kSetramAM Ave che. dhyAna dvArA AtmAno vikAsa thAya tyAM dhyAna e sAdhana che ane vikAsa e sAdhya che. 203 ...ane jaina dharma Aje A ja naya dvArA ApaNe manane tapAsIe chIe. mana dUSita che. e e ja jue che jemAM ene sukha maLe che, paraMtu manano nizcaya e AnaMda che ane e mATe ene vyavahArane badalavAno che. jyAre vyavahAramAM AcaraNanI vAta Ave tyAre nizcaya nayane najara sAme rAkhIne ja ApaNo vartamAna Code of Conduct ApaNe nakkI karavo paDe. nizcayadRSTi tattvasparzI pavitra jJAnanI dRSTi che. ApaNA vyavahAramAM dAkhala thaI jatI azuddhione dUra karavAnuM ane aTakavAnuM kAma te kare che. mANase potAnuM AMtarika ane bAhya baMne prakAranuM jIvana zuddha rAkhavuM joIe, paraMtu A anekAMtavAda samajavo eTalo ja saraLa nathI. A vicAra para jainAcAryoe ane vidvandvanoe mahAgraMtho lakhyA che ane A vicAranI vizad bhASyachaNAvaTa karI che. A anekAMtavAda sAthe 'naya' zabda joDAyo che. naya eTale daSTi, vicAra, vicArakrama. eka vyakti bIjI vyaktinA vicAra pAse jAya to sarvaprathama to tenA 'dveSa'no cheda UDI jAya che, jevo A kaSAya maMda paDyo eTale navAM karmonA pravezano niSedha thayo. mana jevuM rAga-dveSathI mukta thayuM tevuM ja enA mATe mokSanuM dvAra khUlI gayuM samajavuM. A mokSamArge AgaLa vadhavA mATe sAta nayone samajavAM jarUrI che, jene saptabhaMgI kahe che. ghaDo mATImAMthI bane che. jo A thaDo phUTI jAya to mATI to haju upasthita che eTale ghaDo nathI, topaNa ghaDo che ja, AvAM sAta nayo vyaktine AtmajJAna pAse laI jAya che. A nayanA be mukhya be vibhAga che : (1) dravyArthika eTale vastunA sAmAnya svarUpane saMbhave te (2) paryAyArthika eTale vastunA vizeSa svarUpane samajAve tete sAta naya. 1) naigama 2) saMgraha 3) vyavahAra 4) RjusUtra 5) zabda 6) samabhirUDha 7) nuM bhU dharmanA AcaraNa mATe jaina dArzanikoe ene nizcaya ane vahevAranaya ema be vibhAgamAM vahecyAM che. ahIM nizcayano artha mULabhUta siddhAMta dhyeya athavA eka ane abAdhita satya evo thAya che. mATe vahevAranayamAM e siddhAMtanI pUrti mATe vahevAramAM AcaravAmAM upayogI thAya evI bAbatono samAveza karavAmAM Avyo che. mULa siddhAMtano bAdhaka virodhI ke unmUlaka hoya evA vyavahArano Ama paNa emAM samAveza thato nathI. pratyeka vastu aneka dharmAtmaka che. A aneka dharmAtmaka eTale pratyeka vastune eka nahIM paNa vividha bAjuo hoya che. AmAMya pAchI khAsa khayAlamAM rAkhavAnI ane samajI levAnI vAta e che 'ke' A aneka dharmomAM parasparavirodhI evA guNadharmo paNa hoya che. 204 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)ed anekAMta ane jaina dharma mATe ke te jhera eka ja hoya che. pramANa ane avasthAbhede te mANasane mAre paNa che ane jIvADe paNa che. mAratI vakhate e jhera kahevAya che ane jivADatI vakhate e auSadha amRta kahevAya che. eka ja vastuno A parasparavirodhI svabhAva thayo. mULa vastu ekanI eka hovA chatAM tenAM judAMjudAM svarUpo judAjudA nAmathI oLakhAya che. A judAMjudAM svarUpo pAchA paraspara virodhI guNadharmovALA hoya che. lokhaMDa eka vastu che. temAMthI banAvavAmAM AvatAM DhAla, talavAra, cAku, kAtara ane soya vageremAM lokhaMDa hovA chatAM te badhA judAMjudAM nAme oLakhAya che ane vaLI parasparavirodhI kAma paNa kare che. talavAra kApe che jyAre DhAla ene kApavA detI nathI. kAtara cIrA pADI zake che jyAre soya e cIrAne sAMdhIne pAchA eka karI de che. pistola ApaNA hAthamAM hoya che tyAre ApaNuM rakSaNa kare che. pratipakSInA hAthamAM jAya to e ja pistola ApaNuM mota nIpajAve che. ahIM pistolano kSetrabheda thayo. pelA jheramAM (pramANa) bhAvabheda thayo hato. mANasanI paNa bacapaNa, kizorAvasthA, yauvana, AdheDa avasthA, vRddhAvasthA ane aMtima avasthA joIe chIe. deha ane nAma eka ja hovA chatAM kALabheda kALanI apekSAe keTalAM svarUpo thayAM ? temAM pAchA parasparavirodhI, A virodhI paNa mAtra dRSTi pUratA ja, dekhAva pUratA ja nahIM. svabhAva paNa pAcho parasparavirodhI hoya che. 'syAdvAda'ne anekAMtavAda athavA sApekSavAda nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che, paraMtu anekAMtavAdanA tattvajJAnanI rajUAta karavA mATenI syAdvAda eka paddhati che. anekAMta tathA syAdvAdano saMbaMdha 'vAcya-vAcaka' jevo athavA "sAdhya-sAdhaka' jevo paNa manAya che. upamAnI dRSTie vAta karIe to anekAMtane suvarNanI ane syAdvAdane kasoTInI athavA anekAMtane killAnI ane syAdvAdane e killA tarapha dorI jatA vividha mArgo batAvatA nakazAnI sAthe sarakhAvI zakAya che. ApaNe sAthe eka spaSTa samajI laIe ke anekAMtavAda ane syAdvAda, eka ja tattvavijJAnanAM aMga hoI vastutaH eka ja che. syAt ane vAda ema zabdonA samuccayathI banelA prathama zabda 'syAno artha kvacit koI eka prakAra - In some respect* evo thAya che. AmAM je prakAra zabda che te koI eka avasthA, sthiti, saMyoga darzAve che. gujarAtanA prasiddha vidvAna praoNphesara sva. AnaMdazaMkara dhruvasAhebe potAnA eka vakhatanAM vyAkhyAnamAM syAdvAda siddhAMta vizeno temano abhiprAya vyakta karyo hato, 'syAdvAda, ekIkaraNanuM dRSTibiMdu amArI sAme upasthita kare che. zaMkarAcArye syAdvAda para je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhato nathI. e nizcita che ke vividha dRSTibiMduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara koI vastu saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahIM. A mATe syAdvAda upayogI tathA sArthaka che." - 205 - #DB009 - ane jaina dharma chIcharachI) bIjo paNa sAco hoI zake, bIjI dArzanika paraMparA ne anya dharmonI vAta sahiSNutAthI sAMbhaLavI (tene mAnI levI evuM jarUrI nathI). tema karavAthI dharmajhanUna nivArI zakAya. anekAMta samajIne dareka pAsAMno vicAra karavAthI vyAvahArika jIvanamAM pati-patnI, mAtA-pitA, putra-putrI, bhAI-bhAI, sAsu-vahu, naNaMda-bhojAI jevA saMbaMdhomAM sAmaMjasya sarjAze. ziSya-guru, bhakta-guru, nokara-mAlika (zeTha), saMsthAnA kAryakaro, rAjakIya pakSo, zikSaka-vidyArthI, netA-amaladAra-prajA vacce dareka tabakke hArmanI jaLavAI raheze. anekAMta dvArA rASTranI sImAo, jaLa, jamIna, AkAza ane kudaratI saMpattinI vaheMcaNI mATenAM gharSaNa aTakaze. anekAMtanuM AcaraNa vyaktine anya dharma pratye thatI napharata rokaze, paNa jyAM jyAM sAruM che te mAruM che, mAruM che te ja sAruM che nahIM, paNa anekAMtanI samajaNathI haMsadRSTino viveka, pramodabhAva ane mAdhyasthabhAva pragaTaze. ' lohIne hiMsA sAthe saMbaMdha che. sAmAnya rIte hiMsaka pravRttimAM ApaNane lohI dekhAya che, paraMtu A to sthULa hiMsAnI vAta thaI. keTalIka hiMsaka pravRttio evI hoya che ke je hiMsA dvArA lohI vahetuM nathI chatAM e pravRtti tIvra ane ghAtaka hoya che. vizvAsaghAta, koInAM gupta rahasyone vivekahIna rIte ughADAM pADavAM, dhrAsako paDe tevuM bolavuM ke samAcAra ApavA, zoSaNa ane anyAya dvArA parigrahanI pravRtti paNa hiMsA che. ayogya mArge koInuM breIna vaoNza karavuM ke paatro racavAM e hiMsA che. | vicAronA vikta arthaghaTana ane abhivyakti dvArA ApaNe hiMsaka banI anekAMtanA hatyArA banIe chIe. AkarI, zuSka, azakya ane kAlpanika vAto dvArA yuvAnone dharmavimukha banAvavAnI hiMsAthI bacIe. sAdhanAnA mArge AgaLa vadhato sAdhaka viveka ane jayaNA dvArA lohI vahe tevI sthULa hiMsA to sahaja nivArI zake, paraMtu ahIM AgaLa vadhIne sUkSma ahiMsAnuM ciMtana karavAnuM che. lohI na vahe tevI hiMsAthI bacavAno puruSArtha sAdhakano samyaka puruSArtha che. ane bhagavAna mahAvIre cIMdhelI anekAMta vicAradhArAnuM AcaraNa ja temAM sahAyaka banI zake. kuTuMbakalezathI mAMDIne kaoNsmika vizvanI vaheMcaNIno kalaha anekAMtanA AcaraNathI sAmaMjasyamAM pariNamaze. Ama bhagavAna mahAvIrano anekAMtavAda vizvazAMtino mulAdhAra che. saMdarbha graMtha : prabuddha saMpadA - saMpAdaka: bakulabhAI gAMdhI, DaoN. sejala zAha (jaina dharmanAM abhyAsu DaoN. madhubahena 'sohama mahilA grupa' sAthe saMkaLAyelAM che. temaNe traNa pustakonuM saMpAdana karyuM che). 206 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrakAratva ane jaina dharma - maNilAla gAlA 38 varSa pahelAM mArca, 1980mAM patrakAratvamAM padArpaNa karyuM. muMbaInA phrI presa grupanuM 'janazakti' gujarAtI akhabAra mArI kArakirdInuM prathama akhabAra. upataMtrI ane saMvAdadAtA tarIke zarUAta karyA bAda pachInAM varSomAM 'muMbaI samAcAra", "saMdeza" ane hAla janmabhUmi akhabAra jUthanAM "janmabhUmi" ane Arthika akhabAra ''vyApAra''mAM chellAM 15 varSathI variSTha patrakAra tarIke pharaja bajAvuM chuM. 'janmabhUmi'mAM anya samAcAro uparAMta 15 varSathI "jaina jagata" kaoNlamanuM saMpAdana karuM chuM. dara zukravAre A kaoNlama prasiddha thAya che jemAM jainonA cAreya phirakAonA dhArmika tema ja sAmAjika samAcArone sthAna ApavAmAM Ave che. A uparAMta bRhada muMbaI vardhamAna sthAnakavAsI jaina mahAsaMghanA pratiSThita mukhapatra pakhavADika "jaina prakAza''nuM saMpAdanakArya chellAM 12 varSathI saMbhALuM chuM. cheka 1913mAM zarU thayelA 105 varSathI avirata pragaTa thatA "jaina prakAza''nI 12,000 nakalo deza-videzamAM lAkho jeno vAMce che. ATalI pUrvabhUmikA eTalA mATe ApavI jarUrI jaNAI ke jaina samAja ane caturvidha saMghanA samAcArone yogya pariprekSyamAM rajU karavAnI mArI vizeSa javAbadArI banI rahI che. caturvidha saMghanA cAra staMbha - zramaNa, zramaNI, zrAvaka ane zrAvikAone lagatA samAcAromAM kyAreya koIne anyAya na thAya, koIne vize ghasAtuM na lakhAya ke vyaktigata Sa temAM na bhaLe enI paNa kALajI levI paDe che ane emAM huM kharo Utaryo chuM evuM mAruM mAnavuM che. aneka vAra evA prasaMgo banyA che ke zrAvakAcAra ke sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtonI samAcArImAM zithilatA aMgenA samAcAra maLyA hoya, paraMtu tene akhabAranA pAne caDAvIne sastI prasiddhi meLavavAthI dUra rahyo chuM. tyAre ema mAnIne samAdhAna karyuM che ke pramAda ke karmodayane kAraNe athavA mAnavasahaja maryAdAne kAraNe AcArapAlanamAM zithilatA AvI gaI haze. tyAre saMbaMdhita vyaktino vyaktigata saMparka karIne e UNapa dUra karavAnA prayAsa thavA joIe, nahIM ke chApe caDAvIne. Ama chatAM jarUra jaNAI che tyAre A cAra staMbhomAMthI koInI UNapa dekhAI $$ $$0 0 _ ane jaina dharma za09 hoya to te pratye aMgulInirdeza jarUra karyo che. zAsanadevanI paramakRpA ane gurubhagavaMtonA AzIrvAdane kAraNe Aje ATalAM varSothI jaina samAjanA samAcAro aviratapaNe ApI rahyo chuM. patrakAramAM vAcakone zraddhA ane vizvAsa hoya che. teo mAne che ke patrakAre lakhaluM badhuM satya hoya che ane tyAre patrakAranI samAja pratyenI javAbadArI oNra vadhI jAya che. patrakAra satyano zodhaka ane saMzodhaka hoya che. jene patrakAratvano artha patrakAratvamAM jaina dRSTi. jaina patrakArane haiye caturvidha saMgha ane jina zAsananuM hita vaseluM hoya. zrAvakAcAra-zrAvikAcAra pratyenI sabhAnatA, sAdhu-sAdhvIjIonI samAcArI pratye jAgRti ane kyAMka zithilAcAra thato hovAnuM jaNAya to tene cAritramAM sthira karavAno samyaka puruSArtha kare e kharo jaina patrakAra gaNAya ema huM mAnuM chuM. samAja ane vAcakomAM sanasanATI phelAvIne akhabAronuM sarkyulezana vadhAravAnI Aje hoDa lAgI che. emAM sArAsAra ane viveka bAju e rahe che tyAre jina zAsananI chabI kharaDAya tevA lekha ke caturvidha saMghanA cAre staMbho vize ghasAtuM. lakhavAnuM TALe ane te patrikAmAM pragaTa kare nahIM ke tenI caeNnalamAM rilIjha kare nahIM tevI samatA dAkhavanArane huM kharo jaina patrakAra mAnuM chuM. jaina darzananA cAra pAyA jJAna, darzana, cAritra ane tapa che tema jaina samAjanA cAra pAyA che, zrAvaka, zrAvikA, zramaNa ane zramaNI. utAvaLe, vivekabuddhi vinA ane satyAsatyanuM anveSaNa karyA vinA samAcArapatro ke ulekTronika caeNnalamAM samAcAra prasArita karavA ghora aparAdhanuM kAraNa che. jina zAsananI garimA jaLavAya e rIte vartamAna samasyAo ke tithi-tIrthanI carcAnuM samyaka vizleSaNa kare e sAco jaina patrakAra. patrakAra haMmezAM pILA patrakAratvathI dUra rahe. lAlacarahita, sthApita hitonA dabANamAM AvyA vinA, taTastha rIte ahevAla Ape e kharo karmazIla patrakAra che. adabhuta nirIkSaNa ane saMvedanA sAthe vRttAMtane vivekabuddhi ane taTasthatAnA kinArA vacce nirmaLa saritA jema vaheNa ApavAnuM kAma Adarza patrakAra karI zake che. vikhyAta sAhityakAra kAkAsAheba kAlelakare kahyuM hatuM ke, patrakAra eTale lokazikSaNano AcArya, brAhmaNono brAhmaNa, cAraNono cAraNa, dInadukhiyA ane mUka varga para thatA julama ane atyAcAra sAme te senApati thaIne patrakAratva dharma nibhAve. rAjakartAonI ayogya nItio sAme lokamata keLavI prajAno pratinidhi 207 208 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hata patrakAratva ane jaina dharma 9 0 haja thaI lokomAM cetanA jagAve che. Ama lokasevaka, lokapratinidhi, lokanAyaka ane lokagurunI caturvidha padavIno dhAraka patrakAra banI zake che ane eTale ja akhabArone cothI jAgIra" (phortha esTeTa) tarIke navAjavAmAM AvyAM che. patrakAra eTale badhI khabara rAkhe ane badhAnI khabara le. sahastra talavAra karatAM eka kalama vadhAre tAkAtavAna che. samAcArapatro ane sAmayiko evAM hovAM joIe je prajAnA saMskAra ghaDataranuM kArya kare, vikRtinuM saMskRtimAM, vyabhicAranuM sadAcAramAM, anyAyanuM nyAyamAM, azlIlatAnuM saMskAritAmAM paraNimana kare. je patra satyanuM puraskRta banI teno pracAra-prasAra karavA sakSama nathI ke tenA puruSArtha para nirbhara nathI te pratyeka prajAnuM hara haNavA mATe mokalAyelA vizvanA pyAlA samAna che. jaina patro ane jaina patrakAra asatya ane anyAyane sthAne satya tema ja nyAya, hiMsAne sthAne ahiMsA, parigrahanA sthAne tyAga ane dAna, vaicArika saMgharSanA sthAne anekAMta dvArA sAmaMjasyanI pratiSThAno samyaka puruSArtha kare che. jaina patrakAranuM kArya upabhokatAvAdathI upayoganI saMskRti tarapha laI jaI janajananAM haiyAMmAM viveka ane saMyamanA bhAvone pravAhita karavAnuM che. sAco patrakAra koI paNa ghaTanAnuM talasparzI pRthakkaraNa karI mArmikatAthI samAjajInavanA hitamAM yogya lAge te nIDara rIte pragaTa kare. jaina patro-sAmayiko tarapha eka dRSTipAta jaina patrakAratva paNa doDha sadI karatAM vadhu prAcIna che. AjathI barAbara 159 varSa pahelAM amadAvAdathI "jaina dIpaka' nAmanA mAsikanuM prakAzana 1859mAM zarU thayuM ane jaina patrakAratvanI jyota pragaTI. tyArathI Aja sudhImAM jainonA badhA phirakA ane jaina saMsthAonA maLIne 700thI vadhu patro-sAmayiko pragaTa thayAM che ane Adhunika yugamAM inTaraneTa para mAtra oNnalAIna patronI saMkhyA paNa moTI che. saMcAlananI dRSTie jaina patrakAratvane nIce pramANenA vibhAgomAM mUkI zakAya - (1) phirakA ane saMpradAyanAM patro (2) vyaktigata mAlikInAM patro-patrikAo (3) jJAtinI saMsthAo-maMDaLo, samAjanAM patro (4) pU. gurubhagavaMto, pU. satIjIo prerita patro-patrikAo - 209 - cha06 - ane jaina dharma chedilhI (5) deza-videzanI jaina saMsthAo ane pheDarezanonAM mukhapatro. ahIM badhAM patrono ullekha zakya nathI, paraMtu keTalAMka jANItA patronI vigata ahIM rajU karuM chuM, jemAM buddhiprabhA, jaina dIpaka, jaina divAkAra mAsika, jaina sudhArasa, jaina hitecchu, jJAna prakAza, dharmodaya, tattva vivecaka, AnaMda, zrAvaka, sanAtana jaina, kavio jaina patrikA, zvetAMbara kaoNnpharansa heralDa, jaina patAkA, samAlocana, prabuddhajIvana, vizva vAtsalya, jaina prakAza, AtmAnaMda prakAza; prANapuSpa, jaina krAMti, jina zAsana saMdeza, muktidUta, preraNApatra, zAsana pragati, guruprasAda, jinavANI, zramaNopAsaka, digaMbara jaina mahAsamiti patra, sAdhumArgIya patrikA, jaina mitra, rASTrasaMta gurUdeva pU. namramuni ma.sA. prerita 'lUka ena larna' sAptAhika, terApaMtha TAImsa, tulasI prajJA, jIvadayA, hiMsA nivAraNa, jAgRti saMdeza, divyadhvani, akramavijJAna, viniyoga parivAra, rAdhanapura jaina darzana, dazA zrImALI vagereno ullekha karI zakAya. A tamAma patro lokakeLavaNInuM adbhuta kAma karI rahyAM che. teoe dharmanI samaja ApavA sAthe samAjasudhAraNAnuM noMdhapAtra kArya karyuM che ane karI rahyAM che. samayanA vaheNa sAthe A tamAma patronAM rUpa, raMga, sAmagrI badalAyAM che. zAsana samAcAra, jaina zikSaNa, yuvA ane mahilA utkarSanAM lakhANo, bALako mATenA vibhAga, uparAMta zrAvakAcAra ane sAdhujIvananI samAcArInI samajaNa paNa ApI rahyAM che. aMtamAM caturvidha saMghanA cAre staMbha-sAdhu-sAdhvIjI, zrAvaka-zrAvikAnA anukrame samAcArI ane zrAvakAcAranA niyamonuM pAlana dvArA anuzAsanamAM rahevAno dRDhasaMkalpa karIe. huM bAra vratadhArI zrAvaka banuM, mane sAdhupaNuM prApta thAya ane aMte mane samAdhimaraNa maLe tevA zrAvakanA traNa manoratha vAraMvAra ciMtavIe ane vizvakalyANakara jina zAsanarUpI peDhInI sthApanAnA gauravavaMtA itihAsane ujAgara karIe. A samagra lakhANamAM jinAjJAthI viruddha kaMI paNa nirUpaNa thayuM hoya to trividhetrividha micchA mi dukkaDama mAgIne varamuM chuM. saMdarbha : sanDika sahaciMtana lekhaka : guNavaMta baravALiyA (janmabhUmi jUthanA variSTha patrakAra maNilAla gAlA jaina prakAza tathA janmabhUmi jaina jagatanA saMpAdaka che). Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthasthAno ane jaina dharma - cImanalAla kalAdhara ApaNA bhArata dezamAM ane samagra vizvamAM jaina dharma potAnuM anokhuM sthAna dharAve che. jaina dharme potAnI AdhyAtmika, maulika vicAradhArAthI saune prAbhAvita karyA che. jaina dharmanAM je prAcIna-arvAcIna tIrtho che tene lIdhe jaina dharmanI eka navI AbhA samagra vizvamAM chavAI che. jaina dharmanuM bhAratanA sAMskRtika vikAsamAM ghaNuM moTuM yogadAna che. potAnA tAttvika siddhAMtothI jaina dharma vizvaprasiddha che. temAMya A dharma dvArA sarjAyela tIrthoe ane paramAtmAnI prazamarasanimagna jina pratimAoe A jagatane ahiMsAno upadeza ApI hiMsAthI dUra rahevAno mArmika saMdeza Apyo che. bhAratabharanA jaina dharme dharma, saMskRti ane kalAne haMmezAM prAdhAnya ApyuM che. jaina tIrthonI bAMdhaNI, kotaraNI ane manohara pratimAo game tevA niSphara hRdayanA mANasanuM paNa parivartana karavA samartha che. jenoe potAnI samagra zakti ane saMpattino vyaya karIne gADha araNyo, gaganacuMbI parvato, phaLadrupa parisaro, puyasalila saritAo ane naisargika sauMdaryathI eka anokhI AbhA dharAvatAM prakRti kSetromAM adabhuta zilpa-sthApatyanAM ane kalAvaibhavanAM dhAma mAM alaukika evAM jinamaMdironI eka anerI hAramALA racI che. jaina dharme potAnA Agama graMtho ane anya graMtho dvArA vizvane dharma ane tattvajJAnano mahAsaMdeza Apyo che, to nayanaramya tIrthasthAnonuM nirmANa karIne lokonI AsthA ane zraddhAmAM vRddhi karI che. jainoe sarjelI adbhuta maMdirAvalIothI zobhatA ne avera-ahiMsAno satata upadeza ApatAM sthApatyonuM mUlya vizvanA ItihAsamAM ajoDa che, bemisAla che. jenonI maMdiranirmANanI A adbhuta paraMparA prAcInakALathI cAlI Ave che. potAnA upAsakonA aihika ane pAralaukika kalyANa karavA jainoe sarjela tIrthasthAnonuM ghaNuM moTuM yogadAna che. kALapravAhanA kAraNe ghaNAM jaina tIrtho khaMDita thayAM che, ghaNAM lupta thayAM che. jaina samAja pAse potAnAM je kaMI tIrtho bacyAM che ane jena zreSThIonA hAthe jIrNoddhAra pAmyAM che te jaina tIrtho mAtra jeno mATe ja nahIM, vizvazAMti icchatA - 211 S - ane jaina dharma * * dareka mAnavI mATe preraka ane mArgadarzaka che. jaina ItihAsakAro ane purAtattvavido A jaina tIrthonuM saMzodhana-sarvekSaNa karI jaina dharmanI tIrthagarimAne eka navo opa ApI rahyA che. AtmakalyANanAM AvAM jIvaMta smArako ane jainonI tIrthabhAvanAnAM je pramANo jana anukRtiomAMthI maLe che e parathI jenonI tIrtha ane tIrthaMkaro pratyenI zraddhA ane bhakti Aje paNa avicala jovA maLe che. AvI mahAmUlI jaina saMskRtinuM saMrakSaNa ane saMvardhana karavAnI kalA jainoe hastagata karI che. jaina zAstromAM 'tIrtha giri tIrthana' evI tIrthanI vyutpati karI che, teno artha e che ke jenA vaDe asAra evo A saMsAra tarI zakAya tene tIrtha kahevAya che. AvA tIrthanA be prakAra darzAvavAmAM AvyA che : (1) jaMgama tIrtha ane (2) sthAvara tIrtha. sAdhu-sAdhvI-zrAvaka-zrAvikAonA caturvidha saMghane jaMgama tIrtha kahevAmAM Ave che ane A caturvidha saMghanI sthApanA karanAra tIrthakara bhagavaMto kahevAya che. e tIrthakarothI saMbaMdhita sthAno kALakrame sthAvara tIrtharUpe khyAti pAmyAM ane tyAM jaino dvArA vizALa maMdironuM nirmANa karavAmAM AvyuM. tIrthakaronA jIvana sAthe saMbaMdhita na hovA chatAM temanI preraNAdAyaka prabhAvaka pratimAo jyAMjyAM pratiSThita thayelI che tevA sthAno paNa paraMparAthI tIrtharUpa suprasiddha thayAM che. jaina dharmamAM tIrthayAtrAne jIvananuM eka Avazyaka aMga mAnavAmAM AvyuM che. tIrthayAtrAno aciMtya mahimA gAtA jaina maharSio kahe che ke - zrI tIrthapAntharajasA virajI bhavanti / tIrtheSu bambhrabhavatau na bhave bhramanti / dravyavyayA diha narA sthirasampadaH syuH / pUjyA bhavanti jagadIzamayAcaryantaH // arthAt tIrthayAtrikonA paganI raja vaDe rajavALA thanArA manuSyanI karmarajathI rahita thAya che. tIrthamAM paribhramaNa karanAra manuSyo saMsAramAM paribhramaNa karatA nathI. tIrthayAtrAmAM dravyavyaya karavAthI manuSyo sthira saMpattivALA thAya che ane tIrthamAM jaI paramAtmAnI pUjA-bhakti-ArAdhanA-tapazcaryA vagere karanAra svayaM pUjya bane che. jaina dharmamAM 'tIrthayAtrA' zabda para khUba bhAra mUkavAmAM Avyo che. yAtrA kAra Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaged tIrthasthAno ane jaina dharma che e paryaTana to haragija nathI. yAtrA ane paryaTanamAM gUDha zabdabheda che, te samajavo jarUrI che. je aTanabhramaNa ke paribhramaNa AMtarika vizuddhinA hetuthI thAya tene yAtrA kahevAya che ane je aTanabhramaNa ke paribhramaNa bAhya dRSTie kevaLa manoraMjana mATe thAya tene paryaTana kahevAya che. yAtrA zabda bhavasamudra taravAnA heturUpa che. yAtrAsthaLe yAtrikoe vidhipUrvaka javuM joIe. tyAM pahoMyA pachI manavacana-kAyAnI pUrI pavitratA jALavavI joIe. tIrthasthaLo mojamajA karavAnAM, mAla-malIdA uDAvavAnAM ke dhIMgAmastI karavAnAM sAdhano nathI. tIrthayAtrA veLAe tIrtha ane tIrthezvaranI pUrI AmAnyA jALavavI jarUrI che. tIrthamAM AvyA pachI paramAtmAnI bhAvapUrvaka ArAdhanA karavI joIe. jIvanavikAsa, Atmonnati, doSAya ane guNavRddhi jevAM dhyeyo sAkAra karavAM A tIrthayAtrA avazya upakArI nIvaDe che. koI paNa saMjogomAM tIrthanI AzAtanA na thAya tenI kALajI levI jarUrI che. ApaNAM dharmazAstromAM eTale ja kahevAyuM che ke - anya sthAne kRtaM pApaM, tIrthasthAne vinazyati / tIrthasthAne kRtaM pApaM, vajaleyo bhaviSyati / / arthAt anya sthAne kareluM pApa tIrthasthAnamAM nAza pAme che, paraMtu tIrthasthAnamAM pApa karyuM hoya to te vajalepa jevuM arthAt nikAcita banI jAya che. tIrthaMkarabhagavaMto ane munimahAtmAo potAnA pAdavihArathI je bhUmi pAvana thaI hoya tyAM prAcInakALathI bhaktavarga emanAM stUpa, niSadhA ane maMdiro nirmANa karatA ane samaya jatAM A sthAno pavitra tIrthasthAna tarIke jenAnA hRdayamAM aMkita thaI jatAM. dharmAnurAgI loko AvAM tIrthasthAnonI bhAvathI yAtrA karatA ane potAnA hRdayamAM tIrthaMkarabhagavaMto pratye prema, bhakti ane bhAvanA vyakta karatA. moTA bhAge jaina tIrthasthAno parvata para racAyAM che ane ethI ja prakRtinI godamAM AvAM giritIrtho tarapha jainonI bhAvanAmAM satata abhivRddhi thAya temAM zI navAI ! jainomAM parvatIya pradezono bhAre mahimA che. vastutaH AvAM giristhAnoe tapa-japa-tyAga ane sAdhanAnI kaThora bhUmikAne sAkAra karavA mATe moTI bhUmikA bhajavI che. AvAM parvatIya tIrthasthAnomAM maMdironAM zikharo uttuMga girizikharonI yAda Ape che. garbhagRha e dhyAnastha mahAtmAonI sAdhanAmAMthI UbhuM thayuM hoya che ane tIrthano sabhAmaMDapa e mahAtmAnA upadeza zravaNa karavAnI vyAkhyAnapITha hoya tevI zAstrakAroe kalpanA 213 S 9 - ane jaina dharma * * karI che. bIjI dRSTie joIe to AvAM abhuta tIrthasthAno tIrthaMkarabhagavaMtonI samavasaraNanI racanAnuM anukaraNa hoya tema jaNAya che. bRhat kalpasUtra'mAM jina maMdironAM zAzvata cetyo, sAdharmika cetyo, maMgala cetyo ane bhakti caityo ema cAra prakAra varNavAmAM AvyA che. jinAlaya nirmANa mATe 'rAyaperINaIya sUtra', jIvAjIvAbhigama sUtra' vageremAM jANavA jevI aneka mAhitI saMgrahAyelI che. madhyayugInakAlanAM jinamaMdiro viSe 'nirmANa'mAM kalikA', vAstusAra' jevA prAcIna graMthomAM aneka viSayonuM paddhatisara varNana jovA maLe che. jenonA koI paNa tIrthanI yAtrA karatA, tenA itihAsamAM UMDA UtaratA seMkaDo ane hajAro varSanA kALanA paDadA khUlI jAya che ane e samaya ane bhUminI virala ghaTanAonuM hRdayagamya dRzya najara samakSa khaDuM thaI jAya che. jainAnAM tIrtho kalA ke vaibhavanA mAtra namUnA nathI, paNa jenonI custa jIvanacaryA ane AtmakalyANanAM jIvaMta smArako che. kALanI jhaMjhAvAtamAM paNa jaina saMskRtinAM A apratima pratikoe aNanama rIte jaina saMghanI, jaina tIrthonI rakSA karI che, jaina saMghone eka ja sAMkaLe gUMthI rAkhyA che. AvAM pavitra ane alaukika tIrthasthAnonI rakSA karavAmAM ane kALathI jIrNazIrNa thatAM tIrthone uddhAravAmAM jaina saMghoe potAno sarvasvano bhoga Apyo che, tema itihAsakAra kahe che. jaina saMghe AvAM pavitra tIrthasthAnonA jIrNoddhAra mATe potAnI aDhaLaka saMpattino savyaya karIne potAnI pratima tIrthabhakti ane preraka udAratAnAM vakhatovakhata darzana karAvyAM che. jaina saMgho potAnAM AtmasanmAna para, potAnI khumArI para ane potAnA kartavyadharma para Aja sudhI aTala rahI zakyA che. tenAM kAraNomAM tenI utkRSTa dharmazraddhA ane zruta samartha munimahAtmAonA upadezane AbhArI che. jaina tIrtho jaina dharmanI uttuMga bhAvanAne ane atUTa dharmazraddhAne sara karanArAM virala zikharo che, jenonAM e kalAtmaka maMdiromAM birAjamAna hIrA, pannA, nIlama, sphaTika, suvarNa, ropya, dhAtu ane pASANanI prazamarasanimagna bhAvavAhI mUrtio bhaktajanonI AsthA ane zraddhA satata prajvalita karatI rahI che. jenI alaukika staMbhAvalImAM jIvanasatyono AviSkAra, jenA guMbajomAM mRtyuMjaya mahAtmAonI bhakti karatAM deva-devIonAM suMdara zilpasthApatyo sAthe nATyazAstrano nicoDa avalokvA maLe che. ToleToDale AtmadarzananI AcherI jhalaka ApatAM kamaLa, zaMkha, dIpaka, saMghAvarta vagerenI UDIne AMkhe vaLagatI adbhuta citrakalA ane avanavAM AbhUSaNo, madhura surAvalIo relAvatAM vAjiMtro ane pazu-paMkhIonI prasanna hAramALAo AlekhavAmAM AvI che. A badhAM ja Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * #824 tIrthasthAno ane jaina dharma che maMdironAM uttuMga zikharo jainonI UrdhvagAmI kaThina sAdhanAnI satata pratIti karAvatAM hoya tema aDIkhama UbhAM che. AvAM jinamaMdiro jaina dharmanI zilpa sthApatyakalA, anupama sauMdaryanI praNAlikA ane dharmano abhijAtya adhikAra niHzaMkapaNe pragaTa kare che. AvAM tIrtho AryAvartanI prajAnI sAdAI, sadAcAra ane saMskAra jALavI rAkhI, tamasano parityAga karI, 2jasanuM damana karI sattvaguNanA prAgaTayano Adeza yugayugothI ApI rahyAM che. jainonAM AvAM preraNAdAyI tIrtho pratyeka pahADo ane pratyeka maMdirAvalIoe jaina dharma, zAsana ane samAjanI sAtvikatA, sabhyatA ane dharmabhAvanAnI eka anokhI vicAraparaMparAnI pUrA vizvane bheTa ApI che. jenAnAM utthAna, vikAsa ane bhAvanA A tIrthonI manamohaka pratimAo, zilpasthApatyonI bhAvavAhI kalAkRtio, tIrthasthAnonI AsapAsanAM pavitra parisaro ane tenAM naisargika udyAno e badhAM ja AtmakalyANanAM pratIko tarIke jena zAstrakAroe jaNAvyAM che. AvI abhuta paraMparA AMkhothI nihALI zakAya, zrutithI samajI zakAya tema che. jenA prAcIna tIrthAvalImAM zatruMjayanI pavitratA, sametazikharanI prAcInatA, giranAranI uttuMgatA, AbunI kalAmayatA ane tAraMgAnAM jinamaMdironI benamUna zilparecanAnI yazogAthA digaMtamAM prasarelI che. AvAM taraNatAraNa tIrthonI yAtrAthI yAtriko anerI AhalAktA anubhave che to kalApremIo A kalAvaibhavathI ApharIna pukArI UThe che. jenoe AvAM girizRMgo para ane vanyabhUmimAM jaMgalamAM maMgalasamI AvI adbhuta ane alaukika samRddha jinamaMdironI hAramALA khaDI karI dIdhI che. ApaNAM AgamazAstronA vizArada pU. muni zrI jaMbuvijayajI mahArAjanuM A viSe suMdara kathana che ke, "mUrtipUjAnA khoLAmAM ja zilpakalA sacavAI rahI che." "mUtio ane maMdironI vividha racanAo ApaNA rASTranI dharmabhAvanAne savizeSa sudaDha kare che. AvAM prAcIna-arvAcIna maMdiro ane temAM prasthApita karAyela mUrtio jainonI apratima zraddhA ane bhaktinuM, saMskAritA ane sabhyatAnuM pratibiMba pADI rahI che. koNa kahI zake ke AvAM tIrthasthAnonI samRddha kalAmaya maMdirAvalIo jainonI jIvaMta dharmabhAvanAno paDagho nathI sAMbhaLI zakatI ? (jaina dharmanA abhyAsu cImanalAla zAha 'kalAdhara', 'navakArano raNakAra', mulunDa nyUjha jaina jagata' ane 'mIDa De" jaina kolamanA saMpAdana kArya sAthe saMkaLelA che). dhyAnasAdhanA ane jaina dharma - DaoN. razmi bhedA | mumukSu sAdhako dhyAna ke yogamArganI upAsanA karIne brahmasvarUpa paramAtmAne arthAt potAnA zuddha AtmasvarUpane prApta kare che. dhyAnasAdhanAnI samasta prakriyA deha, indriyo ane manathI para saccidAnaMdasvarUpa Atmatattvane oLakhavA ane anubhavavA mATe che. potAnA pragaTa-apragaTa nijadoSanA nAza ane guNonA vikAsa mATenI sAdhanA che. jinAgamomAM ane yogasaMbaMdhI prakaraNa graMthomAM 'dhyAna' aMgenI vividha paribhASAo maLe che. e sarva paribhASAono sAra e che ke cittanI sthiratA, ekAgratA siddha karavI ane paramAtmasvarUpamAM citrano laya karavo. dhyAnayoganI sAdhanA mATe sAdhake potAnA jIvanamAM yogyatA keLavavI joIe. pote AtmanirIkSaNa kare ke potAnI antavRtti ane valaNa saMsArAbhimukha che ke AtmAbhimukha, AtmazuddhinI tAlAvelI, karmamalathI mukta thavAnI jhaMkhanA, Atmika utkrAntinI utkaMThA hovI joIe. tattvaciMtA Adi sAta prakAranI ciMtA ane zAnabhAvanAdi cAra prakAranI bhAvanAne jIvanamAM pratiSThita karavA satata niSThApUrvakano prayatna karatA rahevuM e ja sAco dhyAnAbhyAsa che, dhyAnanI pUrvabhUmikA che. tattvaciMtA ane bhAvanAnA satata sevanathI mana nirmaLa banIne AtmAbhimukha bane che te pachI dhyAnayoganI sAdhanA mATenI pAtratA Ave che. pratyeka zarIradhArI jIvomAM traNa prakArano AtmA rahelo che : bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. AtmAnA A traNa prakAra vAstavamAM AtmAnI traNa avasthAo che; jIva jyAM sudhI dehAdi bAhya padArthomAM AtmabuddhivALo hoya che, tyAM sudhI te 'bahirAtmA' kahevAya che. jIvanI AMtaradaSTi UghaDatA jyAre AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya che, tyAre te 'aMtarAtmA' kahevAya che ane jIva jyAre pUrNajJAna ane pUrNAnaMdamaya potAnA zuddha svarUpane pAme che, tyAre te 'paramAtmA' kahevAya che. bahirAtmA dazAmAM jIva potAnA zarIra sAthe ja tanmayatAno anubhava karato hoya che, tyAM sudhI te dhyAna-yoga viyaka game teTalI samaja dharAvato hoya to paNa tene dhyAnasAdhanA lAgu paDatI nathI. sAdhanA mAtra samajaNathI sAdhya nathI, samaja mujaba cittanI vRttionuM zuddhikaraNa ane sthitikaraNa Avazyaka che. 'dekhAtuM A zarIra e 'huM nathI, paNa dehathI bhinna evuM paramAtma saMdeza je Atmatatva che te ja 'huM chuM" AvI sTaSTa samajaNa vaDe 25 26 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka0804 dhyAnasAdhanA ane jaina dharma samagra manasvataMtra baMdhAya che, tyAre ja dhyAna-yoganI sAdhanAnI zarUAta mATe dehAdikane sparzatI bAbatomAM sAkSIbhAva keLavAya che. bahirAtmabhAvano tyAga karIne aMdara vaLavuM te aMtarAtma valaNa che. jIvAtmA ane paramAtmAno sampa yoga e aMtarAtma dazA che, jemajema teno vikAsa thato jAya che tematema jIvAtmA para lAgelAM ajJAna-avighAnAM AvaraNo dUra thatAM jAya che ane paramAtmasvarUpano sahaprakAza pragaTato jAya che. sthira-nizcala adhyavasAya arthAt AtmAno pariNAma-AtmAno upayoga e dhyAna che. dhyAnamAM cetanA aMtarmukha thaIne aMtarAtmarUpa pariNata thAya che ane pachI sarvathA ahaMkArarahita banIne paramazuddha paramAtmasvarUpa prApta kare che. jaina dharmamAM, tenA Agama graMthomAM ane enI dainika dharmaArAdhanAomAM dhyAnasAdhanAnuM mahattvapUrNa sthAna che. 'pati jaa ppaMghakathA'mAM zrI siddharSigaNi 'jinAgamono sarvasAra, dvAdazAMgIno nicoDa zo ?' e praznanA uttaramAM jaNAve che - ''sAgara jevI vizALa dvAdazAMgIno sAra nirmaLa dhyAnayoga ja che. zrAvakanA ane sAdhuonA je mULaguNo ke uttaraguNo batAvyA che ane je bAhya kriyAo batAvelI che e sarva dhyAnayogane siddha karavA mATe che." AcArya hemacaMdra yogazAstramAM kahe che, 'mokSa: zarmakSavAva # vAtamajJAnato mana: thanaHIM matta ta ta dhyAne hitamAmana: I'-113. arthAt mokSAkarmanA kSayathI thAya che, karmano kSaya AtmajJAnathI thAya che, AtmajJAna dhyAnathI thAya che, mATe dhyAna AtmAnuM hita karanAra che. dUdhamAM vyApIne rahelA ghInI jema sarva jinAgamomAM ane prakIrNa graMthomAM prAraMbhathI aMta sudhI 'dhyAna' padArtha vyApta che. AzravanAM dvAro e saMsArano mArga che ane saMvara-nirjarAnAM tAro e mokSano mArga che. mokSano parama upAya tapa che ane tapamAM dhyAna sauthI mokhare che. dayAnanA mukhya be prakAra che - dravyadhyAna ane bhAvaththAna. dravyadhyAnanA be prakAra che - AAdhyAna ane rauddhadhyAna. A baMne dhyAna azubha che eTale tyAjavAyogya che. zubhadhyAnanuM svarUpa batAvatAM pahelAM azubha dhyAne batAvyAM che, kAraNa azubhadhyAna ane tenAM kAraNone dUra karyA sivAya zubhadhyAnano prAraMbha ja thaI zakato nathI. jema vastranI malinatA dUra karyA sivAya ene navo raMga barAbara caDhato nathI. tema mananI malinatA, azuddhatA dUra karyA vinA zubhadhyAna AvatuM nathI. dharmadhyAna ane zukladhyAna e bhAvadhyAna che je bhavaparaMparAno kSaya karI akSayasukha ApanAra che. dharmadhyAnamAM AtmavastunA zuddha svabhAvanuM dhyAna mukhya che. te dhyAnanI bhUmikA prApta karavA mATe jinokta anuSThAno, vrataniyamo vagerenuM trividhe caDhatA pariNAme niyamita rIte sevana 27 @@ @ @@_ ane jaina dharma & #27 karavuM paDe che. AjJAviya, apAyavicasa, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya ema cAra prakAranuM dharmadhyAna e bhAvathI dhyAna che. dharmadhyAnanA bIjA bhedamAM cAra prakAre dhyAna thAya che - 1. piMDasTa, padasya, rUpasya ane rUpAtIta piMDaryAdhyAna. piMDa eTale zarIra. zarIra pRthvI, agni, vAyu, jaLa ane AkAzanuM baneluM che. pAMca mahAbhUtone AzrayIne zarIra baneluM che. tenuM dhyAna dharatA piMDamAM vyApI rahela AtmA sudhI pahoMcavAnuM che. A pAMca mahAbhUtonuM dhyAna pAMca dhAraNAothI thAya che -1) pArthivI dhAraNA. 2) AgneyI dhAraNA 3) mAruti/vAyavI dhAraNA 4) vAruNI dhAraNA 5) tattvabhU dhAraNA. piMDastha dhyAnanA abhyAsathI mana ane cittane ekAgra karI zukladhyAnanI yogyatA prApta kare che. padayadhyAna - A dhyAnanuM mukhya AlaMbana "zabda" che. pavitra maMtrapadonuM AlaMbana laIne A dhyAna karAya che. aneka prakAre maMtrarAja enuM dhyAna, paMcaparameSThInuM, praNavanuM dhyAna karI zakAya che. 3. rUpasya dayAna - rUpamAM birAjamAna arthAt samavasaraNamAM birAjamAna, kevaLajJAnathI dIpatA, 34 atizayothI yukta, aSTapratihArya sahita arihaMta paramAtmAnuM dhyAna. rUpAtIta dhyAna - arUpI evA jJAnAnaMda svarUpa, niraMjana, nirAkAra evA siddha paramAtmAnuM dhyAna. ahIM rUpasya Adi sAlaMbana dhyeyothI nirAlaMbana dayeyamAM praveza kare che. yogI jyAre dhyAnamAM tanmaya banI jAya che tyAre te yeyasvarUpa paramAtmAnI sAthe ekarUpa thaI jAya che, e ja samarasIbhAva che. A dhyAna kevaLajJAna utpanna karanAra zukaladhyAnanuM kAraNa bane che. zukladhyAna - e carama koTinuM dhyAna che. zukala eTale zuddha, nirmaLa. vaja RSabhanArAca nAmanA prathama saMghayaNavALA ane pUrvanA jJAnane dhAraNa karanArA pUrvadhara zukaladhyAnane yogya hoya che. zukladhyAnanA cAra bheda che. trIjA ane cotho bheda sarvathA rAgadveSarahita kevaLajJAnIone hoya che. zukaladhyAnanA cothA bhedanA aMte kevaLajJAna darzanayukta yogI sarva karmothI mukta thaI sAdi anaMta, anupama, avyAbAdha evA sukhane prApta karI siddhakSetramAM birAje che. kAyotsargaH dhyAnasAdhanAmAM jaina darzanamAM kAyotsarga athavA kAusagna eka prakAranI AdhyAtmika yogaprakriyA che. kAyotsarga eTale kAyAno utsarga. utsarga eTale tyajI devuM. kAyotsarga eTale kAyAnA halanacalanAdi vyApArone choDI devA athavA kAyAne choDI devuM, arthAt kAyA, zarIra paranI mamatA choDI devI. kAyotsargamAM mana 218 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghI dhyAnasAdhanA ane jaina dharmama - vacana ane kAyA - traNe yoganI sthiratA thatI hovAthI tene mAnasika, vAcika ane kAyika dhyAnarUpa mAnyuM che. kAyotsargamAM dehanI mamatAnA tyAga para bhAra mukAyo che. dehane sthira karyo hoya, paraMtu sthULa deha pratye prabaLa Asakti rahyA karatI hoya to te kAyotsarga mAtra sthULa banI rahe che. deharAgano tyAga e sAcA kAusagganuM prathama lakSaNa che. zarIranI mamatA ochI thatA mANasa bahirmukha maTI aMtarmukha banI zake che. deha ane AtmAnI bhinnatAno anubhava karavA mATe, AtmAmAM lIna thavA mATe kAyotsarga ghaNuM mahattvanuM che. nidAsagaNie kAusagganA be mukhya prakAra batAvyA che H dravya kAusagga ane bhAva kAusagga. dravya kAusaggamAM zarIranI caMcaLatA ane mamatA dUra karIne jinamudrAmAM sthira thAya che. sAdhaka jyAre AvI rIte dravya kAusaggamAM sthira thaIne dharmadhyAna ane zukladhyAnamAM magna bane che tyAre eno kAyotsargabhAva kAusagga bane che. bhAva kAusaggamAM sAMsArika vAsanAonA tyAga para, Arta ane rordradhyAnanA tyAga para, kaSAyonA tyAga para savizeSa bhAra mUkavAmAM Avyo che. kAyotsargamAM doSone nirmULa karatA jaI Atmika zaktino vikAsa thAya che. prekSAghyAna H jaina dharmamAM dhyAnasAdhanAnA kSetre terApaMthI AcArya mahAprajJajIe adhyAtma ane vijJAnane joDI dhyAnanI navI paddhatino AviSkAra karyo che jenuM nAma che prekSAdhyAna. enAM mULa ApaNane AcArAMga sUtra, sUtaktAMga sUtra, sthAnAMga sUtra vagere Agama graMthomAM maLI Ave che. prekSAdhyAnano artha che - AtmA vaDe AtmAne juo. ahIM jovAno artha che rAga eTale priyatA ane dveSa eTale apriyatA choDIne je vartamAnamAM ghaTita thAya che tene taTasthabhAve jovuM. prekSAghyAnamAM je prayogo che - zvAsa-prekSA, zarIra-prekSA, caitanya kendra-prekSA, lezyAdhyAna, animeSaprekSA... temAM citta vaDe dhyeyakriyA (zvAsa vagere)ne taTasthabhAve ekAgratAthI anubhava karavAno hoya che. AtmAno svabhAva darzana (upayoga) che, ciMtana ane vicAra nathI. eTale prakSAdhyAnamAM prekSAne (sAkSIbhAve jovAne) vadhAre mahattva ApavAmAM Ave che. ciMtanane enA tAM ochuM mahattva apAya che. AcArya mahAprajJAjIe pote ghaNAM varSo sudhI dhyAnanI lAMbI sAdhanA karI hatI. potAnA anubhavanA AdhAre emaNe prekSAdhyAnanI vyavasthita dhyAnapaddhatino AviSkAra karyo jeno abhyAsa karavAvALAne kaSAya ane nokaSAyanAM vamaLo naDatAM nathI. evA sAdhakono jIvanavyavahAra, sAcA arthamAM aMtarmukhatAne pragaTa kare che ane sAdhaka sAcuM AdhyAtmika jIvana jIve che. (DaoN. razmibahene yoga para zodha prabaMdha lakhI Ph.D. karela che. temanAM traNa pustako pragaTa thayAM che. jaina sAhitya saMmelano jJAnasatramAM zodhapatro prastuta kare che). 219 kAvaDanAM vrato ane jaina dharma - DaoN. utpalA modI manuSyanA jIvanamAM tenI sukha-zAMti temaja unnatino AdhAra tenA AcAra-vicAra para che, nahIM ke tenAM bAhya dhanAdi, saMpitta-samRddhi ke hakUmata para. jaina dharmamAM zrAvakanA vratane suvarNa samAna kahyuM che, arthAt sonuM vAla, be vAla, tolo, be tolA ema marajI mujaba athavA zakti mujaba kharIda karI zakAya che tevI ja rIte zrAvakanAM vrata paNa yathAzakti aMgIkAra karI zakAya che. jaina dharmamAM zrAvakanAM vratomAM evo Agraha nathI ke amuke ATalAM vrato dhAraNa karavAM joIe. A kAraNathI te AgArI dharma kahevAya che. jeTalI thayopazama, jeTalI zakti teTalA pramANamAM vrato dhAraNa kare, arthAt AgAra sahita vratanA dhAraka ane pAlaka te zrAvaka kahevAya che. jaina dharmamAM vratonI racanA evA prakAranI che ke jemAM samAjanI pravRttio dvArA vyaktine mokSamArgamAM pragati karavA mATe vadhAremAM vadharo sagavaDa maLI rahe. tethI A uddezane pAra pADavA zrAvakonA ane sAdhuonA dharmanA niyamo ghaDavAmAM AvyA che. jaina dharmamAM jina bhagavAne anuyAyIe pALavAnAM vrata, niyamo banAvyAM che. A niyamo be vibhAgamAM karAyelA che. gRhastha athavA zrAvako mATe - jene zrAvakAcAra athavA zrAvakadharma kahevAmAM Ave che ane sAdhuo mATe - jene munidharma athavA sAdhudharma kahevAmAM Ave che. zrAvakadharmamAM gRhasthanI sAmAjika paristhiti, pharaja ane javAbadArIne dhyAnamAM rAkhIne banAvAyA che. te niyamomAM, vratomAM keTalIka chUTachATa hoya che. - zrAvakanA dharmamAM vrata bAra ane vibhAga traNa che. pAMca aNuvrata, traNa guNavrata, cAra zikSAvrata ane vadhArAnuM vrata saMlekhanA che. icchAone rokI pApathI viramavuM tene vrata kahevAya. aMzathI vrata gahaNa karavAM athavA dezathI pApono tyAga karavA tene aNuvrata kahevAya che athavA mahAvratanI apekSAthI je nAnAM vrata che tene aNuvrata kahevAya che. aNu eTale pAtaLuM. karmane pAtaLAM pADanAra hovAthI paNa A vrato aNuvrato kahevAya che. ahiMsA vrata athavA prANAtipAta viramaNa vratamAM prANonA atipAta eTale 220 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnasAdhanA ane jaina dharma mATe ke koI paNa jIvone prANarahita karavA tene prANAtipAta kahe che. jIvahiMsAthI virAma pAmavuM athavA hiMsAno tyAga karavo. ahiMsA vratanA pAlanathI karuNA, kSamA, dayA, komaLatA, maitrI Adi aneka guNo prApta thAya che. satya vrata athavA mRSAvAda viramaNa vrata jUThano tyAga karavo tene mRSAvAda viramaNa vrata kahe che. sarva prakAranA sAmAnya tyAga athavA haMmezAM satya bolavuM. satya vratanA pAlanathI nIDaratA, bIjAno vizvAsa prApta thAya, lokomAM priya bane vagere ghaNA lAbha thAya che. asteya, acaurya athavA adattAdAna viramaNa vratamAM mAlikanI AjJA na hovA chatAM ApyA vinA vastu levI te, koInI paDI gayelI ke bhUlathI rahI gayelI vastu levI nahIM te. adattAdAna eTale corI. asteya vratanA pAlanathI lokone vizvAsaghAta thAya, snehIjanano prema maLe, yazakIrti maLe, nirbhayatA Adi guNo maLe. brahmacarya athavA maithuna vismaya vratamAM brahmacaryano tyAga-yazAzakti brahmacaryanuM pAlana. pararI mAtAbahena samAna mAne tathA potAnI paraNelI strI, puruSamAM saMtoSa rAkhe ne saMyamamaryAdA rAkhI varte ema sthUla maithunathI viramavuM. brahmacaryanA pAlanathI zarIra nIrogI, hRdaya baLavAna, indriyo sateja, buddhi tINa, citta svastha, kaSAyonI ane vikAronI upazAMtatA, mohabhAvamAM ghaTADo, vrata-niyama-saMyamanI vRddhi, bhautika ane Atmika aneka lAbho thAya che. aparigraha athavA parigraha parimANa vratamAM mUcchabhAva, AzaktibhAva, mamatvano tyAga athavA sImA bAMdhavI. janma parvata bAhya nava prakAranA parigrahanuM potAnI icchA, AvazyakatA pramANe parimANa eTale sImA bAMdhavI. aparigrahanA pAlanathI, kharAba vicArothI mukti maLe che. vastuomAM Asakti ochI thAya che, jIva saMtoSI bane che, kAvAdAvA, jhaghaDA vagere maTe che. je aNuvratone lAbha pahoMcADe che, je Atmika guNonI khIlavaNI kare che tene guvrata kahe che. A traNa guNavrata zrAvakajIvanane vadhu guNojvala banAvanArA hovAthI guNavrata kahevAya che. guNavratathI aNuvratonuM pAlana saraLa bane che. dizA parimANa vrata yAvat jIvana mATe levAmAM Ave che. dizAonI maryAdA karavI, jeje dizamAM jeTaluM javuM paDe teTalI maryAdA bAMdhavI. dizA dasa (10) che - pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, agni, koNa, vAyavya, izAna, naiRtya, UrdhvadizA ne adhodazA. jIvana daramiyAna sAMsArika pravRtti karavA mATe dareka dizAmAM javAnI sImA karavI. dizA parimANa vrata arthAt dizAonI maryAdA karavAthI maryAdAnI bahAra javAno tyAga thavAthI te jagyAe hiMsA vagere pApono moTo karmabaMdha aTake - 221 #zivAjI - ane jaina dharma ) che. upabhoga-paribhoga vrata eka vAra tathA vAraMvAra bhogavI zakAya tethI vastuonI maryAdA karavAnA viSaya che. je vastu ekavAra bhogavavAmAM Ave che tene upabhoga kahe che, jevI rIte anna, pANI, AhAra, puSpa, phaLa Adi... je vastu vAraMvAra bhogavavAmAM Ave che tene paribhoga kahe che, jevI rIte varA, pAtra, zayA, AbhUSaNa, makAna Adi vastuonuM parimANa, bhojana saMbaMdhI - AhAramAM bAvIsa abhakSya, batrIsa, anaMtakAya, rAtribhojana, calitarasa tathA saMcita vastuono sarvathA tyAga karavo joIe, kAraNake A vastuonA upabhogathI bahu pApa lAge che. vyApAranuM parimANa - karma saMbaMdhI narakAdi durgatinA dAtA evA mahAAraMbha, samAraMbha choDavA mATe zrAvaka paMdara karmadAnano vyApAra kare nahIM. upabhoga-paribhoga parimANa vratathI icchA ochI thAya che, AvazyakatAo ghaTe che, jIvana saMtoSI ane tyAgI bane che. dharma AcAraNa mATe vadhu samaya maLe che ane ghaNo moTo karmabaMdha aTake che. anartha daMDa viramaNa vratamAM prayojana vinA AtmA daMDAya, tene aTakAvavuM. je kArya svayaMnA parivAranAM sagAM-saMbaMdhI mitrAdinA hitamAM na hoya, jenuM koI prayojana na hoya ane vyarthamAM AtmA pApothI daMDita thAya che, tene anartha daMDa kahe che. niyamita kSetramAM paNa prayojanabhUta kArya sivAya vyartha AraMbha-samAraMbha karavAno tyAga. daMDa be prakAranA kahyA che. artha daMDa ane anartha daMDa. zarIra, kuTuMba Adi AzritonuM pAlana-poSaNa karavAne chakAya jIvono AraMbha karavo paDe che te artha daMDa kahevAya che. vinA kAraNa tathA jarUrathI vadhAre pApa karavAmAM Ave che tene anartha daMDa kahevAya che. mokSaprApti mATenAM anuSkA kriyAtI je zikSA de yA karmakSayanI zikSA de tene zikSA vrata kahe che. vratonA pAlanathI saMyamadharmanI zikSA, abhyAsa prekTisa thAya che eTale zikSA vrata kahevAya che. zikSA vrata athavA zista vrata zrAvakone bhaviSyamAM sAdhujIvana mATenI taiyArI karavA mATe madada kare che. sAmAyika vratano artha sama eTale samatA-zAMti, Aya eTale lAbha, vRddhi. jenAthI zAMti thAya te sAmAyika sama+A+ika eTale samabhAvanI Avaka yAne prApti. sAmAyika ekAMtamAM besIne, rAgadveSa choDIne, samatAbhAva rAkhI AtmadhyAnano abhyAsa karavo. kAyAne sthira rAkhavI samayamaryAdA bAMdhI (ochAmAM ochI 48 miniTa) pApapravRtti-nivRtti, rAgadveSamAM samabhAva rAkhavo te sAmAyikanuM lakSyabiMdu che. sAmAyikamAM samabhAvanI sAdhanArUpa 48 miniTanI (kriyA) viratinuM nAma che sAmAyika. sAmAyika dravyathI 222 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ d dhyAnasAdhanA ane jaina dharma mATe ja azubha ane pApakArI vyApAra (kriyAno) tyAga, kSetrathI AkhA loka pramANe, kALathI be ghaDI (48 miniTa) bhAvathI be karaNa, traNa yoge karI che koTie paccakhANa levAya che. sAmAyika daramiyAna Arta-rauddhadhyAna, vikathA, saMzAnuM sevana, paisAno vahIvaTa tathA saMsArI koI paNa kAryo ke vyavahAra na karavo joIe ane mana adhyAtma vAMcanamAM vyasta rahevuM joIe. vyakti sAmAyikamAM che tenuM satata dhyAna rAkhavuM joIe ane manamAM sArA vicAra (adhyAtma), ciMtana ane manana karavuM joIe. sAmAyikathI samabhAvanI prApti thAya che, 18 pApano tyAga thAya che, be ghaDI sAdhu jevuM jIvana pasAra thAya che, jIvonI dayA ane rAnI bhAvanA vadhe che tathA bhAvanA vizeSa dRDha bane che. sAmAyika karavAthI jinavANI sAMbhaLavAno, vAMcavAno tathA samajavAno avasara maLe che ityAdi ghaNA lAbho prApta thAya che. dezAvagAsika vratamAM chaThThA vratamAM je maryAdAo yAvat jIvana mATe karI hatI, tenAthI paNa adhika saMkSepamAM divasabhara mATe je maryAdAo karavI tene dezAvagAsika vrata kare che. khAvApIvAnI cIjonI maryAdA karavAmAM Ave che. gocarI karIne athavA dayA pALIne karavAmAM Ave che. eka divasa rAtridizAnI maryAdA sAthe bhogapabhoganI maryAdA karI pApapravRttithI nivRtta thavuM. AtmAno zuddha svabhAva te saMvata gharamAM rahevAno che. mATe Asavane sarvathA tyAgavAno che. dezAvagAsika vratamAM chaThThA tathA sAtamA vratane saMkSepIne eka divasa ane eka rAtrinI saMvara karI ekAsaNuM kare te dezAvagAsika vrata che. pauSadha vratamAM pauSadha eTale parvatithi. aSTamI Adi parvatithie upavAsa karavo te pauSadhopavAsa. AtmAnA guNone pauSavAvALuM vrata te pauSadha vrata. dharmane puSTa kare tene pauSadha kahevAya che. eka divasa ane rAta (ATha prahara) viratinI sAdhanA tene pauSadha kahevAya che. dharmadhyAna dvArA AtmAne poSI ahiMsaka, aNAhArI, avedI ane aparigrahI eka divasa mATe banI rahevuM. pauSadha, ochAmAM ochA cAra praharano hoya che. jyAre pauSadha vrata to ATha praharano hoya temAM AhArano tyAga hoya ja che, paNa nidrA laI zake che. cAra praharano hoya to AhAra ane nidrA kare tene dayA kahe che. eka mAsamAM be aThThama ane be caudaza pauSadha dina che. te divase upavAsa ke achuM ane be caudaza pauSadha dina che. te divase upavAsa ke ekAsaNuM karIne dharmadhyAnamAM samaya vyatIta karavo te pauSadopavAsa che. pauSadhanA cAra prakAra che. AhAra, zarIra, brahmacarya ane avyApAra pauSadha. atithi saMvibhAga vrata eTale jenI AvavAnI tithi nakkI nathI te atithi. acAnaka ghare AvanAra mahemAnone 223 60 thI _ ane jaina dharma 90) ane sAdhu-sAdhvIne paNa atithi kahevAya. AMgaNe padhArela sAdhu-sAdhvIne nirdoSa AhAra-pANI vahorAvavAM. atithine (sAdhu-sAdhvIne) vidhi pramANe potAnI pAse rahelA padArthomAMthI sAdhuone sAdhanAmArgamAM poSaka, asaNaM, pANa, khAIma, sAima, dAna devuM te atithi saMvibhAga vrata kahevAya che. A vratanA sevanathI dAnadharmanI ArAdhanA thAya che. sAdhuo pratye prema-bahumAna ane bhakti vadhe che. sAdhune dAna ApIne saMyamanI anumodanA dvArA saMyamadharmanuM phaLa pAme che. Ama pAMca aNuvrata, traNa guNavrata ane cAra zikSAvrata maLI kula bAra vrato thayAM. taddhaparAMta saMlekhanA vratano umero thayo che. saMlekhanA zarIra ane kaSAyane kRza, aMta samayanI zayyA. anazana, cAre prakAranA AhArano tyAga, niHzalya thaIne cAre AhArano tyAga karI maryAdita kSetramAM aMta samayanI kriyA karavAmAM Ave che tenuM nAma saMkhanA. - jo zakti hoya to bAre vratanuM pAlana karavuM, nahIM to zakti anusAra bane teTalAM vrata aMgIkAra karI jemajema avasara prApta thato jAya tematema vratomAM vRddhi karI bAra vratadhArI zrAvaka banavuM joIe. bAre vratonuM yathAvidhi zuddha samAcaraNa karatAMkaratAM vairAgya bhAvamAM vRddhi karatAMpharatAM jyAre vizeSa vairAgya Ave che tyAre adhika dharmavRddhi karavAnA abhilASI zrAvaka gRhakArya ane parigrahAdino bhAra potAnA putra, bhrAtA vagere je teno nirvAha karavAne samartha hoya tene soMpI de che ane pote gRhakuTuMbanA mamatvathI nivRtti pAme che ane dharmavRddhinAM upakaraNa jevAM ke, Asana, guccho, rajoharaNa, mukhavastrIkA, mALA, pustaka tathA oDhavA, bichAvavAnAM vastra Adi grahaNa karIne pauSadhazALA Adi dharmasthAnakamAM cAlyA jAya che ane pachI zrAvakanI 11 pratimAnuM yathAvidhi samAcaraNa kare che. darzana, vrata, sAmAyika, pauSadhopavAsa, sacitatyAga, nizIbhojanatyAga, brahmacarya, AraMbhatyAga, parigrahatyAga, anumatItyAga ane udISTatyAga pratimA A agiyAra pratimAnI sAdhanAmAM joradAra udyama ane mAnasika ane AdhyAtmika saMyamanI jarUra hoya che. dareka zrAvaka je dIkSA levA utsuka che te A pratimAnA abhyAsathI sAdhupaNAnuM kaThaNa jIvana jIvavA taiyAra bane che. (utpalAbahene M.A., Ph.D. sudhI abhyAsa karyo che. somAnI bhavansa kaoNlejanAM philosophInAM heDa oNpha dhI DipArTamenTa che. teonAM traNa pustako pragaTa thayAM che). 224 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMlekhanA ane jaina dharma - jasavaMtabhAI va. zAha saMlekhanA-saMthAro e AtmasAdhanAnI paripUrti mATenI jaina dharmanI AgavI dena che. jaina dharme koI eka ja izvarano inakAra karI AtmAne ja kendramAM rAkhyo che; jIva pote ja potAnA paranAM badhAM karmone khaMkherI nAkhavA samartha che ane potAnA ja anaMtajJAna, anaMtaAnaMda vagere guNone pUrNa pragaTa karI jAte ja Izvara banI zake che. A ja rIte Aja sudhImAM anaMtajIvo saMsArathI mukta jAte 'Izvara' banyA che. A lakSe ja tapa vigere ArAdhanAno upadeza thayo che ane tenI parAkASThArUpe saMlekhanA vrata che. pratikramaNamAM paNa bAra vratonA aticAro uparAMta salekhanA vratanA pAMca aticArone AlovavAnA hoya che. saMlekhanAnI ArAdhanA enA kharA svarUpe phakta jaina dharme ja batAvI che. aNasamaju loko saMlekhanA-saMghArAne AtmahatyA gaNAve che je satya nathI. saMsArI jIvAtmA zarIramAM thayelAM rogo, pIDA, vedanA vagere asahya banatAM lAcArIthI athavA saMbaMdhIo sAthe thayelA verajherayukta aNabanAvanA kAraNe athavA mAthe nANAkIya deNuM vadhI jatAM kaMTALIne kaSAyabhAvopUrvaka jAte jIvanano aMta ANe che e AtmahatyA che jenAM mAThAM pariNAma pachInA bhavomAM bhogavavAM paDe che. jyAre saMthAro to ArAdhaka jIvAtmA AtmA ane bAkInA badhA saMbaMdho, saMyogonA bhedane samajIne lokanA ekeeka jIvane khamAvIne, badhA sAthe prema ane samabhAvapUrvaka, AtmajAgRti sAthe potAthI A pahelAM thayelA badhA aticAro, doSone vosirAvIne mRtyu dehane grahI le e pahelAM ja sAmethI te khuzIpUrvaka mRtyune havAle karI de che. saMthAro e to ajJAna ane mohadazAthI pote Aja sudhI je jaDazarIrane ane paranA saMbaMdhone potAnA mAnI vaLagI rahyo hato tenAthI samajapUrvaka chUTI, sva-AtmadravyanI paramazuddha dazAne pragaTa karavAno prazasta puruSArtha, are ! parAkrama che; te AtmahatyA nathI ja nathI; te samAdhimaraNa che jene jena darzane paMDitamaraNa kahyuM che je paraMparAe mokSa apAve che. zatAvadhAnI pU. zrI ratnacaMdrajI mahArAja viracita ardhamAgadhI kozamAM saMthArA mATe ApelA zabdo che H - saMlehaNA, saMlekhanA. zArIrika, mAnasika tapathI kaSAyAdine kAbUmAM karavA. nAza karavAno tavizeSa. 225 ...ane jaina dharma karI pU. zrI rAjendrasUrijI kRta rAjendrakozamAM paryAyavAcI zabdo ApyA che H saMlekha, saMlINa, saMlIna, saMvRta. zrI jinendravarNIjI viracIta jainendra siddhAMtakoza bhA. 4tho (prata 1993)mAM saMlekhanAnuM savistara varNana che. AmAM zabdaprayoga che H sallekhanA. bAhya rIte zarIra tathA indriyone (sam eTale sArI rIte (lekhana eTale) AhAra, davA, upacAranA tyAgathI kRza karavA te dravyasaMlekhanA che. jyAre zarIrano ArAdhanAmAM pUro kasa kADhIne aMtaraMgathI kaSAyo vagere vibhAvone kRza karavA - nAza karavA, kaSAyarahita anaMtajJAna Adi anaMtaguNovALA AtmAnA zuddha svarUpanuM ciMtana karavuM e bhAvasalekhanA che. kharuM mahattva to aMtaraMga lekhananuM, zuddhinuM, prAptinuM ja che. bAhya ArAdhanA aMtaraMganI puSTimAM sahAyaka bane che. zarIra ane kaSAyorUpI parigrahano tyAga che. saMlekhanAnA sAdhakane kSapaka paNa kahe che. . pUrvataiyArI : saMlekhanAno bhAva acAnaka keIne ema ne ema thato nathI. asaMkhya pUrvabhavonI ArAdhanA ane cAlu bhavamAM jIvanabharanI samajaNabharI-saMyamita vratadhArI ArAdhanA ja jIvananA aMte saMthArAno bhAva sujhADI zake che samyak deva, guru ane dharmanI dRDha zraddhA sAthe asIma saMyama ane tapanI jarUra rahe che je jIvanamAM dhIredhIre ja vikase che. zrAvakanAM bAra vratonuM ke zramaNa avasthAmAM pAMca mahAvratonuM yathArtha pAlana thAya che. jIvananI jarUriyAto ghaTatI jAya, vRttio saMyamita ane zAMta thatI jAya, zarIra ane bAhya padArtho pratyenuM AkarSaNa ghaTatuM jAya-maTI jAya e enI pUrvabhUmikA che. sAthosAtha zrutazramaNa, jinavacananI pUrNa zraddhA, satata svAdhyAya ane gurunizrAmAM kAusagga ane dhyAnanA suyogya prayogothI AtmalakSa vadhu prabaLa thAya, saMsAranI javAbadArIo, pravRttio saMkelAI jAya, chevaTe saMsAra ane zarIra pratyeno rAga kSINa thAya che. A vikaTa che, mahAna tapa che, paNa Ama ja jIvananA aMte saMlekhanA sphurI zake che. je janmyA te darekanuM mRtyu nizcita ja che, paNa jIvane zarIra choDavuM gamatuM nathI. mRtyuno Dara paNa lAge che. anAdikALathI jIva svopArjita karmonA vipAke judIjudI gatimAM janmI bhavabhramaNa karyA kare che. nAma eno nAza che, saMyoga che tyAM viyoga che ja, paNa jIva jeje gatimAM jeje zarIramAM janmyo tyAM teNe zarIranuM mamatva karyA karyuM, A zarIra te ja huM chuM evo moha karyo ane enA ja pariNAme cAra gati covIza daMDakamAM janma-maraNanA pherA cAlu rahyA. cAramAMthI phakta eka manuSyagatimAM ja jIva dharmArAdhanA ane utkRSTa tapa evA saMthArAnI ArAdhanA karI zake che. manuSyane jyAre jIva, ajIva vagere nava tattvonI 226 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (c)ed saMlekhanA ane jaina dharma mATe ke te samaja maLe che, prabaLa puNyodaye tenI zraddhA thAya che ane zarIra vagere pulonI nazvaratAnA jJAna sAthe ja zAzvata evA AtmadravyanuM satata ciMtana thAya che, AtmasAdhanAnI utkaMThA thAya che, AgaLa vadhatAM saMvega jAge che ane AtmAnA zarIrathI bhedIpaNAnI zraddhA dRDha thAya che. dhammo maMgala mukkie, ahiMsA, saMyamo, tavo; devAvitta namasaMti, jalsa dhamma sayAmaNo. - zavaikAlika sUtra - sAdhaka jIva lokanA badhA jIvo pratye averabhAva, maitrIbhAva, samabhAva keLavI e ja kharI ahiMsA che ema samajatA enA jIvanamAM anAyAse saMyama Ave che ane jarUrI pravRttio ne vRttio saMkocAtAM jarUriyAto ghaTatI jAya che ane ArAdhanA tapamAM pariName che. AvA aMtaranA maitrIbhAvapUrNa ahiMsA, saMyama, tapane jJAnIoe utkRSTa ane maMgaLakArI dharma batAvyo che jenA ArAdhakane devo paNa name che. Ama, sAdhakajIva AtmabhAvamAM sthiratA keLavatAM zarIranI nazvaratAno vicAra kare che. zarIra samaya pAkya mane ke kamane choDavAnuM ja che. to lAva ne mRtyu zarIrane AMcakI le e karatAM huM ja zarIra pratyeno ekAtmabhAva choDI teno ArAdhanAmAM sadupayogathI pUro kasa kADhI chevaTe ene poSaNa aTakAvIne, kRza karIne sAme cAlIne kALane soMpI dauM ! tyAganI A uttamottama bhAvanA che, A saMlekhanA che. zarIramAM roga, darda hoya to tene maTADavAnI icchA rahe che. akasmAtathI apaMgatA Ave ke vRddhAvasthAmAM indriyonI nabaLAInA kAraNe paravazatA ke muzkelIo vadhe topaNa jijIviSA rahe ja che, paNa mananI svasthatA sAthe pUrA AtmalakSapUrvaka zarIrano zakya te pUro upayoga AtmasAdhanAmAM karIne teno tyAga karavo te saMlekhanA che. ahIM sAdhaka dvArA zarIramAMnA ekapaNAno ja tyAga thAya che. AtmAnA svataMtrapaNAno, tenI pUrNa zaktiono, tenAM zuddha, buddha svarUpano, agurulaghupaNuM vagere guNonA svIkAra sAthe enI daDha zraddhA thAya che. icchAono pUrNa tyAga thAya che, A saMlekhanA che. saMthAraprayoga : jIva jyAre jIvananA evA tabakke pahoMce ke jyAre zarIra dharmArAdhanAmAM kAma lAge evuM na rahe tyAre sadgurunI AjJApUrvaka, prAyaH enI nizrAmAM ja lokanA badhA jIvone khamAvIne, pUrva bhavonA zakya badhA doSo, aticAra, anAcAronI AlocanA karIne, badhA sAthe pUrNa-maitrIbhAva sAthe zarIrano mamatvabhAva tyAge che, kSetranI maryAdA kare che, zarIra mATenA jarUrI sAdhanonI paNa maryAdA svIkAre che, davAupacAra ane khorAkano tyAga kare che, pIvAnA pANInI maryAdA svIkAratAM dhIre dhIre eno paNa tyAga kare che. A badhuM pratijJA (paccakkhANIpUrvaka kare che, emAMthI have 227 #S OON - ane jaina dharma 5000 ki pAchA haTavAnuM nathI. Ama, zarIrane poSaNa baMdha karIne pUrNa AtmadhyAnamAM lAge che. emAM sahAyaka evAM jApa, stuti, bhakti, zAstrasvAdhyAya, dhArmika vAcana-zravaNa vagere AtmajAgRtinI pravRttio kare che ane AsapAsanA sahAyako jene karoIyA kahevAya che tenA dvArA cAlu rakhAve che. zarIrano pUro kasa AtmasAdhanA mATe ja kADhe che. eno udyama satata AtmajAgRtino rahe che ane samaya pAkya zarIrazakti kSINa thatAM zarIra chUTI jAya che. Atmazakti mahaaMze pragaTa thAya che. zarIrano moha choDavAno, sAme cAlIne zarIra kALane soMpI devAno ane AtmabhAvamAM sthira thavAno A prazasta puruSArtha che. A AtmahatyA nathI, mRtyu nathI; A mRtyu sAmeno jaMga che. mRtyunA zaraNe thavAnA badale AtmAno upayoga pUrNapaNe AtmAmAM lIna karIne mRtyune potAnA zaraNe sAmethI bolAvAya che. A saMlekhanA che. upAsaka dazAMga sUtramAM daza mahAna vratadhArI zramaNopAsaka zrAvakonAM jIvanacaritra Ave che. e badhAM khUba ja samRddhizALI hatA, paNa vratadhArI hatA, zramaNopAsaka hatA. dhIredhIre parigrahatyAga athavA tenI maryAdA karatAM gayA, dharmArAdhanA vadhAratA gayA. chevaTe zrAvakanI 11 paDimAo pALI. koIe munidakSA lIdhI na hatI. chatAM badhAe aMta samaye saMlekhanA karI hatI. paramazuddha zrAvakanA uttama udAharaNa banyAM. zubhagati pAmI ekAvatArI thaI gayAM. tIrthakaro to niyamathI AyuSyanA cheDe saMthAro kare ja che. AtmA ane zarIranA judApaNAnI jANakArI zara thayelI AtmayAtrA saMthArAnA prayogathI parAkASTAe pahoMce che, sAdhaka kRtakRtyatA anubhave che e ja mokSanI prakriyA banI rahe che. maraNanA prakAra : zarIra traNa rIte choDAya cheH - (1) AtmahatyAmAM zarIranI ke saMyogonI pratikULatAthI kaMTALIne Adhi, vyAdhi, upAdhi sAthe tenAthI chUTavAno prayAsa che, paNa ArtadhyAna ane rodradhyAnanA pariNAme jIvane AgaLa durgati ja maLe che. (2) kudaratI mRtyumAM ribAtAM, kacavAtA ArtadhyAna thAya to durgati thAya che ane samabhAva rahe to sugati paNa maLe che. (3) jyAre saMthArAmAM lokanA badhA jIvone khamAvIne pUrNa maitrIbhAva ane badhAnA lyANano anukaMpAbhAva keLavyo che, pUrvenA badhA aticAra, doSonI AlocanA karI che, saMsAranI icchA chUTI che ane huM ja paramAtmAsvarUpa zuddhAtmA chuM evI dRDha zraddhApUrvakanI jAgRti che, khuzIpUrvaka zarIra choDAya che, AvA zuddha AtmapariNAmathI ghaNIbadhI karmanirjarA thAya che ane bhavabhramaNa maTe che athavA 228* Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90990d saMlekhanA ane jaina dharma ahI ja ochuM thAya che. bhaviSyamAM uttama gati, jAti, zreSTha kuLa, jina zAsanano saMyoga vagere sAdhanAnukULa nimittA prApta thAya che, nikaTabhavI bane che. saMlekhanA daramiyAna kudaratI pariSaha ke devakta, mAnavakRta ke tiryacakRta upasargo paNa saMbhave che, je badhA samabhAve ane samyaka deva, guru, dharmanI zraddhApUrvaka sahana karI sAdhaka AtmadhyAnamAM ja lIna banI rahe che, saMlekhanA samaktine ja pariName che. dharmadhyAnanI cAre anuprekSA paNa A sAdhanAmAM upayogI bane che : (1) jIvana ajIvanuM svarUpa, jIvanI gati, jIva zAzvata che tenuM ciMtana, jIvanI svataMtratA ane anaMtajJAna, anaMtavIrya vagere tenA anaMtaguNo pratyenI zraddhA ane jIva ke pudgala koI bIjA dravyanuM kAMI bhaluM-bUruM karI zake nahIM, jIva potAnA ja karmAnusAra sukha-duHkha bhogave che ke mukti pAme che vagere siddhAMtomAM aTala zraddhA ja A mahAna tapazcaraNanI pUrvabhUmikA banI zake che. rUpI pugalanA svarUpanuM ciMtana, jIve pudgalamAM ekAtmabhAva karavA jevuM nathI. (3) azaraNabhAvanA. samaktisahita phakta jina dharma ja eka hitakArI zaraNa che. (4) saMsAranuM svarUpa, saMsAra duHkhadAyI ja che. zrI jinadharmanA Azraye janma maraNanA pherA miTAvavA jevuM che. A cAra bhAvanA AtmadhyAna mATe sahAyaka che. zrAvakanA traNa manorathaH zrAvake dararoja ciMtavavAyogya traNa manoratha jJAnIoe cIMdhyA che. temAM pahelo AraMbha-samAraMbha choDavAno, bIjo munidIkSA levAno ane chevaTe saMthArArahita paMDitamaraNa prAptino manoratha batAvyo che. paDimA : AhAra-pANInA tyAgamAM AgaLa vadhatA ugra tapa chatAM hajI zarIrazakti bAkI rahe to zrAvakanI 11 paDimA ke bhikSunI (sAdhu mATe) bAra paDiyA ArAdhavAmAM Ave che. cothA ArA jevA kALamAM jyAre zarIranA vajaRSabhanArAca vagere saMghayaNa hatA tyAre AnI jarUra rahetI hatI, kema ke tyAre majabUta zarIrane kRza karavA mATe vadhu puruSArthanI jarUra rahetI. atyAre to evA majabUta zarIra saMghayaNa ja nathI ane paDikAo vahana karavI paNa azakya che. pradhAnatA atyaMtara saMlekhanAnI ja che. kaSAyono kSaya ane AtmariNAmonI vizuddhino pracaMDa paruSArtha e ja saMlekhanA che. lezyAH aMta samaye zukalezyA hoya to sAdhaka utkRSTa ArAdhaka kahevAya che. padmavezyA hoya to madhyama ArAdhaka kahevAya ane pittalezyA hoya to jaghanya ArAdhaka kahevAya che. aticAra : saMkhanAnA vratanA pAMca aticAra che. : (1) A lokamAM sukhanI icchA thAya (2) paralokamAM sukhanI icchA thAya (3) vadhu jIvavAnI icchA ke ka00 _ ane jaina dharma che ja (4) kaSTa sahana na thatAM vahelA maravAnI icchA thAya (5) kAmabhoga maLavAnI icchA thAya e zakya aticAro che. koI paNa jAtanA phaLanI apekSA vagara phakta AtmalakSanI daDhatApUrvaka, mRtyunI ke zarIrakaSTanI paravA karyA vagara zarIrazakitano AtmasAdhanA mATe ja pUro sadupayoga karI zarIrano tyAga karavo e saMlekhanA che. - samAdhimaraNa : vRddhAvasthAmAM ane asAdhya rogathI zarIra gherAya, cha Avazyaka vagere dharmakriyA karavAnI paNa zakti na hoya tyAre athavA upasarga Ave tyAre jeNe pahelethI ja zarIramAM Atmabuddhi choDI tenI kSaNikatA jANI che te aMtaraMga kaSAyone maMda karI dhIredhIre AhAratyAga karI, zarIrane kRza karI samabhAve-vIratApUrvaka zarIra kALane soMpI de te saMlekhanA che. enA aMte thatuM maraNa samAdhimaraNa ke paMDitamaraNa kahevAya che. samAdhimaraNa mATe saMthArAnA traNa prakAra batAvyA che : (1) pAdopagamanaH jemAM koI paNa prakAre koInI paNa madada levAtI nathI, jAte koI prayAsa ke halanacalana paNa karatA nathI. sAdhaka lAkaDInI jema paDI ja rahe che. phakta aMtarathI ja ArAdhanA cAlu rAkhe che. iMginIH jemAM bIjAonI madada levAtI nathI, paNa jAte ochAmAM ochI jarUra pUratI kriyAo kare che. (3) bhattapratyAkhyAnaH jemAM badhI bAjunI sevA, madada levAnI chUTa hoya che. joke, AhAra kramekrame ghaTADIne, baMdha karIne zarIrane kRza karavAnI prakriyA traNeyamAM sarakhI ja hoya che. pahelA be prakAra vajaSabhanArAca vagere baLavAna zarIra saMghayaNamAM ja zakya che je atyAre nathI. A kALamAM phakta trIjo prakAra ja zakya bane che. atyAranA UtaratA kALamAM paNa ghaNA bhAgyazALI sAdhuo ane zrAvako paNa bhattapratyAkhyAna saMthArAnI ArAdhanA kare ja che, tene dhanya che. bhattapratyAkhyAnanI avadhi jaghanya aMtaHmuhUrta ane utkRSTa bAra varSazAstromAM batAvI che. (jenendra siddhAMta (2) koza). saMlekhanA vagara samabhAvapUrvaka mRtyune vare tene bALapaMDitamaraNa kahevAya che. saMlekhanAnA pariNAme samAdhimaraNa ane saMsAra parimIta thAya che. bahu ochA bhava karatAM chelle suyogya kSetramAM ane kuLamAM janma ane caramazarIre - dharmArAdhanAnI saphaLatA apAve che, buddha, mukta, siddha thavAya che. saMkhanA e atyaMtara tapamAM ziramora che. (jaina dharmanA abhyAsu jazavaMtabhAI dharmaviSayaka suMdara lekho lakhe che ane jaina adhyAtma sTaDI sarkala, ghATakopara sAthe saMkaLAyelA che). 230 - 229 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saurASTrasarI prAguru jaina philosophikkala eNnDa liTararI risarca senTara saurASTra kesarI pU. prANalAlajI mahArAja sAhebanI vyutaprabhAvanA viziSTa hatI. zAstragraMthonuM parizIlana, tADapatrIya graMthono saMgraha ane jALavaNI, zAstrabhaMDAro ane pAThazALAnI sthApanAmAM emanuM aneruM yogadAna hatuM. A saMbhaInA pariprekSyamAM adhyAtmayoginI pU. bApajI lalitAbAI ma.sa.nAM vidvAna ziSyA 5 DaoN. tarulatAjInI preraNAthI 'saurASTrakesarI pU. prANaguru jamazatAbdI samiti' muMbaInA sahayogathI gurudevanI smRti ciraMjIva rAkhavA pUjyazrInI janmazatAbadI prasaMge saMsthAe 'saurASTrakesarI prANaguru jaina philosophikala eNnDa liTararI risarca senTaranI sthApanA karI che. senTaranA uddeza A pramANe che :* jaina tattvajJAna ane sAhityanuM adhyayana, saMzodhana, saMpAdana ane prakAzana karavuM. * saMskRti, dharma ane adhyAtmanA sAhityanuM prakAzana karavuM. * jaina dharmanAM tattvonI vaijJAnika rIte rajUAta karavI. * prAcIna haratalikhita ane tADapatrIya graMthonuM saMzodhana ane pustakAlayanI pravRtti karavI. * jaina dharmane kendramAM rAkhI mAnavadharmanI pravRttino vikAsa karavo. * jaina sAhityanAM adhyayana ane saMzodhanano abhyAsa karanArane mArgadarzana. * jaina sAhitya jJAnasatranuM Ayojana karavuM. vidvAno ane saMtonAM pravacanonuM Ayojana karavuM. * dharma ane saMskArano vikAsa ane saMvardhana thAya tevI zibira ane anya kAryakramonuM Ayojana karavuM. saMskAralakSI, sattvazIla ane ziSTa sAhityanuM prakAzana karavuM. * abhyAsa nibaMdha, vAcana (Paper Reading), lipi vAcana ane prAcIna jaina graMtho (Old Jain Manuscript)nuM vAcana. * jaina dharma para saMzodhana M.A. Ph.D., M.Phill), karanArAM jijJAsu, zrAvaka, saMta-satIjIone sahayoga ane saMzodhita sAhityanuM prakAzana. * jaina prAcIna graMtho, citro, zilpa, sthApatyanA phoTAo vagerenI c.D. taiyAra karAvavI. * deza-videzomAM jaina dharma para parisaMvAda, pravacana-Ayojana, inTaraneTa para vebasAITa' dvArA jaina tattvajJAna ane sAhitya viSayaka mAhitIno pracAra karavo. saurASTra kesarI prANaguru ApanA sahyoganI jaina philosophikala eNnDa apekSA sAthe liTararI ricarsa senTara TrasTI ane mAnad saMyojaka ama spiriTyuala senTara guNavaMta baravALiyA E-mail : gunvant.barvalia @ gmail.com M : 9820215542 guNavaMta baravALiyanAM pustako | sarjana tathA saMpAdana) khAMbhA (amarelI)nA vatanI guNavaMtabhAIe c.A. sudhI abhyAsa karyA bAda, hAla TekasTAIla inDasTrImAM pravRtta che. jaina kaoNnpharansanA maMtrI, munizrI saMtabAlajI prerita vizva vAtsalya prAyogika saMgha, muMbaI - cIMcaNI, kalpataru sAdhanA kendra-devalAlI, prANagara jaina seMTara, ema. bI. baravALiyA phAunDezananI spaMdana holIsTIka InsTiTayUTa, gujarAta vizvakoza TrasTa-amadAvAda vageremAM TrasTI che. ghaNI saMsthAonA mukhapatramAM taMtrI tarIke sevA Apela che. amerikA, siMgApora vageremAM temanAM saphaLa pravacano yojAyAM che. pArasadhAma saMgha, jaina adhyAtma sTaDI sarkala ghATakopara sAthe saMkaLAyelA che. temanAM dharmapatnI madhubahene hindI sAhityamAM DaoNkaTareTa karela che. * hadayasaMdeza * prIta-guMjana * zrImad rAjacaMdra eka darzana * amRtadhArA samarasena vayarasena kathA - saMkalpa siddhinA sopAna Glimpsis of world Religion Introduction to Jainisim. I * Commentray on non-violence. Kamdhenu (wish cow) * Glory of detachment * upasarga ane parISaha pradhAna jena kathAno * vinaya dharma * bhAratIya saMskRtimAM dAnabhAvanA . bhAratIya saMskRtimAM gurumahimA * Agama evagArDana * jJAnadhArA (bhAga 1 thI 18) (jaina sAhitya jJAnasatramAM vividha vidvAnonA prastuta thayelA nibaMdho ane zodhapatronA saMgraha) * kalApIdarzana (DaoN. dhanavaMta zAha sAthe) * jaina darzanamAM keLavaNI vicAra * adhyAtmasudhA (DaoN. madhubahena baravALiyA sAthe) * vicAramaMthana * dArzanika dRSTA * jaina dharma (paricaya pustikA) * ahiMsA mImAMsA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * caMdrasena kathA (DaoN. kanubhAI zeTha sAthe) * amaratAnA ArAdhaka * jaina darzana ane gAMdhIvicAradhArA * adhyAtmaniSTha saMtabAlajI * ApanI sanmukha * marma sparza (DaoN. jayaMta mahetA sAthe) * vItarAga vaibhava Agama darzana - jJAnasAdhanA ane sarasvatI vaMdanA * vizvavAtsalyano saMkalpa * vAtsalyanuM amIjharaNuM (mAtRvAtsalyanAM vividha svarUpo) * jIvanasaMdhyAe aruNodaya *sarvadharmadarzana (vizvanA mukhya dharmono paricaya) * Adarza keLavaNIne upaniSada * jaina sAhitya vimarza * ANagAranAM ajavALAM (pro. pravINAbahena gAMdhI sAthe) - upanirjhara (kAvya saMgraha) * tapAdhirAja varSItapa : dAmpatyavaibhava (dAMpatyajIvanane lagatA lekhono saMcaya) * uttama zrAvako * bhagavAna mahAvIra ane saMyamajIvana che mRtyunuM smaraNa (mRtyu ciMtana) * sAtvika sahaciMtana * Aagam An Introduction Development & Impact of Jainism in India & abroad. - jaina patrakAratva adhyAtma AbhA : zrI uvasagappara stotra : eka adhyayana * dhRtasInanAM ajavALo * zailezI (AlocanA ane upAsanA) * jaina dharmanA covIza tIrthaMkaro * vizva kalyANanI vATe * jaina vizvakoza bhAga-1thI 4 (DaoN. kumArapALa desAI sAthe). E-mail : gunvant.barvalia@gmail.com M : 9820215542 232 * 231