Book Title: Avachedakatva Nirukti
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032158/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | Namo nityassa Namotyu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa zivamastu sarvajagataH | zrI jagadIza taryAlaMkAra viracitA agcheThakag dIkA ' (gujarAtI vivecana sahita) -: vivecanakAra :paMnyAsa candrazekharavijayajI -: prakAzaka :kamala prakAzana TrasTa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29|29|26|29|29|29|29|PG|PG|PG Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa avacchedatva-nirakti : lekhaka : paM. candrazekharavijayajI 354 kmala prakAzana TrasTa 9|29|29|29|29|0 GP GP GP Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OUNT prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa jIvatalAla pratApazI saMskRti bhavana 2777, nizA poLa, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1 phona : 25355823, 25356033 lekhakaH siddhAnta mahodadhi, saccAritracUDAmaNi, sva. pUjyapAda A. bhagavaMta zrImadvijaya premasUrIzvarajI mahArAjA sAhebanA vineya pU.paM.zrI candrazekharavijyajI AvRttiH prathama saMskaraNa : nakala : 500 vi.saM. 2064 tA. 1-1-2008 mUlya rUA. 100/ TAIpaseTiMga: arihaMta grAphiksa khADiyA cAra rastA, khADiyA, amadAvAda. mudrakaH navaprabhAta prinTiMga presa, rIlipha roDa, amadAvAda. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 .................... umaLakAbharyA haiye ame svIkArIe chIe - ApanuM snehabharyuM saujanya. pUjyapAda paMnyAsa candrazekharavijayajI huM ma.sAhebanA nUtana prakAzita thanArA paThana-pAThana aMgenA zAstralakSI pustakomAM ApanA zrIsaMghe jJAnakhAtAnI rakama ApI lAbha lIdho te badala khUba khUba dhanyavAda. TTTTTTTTTT saujanya che 'zrI TAMkala zvetAbara mUrtipUjaka jaina saMgha 102, rAja ratana epArTamenTa, nAga talAvaDI, navasArI. phona : 253905 talAvaDI, je 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ' DA ,,... ucca saMskAra sAthe ucca zikSaNanA sopAna sara karavAnA lakSane varelA tipovanamAM bhaNatA bALakone atithione namonamaH kare che. ...roja navakArazI kare che. ...roja aSTaprakArI jinapUjA kare che. ... roja rAtribhojanano tyAga kare che. ..roja guruvaMdana kare che. ..roja navI navI vArtAo sAMbhaLe che. ...roja kumArapALa rAjAnI Arati utAre che. ...roja navI navI vaMdanAo gAya che. ..roja navA stavananA rAga zIkhe che. ...komyuTara zIkhe che ..karATe zIkhe che... ...skeTIMga zIkhe che ...yogAsana zIkhe che... ...saMgItakaLA zIkhe che... nRtyakaLA zIkhe che... ...lalItakaLA zIkhe che ...cikaLA zIkhe che... ...vakatRtvakaLA zIkhe che ...abhinayakaLA zIkhe che... ...aMgrejImAM Speech ApatAM paNa zIkhe che.. mAtApitAnA sevaka bane che. prabhunA bhakta bane che. garIbonA belI bane che. prANIonA mitra bane che. zaktimAna banavA sAthe guNavAna bane che. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakIya prastAvanA Azare 40 varSa pUrve mArA paramArA dhyapAda gurudeva siddhAnta mahodadhi suvizuddha che brahmacArI pUjyapAda premasUrIzvarajI mahArAja sAhebanI ananya kRpA meLavavAnA che 1 ekamAtra uddezathI emanA mArgadarzana pramANe te vakhatanA vidvAna paMDitavaryo pAse nyAya ? A granthono abhyAsa karyo ane abhyAsanI sAthe ja enA upara gujarAtImAM vivecana paNa kare Bii lakhato gayo. che. te vakhate evo aMdAja paNa na hato ke A lakhANa bhaviSyamAM pustaka rUpe prakAzita che thaze...paNa Aje 40 varSa bAda sAdhu-sAdhvIjIone nyAyAbhyAsamAM sahAya maLe e paNa A udezathI A gujarAtI vivecana chapAvavAnuM zarU karyuM che. A abhyAsakALe A lakhANa thayuM, zakya che ke emAM bhUlo rahI paNa gaI hoya. eTale ? che ja enuM saMzodhana karavA mATe vidvAna munirAjone batAvavAno nirNaya karyo. vidvarya karI munirAja ratnajayotavijayajI, munirAja saumyaratnavijayajI ane paMDita zrI cheka saMtokabhAIe A lakhANa tapAsyuM. sudhArA-vadhArA sUcavyA. e badhAthI A pustakanuM che parimArjana ekaMdare ghaNuM sAruM thayuM che. chatAM kaMIka kSatio rahI gaI hoya e zakya che Aje che enI kSamA cAhuM chuM. A saMzodhaka baMne munirAjono khUba AbhAra ! emaNe A kArya mATe ghaNo bhoga ? ja Apyo che. che e badhA karatA ya sauthI vadhu yazano hakadAra che mAro ziSya muni jinapadmavijaya! je mArA nyAyanA tathA anya tamAma pustakonuM atyaMta bArIkAIthI prUpharIDIMga karavAnuM kArya che ja e kare che. taddana niHsvArthabhAve, koI apekSA vinA eka mAtra gurusevA karavAnA Aja A zubhabhAvathI e varSothI mArI A advitIyabhakti karI rahyo che...ene huM kema bhUlI ? 4 zakuM? ene mArA to khobe khobA bharIne AziSa che ke A gurubhaktinA pratApe e che che. vahelI mukti pAme. aMte A pustakanI sahAyathI saMyamIo sAro nyAyAbhyAsa karI, enAthI paNa je parikarmitabuddhithI Agamono bodha pAmI vahelI mukti pAme e ja eka mAtra che A abhyarthanA. che aSADha suda-5, saM. 2063 - paM. candrazekharavijayajI che navasArI che mahAvIra sosAyaTI mAM Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka najara Idhara bhI vidvAno nanyAyane "siMhamukhI gau" kahe che. dUrathI Dara lAge paNa najIka gayA che te bAda (paribhASAo samajAyA bAda) gAyanI jema atyaMta saraLa. zakasaMvata 700 thI 1100 vacce thayela gaMgeza upAdhyAye zarU karelI navya zailI ? ke pachI to atyaMta vyApaka banI rahI. padArthane spaSTa karavAnI sacoTatAne laIne pachI A A to prAyaH anya darzanIya paNa dareka vidvAnoe navyazailImAM graMtharacanA zarU karI, ke - gaMgezanI paraMparAmAM vardhamAna - pakSadhara, pragaltha-vAcaspati-yajJapati-vAsudevaSS sArvabhauma-cakravartI raghunAtha ziromaNi - bhavAnaMda vagere vidvAnoe vistRta vyAkhyAno karyA. che ane te vyAkhyAno paNa jagadIza, gadAdhara, mathurAnAtha Adie vistAryA. hAla re Sche najIkanA ja samayamAM thayelA mithilAvAsI dharmadatta (baccA) jhA (vikrama saM. 1917, 3 janma) e vyAptipaMcakathI mAMDI lagabhaga saMpUrNa tattvaciMtAmaNI para kyAMka vivecanAtmaka ja ja TIkA to kyAMka TIppaNo racI. sAmAnya niyukti, vyutpattivAdAdi Akara graMtho para gUDhArthatatkAloka nAme racAyelI temanI TIkAo atyaMta vidvattApUrNa che ke je TIkAo ne che paNa anya TIkA vagara na bese. temaNe khuda 1 lAkhathI paNa adhika zlokapramANa che 24 navyanyAyasAhityasarjana karyuM che. AzcaryanI vAta e che ke Aja sudhImAM 30 lAkhathI paNa adhika zloka pramANa che A navya nyAyasAhitya racAyeluM kahevAya che. tema chatAM Aje mithilA-baMgALa AdimAM ja 3 navya nyAya paraMparA DUsakAM khAtI dekhAya che. AvatI kAle ? A prastuta graMthanA mULa avacchedakatva padArthanI carcA "ciMtAmaNI'mAM nathI. A para tArkikaziromaNi raghunAthe dIdhitimAM karela carcA para jagadIzanuM vistRta vivecana ahIM che. je hetvAbhAsagraMthomAM prabhutvazAlI evA gadAdharanA vistRta vivecanazailIvALA graMtho che 4 vidvAnone AkarSatA hovAthI "mohaka' kahevAtA hovA chatAM paNa vyAptigraMthomAM to A jagadIzanuM ja prabhutva akhaMDita che. jagadIzanA graMtho vidyArthIone vadhu upayogI hoI ja BY "vyutpAdaka' kahevAya che. jagadIza bahu sacoTa tathA saMkSipta varNana kare che jethI zaMkA B rahetI nathI. che. sAdhujIvananA prANa samAna "svAdhyAyamAM preraka hoI jagadIzanA jIvananI keTalIka che A vAtano saprasaMga ahIM ullekha karuM chuM. 18 varSanI uMmare bhaNavAnI laganI lAgI tyAre to mAtra bArAkhaDI ja AvaDatI. je S; paNa hiMmata ne utsAhathI AgaLa vadhyA. rAtre vadhu bhaNavA, UMgha TALavA coTalIne 3 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja doraDethI thAMbhale bAMdhato. nidrA Ave to coTalI kheMcAtA jAgI javAya. jAgIne badhuM ja para punarAvartana kare. nidhana hovAthI rAtre bALavA telanA rUpiyA nahotA to divase ne ke sUkAyelA vAMsanA pAMdaDA bhegA karI rAtre te bALI tenA prakAzamAM vAMcato. je 2-3 varSamAM to Ama sakhata mahenatathI kAvyako zAdimAM pAraMgata thayo. e A navyanyAya bhaNavA bhavAnaMdatakavAgIza pAse gayA. tyAM tenI vidvattA joI thoDA ja 8 3 divasamAM tene badhu bhaNAvI "tarthAlaMkAra' upAdhi ApI. have jagadIza badhAne bhaNAvatA che BY thayA. raghunAtha ziromaNikRta dIpiti bhaNAvatA tyAre upalabdha sarva TIkAo khUba bhUla kasa bharelI lAgatA navI TIkA racavI zarU karI. paNa te kArya paNa rUpiyAnI sagavaDa na hoI ja vilaMbAtuM rahyuM. aMte zUdrAndhikone tAntrika vidyA zIkhavI dhana meLavI "anumiti' che 4 prakaraNathI mAMDI "bAdha' prakaraNa sudhInI vistRta jAgadIzI racI tathA anya graMtho paNa je Sii racyA. graMthasArAMzaH "avacchedakatvanA lakSaNanI carcA karatAM pAribhASika avacchedakanA A be lakSaNo ApyA. tathA siddhAntalakSaNIya pratiyogitAdharmiko bhayAbhAvaghaTita . ka vyAptilakSaNanI vAta karI. prAcIno gurudharmane avacchedaka mAnatA nathI. vistRta carcA kare je dvArA navyoe gurudharma paNa avacchedaka bane che tema siddha karyuM. 18 AjanA kALe advitIya kahI zakAya evI zAsana prabhAvanAnA sumadhura phaLone ja S3 cotarapha veratA ne vistRta phalakamAM phelAyela gheghUra vaDalA samAna parama zAsanaprabhAvaka Bra paMnyAsajI bhagavaMtazrI caMdrazekhara vijayajI mahArAja sAhebanA mULIyA keTalA UMDA gayA ja hoI zake te AvA prakAzano parathI khyAlamAM Ave che. mukhyatayA ekamAtra potAnI ja 30 gurumA (pU.siddhAMtamahodadhi premasUrIzvarajI mahArAjA)ne prasanna karavA khAtara ja divasa* rAta joyA vagara svAdhyAya karatA ane e adhyayana kALamAM atyalpa samayamAM nyAyanA zera kaThinatama graMtho vivecana lakhavA saha bhaNyA. hajAro pAnAmAM vistRta A vivecano ja A rIte dIrghatama avasthAne prApta karI rahyA che. te lakhavAnA saMskAro hajI paNa evA che S8 ja jAgRta che ke Aje paNa eka di'mAM 70-70 phUlaskepa pAnA jevuM lakhANa eka beThake ja zuM karI zake che. pa-7 di'mAM to pustaka taiyAra thaI jAya. A aMte, karUNAsAgara prabhune eka ja prArthanA karIe ke temane vadhune vadhu dIrdhAyu tathA che. svAsthanI sAnukULatA prApta thAya ne hajIye zAsananA akabaMdha rahelA prabhAvanA-rakSAnA che kAryo temanA hAthe sArthaka thAya. ja saM. 2063, jJAnapaMcamI - paMnyAsapravarazrI kalyANabodhivijayajI ga. ziSyANa 4 pAlI navalakhA maMdira muni saumyaratnavijaya Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o bhAtAmo ! bho pitAmo! tabhAro lA'vAyo Gthya zikSAA sAthe susaMsTAra bheNave te, tabhe chacho cho ? gha'pAyAmAM tabhArI sevA hare tevU tame chacho cho ? vaDilono vinayI jane tevU tabhe chamcho cho ? heva ane guruno pAsa Ane tevu tame chamcho cho? pinazAsanano sAyo zrAva bhane tevU tame chacho cho? bhane tamArA gharano guNaTIpaSTha pane te, tame chamcho cho? 'to, tene traNa varSa mATe tapovanamAM praveza Apavo ja rahyo.' Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM hIM arha zrI zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH / / ! nama: che. kalikAlazrutakevalIsama - nyAyAcArya - mahAmahopAdhyAya zrI yazovijaya gaNivarAya namaH | zrI prema-bhuvanabhAnu-padya-jayaghoSasUri sadgurubhyo namaH | avaSezatva-nirika (anuccheda8d- nita raghunAthaziromaNikRtA'vacchedakatvaniruktidIdhitiH / ___dIdhiti : nanu avacchedakatvamiha na svarUpasambandhavizeSaH / sambhavati / ca laghau dharme gurau tadabhAvAt, prameyadhUmatva-kambugrIvAdimattva-ghrANagrAhyaguNatvAderatathAtvena tena rUpeNa sAdhyatAyAM vyabhicAriNi atiprasaGgAt / ___ shriijgdiishtrkaalngkaarkRtaa'vcchedktvniruktijaagdiishii| 38 nA vIrA : nanniti . rUda navacchevatvamitvatra "evacchevatvama'S 3 avcchedktvpdaarthH| 3 siddhAnta-lakSaNamAM viziSTa pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedakAvacchinnanuM ? sAmAnAdhikaraNya vyApti kahyuM che. pratiyogitAnavacchedaka eTale pratiyogitAvacchedakatvAbhAva. dIdhitikAra AmAM ghaTaka "vicchedakatva' e zuM che ? enA upara A che granthamAM svayaM vicAra kare che jenA upara jagadIze TIkA lakhelI che. che avacchedakatva e svarUpasaMbaMdha vizeSa mAnI zakAya nahi kemake je svarUpasaMbaMdha A vizeSa avacchedakatva hoya te to saMbhava-laghudharmamAM ja rahe, gurudharmamAM te avacchedakatva che para na rahe, eTale ke gurudharma anavacchedaka banI jAya. ane tema thatAM prayadhUmavAnuM, dravyatA sthaLe prameyadhUmatvanI apekSAe dhUmatva e saMbhavatu laghudharma hovAthI, dara 3 kabugrIvAdimattvanI apekSAe ghaTatva e saMbhavatu laghu dharma hovAthI, nA avacchedakatvanirukti * bAlArAma Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANagrAhyaguNatvanI apekSAe grAhyagandhatva e saMbhavalladhudharma hovAthI temAM ja avacchedakatva rahe, arthAt prameyadhUmatvAdi anavacchedaka banI jAya. ane tema thatAM prameyadhUmAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka dhUmatva bane. paNa prameyadhUmatva e pratiyogitAnavacchedaka bane ane te ja sAdhyatAvacchedaka che eTale Ama pratiyogitAnavacchedaka e sAdhyatAvacchedaka banI jatAM prameyadhUmatvAvacchinna prameyadhUmanuM sAmAnAdhikaraNya (vyApti) dravyatvamAM AvI jatA ativyApti AvI gaI. kahevAnuM tAtparya e che ke avacchedakatvane svarUpasaMbaMdharUpa mAnavAthI saMbhavalladhudharma ja avacchedaka banatAM prameyadhUmatvAdi anavacchedaka bane. ane tethI vyabhicAra sthaLomAM ativyApti doSa upapanna thaI jAya che. mATe avacchedakatvane svarUpasaMbaMdha rUpa mAnavuM joIe nahi. saMbhavallaghudharmamAM saMbhavatva eTale ApattinuM anApAdakatva. ukta sthaLe 'ghUmanvaM yadi prameyadhUmAbhAvIyapratiyogItAvacchedakaM syAt tarhi kimapi na syAt' arthAt dhUmatva jo prameyadhUmAbhAvIyapratiyogitAnuM avacchedaka bane to koI doSanuM saMpAdana thatuM nathI arthAt dhUmatvane prati. avacchedaka mAnavAmAM koI muzkelI-doSa ApI zakAto nathI mATe A laghudharma dhUmatva e pratiyogitAvacchedaka bane, arthAt svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatva temAM ja rahe, gurudharmamAM na rahe. A uparathI nakkI thayuM ke je Apattino anApAdaka (vyabhicArAdi doSaanApAdaka) hoya tevo ja laghudharma e svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatvanuM adhikaraNa bane. viziSTasattAtvanI apekSAe sattA e laghubhUta dharma to che paNa Apattino ApAdaka che. 'sattANaM yavi viziSTamattAmAvIyapratiyogitAvache sthAt hi muLaniSThAbhAvapratiyogitAvache cAt' AvI Apatti sattAtvamAM viziSTasattAbhAvapratiyogitAvacchedakatva mAnavAmAM ApAdita thAya che, arthAt viziSTasattAbhAvapratiyogitAvacchedaka sattA paNa bane to to te guNamAM sattAbhAva paNa Aropita thaI jAya. Ama ApattinuM ApAdana hovAthI viziSTasattAnI apekSAe sattA e saMbhavalladhudharma na hovAthI temAM ja svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatva rahe tema na kahevAya. e ja rIte 'ghaTatva cari vrugrIvAmittvAvacchinnapratiyogitAvache svAta hiM mipi na svAt / ' kambugrIvAdimAn dravyatvAt ahIM dravyatvAdhikaraNa AkAza kambugrIvAdimAn nathI eTale A vyabhicArI sthaLa che. ahIM kambugrIvAdimadabhAva levo avacchedakatvanirukti 02 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joIe. have ApattinuM anApAdana (kAraNa ke jyAM kabugrIvAdimajvAbhAva maLe che, tyAM ja che ghaTatvAbhAva maLe ja che) hovAthI kabugrIvAdimattAvacchinnapratiyogitAkAvacchedaka che Aje saMbhavallaghudharma ghaTatva banI jatAM kabugrIvAdimattva e pratiyogitAnavacchedaka bane, te - sAdhyatAvacchedaka che eTale ativyApti prApta thaI. che Ama svarUpasaMbaMdhavizeSa avacchedakatva mAnavAthI saMbhava-laghudharmamAM ja te rahe che eTale vyabhicAra sthaLomAM ativyApti AvI jAya che. jAgadIzI : viziSTasattAtvasamaniyatasya sattAtvasya laghuno'pi na viziSTAbhAvasya pratiyogitAvacchedakatvam, guNAdAvapi sattA nAstIti pratItiprasaGgAt / / bhavAnaMdatarkavAgIza kahe che ke samaniyatatve sati naputva varjhavaeN arthAtuM ? - jemAM ApattinuM anApAdana hoya tevo laghudharma ja svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatAnuM ja 3 adhikaraNa bane tema nahi paNa je samaniyata hoya ane laghubhUta hoya te dharma A tAdezavicchedakatAnuM adhikaraNa bane. che. AnuM khaMDana karatAM jagadIza temAM anvayavyabhicAra ane vyatireka vyabhicAra che A batAve che. 38 zuddha sattA e viziSTasattA samaniyata che ane laghubhUta che eTale te avacchedaka banI kI jAya. tema thatAM nirUkta rIte guNAdimAM paNa sattAbhAvapratIti prasaMga AvI jAya. che AthI "samaniyatatve sati laghutva hovA chatAM temAM avacchedakatva mAnI zakAya nahi. Sii A thayo anvaya-vyabhicAra. (samaniyata=svavyApakagurudharmavyApaka. sva=zuddhasattA, tene 3 38 vyApaka = viziSTasattA. kemake zuddhasattA ane viziSTa sattA eka hovAthI jyAM zuddhasattA kesa che che, tyAM badhe ja viziSTa sattA che. e viziSTa sattA zuddha sattA karatAM guru = moTo dharma che. AvA gurudharmane vyApaka evI zuddhasattA che. kemake jyAM viziSTa sattA che, tyAM zuddha sattA che. mATe zuddha sattA e viziSTa sattAne samaniyata kahevAya.) 1 jAgadIzI : pRthivIsamavetatvasyA'samaniyatasyApi ca samavetatvasya pRthivI samavetAbhAvapratiyogitAvacchedakatvamanatiprasaGgAt / Bra karaka : pRthvImavetavAnuM, dravyatAt sthaLe pRthvIsamatatvanuM asamaniyata ? A samaye tatva che, kemake pRthvIsamavetatva pRthvIsamavetamAM rahe, samatatva to che jalAdisamavetamAM paNa rahe. Ama samatatva asamaniyata laghubhUta hovA chatAM paNa te . an avacchedakatvanirukti * 3 savAlo Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pRthvI samatatvanI apekSAe ApattinuM anApAdaka hovAthI svarUpasaMbaMdharUpa che ke avacchedakatvanuM adhikaraNa bane ja che. Sche karaka che pRthvImaveta(pRthvItvovAnuM dravyatA / ahIM pRthvIsamavetAbhAva 3 A lakSaNaghaTaka banAvavo joIe. have pRthvI mahetA-bhAvIya pratiyogitAvacchedaka che. pRthvIsamavetatva na bane, kemake samatatva e Apatti-anApAdaka laghubhUta dharma hovAthI A Aje samatatva ja pratiyogitAvacchedaka che. yadi samavetatvaM pRthIvIsamavetAbhAvapratiyogitAvacchedakaM syAt tarhi kimapi na 15 Sii catu. 2 (pRthvIsamavetatvAbhAva eTale pRthvInirUpitakAlikasaMbaMdhAvacchinnavRttitvAbhAva. 4 ke have pRthvInirUpitakAlikasaMbaMdhAvacchinnavRttitA to jalamAM paNa che ja, eTale ke tyAM ja 4 pRthvInirUpitakAlikasaMbaMdhAvacchinnavRttitvAbhAvarUpa samAvetatvAbhAva nathI ja. te che cha abhAva to nityamAM maLe. (nityapu vasativAyoI) ane tyAM samAvetatvAbhAva paNa che ja che ja. mATe samatatvane ja (laghudharmane) avacchedaka mAnavuM joIe. TUMkamAM, e 38 dravyatAdhikaraNa nityajalAdimAM nirukta pRthvIsamavetatvAbhAva che to samatatvAbhAva che A paNa che ja. eTale ke samavetantrAvacchinnapratiyogitAkAbhAva che. Ama pRthvIsamavetatva che Sii e pratiyogitAnavacchedaka bane ane te ja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti AvI.) 9 jAgadIzI : evaM ghaTarUpatvasyA'samaniyatamapi rUpatvaM vyadhikaraNasaMyogAdiB sambandhAvacchinnaghaTarUpAdyabhAvasya pratiyogitAvacchedakamataH samanaiyatyamakiJcitkaram / ra bIjo paNa vyatirekavyabhicAra batAve che. jyAM saMyogena ghaTarUpAbhAva che tyAM ja ke saMyogena rUpAbhAva ja kahetAM Apatti nathI. khAlI ghaTarUpAbhAva paTamAM che paNa tyAM ja Bra rUpAbhAva nathI. paNa saMyogena ghaTarUpAbhAva paTamAM che tyAM saMyogena rUpAbhAva (paTa- A rUpa paNa saMyogena to paTamAM che ja nahi, samavAyathI che.) paNa che. eTale parva yara : 1 saMyogAvacchinnaghaTarUpAbhAvIyapratiyogitAvacchedakaM syAt tarhi kimapi na syAt / 4 Bra ahIM paNa ghaTarUpatvanuM asamaniyata rUpatva hovA chatAM te svarUpasaMbaMdha rU5 4 3 avacchedakatvanuM adhikaraNa bane. ane ghaTarUpatva anavacchedaka banI jAya eTale ? A saraiyatve pati napurva vaccharva' e niyama bilakula barobara nathI. kemake . rUpatvamAM ghaTarUpa-samaniyatatva na hovA chatAM te vyadhikaraNasaMyogAdisaMbaMdhathI te ra avaheMdakatvanirukti * 4 TakA ) tha Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na ghaTarUpAdi abhAvanuM avacchedaka bane ja che. 1 jAgadIzI : yasyAvacchedakatvasvIkAre'tiprasaGgAdyabhAvaH sa evAvacchedaka ityAzayenAha sambhavatIti / atiprasaGgAdyanApAdake laghau dharme sambhavatItyarthaH / / - je ApattinuM anApAdaka hoya tevo laghubhUta dharma ja svarUpasaMbaMdha rUpa che kare avacchedakatvanuM adhikaraNa bane ema kahevuM joIe, arthAt jene avacchedaka tarIke che 24 mAnatAM atiprasaMgAdino (ApattinA ApAdanathI paNa) abhAva hoya te ja che svarUpasaMbaMdha rUpa avacchedakatvanuM adhikaraNa bane. tadanya gurubhUtadharma anavacchedaka bane che che ane tethI vyabhicArI sthaLomAM ativyApti Ave. eTale svarUpasaMbaMdha rUpa avacchedakatva mAnavuM joIe nahi. jAgadIzI : prameyadhUmatvasya tAdRzapratiyogitAvacchedakatAparyAptyadhikaraNadhUmatvAnatirekAdAha kmbugriiveti|| che dIdhitikAre svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatva mAnatAM traNa vyabhicArI sthaLa che. ativyApti doSa ApyA che temAM jagadIza pUrvapUrvanI arUci pragaTa kare che. te sa prameyadhUmatva e dhUmatvathI anatirikta che, kemake "prameyatva' e itarAvartaka che che vizeSaNa nathI eTale dhUmatva ane prameyadhUma- be judA nathI, anatirikta ja che. A che arthAta avacchedakatvanuM paryAyadhikaraNa dhUmatva che to prameyadhUmatva tenAthI anatirikta che hovAthI avacchedatvanuM adhikaraNa prameyadhUmatva paNa che ja. Ama prameyadhUmatva paNa che ja pratiyogitAvacchedaka banI javAthI te ja sAdhyatAvacchedaka banatAM ahIM ativyApti * prasaMga nathI. mATe have dIdhitikAra kabugrIvAdimattvane ghaTatvanI apekSAe gurubhUta dharma kahIne 5 che anavacchedaka kahe che tethI punarimAna vyati sthaLe ativyApti Apatti Ape che A pahelA ApaNe kahI gayA chIe ke ghaTatva e saMbhavallaghudharma che, kemake te Apatti- anApAdaka rahe che. atyaM yaH qvArikamAvapratiyogitAvachera thAt tardika zipi na thatA jyAM "vavugrIvAlimIna rAti pratIti thAya che tyAM paho nArita che 38 pratIti paNa thAya ja che, eTale ghaTatvane ja pratiyogitAvacchedaka mAnavuM joIe. emanuM ja thatAM kabugrIvAdimattva e pratiyogitAnavacchedaka rahetAM te ja sAdhyatAvacchedaka. 9 avacchedakatvanirukti * 5 rajA Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na banavAthI ativyAptinI Apatti. . (jo ke prameyadhUmatva ane dhUmatvanI jema sAmAnya rIte kabugrIvAdimatva ane 2 A ghaTatva e baMne dharmo paNa vicchedakatvanuM paryApti adhikaraNa banI zake che. tethI ahIM ja nuM paNa ativyApti ApI na zakAya. tema chatAM ahIM kabugrIvAdimatvathI kapAladrayasaMyogarUpa bhinna bhinna kabugrIvAdi vyaktinI ja vivakSA karIne AgaLa 8 upara ghaTatva ne ja lAghavathI avacchedaka siddha karaze. ne ativyApti Apaze. Pg. 7) - 1 jAgadIzI : na ca kambugrIvAdimattvaM kambugrIvAdivyaktireva, sA ca pratyeka hai| se hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedikaiveti kuto'tivyAptiriti vAcyam / pUrvapakSa : kabugrIvAdimattva eTale kabugrIvAdi vyakti ja kahevAya. ane A ja kabugrIvA eTale kapAla-saMyoga. A saMyoga to prativyaktimAM bhinna bhinna ja che. je 38 eTale eka bhUtala upara ghaTa paDelo hovA chatAM puchavAmAna nIti (tata 38 che tevuLavApAtra thoDAvAna satra nAsti) ema kahI zakAya che. have tyAM che kabugrIvAdimattAvacchinnapratiyogitAvacchedaka ghaTata banI zake ja nahi, kemake tema che ja thatAM to tyAM "paTo nAti' evI ApattinuM ApAdana thaI jAya. vastutaH tyAM ghaTa to mAM paDelo ja che. se ghaTatvaM yadi kambugrIvAtvAdimattvAvacchinnapratiyogitAvacchedakaM syAt tarhi 1 paTevavRtti-bhAvapratiyogitA vacce thI A ApattinuM ApAdana thaI jAya che ? 3. eTale kabugrIvAdimattApekSayA ghaTatva saMbhavat laghubhUta dharma banI zakato nathI, mATe ? A svarUpasaMbaMdha rUpa avacchedakatva mAtra ghaTatvamAM have rahe nahi, arthAt kabugrIvAdimattva che che e kapAlasaMyogarUpa thavAthI tatta--tiyogitAnuM avacchedaka ja bane. Ama ja 3 kabugrIvAdimattvamAM paNa pratiyogitAnuM avacchedakata rahI jAya, te ja sAdhyatAvacchedaka ja 35 banI jatAM lakSaNa ativyApta thatuM ja nathI. che. kahevAnuM tAtparya e che ke nilaghaTAdhikaraNamAM jema pItaghaTAbhAva kahevAya paNa che. rIte ghaTAbhAva to na ja kahevAya tema kabugrIvAdimadghaTAdhikaraNamAM kabugrIvAdimadabhAva che ja kahevAya paNa ghaTAbhAva to na ja kahevAya. eTale kabugrIvAdimadabhAvIya pratiyogitAA vacchedaka ghaTatva na ja thAya. tema karatAM to tyAM ja ghaTavAvacchinnAbhAvanI ApattinuM re che ApAdana thaI jAya che. mATe tenuvAdimIna rAti e abhAva kabugrIvAdimattA mAraavacchedakatvanirukti * 1 TI . Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacchinnapratiyogitAkAbhAva ja kahevo joIe. ane tethI pratiyogitAvacchedaka ane A A sAdhyatA vacchedaka eka banatAM ativyApti-prasaMga che ja nahi. A svarUpasaMbaMdha rUpa avacchedakatva mAnavA chatAM paNa te avacchedakatva Apattiche anApAdanaviziSTa laghubhUta dharmamAM ja hoya. ahIM ghaTatvamAM nirUktapattinA ApAdanane ? che lIdhe avacchedakatva AvatuM nathI, arthAt ghaTatva e saMbhavallaghudharma ja banato nathI eTale ke che. gurUbhUta dharma anavacchedaka bane tevuM nathI. te avacchedaka banI jatAM ativyApti-prasaMga che A ja nathI. Ama niSkarSa e Avyo ke svarUpasaMbaMdha rUpa avacchedakatva saMbhavallaghudharmamAM 3 Bra mAnavA chatAM ativyApti-prasaMga nathI to pUrve ahIM ativyApti-dAna kema karyuM ? jAgadIzI : paramparayA saMsthAnagatakambugrIvAtvAdijAtimattvasyaiva sAdhyatAvasa cchedakatvAt / tasya ca paramparayA avacchedakatvakalpanAmapekSya lAghavena ghaTatvasyaiva se eka sAkSAttathAtvAditi bhAvaH / . uttarapakSa : bhale ahIM kabugrIvAdimattva kabugrIvA=kapAladrayasaMyoga laI tene A prativyakti bhinna kahIne ghaTatvane saMbhavallaghudharma na mAno ane vuvAlimIna ? nAti sthaLe pratiyogitAvacchedaka kabugrIvAdimattva ja banAvo, paNa e ja sAdhyatAthI vacchedaka bane to ativyApti nathI ne? paNa have ame to kahIzuM ke svAzrayAzrayasama- 24 vetatva saMbaMdhathI sAdhyatAvacchedaka kabugrIvAtva bane che. (sAdhya = kabugrIvAvavAnuM) che 4 = kabugrIvAtanuM Azraya kabugrIvA, eno Azraya kapAla, emAM samaveta ghaTa. che Ama pratiyogitAvacchedaka kabugrIvAdimatta bane, sAdhyatAvacchedaka kabugrIvAtva che ke bane eTale pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti UbhI ja rahe che Sche che. mATe svarUpasaMbaMdharUpa avacchedatva mAnI zakAya nahi. A pUrvapakSa ? vAruM, to ame paNa te ja paraMparA-saMbaMdhathI vugrIvartivAna nAsti che abhAva laIzuM, eTale pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka eka thaI jatAM te - ativyApti rahetI nathI. uttarapakSaH ema karo to to jyAM puchavAvAna rAti vyavahAra thAya che tyAM ? che ja karo nAti vyavahAra paNa thAya ja che eTale pratiyogitAvacchedaka ghaTata bane, 8 ja sAdhyatAvacchedaka kabugrIvAtva bane tethI ativyApti durvAra che. ja avacchedakatvanirukti * * jo ! Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ahIM tame prazna karo ke kabugrIvAtva ane ghaTata be ya jAti che. zarIrakRtagaurava che kabugrIvAtvamAM to che nahi, to kabugrIvAtva ja kema pratiyogitAvacchedaka na bane ? $? enA uttaramAM ame kahIzuM ke kabugrIvAtva svAzrayAzrayatva saMbaMdhathI sAdhyamAM jAya che. Aje A ghaTatva sIdhuM samavAyasaMbaMdhathI sAdhyamAM jAya che. Ama pUrvamAM saMbaMdhakRta gaurava che eTale ja A ghaTatva e saMbhavallaghubhUta dharma banI javAthI te ja avacchedaka bane. kabugrIvAta e che A pratiyogitAnavacchedaka banatAM te ja sAdhyatAvacchedaka bane eTale ativyApti UbhI ja che ja rahe che. se jAgadIzI : nanu pRthivItvatejastvAdinA sAMkaryAd ghaTatvaM yadi nAnA tadA 15 naikamapi ghaTatvaM kambugrIvAdimattvasamaniyatamata Aha ghraanngraahyeti| ja pUrvapakSa : pRthvItva ke taijasta sAthe ghaTatvanuM sAMkarma AvavAthI ghaTatva e jAti che ke nathI eTale ghaTatva aneka banI jAya. ane tema thatAM koIpaNa (pArthivaghaTatva ke ja A taijasaghaTavAdi) ghaTatva e kabugrIvAdimattvanuM samaniyata banatuM ja nathI, arthAt ghaTatva che che e laghubhUta dharma ja banI zakato nathI, arthAt kabugrIvAdimattvanI apekSAe ghaTatvamAM che ke samaniyatatvAbhAvAt koI jAtanuM lAghava ja nathI, pachI svarUpasaMbaMdha rUpa avacchedakatva che je mAnavA chatAM ya te ghaTatvamAM ja Ave ane kabugrIvAdimattvamAM na Ave tevuM banatuM ? Sche nathI, eTale ke pratiyogitAvacchedaka kabugrIvAdimattva paNa banI jatAM te ja che - sAdhyatAvacchedaka banavAthI ativyApti UbhI rahetI nathI. che (sAMkartha A pramANe : suvarNaghaTamAM ghaTatva che pRthvItva nathI. suvarNa e taijasa che je padArtha che. mRnmayakapAlamAM pRthvItva che, ghaTatva nathI. jyAre mRnmayaghaTamAM baMne dharmo : nuM che. ema ghaTatva, suvarNatva vacce paNa sAMkartha samajI levuM. Ama ghaTava e jAti na bane che che eTale badhA mRnmaya ghaTomAM pArthivaghaTatva ane suvarNadhaTomAM taijasaghaTatva e ya be A prakAranA ghaTatva banI jaze. have kabugrIvAdimattva to baMne prakAranA ghaTomAM che. paNa A Bra pArthivaghaTatva ke taijasaghaTatva sarva ghaTomAM nathI, mATe e kabugrIvAdimatvane samaniyata - na bane.) se jAgadIzI : ghrANagrAhyaguNatvApekSayA laghoAhyagandhatvasyaiva pratiyogitA vacchedakatvaM bodhyam / anyathA paramANau gandhatvena saha ghrANagrAhyaguNatvasya samaniyatatvAbhAvAd gandhatvasyaiva pratiyogitAvacchedakatvAbhAvAditi bhAvaH / mArA avacchedakatvanirukti * 8 TakA Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prAprAIUvIna pRthvItvat paramANumAM gaMdha to che paNa prANagrAhya gaMdha nathI. A paramANamAM ghANagrAhAguNAbhAva maLe, tenI pratiyogitAno avacchedaka grAhyagandhatva ja banI zake, kemake ___'grAhyagandhatvaM yadi ghrANagrAhyaguNAbhAvIyapratiyogitAvacchedakaM syAt tarhi 1 kSipa na thA' ahIM ApattithI vyabhicArAdinuM ApAdana thaI zakatuM nathI. jyAM che 4 ghANagrAhyaguNatvAbhAva che tyAM grAhyagandhatvAbhAva che eTale pratiyogitAvacchedaka 4 grAhyagandhatva bane, prANagrAhyaguNatva pratiyogitAnavacchedaka bane, te ja sAdhyatAvacchedaka Sja banatAM lakSaNa ativyApta thAya. Ama svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatva mAnatAM AvA de che vyabhicArI sthaLe ativyApti UbhI rahe che mATe te mAnI zakAya nahi. Aje ahIM ukta sthaLe khyAla rAkhavo ke laghubhUta dharma tarIke gandhatva mAtra na levAya, che kemake tyAM ApattinuM ApAdana thaI jAya che. ke paramANumAM gandhatva e ghANagrAhyaguNatvane samaniyata nathI mATe gandhatva e ke ghANagrAhyaguNatvathI laghubhUta dharma na bane. KI yadi gandhatvaM ghrANagrAhyaguNAbhAvIyapratiyogitAvacchedakaM syAt tarhi gandhavada5 bhAvIyapratiyogitAvacchedakaM syAt / gandhavat paramANamAM prANagrAhyaguNAbhAva che ja, enI pratiyogitAno avacchedaka 4 gandhatva karI daIe to to gandhatvAvacchinna gandhAbhAva paramANumAM siddha thaI javAnI che Apatti AvI jAya. mATe laghubhUta dharma tarIke grAhyagandhatva ja bane. jAgadIzI : atra ghrANagrAhyaguNatvam ghrANagrAhyatve sati guNatvAvyApakase jAtimattvam, tena gandhatvasya laghoH samanaiyatye tAtparyamityapi kazcit / bIjA keTalAka kahe che ke ghANagrAhyaguNatvano laghubhUta dharma gandhatva mAtra avacchedaka na bane. kemake ghANagrAhyaguNatva eTale ghANagrAhyatve sati guNatvAvyApakajAtimattvam arthAt ja ghANagrAhya evI guNatva-avyApakajAti enuM ja nAma ghANagrAhyaguNatva. ghaTAdigaMdhamAM Kra je gandhatva jAti che, te prANagrAhya che ane guNatva-avyApaka che. eTale e A prANagrAhyaguNatva kahevAya. have paramANugranthamAM paNa Aja gandhatva che, eTale temAM paNa che che ghANagrAhyaguNatva che. Ama jyAM jayAM nirukta ghANagrAhyaguNatva che, tyAM badhe ja ke gandhatva che. Ama laghubhUta gandhatva e ghANagrAhyatvasaniyata hovAthI te avacchedaka che. Science & avacchedakatvanirukti * * w ww Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bra banI zake. grAhyagandhatvane ja laghubhUta dharma mAnavAnI jarUra nathI. Ama Sii pratiyogitAvacchedaka gandhatva banatAM ghANagrAhyaguNatva pratiyogitAnavacchedaka, eja che $sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti durvAra che. esa jAgadIzI : atathAtvena =pratiyogitAnavacchedakatvena, tena rUpeNa = 0 prameyadhUmatvAdirUpeNa, vyabhicAriNi = prameyatvAdau ('sapakSavRttiprameyatvAdau') tena / viruddhe sAdhyasAmAnAdhikaraNyAbhAvAdativyAptyabhAve'pi na kSatiH / S? Ama prameyadhUmavAnuM, prameyatAt vigere vyabhicArI sthaLomAM svarUpasaMbaMdharUpa che avacchedakatva kahetAM ativyApti prasaMga ubho thAya che. ahIM sapakSavRtti evA ja rasa prameyAdi hetumAM lakSaNanI ativyApti kahI che. arthAt vipakSavRttimAM nahi. kemake che tyAM to pratiyogitA anavacchedaka sAdhyatAvacchedaka banavA chatAM tadavacchinna sAdhyanuM che A hetumAM sAmAnAdhikaraNya ja na AvatAM ativyApti prasaMga raheto nathI. eTale ja e sapakSavRtti prameyatvAdi hetu letA pratiyogitA anavacchedaka sAdhyatAvacchedaka banelA che prameyadhUmatAvacchinna dhUmanuM sAmAnAdhikaraNya prayatnamAM maLI jatA ativyApti ubhI kare e ja rahe che. 3 Ama svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatva mAnatA vyabhicArI sthaLe ativyApti ubhI ? ja rahe che. che tathati : nANatirivRttitva, svarUpaSNasthAtmivAyA che 7 pratiyogitAyAH prativyaktibhinnatvena dhUmatvAderapi tadatiriktavRttitvAt / 8 jAgadIzI : nA'pIti / tAdRzapratiyogitAmnastadvyaktitvAvacchinnAbhAvaye vadavRttitvamapi netyarthaH / tena tAdRzapratiyogitApratiyogikAbhAvavadavRttitayA se dhUmatvAderevAvacchedakatvAbhAvAdatiprasaGgasambhavAt svarUpasambandhAtmikAyAH ityasya na 1 5 vaiyarthyam na vA'grimagranthavirodha iti dhyeyam / / have dIdhitikAra kahe che ke A avacchedakatva anatiriktavRttitvarUpa paNa nathI. e che kemake pratiyogitA e svarUpasaMbaMdha rUpa (pratiyogI svarUpa) hovAthI prativyaktimAM kare bhinna bhinna hoya eTale dhUmatva paNa pratiyogitA-anatirikta vRtti rahI zake nahi. 4 che kemake parvatIyadhUmAbhAvIya pratiyogitA parvatIya dhUmamAM che. te mAnasIya dhUmAbhAvI che ja avacchedakatvanirukti * 10 hajAra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * pratiyogI mahAnasIyadhUmamAM nathI ja. ane tyAM ya dhUmatva to che ja. Ama ja para pratiyogitAthI atirikta vRti dhUmatva banI jAya eTale anatiriktavRttitvarUpa dhUmatva che prasiddha ja na bane. eTale ke dhUmAbhAvIyapratiyogitAniSThatavyaktitvAvacchinna je je $ pratiyogitA tAdaza pratiyogika je abhAva tardhAtu mahAnasIyadhUma, temAM dhUmatva avRtti : nathI ja. eTale Ama pratiyogitAtiriktavRtti dhUmatva banatA te pratiyogitAno che avacchedaka na bane. eTale ghUmavAnuM, valhIH sthaLe dhUmAbhAva letAM tadIyapratiyogitAja vacchedaka dhUmatva na banatA anavacchedaka ja bane, e ja sAdhyatAvacchedaka che. eTale lakSaNa che A ativyApta thaI javAnI Apatti Ave. upara tavyaktitvAvacchinnapratiyogitAkAbhAva lIdho che. kemake pratiyogitA para ke prati vyaktimAM bhinna bhinna kahI che. ahIM prazna thAya ke pratiyogitA prativyakti che ja bhinna bhinna karIne ativyAti ApavAnI zI jarUra che? pratiyogitAnuM aikya hoya che che toya anatiriktavRttitva dhUmatvamAM rahI zakatuM nathI. juo parvatIyadhUmaniSTha 3 ja pratiyogitA bhale mahAnasIyadhUmamAM (pratiyogitAyAH aikyA) che. paNa te dhUmamAM pratiyogitA-ghaTobhayano to abhAva ja che. ane tyAM dhUmatva to vRtti che eTale A raka ja rIte atirikta vRtti banI jAya che mATe dhUmatva e avacchedaka na bane ane tethI A para dhUmavAnuM, vahnaH sthaLe ativyApti kahI zakAya. che enA uttaramAM ame kahIzuM ke vyaktitvAvacchinnapratiyogitAkAbhAva jayAM maLe che ja tyAM dhUmatvanI vRtti maLatAM te atiriktavRtti banI jAya che. have ubhayatA vacchinnAbhAva laIne pratiyogitAno aikyapakSa laI zakAto nathI. kemake tyAM ? che te vyaktitvAvacchinnAbhAva nathI. (pratiyogitAnuM jo aikya hoya to to te che prativyaktimAM pratiyogitA bhinna banavAmAM hetubhUta je svarUpasaMbaMdharUpa pratiyogitA che PI che te vyartha jAya. kemake pratiyogitAnuM to aikya mAnIne ativyApti Ave che.) A 64 S4 abhAva to pratiyogitAne prati vyaktimAM bhinna mAnatAM ja maLe ane tAdeza 4 A pratiyogitAbhAvavamAM dhUmatvanI vRtti maLatAM te avacchedaka na bane. tethI ja che. ativyApti UbhI rahe. Sche pratiyogitA e svarUpasaMbaMdhAtmaka che te tyAre ja bane jo pratiyogitAne re prativyakti bhinna mAnIe to. pratiyogitAnA aikyapakSe to tariveza vyartha jAya. ane che vaLI agrima granthamAM 'yatkiMcikAbhAvapratiyogitA sAmAnyazUnyAvRttitva' kahyuM tyAM che ja avacchedakatvanirukti * 11 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virodha Avaze. kemake tyAM pratiyogitvAvacchinnapratiyogitAabhAva lIdho. ahIM paNa A te ja le to punarUkti doSa lAge. ke vAvIzI : svasambanyAtmijjA rUtti prativyamfma hetara che tattadabhAvaprati-yogyubhayasvarUpAyA iti tadarthaH / tattatpratiyogimAtrasvarUpatve 14 sAmAnyAbhAvavizeSA-bhAvapratiyogitayoravizeSApattiriti dhyeyam / dhUmatvAderapIti / tathA ca dhUmavAn vaDherityAdau vyAptilakSaNAtivyAptiriti bhAvaH / - sAmAnyataH pratiyogitA e svarUpasaMbaMdha rU5 che. eTale ke te pratiyogI ane A che tadabhAva ubhayasvarUpa che. jo tatta--tiyogI mAtra svarUpa kahIe to sAmAnyAbhAva che che ane vizeSAbhAvanI pratiyogitAmAM koI bheda na rahe. kemake viziSTaabhAvanI # A pratiyogitA paNa mAtra pratiyogI svarUpa ja che. sAmAnyAbhAva (ghaTAbhAva)nI ane A A viziSTa abhAva(nIlaghaTAbhAva)nI pratiyogitAmAM bheda to che ja. - 1) vahunyabhAvIya mahAnasIyavahminiSThA pratiyogitA-sAmAnyataH che Sja vanyabhAvIyA. 4 2) mahAnasIyavahunyabhAvIya mahAnasIyavadviniSThA pratiyogitA vizeSataH zA mahAnasIyavanyabhAvIyA. be ya abhinna thaI javAnI Apatti Ave. vastutaH je sAmAnyataH vanyabhAvIyapratiyogitA e vahnisvarUpa hovA sAthe vahunyabhAvasvarUpa ra S; paNa che. vizeSa vanyabhAvIya pratiyogitA vidvisvarUpa ja che. cheAma, pratiyogitA prativyakti bhinna mAnavA para dhUmavAnuM, varta: mAM che A vyAptilakSaNanI ativyApti avazya che ja. kAraNa A rIte dhUmatva e pAribhASika avacchedaka ja banI zakato nathI. 3. (ahIM jo ke pratiyogitAvacchinnAbhAvavavRttitva kahyuM nathI kemake AgaLa upara che te kahevAnA ja che. tethI ja ahIM tadravyaktitvAvacchinnAbhAvavavRttitva kahIne 5 2 parvatIyadhUmIya pratiyogitA e mahAnasIyadhUmamAM nathI. mATe anatiriktavRttitvarUpa che S4 avacchedakatA na bane teTaluM ja kahyuM. AgaLa upara dhUmasAmAnyIya pratiyogitA ghaTamAM ja 3 nathI tyAM dhUmatva che eTale anatirikta vRtti banI jAya tema kahyuM che. eTale have ? che ghUmavAnuM, valhI: mAM dhUmatva ja avacchedaka banI javAthI ativyApti rahetI nathI.) che dIdhiti : na ca tthaavidhytkinycidekaabhaavprtiyogitaasaamaanycheavacchedakatvanirukti. 12 . Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zUnyAvRttitvaM tat / jagadIzI : na ceti / vAcyamiti pareNA'nvayaH / . prathama pUrvapakSa H vArU, bhale, pratiyogitA bhinna bhinna hoya paNa ame kahIzuM ke yatkiMcitkAbhAvapratiyogitAtvana pratiyogitAsAmAnyAbhAvavamAM dhUmatvanI avRtti levI. dhUmaniSThapratiyogitA mahAnasIyadhUmamAM yatkiMcitkRtiyogitAtvana to che ja. ghaTAdimAM ja yatkiMcit pratiyogitADvena tAdazapratiyogitA nathI. to tyAM dhUmatva paNa avRtti ja che. eTale anatiriktavRttitvarUpa dhUmatva banatA te avacchedaka banI gayo. jagadIzI : tathAvidheti / yatkiJcitpadaM vyApyavRttisAdhyakasthalIyalakSaNAbhiprAyeNa, tathA ca tathAvidho 'hetusamAnAdhikaraNo' yo yatkiJcidabhAvastatpratiyogitAtvAvacchinnAbhAvavadavRttitvaM tatrArthaH / tathAvidhAbhAvIyapratiyogitAsAmAnyazUnyatvamaprasiddhaM, sarvasyaiva vastunastAdRzayAvattvAvacchinnAbhAvapratiyogitAvattvAdata uktam yatkiJciditi / ahIM 'yatkiMcit' pada vyApyavRttisAdhyakasthalIyalakSaNanA abhiprAyathI che. jo yatkiMcit pada na kahe to artha e thAya ke hetusamAnAdhikaraNa je yAvadabhAva, tadIya pratiyogitAsAmAnyathI zUnyamAM avRttitA te anatiriktavRttitvatva. have parvatamAM yAvadabhAva rahe che. (parvatamAM yAvAn (saghaLA) dhUma nathI mATe yAvadabhAva che.) paNa tadIyA pratiyogitA to parvatamAM potAnAmAM paNa che ja. Ama saghaLI ya vastumAM potAnAmAM paNa te pratiyogitA maLI jatA koI sthaLa tacchunya na maLe. saghaLIya vastumAM yAvAnnAsti - e abhAvanI pratiyogitA 2helI ja che. eTale tevA sthaLamAM avRttitva paNa aprasiddha banI jAya. ema na thavA devA yatkiMcit pada mUkyuM. jAgadIzI : samaniyatAbhAvayoraikyAnupagamAcca ghaTAdisAmAnyAbhAvasyaiva . ghaTIyAdisaMyogena prameyAdisAmAnyAbhAvatayA punarnA prasiddhiH / pUrvapakSa H yatkiMcit abhAva levA chatAMya haju aprasiddhi doSa Avaze. parvatamAM ghaTIyasaMyogAbhAva che eTale ke ghaTapratiyogikasaMyogena (ghaTAtmaka) avacchedakatvanirukti 0 13 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prameyasAmAnyAbhAva che. kemake jyAM ghaTapratiyogikasaMyogena ghaTAbhAva che tyAM te ja A saMbaMdhathI prameyasAmAnyAbhAva paNa che ja. ane samaniyata-abhAvanuM aikya hovAthI ghaTAbhAvathI prameyasAmAnyAbhAva paNa pakaDAze. have tadIya pratiyogitA to sakaLamAM je Sche che kemake sakaLa prameya svarUpa to che ja. tethI koI pratiyogitA zUnya che nahi, Ama ja che ahIM pharI aprasiddhi doSa Ave che. che. uttarapakSa samaniyata abhAvonuM aikya ame mAnatAM nathI. tethI ghaTapratiyogika che saMbaMdhathI ghaTAbhAva ja levAya. tadIyapratiyogitAzUnya paTAdi bane tyAM ghaTatva avRtti para che. eTale ghaTAbhAvIyapratiyogitAavacchedaka (anatiriktavRttitvarUpa) ghaTata bane che taditara sAdhyatAvacchedaka vahnitva hovAthI lakSaNa samanvaya thaI gayo. Ama aprasiddhi che ja doSa nibaMdhana avyApti rahetI nathI. ahIM ItarapakSane mAnya evA samaniyatAbhAvanA aikyanuM khaMDana karIne doSa dUra che 38 karyo. have tatpakSane mAnya karIne doSa dUra kare che. 1 jAgadIzI : ekadharmAvacchinnArthakaM caikapadamavyApyavRttisAdhyakasthalIya& niruktAbhiprAyeNa / tathAvidhA yA ekadharmAvacchinnA pratiyogitA tatsAmAnyazUnyA1 vRttitvamiti yojanayA yatpratiyogitAyA avacchedakIbhUtadharmAvacchinnA'nadhikaraNatvaM hetumatastatpratiyogitAyA avacchedakIbhUtadharmAvacchinnapratiyogitAsAmAnyazUnyatvaM I tatrArtha iti vastugatiH / S9 yatkiMcit ekAbhAvIya pratiyogitA kahyuM che tyAM "ekapada ekadharmAvacchinnArthaka 32 che. arthAtu ekadhama vacchiA e kAbhAvapratiyogitA levI. tathAvidha de Sii ekadharmAvacchinnAbhAvIyA je pratiyogitA, tatsAmAnyazUnyamAM je avRtti rahe te A avacchedaka bane. A pramANe yojanA karavAthI A artha nIkaLe ke jenI pratiyogitAnA ja ja avacchedakIbhUtadharmAvacchinna pratiyogitAnuM anadhikaraNa hetvakiraNa bane te ja S$ pratiyogitAnA avacchedakIbhUta dharmathI avacchinna pratiyogitA sAmAnyazUnyamAM che A avRttitva jenuM hoya te avacchedaka kahevAya. have pUrve je ghaTIyasaMyogena ghaTAbhAva ene che ja prameyAbhAva tarIke laIne aprasiddhi ApI, te nahi rahe. kemake ghaTAbhAvIya pratiyogitAja vacchedaka ghaTavAvacchinnapratiyogitAvacchedaka ghaTatvavat ghaTanuM anadhikaraNa hevadhikaraNa 4 Sii bane che. prameyavAvacchinna pratiyogitAvacchedaka prameyatvavat prameyanuM anadhikaraNa : te hetUdhikaraNa nathI banatuM mATe ghaTavAvacchinnapratiyogitAno avacchedaka ghaTata bane ? Decavacchedakatvanirukti * 4 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che kemake te pratiyogitAsAmAnyazUnya padAdimAM avRtti ja che. Ama ghaTIyasaMyogena che che ghaTAbhAvane samaniyata prameyasAmAnyAbhAva svarUpa mAnavA chatAMya doSa raheto nathI. A A rIte ekapadane ekadharmAvacchinnArthaka kahyuM ane tenA parathI uparano re 38 vivakSitArtha kADhyo. eTale samaniyatAbhAvanuM aikya mAnanArAnA mate paNa have ? kI Apatti rahI nahi ghaTapratiyogikasaMyogena ghaTAbhAva jyAM jyAM che, tyAM tyAM sarvatra che saMyogena premayAbhAva paNa che. A pratiyogitA be dharmathI avacchinna banI tethI Avo re dUra abhAva nahi levAno. jAgadIzI : ekapadaM zRGgagrAhikatayA tattadabhAvapravezArthamiti tu riktaM vacaH, 2 hetusAmAnAdhikaraNyapravezavaiyarthyAt, yatkiJcitpadenaiva tallAbhAditi dhyeyam / keTalAka kahe che ke "eka pada e zRMgagrAhaka che. arthAt "eka eka abhAva che A pakaDavAno" ema te "eka' pada sUcave che. eTale ke "eka pravezathI tattadabhAvanuM ja che grahaNa thAya. eTale prameyasAmAnyAbhAvanuM grahaNa thaI zakatuM nathI. (bAraNuM nAnuM raNa na hovAthI eka sAthe badhI bheMsa pravezI na zake tethI ziMgaDu pakaDIne eka ekane prave che ja karAvavo, enuM nAma zuMgagrAhikA.) A barAbara nathI. kemake jo eka padathI koI eka abhAva ja levAno hoya to 'yatkiMcit' pada vyartha ja jAya ne? yatkiMcit padathI tattvadabhAvanuM ja avazya grahaNa thatuM hovAthI te mATe "eka che ja padano niveza nirarthaka ja bane. hA, pachI te yatkiMcit pada, hetu sAmAnAdhikaraNyanuM je jJApaka bane. ane tema thatAM hetusamAnAdhikaraNa je abhAva, tyAM hetusamAnAdhikaraNa pada ? ja vyartha jAya. (yatkiMcitne vyartha na kahyuM kemake hetusamAnAdhikaraNa pada gurUbhUta hovAthI A tene ja vyartha karavAno AyAsa che.) ' jAgadIzI : yadyapi prameyavAn vAcyatvAdityAdau samavAyena sAdhyatAyAM vyabhicAriNi ativyAptiH, prameyatvAvacchinnAbhAvapratiyogitAsAmAnyazUnyatvA'prasiddheH, tAdRzAbhAvAntarasya niruktapratiyogitA'navacchedakatAyAH prameyatve dvi. pUrvapakSa : samavAyena prameyavAna, vAcyatvA sthaLe ativyApti Avaze. A 32 vAgyatva jAtimAM che tyAM samavAyena koI prameya nathI. eTale A sthaLa vyabhicArI che. A 44 avacchedakatvanirukti * 15 . Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che have sAdhyAbhAva lakSaNaghaTaka letAM samavAyena prameyAbhAva levo joIe. tadIya pratiyogitA prayatnAvacchinnA banI zakatI ja nathI. arthAtu aprasiddha che eTale ke ja ghaTAbhAvAdi levA joIe. pratiyogitA sAmAnyazUnya paTAdimAM avRtti ghaTatva hovAthI 4 Sche te pratiyogitAvacchedaka banI jAya. AthI ativyApti ubhI rahe. arthAt ghaTAbhAvIya ? $ pratiyogitAnuM prameyatvamAM anavacchedakatva rahI jatAM ativyApti Ave. che. ahIM khyAla rAkhavo ke jayAM jayAM prameyAbhAvIya pratiyogitA hoya tyAM tyAM ja prameyatva hoya ja. prameyAbhAvIya pratiyogitA sarvatra hoya eTale pratiyogitA Sii sAmAnya zUnya koI maLe ja nahi ke jayAM prameyatvanI avRtti meLavIne tene avacchedaka A banAvI zakAya. Ama aprasiddhi doSa ubho rahyo. eka jAgadIzI : tathApi tAdRzayatkiJcidekAbhAvapratiyogitAtvaM yaddharmavyApakatA vacchedakaM tattvaM vivakSitam / asti ca prameyatvavyApakatvaM prameyasAmAnyAbhAvaprati1 yogitAyAmityadoSaH / tat = avacchedakatvam / che. prathama pUrva pakSaH vAru, ame pAribhASika vicchedakatva kahIzuM. hetusamAnAdhikaraNa kare 24 ekAbhAvapratiyogitAtva je dharmanuM vyApakatAvacchedaka hoya te dharma te pratiyogitAno ja A avacchedaka kahevAya. have pratiyogitA e prameyatvanI vyApaka che jyAM jyAM prameyatva ? rasa che, tyAM tyAM sarvatra tAdazapratiyogitA che.) mATe vyApakatAvacchedaka pratiyogitAta che. che te yuddharmavyApakatAvacchedaka che eTale ke prameyatva dharma(nirUpita) vyApakatAvacchedaka che. che mATe prameyatva e pratiyogitAno avacchedaka kahevAya. Ama pratiyogitAno che A avacchedaka prameyatva bane che, teja sAdhyatAvacchedaka banavAthI ativyApti rahetI nathI. Aje dIdhiti : ata evA'tiriktasAmAnyAbhAvasyAbhAve dhUmatvAderapyanavacchedakatvApAtAdane tatsAdhanamapi sAdhu saGgacchata iti vAcyam / / ___jAgadIzI : ata eveti / yatkiJcidekAbhAvavyakteH pravezAdevetyarthaH / yadi sAmAnyAbhAvo nAsti tadA vahnimanniSThatattaddhamAbhAvapratiyogitAsAmAnyazUnye dhUmAntare / eka vartamAnatayA dhUmatvasya niruktAvacchedakatvaM na syAditi vyAptilakSaNA'tivyAptiisa nirAsArthameva sAmAnyAbhAvaH sAdhayiSyate iti / 3 have Aja prathama pUrvapakSa (anatiriktavRttitva rUpa avacchedakatvane mAnanAra) kahe che para avacchedakanikti je Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ata va 'yatkiMzcit ekAbhAva' no ame praveza karyo che eTale pUrve to dhUmAbhAva sAmAnyataH lIdhelo ane tadIyapratiyogitAzUnya ghaTamAM dhUmatvanI avRtti laI tene avacchedaka banAvI daIne dhUmavAnu, varte: sthalIya ativyApti dUra karI hatI. paNa jo koI kahe ke sAmAnyAbhAva (dhUmasAmAnyAbhAva) mAnavAmAM koI pramANa nathI. to have ame dhUmasAmAnyAbhAva to laI zakIe nahi. paNa tamAbhAva ja levAya. tadIyapratiyogitAzUnya anya dhUma bane. temAM dhUmatva vRtti ja hovAthI te avacchedaka na bane. ta%0matva avRtti ja hovAthI te avacchedaka bane arthAt pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka dhUmatva banatA vaLI ativyApti Ave. A ativyApti dUra karavA mATe ja ame AgaLa jaIne sAmAnyAbhAvanI siddhi karavAnA chIe. ane tenAthI dhUmatvane ja pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banAvI ativyApti dUra karavAnA chIe. jAgadIzI : tathA ca dhUmasAmAnyAbhAvasyaiva hetusamAnAdhikaraNasya pratiyogitA. sAmAnyazUnye ghaTAdau avRttyA dhUmatvasyAvacchedakatvamiti bhAvaH / amAro kahevAno Azaya e che ke jo ahIM 'yatkiMcit ekAbhAva' pada na hoya to to ame ahIM ja tamAbhAva tamAbhAva tamAbhAva saghaLAMya yAvavizeSAbhAva laI leta ! tenA phUTanI pratiyogitA sAmAnyazUnya koI dhUma to na ja bane. (kemake ta tadhmamAM tatadhmAbhAvIyapratiyogitA to maLI ja jAya che.) paTAdi bane. tyAM dhUmatva avRtti hovAthI ja avacchedaka banI jAya eTale te pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ahIM ja ativyApti dUra thaI jAta. (sAmAnyAbhAva eTale yAvatvizeSAbhAvakUTa) ane tethI AgaLa upara sAmAnyAbhAvanI siddhi karavAmAM vaiyarthya AvatA asaMgata agrima grantha thaI jAya. = have yatkiMcit ekAbhAva pada levAthI tamAbhAva ja ekAbhAva levAnuM anivArya banatAM ativyApti Ave, jene AgaLa upara sAmAnyAbhAvanI siddhithI dUra karavAnuM samarthana yathArtha upapanna thaI jAya. A rIte prathama pUrvapakSIe tathAvidhayatkiMcit ekAbhAvapratiyogitAsAmAnyazUnyAvRttitva rUpa anatiriktavRttitva laIne 'anatiriktavRttitva' ne avacchedaka siddha karavA prayatna karyo. paraMtu tema chatAM paNa jayAM avacchedakatvanirukti 0 17 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAtArNadahanavRttiDhivAdyavacchinnAbhAva haze tyAM abhAvIya pratiyogitAne che anatiriktavRtti vahnitva paNa avacchedaka banI jatAM ativyApti Avaze te vAta have A ja rajU kare che. se dIdhiti : vahnighaTavRttidvitvatArNAtArNadahanavRttidvitvAdyavacchinnaprati yogitAkAbhAvapratiyogitAnatiriktavRttivahnitvAdAvatiprasaGgAt / ____jAgadIzI : nanu tAdRzapratiyogitvAnyUnA'natiriktavRttitvaM vAcyam, vahnitvaM tu 1 ghaTavRttitAdRzapratiyogitvanyUnavRttyata Aha tArNAtArNeti / atiprasaGgAditi / tathAca PM vyApti-lakSaNA'sambhava iti bhAvaH / rasa ki.pUrvapakSa : nahi, te rIte letAM paNa haju vadvimAna, dhUmAta sthaLe ja avyApti che Avaze. tyAM vadvighaTobhayAbhAva laIzuM. tadIya pratiyogitA viddhi ane ghaTa beyamAM che Sche taskRnya to vadvighaTathI Itara badhA bane. temAM ghaTatva jema avRtti che tema vahnitva paNa avRtti ja che. eTale pratiyogitAvacchedaka vahnitva bane. te ja sAdhyatAvacchedaka banatAM te avyApti Avaze. prathama pUrvapakSa nahi, ame kahIzuM ke je pratiyogitAthI anyUna anatiriktavRtti che je hoya teja dharma avacchedaka bane. vahnitva bhale pratiyogitAthI anatiriktamAM vRtti che. Aje arthAt atiriktamAM avRtti che. paNa pratiyogitAthI nyUnamAM ya vRtti banI jAya che. A che juo pratiyogitA che ghaTamAM, tyAM vahnitva nathI. Ama pratiyogitA-anyUnavRtti na ja banavAthI te pratiyogitAvacchedaka dharma nahi bane. tevo dharma to vahnighaTobhayatva ja bane Ara eTale pratiyogitAvacchedakathI bhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM avyAptiprasaMga nathI. A dvi-pUrvapakSa - vArU, vadvimAna, dhUmA mAM ja teM paNa avyApti che. ke ahIM tAskRtArNavanyabhAva laIzuM. Sja (tRNajanyavahni tANe, maNyAdijanyavahni atA) AnI pratiyogitA tANatArNa 24 be ya prakAranA vahmimAM che. A pratiyogitAthI zUnya vannItara badhA bane, temAM : vahnitvanI avRtti che ane pratiyogitA beya vaDhimAM che to tyAM beya ThekANe vahnitvanI che Sii vRtti paNa che Ama acUnAnatirikta vRtti rU5 vahnitva dharma banatAM te A A pratiyogitAvacchedaka sAdhatAvacchedaka banyo. eTale avyApti AvI. { A rIte vyAptinA lakSaNano ja atiprasaMga eTale ke asaMbhava doSa AvI jaze. A we en avacchedakatvanirukti * 8 ) Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIdhiti : etenA'nyUnavRttitvavizeSitamapi parAstam / ata eva 12 nAnApratiyogivRttyekapratiyogitAGgIkAre'pi na nistAraH, ____jAgadIzI : [eteneti kvAcitkaM tatra] etena = tArNAtArNobhayAbhAvamAdAya dattadoSeNa / sAmAnyAbhAvapratiyogitvamekameva samastapratiyogivRttIti tadanatirikta25 vRttyeva dhUmatvamato noktA'tivyAptiriti pragalbhoktaM dUSayati ata eveti / uktarItyA : vahnitvAderavacchedakatvaprasaGgAdevetyarthaH / upara tArNatAebhayAbhAvamAM ApelA doSathI anyUnavRttitvarUpa ke anatirikta - vRttitvarUpa ke anyUnAnatiriktavRttitvarUpa avacchedatA mAnatAM badhAya pakSano nirAsa thaI gayo. "pragabha' mata mAne che ke sAmAnyAbhAvIyA pratiyogitA e eka ja che. e dara dhUmasAmAnyAbhAvIyApratiyogitAzUnya ghaTapaTAdimAM dhUmatva avRtti che ja, eTale dhUmavAnuM, varta: mAM dhUmatva e pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banI jatAM ja 4 ativyApti rahetI nathI. Rii A matanuM paNa tAskRtArSobhayAbhAva sthaLe doSa ApyA pachI khaMDana thaI jAya che 58 che. bhale tAryavAhi-atArNavaddhi vageremAM rahelI pratiyogitA eka ja hoya toya ahIM ! para avyApti zI rIte dUra karavAnA che? pratiyogitA judI judI hovA chatAMya jo vahnitva pratiyogitAnuM anyUnAnatirikta vRttitva rUpa avacchedaka banI gayuM to pratiyogitA aikya to sutarAM bane ja. (tadubhAyAbhAvIyA ekaja pratiyogitA be ya vahnimAM maLaze ? che eTaluM ja vizeSa) 1 dIdhiti : laghurUpasamaniyatagururUpeNa sAdhyatAyAM saddhetAvavyAptiH, 12 tAdRzatadavacchinnatvA'prasiddheriti cenna / jAgadIzI : nanu pratiyogitA'navacchedakamityatrA'vacchedakatvaM svarUpasambandha eva se vAcyam, svAvacchedyapratiyogitAkatvena sAdhyatAvacchedakaM punarvizeSaNIyamato se gurudharmeNa sAdhyatAyAM nAtivyAptirata Aha lghuruupeti| che pra. pUrvapakSa : vArU, to avacchedakatva svarUpasaMbaMdharUpa ja mAnazuM. tema thatAM ja nA avacchedakatvanirukti - 19 Ta , Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je prameyadhUmavAnuM, vahe sthaLe prameyadhUmAbhAvIya pratiyogitA avacchedaka laghubhUta dhUmatva ja che para bane. prameyadhUmatva e pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatA vacchedaka banatAM ativyApti Ave che che tene dUra karavA ame kahIzuM ke svAvaNDaghapratiyogitAkatvaviziSTa je bane te 38 je sAdhyatAvacchedaka bane. ahIM prameyadhUma-Avacchagha(avacchinna) pratiyogitAka che A prameyadhUmatva banI zakato ja nathI. kemake prameyadhUma-Avacchedya (avacchiza) : kAra pratiyogitAkanI aprasiddhi (gurUbhUta dharma avacchedaka na bane) che. Ama pratiyogitAvacchedaka dhUmatva banavA chatAM sAdhyatAvacchedakanI aprasiddhithI lakSaNa ja jatuM ? je nathI eTale ativyApti prasaMga nathI. A dvi. pUrvapakSa: nA, laghurUpa(vahnitva)no samaniyata gurubhUta prameyavahnitva) dharmeNa che che. jayAM sAdhyatA hoya tevA saddhatuka sthaLe avyApti Avaze. - prameyavadvimAna, dhUmatuM - A prameyavahu bhAvIya pratiyogitAvacchedaka vatitva che. prameyavartitva e have . A sAdhyatAvachedaka tyAre bane jo te svAvacchinnapratiyogitAkatvaviziSTa hoya. have prameya che vahnitAvacchedya pratiyogitA ja aprasiddha hovAthI te tAdezapratiyogitAka na banatAM ja je sAdhyatAvacchedaka ja na bane. eTale lakSaNa na javAthI avyApti ubhI rahe che. A A jagadIze 'laghurUpasamaniyatagurUrUpeNa" no didhitikAre mUkelI paMktino artha che che uparokta rIte karIne saDhetuka sthaLe avyApti ApI. . jAgadIzI : nanu ghaTavAn mahAkAlatvAdityAdAvavyAptibhiyeva gururUpeNa OM sAdhyatAyAmativyAptibhiyApi pratiyogitAdharmikobhayAbhAvaghaTitaM lakSaNaM vAcyamatastadapi dUSayati laghurUpetyAdinetyapi kazcit / vahnitvAdilaghurUpasamaniyataM 1 1 yatprameyavahnitvAdikaM tAdrUpyeNa sAdhyatAyAM dhUmAdAvavyAptirityarthaH / (tAdRzeti svAvacchedyapratiyogitAka-sAdhyatAvacchedakAvacchinnatvAprasiddherityarthaH / ) te bIjA keTalAka eja paMktino artha A rIte kare che. ghaTavAna, mahAkAlatA sthaLe cheavyAptinA vAraNa mATe ane gurUrUpeNa jayAM sAdhyatA hoya tevA vyabhicArI sthaLomAM ativyAptinA vAraNa mATe ja siddhAntalakSaNImAM aMte pratiyogitAdharmika che $ yaddharmAvacchinnatva-yatsambandhAvacchinnatva ubhayAbhAva lIdho hato. have tema thatAM te che A avyAkhyAtivyApti bhale dUra thaI paNa laghurUpasamaniyatagurUrUpeNa jayAM sAdhyatA che che tevA saddha taka sthaLe haju paNa avyApti ubhI ja rahe che. kemake tyAM ja tArA avacchedakatvanirukti * 20 TakA Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTAbhAvIyapratiyogitAmAM yaddharmavattva prameyavahnitvAvacchinnatva aprasiddha che. Ama A matamAM sAdhyatAvacchedaka svAvacchedyapratiyogitAzrvaviziSTa joIe tevuM to na rahyuM. (kemake pratiyogitAdharmikobhayAbhAva laIne ja ativyApti-avyApti dUra karI che.) = have A rIte dvi. pUrvapakSe anyanAtiriktavRttitva rUpa (svarUpasaMbaMdharUpa) avacchedakatva mAnavA chatAM avyAptinuM dAna aMte karI dIdhuM. dIdhiti : pratiyogitAvacchedakAnatiriktavRttitvasya vivakSitatvAt jAgadIzI : pratiyogitAvacchedaketi / hetusamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAyA yadavacchedakaM tadabhAvavadavRttitvasya mUlasthapratiyogitAvacchedakAntena vivkssittvaavijyarthaH / A badhAyanuM khaMDana karatAM have dISitikAra kahe che ke pratiyogitAvacchedakathI anatiriktavRtti je hoya te pratiyogitAno avacchedaka kahevAya arthAt pratiyogitAvacchedakathI atiriktamAM jenI avRtti hoya te pratiyogitAno avacchedaka kahevAya arthAt pratiyogitAvacchedakathI zUnyamAM jenI avRtti hoya te pratiyogitAno avacchedaka kahevAya. hetusamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAyAH yadavacchedakaM tadabhAvavadavRttitvatvasya mUttasthapratiyogitAvaDAntana vivakSitatvAn / pratiyogitAno je avacchedaka hoya tenA abhAvavamAM jenI avRtti hoya teja pratiyogitAno avacchedaka bane. ddhimAn, dhUmAn / ghaTAbhAvIyapratiyogitAvacchedakaghaTatvAbhAvavat pAdimAM ghaTatvanI AvRtti che mATe ghaTatva eja pratiyogitAvacchedaka kahevAya. dhUmavAnu, varta mAM dhUmAbhAvIyapratiyogitAvacchedakadhUmatvAbhAvavad ghaTAdimAM dhUmatvanI avRtti che mATe te pratiyogitAvacchedaka kahevAya. prameyadhUmavAn, varlDaH - prameyadhUmAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka dhUmatva tadabhAvavat paTAdimAM prameyadhUmatvanI avRtti che mATe te pratiyogitAvacchedaka banI jAya. teja sAdhyatAvacchedaka. jagadIzI : atra ca yena sambandhena pratiyogitAvacchedakatvaM tenaiva tadabhAvo avacchedakatvanirukti 0 21 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graahyH| tena dhUmAdimanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakasya ghaTatvAdeH kAlikAdise sambandhenAbhAvavati AtmAdau vahnitvAdeH samavAyenA'vRttAvapi noktAvacchedakatvam, na se 15 vA dhUmatvAdeH saMyogAdisambandhena svAbhAvavati samavetatve'pi avacchedakatvahAniH / ahIM je saMbaMdhathI pratiyogitAvacchedaka hoya te saMbaMdhathI ja pratiyogitA-24 S? vacchedakAbhAva levo ane tadabhAvavatumAM avRtti dharma pakaDavo. jo tema na kahIe to 3 vatimAna, dhUmata sthaLe avyApti Ave. ghaTAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka ghaTatva e che keka kAlika saMbaMdhathI ghaTavAbhAvavat AtmAmAM avRtti vaktitva dharma che (kAlika saMbaMdhathI che ja ghaTatva bIje badhe rahe paNa AtmAmAM teno abhAva maLe. nityeSu kAlikAyogAtu) teja che 38 pratiyogitAvacchedaka bane ane sAdhyatAvacchedaka paNa te ja bane eTale avyApti Ave. 4 che have pratiyogitAvacchedaka saMbaMdha samavAya che. eTale samavAyasaMbaMdhathI ghaTavAbhAvavatu A A vahiM paNa bane temAM vahnitvanI to vRtti che. avRtti ghaTatvanI che mATe 24 vadvi-pratiyogitAvacchedaka na bane. ghaTatva ja bane. sAdhyatAvacchedaka vahnitva che Sii pratiyogitAnavacchedaka bane eTale avyApti na rahI. dhUmavAna, vata: sthaLe vadvi-adhikaraNa ayogolakamAM dhUmAbhAva che, enI - pratiyogitAno avacchedaka dhUmatva che, A dhUmatva dhUmamAM samavAyathI rahe, paNa ke saMyogathI na rahe. eTale saMyogathI dhUmatvAbhAvavAn dhUma banyo. temAM samavAyena ja kara dhUmatvanI vRtti ja che. avRtti na hovAthI dhUmatva pratiyogitAvacchedaka na bane. Ama ? Bsa pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka dhUmatva banatAM ativyApti. paNa je saMbaMdhathI ? pratiyogitAvacchedaka levAno, te ja saMbaMdhathI teno abhAva levAno hoya to ahIM ra samavAyathI ja pratiyogitAnA vicchedaka dhUmatva lIdho che. eTale have re ja pratiyogitAvacchedaka dhUmatano samavAyena abhAva dhUma to na ja maLe. ghaTAdimAM maLe. dara Sii temAM dhUmatvanI avRtti hovAthI te pratiyogitAvacchedaka banyo. teja sAdhyatAvacchedaka banavAthI have ativyApti na rahI. jAgadIzI : yattu sAdhyatAvacchedakatAghaTakasambandhena tadabhAvo grAhya iti / tattuccham / dhUmatvaprakArakapramAvizeSyavAn vaDherityAdAvativyApteH / laghutayA hetumanniSThatAdRzapramAvizeSyAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtasya dhUmatvAdeH svarUpa-I sambandhenAbhAvavati dhUma eva tAdRzapramAvizeSyatvasya vRtteH pata n avacchedakatvanirukti * 2 Taaceutical Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * keTalAka kahe che ke pratiyogitAvacchedaka saMbaMdhathI tadabhAvavadamAM vRttitva na levuM ja ne paNa sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI levuM" paNa e barobara nathI. - dhUma-prakAra kAmAvizeSyatvavAnuM, va: sthaLe ativyApti Ave. ahIM ja sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha svarUpa che. vyabhicArI sthaLa che. eTale sAdhyAbhAva levo na joIe. (dhUma-prakArakapramAvizeSyavAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka laghubhUta dharma dhUmatva che. bane. pratiyogitAvacchedaka saMbaMdha samavAyena dhUmatvAbhAvavat paTAdimAM dhUma to Gra samavAyena dhUmavAbhAvavat bane ja nahi) dhUma-prakArakapramAvizeSyatva avRtti che mATe Sche te paNa pratiyogitAvacchedaka bane. eja sAdhyatAvacchedaka che eTale ati-prasaMga nathI.) * have svarUpasaMbaMdhathI dhUmavAbhAvavat dhUma ja bane (kA. dhUmatva dhUmamAM samavAyasaMbaMdhathI che rahe che.) temAM dhUma-prakAraka pramAvizeSyatva hovAthI te pratiyogitAvacchedaka na bane che che arthAt pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti Ave. AthI S? sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI tadabhAva laIne taddhamAM avRttitva rUpa anatiriktavRttitva : ja na kahevAya. che atyAra sudhImAM ApaNe joI gayA ke pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhathI je tadabhAva, raka $ja taddhamAM avRttitva e ja avacchedakatva. jAgadIzI : tadvadavRttitvaM ca svarUpasambandhena tadvati sAdhyatAvacchedakatAghaTakasambandhenA'vartamAnatvam, nA'to dhUmatvAbhAvasyaiva kAlikasambandhenAzraye dhUme 11 1. samavAyena, svarUpasambandhena ca tadAzraye spandAdau kAlikavizeSaNatayA dhUmatvasya / BR vartamAnatvAdavacchedakatvahAniH / have kahe che ke pratiyogitAvacchedakatAvacchedakasaMbaMdhathI je tadabhAva, tenuM kAra svarUpasaMbaMdhathI je adhikaraNa (tadabhAvavata), emAM sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhathI che je avRttitva levuM. ahIM ghaTAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka ghaTatva. eno pratiyogitAvacchedakatA- 3 A vacchedaka samavAya saMbaMdhathI abhAva levAno. tenuM svarUpa saMbaMdhathI adhikaraNa paTAdi ka bane. temAM sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka samavAyasaMbaMdhathI bIjAnI (paTavAdinI)vRttitA che. prasiddha che eTale ghaTatvanI te saMbaMdhathI avRttitA maLI jatAM ghaTava e che { pratiyogitAvacchedaka bane. para have ghUmavAnuM, vahera mAM dhUmAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka samavAyena dhUmatvanA che 9 x avacchedakatvanirukti * 20 hajAra karo ] Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - abhAvanuM kAliksabaMdhathI adhikaraNa dhUma ja banI jAya temAM dhUmatvanI avRtti na maLatAM : che te pratiyogitAnavacchedaka banI jAya eTale ativyApti Ave. ja have tema nahi bane, kemake dhUmavAbhAvanuM svarUpasaMbaMdhathI ja adhikaraNa levAnuM che ? che te saMbaMdhathI dhUma adhikaraNa bane ja nahi, paTAdi bane. temAM dhUmatvanI avRtti maLI che Bra jatAM te pratiyogitAvacchedaka (sAdhyatAvacchedaka) banI jAya eTale ativyApti rahetI ja nathI. S? vaLI dhUmatvAbhAvanuM svarUpasaMbaMdhathI adhikaraNa spandAdimAM kAlikasaMbaMdhathI ja dhUmatvanI vRttitA paNa have na levAya kemake sAdhyatA vacchedakatA vacchedaka saMbaMdhathI to che. dhUmatvanI avRttitA ja che. eTale have ativyApti rahetI nathI. (ghaTAdi na letAM e spandAdi levAnuM kAraNa e che ke kAlikasaMbaMdhathI koI nitya to adhikaraNa na bane paNa che Bra anitya ghaTAdi to banI zake che. chatAMya anityamAM paNa ghaTAdinI anityatAnI ja 33 pratIti karatAM kriyAnI anityatA pratIti bahu ja spaSTa thAya che mATe tene lIdhuM.) : sa jAgadIzI : na ca tathApi samavAyena prameyasya sAdhyatAyAM bhAvatvAdihetAvativyAptiH, prameyatvarUpasyAvacchedakasyAbhAvAprasiddhyA prameyAbhAvasya lakSaNAghaTakatvAditi vAcyam / pUrvapakSa - samavAyena prameyavAnuM, bhAvatA - A vyabhicArI sthaLa che. kemake bhAvatvAdhikaraNa jAtimAM samavAyena prameya rahetuM nathI. have sAdhyAbhAva prameyAbhAva laIe. tadIyapratiyogitAvacchedaka prameyatva bane. ? { prameyavAbhAvavamAM avRtti dharma pratiyogitA-avacchedaka bane. paNa prameyatAbhAva ja aprasiddha che. eTale koI prameyatva pratiyogitAno para avacchedaka na bane. arthAt pratiyogitAnavacchedaka prameyatva te ja sAdhyatAvacchedaka banI che - jatA ativyApti Ave. 1 jAgadIzI : hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yaddharmA'nyUnavRtti tattvasyaiva hai vivakSitatvAt / ata eva samavAyena sattAzrayasya sAdhyatve'pi tAdRzAvacchedakIbhUtasya ra sattvasyAbhAvavati sAmAnyAdau sAdhyatAvacchedakatAghaTakIbhUtasamavAyasambandhena ka vRtteraprasiddhAvapi bhAvatvAdihetau nAtivyAptiH / ra tArA avacchedakatvanirukti * 24 kalAkAro nA Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na uttarapakSa - hetumaSThiAbhAvapratiyogitAvacchedaka e je dharmanuM vyApaka ja . (anyUnavRtti dharma) hoya te dharma ja pratiyogitAvacchedaka bane ema ame ahIM AvuM ja pAribhASika avacchedaka laIzuM. pratiyogitAvacchedaka prameyatva, e prameyatva dharmanuM ? SnuM vyApaka che mATe te prameyatvadharma eja pratiyogitAvacchedaka ane sAdhyatAvacchedaka banatAM A A ativyApti rahetI nathI. Ama A rIte pAribhASika avacchedakatva letAM ja samavAyena sattAvAnuM, 24 bhAvatA sthaLe paNa ativyApti rahetI nathI. sattAvadabhAvIyapratiyogitAvacchedaka che 38 sattA bane te sattAdharmanuM vyApaka che. mATe te sattA ja pratiyogitAvacchedaka bane. e ja che pratiyogitAvacchedaka ja sAdhyatAvaracchedaka banavAthI ativyApti rahetI nathI. jo pratiyogitAvacchedakAnatiriktavRttitva (pratiyogitAvacchedaka abhAvavadavRttitva) che rUpa avacchedaka ja kahIe to ativyApti Avata. Bre sattAvadabhAvIya pratiyogitAvacchedaka sattA bane. sattvAbhAvavatu sAmAnyAdimAM ja samavAyena sattAnI avRttitA ja aprasiddha che. kemake sAmAnyamAM samavAya saMbaMdhathI ? che koInI vRttitA prasiddha nathI. anyAbhAva ghaTAbhAva levAya. tadIya ? rIke pratiyogitAvacchedaka ghaTatva bane. ghaTavAbhAvavat paTamAM samavAyena ghaTatva avRtti ja che Aje che tethI te pratiyogitAvacchedaka bane. Itara sAdhyatAvacchedaka bane tethI ativyApti. Sche paraMtu A rIte pAribhASika avacchedakatva letAM ahIM ativyApti doSa raheto nathI. 3 jAgadIzI : idaM tu cintyate / tAdRzapratiyogitAvacchedakA'natiriktavRttibhinnatvApekSayA naJarthadvayApravezena lAghavAttAdRzAvacchedakaM yadyattattatpratyekAtirikta vRttitvaM sAdhyatAvacchedakasya vizeSaNaM vaktumucitamiti / / A jagadIza kahe che ke tAdezapratiyogitAvacchedaka anatiriktavRtti je bane te Bii pratiyogitAvacchedaka bane. tabhinnatva sAdhyatAvacchedakamAM jAya. Ama kahevAmAM be ja nam no praveza karavo paDe che. enA karatAM lAghavAt tAdezapratiyogitAvacchedaka je je ja ra bane te badhAthI (zUnyamAM vRttitva) atiriktamAM vRttitva e sAdhyatAvacchedakanuM vizeSaNa che? Sjha bane tema kahevuM joIe. che vadvimAna, dhUmA mAM vanyabhAva na maLe. ghaTAbhAva paTAbhAvAdi maLe. A pratiyogitAvacchedaka ghaTatva, paTavAdi bane. te ghaTavAdithI zUnya vahni che. temAM te vahnitvanI vRtti che. mATe vahnitva e sAdhyatAvacchedaka banI jAya. 9 avacchedakatvanirukti 0 25 dara ja a KS Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja ahIM yatu yatu - tatratyakAtiriktavRttitva kahyuM che. jo eka ja yatu pada hota - eTale ke tAdazapratiyogitAvacchedaka ekAda le, ane tenAthI zUnyamAM vRttitvane paNa Bra sAdhyatAvacchedakanuM vizeSaNa kare to ghUmavAnuM, vaheM mAM ativyApti Ave. ghaTAbhAvIya ? Sche pratiyogitAvacchedakaghaTatvazUnya dhUmamAM dhUmatvanI vRtti ja che tethI ja A pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti AvI. have to je je pratiyogitAvacchedaka bane te badhAthI zUnyamAM vRttitva levAnuM kahyuM eTale dhUmAbhavIya che $ pratiyogitAvacchedaka dhUmatva paNa che. tenAthI zUnya dhUma nathI mATe have ativyApti che Sje prasaMga nathI. dIdhiti : svasamAnavRttikaJcAvacchedakaM grAhyam / jAgadIzI : nanu dhUmAdimanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yadyadvayAdiniSThaM tArNAtArNadahanobhayatvaM yAvattvaM vA tadanatiriktavRttyeva vahnitvAdikamiti vyApti lakSaNA'saMbhavItyata Aha svasamAneti / svamanatiriktavRttitvenAbhimatam / va tathA ca svasamAnavRttikaM yaddhetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM tadanatirikta vRttitvamarthaH / yAvattvasya vahnitvavyApakatve'pi vahnitvasamAnavRttikatvAbhAvAdeva na tasya tAdRzAvacchedakatvamiti bhAvaH / A pUrvapakSa - vidvimAna, dhUmA. Sche ahIM tAtAbhayAbhAva maLe. tadIyapratiyogitAvacchedaka tANutArmobhayatva che ja bane. athavA to parvatamAM yAvat vahni rahetAM nathI eTale yAvadabhAva maLe ja Sje tadIyapratiyogitAvaccedaka yAvandra bane. have pratiyogitAvacchedaka yAvandra ke re A ubhayatvathI zUnya paTAdimAM avRtti evuM vahnitva che ja arthAt tAatArNa ubhayamAM che ubhayatva che ja athavA tANatArNa vAvamAM yAvattva che. tyAM badhe ja anatiriktavRtti che vahnitva che ja to pratiyogitAvacchedaka anatirikta vRttitva rUpa vahnitva banI jatAM A pratiyogitAvacchedaka eja sAdhyatAvacchedaka vatitva banatAM avyApti Ave che. A che. uttarapakSa : eTale have ame kahIzuM ke svamAnavRttika je pratiyogitAvacchedaka, te tad anatiriktavRtti je bane te avacchedaka bane. ubhayatva-yAvattvanuM anatirikta para vRttitva rUpa vahnitva yadyapi che. paNa svasamAnavRttika evA pratiyogitAvacchedakanuM ? S? anatirikta vRttitva rUpa nathI. kemake ubhayatva pratiyogitAvacchedaka svasamAnavRttika thatA avacchedakatvanikti 0 4 sAdarA ta Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja nathI. sva eTale pAribhASika avacchedakatva. vahnitva e pAribhASika avacchedaka bane che che che mATe vahnitvamAnavRttika ubhayatvarUpa pratiyogitAvacchedaka banatuM nathI kemake te vahnitvanuM vyApaka ubhayatva; yAvat hovA chatAMya te vaktitvamAnavRttika nathI. dIdhiti : tattvaM ca svaparyAptyadhikaraNaparyAptikatvam / yAvattvAdikantu / tathA jAgadIzI : nanu svasamAnavRttikatvaM svAnyUnAnatiriktavRttitvam, tathA ca vahniniSThayAvattvAderapi samavAyAdinA vahnitvAdisamAnavRttitvamevAta Aha tattvaM ceti / svasamAnavRttikatvaM cetyarthaH / svaparyAptIti / che svasamAnavRttika eTale svaparyAtyadhikaraNa vRttikatva. vaktitvanuM paryAdhikaraNa 2 je vahni bane temAM ubhayatvanI vRtti che ja nahi. ubhayatvanI paryAptinA adhikaraNa 3 che ubhayamAM ja ubhayatvanI vRtti maLe. (samudAyamAM ja dvitva paryApyA rahe, "ubhayatva che che e niyamAnusAra) eTale sva=vahnitva paryAyadhikaraNavRttika pratiyogitAvacchedaka basa ubhayatva na banatAM tadanatiriktavRttitva rUpa vahnitva na bane. che ubhayatva(sva)paryAyadhikaraNa-vRtti ubhayatva e pratiyogitAvacchedaka che enI ja Sii anatiriktavRttitva rUpa ubhayatva che ja. teja pratiyogitAvacchedaka bane. tabhinna ? A sAdhyatAvacchedaka banatAM avyAptiprasaMga raheto nathI. che. pUrvapakSa : svamAnavRttikatva eTale sva-anyUnAnatiriktavRttitva eTale yAvatu A ja vahminiSTha yAvattva e vahnitvanuM anyUnAnatiriktavRttika ja che. eTale ke vahnitvaA samAnavRttika pratiyogitAvacchedaka yAvattva che ja. to pachI vAvasvAnatiriktavRttitvarUpa che A vahnitva avacchedaka kema na bane ? ke uttara H Ano uttara ame pahelA ja ApI dIdho che ke svamAnavRttikatva eTale ke ja svaparyAtiadhikaraNaparyAptivRttitva. vahnitvaparyAptinuM adhikaraNa vahni bane temAM rasa : ubhayatvanI paryApti e vRtti ja nathI kemake ubhayatva ke yAvandranI paryApti ubhaya ke : A vAvamAM ja rahe. eTale svasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka ja ubhayatva na banavAthI tadanatiriktavRttitva rUpa vahnitva(sva)avacchedaka na bane. . jAgadIzI : na ca vahnitvaparyAptyadhikaraNe yAvatyeva vahnau vahnivRttiyAvattvAdeH / tArA avacchedakatvanirukti * 20 hajAro Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatvAdvahnitvasyAvacchedakatvaM durvAramiti vAcyam / pUrvapakSa : vahnitvanI paryAptinuM adhikaraNa te te vahni. ema badhAya vahni bane athavA tArNa ane atArNa ubhaya vahni bane. te badhAyamAM te yAvatvanI ke ubhayatvanI paryApti rahelI ja che. tethI sva=vahnitvasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka ubhayatva banI jAya che. tadanatiriktavRttitva rUpa vahnitva banatAM te pratiyogitAvacchedaka bane eTale avyApti durvAra che. jagadIzI : svaparyAptyavacchedakadharmAvacchinnaparyAptikatvasyoktatvAt / . vahnitvaparyAptyavacchedakIbhUtatattadvahnitvAvacchedena yAvattvAderaparyAptatvAt / uttarapakSa : svasamAnavRttikatva eTale svaparyAptyavacchedakadharmAvacchinnaparyAmikatva. . have avyApti nathI. vahnitvanI paryAptino avacchedaka dharma tadghatitva ja bane. tenAthI acchinna paryApti vahnitvanI ja bane. paNa ubhayatvanI na bane. kemake tadghatitvAvacchedena ubhayatvanI paryApti vahnitvamAM rahe ja nahi. ubhayatvAvacchedena ja ubhayatvanI paryApti ubhayamAM rahI jAya. tema dareka vatimAM tatitva jUduM rahe che, kAraNa ke te eka-ekamAM paryApta che. jyAre koI eka vahnimAM yAvattva ke ubhayatva paryApta thaI zakatuM nathI. be ghaTamAM samavAyathI dvitva rahe to baMne dvitva jUdA jUdA che, paNa paryApti saMbaMdhathI to e potAnA tamAma adhikaraNamAM eka sAthe rahe. ethI paryAptisaMbaMdhathI to be ghaTamAM dvitva ekasAthe ja raheze. Ama vahnitvaparyAptiavacchedaka-tadvahnitvAvacchedena ubhayatvanI (yAvattvanI) paryApti nathI. mATe vahnitvasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka ubhayatva banI zakatuM nathI. ubhayatvanI paryAptino avacchedaka ubhayatvadharmAvacchedana ubhayatvanI paryApti ubhayamAM rahe eTale sva = ubhayatvasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka ubhayatva bane ane tadanatirikta vRtti ubhayatva (sva) bane tethI te pratiyogitAvacchedaka bane. tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti rahetI nathI. (ubhayatva sthaLe upalakSaNathI yAvattva paNa laI levuM.) jAgadIzI : na caivamanatiriktavRttitvavaiyarthyam / vahnitvaparyAptyavacchedaka - dharmAvacchinnaparyAptikatattadvahnyanyataratvAdikamAdAya vahnitvasyApi pAribhASikAvacchedakatvApatteriti bhAvaH / avacchedakatvanirukti 028 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvattvAdikamiti / AdinA tArNAtArNobhayatvAdisaGgrahaH / na tatheti / na 2 vahnitvaparyAptyadhikaraNaparyAptivRttikamityarthaH / pUrvapakSa - jo Ama kaho cho to to svasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka dharma che e ja avacchedaka bane eTaluM ja kahI devuM joIe. svamAnavRttika che pratiyogitAvacchedakanuM anatiriktavRttitva rUpa avacchedakatva zA mATe kahevuM joIe? 3 ubhayatvamAnavRttika ubhayatva pratiyogitAvacchedaka bane che mATe ubhayatva ja che avacchedaka bane. vahnitvamAnavRttika ubhayatva pratiyogitAvacchedaka nathI banatuM mATe vatitva e avacchedaka na bane. vahnitvamAnavRttika vahnitva ja bane. paNa te ja ja pratiyogitAvacchedaka nathI. pratiyogitAvacchedaka to ubhayatva ja che eTale Apatti 3 3 nathI.) Ama anatiriktavRttitva niveza vyartha javAnI Apatti Ave che. kare uttarapakSa: nA, "anatiriktavRttitva' niveza Avazyaka ja che. te na kahIe to A vaLI Apatti Ave. vadvimAna, dhUmAt7 mahAnasIya, satvarIya, tattadvansa tarAbhAva. tAdazAbhAva pratiyogitAvacchedaka tattadvahunyanyataratva. sva = vahnitvanI paryAptino avacchedaka dharma taddhitva. tadavacchedana anyataratvanI 3 che paryApti rahelI ja che. (kemake anyataratva to paryApti saMbaMdhathI eka ekamAM svataMtrarUpeNa A vahnitvanI paryAptivat rahe che.) Ama svasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka anyataratva che ja banI gayuM mATe sva=patitva dharma ja avacchedaka banI jatAM teja sAdhyatAvacchedaka bane. Bra eTale avyApti. have svasamAnavRttikapratiyogitAvacchedaka-anatiriktavRttitva rUpa je bane te ja avacchedaka bane ema kahyuM che eTale tattakanyanyataratvabhAvavadhUmAM (koI trIjA ja che vaDhimAM) vahityanI vRtti ja che. eTale te avacchedaka na bane. mATe Apatti na Ave. 2 jAgadIzI : nanu paryAptiH samavAyaH, sa ca tArNAtArNobhayatvAdAvapyakSata 11 evetyata Aha paryAptizceti / che. pUrvapakSa : paryApti eTale samavAya nAmano padArtha che. e to tAskRtArSobhayatvamAM ja A che ja kemake tArNamAM ane atArNamAM beyamAM ubhayatva samavAya saMbaMdhathI rahe ja che. eTale ura avacchedakatvanirukti * 29 tArI Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * ubhayatvanI paryApti (=samavAya) pratyekamAM che ja. ane tethI svasamAnavRttika / - pratiyogitAvacchedaka ubhayatva banI jAya kemake vahnitvanI paryAptino avacchedakadharma che taddhitva, taddhitvAvacchedana samavAyasaMbaMdhana = paryAyA ubhayatva che tyAM che ja eTale ja 3 svamAnavRttikapratiyogitAvacchedaka banatAM tadanatiriktavRttitvarUpa vahnitva e thI A avacchedaka bane, eTale avyApti durvAra che. Ka dIdhiti : paryAptizca ayameko ghaTaH, imau dvau iti pratItisAkSikaH ra svarUpasambandhavizeSa eva / jAgadIzI : ayameko ghaTa iti ekamAtravRttidharmAvacchedena ghaTatvasya paryApti hai| darzayitum, imau dvau ityubhayamAtravRttidharmAvacchedena dvitvasya paryAptiM darzayitum, - uttarapakSa : nA, paryApti e mane pada, pau tau vaTa evI pratItino dUra A niyAmaka svarUpasaMbaMdha vizeSa che paNa samavAya nathI arthAt ekatvAvacchedana athavA to ? A IdattAvacchedana ghaTatvanI paryApti ghaTamAM che. ayaM IdantAvacchedana ghaTatvanI paryApti che - ghaTamAM che. tema "imo dva" sthaLe ubhayatAvacchedana dvitvanI paryApti rahelI che. arthAtu che che "Ima dvau ghaTa' sthaLe beya ghaTamAM dvitva (athavA ubhayatva) rahe che ane te ja A svarUpasaMbaMdhavizeSa evA paryApti saMbaMdhathI rahe che. dvitva samavAya saMbaMdhathI be ya ghaTamAM pratyekamAM judu judu rahe che ne paryAptisaMbaMdhathI ra baMne ghaTamAM ekasAthe paryApta thaIne rahe che. have jo A dvitvanI pratIti - ekatvAvacchedana, IdattAvacchedana ke ghaTavAvacchedana thAya to "aya dvitvavA" e ja che jJAna thAya. jemAM dvitva samavAyasaMbaMdhathI rahe. - jo A dvitvanI pratIti dvivAvacchedana thAya to "Imau hau" evuM jJAna thAya. jemAM che dvitva paryAptisaMbaMdhathI rahe. Sche te ja rIte vatitvavacchedana idatvano samavAya maLe eTale "ayaM vahni thAya paNa che "Ima vaDhI' na thAya. kemake ahIM to vahnitvanI ke ekatvanI svataMtra paryApti rahelI che. A che Ano nicoDa e nIkaLyo ke idantAvaccha dena (vahnitvAvacchedana, S ekatvAvacchedana) je paryApti rahI che tenAthI "aya eko vahiH eja buddhi thAya. paNa 3 8 dvityAvacchedana kitvanI paryApti hoya to ja 'Imau vahI" e buddhi utpanna thAya. A hAjara avacchedakatvanirukti * 30 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Imau Dhau - ahIM dvityAvacchedena dvitvanI paryApti rahelI che. ayaM eko vahniH ahIM idantyAvacchedana hitvanI paryApti che ayaM dvitvavAn - ahIM idantyAvacchedena dvitvano samavAya rahelo che. jAgadIzI : anyathA dvau dvitvavAniti pratItyoravizeSaprasaGgAditi bhAvaH / jo paryApti ne samavAyarUpa ja mAnIe to to au (dvitvAvacchedena) ane dvitvavAn (ekatvAvacchedena) e bhinna pratItimAM koI bheda nahi rahe. kemake beya sthaLe dvitva to vRtti che ja. ahIM eka vAtano khyAla rAkhavo ke 'ayaM vahni' mAM paNa vahnitvanI ekatvAvacchedena paryApti rahelI che. paNa te svAtaMtryaNa rahelI che. jyAre 'imau Dhau ghau' sthaLe pratyeka ghaTamAM paNa dvitvAvacchedana dvitvanI paryApti to che. paNa te svAtaMtryaNa nathI. arthAt pratyekamAM rahIne dvitvanI paryApti samudAyamAM rahI jAya che. jo svAtaMtryaNa ja te dvitva paryApti rahetI hota to to bemAMnA eka ghaTamAM paNa 'drau ghau' evuM kahevAta. jAgadIzI : na cAyameka ityAdipratIteH samavAyenaivopapattau ekatvavahnitvAdeH paryAptisambandhasattve mAnAbhAvAttAdrUpyeNa sAdhyatAyAM vyabhicAriNi ativyAptiriti vAcyam / pUrvapakSa - ayaM eko vahniH' e pratIti to samavAyena temAM ekatva-vahnitva mAnI levAthI ja upapanna thaI jAya che. chatAMya tame to vahnitvanI paNa svAtaMtryaNa paryApti kaho cho eTale to have dhUmavAn, varte: mAM ativyApti Ave. kemake dhUmAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka dhUmatva e svasamAnavRtika pratiyogitAvacchedaka ja nathI banatuM kemake dhUmatvanI paryAptino avacchedaka dharma, tadavacchedena paryApti levAnI che. paNa ahIM dhUmatvanI paryApti ja pahelAM nathI eTale have dhUmatva pratiyogitAvacchedaka na banatAM ativyApti Ave. (A mata dhUmatvAdinI paryApti mAnato ja nathI ane pachI doSa Ape che.) jAgadIzI : idantvAvacchinne eva vahnitvamekatvaM ca paryAptaM na tu dvitvamityAdyanubhavAdeva tadabhyupagamAditi bhAvaH / [ na vahnitvaparyAptyadhikaraNaparyAptivRttikamiti / na vahnitvapratiyogikaparyAptyanuyogitAvacchedakadharmAvacchinnaparyAptipratiyogirUpa avacchedakatvanirukti 0 31 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * svasamAnavRttikamityarthaH / vahnitvasya pratyekavahnau paryAptatvAdyAvattvAdezcAtathAtvAditi bhAva: I] uttarapakSa : nahi, 'ayaM vahniH' sthaLe idantyAvacchedena vahnitvanI ja paryApti che. paNa idantyAvacchedena dvitvanI paryApti nathI. (tema thAta to 'ayaM drau' vyavahAra thaI jAta) mATe evA anubhavathI ja siddha thAya che ke idantyAvacchedena vahnitvanI paryApti mAnavI ja joIe. (kauMsagata paMktio keTalAka mudrita pustakamAM adhika jovA maLe che.) jagadIzI : vyAsajyavRttitvatadanyatvAnyatararUpeNaiva svasamAnavRttikatvoktyApi . vahnitvAdivAraNasambhave svaparyAptItyAdiparyantAnudhAvanasya prayojanamAha tritvAdikamiti / vyAsajayavRtti ke avyAsajayavRtti rUpathI je samAnavRttika hoya tevA pratiyogitAvacchedakanuM anatiriktavRttitva rUpa je bane te avacchedaka bane eTaluM ja kahevAthI vahnitvanI avacchedakatvApatti dUra thaI jAya che. ubhayatva ke yAvattva e pratiyogitAvacchedaka che. sva=vahnitva. have vahnitvanI samAnavRttika ubhayatva be mAMthI koI paNa rUpeNa banatuM nathI. kemake vahnitva e avyAsayavRtti dharma che. ubhayatva ke yAvattva e vyAsajyavRtti dharma che eTale vahnitvanuM samAnavRttika ubhayatva banI zakatuM ja nathI. ane tethI svasamAnavRttikapratiyogitAvacchedakanuM anatiriktavRttitvarUpa vahnitva na banatAM vastitva avacchedaka banI zakatuM nathI. Ama ukta rIte ja vahnitvanI avacchedakatvApatti dUra thaI jAya che pachI zA mATe svasamAnavRttikano pariSkAra karatA ja gayA. dIdhiti : tritvAdikamapi na dvitvAdisamAnavRttikamiti dvitvAdinA sAdhyatAyAM nAvyAptiH / jagadIzI : tathA ca dhUmavanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakasya vahnidhUmaghaTatritayatvasya vyAsajyavRttitayA svasamAnavRttikasya tasyaivAnatiriktavRttitvaM vahnidhUmobhayatvasyApIti tAdrUpyeNa svasamAnavRttikatvoktau vahnidhUmobhayavAn dhUmAdityAdAveva - vyAptilakSaNA'vyAptiH syAditi bhAvaH / uttarapakSa : hA, bIje badhe to tema karavAthI Apatti na Ave. paNa vyAsajyavRtti avacchedakatvanirukti 0 32 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja rUpeNa dvi-samAnavRttika tritva banI jAya eTale tevA sthaLe Apatti che. juo A ke vadvidhUmobhavAnuM, dhUmA. je vadvidhUmaghaTatraya nAsti-e lakSaNaghaTakAbhAva. 38 pratiyogitAvacchedaka tAdazatritva. sva=ddhitva. vyAsajyavRttirUpeNa enuM samAnavRttika tritvarUpa pratiyogitAvacchedaka kane ja banI gayuM. have tritvanuM anatiriktavRtti dvitva che ja. eTale te pratiyogitAvacchedaka ke S? sAdhyatAvacchedaka thaI jatAM avyApti Ave. have ame svasamAnavRttikatvano je pariSkAra : je karyo che. te mujaba Apatti ahIM nathI. che dvitanI paryAptino avacchedaka dharma dvitva. tadavacchedana tritvanI paryAptinI vRtti che I che ja nahi eTale divasamAnavRttika tritvarUpa pratiyogitAvacchedaka nahi bane. tritvanI 8 A paryAptinA avacchedaka trivadharmavacchedena tritvanI paryapti rahe mATe tri_samAnavRttika 2 tritvarUpa pratiyogitAvacchedaka dharma banyo. tadanatiriktavRttitva rUpa tritva ja bane. eTale pratiyogitAno avacchedaka dharmatritva bane. tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM ja ke avyApti rahetI nathI. jAgadIzI : yadyapi tArNAtArNobhayatvAvacchinnAbhAvasya pratiyogitAvacchedakatAe ghaTakasambandhaH paryAptireva na tu samavAyaH, tArNamAtrasattve'pi tArNAtArNobhayaM nAstIti pratIteH / tathA ca pratiyogitAvacchedakatAghaTakaparyAptisambandhena tAdRzobhayatvA* dyabhAvavati pratyekavahnau vRttimattvAdeva vahnitvAderavacchedakatvAsambhavAta 1 svasamAnavRttiketi vyartham / pUrvapakSa ? paNa tame "svasamAnavRttitvano niveza zA mATe karyo te tame jANo ja cho ? juo vadvimAna, dhUmA sthaLe tAtAbhayAbhAva lIdho ane tethI je tadIyapratiyogitAvacchedaka ubhayatvanuM anatiriktavRttitvarUpa vahnitva banI jatAM te je 1 avacchedaka banyo. e na banAvavA mATe "svasamAnavRttikatvano niveza karyo che. je S paNa juo, tAryAtArthobhayAbhAvIya pratiyogitAvacchedakatA vacchedaka saMbaMdha che 4 paryApti saMbaMdha che. samavAya nathI. kemake, tArNa mAtramAM ubhayatva hovA chatAM "ubhaya ? 3nAsti' pratIti thAya che. have pratiyogitAvacchedakatAvacchedadaka paryApti saMbaMdhathI tANe che che ke atArNavahni ubhayatvAbhAvavat banI gayA. temAM vadvitvanI to vRtti ja che eTale bAbA avacchedakatvanirukti * 33 samAja Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "te avacchedaka banavAno ja nathI. pachI "svasamAnavRttikatva' niveza nirarthaka nathI? che (ahIM ubhayatvae paryAptisaMbaMdhathI samudAyamAM rahe, pratyekamAM na ja rahe ema samajIne che Bra kahyuM che.) 1 jAgadIzI : tathApi pratyekavahnau paryAptisambandhenApi na tArNAtArNo1 bhayatvAderabhAvaH kintu ghaTAdAveva / anyathA tatsambandhena pratyekAvRttidharmasya / tatsambandhena samudAyAvRttitvaniyamAt ubhayatraiva pratyekaM dvitvAbhAvasattvAdimau na dvau 14 che tyapi pratItyAH # uttarapakSa : to paNa ame teno praveza karyo che. eTalA mATe ja ke pratyeka tANuM ? . ke atArNavaDhimAM paNa paryAptisaMbaMdhathI ubhayatvano abhAva rahI zakato nathI. te to che che ghaTAdimAM ja rahe. jo pratyekamAM paryAptisaMbaMdhathI ubhayatvano abhAva rahe to samudAyamAM ja ja ubhayatvanI avRtti thaI jAya evo niyama che mATe samudAyamAM ubhayatvanI vRtti che je Sche eTale pratyekamAM paNa tenI paryApyA vRtti che ja. avRtti to ghaTAdimAM ja che tyAM ? 4 vaktitvanI avRtti hovAthI te pratiyogitA avacchedaka banI jAya eTale avyApti che 9 Ave. te na lAvavA mATe ame "svasamAnavRttitvano niveza karyo che. Aje jo ubhayatvano paryAptisaMbaMdhathI pratyekamAM abhAva kaho to to samudAyamAM paNa A S8 paryAptisaMbaMdhathI ubhayatvanaya abhAva rahe eTale "ImI dva'ne badale "ima na hau" ja 3 pratItinI Apatti AvI jAya. 1 jAgadIzI : na caivamayaM dvau ityapi pratyakSapratItiH pramA syAt, ekavyaktAvapi dvitvasya paryAptisambandhena sattvAditi vAcyam / mUlAvacchinno vRkSaH kapisaMyogItyAdi se pratItermUlAvacchedyasamavAyena kapisaMyogAdyavagAhitvavaduktapratIterapi idantvAvacchedyase paryAptisambandhenaiva dvitvAvagAhitayA pramAtvA'yogAt, ekavyakte ridantvAVvacchedyaparyAptisambandhena dvitvarahitatvAt / ata evA'yaM na dvau ityAdipratIteH pramAtvamupapadyate, idantvAvacchedyaparyAptisambandhena yo dvitvasyAbhAvaH tadvati / I tadavagAhitvAt / na cedantvAvacchedyaparyAptyaprasiddhiH / ekatvavahnitvAdau tatsaulabhyAt / ekatvaM vahnitvaM cedantvAvacchinne paryAptam, na tu dvitvAdikamityanubhavasya srvsiddhtvaat| prazna : jo paryAptisaMbaMdhathI dvitva ekamAM paNa che to "aya dva' evI pratIti che Sanatan avacchedakatvanirukti * 34 ! Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramAtmaka banI javAnI Apatti Avaze. uttara : nahi, mUlAvacchedena vRkSamAM kapisaMyogAbhAva hovA chatAM jo 'mUlAvacchizo vRkSa: kapisaMyogI' pratIti thAya to te jema bhramAtmaka che tema uktapratItimAM paNa idantyAvacchedana dvitvAbhAva hovA chatAM idantAvacchedena dvitvanI pratItithI 'ayaM drau' pratIti thAya to te paNa bhramAtmaka kahevAya. kemake eka vyaktimAM idantyAvacchedena dvitva rahetuM nathI. ane tethI ja 'ayaM na au' e ja pratIti pramAtmaka tarIke utpaza thaI jAya. kemake tadvati tattrakAraka jJAna pramA che. ahIM paNa idantyAvacchedena paryAptisaMbaMdhathI dvAbhAvavamAM dvAbhAvanuM ja avagAhana che. prazna : A rIte eka vyaktimAM indantyAvacchedena dvitva nahi rahe to to pachI IdantyAvacchedena paryApta saMbaMdhanI ja aprasiddhi thaI jaze. uttara : nA, idantyAvacchedena dvitva na rahevA chatAM paNa tyAM ekatva, vahnitvAdi to paryApta thaIne rahI ja zake che ane tethI ja 'ayaM vahniH' ke 'ayaM ekaH' ityAdi pratItio thAya che. paraMtu 'ayaM drau' evI pratIti thatI nathI te anubhavasiddha ja che. jagadIzI : na caikasya dvitvaparyAptyadhikaraNatve ghaTadvayazUnye'pi gRhAdau atra ghaTau iti pratItiH pramA syAditi vAcyam / tadgRhaniSThe ghaTe ghaTadvayatvAvacchedena tadgRhavRtti - tvavirahAt / ghaTadvayatvAvacchedena tadgRhavRttitvAvagAhinyAH proktapratIterbhramatvAt / ata eva ghaTau na tadgRhaniSThau ityAkArakadhIstatra pramA, tadgRhasthitasyApi ghaTasya - ghaTadvayatvAvacchedena tanniSThatvAbhAvasambhavAt / prazna : vAru, tame eka vyaktine paNa dvitvanI paryAptinuM adhikaraNa kaho cho to je gharamAM ekaja ghaTa che arthAt ghaTadraya zUnya gharavALA ghaTamAM atra ghaTau evI pramA buddhi thaI javAnI Apatti Avaze. uttara : nahi, gharamAM ghaTa vRtti che. mATe ghaTamAM gRhanirUpitavRttitA che. ane ghaTamAM eka ja ghaTa hoI te ekaghaTatvAvacchinnA che. Ama gRhanirUpitaghaTaniSThA vRttitA ghaTaDhayatvAvacchizA nathI arthAt ghaTadvayatvAvacchinnA gRhanirUpitaghaTaniSThavRttitvano abhAva A ghaTamAM che ane chatAM, jo ghaTvayatvAvacchinnA tAdaza vRttitA che evuM jJAna thAya ane tethI atra ghaTau evuM kahe to te bhramAtmaka pratIti ja che. (ghaTadvayatvAvacchedana vRttitvAbhAvavat ghaTamAM vRttitAnuM jJAna te bhrama che) avacchedakatvanirukti 135 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nibaMdhaka che. Aja ame to kahIzuM ke te ghaTamAM ghaTadvayatvavacchedana gRhavRttitA nathI mATe "atra ne ja je ghaTI' evI ja buddhi tyAM pramAtmaka thAya. 4 jAgadIzI : ghaTapaTayorna ghaTatvamityAdipratIteH pramAtvAnurodhena vyAsajya vRttidharmAvacchinnAdhikaraNatAkasya pratiyogimatyapi tadabhAvasya sarvasammatatvAt / A prazna H je ghaTamAM gRhavRttitAnuM jJAna che temAM ja vRttitvAbhAvanuM jJAna zI rIte ja saMbhave ? kemake abhAvanA jJAnamAM pratiyogInuM jJAna e pratibaMdhaka che. je uttara H "ghaTapaTayo na ghaTataM' sthaLe temaja karo cho ke bIjuM kAMI? ghaTapaTobhAyamAM ja A ghaTatva nathI. A pramAtmaka pratIti che. dvitnAvacchinna ghaTapaTobhayaniSTha adhikaraNatA ? nirUpaka je ghaTatAbhAva eno pratiyogI ghaTatvavatu ghaTa che evuM jJAna hovA chatAM te A ghaTapaTobhayamAM ghaTatvAbhAvanuM jJAna thAya ja che. Ama ahIM jema pratiyogInuM jJAna che ja hovA chatAM ubhayatvavacchedana pratiyogyabhAvanuM jJAna thAya che tema gRhavRttitAnuM ghaTamAM che A jJAna chatAM ghaTadvayatAvacchedana vRttivAbhAvanuM jJAna thAya emAM koI navAI nathI. A jAgadIzI : na ca ghaTatvAdau ghaTapaTobhayavRttitvAbhAva evoktapratItiviSayaH / / ra sAmAnyaghaTayorna samavAyena ghaTatvamityAdau sAmAnyaghaTobhayasamavetatvAprasiddhyA 15 3 tadabhAvasya bhAnAsambhavAditi sNprdaayvidH| prazna : ghaTapaTobhanirUpita vRttitAno ghaTatvamAM abhAva che eja "ghaTapaTayoH na A ghaTavaM' evI pratItino viSaya che ema ame kahIzuM. Ama have ahIM ghaTapaTamAM che. ghaTatvanI vRttitA che tyAM ja vRttivAbhAvanuM jJAna thavAnuM nathI ane tethI pUrvasthaLe paNa che I tame ghaTadvayatAvacchedana vRttivAbhAvanuM jJAna ghaTamAM pramAtmaka kahI zakatA nathI. che uttara H nahi, jo tema kaho to to jAti-ghaTa ubhayamAM samavAyena ghaTatva nathI e ja pratItino viSaya tame to kahezo ke jAti-ghaTatvanirUpitasamavAyena vRttitvAbhAvanuM che A ghaTatvamAM avagAhana thAya che. Ato barobara nathI ja. kemake ghaTatvamAM samavAyena che. ke vRttitA ja aprasiddha che. mATe ame kahyuM te badhuM yathArtha che. Sche A pramANe sampradAyamatavALAe yadyapi karIne "svasamAnavRttikatva nivezanI vyarthatA mUkIne pachI tathApi karIne "svasamAnavRttikatva' nivezanI sArthakatA batAvI. Sii tyArabAda emAM prastuta carcA nIkaLI paDI. jAgadIzI : pare tu tadanatiriktavRttitvamatra na tadabhAvavadavRttitvam, tathAsati 5 ja avacchedakatvanirukti * 36 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hetumanniSThA - bhAvapratiyogitAvacchedakaM yadvahnidhUmobhayatvaM pratyekaM tadabhAvavAna vahnirdhUmazceti tadubhaya-vRttitvasyaiva vahnidhUmobhayatve sattvAttAdrUpyeNa sAdhyatAyAM vahnyAdihetAvativyAptyApatteH / che . pare tu = have bIjA keTalAka 'svasamAnavRttikatva' pada kema sArthaka che ? te batAve pratiyogitAvacchedaka -anatiriktavRttitvarUpa ahIM avacchedakatva jo kahIe to vahnidhUmobhayavAn, varte sthaLe ativyApti Ave. vahnidhUmobhayAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka vahridhUmobhayatva. enAthI anatiriktavRtti eTale enAthI zUnyamAM avRtti je bane te avacchedaka bane. vahnidhUmobhayatvAbhAvavat ekalo vahni ke ekalo dhUma bane. (paryAptyA dvitva ubhayamAM ja rahe e niyamAt) te baMnemAM to vahnidhUmobhayatva vRtti ja che. avRtti nathI eTale pratiyogitAvacchedaka na bane, paNa pratiyogitAnavacchedaka bane. eTale pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvaccheda banatAM ativyApti Ave. = jAgadIzI : kintu tAdRzapratiyogitAvacchedakavatI yAvatI vyaktistadbhedakUTa. vadavRttitvameva tathAtvaM vAcyam, tathA ca vahnimAn dhUmAdityatrA'vyAptireva, tAdRzAvacchedakIbhUtaM yattArNAtArNobhayatvAdikaM tadvato nikhilavahneH pratyekabhedakUTavati 'vahnitvasyAvRtterataH svasamAnavRttikatvaM deyameveti vadanti / A Apatti dUra karavA ema kahevuM joIe ke pratiyogitAvacchedakavat jeTalI vyaktio, tenA bhedakUTavamAM avRtti je bane te avacchedaka bane. have vahnidhUmobhayatvavat vahni dhUma ubhaya to che ja. te beyanA bhedano phUTa vahni ke dhUma ke vahnithI ItaramAM ja maLe tyAM vahnidhUmobhayatva avRtti hovAthI teja pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka bane eTale ativyApti dUra thAya. have Ama karatAM paNa viddhamAn, dhUmAt sthaLe avyApti AvI jAya che. tANDatANubhayAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka tArthAtArthobhayatva bane. te pratiyogitAvacchedakavat badhAya vihna bane. te badhAno bhedakUTa ghaTAdimAM rahe (bheda phUTa hovAthI 10 prakA2nA tArNavatino bheda atArNavalimAM maLe ane atArNavalino bheda tArNavahnimAM, paNa badhA ja bhedano samUha koI paNa vahnimAM nathI maLato, te to ghaTAdimAM ja maLe.) avacchedakatvanirukti 0 37 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tyAM vahnitva avRtti ja che. mATe te pratiyogitA avacchedaka banI jatAM avyApti che para Ave. A Apatti dUra karavA "svasamAnavRttikatva' padano niveza karyo che. 2 jAgadIzI : tattuccham / hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yaddhRmatvaM se ra tadabhAvavati paryAptisambandhena vahnidhUmobhayatvasyAvRttitvAdeva tApyeNa sAdhyatAyAM / 3 vahnihetAvativyAptyabhAvAd bhedakUTanivezasya vyarthatApAtAditi / AnI sAme jagadIza kahe che ke A to barobara nathI. vadvidhUmobhayavAna, valle 38 je sthaLe ativyApti AvI eTale bhedakUTa lIdho. pachI vadvidhUmobhayavAna, dhUmA sthaLe ja che avyApti AvI eTale "svasamAnavRttikatva' niveza Avazyaka kahyo. ame kahIzuM ke je vadvidhUmobhayavAna vahnaH sthaLe ativyApti ja nathI pachI AgaLa bhedakUTAdi laIne ja BY "svasamAnavRttikatva' nivezanI sArthakatA kema apAya ? juo pratiyogitAvacchedaka che 8 vadvidhUmobhayatva, temAM paryAtyA abhAvavALo ekalo vahni ke dhUma bane nahi kemake paryAptisaMbaMdhathI pratyekamAM ubhayatva rahIne ja ubhayamAM rahe. eTale tame je A vadvidhUmobhayatAbhAvavALo ekalo vahni banAvI, temAM vadvidhUmobhayatvanI vRtti ja che Sii siddha karI eTale te avacchedaka na banyo paNa e ThIka nathI. vadvidhUmobhayatva ekalA ja 4 vahni ke ekalA dhUmamAM rahe ja che. vadvidhUmobhayatvano abhAva paTAdimAM ja maLe tyAM chevadvidhUmobhayatvanI avRtti che ja, tethI te avacchedaka banI jAya, e ja sAdhyatAvacchedaka ja che eTale ativyApti doSa ja nathI. pachI bhedakUTano niveza vyartha ja che ane tethI ja K{ te rIte svasamAnavRttika-nivezane sArthaka karI zakAto nathI. sa jAgadIzI : kecittu tArNAtArNobhayaM nAstIti pratItau pratiyogitAvacchedakatAnirvAhakaH samavAya eva sambandho bhAsate na tu paryAptiH / daNDipuruSatvAzrayasya satve'pi tadavacchinnAbhAvavattAdRzobhayatvAzrayasya tArNamAtrasya satve'pi tAdRzobhayatvAvacchinnAbhAvo na viruddhaH, tadavacchinnAdhikaraNatayA sArdhameva tasya / 1 virodhAt / evaM ca yathAzrutameva samyagityAhuH che ke citta : vadvimAna, dhUmata sthaLe tANatAryobhayAbhAvIya pratiyogitAno e Sche avacchedaka saMbaMdha samavAya ja che. arthAtu paryApti saMbaMdha nathI kemake paryAptisaMbaMdhathI ja para pratyekamAM ubhayatva rahI zake nahi. samavAyasaMbaMdhathI pratyekamAM ubhayatva rahI jAya che. te ja avacchedakatvanirukti * 38 9N Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna : have pratiyogitAvacchedaka ubhayatvano Azraya samavAyena jo tArTa vahni che che to tene tArmAtAebhayAbhAva kema levAya ? je uttara : samavAyena ubhayatvAzraya tArNavati hovA chatAM ubhayatnAvacchinna kare 38 ubhayAbhAva parvatamAM laI zakAya kemake ubhayatvAzraya tArNavahni pratye ubhayatvA-3 vacchinnAbhAva e virodhI nathI. hA, jo ubhayatvanI adhikaraNatA ja parvatamAM hoya che to ubhayatnAvacchinnAbhAva na laI zakAya. kemake te ubhayatnAvacchinnAbhAva ubhayatvanI che ja adhikaraNatAno virodhI che. arthAt tAskRtArNaubhayanI adhikaraNatA parvatamAM hoya to S4 tAtArSobhaya abhAva laI zakAya nahi. paNa ubhayatvAzraya tANe vaDhi parvatamAM hovA ja te chatAM paNa ubhayatnAvacchinna ubhayabhAva parvatamAM maLI zake che. jema daMDipuruSatvAzraya che (eka) daMDipurUSa hovA chatAM daMDipurUSatvAvacchinna daMDipurUSAbhAva tyAM maLI ja zake che che tema prastutamAM samajavuM. Ama thatAM have ubhayatva e pratiyogitAvacchedaka bane, ane je ubhayatvAbhAvavat pratyeka vahni to have nahi bane kemake samavAyena ubhayatva temAM che ja. eTale ubhayatAbhAvavat paTAdi bane temAM vahnitvanI avRtti che ja. mATe te che avacchedaka banI jatAM avyApti Ave. A doSa dUra karavA "svasamAnavRttikatva'no rasa che niveza karyo che. jAgadIzI : taccintyam / samavAyena tadvato'dhikaraNe tadavacchinnA'nadhikaraNatvasyA'sambhavAt / tenA uttaramAM keTalAka kahe che ke taccityam | samavAya saMbaMdhathI ubhayatvavat che. che tArNavahni banI gayo to have ubhayatnAvacchinnanuM parvata anadhikaraNa bane ja zI rIte? che arthAta jo eka paNa pratiyogIno Azraya parvata che ja to beyanuM anadhikaraNa kema bane? Sche eTale ke parvatamAM ubhayAbhAva zI rIte maLe ? anyAbhAva ja maLe je ghaTAbhAva. tenI { pratiyogitAno avacchedaka ghaTatva. anavacchedaka vahnitva banatAM doSa ja na lAge. eTale ke 'svamAnavRttikatva' niveza vyartha javAnI Apatti UbhI rahe che. vAstavamAM A uttara paNa saMtoSakAraka nathI. kAraNa eka pratiyogIno Azraya che A parvata hovA chatAM temAM ubhayAbhAva maLI ja zake che. 8i eTale have jagadIza svayaM "svasamAnavRttikatva' nivezanuM sArthakatva batAve che. eka jAgadIzI : vastutastu samavAyena prameyasAdhyake bhAvatvAdihetAvati vyAptivAraNArthamavazyaM pratiyogitAvacchedakAnatiriktavRttitvamityasya / avacchedakatvanirukti * 39 hajAra nuM Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yadanyUnavRtti tattvamartho vAcyaH / vastutastu : samavAyena prameyavAna, bhAvatvAt sthaLe ativyApti dUra karavA - pratiyogitA-vacchedakAnatiriktavRttitva rUpa avacchedaka eTale pratiyogitAvacchedaka * anyanavRttitva rUpa avacchedaka (pAribhASika avacchedaka) levuM joIe. tema thatAM ja prameyatvanuM vyApaka pratiyogitAvacchedaka prameyatva che mATe te prameyatva e pratiyogitAvacchedaka bane. teja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti na Ave. jagadIzI : tatrA'nyUnavRttitvaM na pratiyogitAvacchedakatAghaTakasambandhena vAcyam / . vahnidhUmobhayavAn vahnerityAdAvativyApteH hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM * yadvahnidhUmobhayatvaM tasya tAdRzaparyAptyadhikaraNaM yadvahnidhUmobhayaM tatpratyekaniSThasya 'paryAptisambandhAvacchinnAbhAvasya pratiyogitvena vahnidhUmobhayatvAdikaM prati " nyUnavRttitvAt, have ahIM anyUnavRttitva = vyApakatva e pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhathI kahI zakAya nahi tema jo kahIe to vahnidhUmobhayavAna, varte sthaLe ativyApti Ave. vahidhUmobhayAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka vahnidhUmobhayatva. enuM paryApti saMbaMdhathI (pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhathI) vahnidhUmobhaya adhikaraNa bane. emAM paryAptisaMbaMdhathI pratyekamAM vahridhUmobhayatvAbhAva to maLe ja eTale vahnidhUmobhayatva e pratiyogitAvacchedaka banatAM vyApaka na bane. anyAbhAva letAM ativyApti Ave. jo tyAM vahnidhUmobhayatva vyApaka banate to to vadhUimobhayatva dharmanuM vyApaka banate eTale te vahnidhUmobhayatva pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti na AvatuM. paNa have pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhane vyApakatAvacchedaka saMbaMdha lIdho eTale svAdhikaraNanRtyabhAvIyapratiyogitAnavacchedakatva vyApakatva (sva=vyApya=vahnidhUmobhayatva) lakSaNAnusAra vahnidhUmobhayatva vyApaka na banyuM. jAgadIzI : kintu svAvacchinnapratiyogitva-sambandhenaiva tathAtvaM vAcyam, have A Apatti dUra karavA kahe che ke vyApakatA svAvacchinnapratiyogitva saMbaMdhathI avacchedakatvanirukti 040 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ levI. have vahridhUmobhayatvAdhikaraNa vahnidhUmobhaya bane. pratiyogitA pratyekamAM rahe eTale paryAtyA vahridhUmobhayatvano abhAva pratyekamAM maLato hato. paNa have sva=vahridhUmobhayatva avacchinna pratiyogItva saMbaMdhathI beya pratiyogImAM vahidhUmobhayatva rahI jAya. baMne pratiyogI hovAthI baMnemAM svAvacchinna pratiyogitA dharma che, ane sva=vati-dhUmobhayatvane baMnemAM rAkhI zake che. jema ghaTapaTobhayAbhAvanA pratiyogI baMne bane ane baMnemAM tAdRzAbhAvanI pratayiogitA rahe che, kAraNa ke baMnemAM tevI pratIti thAya che. eTale bIjAnA abhAvo maLe apratiyogI vahnidhUmobhayatva bane tethI te vyApaka banI jAya eTale pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti rahetI nathI. jAgadIzI : tathA ca vahniniSThayAvattvatArNA tArNo bhayatvAderapi svAvacchinnapratiyogitvasambandhena vahnitvAdikaM pratyanyUnavRttitvAd vahnimAna dhUmAdityAdau vahnitvAderavacchedakatvavAraNAya svasamAnavRttikatvenAvacchedakaM vizeSaNIyamiti yuktamutpazyAmaH / have Ama karavA jatAMya vadvimAn, dhUmAv sthaLe tAz2atArNobhayAbhAva letAM avyApti AvI jAya che. pratiyogitAvacchedaka tANyatANNabhayatva. A svAvacchinna pratiyogItvasaMbaMdhathI tANuM atArNa ubhayavatimAM rahI jAya ane tethI tArthAtArlobhayatva e vahnitvanuM vyApaka banI jAya. AthI sva=vahnitva (vyApya) adhikaraNa vahni che, temAM tAz2atArNobhayatva tAzapratiyogitA saMbaMdhathI rahe che kAraNa ke baMne vahnimAM tAdazAbhayAbhAvanI pratiyogitA rahelI ja che. tanniSThAbhAvApratiyogI tANyetArlobhaya banatAM vahnitvanuM vyApaka tANyatANDabhayatva bane. yuddharmanuM vyApaka bane te dharma avacchedaka bane eTale vahnitva dharma ja pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti AvI jAya. A avyApti dUra karavA 'svasamAnavRttikatva' niveza Avazyaka banyo. (samAnavRttikatvanA lakSaNa pramANe taddhitva paryAptyavacchedaka nirUpita anuyogitA tarti bane. te eka ekamAM paryAptisaMbaMdhathI ubhayatva nathI, tyAM mAtra vahnitva che.) have svasamAnavRttika pratiyogitAvacchedaka ubhayatva bane ja nahi eTale tadanatiriktavRttitva rUpa vahnitva na banatAM te pratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka bane eTale avyApti rahetI nathI. avacchedakatvanirukti 0 41 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAL dIdhiti : ghaTakaM cAvacchedakatvaM svarUpasambandhavizeSaH / jAgadIzI : nanu pratiyogitAvacchedakAnatiriktavRttitvamityatra ghaTakaM & pratiyogitAvacchedakatvaM yadi pratiyogitAnatiriktavRttitvarUpaM tadA tArNAtArNo bhayatvAvacchinnAbhAvamAdAya vahnimAn dhUmAdityAdau vahnitvamapi pAribhASikAvacchedakaM se 2 syAdata Aha ghaTakamiti / pUrvapakSa : svasamAnavRttika pratiyogitAvacchedakAnatiriktavRttitva rUpa che je avacchedatva kaho cho. to A lakSaNamAM je vicchedakatva che te kiMrUpa che ? jo re # pratiyogitAnatiriktavRttitva rUpa hoya to Avo artha thAya (svamAnavRttika) : para pratiyogitAnatiriktavRtti-anatiriktavRttitva avacchedakatva | - have pharI vahimAnuM, dhUmAta sthaLe tANutArthobhayAbhAva letAM avyApti Avaze. A ja pratiyogitAnatiriktavRttitvarUpa vahnitva bane. (pahelAM to pratiyogitAvacchedaka Sche ubhayatvane banAvI detA hatAM paNa have svasamAnavRttika ubhayAbhAvIya pratiyogItAnuM ? che anatiriktavRttitva levAnuM hoI te vahnitva ja banaze.) ane enuM pharI che anatiriktavRttitvarUpa paNa vahnitva ja bane. tethI te avacchedaka bane. Ama ja dUra pAribhASika pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banI jatAM avyApti Ave. 4 Sii uttara pakSa : lakSaNamAM ghaTaka je avacchedakatvane svarUpasaMbaMdha rUpa samajavuM. eTale A te have pratiyogitAvacchedaka svarUpasaMbaMdharUpa letAM ubhayatva bane. tenI atirikta- vRttitvarUpa ubhayatva ja bane. pratiyogitAvacchedaka ubhayatva sAdhyatAvacchedaka vahnitva che ja banatAM lakSaNanI avyApti na rahI. dIdhiti : evaM ca yaddharmAvacchinnetyatra yaddharmAnyUnavRttidharmAvacchinneti I vaktavyam / tenoktA'vyAptinirAsaH / jAgadIzI : pratiyogitArmikobhayAbhAvaghaTitalakSaNe gururUpeNa sAdhyatAyAmavyAptimapAkartumAha evaM ceti / svasamAnavRttikatvavivakSaNe cetyarthaH / anyathA vahnitvAnyUnavRttitArNAtArNo bhayatvAvacchinnatvasya tAdRzapratiyogitAyAM se sattvAdasambhava eva syAditi bhAvaH / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja have pUrve ApaNe joI gayA chIe. pratiyogitAnatiriktavRttitvarUpa avacchedaka - paNa levAmAM prameyavadvimAna, dhUmA sthaLe avyApti ubhI hatI. A avyApti doSa che ddhipUrvapakSe prathama pUrvapakSane ApI dIdho hato. te pachI dvi.pUrvapakSanuM khaMDana karatAM ja A pratiyogitAvacchedakAnatiriktavRttitva rUpa avacchedakatva siddhAntIe kahyuM hatuM. paNa te che haju sudhI prameyavadvimAna, dhUmAt sthalIya avyApti dUra karI na hatI te have kare che. A siddhAtI kahe che ke pratiyogitAmAM yatsambandhAvacchinna yuddhamavacchinna che ubhayAbhAva levAno che tyAM yuddharmAvacchinnatva eTale yuddharmavyApakadharmAvacchinnatva levuM. Sche have prameyavatitva e vahnitvanuM vyApaka che. mATe vahitnAvacchizatvAbhAva che para pratiyogitAmAM maLI jatAM ubhayAbhAva prApta thayo eTale avyApti doSa na rahyo. A che jo ahIM "svasamAnavRttikatva' na kahe to to vadvimAna, dhUmAta mAM asaMbhava doSa che A ja AvI jAya. rasa ahIM lakSaNaghaTaka tANatArthobhayAbhAvanI pratiyogitAmAM vahnitvavyApakatAryA- tANabhayatnAvacchinnatva ane saMyogasaMbaMdha avacchinnatva ubhaya maLI jatAM, re ke ubhayAbhAva na maLatA asaMbhava doSa ja AvI jAya. svasamAnavRttikatva kahevAthI je Bra tANatAbhayatva e vahnitvane vyApaka hovA chatAM paNa vahnitvane samAnavRttika na ja che hothI doSa raheto nathI. 12 jAgadIzI : nanu dhUmatvamekasminneva dhUme paryAptamityAdi pratIteH pratyekavRtti-11 dharmAvacchinnAdhikaraNatAkatvAvagAhitayaivopapattau dhUmatvAdeH paryAptisambandhe mAnAbhAva iti dhUmavAn vaDherityAdAvativyAptiH, svapadena dhUmatvasya grahItumazakyatvAt, evaM sattAtvasya viziSTasattAtvAnatiriktavRttitayA sattAdisAdhyakajAtimattvAdihetA4 vavyAptizcetyata Aha vstutstviti| pUrvapakSa : tame pUrve kahI gayA cho ke vahnitva, dhUmatva e badhAyanI paryApti 31 svAtaMtryaNa vadvi-Avacchedana ke dhUma-Avacchedana, vahni ke dhUmAdimAM rahe che. arthAt A sakaLa dhUmamAM dhUmatanI paryApti, sakaLa vaDhimAM vahnitvanI paryApti tame kahI che. ame A ja kahIzuM ke dhUmatva e ekaja tadhUmamAM paryApta che. evI pratIti thavAthI pratyekavRtti che Sii tadhUmatvAvacchitrAdhikaraNatAkatvanuM ja avagAhana taghUmatvamAM thaI jAya che. to AvI ja { rIte upapatti thaI javAthI dhUmatvAdinI sakaLa dhUmAdimAM paryApti mAnavAnI jarUra nathI. tuM para have tema thatAM ghUmavAna, va sthaLe ativyApti AvI jAya kemake svamAnavRttika che. tArA avacchedakatvanirukti * 43 Ta Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pratiyogitAvacchedaka dhUmatva bane to tadanatiriktavRttitvarUpa dhUmatva banatAM te ja ke avacchedaka bane paNa have sva padathI dhUmatvanuM grahaNa ja na thAya kemake dhUmatvaparyAptiava- ja chedakadharmAvacchedana paryAptikatva svamAnavRttikatva che ane dhUmatvanI paryApti che ja che S8 nahi. hamaNAM ja ame asiddha karI dIdhI che. eTale ativyApti ubhI rahe che. ahIM che A anyAbhAva tarIke koI ubhayAbhAva levo joIe kemake ubhayatva ja ubhayatva che samAnavRttika banI zake. vaLI sattAvAnuM, jAte: sthaLe jAtyadhikaraNa guNamAM ja viziSTa satvAbhAva maLe. pratiyogitAvacchedaka viziSTa satva bane. enAthI Sche anatiriktavRttitva rUpa satva che eTale te pratiyogitAvacchedaka bane, eja para sAdhyatAvacchedaka bane eTale avyApti ubhI thAya che. atha pAribhASikAvacchedakatvaprathamalakSaNavivecanam / dIdhiti : vastutastu tadavacchinnapratiyogitAkAbhAvavadasambaddhasvase viziSTasAmAnyakatvam / ___jAgadIzI : tadavacchinneti / hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtatattaddharmA vacchinnAbhAvavati asambaddhaM yaddharmaviziSTasAmAnyaM tadeva paaribhaassikaavcchedkBra mitro vastutatuH ame avacchedakatvanuM A nicoDarUpa lakSaNa banAvazuM. tadavacchinnapratiyogitAkAbhAvavadasambaddhasvaviziSTasAmAnyakatva athavA svaviziSTasambanviniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatatkatva (pR. 24) hetumaziSTAbhAvapratiyogitAvacchedakAvacchinnapratiyogitAkAbhAvavat (mAM) asaMbaddha (je svaviziSTasAmAnya, tatyataM avacchedakatvam vadvimAna, dhUmAta - hetumatriddhAbhAva=ghaTAbhAva. ghaTAbhAvIya pratiyogi- 3 tAvacchedaka ghaTatva. - ghaTavAvacchinnAbhAvavat - parvata. temAM asambaddha che ghaTavaviziSTa A ghaTa sAmAnya. mATe ghaTatva (svapada bahuvrIhimAM abhyapada vAcaka bane) pratiyogitAvacchedaka kasa Eii kahevAya tabhinna sAdhyatAvacchedaka che. Ama lakSaNa samanvaya thaI gayo. zuM have ghUmavAnuM, vahUMpha ane sattAvAnuM, jAteH sthaLanI ativyApti, avyAptinuM che nirAkaraNa joI laIe. je vahRdhikaraNaayogolakaniSThadhUmAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka dhUmatAvacchinnA vAvavA , avacchedasvaniyukti * ja daicate Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvavat ayogolaka bane. temAM asaMbaddha che dhUmatvaviziSTadhUmasAmAnya. (yat) mATe dhUmatva (tat) pAribhASika avacchedaka banI gayo. teja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti na rahI. sattAvAna, jAteH - jAtyadhikaraNa-guNavRttiviziSTasattvAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka viziSTasattvAvacchinnAbhAvavat guNamAM asaMbaddha che viziSTasattAtvaviziSTa viziSTasattA sAmAnya. mATe viziSTa sattAtva e pratiyogitAvacchedaka banyo. tabhinna sattAtva sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti dUra thaI. jAgadIzI : atra tadAzrayapratiyogitAkAbhAvetyuktau tAdRzadhUmatvAzrayapratiyogikobhayAbhAvAdimati prameyadhUmatvaviziSTasya sambaddhatayA'vacchedakatvaM na syAt kintu gaganatvAdereva tathAtvaM syAdata uktam tadavacchinneti / : padavyAvRtti : pratiyogitAvacchedakAzraya na kahyuM : kemake, prameyadhUmavAn, varte: mAM ativyApti Ave. prameyadhUmAbhAvIyapratiyogitAvacchedakalavUbhUtadhUmatvAzraya dhUmapratiyogitAka abhAva = dhUmaghaTobhayAbhAva paNa banI jAya kAraNa ke emAM dhUma paNa pratiyogI che ja. tat parvatamAM prameyadhUmatvaviziSTa dhUma asaMbaddha nathI. gaganatva viziSTagagana asaMbaddha maLe. eTale gaganatva pratiyogitAvacchedaka banI jAya tabhinnasAdhyatAvacchedaka. eTale dhUmatva pratiyogitAvacchedaka na banatAM ativyApti have dhUmatvAvacchinnAbhAvavat (letAM) parvata na bane paNa ayogolaka bane temAM prameyadhUmatvaviziSTa dhUma asaMbaMddha che. eTale prameyadhUmatva pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti na rahI. jAgadIzI : pratiyogitvaM sAdhyatAvacchedakasambandhena grAhyam / tena ayaM ghaTa etattvAdityAdau hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yat paTatvaM sambandhasAmAnyena kAlika sambandhena vA tadavacchinnAbhAvavati nityaguNagaganAdau ghaTatvatvaviziSTasyA'sambaddhatve'pi nAvyAptiH / pratiyogitA sAdhyatAvacchedaka saMdhathI levI : ayaM ghaTatvavAn tattvAt |hetumanniSThAbhAva paTAbhAva, pratiyogitAvacchedaka paTatva, kAlikena paTatvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvavat kAlikasaMbaMdhathI ghaTa na banI zake kemake temAM to kAlikasaMbaMdhathI paTatvavRtti che. eTale paTatvAvacchinnAbhAvavat nitya ja bane. temAM ghaTatvatvaviziSTa avacchedakatvanirukti 045 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ghaTatva asaMbaddha che ja eTale pratiyogitAvacchedaka ghaTatatva teja sAdhyatAvacchedaka banatA ja avyApti. have sAdhyatAvacchedakasamavAyasaMbaMdhena paTavAvacchinnapratiyogitAkAbhAvavat ghaTa ja che paNa banI jAya. temAM ghaTatatvaviziSTa ghaTava asaMbaddha nathI mATe ghaTatRtva A pratiyogitAvacchedaka na bane. avyApti na Ave. para saMbaMdha sAmAnya kahevA para koI anugata saMbaMdha na pakaDAya. tethI kAlikAsaMbaMdhana che Bra ema kahyuM. niSkarSa : hetumanniSThAbhAvIyapratiyogitAvacchedakAvacchinna - sAdhyatAvacchedaka - saMbaMdhAvacchinna - pratiyogitAkAbhAvavadasabuddhasvaviziSTasAmAnyakatva avacchedakatvam re jAgadIzI : parvatAderutpattikAlAvacchedena saMyogasambandhAvacchinnadhUmAbhAvavattvAt, tatra ca dhUmatvaviziSTasya sambaddhatvAttadasambaddhasvaviziSTasAmAnya gaganatvAdikamupAdAya dhUmavAn vaDherityAdAvativyAptirataH pratiyogivyadhikaraNatvena / X tadavacchinnAbhAvo vishessyH| 38 abhAva pratiyogIvyadhikaraNa levo. anyathA : dhUmavAnuM, vahya sthaLe ativyApti che para Ave. che te A pramANe saMyogAvacchinna dhUmatAvacchinnAbhAvavat utpattikAlAvacchedana parvata che ja banI jAya. emAM dhUmataviziSTa dhUmasAmAnya saMbaddha che eTale pratiyogitAvacchedaka dhUmatva che Bra na banatAM ativyApti. che ahIM dhUmAdhikaraNa parvatamAM dhUmAbhAva lIdho, mATe pratiyogI samAnAdhikaraNa che abhAva levAthI ativyApti AvI. have pratiyogI vyadhikaraNa dhUmatAvacchinnAbhAvavadhU, ayogolaka ja levAya kAraNa che che ke temAM koIpaNa kAle dhUma nathI. temAM dhUmatvaviziSTa dhUmasAmAnya asaMbaddha che ja, eTale A pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka dhUmatva banatAM ativyApti na AvI. niSkarSa : hetu ziSTAbhAvIya pratiyogitAvacchedakAvacchinnasAdhyatA vacchedaka che SY sambandhAvacchinna-pratiyogitAka-pratiyogI vyadhikaraNAbhAvavadhasambaddhasvaviziSTa che te sAmAnyakatvam avacchedakatvam | jAgadIzI : pratiyogitAvacchedakasambandhena pratiyogitAvacchedakAvacchinnA'-12 Seader avacchedakatvanirukti * 40 Taamanand Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ B sambandhI tadavacchinnAbhAvavAn grAhya iti tu paryavasitArthaH / tena saMyogasambandhAvacchinnadhUmAbhAvasya dhUmavatparvatAdau samavAyAdisambandhena meM YX pratiyogivyadhikaraNatve'pi dhUmatvasya nAvacchedakatvahAniH / $ka adhikaraNa e pratiyogitAvacchedaka saMbaMdhathI pratiyogitAvacchedaka avacchinna kara S{ pratiyogInuM asaMbaMdhI joIe. ahIM pratiyogitAno avacchedaka saMbaMdha e sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha ApaNe kahyo che che. have te khyAlamAM ja rAkhI laIe eTale have pratiyogitAvacchedakasambandhana che 8 pratiyogitA avacchedaka kahIzuM ane pratiyogI vyadhikaraNAbhAvavat adhikaraNa je bane ? che te pratiyogInuM asaMbaMdhI ja hoya arthAt pratiyogitAvacchedakAvacchinnAbhAvavat nuM je adhikaraNa hoya te pratiyogInuM asaMbaMdhI ja hoya to ja te adhikaraNamAM rahelo che che pratiyogitAvacchedakAvacchinnAbhAva e pratiyogIvyadhikaraNa bane. eTale TUMkamAM e niSkarSa mUkIe to Ama kahevAya. pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena pratiyogitAvacchedakAvacchinna (pratiyogI)nuM che. asaMbaMdhI je pratiyogitAvacchedakAvacchinnAbhAvavAnuM hoya. tevA adhikaraNamAM asaMbaddha che ja je yuddharmaviziSTa sAmAnya, dharma avacchedaka bane. pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhathI pratiyogitAvacchedakAvacchinnanuM asaMbaMdhi kahyuM che. 3 che jo pratiyogitAvacchedaka (sAdhyatAvacchedaka) saMbaMdhathI na kahe to dhUmavAnuM, vahe che 24 sthaLe ativyApti. A samavAyena dhUmatvAvacchinnAbhAvavat parvatamAM dhUmatvaviziSTa dhUma asaMbaddha na ja Bra maLatAM dhUmatva avacchedaka na banata. che paNa have saMyogena dhUmatvAvacchinnAbhAvavat ayogolakamAM dhUmatvaviziSTa dhUma I asaMbaddha che ja eTale dhUmatva pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banI jatAM ja ativyApti na rahI. jAgadIzI : na vA dravyaM ghaTatvAdityAdau hetumaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM ye yaghaTabhinnadravyatvatvaM pratiyogyanadhikaraNe tadavacchinnAbhAvavati guNAdau se dravyatvatvaviziSTasyA'sattve'pi avyAptiH / 4 pratiyogitAvacchedakAvacchinnanuM asaMbaMdhi na kahe to dravya, ghaTatA sthaLe avyApti che avacchedakatvanirukti * 40 TakA Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * Ave. hetumaSTiAbhAva = ghaTamAM ghaTabhinnadravyavAbhAva. (ghaTamAM ghaTabhinnanuM dravyatva na ja para rahe) pratiyogitAvacchedaka ghaTabhinnadravyatRtva = ghaTabhinnatvaviziSTa dravyatvatva. viziSTa che ja zuddhAjJAtiricyate nyAyAtu pratiyogitAvacchedaka dravyatatva. pratiyogIvyadhikaraNa che A dravyatvavAvacchinnAbhAvavatu guNa bane, je pratiyogI dravyatvatvanuM asaMbaMdhI paNa che. Aje phi temAM dravyatatvaviziSTa dravyatva asaMbaddha che mATe dravyatatva pratiyogitAvacchedaka, teja A sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti. che paNa have pratiyogIvyadhikaraNa ghaTabhinnatvaviziSTadravyatvatnAvacchinna dravyatA32 bhAvavanuM adhikaraNa levAnuM te to ghaTa paNa banI jAya. (dravyatAbhAvanuM adhikaraNa : letAM ghaTa na pakaDAyo. paNa have ghaTabhinnanuM dravyatva ghaTamAM nathI, mATe ghaTabhinnatva che che viziSTa dravyavAbhAvanuM adhikaraNa letAM ghaTa pakaDAI gayo.) temAM dravyatatvaviziSTa che ja dravyatva saMbaddha che ja, tethI avyApti na rahI. 3. (gaganatvaviziSTa asaMbaddha maLatAM gaganatva pratiyogitAvacchedaka, tarbhinna sAdhyatAvacchedaka bane.) jAgadIzI : vastuto niruktapratiyogyanadhikaraNatvameva tadavacchinnAbhAvavataH 5 sAdhyatAvacchedakasambandhena vAcyam, na tu pratiyogitAyAstatsambandhAvacchinnatvaM, se vRttyaniyAmakasambandhena sAdhyatAyAM tatsambandhAvacchinnapratiyogitvAprasiddhyA meM ra avyAptiprasaGgAditi dhyeyam / Sja vastutaH ApaNe hamaNAM ja kahI gayA ke pratiyogInuM je asaMbadhi bane, te rasa Sche pratiyogitAvacchedaka saMbaMdhathI levuM. AnI pUrvamAM ApaNe e paNa kahI gayA chIe ? che ke te pratiyogitAno avacchedakasaMbaMdha e sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha levo. AmAMthI arthAtu che che eja vAta nIkaLe che ke pratiyogInuM asaMbaMdhi sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI levuM. eja che ja vAtane have jagadIza vastutaH kahIne kahe che. siddhAntalakSaNamAM ukta vivakSAe prathama ja Sii kalpa hato ane have jagadIza kahe che te vivakSAe dvitIyakalpa hato. vastutaH te hetumanniSThAbhAvIyapratiyogitAvacchedakAvacchinnapratiyogI anadhikaraNa je pratiyogI che vyadhikaraNAbhAvavatu nirUkta adhikaraNa, te sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI levuM paNa che Sii pratiyogitAnA te avacchedakasaMbaMdhathI na levuM. Sche jo tema karIe to vRtyaniyAmaka saMbaMdha jayAM sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha hoya tyAM teja para pratiyogitAvacchedaka banAvavo ja paDe ane tethI vRtyaniyAmakasaMbaMdhAvacchinnara Sociation avacchedakatvanirukti * 48 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja pratiyogitA aprasiddha banatAM saDhetuka sthaLe avyApti Ave. 2 thI caitrInuM svAmitvasaMbaMdha = sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha . hetumaziSThAbhAva = ghaTAbhAva - 9dIyapratiyogitA svAmitvasaMbaMdhAvacchinnA / e aprasiddha banI gaI. paNa have pratiyogitAno saMbaMdha sAdhyatAvacchedaka joIe tevuM rahyuM che ja nahi eTale saMyogena ghaTAbhAva paNa levAya. ghaTAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka ra 3 ghaTavAvacchinnAbhAvavat je bane te padArtha pratiyogI ghaTanuM svAmitvasaMbaMdhathI asaMbaMdhI ? joIe. hA, svAmitvasaMbaMdhathI ghaTanuM asaMbaMdhi: ghaTavAvacchinnAbhAvavat caitrAtmaka che che adhikaraNa maLe ja che. temAM ghaTatvaviziSTa ghaTa asaMbaddha che. mATe pratiyogitAvacchedaka che A ghaTata, tabhinna sAdhyatAvacchedaka banI jatAM aprasiddhinibaMdhana avyApti na rahI. 4 8 jAgadIzI : na ca ghaTavAn mahAkAlatvAdityAdau tAdRzapratiyogitAvacchedakaM yada va 12 gaganatvaM tadavacchinnAbhAvasya pratiyogivaiyadhikaraNyAprasiddhyA'vyAptiriti vAcyam / 15 pUrvapakSa : ghaTavAna, mahAkAlavA ahIM sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha - kAlika che. A gaganAbhAva levAno che. have gaganavAvacchinnAbhAvavatu je bane te padArtha che A pratiyogI gagananuM kAlikasaMbaMdhathI asaMbaMdhI joIe. paNa ahIM kAlikena gaganano koI saMbaMdhI ja prasiddha nathI to kAlikena gaganano asaMbadhI paNa gaganavAvacchinnAbhAvavat karI je kALa kahI zakAya nahi. Ama pratiyogIvyadhikaraNAbhAva gaganAbhAva siddha na thayo. 4 S$ eTale avyApti AvI. meM jAgadIzI : atrApi sAdhyatAvacchedakasambandhasAmAnye tAdRzadharmAvacchinnaprati-11 ra yogikatva-yadyadanuyogikatvobhayAbhAvastadasambaddhatvasya vivakSitatvAt / 14 uttara : ahIM ame ema kahIzuM ke sAdhyatA vacchedakasaMbaMdha sAmAnyamAM (= kAlika 3; saMbaMdhamAM) tAdezadharma (gaganatva) avacchinnapratiyogikatva tathA yadyaanuyogikatva che che A ubhayano abhAva hoya temAM asaMbaddhatva vivakSita che. have prastutamAM ke sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhasAmAnyamAM = kAlikamAM kAlAnuyogikatva hovA chatAM ja gaganatvAvacchinatAdazagaganapratiyogikatva na hovAthI ubhayAbhAva maLI gayo. eTale A tatu (tasmin)mAM = kALamAM asaMbaddhatva levAnuM ema ame vivakSA karIzuM. para gaganatvAvacchinnagagananuM asaMbaMdhI kALa che ja, eTale temAM gaganatvaviziSTa gagana tArA avacchedakatvanirukti * 49 karoDa Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMbaddha hovAthI gaganatva e pratiyogitAvacchedaka banyo. tabhinna sAdhyatA vacchedaka ja paka banatAM avyApti na rahI. AN jAgadIzI : tadasambaddhatvamapi sAdhyatAvacchedakasambandhena sambaddhatvasAmAnyA-1 bhAvo bodhyH| tena ghaTatvAdyavacchinnAbhAvavati ghaTatvagaganatvaviziSTasyApi 15 yathAkathaMcittAdAtmyAdinA sambaddhatayA na pAribhASikAvacchedakA'prasiddhinibandhano 6 vyAptilakSaNA'sambhavaH / na vA tAdRzapratiyogitAvacchedakIbhUtamahAnasIyavahnitvAvacchinnAbhAvavati jalAdau / vahnitvaviziSTasyA'sambaddhatvAd vahnimAn dhUmAdityAdAvavyAptiH / sAdhatAvacchedaka saMbaMdhena asambaddhatva levu. arthAtu sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI saMbaddhatvasAmAnyAbhAva levo. yuddharmaviziSTa sAmAnya te sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI re S adhikaraNamAM asaMbaddha joIe. jo Ama na kahIe to vadvimAna, dhUmA mAM AvyApti Ave. te A pramANe che - ghaTavAvacchinnAbhAvavat parvata bane. temAM vRniyAmaka saMbaMdhathI gaganatvaviziSTa che 4 gagana saMbaddha che, kAlikasaMbaMdhathI ghaTatvaviziSTa ghaTa saMbaddha che eTale gaganatva-ghaTatva rAsa A pratiyogitAvacchedaka na bane arthAt e rIte koI paNa asaMbaddha na banatAM aprasiddhiA nibaMdhana avyApti Ave. paNa have e vAMdho nahi Ave. have sAdhyatAvacchedaka saMyogena parvatamAM ghaTataviziSTa ghaTa asaMbaddha che ja eTale ja 38 pratiyogitAvacchedaka ghaTatva, tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti na rahI. ! A asambaddhatva eTale sambaddhatvasAmAnyAbhAva. jAgadIzI : dhUmavanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtatattadvahnitvAvacchinnA* bhAvavati vahnitvaviziSTasya tattadvahverasambaddhatvAdvahnimAn dhUmAdityAdau vahnitvamapyavacchedakaM syAdataH sAmAnyapadam / ahIM "sAmAnya' pada na mUke to avyApti. vadvimAna, dhUmA. mahAnalIyavaha bhAvavat jalahRda bane. temAM vatitvaviziSTa vahiM asaMbaddha che ? 3 ja. arthAt jalahUdanirUpitasambaddhatvAbhAva vahnitvaviziSTa vahnimAM che ja. eTale A thavAnA avacchedakatvanirukti * 50 TakA Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhyatAvacchedaka ane pratiyogitAvacchedaka eka thatAM avyApti. paNa sAmAnya padathI A Apatti dUra thAya. have mahAnasIyavanyabhAvavat parvata paNa bane. tyAM parvatanirUpita sambaddhatvAbhAva vastitvaviziSTa vatimAM nathI. Ama sambaddhatvasAmAnyAbhAva nathI mATe vahnitvaviziSTa vahni laIne vastitvane avacchedaka banAvAya nahi. asaMbaddha = saMbaMdhatvasAmAnyAbhAvavat je yuddharmaviziSTa sAmAnya - A sAmAnya pada na kahe to vaLI avyApti. dvimAn, dhUmAt - mahAnasIyavattvabhAva. tat parvata. emAM vahnitvaviziSTa tadvahni asaMbaddha che. eTale vahnitva pratiyogitAvacchedaka banI gayo. have vahnitvaviziSTa vahnisAmAnya kahyuM che mATe te to asaMbaMdha nathI. kAraNa ke tyAM parvatIya vahni to saMbaddha ja che, jyAM eka paNa vahni na hoya tyAM ja saMbaddhasAmAnyAbhAva maLe. mATe avyApti nahi Ave. jAgadIzI : nanu kAlikAdisambandhena gaganatvaviziSTaM ghaTAdi tasya tAdRzapratiyogitAvacchedakIbhUtagaganatvAdyavacchinnAbhAvavati sAdhyatAghaTakasaMyogAdisambandhena saMbaddhatvAt pAribhASikAvacchedakA prasiddhyA vyAptilakSaNA'sambhavaH / pUrvapakSa - vaddhimAn, dhUmAt kAlikena gaganatvaviziSTa je ghaTa, teno abhAva dhUmAdhikaraNamAM che. pratiyogitAvacchedaka gaganatva. (Ane pAribhASika avacchedaka banAvavuM joIe paNa te thatuM nathI.) gaganatvAvacchinnAbhAvavat parvata bane (gaganasya kutrApi avRttiAt parvatAdi kyAMya paNa gagana na rahe, mATe ja gagana svayaM pratiSThita padArtha che. have jo tene rAkhavA mATe bIjo padArtha kalpavAno hoya to te rAkhanAra hovAthI gaganamAM to na rahe, tethI tene rAkhavA bIjo padArtha kalpavo paDe, ema anavasthA cAle. enAthI bacavA gagananI bIje kyAMya vRtti mAnI nathI.) tyAM gaganatvaviziSTa sambaddha ja che. Ama gaganAbhAva sarvatra maLe eTale badhAya saMbaddha ja banI jAya eTale asaMbaddha koI na maLatAM asaMbhava doSa AvI jAya. jagadIzI : na ca sAdhyatAvacchedakatAghaTakasambandhena svavaiziSTyAbhidhAnAnnaiSa avacchedakatvanirukti che paNa Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doSaH / puruSaniSThasaMyogasambandhena daNDavataH kAlikavizeSaNatayA sAdhyatAryAM mahAkAlatvahetAvavyAptyApatteH, gaganatvAdeH puruSaniSThasaMyogasambandhenA'vRttyA 'pAribhASikAvacchedakA'prasiddheH / uttarapakSa H svanuM vaiziSTya ame sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhathI levAnuM kahIzuM. have gaganatvAvacchinnAbhAvavat bhUtalamAM gaganatvaviziSTa vahni bane ja nahi. paNa ghaTatvaviziSTa ghaTa ja asaMbaddha bane. tethI ghaTatva pratiyogitAvacchedaka banI jAya. pUrvapakSa - to anyatrApatti. puruSAnuyogika saMyogena daMDI, mahAkAlatvAt sAdhyatAvacchedakasaMbaMdha - sAdhyatAvacchedakatAvacchedakasaMbaMdha puruSAnuyogika saMyoga. = kAlika. pratiyogIvyadhika2Na-gaganatvAvacchinnAbhAvavatkAlamAM puruSAnuyogikasaMyogena gaganatvaviziSTa ja aprasiddha banatAM gaganatva pratiyogitAvacchedaka nahi bane. Ama pAribhASika avacchedakanI aprasiddhi AvI. jagadIzI : na ca hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvaM yAdRzasambandhAvacchinnaM tenaiva sambandhena svavaiziSTyAbhidhAnAd ghaTatvagaganatvAdau pAribhASikAvacchedakatvaM sulabhamiti vAcyam / uttarapakSa H vAru, vaiziSTaya sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhathI nahi paNa pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhathI kahIzuM. ghaTatvAvacchinnAbhAvavat parvatamAM samavAyena (pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdha) ghaTatvaviziSTaghaTa asaMbaddha che ja. ja. prastutamAM - gaganAbhAva letAM pratiyogitAvacchedaka gaganatva gaganatva bane. te to jAti na hovAthI tene rahevAno saMbaMdha svarUpasaMbaMdha bane, mATe pratiyogitAvacchedakatAvacchedakasaMbaMdha svarUpa bane. gaganatvAvacchinnAbhAvavat kALamAM svarUpeNa gaganatvaviziSTagagana asaMbaddha che eTale pratiyogitAvacchedaka gaganatva, tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti na rahI. avacchedakatvanirukti 052 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgadIzI : dhUmatvaprakArakapramAvizeSyavAn vahnerityAdAvativyApteH / sAdhyatA. vacchedakamapekSya laghordhUmatvasyaiva samavAyena hetumanniSThasaMyogasambandhAvacchinnAbhAvapratiyogitAvacchedakatayA samavAyena ca dhUmatvaprakArakapramAvizeSyatvasyA'vRttyA tasya pAribhASikAvacchedakatvAbhAvaprasaGgAt / pUrvapakSa H dhUmatvaprakArakapramAvizeSyavAna, vartaH sthaLe ativyApti. dhUmatvaprakAraka pramAvizeSyAbhAva-pratiyogitAvacchedaka lAghavAt matva bane. dhUmatvAvacchinnAbhAvavat - ayogolakamAM samavAyena (pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdhena) dhUmatvaprakArakapramAvizeSyatvaviziSTa-aprasiddha bane. (pramAvizeSyatva to svarUpeNa rahe che, samavAyena nahi) ayogolakamAM asaMbaddha samavAyena dhUmatvaviziSTa dhUma ja bane. ayogolakamAM samavAyena dhUmatvaviziSTa dhUmano saMyogena abhAva maLe ja. mATe dhUmatva pratiyogitAvacchedaka, tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti. jagadIzI : na ca sAdhyatvatAdRzapratiyogitvayoranyatarAvacchedakatAghaTakasambandhenaiva svavaiziSTyasya vivakSaNAnnoktAvyAptyativyAptyoH prasaGga iti vAcyam / uttarapakSa : pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdha ke sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdha etadanyatara saMbaMdhathI svanuM vaiziSTya levuM ema kahIzuM. eTale have avyApti - ativyApti - prasaMga rahetA nathI. puruSAnuyogikasaMbaMdhena daRsviziSTanI kAlikena sAdhyatA lIdhI tyAM pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka samavAyathI vaiziSTya letAM Apatti na rahI. ane dhUmatvaprakArakapramAvizeSyavAna, varte: sthaLe sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka svarUpa saMbaMdhathI vaiziSTya levuM. dhUmatvaprakAraka pramAvizeSyAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka dhUmatva bane. dhUmatvAvacchinnAbhAvavat ayogolakamAM svarUpeNa dhUmatvaprakArakapramAvizeSyatvaviziSTa dhUma asaMbaddha che ja. Ama ahIM pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka samavAya letA je ativyApti AvI te have nahi Ave. jagadIzI : tAdAtmyena dhUmavataH saMyogena sAdhyatAyAM drvytvaadaavtivyaaptyaaavacchedakatvanirukti 053 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patteH / dhUmApekSayA laghutvena hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yaddhRmatvaM / tadavacchinnAbhAvavati tattatparamANau pratiyogitAvacchedakatAghaTakasamavAyasambandhena se dhUmaviziSTasya paramANau sAdhyatAghaTakasaMyogasambandhena sambaddhatayA dhUmasya pAribhASikAvacchedakatvavirahAditi ced / / pUrvapakSa : bhale tAdAspena dhUmavadvAna, dravyatyAta sthaLe tAdAspena dhUmavat dhUma che bane. tenI saMyogena sAdhyatA lIdhI. dhUmavadabhAva tAdAspena dhUmavano (dhUmano) saMyogena abhAva paramANamAM che. ahIM sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdha-tAdAbhya pratiyogitAvacchedaka saMbaMdha-samavAya. dhUmavadabhAva paramANamAM che. dhUma aneka hovAthI dhUma gurubhUta bane. mATe ja che A pratiyogitAvacchedaka laghubhUta dhUma7. (tAdAspena dhUmavat to dhUma bane, tene tva chelAgatA dhUma7). dhUmatAvacchinnAbhAvavat paramANuMmAM pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka samavAya ja A saMbaMdhathI dhUma vyarka che, te ghUmIyaparamANamAM avayava-avayavIbhAvanA kAraNe ja ra samavAya saMbaMdhathI rahe che. dhUmaviziSTa dhUmIyaparamANu saMyogena saMbaddha che. (khyAla che Ama rAkhavo ke sAdhyatAvacchedaka je hoya te ja vyabhicArI sthaLe pratiyogitAvacchedaka bane. . sAdhyatAvacchedaka dhUma che. mATe tene ja pratiyogitAvacchedaka tarIke pakaDavA svaviziSTamAM ja - sva pada dhUma joIe.). Ama saMbaddha banI jatA dhUma pratiyogitAvacchedaka na banyo. te anyAbhAva = gaganAbhAva levo paDe. pratiyogitAvacchedaka gaganatva. . 24 gaganavAvacchinnAbhAvavat paramANu, emAM samavAyena gaganatva viziSTa gagana ja S? asaMbaddha che. eTale gaganatva pratiyogitAvacchedaka, tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM A ativyApti. jAgadIzI : atrAhuH / yadyatsambandhena yaddharmaviziSTasAmAnyaM niruktadharmAvacchinnAbhAvavati sAdhyatAvacchedakasambandhenA'sambaddhaM tattatsambandhena tattaddharmA vacchinnavizeSyatAbhinnaM yatsAdhyatAvacchedakatAghaTakasambandhAvacchinnaM vizeSyatvaM / A avacchedakatvanirukti * 54 che Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra tadavacchedakasAdhyatAvacchedakadharmavattvasya vivakSitatvAnnoktadoSaH / samavAyena vahnitvA2 vacchinnavizeSyatAyAH svarUpAdisambandhena gaganatvAvacchinnavizeSyatAbhinnatvAdevAvacchedakA'prasiddhinibandhanA'saMbhavasya vyudAsAditi / / uttarapakSa : vAra ame A badhI Apattio dUra karavA Ama kahIzuM. A yausaMbandhana yuddharmaviziSTasAmAnya nirUkatadhavacchinnAbhAvavati che sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhana asambaddha, tattatsambandhana tattaddhavacchinnavizeSyatAbhinna che che yatsAbitAvacchedakatA vacchedaka sambandhAvacchinna vizeSyavaM tadavacchedaka sAdhyatAvacchedaka je dharmavatvasya vivakSitatvAn noktadoSaH | (sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha sAmAnyamAM je je Sche ubhayAbhAva levAmAM Ave che temAM yAdazadharmAvacchinnapratiyogikatva laIe chIe. teno A yAdezapadathI grAhya dharma te nirUkta dharma levo.) vadvimAna, dhUmA - ghaTAbhAva. samavAyena ghaTatvaviziSTa ghaTasAmAnya, jo nirUktadharma = ghaTavAvacchinnAbhAvavatu A parvatamAM sAdhyatA vacchedakatA vacchedaka samavAya saMbaMdhathI jo asambaddha che to te saMbaMdha eTale ke che ke samavAya saMbaMdhathI ghaTatvaniSThaavacchedakatAnirUpita ghaTavAvacchinnA vizeSyatA enAthI ja che bhinna sAdhyatAvacchedakatAvacchinna samavAya saMbaMdhaavacchedaka vahnitvaniSThAvacchedakatA che A nirUpita je vizeSyatA teno avacchedaka dharma vahnitva bane. Ama nakkI thayuM ke pUrvIyA SS vizeSyatAno pratiyogitAvaccheda-dharma (ghaTatva) je banyo tenAthI bhinna dharmavatitva che dvitIyavizeSyatAno avacchedaka banyo. ghaTa (vizeSya) 4 avacchinnA sAdhya vaDhi (vizeSya) ghaTatva " vizeSyatA enAthI bhinna che, ja (avacchedaka) vatitva - avacchinnA , - vizeSatA (sAdhyatAvacchedaka) avacchedakatA nirUpita avacchedakatA thAya avacchedakatvanirukti * 55 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che (A pramANe AgaLa mujaba paNa cArTa samajI levA) have vaddhimAnuM dhUmata sthaLe pUrve gagana-AviziSTa ghaTAbhAva lIdho hato. jayAM te Aje sarvatra asaMbhAva doSa Avyo hato. have ahIM kAlika ke samavAya levAya nahi kemake che gaganatvAvacchinnAbhAvavatu parvatamAM kAlikena gaganatvaviziSTa vahni asaMbaddha nathI na banato tethI yat saMbaMdhena asambaddha kahyuM che te ahIM lAgu na paDatAM yat saMbaMdhathI che kAlika-samavAya na pakaDAya. mAM paNa svarUpa saMbaMdha levo joIe kemake svarUpeNa gaganatvaviziSTa gagana kara gaganAbhAvavatu parvatamAM asaMbaddha che ja eTale pratiyogitAvacchedaka gaganatva bane che tabhiza sAdhyatAvacchedaka bane. eTale ke gaganatvaniSThAvacchedakatAnirUpitare gagananiSThavize dhyatAthI samavAyena (sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka saMbaMdha) - vahnitvaniSThAvacchedakatAnirUpita vahminiSThavizeSyatA bhinna banI jAya. mATe te ja 38 vizeSatAno avacchedaka dharma sAdhatAvacchedaka vahnitva bane. 2 Ama vicchedakanI aprasiddhinibaMdhana asaMbhava doSa have raheto nathI. eja rIte svarUpeNa dhUma-prakAra pramAvizeSyavAna, vahnaH sthaLe svarUpasaMbaMdhathI che 38 dhUma-prakArakapramAvizeSyatva viziSTa dhUma-prakArakapramAvizeSya = dhUma e laghubhUta ! A nirUktadharma dhUmavAvacchinnAbhAvavat ayogolakamAM saMyogena (sAdhyatA vacchedakasaMbaMdha) asambaddha che je mATe tatsaMbaMdhana eTale ke svarUpasambandhana dhUmandutvAvacchinna che dhUmatvaniSThAvacchedakatAnirUpitavizeSyatAthI bhinna svarUpasaMbaMdhaavacchinna dhUma-prakAraka- 24 A pramAvizeSyatva(=dhUma7)niSThAvacchedakatA nirUpita vizeSyatA na banI kemake beya ? A vizeSatA sarakhA ja dharmathI sarakhA ja saMbaMdhathI avacchinna che. AthI bIjI A vizeSatAno avacchedaka dhUma-prakArakapramAvizeSyatva dharma sAdhyatAvacchedaka banyo. paNa A - teja pratiyogitAvacchedaka paNa banyo eTale ativyApti na rahI. A nAvIza : navaeNvapi viziSTattAvAna nArityAliviMtivyAtti:, che 2 tAdRzadravyatvAdyabhAvavati guNAdau viziSTasattvasya sambaddhatvAt / ane pUrvapakSa : haju paNa viziSTa sattAvAnuM, jAteH ItyAdi sthaLe ativyApti Avaze. A jAtyadhikaraNaguNaniSTha dravyatvAbhAva. pratiyogitAvacchedaka dravyatatva. A dravyatvatnAvacchinnAbhAvavad guNamAM viziSTasattA-viziSTa viziSTasattA sAmAnya che A asaMbaddha che ema levAya nahi kemake tyAM viziSTasattA (zuddhasattA svarUpa) paDelI ja che. . avacchedakatvanirukti - 50 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja anyAbhAva letAM ativyApti. 8 jAgadIzI : svasya tAdRzadharmAvacchinnAbhAvavanniSThasambandhitAnavacchedakara tvavivakSayA kathaMcittatrAtivyAptivAraNe'pi sattAvAn bhAvatvAdityAdAvativyAptiH / se sattAtvAdyavacchinnAbhAvavati sAmAnyAdau sAdhyatAghaTakasamavAyasambandhena X sambandhitvA'prasiddheH, sattAtvasya niruktAvacchedakatvAbhAvAt / - uttarapakSa : ame kahIzuM ke svasya tAdazadharmAvacchinnAbhAvavaniSThAbhAvasambandhitA ja Sche anavacchedaka je bane te avacchedaka bane. viziSTasattAtvano dravyatvavAvacchinnAbhAvavat che guNaniSTha je viziSTasakhtAbhAva. temAM rahelI adhikaraNatAnirUpita AdheyatA che kara (saMbaMdhitA)no viziSTasattAva anavacchedaka che ja eTale te pratiyogitAvacchedaka bane. eja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti rahetI nathI. Sche (kharekhara to sattAtvamAM tAdezadharmAvacchinnAbhAvavaguNasaMbaMdhitAvacchedakatva hoya che che eTale viziSTasattAtvamAM paNa tAdazAvacchedakatva mAnavuM ja paDe. kemake viziSTasattAtva che che ane zuddhasattAtra abhinna che. eTale A rIte paNa ativyApti dUra thaI zakatI nathI ja ja. mATe ja kathaMcit pada mukeluM che. arthAt Ama to ativyApti dUra thatI nathI. chatAM ja A uparanI vivakSA pramANe kadAca ativyApti vAraNa mAnI laIe to paNa A pramANe che ativyApti) ke pUrvapakSa - chatAMya sattAvA, bhAvatA sthaLe ativyApti. bhAvatvAdhikaraNa che je sAmAnyamAM sattAbhAva maLe. pratiyogitAvacchedaka sattAtva. ja sattAvAvacchinnAbhAvavat sAmAnyamAM sAdhyatAvacchedaka samavAya saMbaMdhathI koInI che? Bra AdheyatA ja prasiddha nathI to sattAtva e saMbaMdhitAna vacchedaka kema kahI zakAya ? Ama ativyApti doSa ubho rahe che. jAgadIzI : na ca sAdhyatAvacchedakasambandhasAmAnye tadavacchinnAbhAvavadanuyogi-14 katva-yaddharmAvacchinnapratiyogikatvobhayAbhAvastattvaM vivakSitam / ato noktadoSa iti se A vIcam | ja uttarapakSa : enA vAraNa mATe ame kahIzuM ke sAdhyatA vacchedakasaMbaMdha sAmAnyamAM 38 tadavacchinnAbhAvavadanuyogikatva ane yuddharmAvacchinnapratiyogikatva ubhayAbhAva rahe to ? che taddharma e avacchedaka kahevAya. ahIM samavAyasaMbaMdhamAM sattAvAvacchinAbhAvavat che # avacchedakatvanirukti * pa0 hajAra Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmAnyanuM anuyogikatva nathI ane samavAyena sattAtvAvacchinnapratiyogikatva che. mATe ubhayAbhAva rahI jatAM sattAtva dharma pratiyogitAvacchedaka. te ja sAdhyatAvacchedaka banI jatAM ativyApti na rahI. jagadIzI : tathAsati prameyadhUmavAn vahnerityAdAvativyAptyApatteH dhUmatvaghaTitatAdRzobhayatvApekSayA prameyadhUmatvaghaTitatAdRzobhayatvasya gurutayA tadavacchinnapratiyogitvA'prasiddherityasvarasAdAha svaviziSTeti / pUrvapakSa : prameyadhUmavAnu, varte: mAM ativyApti / prameyadhUmatvAvacchiza-pratiyogikatva e dhUmatvAvacchinna pratiyogikatvanI apekSAe gurUbhUta che mATe pratiyogitA e prameyadhUmatvAvacchinnA ja na bane. tethI sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhamAM prameyadhUmatvAvacchizAbhAvavadayogolakAnuyogikatva nathI paNa prameyadhUmatvAvacchinna pratiyogikatva aprasiddha che eTale lakSaNa samanvaya nahi thAya. kAlikasaMbaMdhathI gagana kyAMya na rahe kAlikasaMbaMdhathI gaganAbhAva sarva janya padArthamAM rahe. kAlikasaMbaMdhathI gaganAbhAva nityamAM na rahe. (nityeSu AniAyoAt) kAlikasaMbaMdhathI gaganAbhAvAbhAva nityamAM rahe. " Atmatva AtmAmAM rahe tyAM kAlikathI gaganAbhAvAbhAva svarUpathI rahe. eka mate - gagana mahAkAlamAM kAlikathI rahe che. anya mate gagana mahAkAlamAM kAlikathI na rahe. avacchedakatvanirukti 058 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = = atha pAribhASikAvacchedakatva-dvitIyalakSaNavivecanam / dIdhiti : svaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatatkatvaM vA / tadanatiriktavRttitvaM vaktavyam / jAgadIzI : svaM pAribhASikAvacchedakatvenAbhimatam / tathA ca hetusamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yadviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakaM 1 21 sa eva pAribhASikAvacchedakaH, tadanyatvaM sAdhyatAvacchedakavizeSaNamiti bhaavH| uttarapakSa : vAru, have ame eka navA ja kalpanuM anusaraNa karazuM. sva(pAribhASikA- 2 $ vacchedaka)viziSTasambanjiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvam avacchedakatvapadArtha che arthAt hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedaka yadviziSTasambanjiniSThA bhAvaprati- 3 che yogitAnavacchedaka sa eva pAribhASikAvacchedakaH | che ahIM khyAla rAkhavo ke pratiyogIvyadhikaraNa abhAva be jagAe levo paDyo. ja siddhAntalakSaNI vyAptinA mUlokta lakSaNamAM pratiyogyanadhikaraNa-hatyadhikaraNa vRtti je je pratiyogI vyadhikaraNa abhAva, tadIyapratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka- A avacchinna sAmAnAdhikaraNaM vyApti. A avacchedakatva = svaviziSTasambanjiniSThapratiyogivyadhikaraNa abhAvaprati yogitAnavacchedakatvam | - vadvimAna, dhUmA para pratiyogI anadhikaraNa hatyadhikaraNavRttipratiyogI vyadhikaraNa abhAva=paTAbhAva. che tadIya pratiyogitAvacchedaka ghaTatva (pAribhASika avacchedaka) Sii ghaTatvaviziSTaghaTasambandhi bhUtala, emAM je abhAva levAno te paNa pratiyogI che A vyadhikaraNa levAno eTale have bhUtala para ghaTa che mATe ghaTAbhAva to levAya ja nahi. 8 A paTAbhAvAdi ja maLe = pratiyogitAvadaka paTavAdi. anavacchedaka ghaTatva eja che A avacchedakatva padArtha. X jAgadIzI : atra svaviziSTasambandhitvaM sAdhyatAvacchedakasambandhena grAhyam / tena 1 pratiyogitAvacchedakamAtrasyaiva yathAkathaJcitsambandhena yatsvaviziSTasambandhi ka tanniSThAbhAva-pratiyogitAvacchedakatve'pi na pAribhASikAvacchedakA'prasiddhiH / ka ra avacchedakatvanirukti * 59 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * padavyAvRtti H "svaviziSTasaMbaMdhitva sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena levuM. anyathA A vatimAna, dhUmA sthaLe avyApti. A ghaTatvAdithI viziSTa ghaTAdi, teno kAlikathI saMbaMdhI parvata, temAM saMyogathI dUra A ghaTAdi-abhAva, te abhAvanI pratiyogitAnA avacchedaka to dhUmavaniSThAbhAvaprati yogitAvacchedaka ghaTatAdi badhA ja bane che. eTale ke koI paNa ghaTatAdi dharmo che 8 tAdazapratiyogitAnA anavacchedaka na bane. Ama nirukta avacchedaka ja aprasiddha thaI che S9 jAya. A paNa have svaviziSTasaMbaMdhitva e sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI levAnuM che, eTale koI te vAMdho nahi Ave. te A pramANe - ghaTatvaviziSTaghaTAdi, tenA sAdhyatAavacchedaka che saMyoga saMbaMdhathI saMbaMdhI parvata na bane, paraMtu bhUtalAdi bane. temAM saMyogathI ghaTAbhAva che e na maLe. tyAM paTAbhAva maLe. enI pratiyogitAno anavacchedaka ghaTata bane. eTale ja Sche e pAribhASika avacchedaka bane. se jAgadIzI : abhAvazcAtra pratiyogivyadhikaraNo bodhyaH / tena ghaTatvAdyavacchedaka4. mAtrasyaiva svaviziSTasambandhiniSThasaMyogasambandhAvacchinnAbhAvapratiyogitAvacchedakatvAt / 1 pAribhASikAvacchedakA'prasiddhyA vahnimAn dhUmAdityAdau nAvyAptiH / abhAva pratiyogI vyadhikaraNaH pahelAM ja ApaNe kahI gayA ke svaviziSTa sambanviniSTha je abhAva levAno che te pratiyogI vyadhikaraNa levo. jethI ghaTa kI 4 saMbaMdhibhUtalamAM anyAvacchedana ghaTAbhAva na laI zakAya. Sii anyathA, vatimAnuM dhUmAta sthaLe dhUmavanniSThAbhAvanI pratiyogitAvacchedaka ghaTatva, ja che e ghaTatvaviziSTa ghaTanA saMyogena saMbaMdhI bhUtalamAM saMyogamya vyApyavRttitvAta saMyogAvacchinna ghaTAbhAva paNa maLe jeno pratiyogitAvacchedaka ghaTatva ja banI jAya. A A rIte pAribhASikAvacchedakanI ja aprasiddhi thavA para avyApti Ave. Sja pratiyogI vyadhikaraNa abhAva kahevAthI have bhUtalamAM A rIte saMyogAvacchinna : A ghaTAbhAva na levAya. paTAbhAvAdi letAM lakSaNasamanvaya thaI jAya. 12 jAgadIzI : pratiyogitAvacchedakasambandhena pratiyogitAvacchedakaviziSTaprati yogyasambandhitvaM svaviziSTasambandhino vizeSaNaM deyamiti tu phalitArthaH / tenAbhAvamAtrasyaiva yathAkathaJcitkAlikAdisambandhena pratiyoginaH sambandhini / avacchedakatvanirukti 0 0 hajAra) . Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vRttAvapi na kSatiH / na vA hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtaviziSTasattAtvAdeH / se sattAtvAdyavacchinnasambandhiniSThapratiyogivyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedakatve'pi se sattAvAn jAterityAdAvavyAptiH / . tAdRzAbhAvapratiyogitvaM tu sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnaM grAhyam / tena na se ghaTatvAderapi svaviziSTasambandhiniSThasamavAyAdyavacchinnapratiyogivyadhikaraNAbhAva pratiyogitAvacchedakatve'pi vahnimAn dhUmAdityAdAvavacchedakA'prasiddhinibandhanoM A roSa: pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena pratiyogInuM asaMbadhi levuM para pratiyogitA e sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhana ema pahelAM ja kahyuM che. eTale ja para sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhena levI pratiyogitAnuM asaMbadhitva levuM. anyathA vadvimAna, dhUmA mAM pratiyogitAvacchedaka ghaTata. A ghaTatvaviziSTa ghaTasaMbaMdhi bhUtalamAM kAlika saMbaMdhathI pratiyogyabhAva paNa maLI jAya che hAla to koI pratiyogI vyadhikaraNa abhAva ja na maLe mATe aprasiddhi. ja have sAdhyatAvacchedaka saMyogasaMbaMdhathI ghaTapratiyogInuM asaMbaMdhI bhUtala che ja nahi. A paTAdi pratiyogInuM asaMbaMdhI bhUtala che mATe paTAbhAva ja laI zakAya. 1) pratiyogitAvacchedakAvacchinna pratiyogI kahevo. che anyathA sattAvAnuM, jAte: mAM ativyApti. A jAtyadhikaraNa guNamAM pratiyogI-vyadhikaraNa abhAva viziSTasattAbhAva. 38 para pratiyogitAvacchedaka - viziSTasattAtva. have viziSTasattA ane zuddha sattA eka che. A sattA-viziSTasattAsaMbaMdhi guNamAM viziSTasakhtAbhAva to levAya nahi kemake teno pratiyogI sattA tyAM che ja. evo to pratiyogI vyadhikaraNa ghaTAbhAva ja levAya tethI ja A pratiyogitAvacchedaka ghaTatvAdi, anavacchedaka viziSTatA. sattAtva e pAribhASika che A pratiyogitAvacchedaka, sAdhyAvacchedaka banatA AvyApti. che. have, pratiyogitAvacchedakAvacchinna pratiyogI kahetA A Apatti rahetI nathI. huM jAtyadhikaraNa guNamAM viziSTasakhvAbhAva pratiyogavyadhikaraNa bane. pratiyogitA-vacchedaka ja A viziSTasattAtva. viziSTasattAtvAvacchinnAbhAvavat guNa bane. viziSTasattA-viziSTa A viziSTasattA saMbaMdhidravya, emAM viziSTasakhtAbhAva na ja maLe. tethI viziSTasattAva e che _ka pratiyogitAnavacchedaka rU5. tethI pAribhASika avacchedaka padArtha = che avacchedakatvanirukti * 1 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - viziSTasattAtva.ane sAdhyatAvacchedaka to sattAtva che. Ama avyApti dUra thaI. 2) svaviziSTasambandhiniSThAbhAvIya je pratiyogitA te sAdhyatAvacchedakasambandhathI levI. anyathA vatimAnu, dhUmAt. ghaTAbhAva pratiyogitAvacchedaka-ghaTatva. ghaTatvaviziSTaghaTasambandhibhUtalaniSTha samavAyena ghaTAbhAva tadIya pratiyogitA* navacchedaka ghaTatva na banatAM te avacchedaka na banyuM. tethI avacchedakatva aprasiddhi. have samavAyena pratiyogI vyadhikaraNa ghaTAbhAva na levAya paNa saMyogena levAya. kAraNa sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha samavAya nathI, paNa saMyoga che. saMyoga saMbaMdhathI ghaTAbhAva ghaTaviziSTa bhUtalamAM na maLe. anyAbhAva ja maLe eTale avyApti rahetI nathI. jAgadIzI : vastutaH pUrvavadihApi sAdhyatAvacchedakasambandhena niruktapratiyogyasambandhitvameva svaviziSTasambandhino vaktavyam / tena vRttyaniyAmakasambandhena sAdhyatAyAM tAdRzasambandhAvacchinnapratiyogitvA'prasiddhAvapi nAvyAptiH / vastutaH - to pUrvanI jema ahIM paNa sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI pratiyoginuM asaMbaMdhitva levuM. eTale ke have pratiyogitA koI paNa saMbaMdhathI avacchinna hoya. jo pratiyogitA e sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhena levAno Agraha rAkhIe to dhanI, caitratvAt sthaLe ghaTatvaviziSTa ghaTa saMbaMdhi bhUtalamAM rahelA paTAbhAvanI pratiyogitA svAmitvasaMbandhAvacchinnA ja aprasiddha banI jAya. have to saMyogena paTAbhAva levAya. saMyogena pratiyogI paTanuM asaMbaMdhI svAmitvasaMbaMdhathI bhUtala che ja. jagadIzI : pratiyogitAnavacchedakamityatrA'vacchedakatvaM hetusamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAvacchedakatAghaTakasambandhena bodhyam / tena ghaTatvAderviSayitAsambandhena - ghaTatvAdiviziSTasya jJAnAdeH saMyogenAbhAvasya pratiyogivyadhikaraNasya ghaTatvAdiviziSTasambandhiniSThasya pratiyogitAyA viSayitAsambandhenAvacchedakatve'pi na tAdRzAvacchedakA'prasiddhiH / avacchedakatvanirukti 2062 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " "svaviziSTasambanjiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedake lakSaNamAM ghaTakIbhUta je che avacchedakatAno abhAva te hetusamAnAdhikaraNaabhAvapratiyogitAvacchedakatA vacchedaka - ja saMbaMdhena levo. vadvimAna, dhUmA - pratiyogitAvacchedakatA vacchedaka samavAya, pratiyogivyadhikaraNa ghaTAbhAva, pratiyogitAvacchedaka ghaTatva. A ghaTatvaviziSTa ghaTasaMbaMdhibhUtalamAM rahelo pratiyogivyadhikaraNa paTAbhAva, tadIya che SR pratiyogitAno avacchedaka paTatva, temAM pratiyogitAvacchedakatA te samavAya saMbaMdhI avacchinnA che ja tAdaza - eTale ke samavAyasaMbaMdhena paTatvaniSTha pratiyogitAkara vacchedakatAno ghaTatvamAM abhAva che. mATe ghaTatva e pratiyogitAnavacchedaka arthAtu che pratiyogyatAvacchedakatAbhAvavat banI gayuM. # Ama levAthI ghaTavaviziSTa ghaTa saMbaddhabhUtalamAM viSayitAsaMbaMdhana (pratiyogI ? 3 vyadhikaraNa) ghaTatvaviziSTa jJAnAbhAva arthAt viSayitAsaMbaMdhana ghaTavaviziSTajJAnano ? A saMyogena (sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhano abhAva che. tenI pratiyogitAno avacchedaka che je ghaTata. (Ama te pratiyogitAvacchedakatAbhAvavat na banyo.) temAM rahI gaI che je pratiyogitAvacchedakatA paNa A to che viSayitAsaMbaMdha avacchinna pratiyogyatA vacchedakatA. have to ame pratiyogitAvacchedakatAvacchedaka samavAyena avacchinna kahIe che e chIe. eTale samavAyena ghaTatvaviziSTa jJAna bane ja nahi. ghaTavaviziSTaghaTa ja bane. che teno saMyogena abhAva ja bhUtalamAM na maLe. eTale avyApti rahe nahi. ___jAgadIzI : nanUktapAribhASikA'vacchedakatvadvayasya praveze mUloktapratiyogise vyadhikaraNasya pratiyogitAvacchedakAvacchinnapratiyogyanadhikaraNArthakatvaM viphalam, zrI Bka hetumattikAmAvapratiyogitAvacherI dravyatvavArviziSTattAtvIdyavacchinna- 5 1 vanniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvAdeva viziSTasattAvAn jAterityAdAvatise vyAptyabhAvAt / A pUrvapakSa : be prakAranA pAribhASika avacchedaka (tadavacchinnapratiyogitAkAbhAvavaza kara ke sambaddhasvaviziSTa sAmAnyakatva, svaviziSTasambanjiniSThAbhAvapratiyogitAnaja vacchedakatvam) no tame praveza karelo che to pachI siddhAntalakSaNI vyAptinA mULa nuM lakSaNamAM pratiyogitAvacchedakAvacchinna evo pratiyogI vyadhikaraNa abhAva kahevAnI che che jarUra ja nathI. arthAt pratiyogitAvacchedakAvacchinna niveza vyartha che kemake te niveza 2 TA avacchedakatvanirukti * 2 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja na karIe to viziSTa sattAvAnuM jAte sthaLe jAtyadhikaraNa guNamAM viziSTa savAbhAva che para pratiyogI vyadhikaraNa banyo na hato. (guNamAM zuddhasattAvabhinna viziSTasattA rUpa teno che ja pratiyogI hovAthI) eTale viziSTasattAvAvacchinna viziSTasattAbhAva guNamAM lIdho che Sche je pratiyogI vyadhikaraNa banI gayo. che paNa ame to kahIzuM ke jAtyadhikaraNa guNamAM viziSTasakhtAbhAva pratiyogitA vacchedakAvacchinnanA niveza vinA pratiyogIvyadhikaraNa banato nathI, to bhale na bane. je jAtyadhikaraNa guNamAM dravyavAbhAva e pratiyogI vyadhikaraNa bane che to tene ja levo. je A pratiyogitAvacchedaka dravyatvatva. - have dravyavAbhAva ane viziSTasakhtAbhAva e samaniyata hovAthI temanuM aikya che ke che mATe pratiyogitAvacchedaka dravyatatva thAya tema viziSTasattAva paNa thAya. eTale sva che Sii padathI ame viziSTa sattAtvane laIzuM. A viziSTasattAvAdhikaraNaviziSTasattAsaMbaMdhidravyamAM viziSTa sattAbhAva ke te A dravyavAbhAva na maLe. tethI anyAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka A be na bane. mATe raI yaddharmapadathI gRhIta viziSTasattAtva e pratiyogitAnavacchedaka ja rahe. eTale te che je viziSTasattAtva pAribhASika avacchedaka banI gayo. eja sAdhyatAvacchedaka che. Ama ja che ativyAtinuM vAraNa mUloktavyApti lakSaNamAM pratiyogitAvacchedakAvacchinnanA niveza RS vinA ja thaI javAthI tanniveza vyartha che. jAgadIzI : na ca saMyogena ghaTAdyabhAvasyaiva tatsamaniyataghaTaviziSTavAcyatvAdyaB bhAvatvAt, tatpratiyogitvAvacchinnasya ca vAcyatvasya sarvatra sattvAtpratiyogi vyadhikaraNAbhAvasyaivA'prasiddhiH syAt, yadi pratiyogitAvacchedakAvacchinnapratiyogi vaiyadhikaraNyapravezo na syAditi vAcyam / ja uttarapakSa: to pratiyogI vyadhikaraNa abhAva ja aprasiddha banI jaze. vadvimAna, rasa BY dhUmata sthaLe hetumanniSThAbhAva saMyogena ghaTAbhAva. have bhUtalamAM ghaTa rahe che ane A vAcyatva paNa rahe che. mATe sAmAnAdhikaraNa saMbaMdhathI ghaTaviziSTa vAcyatva rahe che. paNa A che tenI parvatamAM to abhAva che. Ama saMyogena ghaTAbhAva ane ghaTaviziSTavAcyatvAbhAva che ja samaniyata banIne eka thaI gayA. have ghaTAbhAvano pratiyogI jema ghaTa che tema ja A ghaTaviziSTa vAcyatva paNa che. ane A ghaTaviziSTa vAcyatva e zuddha vAcyatvathI che che atirikta nathI. eTale ghaTAbhAva pratiyogI zuddha vAcyatva to parvatamAM maLI ja jAya. ja avacchedakatvaniyukti * 64 TakAnA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have ghaTAbhAva pratiyogI vyadhika2Na abhAva ja nahi bane. (vaLI, vAcyatva sarvatra raheluM hovAthI pratiyogI vyadhikaraNa abhAvanI ja aprasiddhi thaI jaze.) have jo pratiyogitAvacchedaka avacchinna pratiyogI vyadhikaraNa abhAva laIe to Apatti nathI. kAraNa ghaTavaiziSTyavAcyatvatvAvacchinna ghaTaviziSTavAcyatva tenA anadhikaraNa dhUmavAn parvatamAM saMyogena ghaTAbhAva maLavAthI te lakSaNaghaTaka banI ja jAya che. tene laIne lakSaNa samanvaya thaI jaze. jagadIzI : yatpratiyogitvAvacchinnasyAnadhikaraNaM hetvadhikaraNaM tatpratiyogitA'vacchedakIbhUtadharmo yadviziSTasambandhiniSThapratiyogivyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedakastatpAribhASikAvacchedakamityasya nirdoSatvAt / ghaTAbhAvasya ghaTaviziSTavAcya. tvAbhAvasvarUpatve'pi tasya ghaTatvAvacchinnaM yatpratiyogitvaM tadAzrayavyadhikaraNatvasya sulabhatvAditi / pUrvapakSa : nahi. ame kahIzuM ke jenI pratiyogitAthI avacchinna pratiyogInuM anadhikaraNahetvadhikaraNa bane te pratiyogitAvacchedakIbhUta dharma, yaviziSTasambandhi niSThapratiyogIvyadhikaraNaabhAvapratiyogitAnavacchedaka bane to yad pada gRhIta dharma pAribhASika avacchedaka bane. have ghaTAbhAvanI ghaTaniSThapratiyogitAthI avacchinna ghaTanuM anadhikaraNa hetvadhikaraNa bane che, mATe ghaTapratiyogitAvacchedakIbhUta ghaTatva dharma e yad padathI levAya. ghaTatvaviziSTa ghaTasaMbaMdhibhUtalaniSTha pratiyogI vyadhikaraNa paTAbhAvAdi pratiyogitAnavacchedaka ghaTatva banI jAya, tethI te ja avacchedaka bane. ghaTaviziSTavAcyatvAbhAva ane ghaTAbhAva bhale eka hoya paNa vAcyatvAbhAvanI ghaTatvAvacchinna je pratiyogitA che. te pratiyogitAno Azraya je ghaTa, tene vyadhikaraNa evo ghaTAbhAva to maLI ja jAya che. Ama ghaTatvAvacchinnapratiyogitAzraya ghaTanuM ja vyadhikaraNa ghaTAbhAva sulabhatayA maLI jAya che. arthAt ghaTAbhAva, pratiyogivyadhika2Na abhAva tarIke parvatamAM maLI jAya che. eTale pratiyogI vyadhika2Na abhAvanI aprasiddha rahetI nathI. A rIte kArya thaI jatAM pratiyogitAvacchedaka avacchinnano mUlokta lakSaNaniveza barobara nathI. avacchedakatvanirukti 165 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadIzI : na ca tatrAvacchedakabhede'pi pratiyogitaikyaM yuktam / ghaTapaTAdyabhAvAnAmekapratiyogitAkatvApatteriti cet / uttarapakSa : bhale ghaTatva ane vAcyatvatva be avacchedako hoya paNa beya nA abhAva eka hovAthI pratiyogitA to eka ja che. ane tethI hetumaziSThaghaTAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka ghaTatvAvacchinna ghaTanuM anadhikaraNa hetvadhika2Na bane. temAM nRtyabhAva ghaTAbhAva, tadIya pratiyogitAno avacchedaka vAcyatvatva bane. (pratiyogitA eka che mATe). yuddharma = vAcyatvatvaviziSTa vAcyatvanuM saMbaMdhi parvata temAM vRtti vAcyatvAbhAva to na ja maLe eTale vAcyatvatva pratiyogitAnavacchedaka banI jAya. AthI yuddharmapadagRhIta vAcyatvatva pratiyogitAvacchedaka bane. tabhinna sAdhyatAvacchedaka vahnitva banatA avyApti paNa nathI. Ama pratiyogI vyadhikaraNa abhAvanI pratiyogitAvacchedakAvacchinna' niveza na hovA chatAM aprasiddhi to nathI ja. : pUrvapakSa H nahi pratiyogitAnA avacchedaka beya che ja to pahelAM ja yadghatiyogitvAvacchedaka vAcyatva ja pakaDavuM joIe. eTale tenuM anadhikaraNa ja hetvadhikaraNa nathI mATe te rIte pratiyogitAne eka mAnI zakAya nahi. jo tema karo to to ghaTAbhAva paTAbhAvAdinI pratiyogitAnuM paNa aikya thaI javAnI Apatti Ave. mATe avacchedakabhedeDapi pratiyogitAnuM aikya mAnI zakAya nahi. Ama pratiyogitAvacchadakAvacchinnanA aniveze'pi kArya upapanna thaI jAya che. jagadIzI : atra prAJcaH / yatpratiyogitAzrayAnadhikaraNaM hetvadhikaraNaM tatpratiyogitAvacchedaketyAdyabhidhAne vahnimAn dhUmAdityatrA'vyAptiH, svarUpasambandhAtmikAyAH pratiyogitAyAH prativyaktibhinnatvAt / vahnitvAvacchinnAbhAvIyaM mahAnasIyavahniniSThaM yatpratiyogitvaM tadavacchinnAnadhikaraNahetumatparvatAdiniSThavahnisAmAnyAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtavahnitvAdeH svaviziSTasambandhiniSThaniruktapratiyogivyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvAt / pratiyogitAvacchedakAvacchinna. pratiyogivaiyadhikaraNyapraveze tu tAdRzapratiyogitAyA avacchedakaM yadvahnitvAdikaM ' tadavacchinnAnadhikaraNatvaM na hetumataH parvatAderityadoSa ityAhuH / AnI sAme prAcIno kahe che ke yapratiyogitAzraya anadhikaraNa hetvadhikaraNa avacchedakatvanirukti 066 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatvatiyogitAvacchedaka yuddharmaviziSTa..Adi letAM vadvimAna, dhUmA mAM AvyApti. vatimAnuM, dhUmAt Sche dhUmAdhikaraNa(parvata)mAM mahAnasIya vanyabhAva maLe che. jeno saMbaMdha avyApyavRtti che che te saMbaMdhI paNa avyApyavRtti.) vahunyabhAvIya svarUpasaMbaMdhAtmika pratiyogitA ja A mahAnasayavadvimA rahI. svarUpasaMbaMdhAtmikA pratiyogitA prativyakti svarUpa banatAM bhinna che. bhinna bane che. have A mahAnasIyavaliMniSTha pratiyogitAthI avacchinna je je 38 mahAnasIyavali, enuM anadhikaraNa hatyadhikaraNa parvata che ja. (Ama vahunyabhAvane 4 A pratiyogI vyadhikaraNa banAvyo.) tagniSTha je vahunyabhAva tatvatiyogitAvacchedaka vahnitva : - yaddharma = vahnitvaviziSTa vahiMsAmAnyanuM saMbaMdhi parvatamAM pratiyogI vyadhikaraNa che je vahanyabhAva na maLe. eTale pratiyogitAnavacchedaka vatitva banI jAya. tethI yuddharma che ja padagrahIta vahnitva e pAribhASika avacchedaka bane. eja sAdhyatAvacchedaka banatAM B4 avyApti. have pratiyogitAvacchedaka avacchinna kahe to vahnitvAvacchinna vatinuM ke anadhikaraNa ja hatyadhikaraNa nathI mATe vanyabhAva na pakaDAya. (ghaTAbhAva letA lakSaNasamanvaya thaI jAya.) (ahIM 1 = pUrvokta pAribhASika avacchedaka e jo 2 = pratiyogitA ? anavacchedaka bane to 3 = yuddharmapadagRhIta e pAribhASika avacchedaka bane.) 1 jAgadIzI : pare tu pratiyogibhede'pi ekadharmAvacchinnapratiyogitA lAghavAdekaiveti / mate vahnimAn dhUmAdityAdau nAvyAptiH / parantu tadrUpAnyatvaviziSTasattAvAna 1 rUpatvAdityAdAvativyAptireva syAdyadi pratiyogitAvacchedakAvacchinnapratiyogi- 11 vyadhikaraNAbhAvo maulo na syAt / 4 pratiyogyanadhikaraNahetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakasya ghaTatvAdeH sarvasyaiva tadpAnyatvaviziSTasattAtvAvacchinnasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvena / 1 tAdRzasattAtvasya pAribhASikAnavacchedakatvAditi prAhuH / (taccintyam / ) che bIjA keTalAka kahe che ke pratiyogitA jo ekadharmAvacchinnA (paTavAvacchinnA, SI ghaTavAvacchinnA) hoya to pratiyogInA bhede paNa lAghavAtuM eka ja kahevAya. ane tethI ja 3 vadvimAna, dhUmata sthaLe to avyApti nathI. paNa tadrupA tvaviziSTa sattAvAnuM, rUpavAta che 3 sthaLe ativyApti Ave. rUpatvanuM vyabhicAra nirUpaka adhikaraNa tUpa bane. temAM che _ka tatUpAkhyatvaviziSTa sattAbhAva che. 9 avacchedakatvanirukti kai che? Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa te pratiyogIvyadhikaraNa nathI. kemake te abhAvano pratiyogI zuddha sattA e che che to tadrupamAM che ja. eTale A abhAva na levAya. ghaTAbhAva levo joIe. pratiyogitAvacchedaka ghaTatva / (pUrvokta pAribhASika za 3 avacchedaka) na have yuddharma padathI jo tadrupA tvaviziSTa sattAtva pakaDI zakAya to ja te ja pAribhASika pratiyogitA-vicchedaka bane. ane eja sAdhyatA vacchedaka banatA ja 5 ativyAti na rahe. paNa ahIM yuddharma padathI te na pakaDAya kemake tatUpAkhyatvaviziSTa B sattA-viziSTa-takUpAkhyatvaviziSTasattA, enuM saMbaMdhI takUpAnya, temAM ja A pratiyogI vyadhikaraNa ghaTAbhAva maLI jAya eTale pUrvokta pAribhASika avacchedaka ghaTatva che 2 e ahIM pratiyogitA-navacchedaka banatuM nathI. Bra eTale have ativyApti Ave. Azaya e che ke - yatvatiyogitAvAvacchinnAnadhikaraNa hatyadhikaraNa hoya, A tatvatiyogitAvacchedakadharma yuddharmaviziSTasaMbaMdhaniSThapratiyogitAvacchedakAvacchinna- hA - pratiyogivyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedaka hoya, te dharma pAribhASika vicchedaka che Sche bane - Ama jo kahIe to taddarUpAkhyatvaviziSTasattAvAnuM rUpasvAtu ahIM ativyApti che 33 Ave. kemake tarUpAkhyatvaviziSTasattAbhAvanI pratiyogitAno Azraya je zuddhasattA, che tenuM adhikaraNa hetumAnuM rUpa bane, eTale tAdazasattAbhAva lakSaNaghaTaka na bane, eTale ke che tAdezapratiyogIanadhikaraNa hetvakiraNarUpAdiniSThaghaTAghabhAvanI pratiyogitAnA ja ja avacchedaka ghaTatAdi ja taduMrUpAkhyatva viziSTasaMbaMdhiniSTha-abhAvanI pratiyogitAnA ? avacchedaka bane, eTale yuddhamapadathI tarUpAkhyatva viziSTasattAtva na levAya, ghaTavAdi kesa na levAya, tabhinna tAdezasattAtva sAdhyatAavacchedaka che. mATe ativyApti.) - have jo pratiyogitAvacchedakAvacchinna laIe to tatUpAkhyatvaviziSTasattA ra vAvacchinna tatUpAkhyatvaviziSTasattAbhAva pote ja tadU5mAM pratiyogI vyadhikaraNa 4 A abhAva banI jAya. pratiyogitAvacchedaka tatUpAkhyatvaviziSTasattAtva (pUrvokta pAri. A avacchedaka). have yuddharma padathI teja tatUpAkhyatvaviziSTasattAtva levAya. kemake tadviziSTa che che tadrupA tvaviziSTa sattA, enuM saMbaMdhI takUpAnya, emAM ghaTAbhAvAdi maLe paNa che tatUpAkhyatvaviziSTasakhtAbhAva to na ja maLe tethI tadrupA tvaviziSTasakhvAbhAva e ?? A pratiyogitAnavacchedaka banI jAya. cheAthI yuddharmapadathI gRhIta tadrupA tvaviziSTasattAtva = pAribhASika 8. S cienceavacchedakatvanirukti * 8 javAno Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiyogitAvacchedaka eja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti rahe nahi. che Ama pratiyogitAvacchedakAvacchinnanA nivezanI AvazyakatA rahe ja che. 1 jAgadIzI : idantvavadhAtavyam / atrApi lakSaNe hetumanniSThAbhAvapratiyogitAsa vacchedakaM yadyatsambandhena yAdRzayAdRzadharmaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakaM tattatsambandhena tAdRzatAdRzadharmAvacchinnavizeSyatAnyasAdhyatAvacchedakatA ghaTakasambandhAvacchinnavizeSyatAvacchedakatvameva sAdhyatAvacchedake draSTavyam / nAtaH Pii praaguktdossaannaamvkaashH| A jagadIza kahe che A lakSaNamAM paNa hetumanniSThAbhAva pratiyogitAvacchedaka e je te che je saMbaMdhathI ane je je dharma viziSTa saMbaMdhimAM rahelA abhAvanI pratiyogitAnuM che Sche anavacchedaka bane te te saMbaMdhathI te te dharmAvacchinna je vizeSyatA enAthI bhinna che 4 sAdhyatAvacchedakatA vacchedaka saMbaMdhaavacchiza vize dhyatAnuM avacchedaka e ja para sAdhyatAvacchedaka bane. Ama kahevAthI prAguktadoSo lAgatA nathI. sauthI pahelA ApaNe A lakSaNane vadvimAna, dhUmAta sthaLe ghaTAbhAva laIne ghaTAvI che 3 laIe. A ghaTAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka ghaTatva e samavAyasaMbaMdhana ghaTava viziSTa ghaTI che saMbaMdhI bhUtalamAM rahelA abhAvonI pratiyogitAnuM anavacchedaka che. mATe samavAyasaMbaMdhena ghaTavAvacchinnA ghaTaniSThAvacchedakatA nirUpita vizeSyatAthI samavAya che { saMbaMdhena vahnitvaniSThAvacchedakatAnirUpita vizeSyatA bhinna ja che. mATe teno avacchedaka : vahnitva e sAdhyatAvacchedaka dharma bane. A vivakSA karavAthI have pUrvokta doSao paNa raheze nahi. have pUrvokta doSo kayAM kayAM hatA te sthaLo noMdhI laIe. 1. vatimAnuM dhUmAt kAlikena gaganatva viziSTaghaTAbhAva | pR. 51 2. puruSAnuyogika saMyogena daNDI kAlikena sAdhyatA | pR. para 3. dhUma-prakAraka pramAvizeSyatAvAnuM, vaheMH | pR. 53 4. tAdAspena dhUmavAnuM, dravyatAt pR. 54 pa. viziSTasattAvAnuM, jAteH | pR. 57 6. sattAvALu, bhAvatAt | pR. 57 avacchedakatvanirukti * 69 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. prameyadhUmavAnuM, vaddhaH pR. 58 8. dhanI, caitratAt | pR. 62 emAMthI ApaNe keTalAkane laIe. 1lu sthaLaH vadvimAna, dhUmA kAlikenanaganatvaviziSTa ghaTAbhAva pratiyogitA-vacchedaka gaganatva. te ja 23 svarUpasaMbaMdhena gaganatvaviziSTa gaganasaMbaMdhibhUtalaniSThAbhAvanI pratiyogitAno ja che anavacchedaka gaganatva bane che. mATe svarUpasaMbaMdhathI gaganAvacchinna gaganatvaniSThA vacchedakatAnirUpita vizeSatAthI bhinna vahnitvaniSThAvacchedakatAnirUpita vizeSatA che te mATe teno vicchedaka vahindu dharma e sAdhyatAvacchedaka bane. pratiyogitAvacchedaka che gaganatva bane. 4 3ju sthaLaH dhUma-prakArakapramAvizeSyavAna, vahyuM: che ahIM dhUma-prakArakapramAvizeSya abhAvIya pratiyogitAvacchedaka lAghavAtu dhUmatva che para bane. svarUpeNa dhUma-prakAraka pramAvizeSyatva viziSTa dhUma-prakArakapramAvizeSya, enuM ja A saMbaMdhi parvata, taSThi dhUmAbhAva na maLe eTale dhUmata pratiyogitAnavacchedaka banyo. A te mATe te svarUpasaMbaMdhathI avacchinna dhUma-prakAraka pramAvizeSyatvaniSThAvacchedakatA nirUpita dhUma-prakArakapramAvizeSyaniSThavizeSyatAthI bhinna, svarUpasaMbaMdha avacchinna che dhUma-prakArakakapramAvizeSyatvaniSThAvacchedakatAnirUpita dhUma-prakArakapramAvizeSyaniSTha 8 A vizeSyatA nathI. eka ja che mATe viziSTatAno avacchedaka dhUma-prakArakapramAvizeSyatva che che e pratiyogitAvacchedaka ja sAdhatAvacchedaka banI jatA ativyApti na rahI. 1 jAgadIzI : na vA mahAnasIyavahnitvAdeH pAribhASikAvacchedakatayA tadanyatvasya 11 - vahnitvAdAvasattve'pi vahnimAn dhUmAdityAdAvavyAptiH, viziSTavahnitvAbhinnasyApi eka vahnitvasya viziSTavahnitvAvacchinnavizeSyatAnyavizeSyatAvacchedakatvAnapAyAt / che. have Ama letA vadvimAna, dhUmAta mAM paNa mahAnasIyavahunyabhAva letA doSa A je rIte Avato hato. juo pratiyogitAvacchedaka = mahAnasaya vahnitva, mahAnasIya- 2 Bra vahnitvaviziSTa mahAnasIyavahni saMbaMdhI mAnasamAM mahAnasIyavahunyabhAva na maLe e che 3. mahAnasayavahnitva pratiyogitAnavacchedaka bane. Sche paNa A mahAnasIya vahnitva eTale mahAnasanirUpita vRttitvaviziSTa vahnitva - SAra avacchedakatvanirukti * 1 TI . Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTa zuddhAnnAtiricyate nyAyAt pratiyogitAnavacchedaka vahnitva paNa bane. yuddharmathI lIdhelo Ama mahAnasIya vahnitva e vahnitva svarUpa che. tethI teja pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti. paNa have tema nahi rahe. upara mujaba samavAyena mahAnasIyavahnitva pratiyogitAvacchedaka che e ja pratiyogitAnavacchedaka paNa che paraMtu ahIM samavAyena mahAnasIyavahnitva niSa nirUpita avacchedakatA enAthI bhinna che, samavAyenavastitva niSTha mahAnasIyavRti niSTha vizeSyatA nirUpita vati | niSTha vizeSyatA avacchedakatA mATe teno avacchedaka - vahnitva dharma sAdhyatAvacchedaka banyo. mahAnasIyavahnitva ja pAribhASika pratiyogitAvacchedaka banyo. (jAgadIzIno artha A pramANe : bhale vahnitvamAM mahAnasIyavahnitvabhinnatva nathI, to paNa mahAnasIyavahnitva pAribhASika avacchedaka hovAthI himAn dhUmAt sthaLe have avyApti nahi Ave, kemake mahAnasIyavahnitvathI abhinna evuM paNa vahnitva mahAnasIyavahnitvAvacchinnavizeSyatAbhinnavizeSyatAnuM avacchedaka to banavAnuM ja che.) Ama lakSaNa avyApta na thayuM. jagadIzI : nanu kAlo ghaTavAn mahAkAlatvAdityAdAvavyAptiH, gaganatvAdiviziSTasya kAlikasambandhena sambandhyaprasiddhyA pAribhASikAvacchedakatvAsambhavAt / na ca sAdhyatAvacchedakasambandhasAmAnye yAdRzadharmAvacchinnAbhAvavadanuyogikatvayaddharma* viziSTapratiyogikatvo bhayAbhAvastattvaM vivakSitam, tacca gaganatvAdau sulabhamiti vAcyam / pUrvapakSa : kAlikena ghaTavAn, mahAkAlatvAt mAM to hajuya doSa dUrUddhara che. avacchedakatvanirukti 1 01 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaganAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka gaganatva, svarUpeNa gaganatvaviziSTa gaganano saMbaMdhI ja kAlikasaMbaMdhathI aprasiddha che. (saMbaMdhitA sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI levI ema pUrve kahI gayA che.) uttarapakSa : ame kahIzuM ke sAdhyatAvacchedaka kAlika saMbaMdha sAmAnyamAM gaganatvAvacchizAbhAvavat kAlAnuyogikatva hovA chatAM gaganatvaviziSTa gaganapratiyogItvano abhAva rahevAthI ubhayAbhAva rahI gayo mATe taddharma eja avacchedaka banI jAya. Ama gaganamAM avacchedakatva prasiddhi sulabha che. jagadIzI : tathA sati prameyadhUmavAn vahnerityAdAvativyApterityuktatvAt dhUmatvaviziSTapratiyogikatvaghaTitatAdRzobhayatvApekSayA prameyadhUmatvaviziSTapratiyogi- katvaghaTitatAdRzobhayatvasya gurutvena tadavacchinnapratiyogitvA-prasiddheriti cet ? pUrvapakSa : to to pachI prameyadhUmavAn, varte: mAM pharI ativyApti Avaze. sAdhyatAvacchedaka saMyogasaMbaMdhamAM vadhikaraNa ayogolakAnuyogitva hovA chatAM prameyadhUmatva viziSTa pratiyogikatva ja aprasiddha che. kemake laghubhUta dhUmatvaviziSTa pratiyogika ja prasiddha che. mATe gurUbhUta dharmAvacchinnA pratiyogitA saMbhavatI nathI. laghubhUta dhUmatva ghaTitatva eTale ke tAdazaubhayatva e pUrvanA ubhayatvathI gurubhUta hovAthI aprasiddhi che. Ama aprasiddha nibaMdhanA lakSaNa ativyApti thaI. jagadIzI : atra vadanti svaviziSTapratiyogikatvAni viziSyopAdAya sAdhyatAvacchedakasambandhasAmAnye hetusamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtata- taddharmAvacchinnAbhAvavadanuyogikatvasya yaddharmaviziSTapratiyogikatvavyaktInAM pratyekasya ca dvayorvyatirekaH sa dharmaH pAribhASikAvacchedakaH / prameyadhUmatvAvacchinnapratiyogi...katvaghaTitobhayatvasya gurutayA pratiyogitAnavacchedakatve'pi tattaddharmapratiyogikatvaghaTitobhayAbhAvakUTamAdAyaiva nAtivyAptiH / kAlo ghaTavAn mahAkAlatvAdityAdau ca gaganatvameva tAdRzAvacchedakamAdAya lakSaNasamanvaya iti / 1 atra vadanti / - prameyadhUmatvaviziSTapratiyogikatva ghaTita ubhayAbhAva le to te gurUbhUta bane. kemake dhUmatvaviziSTapratiyogikatva ghaTita laghubhUta ubhayatva che. ame to kahIzuM ke prameyadhUmatvaviziSTa pratiyogikatva e tavyaktitvena levuM. eTale have dhUmatvaviziSTa pratiyogikatvanI apekSAe te gurUbhUta che tema kahI zakAya nahi. kemake avacchedakatvanirukti 002 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja prameyadhUmatvaviziSTa pratiyogikatva e eka svataMtravyakti che. dhUmatvaviziSTa che para pratiyogikatva svarUpa nathI. have tavyaktitvena ubhayAbhAva laIe to to (A sthaLe e Aja nahi paNa anyatra) vyaktio (dhUmatvaviziSTapratiyogikatva) bhinna bhinna paDe ? Sche eTale saMbaMdha sAmAnyamAM tAdaza anuyogikatva hoya paNa sAthe te te pratiyogikatva che A vyaktino abhAva paNa hoya. Ama pratiyogikatvavyaktio judI judI paDavAthI dareka che ke te te vyaktino anuyogikatva hovA sAthe abhAva maLe eTale ghaNA ubhayabhAvo thAya. A mATe ame tadravyaktitvana lIdho. e paNa sAthe kahIzuM ke saMbaMdha sAmAnyamAM ja Sche ubhayAbhAvakUTa joIe. niSkarSa e Avyo ke tAdazobhayAbhAvakUTano niveza karelo che 3 hovAthI gaurava-lAghava akiMcitkara = nakAmA hovAnA lIdhe saMyogasAmAnyamAM ja A tAdezobhayAbhAva maLI jAya, eTale prameyadhUmata ja pAribhASika avacchedaka banI jatA che che ativyApti na Ave. Aje jayAM ubhayatvena ubhayAbhAva laIe chIe tyAM to gurUbhUta dharma viziSTaA pratiyogikatva hotuM nathI. eTale tavyaktitvena kahevAnI jarUra rahetI nathI. eTale ke che ubhayAbhAvakUTa kathana paNa vyartha jAya. je nI prastuta mAM jarUra che. Ama ja je prameyadhUmatvaviziSTapratiyogikatva vyaktitvena letAM gurUbhUta na banatAM aprasiddha na thaI che bane. ubhayAbhAva maLI jAya. . che eTale te prameyadhUmatva dharma pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banatA che ativyApti na rahe. ghaTavAna, mahAkAlavA mAM have doSa dUra thaI ja gayo che. Ama tyAM paNa lakSaNa che { samanvaya ubhayAbhAva letA thaI jAya che. sAdhyatAvacchedaka kAlika saMbaMdha sAmAnyamAM re A hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedaka gaganatvAvacchinnAbhAvavanmahAkAlAnuyogikatva che che, to paNa tAdAbhyamAM rahela gaganatvAvacchinnapratiyogikatva nathI, eTale ke je yadharmapadathI gaganatvAdi ja laI zakAya, eTale prastutamAM avyApti na Ave. ema ja Sche atre samajavuM. va jAgadIzI : vastutastu hetumaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedako yo dharmaH 5 pratiyogivyadhikaraNastadavacchinnAbhAvavattvAvacchedena sAdhyatAvacchedakasambandhA1 vacchinnasambandhitAnirUpitavizeSaNatayA yaddharmaviziSTasambandhitvasAmAnyAbhAvastattve, te vastutaH kahIne jagadIza kAlo ghaTavAnuM sthaLanI avyApti A rIte dUra kare che. A tArA avacchedakatvanirukti * = = Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hetumaziSThAbhAvapratiyogitAvacchedaka je dharma, pratiyogI vyadhika2Na tadavacchinnAbhAva vyApaka je sAdhyatAvacchedaka saMbaMdha avacchinna saMbaMdhitA pratiyogika svarUpasaMbaMdhathI yuddharma viziSTa sambandhitvasAmAnyAbhAva te (yuddharma) avacchedaka kahevAya. kAlo ghaTavAn, mahAkAlatvAt / samavAyena ghaTAbhAva, pratiyogitAvacchedaka ghaTatva, pratiyogI vyadhikaraNa - ghaTatvAva-cchizAbhAva = ghaTAbhAva kAlamAM vyApaka, kAlikasaMbaMdha avacchinna saMbaMdhitA(kAlaniSThA) pratiyogikasvarUpasaMbaMdhathI gaganatvaviziSTa gaganasaMbaMdhitA kAlamAM nathI. arthAt gaganatvaviziSTa gaganasaMbaMdhitvAbhAva kALamAM che. Ama A vilakSaNa saMbaMdhathI gaganasaMbaMdhitvAbhAva kALamAM che ane ghaTAbhAva paNa kALamAM che. eTale teno vyApaka gaganatvaviziSTagaganasaMbadhitvAbhAva banI gayo. mATe gaganatva eja pratiyogitA avacchedaka bane. bhinna sAdhyatAvacchedaka bane. ahIM pahelAM sAdhyatAvacchedaka kAlikena gaganasaMbaMdhitA levA jatAM te aprasiddha rahetI hatI. have to gaganatvaviziSTagaganasaMbaMdhitA tAdAtmyana gaganamAM ja prasiddha che teno abhAva vi.lakSaNasaMbaMdhathI kALamAM ghaTAbhAvatvAvacchedena maLI gayo. A vivakSA e svaviziSTasambandhiniSThAbhAvApratiyogitvam uparathI karelI che. paNa svaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAvApratiyogitvaghne anurUpa A vivakSA nathI eTale have tene anurUpa vivakSA karIne gaganatvane avacchedaka banAve che. jagadIzI : yaddharme hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakadharmAvacchinnaprati* yogyanadhikaraNavRttyadhikaraNatAvacchedakatvasAmAnyasya prakRtasAdhyAdhikaraNatA'vacchedakatvanirUpitasvarUpasambandhenAbhAvastatve vA svaviziSTasambandhItyAdi. niruktestAtparyAd gaganatvAdau sahajata: pAribhASikavicchedakatvaM sulabhamiti dhyeyam / yuddhameM hetumaziSThAbhAvapratiyogitAvacchedakadharmAvacchinna pratiyogyanadhikaraNa vRtti adhikaraNatAvacchedakatva sAmAnyasya prakRtasAdhyAdhikaraNatAvacchedakatA pratiyogikasvarUpasaMbaMdhena abhAvaH / tattva avacchedakao / hetumanniSThaghaTAbhAvIyapratiyogitAvacchedaka ghaTatvAvacchinna ghaTanuM anadhikaraNa je mahAkAla temAM vRtti adhikaraNatA nirUpita avacchedakatva ghaTatvAdimAM jAya, gaganatvamAM na jAya. ane ghaTAdhikaraNatAvacchedakatvapratiyogikasvarUpasaMbaMdhathI to te avacchedakatvano gaganatvamAM sAmAnyAbhAva che ja to yadgharmagRhIta gaganatva dharma e * avacchedakatvanirukti * 04 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avacchedaka banI jAya. A vivakSA hetumanniSThAbhAva pratiyogIvyadhikaraNa pratiyogitAvacchedakaM yaddharma viziSTasambandhiniSTha pratiyogI vyadhikaraNaabhAvapratiyogitAnavacchedakatva avacchedakatvam lakSaNane anurUpa che mATe svIkArya che. jagadIzI : kecittu tAdAtmyasAdhyatAvacchedakAnyatarasambandhena yaH svaviziSTa. sambandhI tanniSTho yastadanyatarasambandhena pratiyogivyadhikaraNo'bhAvastatpratiyogitAnavacchedakatatkatvamuktalakSaNArthaH / tathA ca tAdRzAnyataratAdAtmyasambandhena gaganatvaviziSTasambandhini AkAze vartamAno gaganAbhAvo naitAdRzAnyatarasambandhena pratiyogivyadhikaraNaH, tasya tAdAtmyena pratiyogisamAnAdhikaraNatvAt, kintu ghaTAbhAva eva tatheti tatpratiyogitAnavacchedakameva hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtaM gaganatvamiti tamAdAyaiva kAlo ghaTavAn mahAkAlatvAdityAdau lakSaNasaGgatiH / kecittu : kahe che ke tAdAtmya athavA to sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI je yuddharmaviziSTa saMbaMdhI, temAM vaLI anyatarasaMbaMdhathI rahelo pratiyogI vyadhika2Na abhAva tenI pratiyogitAno anavacchedaka te avacchedakatva. have kAlo, ghaTavAn mAM gaganatva viziSTa gagananuM tAdAtmyana saMbaMdhI gagana bane. temAM tAdAtmyasaMbaMdhathI gagana che eTale anyatarasaMbaMdhathI pratiyogI vyadhika2Na gaganAbhAva to na ja banyo. anya ghaTAbhAvAdi anyatara saMbaMdhathI pratiyogI vyadhikaraNa bane. pratiyogitAnavacchedaka gaganatva (yuddharma pada gRhIta) bane mATe teja pAribhASika avacchedaka bane. Ama, lakSaNasaMgati thaI jAya che. jagadIzI : na caivaM dhUmagaganAbhAvAnyatarasya saMyogena sAdhyatve vahnyAdAvativyAptiH, tAdRzAnyataratvApekSayA laghutvena dhUmatvasyaiva hetusamAnAdhikaraNAbhAvaprati. yogitAvacchedakatvAt, tasya ca saMyogatAdAtmyAnyatarasambandhena yastadanyataratva- viziSTasya sambandhI gaganAbhAvastanniSThasya tAdAtmyasaMyogAnyatarasambandhena pratiyogivyadhikaraNasya dhUmAbhAvasya pratiyogitAvacchedakatayA dhUmagaganAbhAvAnyataratvasya pAribhASikAvacchedakatvavirahAditi vAcyam / avacchedakatvanirukti che. 05 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kecittu sAme pUrvapakSa : saMyogena dhUmagaganAbhAvAnyataravA, vartuH / ahIM ativyApti Avaze. (saMyogathI dhUma ke saMyogathI gaganAbhAvavantyadhikaraNa ayogolakamAM nathI mATe vyabhicArI sthaLa che) dhUmagaganAbhAvAnyatarAbhAva sAdhyAbhAva lIdho. jayAM 'dhUmo nAsti' pratIti thAya che tyAM ja 'dhUmagaganAbhAvAnyataro nAsti' e pratIti paNa thAya che ja. pratiyogitAvacchedaka laghutvena dhUmatva bane. have dhUmagaganAbhAvAnyataratvaviziSTa dhUmagaganAbhAvAnyataranuM tAdAtmyasaMbaMdhathI saMbaMdhI je gaganAbhAva, temAM tAdAtmyasaMbaMdhathI gagana pratiyogI che ja mATe gaganAbhAva pratiyogI vyadhikaraNa rUpa vRtti abhAva na bane. paNa anyatara saMbaMdhathI pratiyogI vyadhikaraNa dhUmAbhAva ja maLe. pratiyogitAvacchedaka dhUmatva ja banI gayuM. arthAt pAribhASika avacchedaka dhUmatva e pratiyogitAnavacchedaka na rahyuM. eTale yaddharmapadathI dhUmagaganAbhAva anyataratva to levAya nahi. (pakaDavuM tene ja hatuM kemake A vyabhicArI sthaLa che tyAM sAdhyatAvacchedaka eja pratiyogitAvacchedaka banavuM joIe.) have yuddharmathI dhUmatva le che. dhUmatvaviziSTa dhUmanuM tAdAtmyana saMbaMdhI dhUma ane saMyogena saMbaMdhI parvata. emAM tAdAtmyana saMyogena nRtyabhAva dhUmAbhAva na maLe kemake tAdAtmyana dhUmamAM dhUma che. saMyogena parvatamAM dhUma che. eTale anyatarasaMbaMdhathI ghaTAdyabhAva maLe. pratiyogitAnavacchedaka dhUmatva banI jAya. Ama pAribhASikAvacchedaka eja pratiyogitAnavacchedaka banyuM. mATe yuddharma pada gRhIta dhUmatva e pratiyogitAvacchedaka bane. tadbhinna atyaMtaratva sAdhyatAvacchedaka che mATe ativyApti AvI. jAgadIzI : dhUmagaganAbhAvAnyataratvasyApyakhaNDasya dhUmatvatulyatayA tasyaiva . hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakasya svaviziSTasambandhiniSThatAdRzasambandhAvacchinna* pratiyogivyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedakatayA pAribhASikAvacchedakatvenAtivyAptivirahAditi prAhuH / kecit - dhUmagaganAbhAvAnyataratva e eka akhaMDa vastu che. ema ame kahIzuM ane tethI te dhUmatvanI apekSAe gurubhUta che ema kahI zakAya ja nahi eTale pratiyogitAvacchedaka dhUmagaganAbhAvAnyataratva ja thAya. yuddharma = dhUmagaganAbhAvAnyataratva-viziSTa dhUmagaganAbhAvAnyatara enuM avacchedakatvanirukti 076 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAdAspena saMbaMdhI gaganAbhAva bane. temAM vRtti anyatarAbhAva to na maLe kemake te ja che pratiyogI vyadhikaraNa nathI. (anyatarAbhAvano pratiyogI gaganAbhAva tAdAbhyathI che 8 gaganAbhAvamAM rahe che.) eTale anyataratva e pratiyogitAnavacchedaka paNa banI gayuM che Sche mATe yuddharmagRhIta anyataratva e pratiyogitAvacchedaka eja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyAti na rahI. che nA vIza ? ta rUpavAna TAhityakAvavyAptiprakRtiST - hetusamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yadrUpatvadravyAnyataratvaM tasya Pii tAdRzasambandhena rUpatvaviziSTasambandhiniSThatAdRzasambandhAvacchinnapratiyogi vyadhikaraNAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvena rUpatvasya pAribhASikAvacchedakatvAt / tathAhi - tAdAtmyasamavAyAnyatarasambandhena yadrUpatvaviziSTasya sambandhi rUpaM pRthivyAdikaM ca tatra tAdAtmyasamavAyAnyatarasambandhena pratiyogivyadhikaraNo naI rUpatvadravyAnyataratvAvacchinnAbhAvaH, samavAyena rUpe rUpatvAkhyapratiyoginaH tAdAtmyena ra ca pRthivyAdau dravyAtmakapratiyoginaH sambaddhatvAt, kintu rUpatvaviziSTasya B tathAvidhasambandhiniSTho yaH paTAdyabhAvaH sa eva tAdRzapratiyogivyadhikaraNa iti rUpatvadravyAnyataratve tatpratiyogitAnavacchedakatvadhrauvyam / ema thatAM rUpavAnuM, ghaTavA sthaLe avyApti. samavAyena ghaTatAdhikaraNa ghaTamAM ja patvadravyAnyatarAbhAva lIdho. pratiyogitAvacchedaka-anyataratva. rUpadravyaanyatara = rUpatra saMbaMdhI samavAyena rUpa rUpa-dravyaanyatara = dravya saMbaMdhI tAdAspena pRthvI, emAM vRtti je anyatara saMbaMdhathI eTale tAdAspena ke samavAyena anyatarAbhAva rahI zake nahi ? S; kemake anyatarAbhAvano pratiyogI rUpae samavAyena rUpamAM rahe che ane pratiyogI che dravya e tAdAspena pRthvImAM rahe che. eTale anya paTAbhAvAdi ja levAya. 4 kaI pratiyogitAnavacchedaka-anyataratva bane. e thI yuddharmapadagRhIta rUpatva e che para pratiyogitAvacchedaka bane. teja sAdhyatAvacchedaka che mATe AvyApti - jAgadIzI : na ca hetusamAnAdhikaraNasyA'bhAvasyApi tAdRzAnyatarasambandhena se pratiyogivaiyadhikaraNyasya vaktavyatvAnnaiSa doSaH / * avacchedakatvanirukti 0 00 % * WANT Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvapakSa : ame kahIzuM ke hetusamAnAdhikaraNa je abhAva levAno che te paNa anyatarasaMbaMdhena pratiyogI vyadhikaraNa ja hovo joIe. tame to ghaTatvasamAnAdhikaraNa rUpatvadravyAnyatarAbhAva lIdho che te to pratiyogI samAnAdhikaraNa abhAva che kemake ghaTatvAdhikaraNa ghaTamAM rUpatvAkhyapratiyogI bhale nathI. tAdAtmyana dravyarUpa pratiyogI to cheja. eTale have A abhAva ja nahI levAya. jagadIza : tathA sati samavAyena ghaTatvasya prameyasya vA sAdhyatve tAdAtmyena hetau ghaTatve prameye vA'tiprasaGgAditi dik / jagadIza - jo tema karazo to samavAyena ghaTatvavAna, tAdAtmyana ghaTatvAt / sthaLe ativyApti Avaze. A sthaLa vyabhicArI che kemake samavAyena ghaTatva rahe che ghaTamAM ane tAdAtmyana ghaTatva rahe che ghaTatvamAM. ahIM tAdAtmyana ghaTatvAdhikaraNa ghaTatvamAM samavAyena ghaTatvAbhAva e pratiyogI vyaSikaraNa bhale bane che. paNa tAdAtmyana to ghaTatvamAM ghaTatva pratiyogI rahI jAya eTale tAdAtmyana ghaTatvAbhAva pratiyogI vyadhikaraNa maLe nahi. tame anyatarasaMbaMdhathI hetumaziSThAbhAva paNa pratiyogI vyadhikaraNa levAno kahyo eTale ghaTatvAbhAva sAdhyAbhAva pratiyogI vyadhikaraNa banI zakyo nahi. anyAbhAva gotvAbhAva maLe. pratiyogitAvacchedaka gotvatva, gotvatvaviziSTa gotvanuM tAdAtmyana saMbaMdhI gotva ane samavAyena saMbaMdhI go bane. emAM pratiyogI vyadhikaraNa gotvAbhAva to na maLe. kemake gotvAbhAva pratiyogI gotva to tAdAtmyana gotvamAM rahI jAya. samavAyena gotva gomAM rahI jAya. eTale have gotva ke gomAM anyatarasaMbaMdhathI anyAbhAva pratiyogI vyaSikaraNa paTAbhAva ja levAya eTale pratiyogitAnavacchedaka gotvatva banI jAya mATe yaddharmapadagRhIta gotvatva e pratiyogitAvacchedaka. enAthI bhinna ghaTatvatva sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti AvI. A rIte jagadIze kecittunA matanuM khaMDana karI nAMkhyuM. dIdhiti : ata eva sattAvAn jAterityAdau jAtimanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedaka guNAnyatvaviziSTasattAtvatulyavRttikatve'pi sattAtvasya na kSattiH / avacchedakatvanirukti elec Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jAgadIzI : ata eveti / vastutastu ityAdikalpasyAdRtatvAdevetyarthaH / hI yathAzrutasyAvacchedakA'natiriktavRttitvasyAdare tu sattAvAn jAterityAdAvavyAptiH / 11 syAdeveti bhaavH| have dIdhitikAre pUrve je be kalpo mUkyAM hatA tenAthI sattAvAnuM, jAte: mAM AvatI ? 38 avyApti dUra thaI ema teo kahe che. che svasamAnavRttikapratiyogitAvacchedaka anatiriktavRttitva rUpa avacchedakatvanA che che lakSaNathI ahIM AvyApti AvatI hatI. jAtyadhikaraNa guNamAM viziSTasakhvAbhAva maLe. sva = sattAtkasamAnavRttika kara A viziSTasattAtva che. eja pratiyogitAvacchedaka che. enAthI anatirikta vRttitva rUpa ka sattAtva banatAM te pratiyogitAvacchedaka sAdhyatAvacchedaka banI jAya eTale doSa Avyo. A paNa have avacchedakatvanA prathama ke dvitIya lakSaNAnusAra doSa nathI. 1. tadavacchinnapratiyogitAkAbhAvavadasambaddhaviziSTa sAmAnyakatvam | 2. svaviziSTasambanjiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvam / ahIM prathamakalpa joIe. viziSTasattAvAvacchinna pratiyogitAkAbhAvavadhU guNa na bane temAM asambaddhaviziSTa sAmAnya sattAtva che nahi. te to sambaddha ja che. asambaddha che che viziSTasAmAnya viziSTasattAva che, mATe te ja pratiyogitAvacchedaka, tabhinna sattAtva zuM sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti dUra thaI. dvitIya kalpAnusAra pratiyogitAvacchedaka viziSTasattAtva. svapadathI sattAtva pakaDI che A zakAya nahi kemake sattA-viziSTasattA sambandhi guNAdimAM viziSTasattvAbhAva maLI ? jatAM pAribhASika avacchedakarUpa viziSTasattAva e pratiyogitAnavacchedaka na rahe. A che Ama sva padathI viziSTa sattAtva ja levAya. taviziSTa-viziSTasattA, enA saMbaMdhI che dravyamAM viziSTasattvAbhAva na maLe eTale viziSTa sattAtva pratiyogitAnavacchedaka rahe. paNa che eTale yuddharmapadagRhIta viziSTasattAtvae pratiyogitAvacchedaka bane. tarbhinna sattAtra 3 S; sAdhyatAvacchedaka che. eTale lakSaNa samanvaya thaI gayo. jAgadIzI : jAtimaniSThAbhAvapratiyogitAyAM sattAtvAnyUnavRttiviziSTasattAtvAvacchedyatva-samavAyasambandhAvacchedyatvobhayasattvAdavacchedyatAghaTitalakSaNasyApi ra B prAguktasya sattAvAn jAterityAdAvavyAptiratastadapi pariSkaroti evamiti / S anata vAvaavacchedakatvanirukti * Acacaocance Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have siddhAntalakSaNamAM pratiyogitAdharmika ubhayAbhAva levAno che. eTale tyAM ja re pramavadvimAna, dhUmA mAM AvyApti Ave che. ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM che 4 saMyogasaMbaMdha avacchinnatva che. paNa prameyavaDhivAvacchinnatva aprasiddha hovAthI na laI ja A zakatA aprasiddha nibaMdhana avyApti ubhI rahe che. Sche A avyApti dUra karavA tyAM yuddhaivacchedakatva na kahetA yuddhanyUnavRtti avacchedakatva kahevuM joIe. eTale prameyavahnitvAnyUnavRttivahnitAvacchedakatva to che A pratiyogitAmAM nathI ja. ubhayAbhAva rahI jatAM saMyogasaMbaMdhana prameyavahni e vyApaka Sii banI gayo. $ have A rIte tyAM pariSkAra karatAM sattAvAnuM, jAte mAM avyApti AvI jAya che. e A samavAyena viziSTasattvAbhAvIya pratiyogitA sAmAnyamAM samavAyaavacchinnatva che ane je ja sattAvAyUnavRttiviziSTatAtvAvacchinnatva paNa che. eTale ubhaya rahI jatAM sattA 58. A vyApaka na banI. Ama avyApti nathI. anyUnAnatiprasakto dharmaH avacchedakaH / je anyUna ane anatiprasakta dharma hoya te avacchedaka bane. udA. ghaTa mATe ghaTatva. sattA, dravyatyAdi atiprasakta che, zyAmatva, raktastrAdi cUna che. ka avacchedakavanirukti * 80 Ta Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 atha prtiyogitaadhrmikobhyaabhaavghttitlkssnnm| ___ dIdhiti : evaM svaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatvaM bodhyam / ___jAgadIzI : svaM sAdhyatAvacchedakam / atra svavaiziSTyaM sAdhyatAvacchedakatAghaTakasambandhenaiva vAcyam, tena dhUmatvAdInAM kAlikAdisambandhena dhUmatvAdiviziSTasya vahyAdeH saMyogini vartamAnasyA'bhAvasya 3 pratiyogitAvacchedakatve'pi dhUmavAn vahnarityAdau nAtivyAptiH / che A avyApti dUra karavA ahIM yuddhaivacchedakatva na letAM pratiyogitAsAmAnyamAM & yasaMbaMdhaavacchinnatva ane svaviziSTasambanjiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakAe vacchinnatva ubhayAbhAva maLI jAya to tenasabaMdhena tena dharmeNa te sAdhya vyApaka bane evo ja Bra pariSkAra kare che. sva = sAdhyatAvacchedaka sattAtvaviziSTa sattA saMbaMdhimAM sattvAbhAva na kara je maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka sattAtva, tadavacchinnatva viziSTasakhtAbhAvIya ? A pratiyogitAmAM nathI. eTale ubhayAbhAva maLI jatAM sattA vyApaka banI. ke have yuddhaivacchedakatvane levAne badale avyApti dUra karavA uparanI vAta karI. Sche temAM ja padavyAvRtti kare che. 4 svaziSTaya sAdhatAvacchedakatAvacchedakasaMbaMdhana, anyathA dhUmavAnuM, va: mAM che ativyApti. - dhUmAbhAvIya pratiyogitAmAM saMyogAvacchinnatva che, paNa sAdhyatAvacchedaka sva = - dhUmataviziSTa kAlikasaMbaMdhena vahni saMbaMdhI ayogolakaniSThadhUmAbhAvIya pratiyogitAA navacchedaka dhUmatva na bane, ghaTatyAdi ja bane. to ghaTavAvacchinnatva te pratiyogitAmAM ja ja nathI. to ubhayAbhAva rahI jatAM "dhUma vyApaka banI gayo. tethI ativyApti. je have dhUmatvaviziSTa sAdhyatAvacchedakatAvacchedaka samavAyena dhUma ja bane. tatsaMbaMdhI mAM A parvatAdimAM dhUmAbhAva na ja maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka dhUmatva. tadavacchinnatva che na paNa pratiyogitA sAmAnyamAM che. mATe ubhaya rahI jatAM ativyApti na rahI. 4 jAgadIzI : svaviziSTasya sambandhitvaM sAdhyatAvacchedakasambandhena bodhyam, tena para dhUmatvAdyavacchinnapratiyogitAyAM kAlikAdisambandhena yaddhamatvaviziSTasya sambandhi para avacchedakatvanirukti * 81 sAbAsAe Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tanniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatvavirahe'pi dhUmavAn vaDherityAdau / nAtivyAtiH | svaviziSTasaMbaMdhitve sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena, anyathA dhUmavAnuM, vahU ativyApti. dhUmatvaviziSTa dhUma saMbaMdhi kAlikena ayogolaka vRtti dhUmAbhAva to che ja. ja A pratiyogitAvacchedaka dhUmatva bane, paNa vanyabhAva nathI. pratiyogitAnavacchedaka che vahnitva bane. tadavacchinnatva pratiyogitAmAM nathI. ubhayAbhAva rahetAM dhUma vyApaka che ke banI gayo. je have dhUmatvaviziSTa dhUmano sAdhyatAvacchedaka saMyogena saMbaMdhI parvata ja bane. temAM che S$ dhUmAbhAva na maLe. pratiyogitAnavacchedaka dhUmatva, tadavacchinnatva paNa pratiyogitAmAM ja ja che. ubhaya rahI jatAM dhUma vyApaka na banyo. 8 jAgadIzI : na ca sAmAnyato dhUmasambandhini saMyogena sarvasyaivAbhAvasattvAdana dhUmavanniSThasaMyogasambandhAvacchinnapratiyogitAnavacchedakA'prasiddhyA kathamativyApti9 riti vAcyam / che. pUrvapakSa : svaviziSTa sambandhie sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI lIdhA vinA paNa 8 ativyApti na rahe. dhUmatvaviziSTa dhUma saMbaMdhi kAlikena bhUtala, ayogolaka bhale bane, je Sii te badhAyamAM sarvano abhAva maLI jAya. kAlikena dhUma saMbaMdhI ayogolakamAM che A vadvisivAyanA badhAno abhAva maLe. kAlikena dhUmasaMbaMdhI bhUtalamAM vahnino paNa che A abhAva maLe. Ama badhA ja pratiyogitAvacchedaka banI jAya eTale koI anavacchedaka che. ra ja na bane. tadaprasidhyA ativyApti na rahI. jAgadIzI : gotvatvaghaTAbhAvatvAdereva tatprasiddhaH / saMyogasambandhAvacchinnaOM gotvAdyabhAvapratiyogitAyA lAghavena gavetarAsamavetatvAdibhirevAvacchedAt / uttarapakSa : pratiyogitAnavacchedakanI toya aprasiddhi nathI. sAmAnyato sii dhUmasabaMdhImAM gottva, ghaTAbhAvatva pratiyogitAnavacchedaka ja bane. kemake govAbhAva 38 ghaTAbhAvAbhAva maLavA chatAMya tadIya pratiyogitAvacchedaka gurubhUta gottvAdi 38 na (gavatarAsamavetatve sati sakalago samAvetatvam) na bane paNa laghu bhUta che che gatarAsamatatvAdi bane. Ama pratiyogitAnavacchedaka gottva, ghaTAbhAvatva bane. A B ra avacchedakAnirukti * 82 egestate) Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para tadavacchinnatvano dhUmAbhAvIya pratiyogitAmAM abhAva maLI jatAM ubhayAbhAva maLe. che eTale dhUma vyApaka banI ja jAya che. 4 jAgadIzI : na caivamapi tadavacchedyatvA'prasiddhyaiva nAtivyAptiH / 2 gotvAdibhedapratiyogitAyAM tatsaulabhyAt / na hi sA'pi gavetarAsamavetatvamAtrAsa vacchinnA, gorUpAdau gotvabhedAsattvaprasaGgAt / pUrvapakSa H paNa tame pratiyogitAnavacchedaka gottva avacchinnatvano abhAva ? S$ pratiyogitAmAM tyAre ja laI zako jyAre gotatva, avacchinnatva prasiddha hoya. te ja che A aprasiddha che. mATe tadabhAva maLe ja nahi. che uttarapakSa : gosvabhedIyapratiyogitA gottvAvacchizA che mATe che ja gottvAvacchinnatva A pratiyogitAmAM prasiddha che ja. tethI teno abhAva paNa ja SR pratiyogitA sAmAnyamAM laI zakAya. Apatti ubhI ja rahe che. A pUrvapakSa : ame kahIzuM ke bhedIyA pratiyogitA gotatva = gurUbhUtadharmAvacchinna nathI. gatarAsamatatvAvacchinnA ja che. ane tethI govatAvacchinnatva aprasiddha che te che ja. eTale aprasidhyA ativyApti doSa lAgato ja nathI. ane tethI saMbaMdhI ? SS sAdhyatA vacchedakasaMbaMdhathI levAnuM kahevAnI koI jarUra nathI. jAgadIzI : yadi ca gotvatvAvacchedyatva-saMyogasambandhAvacchedyatvobhayatvA6 vacchinnAbhAvA'prasiddhyaiva nAtivyAptiH, gavetarAsamavetatvAdyavacchedyatvamAtraghaTita-14 se tAdRzobhayatvasyaiva laghutvena pratiyogitAvacchedakatvAditi vibhAvyate, uttarapakSa : jo gotvabhedIyA pratiyogitA gatarAsamavetantrAvacchinnA mAno to kara gotvabheda ne gatarAsamatatva sAthe virodha rahe. bhedane pratiyogitAvacchedaka dharma che raka sAthe virodha che. jayAM ghaTabheda hoya tyAM pratiyogitAvacchedaka ghaTatva na ja hoya. eTale ja A pachI "gorUpa gotvabhinna' e pratItinI anupatti thaI jaze. kemake gorUpa che 28 gavetarAsamaveta che mATe temAM gatarAsamatatva che. eTale have temAM gotabheda rahI zake nahi. AthI uparokta pratIti na thavAnI Apatti Ave. eTale bhedIyApratiyogitA che 4 govAvAvacchinnA ja mAnavI joIe. nahi ke gatarAsamavetantrAvacchinnA. gorUpamAM che 38 gotavAvacchinnatva nathI mATe tyAM go-bheda rahI zake che. ethI pratIti upapanna thaI ? $ jAya che. Ama pratiyogitA gottvAvacchinnA prasiddha che. mATe pratiyogitAnavacchedaka- kesa S cience avacchedakatvanirukti * 3 TakA) Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gottvAvacchinnatvAbhAva pratiyogitAmAM maLI jAya che. ane ativyApti ubhI rahe che ja che. tethI svaviziSTasaMbaMdhi sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI ja levo joIe jethI - ja dhUmatvaviziSTa dhUma saMbaMdhi saMyogena parvata bane. temAM dhUmAbhAva na maLatAM che Bii pratiyogitAnavacchedaka dhUmatva. tadavacchinnatva pratiyogitAmAM che ja. ubhaya rahI jatAM ja ativyApti dUra thaI. 2 pUrvapakSa H saMyogasaMbaMdhaavacchinnatva-govatnAvacchinnatva = ubhayatva avacchinna che Bra abhAvanI ja aprasiddhi che, kemake gatarAsamatatva. saMyogasaMbaMdhaavacchinnatva = dara che ubhayatva e laghubhUta che. mATe aprasidhyA ativyApti rahetI ja nathI. jAgadIzI : tadoktarItyA vahnimAn dhUmAdityAdAvavyAptivAraNArthameva X sAdhyatAvacchedaka-sambandhena svaviziSTasya sambandhitvaM nivezyam / itthaM ca niruktapratiyogyanadhikaraNahetumanniSThAbhAvapratiyogitAsAmAnye eva / * sAdhyavanniSThAbhAvIyasaMyogasambandhAvacchinnapratiyogitAnavacchedakIbhUtagotvatvAvacchedyatva saMyogasambandhAvacchedyatvobhayatvAvacchinnAbhAvasattvAd dhUmavAn vaDherityatraivA'tise vyAptiH, gurutayoktakrameNa tAdRzobhayatvAvacchinnAbhAvA'prasiddhyA vahnimAna dhUmAdityAdAvavyAptirvA syAdataH pratiyogyasambandhitvenApi svaviziSTasambandhI se 12 vishessnniiyH| uttarapakSa : vArU, to tulyayukatsA vadvimAna, dhUmADu mAM avyApti che. A che ghaTAbhAvIyapratiyogitAmAM vahnitvaviziSTavahnisaMbadhI (ayogolaka, parvata)mAM ? A saghaLAnAM abhAvo maLe. koI pratiyogitAnavacchedaka na bane. je bane che tene pUrvokta che rIte gurUbhUta kahIne dUra karyo, eTale aprasiddha nibaMdhana avyApti durvAra banI. Ane ja je dUra karavA svaviziSTasaMbaMdhitva sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI levAnuM ame kahIzuM. ja S4 vatitvaviziSTavahni saMbaMdhI saMyogena parvata temAM vanyabhAva na maLe che A pratiyogitAnavacchedaka vahnitva, tadavacchinnatva ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM nathI. A che ubhayAbhAva maLatAM "vahni' vyApaka banyo. avyApti na rahI A rIte karavA chatAM paNa. dhUmavAnuM vaDhe mAM ativyApti te A rIte? dhUmAbhAvIya pratiyogitAmAM vahnimanniSTha dhUmAbhAva. (pratiyogi samAnAdhikaraNa, tamArA avacchedakatvanirukti * 84 rA . Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyadezAvacchedena) parvatamAM bIjAnA to abhAva che ja, dhUmAbhAva paNa maLyo. have pratiyogitAnavacchedaka te ja gottvatva bane. tadIyapratiyogitAnavacchedakIbhUta gotvatva tadavacchedyatva pratiyogitAmAM nathI. saMyogasaMbaMdhaavacchedyatva che. ubhayatvAvacchinna abhAva maLatAM dhUma vyApaka banavAnI Apatti. = jo pUrvokta rIte ubhayatva gurubhUta hoIne aprasiddha kaho ane ativyApti dUra karo to pUrvokta rIte ja himAn, dhUmAt mAM avyApti. vahimaparvataniSTha vahtvabhAvIya pratiyogitAnavacchedaka gotvatva. tadavacchedyatva aprasidhyA avyApti. A dUra karavA pratiyogino asaMbaMdhI evo svaviziSTasaMbaMdhI levo ema kahevuM joIe. dhUmatvaviziSTa dhUma saMbaMdhI parvatamAM dhUmAbhAva na levAya kemake te pratiyogI dhUma saMbaMdhI che. evo ghaTAbhAva ja maLe tethI pratiyogitAnavacchedaka dhUmatva tadavacchinnatva pratiyogitAmAM rahI jatAM ubhaya rahetAM ativyApti na rahe. vaktimAna, dhUmAt mAM vahnitvaviziSTavahnisaMbaMdhI parvatamAM varjyabhAva na levAya kemake te pratiyogIno asaMbaMdhI nathI. tevo ghaTAbhAva ja bane. pratiyogitAnavacchedaka vatitvAvacchizatva ghaTAbhAvIyapratiyogitAmAM nathI. ubhayAbhAva rahI jatAM vahni vyApaka banyo. avyApti na rahI. jagadIzI : tadarthazca pratiyogitAvacchedakasambandhena pratiyogitAvacchedakAvacchinnAsambandhitvam / tena sambandhasAmAnyena yaH pratiyogitAvacchedakAvacchinnA- sambandhI vahnitvaviziSTasambandhI parvatAdistanniSThasya pralayapUrvotpannakarmAtyantAbhAvasya pratiyogitAnavacchedakaM yad ghaTatvAdikaM tadavacchedyatvasaMyogasambandhAvacchedyatvayozca . sAdhanavanniSThAbhAvapratiyogitAyAM sattve'pi vahnimAn dhUmAdityAdau nAvyAptiH / pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena (sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena) pratiyogitAvacchedaka avacchinnapratiyoginuM asaMbaMdhI levuM. 1) pratiyogitAvacchedakasaMbaMdhena pratiyogInuM asaMbaMdhi levuM. anyathA eTale ke koIpaNa saMbaMdhathI pratiyoginuM asaMbaMdhI letA vadvimAn, dhUmAt mAM avyApti. dhUmAdhikaraNamAM yenakenApi saMbaMdhena badhA ya rahI jatA pratiyogitAno asaMbaMdhI abhAva na maLe. mAtra pralayapUrvotpannakarmano ja atyaMtAbhAva parvatamAM pratiyogi asaMbaMdhI maLe. pralayapUrvotpannakarma e pralayanI prAkSaNamAM hoya. te kSaNe parvatadhvaMsa avacchedakatvanirukti 085 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya (vibhinnAbhInayo: nAthAAtheyamAvaH) eTale te karma kAlikasaMbaMdhathI paNa parvatamAM na ja maLe. Ama te karmano abhAva e yenakenApi saMbaMdhena pratiyogI asaMbaMdhI bane. pralayapUrvotpazakarmAbhAvIya pratiyogitAvadaka avacchinna pratiyoginuM asaMbaMdhI je vahnitvaviziSTavahnisaMbaMdhI parvata, taziSTha pralayapUrvotpannakarmAbhAvanI pratiyogitAno anavacchedaka ghaTatvAdi bane. (ghaTAbhAvAdi to pratiyogi saMbaMdhI che mATe te abhAva levAya ja nahi tethI ghaTatvAdi pratiyogitAnavacchedaka bane.) tadavacchedyatva ghaTAbhAvIyapratiyogitAmAM che ja eTale ubhaya rahI jatAM avyApti AvI. = have te nahi Ave. ghaTAbhAvIyapratiyogitAmAM vahnitvaviziSTavahnisaMbaMdhI parvatamAM pratiyogitAvacchedaka saMyoga saMbaMdhena ghaTAdi rahetA nathI eTale teja pratiyogi asaMbaMdhI banyA. mAtra saMyogena vahni rahe che. eTale varjyabhAva pratiyogI asaMbaMdhI na banatAM te na levAya. eTale pratiyogitAnavacchedaka vahnitva, tadavacchinnatvaabhAva ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM che ja eTale ubhayAbhAva rahI jatA avyApti na rahI. jagadIzI : na vA pratiyogyasambandhisAdhyavanniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakIbhUtaviziSTasattAtvAvacchedyatva- samavAyasambandhAvacchedyatvayoH sAdhanavanniSThAbhAvapratiyogitAyAM sattve'pi sattAvAn jAterityAdAvavyAptiprasaGgaH / 2) pratiyogitAvacchedakAvacchinna pratiyogI levo. anyathA sattAvAnuM, jAte: mAM avyApti. sattAvanniSThAbhAva viziSTasattvAbhAva te pratiyogI asaMbaMdhI na bane kemake vizizcaM zuddhAt nAtirivyate e nyAyathI te zuddha sattAno saMbaMdhI che mATe viziSTasattA = pratiyogIno paNa saMbaMdhI kahevAya. eTale pratiyogI asaMbaMdhI sattAvanniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedaka viziSTasattAtva bane. tadavacchedyatva ane samavAyasaMbaMdha- avacchedyatva ubhaya pratiyogitAmAM rahI jatAM avyApti have viziSTasattAtvAvacchinna viziSTa satvAbhAva e pratiyogI tAdaza viziSTa sattA, je zuddhasattAthI bhinna hovAthI A abhAva pratiyogI-asaMbaMdhi banI gayo kAraNa sattAsaMbaMdhiguNAdimAM viziSTasattAbhAva maLe ja che. ane tyAM viziSTa sattA (pratiyogI) nathI. eTale teja levAya. ethI pratiyogitAvacchedaka viziSTasattAtva avacchedakatvanirukti 086 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja bane. anavacchedaka sattAtva bane. tadavacchinnatvano viziSTasakhvAbhAvIya para pratiyogitAmAM abhAva che. ubhayAbhAva rahI jatAM avyApti na rahI. jAgadIzI : pratiyogitAvacchedakasambandhena pratiyogyasambandhI yaH se sAdhyatAvacchedakAvacchinnasambandhI tanniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakaM na ghaTAbhAvatva* gotvatvAdikaM, tasyApi sAdhyavaniSThatAdRzabhedapratiyogitAvacchedakatvAt, kintu laghusamaniyataguru prameyadhUmatvAdikameva tathA, tathA ca tadavacchedyatvA'prasiddhyA B vahnimAn dhuumaadityaadaavsNbhvo'vyaaptitiHki sAdhyavaziSTAbhAvapratiyogitA sAdhyAvacchedakasaMbaMdhana :- pUrve gottva che I ghaTAbhAvatvane pratiyogitAnavacchedaka banAvelA, te paNa have na bane. - saMyogena pratiyogIghaTano asaMbaMdhI je saMyogena vahnitnAvacchinnano saMbaMdhI parvata che che temAM vatibheda rahe che mATe vahnitva pratiyogitAnavacchedaka na rahe. gotvabheda rahe che A mATe govatva paNa pratiyogitAnavacchedaka na rahe. paNa prameyadhUmabheda rahe che chatAM te je laghUbhUta dhUmatva ja avacchedaka banavAthI prameyadhUma pratiyogitAnavacchedaka bane. have A Sii je pratiyogitAnavacchedaka bane tadavacchaghavAbhAva pratiyogitAmAM joIe te pAcho have ? 8 nahi maLe. kemake pratiyogitAnavacchedaka tarIke prApta thayelA prameyadhUmatvathI avacchinna : ja koI prasiddha nathI (kemake te gurabhUta dharma che) eTale tadabhAva paNa aprasiddha banatAM che ke sarvatra asaMbhava doSa lAge. re ahIM AvyAptiva' kahyuM che teno artha e ke anyatra koI sthaLe tema chatAMya lakSaNa che 4 samanvaya thAya che. tAdAspena gotvavAna vyaktitva / Sche sva = gotvaviziSTano tAdAspena saMbaMdhI go bane. have temAM abhAva levAno che je che te kadAca sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhana na laIe to to saMyogena govAbhAva maLI jAya che BR eTale pratiyogitAvacchedaka laghubhUta garAsamatatva bane. gurUbhUta gottva : pratiyogitAnavacchedaka ja rahe. . have gotabhedIya pratiyogitAmAM gotvavAvacchinnatva ApaNe pUrve siddha kareluM ja che 44 che eTale gotavAvacchaghatvano abhAva pratiyogitAmAM prastuta anumAnamAM laI zakya Sche ubhayAbhAva maLI jatAM tAdAspena gotva e tavyaktitvanuM vyApaka banI gayuM. A che. AthI ahIM lakSaNasamanvaya thavAthI vadvimAna, dhUmata sthaLe paNa avyApti kahI. . 3 Bra ncesca avodakatvaniyukti * * capacasadana) Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgadIzI : ataH sAdhyavanniSThAbhAvapratiyogitvamapi sAdhyatAvacchedakasambanthAvacchinnaM grAhyam / tena saMyogAdisambandhAvacchinnapratiyogitAnavacchedakIbhUtagotvatvAdyavacchedyatvaprasiddhyaiva lakSaNasambhavaH / 4 e dUra karavA abhAvapratiyogitA sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI levAnuM kahyuM. have A Bra vahunyAdibheda ahIM pakaDAya nahi kemake tenI pratiyogitA sAdhyatAvacchedaka ja A saMyogasaMbaMdhaavacchinna nathI. ghaTAbhAvAdi ja pakaDAya - pratiyogitAnavacchedaka vahnitva che che - tadavacchedyatvAbhAva ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM maLI jatAM avyApti narahI. che athavA to svaviziSTa saMbaMdhI parvatamAM saMyogasaMbaMdhena gotvAbhAva maLe, paNa te gurUbhUta gottva pratiyogitAnavacchedaka rahe. eTale tadavacchedyatvanI go-bhedIya pratiyogitAmAM prasiddhi hovAthI ahIM (ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM) tadavacchedyatva38 abhAva paNa maLI jatAM ubhayAbhAva maLe. samanvaya thaI jAya. jAgadIzI : vastutaH prAguktayuktyA'trApi sAdhyatAvacchedakasambandhena meM 15 pratiyogyasambandhitvaM sAdhyatAvacchedakAvacchinnasambandhino vaktavyam, na tu 2 5 pratiyogitApi tAdRzasambandhAvacchinnA grAhyA / jagadIza kahe che vastutaH ahIM paNa sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI pratiyogInuM che 5 asaMbadhI sAdhyatAvacchedaka avacchinna sAdhyasaMbaMdhI (=sva viziSTa sAdhya saMbaMdhI = 1 ra vahnitva viziSTavati-parvata) levuM. paNa pratiyogitAvacchedaka saMbaMdhathI kahIne te ja ura pratiyogitA sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhena levI te kahevAnI jarUra nathI. 8 jAgadIzI : 'nanvevamapi sAdhyatAvacchedakasambandhena pratiyogyasambandhisAdhyatA vacchedakAvacchinnasambandhiniSThAbhAvA'prasiddhyA vibhutvaviziSTaghaTavAn mahAkAlatvA-11 dityAdAvavyAptiH / mahAkAlAnyatvaviziSTaghaTatvAvacchinnAbhAvasyaiva tAdRzasya kathaJcinmahAkAle prasiddhyA tatrA'vyAptivAraNe'pi tadvahnIyasaMyogasambandhena vahnaH14 11 sAdhyatAyAM saddhetAvavyAptiH, tatsambandhena yatpratiyogisambandhi tadanyatvasya tadvahnimatyabhAvAt / "mahAkAlanirUpitavizeSaNatayA ghaTAdeH sAdhyatAyAM 5 mahAkAlatvahetAvuktakrameNApyavyAptivAraNA'saMbhavAcca tena sambandhena yaH isa pratiyogisambandhI tadanyatvasya mahAkAle virahAt / / - apara paninti * 88 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 1) pUrvapakSa : bhale tema hoya paNa vibhutvaviziSTaghaTavAnuM, mahAkAla-A sthaLe ja avyApti ubhI che. kAla evA vibhumAM svarUpeNa vibhutva che ane kAlikena ghaTa che mATe ja sAmAnAdhikaraNa saMbaMdhathI vibhutvaviziSTaghaTa banyo. tadvAn kALa che ja, A saddhanukasthaLa B che. have ahIM sAdhyatAvacchedaka kAlika saMbaMdha che. mahAkAlavAdhikaraNamahAkAlamAM jeno ja che abhAva laIe te badhAnA pratiyogInuM sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhena (kAlikena) mahAkALI A saMbaMdhI ja che. asaMbaMdhI nathI. gaganAbhAva lo to bhale gagananuM kAlikasaMbaMdhana che # mahAkALa saMbaMdhI nathI. paNa gagana koI paNa saMbaMdhathI koInuM ya saMbaMdhI tarIke prasiddha che Sje nathI eTale tenuM asaMbaMdhI mahAkALa kahI zakAya nahi. Ama pratiyogI vyadhikaraNa - abhAvaprasiddhayA avyApti Ave che. 2) uttarapakSa : nahi, mahAkAlAnyatvaviziSTa ghaTAbhAva e pratiyogI vyadhikaraNa che ja banI jaze. (kAlikena tAdazaghaTa mahAkAlamAM rahI zakato nathI.) tadIyapratiyogitAmAM ja 38 sva = ghaTatvaviziSTaghaTanuM kAlikena saMbaMdhI mahAkAlaniSTha-uktAbhAvIya 38 A pratiyogitAnavacchedaka ghaTatAvacchedyatva che paNa kAlAnuyogikatva nathI. ubhayAbhAva che ja rahI jatAM ghaTa sAdhya vyApaka banI gayuM. avyApti na rahI. 24 3) pUrvapakSa ? vAru, taddhipratiyogika saMbaMdhena vadvimAna, dhUmatu A sadgatuka sthaLe ja 38 avyApti Avaze. vahnitvaviziSTa vahnisaMbaMdhI parvatamAM jeno abhAva laIe teno pratiyogIno rasa ja asaMbaMdhI parvata banavo joIe. have koIpaNa pratiyogI vahnipratiyogIka che ja saMyogasaMbaMdhathI kyAMya saMbaMdhi tarIke prasiddha ja nathI. to parvata tevA pratiyogInA je 38 asaMbaMdhI tarIke paNa aprasiddha ja rahe eTale ahIM svaviziSTa saMbaMdhI e sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhathI pratiyogya saMbaMdhi tarIke aprasiddha bane che mATe AvyApti durvAra che. A 4) vaLI hamaNAM ghaTavAnuM, mahAkAlatA sthaLe doSa dUra karyo, paNa hajuya tyAM doSa che je che. mahAkAlanuyogikakAlikasaMbaMdhathI ghaTanI sAdhyatA ame laIzuM eTale have ? BY ghaTatvaviziSTa ghaTa saMbaMdhI kALamAM koIno abhAva na levAya kemake tamAma ? A pratiyogionuM sAbitAvacchedakasaMbaMdhathI saMbaMdhI kALa bane che. che Ama ubhaya sthaLe abhAvAprasiddhinibaMdhana avyApti durvAra che. KA jAgadIzI : na ca sAdhyatAvacchedakasambandhasAmAnye sAdhyatAvacchedakAvacchinnase sambandhiyatkiJcidvyaktyanuyogikatva-yAdRzapratiyogitAvacchedakAvacchinnaprati ra avacchedakatvanirukti * 9 raja che . B Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogikatvobhayAbhAvastAdRzapratiyogitAnavacchedakAvacchinnatvaM nivezyamato meM mI gaganAbhAvadvAraiva prasiddhiriti vAcyam / 1 svarUpasambandhena gaganAdervRttimattvapakSe eva pratiyogitAdharmikobhayAbhAvagarbhase niruktyAdarAt, tatra gaganAbhAvamAdAya prasiddhyasaMbhavAt / kAlikavizeSaNatAyAM / gaganatvAvacchinnapratiyogikatvasAdhyavanmahAkAlAnuyogikatvayoH sattvAditi cet, the , etadasvarasenaiva pratiyogitayorityAdinA pratiyogivaiyadhikaraNyamupekSya lakSaNAntaraM / kaI vasya nyA. che dvitIya pUrvapakSa : nahi, A rIte vivakSA karavAthI avyApti dUra thAya che. ke sAdhyAvacchedakasaMbaMdha sAmAnyamAM sAdhyatAvacchedakaavacchizasambandhiyatkiMcit 4 anuyogikatva ane yAdezapratiyogitAvacchedakAvacchinna pratiyogIkatva etadubhayAbhAva che Sche rahI jAya to tAdazanuM je pratiyogitAnavacchedaka tad avacchaghatva levuM. teno abhAva : Bii pratiyogitA sAmAnyamAM levo. che mahAkAlAnuyogikakAlikasaMbaMdhamAM ghaTavAvacchinnaghaTasaMbaMdhI kAlAnuyogikatva che ke je paNa gaganatvAvacchinnagaganapratiyogikatva nathI = ubhayAbhAva maLI gayo. (gagana che e kALamAM vRtti nathI e mate A samajavuM.) have yAdezapratiyogitA eTale zuM 8 gaganAbhAvIya pratiyogitA lIdhI hatI teno anavacchedaka-ghaTatva banyo. tadavacchaghatva para samavAyena ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM bhale che paNa kAlAnuyogikatva na hovAthI ja 3 ubhayAbhAva maLI jatAM sAdhya ghaTa vyApaka banyuM. Ama gaganAbhAva dvArA pratiyogya saMbaMdhI tarIke kALanI prasiddhi thaI gaI. A pra.pUrvapakSa: nahi, pratiyogitA dharmika lakSaNanuM anusaraNa gaganane kALamAM vRtti che ja mAnavAnA kAraNe to karavuM paDyuM che. to ahIM tame sAdhyatA vacchedaka kAlikasaMbaMdhamAM karI 38 gaganapratiyogIkatvAbhAva prApta karI lIdho teja barobara nathI. kAlAnuyogikatva che tema che gagana pratiyogIkatva paNa che ja. tethI ubhaya rahI jatAM yAdazapadagRhIta gagana levAya che ja nahi. Ama pratiyogyasaMbaMdhI tarIke kAlanI aprasiddhane lIdhe avyApti durvAra che. je Ama pra.pUrvapakSa dRDha banI gayo. have enI sAme keTalAka ('eka') kahe che ke e 58 A avyApti doSa janya je lakSaNamAM truTi che ene dUra karavA mATe ja AgaLa jaIne che Bra pratiyogI vyadhikaraNa aghaTita lakSaNa karavAnA ja che. 9 avacchedakatvanirukti* 90 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se jAgadIzI : pare tu niruktapratiyogyasambandhiprakRtasAdhyavanniSThAbhAvapratiyogitAyAM / yadyaddharmAvacchedyatva-sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnatvobhayAbhAvaH pratiyogitA vacchedakA-vacchinnapratiyogyanadhikaraNaprakRtahetumanniSThAbhAvapratiyogitAsAmAnye'pi 2 tAdRzobhayAbhAvakUTavattvaM vivakSaNIyam / asti ca samavAyAdyavacchinnaghaTAdya bhAvapratiyogitAyAM yatkAlikasambandhAvacchinnatvaghaTatvAvacchinnatvobhayAbhAvavattvaM 3 tadeva pratiyogyanadhikaraNamahAkAlaniSThAbhAvapratiyogitAsAmAnye'pIti ghaTavAna BN mahAkAlatvAdityAdau nAvyAptiH / che jyAre bIjA keTalAka nimnAkta rIte kAlo ghaTavAnuM sthaLe avyApti doSa dUra kare che pratiyogitAvacchedakAvacchinna pratiyogI asaMbaMdhI je sva viziSTa saMbaMdhI 3 (=sAdhyatAvacchedaka viziSTa sAdhyavatu) temAM rahelA abhAvAdinI pratiyogitAmAM 3 ja yaddhaivacchedyatva ane sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnatva ubhayAbhAva jo rahe ane teja che ubhayAbhAvakUTa hetumaSTiAbhAvIya pratiyogitAmAM paNa rahe to tenA saMbaMdhana che je taddharmAvacchinna vyApakam ema ame kahIzuM. ghaTavAnuM, mahAkAlavAtuM - samavAyena ghaTAbhAva. sva=(sAdhyatAvacchedaka) ghaTatvaviziSTa ghaTasaMbaMdhI kALaniSTha je samavAyena ja 38 ghaTAbhAva, - tadIyapratiyogitAmAM ghaTavAvache ghatva che paNa kAlikasaMbaMdha $ 38 (sAdhyatAvacchedaka) avacchaghatva nathI. eTale ubhayAbhAva che. che. have teja ubhayAbhAva hetamazriddhAbhAva = samavAyena ghaTAbhAva tadIya che pratiyogitAmAM paNa che je mATe kAlikena ghaTavAvacchinna ghaTa vyApaka banI gayo. lakSaNa che samanvaya thaI gayo. mUlAktalakSaNa ane avacchedakatvanuM lakSaNa saMkalita karatA A AkAra thAya. 4 hetumaziSThapratiyogI vyadhikaraNa abhAvI pratiyogitA'vacchedakAvacchinna ke asaMbaMdhi je sAdhyatAvacchedaka dharmAvacchinna sAdhyavaziSTa pratiyogI vyadhikaraNa abhAva che Sja tadIya pratiyogitAmAM yuddharmAvacchinnatva yasaMbaMdha avacchinnatva ubhayAbhAva jo maLe che che ane teja ubhayAbhAva hetumanniSThaabhAvIya pratiyogitAmAM maLe to tenA saMbaMdhana che taddharyAvacchedyatve vyApakatvam | DeceTa avacchedakatvanirukti * 1 Taace Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dvitIya pratiyogitAmAM ubhayAbhAva jo maLe to te ja prathama pratiyogitAmAM maLe che ja eTale sAdhyamAM vyApakatA prApta thAya. pUrve to hetumatriSTAbhAvanAM pratiyogIno rasa ja sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhathI asaMbaMdhI sAdhyano saMbadhI Avazyaka hato eTale te rIte ? B samavAyena ghaTAbhAva laI zakAya nahi kemake kAlikena ghaTano saMbaMdhI ja mahAkALa banI che jAya che. gaganAbhAva paNa na levAya kemake kAlikena gaganano saMbaMdhI koI prasiddha nathI. A che ethI kALa asaMbaMdhI paNa na bane. Bre Ama avyApti ubhI hatI. have te badhu dUra karIne pratiyogitA sAmAnyamAM rasa 38 ubhayAbhAva levAnuM rahyuM. eTale yenakenacisaMbaMdhana abhAva laI zakAya. mATe ? - samavAyena ghaTAbhAva prApta thayo. je prazna : vArU to A rIte ja prathama pratiyogitAmAM ja ubhayAbhAva laIne ghaTavAna, ja A mahAkAla-At sthaLe lakSaNa samanvaya thaI jAya che pachI be be sthaLe pratiyogitAmAM ? che ubhayAbhAva levAnI jarUra zI che? uttara - juo AvI prakriyAno tamane khyAla nathI. ukta rIte ghaTavAnuM, mahAkAlatA sthaLe avyApti dUra thatI hatI. paNa bAda prameyavadvimAna, dhUmata nI ativyApti dUra karavA pratiyogitAmAM yuddhamanyUnavRttiavacchinnatva - yasaMbaMdha SX avacchinnatva ubhayAbhAva lIdho. tema thatAM sattAvAnuM, jAte mAM avyApti AvI. ene GS che dUra karavA pratiyogitAmAM vasaMbaMdhaavacchedyatva ane svaviziSTasambanjiniSThAke bhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchinnatva etadubhAyAbhAva levAnuM kahyuM. je have tema karatAM kAlo ghaTavAna, mahAkAlavA mAM pharI avyApti AvI gaI. kemake ja - ukta ubhayAbhAva pratiyogitAmAM prApta nathI. juo sva = sAdhyatAvacchedaka ke Bii ghaTatvaviziSTa ghaTa saMbaMdhikALa niSThapratiyogI vyadhikaraNa abhAva, kAlikena koI na maLe che che eTale aprasiddhi nibaMdhanA avyApti rahI. * 38 A avyApti dUra karavA ane sAthe sAthe sattAvAnuM, jAte mAM paNa lakSaNa samanvaya ? BY karI levA 'pare tu pakSe evo pariSkAra karyo jemAM yenakenacit saMbaMdhana abhAva laI ne 4 zakAya. eTale have samavAyena ghaTAbhAva maLI gayo lakSaNasamanvaya thayo. 4 Ama pahelI ja pratiyogitAmAM ubhayAbhAva laI letA lakSaNa samanvaya thavA chatAM e S4 AgaLa anusaraNa kema karavuM paDyuM? eno hetu vividha pariSkAro che. jethI pharI ghaTavAnuM 34 mahAkAla-AmAM AvyApti ubhI ja rahI e uparokta rIte have dUra thaI. Swwwjha avacchedakatvanirukti 0 92 B Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 yche. jAgadIzI : yadyaditi vIpsAdarAnniruktapratiyogyanadhikaraNahetumanniSThAbhAvapratiyogitAsAmAnye eva guNatvAvacchedyatvasaMyogasambandhAvacchedyatvobhayAbhAvasattve'pi 4 dhUmavAn vaDherityAdau nAtivyAptiH / dhUmatvAvacchedyatvasaMyogasambandhAvacchedyatvobhayA bhAvasyApi tAdRzatvena tasyaiva pratiyogyanadhikaraNavahnimanniSThAbhAvapratiyogitAsAmAnye zrI virahAt, saMyogasambandhAvacchinnadhUmAbhAvapratiyogitAyAM tdsttvaadityaahuH| che 'pare tu'nI A vivakSAmAM thatu yat evI vIsA karavAnuM kAraNa tadabhAve ghUmavAna, 44 S4 varlDa mAM AvatI ativyAptine aTakAvavAnuM che. tyAM ghaTAbhAva, guNatvAbhAva laIne A A tadIya pratiyogitAmAM ubhayAbhAva rahI jAya. eTale dhUma vyApaka banI jAya. have to kana je je hetu manniSThAbhAvapratiyogitA hoya te badhAmAM ubhayAbhAva levAno eTale ke e vadviadhikaraNa ayogolakamAM dhUmAbhAva paNa che to tenI pratiyogitAmAM paNa che Sche ubhayAbhAva maLavo joIe ne te nathI maLato eTale have ativyApti nathI. A rIte "pare tu'no pakSa pUrNa thayo. 4 jAgadIzI : nanu svaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedaketyatrABA 'navacchedakatvaM na tAdRzAvacchedaka pratiyogika bhedamAtram, dharmamAtrasyaiva tAdRzayatkiJcidavacchedakabhinnatvena vyAptilakSaNA'saMbhavaprasaGgAt, che. have ApaNe mUlAnusAra cAlIe. have e khyAlamAM rAkhavuM ke mulAnusAra to - para svaviziSTasaMbaMdhIniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatva ane tatsaMbaMdhaavacchedyatva ? 3 ubhayAbhAva pratiyogitAmAM rahe eTale tenA saMbaMdhana taddharmAvacchinna vyApaka bane. avacchedaka- kim ? emAM pahelAM svasamAnavRttikapratiyogitAvacchedakAche. nyUnAnatiriktavRttitva karatAM doSa AvatAM tene dUra karI "avacchedakatva ghaTita be ja ja lakSaNa banAvyA. svaviziSTasambadhini... ItyAdi. tyArabAda siddhAntalakSaNI vyApti che Sche je pratiyogitA dharmikobhayAbhAva ghaTita che tenI sattAvAnuM, jAte avyApti hatI. che eTale te mUlokta vyAptino paNa pratiyogitAmAM yasaMbaMdhatva ane yuddharmAnyUnavRttitva che ubhayAbhAva levAno niSedha karI yasaMbaMdhatva ane svaviziSTasambanjiniSThAbhAva- je pratiyogitAnavacchedakAvacchedyatva etadubhayAbhAva levAnuM kahyuM. A rIte pratiyogitA che # dharmika ubhayAbhAva kevI rIte levA te pariSkArapUrvaka batAvIne mUlokta vyApti lakSaNa che che nirdaSTa banAvyuM. Best avacchedakatvanirukti * 93 Ta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have e pratiyogitA dharmika ubhayAbhAvamAM kahyuM ke yasaMbaMdha avacchedyatva ane svaviziSTasaMbaMdhiniSThaabhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatva etadubhayAbhAva levo. emAM svaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakaavacchizatva'mAM pratiyogitAnavacchedakatva kim enA upara have vicAra cAle che. nanuH anavacchedakatva eTale avacchedakatvAbhAva anavacchedaka eTale avacchedakatvAbhAvavat / = = anavacchedaka eTale avacchedakatvabhedavat / prazna H ghaTaH paTo na = ghaTa e paTabhedavat che. to te paTatvaavacchiza pratiyogikabhedavat che. (jyAM paTabheda che tyAM paTatvAtaMtAbhAva che ja, mATe paTapratiyogika bhedavat =paTatvAvacchinna pratiyogikabhedavat kahevo) athavA to paTatvAvacchinna pratiyogitAkabhedavat che. = prastutamAM pratiyogitA anavacchedaka avacchedakatvabhedavat / to te (pratiyogitA)avacchedaka pratiyogikabhedavat che ? ke pratiyogitAvacchedakatvAvacchinnapratiyogitAka bhedavat che ? jo ema kaho ke pratiyogitAnavacchedaka = pratiyogitA avacchedaka pratiyogikabhedavat to sarvatra asaMbhava doSa Ave. himAn, dhUmAt - ghaTAbhAva, pratiyogitAvacchedakaghaTatva che. have ame kahIzuM ke pratiyogitAvacchedaka ghaTatva ghaTatvapaTau na ghaTatvapaTobhaya bheda: ghaTatve ghaTatva ghaTatva ghaTatva yataH ghaTatva ataH ghaTatva pratiyogitAnavacchedakam / (kemake pratiyogitAnavacchedakano pahelo artha pratiyogitAvacchedakapratiyogika bhedavat che.) = = = = ghaTatvapaTobhayabhedavat ghaTatvapratiyogikabhedavat pratiyogitAvacchedakapratiyogikabhedavat pratiyogitAvacchedakapratiyogikabhedavat A rIte ghaTatva pratiyogitAnavacchedaka banyuM. tadavacchedyatva ghaTAbhAvIya pratiyogitAmAM che ja ane saMyogasaMbaMdha avacchedakatva paNa che ja Ama sarvatra ubhaya avacchedakatvanirukti 094 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI jatA asaMbhava doSa Avyo. jagadIzI : kintu tAdRzapratiyogitAvacchedakatvAvacchinnapratiyogitAko bhedaH, tathA cA'vacchedakatvagarbhAyA nirukteH prameyadhUmavAn vahnerityAdAvativyAptiH / avacchedyatvagarbhAyAstu prameyavahnimAn dhUmAdityAdAvavyAptiH, prameyavahnitvaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakavRttipratiyogitAyA lAghavena vahnimanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvenaivAvacchedAdata Aha pratiyogitAzceti / ene dUra karavA pratiyogitAnavacchedaka eTale pratiyogitAvacchedakatvAvacchinnapratiyogitAkabhedavat kaho to barobara che kemake ghaTatvamAM ubhayabheda hovA chatAM pratiyogitAvacchedakatvamAtrAvacchinnapratiyogitAkabheda nathI. kemake temAM potAnAmAM ja pratiyogitAvacchedakatA rahelI che. to pratiyogitAvacchedakatvamAtrAvacchiza pratiyogitAkabhedavat te zI rIte bane ? Ama ahIMthI asaMbhava doSa TaLI jAya che. paNa tema thatAMya avacchedakatva ghaTita lakSaNAnusAra prameyadhUmavAnu, varlDa mAM ativyApti. avacchedakatva ghaTitalakSaNamAM vyabhicArI sthaLe svapadathI sAdhyatAvacchedaka pakaDAya nahiM eTale ativyApti Ave. (pR. 79 prathamakalpa) avacchedyatvaghaTita lakSaNamAM sva(sAdhyatAvacchedaka)padathI gurubhUta dharma pakaDAya nahiM eTale avyApti Ave. (pR. 81 dIddhiti.) avacchedakatvaghaTita lakSaNAnusAra prameyadhUmavAn, varte sthaLe ativyApti Ave che. prameyadhUmavAn, varte: - prameyadhUmAbhAva, pratiyogitAvacchedakalaghubhUta dhUmatva. yuddharmaviziSTasaMbaMdhIniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedaka = prameyadhUmatva viziSTaparvata niSThAbhAva(ghaTAbhAvAdi)pratiyogitAnavacchedaka(laghubhUta) dhUmatva bane che. arthAt pAribhASika avacchedaka dhUmatva eja tAdaza pratiyogitAnavacchedaka bane che mATe yadharma prameyadhUmatva. pratiyogitAvacchedaka te ja sAdhyatAvacchedaka banI jatAM ativyApti dUra thatI hatI. paNa have yuddharma padathI prameyadhUmatva pakaDAze nahi. svaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAva svaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedaka pratiyogitAvacchedakatvAvacchinnapratiyogitAkabhedava=prameyadhUmatva viziSTasaMbaMdhiniSThAbhAva prameyadhUmAbhAva na maLe paNa ghaTAbhAvAdi maLe. tatpratiyogitAvacchedakatvA (ghaTatvatvA)vacchiza-ghaTatvapratiyogitAkabhedavat prameyadhUmatva bane. paNa avacchedakatvanirukti 195 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhUmatvaviziSTasaMbaMdhIniSThAbhAva paNa dhUmAbhAva na maLatA ghaTAbhAvAdi maLe che 4 tatvatiyogitAvacchedakatAvacchinna-ghaTa-pratiyogitAkabhedavat dhUmatva bane. A Sche have dhUmatva e laghubhUta hovAthI gurUbhUta dharmAvacchinnapratiyogitA ja aprasiddha che Bra thatAM svapadathI dhUmatva ja pakaDavuM joIe. eTale pratiyogitAvacchedaka dhUmatva, sAdhyatAvacchedaka prameyadhUmatva bhinna banatAM ativyAptiI vaLI, avacchedyatvaghaTitalakSaNAnusAra prameyavadvimAna, dhUmAtuM sthaLe avyApti che S{ Ave. prameyavasvimAna, dhUmA. samavAyena vanyabhAva, pratiyogitAvacchedaka laghubhUta che Bra vahnitva. te prameyavahnitvasaMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatAvacchinna pratiyogitAkaje bhedavatu prameyavartitva bane. paNa vadvitvasaMbaMdhiniSThAbhAva pratiyogitAvacchedakatA33 vacchinna pratiyogitAkabhedavat vahnitva bane che. te pUrvApekSA laghubhUta che. tethI ? vadvitvasaMbaMdhIniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatva ja levAya. ane tethI prameyavahnitvache. saMbaMdhI niSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatAvacchinna pratiyogitAkabheda ja aprasiddha che banI jaze. Ama, sAdhyatAvacchedaka prameyavalitvAvacchinna prameyavati e hetune vyApaka che A ja banI zakaze nahi. AthI avyApti durUddhara che. 3 Ama A beya sthaLe pratiyogitAnavacchedaka eTale pratiyogitAvacchedakate vAvacchinnapratiyogitAkabhedavat artha letAMya ya avyApti-ativyApti ubhI rahe che. se dIdhiti : tAdRzapratiyogitAzca viziSyopAdeyAH, nA'to guroravacchedakatvaM vinA durvacatvaM pratiyogitvasya / se jAgadIzI : tAdRzAvacchedakaniSThapratiyogitAvyaktayo vizeSya tattadavacchedakatvA vacchinnatvena pravezanIyAH, na tu anugatatAdRzAvacchedakatvAvacchinnatvena, yato gurudharmasyAnavacchedakatve vyApterdurvacatvaM syAdityarthaH / BY uttarapakSa - te pratiyogitAavacchedakamAM rahelI (pratiyogitAnavacchedaka= para pratiyogitAvacchedakano bhedavat = bhedIyApratiyogitA - pratiyogitAvacchedakaniSThA) che para pratiyogitA e tattadvayaktitvena levI arthAtu zukagrAhakatayA levI. eno artha ke A ja pratiyogitAvacchedaka niSTha je vyaktitva, tattvana pratiyogitAvacchedakaniSTha ja S4 bhedIyApratiyogitA levI. ema thatAM prameyadhUmatvaniSTha ke prameyavatitvaniSTha avacchedakatvanirukti * 96 sArI Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiyogitA e koInI apekSAe gurUbhUta na bane kemake tenuM grahaNa tavyaktitvana kareluM che, pratiyogitAvacchedakatAtvana nahi. pratiyogitAvacchedaka tavyakti pratiyogitAvacchedakatA pratiyogitA etarpaNa nahiM arthAt anugatarUpathI pratiyogitAnuM grahaNa nathI karavAnuM. eTale have 'gurUdharma avacchedaka na bane mATe temAM bhedIyA pratiyogitA kahI zakAya nahi' evuM kahI zakAze nahi. jAgadIzI : svaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyapratiyogitAvyaktIrviziSyopAdAya tattatpratiyogitAvacchedakatvAvacchinnabhedakUTavattvaM nivezanIyamiti tu apavyAkhyAnam / tattatpratiyogitAvizeSitAvacchedakatvavyaktInAM vAstavikatattadavacchedakatvavyaktIrapekSya gurutvena tatpratiyogitAnirUpitAvacchedakatvAvacchinnabhedAnAmapyaprasiddhyA durvacatvatAdavasthyAt / bIjA keTalAka kahe che ke svaviziSTasaMbaMdhiniSTha je je abhAvo maLe te badhAyanI pratiyogitA vyaktiono bhedakUTa jemAM 2he te pratiyogitAnavacchedaka bane. prameyadhUmatvaviziSTa prameyadhUma saMbaMdhIparvataniSThaghaTAbhAvIya pratiyogitAvacchedakatAvAn na, paTAbhAvIyapratiyogitAvacchedakatAvAn na-evA bhedakUTavALo dhUmatva bane. mATe te pratiyogitAnavacchedaka bane. A mata ghaTAbhAvIya-paTAbhAvIya, ghaTa-paTaniSTha pratiyogitAone tavyaktitvena laIne teno bhedakUTa pratiyogitAnavacchedakamAM le che. jyAre siddhAntI pratiyogitAvacchedaka niSTha pratiyogitAne tavyaktitvena laI te badhAno bhedakUTa pratiyogitAnavacchedakamAM le che. pUrvapakSInuM kahevAnuM tAtparya e che ke siddhAntIe pratiyogitAvacchedakatvAvacchinna pratiyogitAka bheda na levAya kemake prameyavastitvaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvanI apekSAe vahnitvaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatva avacchedakatvanirukti 197 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' laghubhUta dharma che. ethI have prameyavatitvaghaTitatAdazapratiyogitAvacchedakaghaTatvaniSTha 7 tadravyaktitvAvacchinnapratiyogitA levI paNa ghaTatvaniSThapratiyogitAvacchedakatvAkara re vacchinA pratiyogitA na levI. tema thatAM gurUbhUtadharmaghaTitapratiyogitAvacchedakatA3 vacchinnapratiyogitAkabhedavatu maLe ja nahi. paraMtu have to te paNa maLe kemake prameya A vatitvaghaTitatavyaktitvAvacchinnapratiyogitAvacchedakatApratiyogitAkabheda gurUbhUta , ra nathI. pUrvapakSe ghaTaniSThApratiyogitA tavyaktitvena lIdhI. A pratiyogitAnuM je A avacchedakatva ghaTatvamAM che. enAthI avacchinnapratiyogitAghaTaniSThA, tanirUpaka bheda. A AnI sAme siddhAntI kahe che ke ghaTaniSThApratiyogitA mATe taduvyaktitvAvacchinna che pratiyogitAvacchedananI apekSAe ghaTatvaniSThatavyaktitva eja laghubhUta dharma che. mATe je pharI "saMbhavati laghudharma' niyamathI ahIM doSa Avaze ja. ane tethI prameyadhUmavAnuM, ja 38 vahno mAM ativyApti ne prameyavadvimAna, dhUmA mAM AvyAptinuM vAraNa thaI zakatuM ja che ja nathI. eTale ame kahyuM che teja barobara che. OM jAgadIzI : yadi ca samaniyatanAnAdharmAvacchinnapratiyogitvasya bhede / mAnAbhAvastadA tattatpratiyogitAvacchedakatvAvacchinnabhedakUTasya praveze'pi na kSatiH, I tattatpratiyogitAvacchedakatvasya tattadavacchedakatvasamanaiyatyAbhAvena guru tvasyA kiJcitkaratvAditi dhyeyam / - have jagadIza kahe che ke jo samaniyata dharmothI avacchinnA pratiyogitA bhinna ra bhinna na mAnIe arthAtu eka ja mAnIe to A pUrvapakSanI virakSA paNa barobara che. A 4 taghaTAbhAvIya ghaTaniSThA pratiyogitA jema taddavyaktitvAvacchinnA che tema ja A ghaTaniSTha tadrupa, tadrasa, tanya, tasparzAvacchinnA para cheja. kemake te cAreya samaniyata vyakti che. eTale badhAyathI avacchinnapratiyogitA ekaja che. have pratiyogitAnA Sii avacchedaka cAreya (rUpa, rasAdi) bane. badhAyamAM ta--tiyogitAvacchedakatA rahe. have A tatvatiyogitAvacchedakatAnI apekSAe tadavacchedakatA = vyaktitva e laghubhUta dharma che che. arthAt tambratiyogitAvacchedakatA e gurUbhUta dharma che. paNa A tadavacchedakatArUpa vyaktitva dharma laghubhUta tyAre thAya jo e che ApattinA Arope atiprasaMgano ApAdaka na hoya. have cAreyamAM 'tadavacchedakatA nAsti' evI pramAtmaka pratIti thAya che. (tadrupamAM 'tadravaMnAsti' evI pramAtmaka che avacchedakatvanirukti * 98 vararAjA Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratIti thAya ja che... ema cAlaNI nyAye cAreyamAM 'tadavacchedakatA nAsti' evI pramAtmaka pratIti thaze.) paNa 'tadavacchedakatA nAsti' evI jo pratyekamAM pratIti thatI hoya to 'tatpratiyogitAvacchedakatA nAsti' pratIti paNa thaI javAnI Apatti Ave. vastutaH pratyekamAM tatpratiyogitAvacchedakatA potAnI to cheja, chatAM laghubhUta 'tavyaktitva nAsti'nI ApattithI 'tadavacchedakatApratiyogitA nAsti' pratItinI Apatti che. mATe tavyaktitva = tadavacchedakatA laghubhUta dharma banI zake nahi. ane tema thatAM tatpratiyogitAvacchedakatvAvacchinnA pratiyogitA e gurUbhUta dharmAvacchinnA have kahevAya paNa nahi. kemake ahIM gurUbhUta dharma akiScitkara (anapAya kAraka) che. Ama pUrvapakSa sAme "tavyaktitvApekSayA tatkRtiyogitAvacchedakatvAvacchinnA bhedIyA pratiyogitA kahevI e gurUbhUtadharmAvacchinnA hoIne aprasiddha che mATe asaMbhava doSa ubho ja rahe" e rIte je siddhAntIe khaMDana karyuM te have thaI zakatuM nathI e samajI rAkhavuM. (miizcAt ema lakhyuM che, teno Azaya e che ke jema saMdhdhAvAnuM na mALavAnlR AvA bhedanI pratiyogitAnA avacchedaka dharmo saMkhyA tathA parimANa baMne judA che, chatAM te paraspara samaniyata che, tethI tattadharmAvacchinnapratiyogitva eka ja che. bhinna nathI. eTale tatpratiyogitAvacchedaka jo tadavacchedakatva thAya, to saMkhyAdimAM paNa tatpratiyogitAvacchedaka na ema bhedanI pratIti thAya. kemake niruktabhedapratiyogitAvacchedaka tadavacchedakatva kevalaparimANAdimAM che ane tatpratiyogitAvacchedakatva ubhayadharmane sAdhAraNa che. Ama saMkhyAghavacchinnapratiyogitAvacchedaka tAdazapratiyogitAviziSTAvacchedakatva ja che, tathA prameyadhUmatvAdiviziSTa saMbaMdhiniSThAbhAvIyatattattpatiyogitAviziSTAvacchedakabhedapratiyogitAvacchedaka paNa tAdazatattapratiyogitAviziSTAvacchedakatva ja che, tAdazapratiyogitAnirUpitattadavacchedakatva nahi, kemake evuM hoya to tadavacchedakatva pratyeka ghaTatvAdimAM rahela hovAthI ghaTatvAdimAM paNa tAdazapratiyogitAviziSTAvacchedakabhedanI pratIti thAya. eTale anicchAe paNa tattapratiyogitAviziSTAvacchedakatva tadavacchedakatvanI apekSAe gurubhUta hovA chatAM paNa prameyadhUmAdimaniSThAbhAvIyatattatpratiyogitAviziSTAvacchedakabhedapratiyogitAvacchedakatva avazya kalpavuM joIe.) dIdhiti : pratiyogitvaM sambandhitvaM ca sAdhyatAvacchedakasambandhena avacchedakatvanirukti 0 99 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodhyam / ato na sambandhabhedamAdAya dossH| a jAgadIzI : sambandhabhedamiti / idaM ca prAgeva niruktavyAkhyAyAM prapaJcitam / 3. pratiyogitaM saMbaMdhitva ca sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhana. sAdhyatAvacchedaka saMbaMdhana 5 pratiyogitA ane sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhena saMbaMdhita levI. anya saMbaMdhathI letAM ja ke avyAyAdi doSa. samavAyena vanyabhAva letAM vahnitva ja pratiyogitAvacchedaka bane. A che anavacchedaka na bane to tadavacchedakatvAbhAva paNa na maLe. A badhuM pUrve AvI gayuM che. ____dIdhiti : abhAvazca pratiyogivyadhikaraNo bodhyaH / se jAgadIzI : nanu pratiyogyanadhikaraNahetumanniSThAbhAvapratiyogitAyAH saMyogatvAvacchedyatve'pi saMyogatvasya svaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvA bhAvAtsaMyogI sattvAdityatra ativyAptirata Aha abhaavshceti| A abhAva pratiyogI vyadhikaraNa levo anyathA saMyogI, satyAt sthaLe pratiyogI che che anadhikaraNa sattAdhikaraNa guNaniSThAbhAva saMyogAbhAva, tadIyA pratiyogitAmAM che para saMyogatvAvacchedyatva che, paNa have saMyogatvaviziSTa saMyogasaMbaMdhI dravyaniSTha 5 saMyogAbhAvIya pratiyogitAnavacchedaka saMyogatva na rahetAM, anya gottvAdi bane. che eTale gottvAvacchinnatvano pratiyogitAmAM abhAva maLatAM ubhayAbhAva rahI gayo che = ativyAti. have saMyogatvaviziSTa saMyoga saMbaMdhI dravyamAM pratiyogI vyadhikaraNa abhAva che na levAno eTale saMyogAbhAva to maLe ja nahi. tethI saMyogatva ja pratiyogitAnavacchedaka ? A bane. tadavacchedyatva pratiyogitAmAM AvI gayuM. samavAyasaMbaMdhAvacchinnatva paNa che ja ! che eTale ubhaya rahetAM saMyogatva vyApaka na banyo. K jAgadIzI : niruktitraye'pIti zeSaH / tathA ca niruktapratiyogyanadhikaraNasva viziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvaM saMyogatve'pyakSatamiti se hetumanniSThAbhAvapratiyogitAyAstadavacchedyatvAdeva nAtivyAptiriti bhAvaH / A jagadIza kahe che ke traNeya nirUkti ghaTita vyAptiomAM A samajI levuM. Sandeedede) avacchedakatvanirukti * 100 Taaccident | Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1. tadavacchinnapratiyogitAkAbhAvavadasambaddhavaviziSTasAmAnyakatva (avacchedakatva che che ghaTita) 38 2. svaviziSTa saMbaMdhiniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedakatva (avacchedakatva ghaTita) 44 3. svaviziSTa saMbaMdhi niSThAbhAva pratiyogitAanavacchedakaavacchedyatve nI na (avacchedyatva ghaTita) Bra trIjI nirUkti e siddhAntalakSaNInI pratiyogitAdharmika vyAptinA doSa-parihAra kI 31 mATe ja che. paNa te avacchedakatvanuM lakSaNa nathI e samajI rAkhavuM. paNa traNeya nirUkti A ghaTita vyApti lakSaNa che. e traNeya nirUktimAM pratiyogI vyadhikaraNa pada praviSTa che. A che tema traNeya nirUkti ghaTita je vyApti lakSaNa, temAM paNa pratiyogI vyadhikaraNa pada $ praviSTa che. Ama pahelI bIjI trIjI ema pratyeka nirUktimAM ane nirUktighaTita ? A vyAptimAM pratiyogI vyadhikaraNa pada niviSTa che. pUrvapakSa bIjI trIjImAM be ya sthAne bhale pratiyogI vyadhikaraNa pada niveza hoya che je paNa prathama nirUktimAM maulIya ane idamIya ekeya pratiyogI vyadhikaraNa anAvazyaka che Aje che. ema siddha karavA mAMge che te pUrve dvitIya tRtIyamAM pratiyogI vyadhikaraNapada ? 3 Avazyaka che je mATe temAM bhale rahyuM te sAbita karI Ape che. che jo ke ahIM to bIjI niruktimAM siddhAntI pote ja pratiyogI vyadhikaraNa pada je levAthI ativyApti dUra thAya che te batAve che. siddhAntI : saMyogI, satvA sattAdhikaraNa parvata. pratiyogitAvacchedakA(vaTavA) : vacchinnaghaTaanadhikaraNa parvata e saMyogatva viziSTa saMyoganuM saMbaMdhI paNa che. temAM ra rahelo je saMyogAbhAva(pratiyogItAmAnAdhikaraNa lIdho.) tadIya pratiyogitAno che ja anavacchedaka na banyo. gottvAdi anavacchedaka bane. tadavacchaghatvAbhAva ? 58 saMyogAbhAvIya pratiyogitAmAM maLI jatAM ubhayAbhAva rahyo. eTale ativyApti che ra AvI. che ene dUra karavA pratiyogI vyadhikaraNa pada niveza Avazyaka che ja kemake tema thatAM ja Bra parvatamAM pratiyogI vyadhikaraNa saMyogAbhAva na ja maLe eTale saMyogatva e ? 38 pratiyogitAnavacchedaka bane. tadavacchedyatva pratiyogitAmAM rahI jatAM ubhaya rahetAM ? ativyApti nathI. dIdhiti : kAlikavizeSaNatAvizeSeNa ca sAdhyatAyAM tAdRza-1 avacchedakatvanirukti * 11 TakA Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratiyogitAvacchedakatvamanityatattadvyaktitve prasiddham / / 3 jAgadIzI : nanvevaM gomAn mahAkAlatvAdityatrA'vyAptiH, gotvaviziSTasambandhiniSThasyAbhAvamAtrasyaiva sAdhyatAghaTakakAlikasambandhena pratiyogisamAnAdhikaraNatayA svaviziSTasambandhiniSThapratiyogyasamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitAvacchedakatvA'prasiddharata hai Aha kAliketi / tathA ca svAvacchinnAnadhikaraNasAdhyavatkhaNDakAlaniSThAbhAva1 pratiyogitAvacchedakatayaiva tadvyaktitve niruktAvacchedakatvaM sulabhamiti bhaavH| pUrvapakSa paNa kAlo gomAnuM mahAkAla-AtamAM pratiyogI vyadhikaraNa padaniveza karavAnuM para paNa avyApti rahe che. sva = (sAdhyatA vacchedaka) gotvaviziSTago saMbaMdhikALamAM 8 ke pratiyogI vyadhikaraNa abhAva ja aprasiddha bane. eTale pratiyogitAnavacchedaka arthAtuM ? Bii pratiyogitAvacchedaka-tvAbhAvavat koI bane ja nahi. kemake pratiyogI vyadhikaraNa 3 abhAva maLe to pratiyogitAvacchedakatva koImAM prasiddha thAya eTale tadabhAvavatu koI 38 bane. paNa ahIM to pratiyogI vyadhikaraNa abhAva aprasidhyA pratiyogitAvacchedakatva e aprasiddha che. Ama avyApti doSa ubho rahe che. Sii uttarapakSaH pratiyogitAvacchedakatva A rIte prasiddha karaze. 31 sva padathI tadravyaktitva levuM kemake je vyakti khaMDakAlamAM na ja hoya te 5 tavyaktino ApaNe abhAva laIe. tavyaktitvaviziSTa tadravyaktinuM anadhikaraNa je ke gonuM adhikaraNa khaMDakAla (kAlikena khaMDakAla paNa laI zakAya) temAM tavyaktino thaI abhAva maLe eTale pratiyogitAvacchedaka ta vyaktitva bane. Ama ? 38 pratiyogitAvacchedakatva tadravyaktitvamAM sulabha bane. A gottvAdi pratiyogitAnavacchedaka bane arthAtra pratiyogitAvacchedakatvAbhAvavatu A ja gottvAdi bane. tadavacchedyatvAbhAva taddavyatyabhAvIya pratiyogitAmAM maLe che A kAlikAnuyogikatva paNa che. Ama ubhayAbhAva maLI jatAM avyApti na Ave. je 3 A rIte jyAM kAlikena sAdhyatA hoya tyAM pratiyogitAvacchedakatva anitya evI ? 3 tavyaktitvamAM prasiddha karI laIne tatvatiyogitAvacchedakano abhAva gottvAdimAM ja ja maLI jatAM gottvAvacchedyatvAbhAva pratiyogitAmAM prasiddha banatAM avyApti na rahI. 3 jAgadIzI : nanu hetumanniSThAbhAvIyasaMyogasambandhAvacchinnapratiyogitAvacchedakamAtrasyaiva ghaTatvAdiviziSTasambandhiniSThAbhAvIyasaMyogasambandhAvacchinnapratiyogitA ja avacchedakatvanirukti * 102 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacchedakatvAt pAribhASikA'vacchedakA'prasiddhyA vahnimAn dhUmAdityAdAva* vyAptivArakaM dvitIyaniruktau abhAve pratiyogivaiyadhikaraNyaM pravezyatAm, che pUrvapakSa bIjI avacchedakatva ghaTita nirUktimAM pratiyogI vyadhikaraNapada niveza che. tii Avazyaka : 3 svaviziSTa saMbaMdhiniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedakatva vadvimAna, dhUmA - dhUmAdhikaraNa parvata, pratiyogI ghaTanuM asaMbaMdhI paNa che eTale ke pratiyogI anadhikaraNa hatyadhikaraNavRtti ghaTAbhAva maLe. pratiyogitAvacchedaka ghaTatva. sva=ghaTatva viziSTaghaTa saMbaMdhI bhUtalaniSTha anyAbhAva to maLe, ghaTAbhAva paNa kare je maLe. (anya dezAvacchedana) pratiyogitAvacchedaka ghaTatva. je pAribhASika avacchedaka na bane te pratiyogI samAnAdhikaraNa etAdaza pratiyogitAnavacchedaka banavuM joIe te na 8 banyuM. Ama badhAya pratiyogitAvacchedaka banI jatAM pAribhASika avacchedakatvanI che ja aprasiddha nibaMdhana avyApti Ave. ene dUra karavA A dvitIya nirUktimAM pratiyogI ? { vyadhikaraNano niveza karavo ja joIe. (arthAt tame karyo che te barobara che) eTale ke have bhUtalamAM pratiyogI vyadhikaraNa ghaTAbhAva na maLe tethI pratiyogitAnavacchedaka ghaTatva rana banI jatAM svapadagRhIta ghaTata pratiyogitAvacchedaka bane. tabhinna sAdhyatAvacchedaka para ja banatAM avyApti na rahI. se jAgadIzI : avacchedyatvaghaTitatRtIyaniruktAvapi hetumanniSThAbhAvapratiyogitA-2 sAmAnye eva dhUmatvaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyasaMyogasambandhAvacchinnapratiyogitAna vacchedakIbhUtagotvatvAdyavacchedyatvAbhAvAd dhUmavAn vaDherityAdAvativyAptivAraNAB rthamabhAve tadvizeSaNaM dIyatAm, prathamaniruktau tu pratiyogivaiyadhikaraNyamabhAvavizeSaNaM 1 kimarthamityAzaGkate na ceti / vAcyamiti pareNAnvayaH / A pUrvapakSa : trIjI nirUktimAM paNa Avazyaka : sAdhyatAvacchedakaQviziSTasaMbaMdhi $ niSThAbhAvIya pratiyogitAnavacchedakaavacchedyatve avacchedakatvam | S? dhUmavAnuM, va: dhUmataviziSTa dhUma saMbaMdhI parvatamAM dhUmAbhAva maLe. pratiyogitA5. vacchedaka ja dhUmatva banI gayuM. che anavacchedaka gottva bane. tadavacchedyatAbhAva dhUmAbhAvIyapratiyogitAmAM maLI che SjatAM ubhayAbhAva maLatAM ativyApti AvI. rA avacchedakatvanirukti * 10 hajAro Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe tRtiyA nirUktimAM ahIM paNa pratiyogI vyadhikaraNa niveza Avazyaka che. parvatamAM pratiyogI vyadhikaraNa dhUmAbhAva na maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka tarIke dhUmatva maLI jAya. tadavacchedyatva pratiyogitAmAM che ja. ubhaya rahI jatA ativyApti na rahI. Ama bIjI trIjI nirUktimAM pratiyogI vyadhikaraNa niveza barobara che. paNa prathama nirUktimAM taniveze koI Apatti nathI mATe tyAM teno niveza viphala che. juo, mUlamAM pratiyogI vyadhikaraNa niveza vyartha kema che ? dIdhiti : na ca maulamidamIyaM ca pratiyogivaiyadhikaraNyamanupAdeyam, saMyogatvAdyavacchinnAbhAvavati saMyogatvAdiviziSTasya vRtteH, guNAdiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakadravyatvatva- dravyamAtrasamavetatvAdyavacchinnA'bhAvavati cA'vRtteravyAptyativyAptyoranavakAzAditi vAcyam / jagadIzI : saMyogI dravyatvAdityAdAvavyAptivAraNaM maulasya phalamanyathopapAdayati saMyogatvAvacchinneti / vRtteriti / avyAptyanavakAzAdityagre'nvayaH / saMyogI sattvAdityAdAvativyAptivAraNamidamIyasya phalamanyathA kurute guNAdIti / dravyatvatvaM dravyAnyAsamavetatvaviziSTasakaladravyasamavetatvam, tacca na samavAyasambandhenAbhAvasya pratiyogitAvacchedakam, lAghavena dravyAnyAsamavetatvasyaiva tattvAdityatastathaivAha dravyamAtreti / dravyAnyAsamavetatvamityarthaH / avRtteriti / ativyAptyanavakAzAditi yojanA / prathama nirUkti tadavacchizapratiyogitlRkAbhAvavadasambaddhasvaviziSTa sAmAnyakatva mUloktalakSaNaghaTaka abhAva pratiyogIvyadhika2Na na letA chatAM paNa saMyogI, dravyAt mAM avyApti nathI. juo, saMyogI, dravyAt - sadvetukasthaLa. dravyatvAdhikaraNa dravyamAM saMyogAbhAva (pratiyogI samAnAdhikaraNa) pratiyogitAvacchedaka saMyogatva. saMyogatvAvacchinnAbhAvavat dravyamAM yuddharma saMyogatvaviziSTasaMyoga sAmAnya avacchedakatvanirukti 0 104 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sambaddha ja che. asambaddha nathI eTale yuddharmathI saMyogatva pakaDAya ja nahi. guNatvaviziSTa asaMbaMdha che mATe guNatva ja pakaDAya. te pratiyogitAvacchedaka bane. dbhiza sAdhyatAvacchedaka che. Ama doSa raheto nathI. have idamIyamAM paNa pratiyogI vyadhikaraNa niveza nirarthaka che juo saMyogI, satttAt sattAdhikaraNa guNAdiniSTha dravyatvAbhAva (game te abhAva levo) pratiyogitAvacchedaka dravyatvatva- tacchizAbhAvavat guNamAM asaMbaddha yuddharma - saMyogatvaviziSTa saMyogasAmAnya che ja. eTale yaddharmapadagRhIta saMyogatva pratiyogitAvacchedaka, teja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti paNa na rahI. 'dravyatvatva' eTale dravyatarAsamavetatva sati sakaladravyasamavetatvam - ahiM dravyamAtrasamavetatva te dravyatvatvanI apekSAe laghubhUta che mATe dravyatvatvamAM arUci hovAthI 'dravyamAtrasamavetatva' pada lIdhuM. A rIte prathamanirUktimAM ubhayatra pratiyogI vyadhikaraNa niveza anupAdeya che. dIdhiti : dhUmavAn vahnerityAdAvativyApteH / jAgadIzI : dhUmavAniti / saMyogena dravyANAmavyApyavRttitayA dhUmatvAvacchinnAbhAvavatyapi dhUmatvAdiviziSTasya sattvAditi bhAvaH / uttarapakSa : nahi, tema thatAM dhUmavAna, varlDa mAM ativyApti Ave che. vadhikaraNa parvatamAM dhUmAbhAva (pratiyogI samAnAdhikaraNa) pratiyogitAvacchedaka dhUmatva, matvAvacchinnAbhAvavat parvatamAM dhUmatvaviziSTa dhUma to saMbaddha che ja. eTale yaddharma padathI ISTa evuM dhUmatva na pakaDAyuM. ghaTatvaviziSTa ghaTa asaMbaddha banatAM ghaTatva pratiyogitAvacchedaka banyo. tadbhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti. jo ahIM pratiyogI vyadhikaraNa niveza laIe to dhUmatvAvacchinnAbhAvavat ayogolaka bane. temAM dhUmatvaviziSTa dhUma asambaddha che ja. eTale dhUmatvapratiyogitAvacchedaka te ja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti rahetI nathI. jAgadIzI : nanu hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakaM yadayogolakA'saMyuktatvaM dhUmatvaviziSTasya tadavacchinnAbhAvavadavRttitvAdeva nAtivyAptirata Aha na hIti / pUrvapakSa - nahi, ahI ativyApti rahelI nathI. ame vastyadhika2NamAM avacchedakatvanirukti - 105 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayogolakAvRtti (parvatIyadhUma) dravyAbhAva laIzuM. pratiyogitAvacchedaka ayogolakAvRttidravyatva. ayogolakAvRttidravyatvAvacchinnAbhAvavat ayogolaka bane. emAM dhUmatvaviziSTama asambaddha che ja. eTale dhUmatva e pratiyogitAvacchedaka banyo, teja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti na rahI. dIdhiti : na hi utpattikAlAvacchedenA'pi mahAnasAdau kiJcitsaMyogena . vartate, yena vahnimadayogolakaniSThAtyantAbhAvapratiyogitAvacchedakA - yogolakA'vRttidravyatvAdyavacchinnAbhAvavadavRttitvaM dhUmatvaviziSTasya sambhAvyeta / uttarapakSa : mahAnasamAM paNa utpattikAlAvacchedena ayogolakAvRtti dravyatyAvacchinnAbhAva maLI jAya. emAM (mahAnasamAM) dhUmatvaviziSTadhUma asambaddha nathI. ghaTatvaviziSTa ghaTa asambaddha che mATe pratiyogitAvacchedaka ghaTatva bane. tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti. have jo ahIM pratiyogIvyadhika2Na niveza hoya to ayogolakAvRtti dravyatvAvacchizAbhAvavat mahAnasa pakaDAya nahi kemake te dhUmapratiyoginuM adhikaraNa che. tevuM ayogolaka ja pakaDAya. tyAM dhUmatvaviziSTa dhUma asambaddha che. dhUmatva pratiyogitAvacchedaka banI jAya. teja sAdhyatAvacchedaka banavAthI ativyApti na rahe. (ahIM ayogolakAvRtti dravya koIpaNa saMyogathI utpattikAlAvacchedena mahAnasamAM rahetuM nathI eTale tame tamArI rIte ayogolakane ja adhikaraNa pakaDIne ativyApti dUra karavAnuM kArya karI zakatA nathI.) jAgadIzI : itthaJcAvacchedakatvaniruktau pratiyomivaiyadhikaraNyapraveze mUloktahetu- samAnAdhikaraNAbhAve'pi tadAvazyakam, anyathA hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakI'bhUtasaMyogatvAdyavacchinnAbhAvasya pratiyogivaiyadhikaraNyAvacchinnasyAdhikaraNe guNAdau saMyogatvAdiviziSTasyA'vRtteH saMyogI dravyatvAdityAdAvavyAptiriti bhAvaH / A rIte idamIya prathamanirUktimAM pratiyogI vyadhikaraNa padanI AvazyakatA siddhAntIe siddha karI. have kahe che ke maulIya pratiyogI vaiyadhikaraNya niveza paNa Avazyaka che. jo tyAM pratiyogI vaiyakiraNya niveza na karIe to saMyogI, dravyatvAt mAM avyApti Ave. je A rIte : avacchedakatvanirukti 0 106 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dravyatvAdhikaraNa dravyaniSTha saMyogAbhAva (pratiyogI sAmAnAdhikaraNa) pratiyogitAvacchedaka-saMyogatva. saMyogatvAvacchinnAbhAvavat guNa. (kemake idamIyamAM ja ja to pratiyogI vaiyadhikaraNa niveza hamaNAM ja nakkI karI lIdho che. eTale have Sii tAdazAbhAvavat dravya na kahevAya) temAM saMyogatva viziSTa saMyoga asambaddha che ja eTale ke A saMyogatva pratiyogitAvacchedaka bane, te ja sAdhyatAvacchedaka banavAthI avyApti. A have jo mUlamAM paNa pratiyogI vyadhikaraNa abhAva laIe to doSa raheto nathI. A dravyatAdhikaraNamAM pratiyogI vyadhikaraNa ghaTAbhAvAdi ja maLe. pratiyogitAvacchedaka-ra che ghaTatva. ghaTavAvacchinnAbhAvavatu marvatamAM saMyogatvaviziSTa saMyoga to sambaddha che ja ! che eTale pratiyogitAvacchedaka saMyogatva na bane. ghaTatvaviziSTa ghaTa asambaddha che mATe A ghaTatva pratiyogitAvacchedaka bane. tabhinna sAdhyatAvacchedaka banatAM avyApti na rahI. A ____dIdhiti : pratiyogitayorekasambandhAvacchinnatvasya vizeSaNatAvizeSA-1 1 vacchinnatvasya vA vivakSaNe punaranupAdeyameva pratiyogivaiyadhikaraNyadvayam / jAgadIzI : lAghavamabhipretyAha pratiyogitayoriti / mauledamIyapratiyogitayorityarthaH / tathA ca hetumanniSThAbhAvIyayadyatsambandhAvacchinnapratiyogitAvacchedakIbhUtau yatkiJciddharmAvacchinnatattatsambandhAvacchinnapratiyogitAkAbhAvavadasambaddhasvaviziSTasAmAnyakatvaM prathamasya / have dIdhitikAra traNeyanirUktimAM pratiyogI vaiyadhikaraNanA niveza vinA ja che ja lakSaNa samanvaya kare che. arthAt pratiyogI vaiyadhikaraNyano niveza na kare to ya laghubhUta che 3 ekasambandhAvacchinnA pratiyogitA ItyAdi vakSyamANa rItyA ja kArya upapanna thaI ? ja javAthI te niveza gurUbhUta hoIne tyAjya che. - dIdhitikAra kahe che ke pahelI be nirUktimAM hetusamAnAdhikaraNa abhAvIya che je pratiyogitA ane svaviziSTa saMbaMdhiniSThAbhAvIya pratiyogitA beya eka re Sche saMbaMdhAvacchinnA joIe evI vivekSA karatA pratiyogI vaiyadhikaraNa niveza anupAdeya che? Bra che. prathamanirUktimAM joIe. 2 vadvimAna, dhUmA, saMyogena ghaTAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka ghaTatva - 38 saMyogena ghaTavAvacchinnAbhAvavatu parvatamAM ghaTatvaviziSTa ghaTa asaMbaddha che ja. mATe ? yaddhamapadagRhIta ghaTatvae pratiyogitAvacchedaka banI gayo. tabhinna sAdhyatAvacchedaka kesa rATa avacchedakatvanirukti * 100 ace) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja banyo. Pche dhUmavAnuM, vahnaH | saMyogena dhUmAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka = dhUmatvaviziSTa che 38 dhUmavat ayogolakamAM asambaddha dhUmatvaviziSTa dhUma che. mATe dhUmatva pratiyogitA37 vacchedaka te ja sAdhyatAvacchedaka. tethI ativyApti na AvI. jAgadIzI : dvitIyasya tu svaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyayadyatsambandhAvacchinnapratiyogitAnavacchedakIbhUtahetusamAnAdhikaraNAbhAvIyatattatsambandhAvacchinnapratiyogitA-1 2 vacchedakatvamarthaH / ( dvitIyanirUktimAM paNa vaddhimAna, dhUmA sthaLe saMyogena ghaTAbhAvIyA A pratiyogitAvacchedaka ghaTatva e svaviziSTa- saMbaMdhiniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedaka = saMyogena ghaTatva (sva)viziSTa ghaTa saMbaMdhi bhUtala niSThAbhAva pratiyogitAnavacchedaka ? A ghaTata bane che mATe sva = ghaTatva pratiyogitAvacchedaka, tarbhinna sAdhyatAvacchedaka. A avyApti nathI. A jagadIza ahIM kahe che ke je svaviziSTa pratiyogitAnavacchedaka che te hetu Kka samAnAdhikaraNa abhAvIyapratiyogitAvacchedaka che, mATe sva padagRhIta pratiyogitA- ra A vacchedaka bane. dhUmavAnuM varla mAM saMyogena dhUmAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka dhUma7. - dhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhi parvataniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedaka dhUmatva che je mATe che che dhUmata pratiyogitAvacchedaka banyo. teja sAdhyatAvacchedaka. ahIM be ya pratiyogitA tattasaMbaMdhathI avacchinnA kahI che. eTale ekasaMbaMdha e ja A tat tat saMbaMdhamAM paryavasita thaI gayo. mATe tat padanA ananagamane lIdhe have dIdhitikAra kahe che ke beya pratiyogitA svarUpasaMbaMdhavacchinnA hovI joIe. abhAva che tevo pakaDavo jenI pratiyogitA svarUpasaMbaMdha avacchinna hoya. dhUmavAnuM, vahesthaLe have dhUmAbhAva na levAya paNa ayogolakAnyatAbhAva 3 levAya. (ayogolakAnya = parvata, temAM ayogolakonyatva maLe paNa ayogolakamAM ? che teno abhAva) tadIya pratiyogitA svarUpAvacchinnA che ja. have pratiyogitAvacchedaka kane ayogolakA tvatva svarUpeNa ayogolakonyatvavAvacchinnAbhAvavat ayogolaka bane. A che temAM dhUmatvaviziSTa dhUma asaMbaddha che ja. mATe dhUmatva pratiyogitAvacchedaka kAra sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti na rahe. avacchedakatvanirukti * 108 sarakAra Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dIdhiti : yatrAdhikaraNe vyabhicArastadanyatvatvatadanyatvaprakArakapramA viSayatvatvasAdhyavattvaprakArakapramAviSayatvatvAdInAM sAdhyatAvacchedakara viziSTasAdhyavanniSThAtyantAbhAvapratiyogitA'navacchedakatvAt, hetutAva-2 sacchedakaviziSTahetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvAccAtivyApteranavakAzAt / jAgadIzI : tattatsambandhAvacchinnatvaparyavasannasyaikasambandhAvacchinnatvasyAnanugamAdvizeSaNatAvizeSAvacchinnatvapravezAvazyakatvena sambandhAntarapraveze gauravAttadapekSayA ? se lAghavAccAha vizeSaNateti / abhAvIyavizeSaNatAyA lakSaNaghaTakatvamabhipretyAha I 8 tIvati | ahIM dIdhitikAra kahe che ke je vyabhicArI sthaLo hoya tyAM AvA abhAva levA je S; joIe. pahelA to vizeSaNatAvizeSa saMbaMdha kahyo che eTale koI kAlika saMbaMdhane lakSaNa che ghaTaka na samajI le eTale dIdhitikAra tadanyatvatva ne laIne kahe che ke dvitIya nirUktimAM ja ja dhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhi parvatamAM ayo golakAkhyatvAbhAva na maLe mATe che ayogolakonyatvatva e pratiyogitAnavacchedaka bane. mATe dhUmatva e pAribhASika para avacchedaka banI jAya. te ja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti rahetI nathI. jAgadIzI : pramAviSayatvIyavizeSaNatAyAstathAtvamabhipretyAha tdnytvBsa praznArati eja rIte A sthaLe tadanyatvaprakArakapramAviSayAbhAva paNa levAya. ayogolakA- Yra Bra nyatvakakArakapramAviSayatA parvatamAM che. teno abhAva ayogolakamAM che. dIdhitikAra che che A bIjuM udAharaNa laIne e sUcave che ke abhAvanI ja svarUpasaMbaMdhathI avacchinnA haja che pratiyogitA joIe tema nahi pramAviSayatvIya svarUpasaMbaMdha = arthAt pramAviSayatA che para paNa je svarUpasaMbaMdhathI rahI che te svarUpasaMbaMdhathI paNa avacchedaka pratiyogitA ja A tadanyatvaprakArakapramAviSayavAbhAvIyA bane. (ayogolakamAM pramAviSayatA to che ja che che teno abhAva nathI paNa tadanyatvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva che ja) PK jAgadIzI : sAdhyavattvasyAvazyakopasthitikatayA tadghaTitadharmasyopasthiti lAghavAttamAdAyaivAtivyAptivAraNaM sughaTamityAzayenAha saadhyvttvetyaadi| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI sAdhyavatvaprakArakapramAviSayAbhAva 3ju udAharaNa le che. ane enAthI sUcave che e che ke sAdhyavartI e avazyapasthitika hovAthI tadghaTita dharmamAM upasthitikRta lAghava che ja che mATe ene laIne ja ativyAptinuM vAraNa thaI zake che. te paNa joI laIe. je - dhUmavAna, vadvaH sthaLa : sAdhyavasvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka = sAdhyatAvacchedaka prakArakapramAviSayatRtva, sva = dhUma-prakArakapramAvizeSyatva viziSTa dhUma saMbaMdhi parvata para emAM sAdhyavarghaprakArakapramAviSayavAbhAva na ja maLe tethI pratiyogitAnavacchedaka che Bsa sAdhyavarghaprakArakapramAviSayatRtva banI jAya. eTale svapadagRhIta dhUmatva e che pratiyogitAvacchedaka bane. teja sAdhyAvacchedaka banatAM ativyApti na rahI. A che A rIte dvitIyanirukti anusAra tadanyatvatva Adi dharmo pratiyogitAnavacchedaka ke A bane che ane pAribhASika pratiyogitAvacchedaka rUpa paNa bane che. eTale yuddha padathI ? ja dhUmatva lIdheluM te pratiyogitAvacchedaka bane te ja sAdhyatAvacchedaka banatAM ativyApti para rahetI nathI. - A rIte dIdhitikAre prathama ane dvitIya nirUktimAM svarUpeNa pratiyogitA laIne ja Sje pratiyogI vaiyadhikaraNa niveza dUra karyo. se jAgadIzI : nana evaM hetamanniSThAbhAvIyavizeSaNatAvizeSAvacchinnapratiyogitAra sAmAnye yaddharmaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyavizeSaNatAvizeSAvacchinnapratiyogitA navacchedakIbhUtadharmAvacchinnatva-sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnatvobhayAbhAvaH, sAdhyatAvacchedakasambandhena taddharmAvacchinno hetuvyApaka ityuktakrameNa tRtIyArthaH / / 12 phalitaH / tathA ca vizeSaNatAvizeSAvacchinnapratiyogitAsAmAnye eva sAdhyatAvacchedakIbhUtasaMyogasambandhAvacchinnatvAbhAvena tAdRzobhayAbhAvasattvAda eka dhUmavAn vaDherityAdAvativyAptiH / Aje pUrvapakSa tRtIyanirUktimAM paNa jo svarUpeNa beya pratiyogitA lezo to Apatti che Avaze. arthAt hetumanniSTha svarUpasaMbaMdhaavacchinnapratiyogitA sAmAnyamAM yasaMbaMdha A (sAdhyatA vacchedaka saMbaMdha) avacchinnatva ane svaviziSTa saMbaMdhiniSTha svarUpAvacchinnAA bhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchinnatva ubhayAbhAva rahe to svapadagRhIta dharmeNa sAdhya che S4 vyApaka bane. o x avacchedakatvanirukti * 110 hajAra B Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " have ghUmavAnuM, vahU: sthAne ayogolakonyatvAbhAva levAya. tadIya che ja pratiyogitAvacchedaka ayogolakonyatvatva. dhUmataviziSTa dhUma saMbaMdhI parvatamAM svarUpeNa che Aje ayogolakonyatvAbhAva to na maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka ayogolakonyatvatva tadavacchedyatva ayogolakAnyatAbhAvIya pratiyogitAmAM che ja ane saMyogasaMbaMdhaavacchinnatva nathI. Ama ubhayAbhAva rahI jatAM dhUma vaktino vyApaka banI gayo. A jAgadIzI : na ca hetumanniSThAbhAvapratiyogitAyAM vizeSaNatA-vizeSAvacchinnatvaM na deyamiti vAcyam / uttarapakSa : tRtIyanirUktimAM hetumaziSTAbhAvIyA pahelI pratiyogitA je svarUpAvacchinnA joIe tema ame nahI kahIe. have saMyogena dhUmAbhAva paNa levAya. SS saMyogena dhUmAbhAvIya pratiyogitAmAM dhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhi parvataniSTha 2 A pratiyogitAnavacchedaka dhUmatAvacchinnatva che ane saMyogAvacchinnatva paNa cheja. ubhaya ja na rahI jatAM ativyApti doSa nathI. 3 jAgadIzI : vahnimattvaprakArakapramAvizeSyatvAdInAM saMyogAdisambandhenAbhAvasya / hetumati sattvena vahnimAn dhUmAdityAdau sarvatraivAvyAptiprasaGgAdityataH sAdhyatAvacchedakasambandhAvacchinnatvAMzaparityAgena tRtIyasyArthaM niSkRSya darzayati tathAcetyAdinA / pUrvapakSa : to paNa doSa che. vadvimAna, dhUmA ityAdimAM sarvatra avyApti. 3. saMyogena vaktimatvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva lIdho. tadIya pratiyogitA sAmAnyamAM ? ne sva=vahnittvaviziSTa vahnisaMbaMdhi parvatamAM svarUpeNa vaddhimattvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva che che to na ja maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka vaddhimattvaprakArakapramAvizeSyatvatva bane. je Sii pratiyogitAmAM tadavacchinnatva che ane sAdhyatAvacchedaka saMyoga sambandhAvacchinnatva paNa che A che ubhaya rahI jatAM avyApti. che eTale have "sAdhyatAvacchedakasaMbaMdhAvacchinnatvane dUra karIne tRtIya niruktino 24 A niSkarSa A pramANe Ape che. dIdhiti : tathA ca vizeSaNatAvizeSAvacchinnayaddharmaviziSTasambandhiniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatvaM, tatsambandhAvacchinnasAdhana-sa Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAnAdhikaraNAtyantAbhAvapratiyogitAsAmAnye nAsti sAdhane taddharmaviziSTasAmAnAdhikaraNyaM vyAptiriti paryavasito'rthaH / jAgadIzI : yaddharmeti / yat padaM sAdhyatAvacchedakaparam / tatsambandhAvacchinneti / vizeSaNatAvizeSAvacchinnetyarthaH / atra pratipadavyAvRttiruktadizA bodhyA / dISitikAranI paMkti joI laIe. tathAca vizeSaNatAviziSTaavacchinna yuddharmaviziSTa sambandhiniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedakAvacchedyatva (nAsti iti - pareNAnvayaH) tatsambandhAvacchinna hetusamAnAdhikaraNapratiyogitAsAmAnye nAsti (tadA) hetau taddharmaviziSTa sAmAnAdhikaraNya vyAptiH ityarthaH paryavasitaH / siddhAntI : vArU, tRtIyanirUktimAM pratiyogI vaiyaSikaraNanA niveza vinA ame A pramANe vivakSA karazuM. hetumaziSThAbhAvIya svarUpAvacchinnA pratiyogitAmAM svaviziSTasambandhiniSTha svarUpAvacchinnapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatvAbhAva hoya to tena dharmeNa sAdhya e vyApaka bane. arthAt ame pratiyogitAmAM "tatsaMbaMdha avacchedyatva" dUra karIne mAtra ekAbhAva ja laIzuM ane pratiyogitA beya sthaLe svarUpAvacchinnA rAkhazuM. have vaddhimAn, dhUmAt sthaLe pUrvokta avyApti nahi Ave kemake svarUpeNa vatimattvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva parvatamAM laI zakAya ja nahi. (pUrve saMyogena tadabhAva maLI gayo hato.) have to svarUpeNa ghaTatvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva levAmAM tadIya pratiyogitAmAM vahnitvaviziSTa vahnisaMbaMdhI parvatamAM vahimatvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva na maLe eTale vahrimattvaprakArakapramAvizeSyatvatva pratiyogitAnavacchedaka bane. tadavacchedyatvano abhAva che ja eTale svapadagRhIta vahnitvena vahni sAdhya vyApaka banI gayo. Ama avyApti doSa rahyo nahi. dhUmavAnu, vartaH sthaLe svarUpeNa ayogolakAtyatvAbhAva maLe. sva = dhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhi parvatamAM ayogolakAnyatvAbhAva na maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka ayogolakAtyatvatva bane tadavacchedyatva ayogolakAnyatvAbhAvIyapratiyogitAmAM che ja. mATe dhUmatvana dhUma vyApaka bane nahi. avacchedakatvanirukti 0 112 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I jAgadIzI : na ca niruktapratiyogitAsAmAnye yaddharmaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyaXX vizeSaNatAvizeSAvacchinnapratiyogitAvacchedakAvacchedyatvaM sAdhane taddharmAvacchinnaBR sAmAnAdhikaraNyameva lAghavAd vyAptiruciteti vAcyam / - pUrvapakSa H nirUktapratiyogitA sAmAnyamAM svaviziSTasambanjiniSThAbhAva- pratiyogitAnavacchedakAvacchedyatvAbhAva kahevAthI emAM be naguno praveza che enA karatA che 8 lAghavAtu pratiyogitAmAM svaviziSTasambanviniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakA- ka A vacchedyatva ja kahevuM joIe ne ?. se jAgadIzI : sAmAnyapadasya vyApakatAvAcitvena niruktapratiyogitAtvavyApakatAvacchedakaM yaddharmAvacchinnavaniSThavizeSaNatAvizeSAvacchinnAbhAvapratiyogitAvacchedakAvacchedyatAtvamityarthaparyavasAnena prameyadhUmavAn vahnarityAdAvativyAptyApatteH / prameyadhUmatvAvacchinnavanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakAvacchedyatAtvasya gurudharmatayA eka 1 vahnimanniSThAbhAvapratiyogitAtvavanniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakatvena tAdRzapratiyogitAtvavyApakatAvacchedakatvAt / / uttarapakSa : pratiyogitA sAmAnyamAM je sAmAnyapada che te vyApakatA vAcaka che. che eTale eno artha e thAya ke pratiyogitAtvavyApakatA vacchedaka, je yuddharmaviziSTa che sa saMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakAvache ghavatva banavuM joIe. arthAtuM ? je pratiyogitAtvatvanuM vyApaka svaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakA- 38 vacchedyatva banavuM joIe. che have Ama thatAM prameyamavAnuM, vahno mAM ativyApti Avaze. | svarUpeNa ayo golakA tvAbhAva maLe. ayo golakonyavAbhAvIya ja A pratiyogitAmAM laghubhUta (sva =) dhUmatvaviziSTadhUmasaMbaMdhIparvataniSThaghaTavandraprakArakaA pramAvizeSyatvAbhAva. tadIya pratiyogitAvacchedaka ghaTavandraprakArakapramAvizeSyatvatva. tadavacchedyatva ayogolakAvavAbhAvIya pratiyogitAmAM nathI arthAt tadabhAva che. A che Ama pratiyogitAtvano vyApaka nirUkta avacchedyatva na banyo. arthAt yatra che ja pratiyogitAa tatra niruktAvacchedyatve evuM na thayuM. Bect avacchedakatvanirukti * 11 rAjA Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayogolakAnyatAbhAva pratiyogitA pratiyogitAva ghaTavaktaprakAraka pramAvizeSyatvavacchedyavAbhAva paNa hA, juo A rIte te vyApaka banI jaze. tanniSThAtyaMtabhAvapratiyogitAja navacchedakaM vyApakam / laghubhUta dhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhi parvataniSTha ghaTavandraprakAraka- pramAvizeSyavAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka ghaTavattva prakArakapramAvizeSyatvatva che A avacchedyatAtva bane. paNa gurubhUta prameyadhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhiparvataniSTha ghaTavattvaA prakArakapramAvizeSyatvAbhAvIya pratiyogitAvacchedaka ghaTavarva prakArakapramAvizeSyache tyAvacchedyatAtva na bane. che. Ama prameyadhUmatvaviziSTa dhUmasaMbaMdhiniSTha abhAvIya pratiyogitAno ghaTavandraprakArakapramAvizeSyatva-AvacchedyatAtva anavacchedaka banI gayo. AthI vyApakatA Sche avacchedaka banyo. eTale pratiyogitAtvano svaviziSTa saMbaMdhIniSThAbhAvapratiyogitA vacchedaka ghaTavandraprakArakapramAvizeSyavA-vAvacchedyatva vyApaka banyo. che Ama thavAthI sva pada gRhIta prameyadhUmaOna prameyadhUma e vahnino vyApaka banI ja javAthI ativyApti AvI. 4 pUrvapakSa : A Apatti to tamArA manamAM paNa Avaze. kema ke tame paNa che A pratiyogitA sAmAnyamAM ja svaviziSTasaMbaMdhiniSThaabhAvapratiyogitAnavacchedakA vacchedyatvAbhAva kaho cho eTale tame pratiyogitAtvano vyApaka A avacchaghavAbhAva che A banAvazo ja ne ? 2 jAgadIzI : asmAkaM tu prameyadhUmatvAvacchinnavanniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakaM hI 15 yadayaHpiNDabhedatvaM tadavacchedyatvAbhAvasyaiva sAdhanavaniSThAbhAvapratiyogitAtva vyApakatvAbhAvenA'tivyAptyabhAvAt / S4 uttarapakSa : juo amane tevI Apatti ja nathI AvatI. ja avacchedakatvanirukti * 114 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prameya dhUmavAnuM, va: ayogolakAnyavAbhAva. sva = prameyadhUmatvaviziSTa prameyadhUmasaMbaMdhiparvatamAM ayogolakAnyatAbhAva na - je maLe eTale pratiyogitAnavacchedaka ayogolakonyatvatva, tadavache ghatva ja 3 ayogolakAnyatAbhAvIya pratiyogitA sAmAnyamAM rahI jAya che. tadavacchedyatvAbhAva to Avato nathI. Ama te hetumanniSThAbhAvapratiyogitAtvane vyApaka ja na banavAthI ja ke amArA mate ativyApti doSa raheto nathI. eTale ammadukta pratiyogitAnavacchedaka$I avacchedyatvAbhAvanI vivaphA ja vyAjabI che. - jAgadIzI : etena sAdhanasamAnAdhikaraNAbhAvasAmAnye yaddharmAvacchinnasamAnA-I 15 dhikaraNAbhAvatvaM, tAdRzAbhAvapratiyogitAsAmAnye vA yaddharmAvacchinnasamAnAdhi karaNAbhAvapratiyogitAtvaM, sAdhane taddharmAvacchinnasAmAnAdhikaraNyameva vyAptilAghavAdityapi pratyuktamiti dhyeyam / A rIte pUrvapakSanuM khaMDana thaI javAthI ja vaphTamANa beya vivakSAnuM paNa khaMDana thaI che jAya che. - 1lI vivakSA : dhUmavAnuM, vartaH - vahnisamAnAdhikaraNa ayogolakonyatvAbhAva che na (ayogolakatva rUpa) sAmAnyamAM dhUmatAvacchinna dhUmasamAnAdhikaraNa ayogalakA - te vAbhAvanuM abhAvatva nathI mATe dhUmatvena dhUma vyApaka na bane. rajI vivekSA : ayogolakAvavAbhAvIya pratiyogitA sAmAnyamAM dhUmatvAvacchinna che Sja dhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakAnyatAbhAva pratiyogitAtva nathI. kemake ayogola A kAnyatAbhAva dhUmasamAnAdhikaraNa ja nathI, to dhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakA tyAche bhAvapratiyogitAtva ayogolakA tvAbhAvIya pratiyogitAmAM na ja maLe. Ama ja chepratiyogitAva na maLatAM dhUmatvena dhUma vyApaka na banyo. lakSaNanI ativyApti na AvI. ja jaja jagadIza kahe che A beya vAta uparanI yuktithI uDI jAya che. athavA be ya sthaLe te uparanI yuktithI ativyApti AvI jAya che. che arthAt, baMne lakSaNanI prameyadhUmavAnuM, valhIH sthaLe ativyApti AvI jAya che. te A ja A rIte. S 1) vahnisamAnAdhikaraNa ayogolakonyatvAbhAvamAM prameyadhUmatvAvacchinna BY dhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakonyatvAbhAvanuM abhAvatva nathI. paraMtu te rIte to che _ dhUmatAcchinnadhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakAnyatAbhAvanuM abhAvatva paNa nathI. . avacchedakatvanirukti. 115 kA . Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI laghubhUta dhUmatAvacchinnadhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakAjatvAbhAvanA ane abhAvatvano ja vahiMsamAnAdhikaraNAbhAvasAmAnyamAM niSedha thaze. A prameyadhUmatAvacchinnadhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakonyAtvAbhAvanA abhAvatvano ? 8 nahi. Ama A abhAvatva maLI jatAM yuddharma tarIke prameyadhUmatva maLI jatAM vyApti che je ghaTI javAthI lakSaNanI ativyApti AvI. 2) ahIM paNa upara mujaba ja tAdazAbhAvapratiyogitA sAmAnyamAM laghubhUta che Aje dhUmatAvacchinnadhUmasamAnAdhikaraNa ayogolakAnyatAbhAvIya pratiyogitAtvano ja 3 abhAva kahevAze. paNa gurubhUta prameyadhUmavatvaghaTitatAdaza pratiyogitAtvano nahi. che tethI yuddharmathI prameyadhUmatva paNa maLI jatAM prameyadhUmaana prameyadhUma vyApaka banI jatA A che lakSaNanI ativyApti AvI. 30 dIdhiti : yatra saddhetuvizeSe sAdhyatAvacchedakaM na pratiyogitAvacchedakaM / tatraiveyaM rItirupAdeyetyapi vadanti / jAgadIzI : sAdhyasAdhanabhedena vyAptebhinnatayA prameyavahnitvAdinA gurudharmeNa / sAdhyatAsthale eva sAdhyatAvacchedakAvacchedyatvA'prasiddhyA proktakrameNa vyaaptirvaacyaa| 1 vahnimAn dhUmAdityAdau tu laghurUpeNa sAdhyatAsthale hetumanniSThAbhAvapratiyogitAsAmAnye hI yatsambandhAvacchinnatvayaddharmAvacchinnatvobhayAbhAvaghaTitaiva sA vaktavyA, " zabdaikyasyA'kiJcitkaratvAdityAha yatra saddhetuvizeSe iti| sAdhya sAdhananA bhedathI vyAptio bhinna hoya eTale prameyavahnitvena gurUbhUta - sAdhyatA sthaLe ja sAdhyatAvacchedakAvacchedyatvanI asiddhine lIdhe ukta kramathI vyApti 3 te kahevI. (svarUpeNa svaviziSTasaMbaMdhiniSThAbhAva pratiyogitAnavacchedaka avacchaghavAbhAva A pratiyogitAmAM maLe to tena dharmeNa te vyApaka.) paNa vadvimAna, dhUmA ityAdi re laghurUpeNa sAdhyatAvALA saDhetuka sthaLe to pratiyogitA sAmAnyamAM yuddharmavatvaSche yasaMbaMdhatva ubhayAbhAva laIne ja kArya karavuM. vyAptibhede zabdo ekaja hovA joIe ? che evuM kAMI che nahi arthAt ame beya jagAe judI judI vivekSAthI kAma karI laIzuM. te ApaNe ahIM joI laIe ke prameyaraddhimAna, dhUmAta mAM zI rIte aprasiddha AvI? 6 prameyavadvimAna, dhUmAt - samavAyena vanyabhAvIya pratiyogitAmAM ja 38 saMyogAvacchedyatva nathI paNa prameyavahitAvacchedyatva aprasiddha che. eTale yuddharmathI ra avacchedakatvanirukti * 116 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prameyavahnitva na pakaDAya. vahnitva pakaDIe to vahnitvAvacchedyatva hovAthI ubhayAbhAva maLyo paNa prameyavahrityena prameyavati vyApaka na banyo. e Apatti dUra karavA yasaMbaMdhatva-yuddharmaviziSTasaMbaMdhaniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatva (prameyavahnitvaviziSTa saMbaMdhiparvataniSThAbhAvapratiyogitAnavacchedaka prameyavahnitvAvacchedyatva) ubhayAbhAva levAya che. saMyogAvacchedyatva nathI, ubhayAbhAva maLyo. prameyavahrivyApaka banyo. athavA to svarUpeNa pratiyogitAsAmAnyamAM yuddharmaviziSTasaMbidhiniSThasvarUpAvacchinnAbhAva-pratiyogitAnavacchedakatvAbhAva je have badhe ja levAno che. teja ahIM laI laIe. ghaTavattvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAvIya pratiyogitAmAM prameyavahnitvaviziSTasaMbaMdhi parvataniSTha vahrimattvaprakArakapramAvizeSyatvAbhAva na maLe. eTale vahnimatvaprakAraka pramAvizeSyatvatva pratiyogitAnavacchedaka bane. tadavacchedyatvAbhAva maLI jatAM lakSaNa samanvaya thaI gayo. Ama dISitikAre kahyuM ke prameyavahityena sAdhyatAmAM sadvetuka sthaLe jayAM sAdhyatAvacchedaka e pratiyogitAvacchedaka na banatuM hoya (pratiyogitA prameyavahnitvathI avacchinna na banI (aprasiddha che) prameyavahnitvarUpa sAdhyatAvacchedaka e pratiyogitAno avacchedaka na banyo) tyAM A pariSkRta vyApti levI. anyatra to siddhAntalakSaNIya pratiyogitAdharmika ubhayAbhAvaghaTita vyApti ja levI. = dIdhiti : gauravapratisandhAnadazAyAmapi kambugrIvAdimAnnAstIti pratItibalAd gururapi dharmo'vacchedakaH pratiyogitAyAH / jagadIzI : navyamatamupanyasyati gauraveti / yAdRzapratItyA guroravacchedakatvaprasiddhistAdRzabuddha gauravajJAnasya yadi virodhitvaM syAttadA mAnAbhAvAd guroravacchedakatvaM na syAt / na caitadastIti bhAvaH / navyamata : gauravajJAna jyAre hoya che tyAre paNa 'kambugrIvAdimAnnAsti' evI pratIti to thAya che. arthAt kambugrIvAdimattvAvacchinnapratiyogitAkAbhAva pratIti thAya che. eja batAvI Ape che ke gurUdharma paNa pratiyogitAno avacchedaka bane che. 'kambugrIvAdimAnnAsti'e pratIti, gurUdharma avacchedaka bane, enI sAdhaka nathI kemake gurUdharmane je anavacchedaka mAne che teo paNa te pratIti bhramAtmaka thAya che ema avacchedakatvanirukti - 110 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to kahe ja che. eTale 'kambugrIvAdimAnnAsti' e pratItinI gurUdharmane avacchedaka na mAnatAM anupapatti thaI jAya eja batAvavuM joIe. have te paNa gauravajJAna na thayuM hoya tyAre to 'kambugrIvAdimAnnAsti' pratItinI anupapatti apAya nahi. pUrvapakSa paNa gauravajJAna ne te pratItimAM pratibaMdhaka mAne che. gauravajJAnano graha ja na hoya to to te 'kambugrIvAdimAnnAsti' pratItine koI rokI zakatuM nathI. AthI ja dISitikAre kahyuM ke gauravajJAna rUpa pratibaMdhaka hoya to paNa 'kambugrIvAdimAnnAsti' buddhi thAya che. jo gau2vajJAna gurUdharmamAM pratiyogitAvacchedakatva grahano pratibaMdhaka hoya to A 'kambugrIvAdimAnnAsti' buddhinI anupapatti ja thaI jAya. ane tema thatuM to nathI mATe gurUbhUta dharmamAM avacchedakatva graha mAnavo ja joIe ane tema thAya to ja kambugrIvAdimattvAvacchizapratiyogitAkAbhAva graha-'kambugrIvAdimAnnAsti' ItyAkAraka upapanna thAya. Ama 'kambugrIvAdimAnnAsti' evI pratItine lIdhe gurUdharmamAM pratiyogitAvacchedakatvanI prasiddhi che. gurUdharmamAM pratiyogitAvacchedakatvanI buddhimAM 'gauravajJAna' jo pratibaMdhaka banate to jarUra bIjuM kAMI pramANa na hovAthI gurUdharmamAM pratiyogitAvacchedakatvano graha thaI zakate nahi. paNa tema to banatuM nathI. gauravajJAna hovA chatAMya kampyugrIvAdimattvAvacchinnAbhAva kambugrIvAdimAnAsti evI pratIti thAya che mATe eja sAbita kare che ke gurUdharma pratiyogitAvacchedaka bane che. temAM 'gauravanuM jJAna' pratibaMdhaka banI zakatuM nathI. = jagadIzI : yadyapi gauravajJAnamAtraM nAvacchedakatvadhIpratibandhakaM, viziSTa - sattAtvasya dravyatvatvApekSayA gurutvagrahe'pi viziSTasattA nAstIti pratItyA tadavacchedakatvagrahasya prAcyairapi svIkRtatvAt / na ca taddharmasamAnAdhikaraNadharmadharmikaH - tadapekSayA laghutvagrahaH taddharmasyAvacchedakatvadhIpratibandhakaH, nIladhUmatvasamAnAdhikaraNadhUmatve tadapekSayA laghutvagrahe'pi nIladhUmo nAstIti pratItyA nIladhUmatvasyAvacchedakatvAvagAhanasya sarvasammatatvAt / prAcIna : gau2vajJAna ja avacchedakatvanI buddhimAM pratibaMdhaka nathI kemake viziSTasattAtva e dravyatvatvanI apekSAe gurUbhUta hovA chatAM arthAt gurUbhUta dharma che evuM jJAna hovA chatAM 'viziSTasattA nAsti' evI pratIti thAya ja che. eTale taddharmasamAnAdhikaraNadharmadharmika evuM jJAna e gauravazAnApekSayA laghutvanA grahane avacchedakatvanirukti 0 118 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karAvanAruM che. viziSTasattAtva samAnAdhikaraNa dravyatvatva dharma che ja nahi (viziSTasattAtva viziSTasattAmAM; dravyatvatva dravyatvamAM) mATe Avo graha dravyatvatvamAM na hovAthI gau2vajJAna pratiyogitAvacchedakatva grahamAM pratibaMdhaka banatuM nathI. prazna : nIladhUmatvasamAnAdhikaraNa dhUmatvadharma evo laghutvagraha thAya che. chatAMya 'nIladhUmo nAsti' evI pratItine Avo graha paNa pratibadhya karI zakato nathI. arthAt nIladhUmamAM tathApi pratiyogitAvacchedakatvano graha=bhAna hoya che. je badhAne saMmata che . prAcIna : ame kahIzuM ke pratiyogitAvacchedakatvanA grahamAM pratibaMdhaka taddharmasamaniyatadharmadharmika laghutvagraha bane che. nIladhUmatvano samaniyata dharma dhUmatva nathI (svavyApyatve sati vyApakatvam samaniyatatvam sva=nIladhUmatva, tadabhAvavAna pItadhUma, temAM avRtti dharma svavyApya bane. jyAre dhUmatva to temAM vRtti che. eTale e svavyApya na bane.) pItAdidhUmamAM paNa dhUmatva che, paNa nIladhUmatva nathI. mATe te nIladhUmatvamAM pratibaMdhatAvacchedakatvanA grahamAM pratibaMdhaka na bane. kambugrIvAdimatvasamaniyataghaTatvadharmika laghutvagraha hoya che . to kambugrIvAdimatvamAM pratiyogitAvacchedakatAno graha thAya nahi. jagadIzI : nA'pi taddharmasamaniyatadharmadharmika eva taddharmApekSayA laghutvagrahastaddharmasyAvacchedakatvadhIpratibandhaka iti sAmpratam / ghaTajJAnatvApekSayA laghuno'pi . jJAnatvasya ghaTajJAnatvasamaniyatatvAbhAvAd guruNo'pi ghaTajJAnatvasya saMyogasambandhAvacchinnaghaTajJAnAbhAvasya pratiyogitAvacchedakatvApatteH / prazna : are ! je samaniyata nathI temAMya gurUbhUta dharmamAM pratiyogitAvacchedakatvagrahanI pratibaMdhakatAno graha thaI jAya che. ghaTajJAnatva e laghubhUta jJAnatvanuM samaniyata nathI. ane chatAMya sarvatra ghaTajJAnAbhAvIya pratiyogitAno avacchedaka jJAnatva bane che te have nahi bane, kemake ghaTajJAnatvanuM samaraiyatva jJAnatvamAM hoya to te gurUbhUtadharmamAM pratiyogitAvacchedakatvano graha na thavA de. ahIM to samaraiyatya nathI eTale ghaTajJAnatvamAM paNa pratiyogitAvacchedakatvano graha thaI javAnI Apatti Avaze. jagadIzI : tathApi saMsargamaryAdayA pratiyogitAvacchedakatvagrahaM prati tAdAtmyena avacchedakatvanirukti 0 119 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kambugrIvAdimattvarUpastattadgurudharmaH pratibandhaka iti na kadAcidapi saMsargamaryAdayA - teSvavacchedakatvagraha iti prAcAM tAtparyam / prAcIna : hA ame kahIzuM ke saMsargarUpeNa pratiyogitAvacchedakatva graha prati e tAdAspena te te gurU dharma pratibaMdhaka bane. ghaTatva ane kabugrIvAdimatva beyamAM ja Sii pratiyogitAvacchedakatva che. have te dharma eja saMbaMdha bane. tenA saMbaMdhena pratiyogitA21 vacchedakatva graha prati tAdAbhyane gurUbhUta dharma pratibaMdhaka bane. eTale kabugrIvAdimattva kara e tAdAspena gurUbhUta dharma kabugrIvAdimatvamAM ja che to have pratiyogitAvacchedakatvasaMsargaNa temAM pratiyogitAvacchedakatvano graha thAya nahi. ghaTatvamAM che pratiyogitAvacchedakatvano graha thaI jAya kemake tyAM tAdAspena gurUbhUta dharma pratibaMdhaka che Bii tarIke nathI. che Ano artha e thayo ke jene gauravanuM jJAna nathI ane gurUbhUta dharmamAM che para pratiyogitAvacchedakatvano graha che to te "kabugrIvAdimAnAsti evI pratIti kare che Bre tyAM kabugrIvAdimavAvacchinnapratiyogitAka pratIti kabugrIvAdipratiyogitAvacchedakaA tvarUpa saMbaMdhathI nahi kahevAya kemake gurUbhUta dharmanuM jJAna pratibaMdhaka nathI kahyuM. A tAdAspena gurUbhUta dharma e svarUpasatu potAmAM pratiyogitAvacchedakatva saMbaMdhathI che che pratiyogitAvacchedakatvagrahamAM pratibaMdhaka che. eTale pratiyogitAvacchedakata saMbaMdhathI che ja kabugrIvAdimadabhAva jJAnamAM saMsargamaryAdayA pratiyogitAvacchedakatvanuM bhAna ghaTatvamAM je ja thAya. se jAgadIzI : vastutaH saMsargamaryAdayA kambugrIvAdimattvAvacchedyapratiyogitA katvAvagAhijJAnaM prati samAnavizeSyatApratyAsattyA kambugrIvAdimattvApekSayA laghudharmAvacchinnapratiyogitAkatvajJAnatvenaiva pratibandhakatvaM prAcAmabhipretam, A 6 vastutaH kabugrIvAdimattAvacchinnapratiyogitAka abhAva, ahi abhAva vizeSa : kare che. emAM vizeSyatA saMbaMdhathI kabugrIvAmitvAvacchinnapratiyogitAkatvanuM avagAhika je jJAna rahe. ane te ja vizeSatAsaMbaMdhathI ghaTavAvacchinna pratiyogitAkatvanuM avagAhi ? Sii jJAna paNa rahe. emAM ghaTavAvacchiza pratiyogitAkatvAvagANijJAna e ? A kabugrIvAdimavAvacchinnapratiyogitAkAvagANijJAna prati pratibaMdhaka bane che eTale ke Bra kabugrIvAdimadabhAvaH evI pratIti ghaTavAvacchinnapratiyogitAka abhAva avagAhi-che ja avacchedakatvanirukti * 120 da d Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " jJAnatpana thAya che. vAstavamAM A prakAranuM pratibaMdhakatva ja prAcInone abhimata che. ra jAgadIzI : tathA ca jalAdau nirvahnitvasyA'grahadazAyAM vahnimattvabhramasyevara uktakrameNa gauravasyAgrahadazAyAmapi kambugrIvAdimattvAvacchinnapratiyogitAkatvena 1 tAdRzagraho jAyate eva / anyathA tadAnImutpannAyAH kambugrIvAdimAnnAstIti thiyo / 1 bAdhanizcayavidhayA kambugrIvAdimattvAvacchinnaviziSTadhIvirodhitvAnupapatteH / kambugrIvAdimattvAvacchinnasya viziSTabuddhau tadavacchinnapratiyogitAkatvenAbhAvaeka nizcayasya virodhitvAditi dhyeyam / che ane tethI ja jalAdimAM vayabhAvano bAdha nizcaya na hoya to "vaddhimAna hRda: A che evo bhramAtmaka nizcaya utpanna thaI jAya che, tema jyAre gauravajJAna nathI tyAre ja Sii kabugrIvAdimattAvacchinnapratiyogitAkatvano abhAvamAM bhaprAtmaka nizcaya thaI jAya che BR eTale ke kabugrIvAdimAnuM nAsti evI bhramAtmaka buddhi thaI jAya. arthAt A ghaTavAvacchinnapratiyogitAkatva grahane badale kabugrIvAdimattAvacchinna pratiyogi- 3 che tAkatva graha bhramAtmaka thatAM paNa "kabugrIvAdimAgnAsti' buddhi utpanna thaI jAya. e Aje jo tema na mAnIe to te vakhate utpanna thayelI "kabugrIvAdimAgnAsti' buddhi Aje bAdhanizcaya rUpeNa "kabugrIvAdimAnuM asti'nI virodhI banI zake nahi. kemake jo te na nizcaya bhramAtmaka paNa utpanna thaI gayo to jarUra te "kabugrIvAdimAgnAsti" evI hatI ke buddhine rokI de. tadvattA buddhimAM tadabhAvavattAnizcaya pratibaMdhaka che. ahIM tadabhAvavattAno che 4 bhramAtmakanizcaya paNa na mAnIe to kabugrIvAdimattA buddhimAM te pratibaMdhaka nahi ? A banavAnI Apatti Ave ane kabugrIvAdimattA buddhimAM kabugrIvAdimajvAvacchinna-4 para pratiyogitAkatvabuddhi ja pratibaMdhaka bane che eTale bhramAtmaka bAdhanizcaya che che. kambu grIvAdimattAvacchizapratiyogitAka rUpa mAnavo ja joIe je te $ "kabugrIvAdimanAsti' buddhine utpanna kare. che A thaI gurUdharmanI anavacchedakatA upara prAcInonI yukti. 2 jAgadIzI : pratIterbalam avacchedakatvAvagAhitvam / gururapIti / tathA ca * svarUpasambandharUpAvacchedakatvaghaTitaM mUloktaM yathAzrutameva vyAptilakSaNaM samyak / se prameyadhUmatvAdestAdRzAvacchedakatvena vyabhicAriNyativyAptivirahAditi kRtaM 11 pAribhASikAvacchedakatvanirvacaneneti bhAvaH / thatA avacchedakatvanirukti * 121 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je navo kahe che ke pratItinA baLathI gurudharmane paNa pratiyogitAvacchedaka mAnavuM che ke 3 ja yukta che. kabugrIvAdimajJAti pratItimAM avacchedakatvanuM kabugrIvAdimattvamAM che avagAhana thAya che ja. mATe svarUpasaMbaMdharUpa avacchedakatva prAraMbhamAM kaheluM teja mAnavuM che ucita che. kemake have prameyadhUmatvAdi pratiyogitAnA vicchedaka bane eTale vyabhicArI che 24 sthaLomAM ativyApti prasaMga Avato nathI. tethI pAribhASika avacchedakanI carcA - Sja karavAnI jarUra nathI. ____ dIdhiti : na cA'syAstatpratiyogikAbhAvamAtramavalambanam / tathAvidhayatkiJcidvyaktisattve eva tAdRzapratIteranudayAt / X jAgadIzI : nanUktakrameNa gauravajJAnasya virodhitvAttAdRzapratItyA'vacchedakatvaM nAvagAhyate, parantu kambugrIvAdimanniSThapratiyogitAkAbhAvamAtramityAzakya niSedhati na58 se ceti / avalambanaM viSayaH / tathAvidheti kambugrIvAdimattvAzrayetyarthaH / . tAdRzapratIteH / kambugrIvAdimAnnAstItyAkArakapratIteH / anudyaaditi| tathA ca - tvanmate kambugrIvAdimadantarasyAbhAvamAdAya tadudayaprasaGga iti bhAvaH / prazna : uktakramathI gau ravajJAnane virodhI kahyuM che. eTale tAdaza ja rIte kabugrIvAdimAnnAsti' e pratItithI kabugrIvAdimattvamAM avacchedakatvano graha thato ja nathI paNa kabugrIvAdimastratiyogitAka abhAvano ja graha thAya che. 38 uttara H kabugrIvAdimastratiyogitAka abhAva mAtra A pratiyogitAno viSaya na kahI zakAya nahi, kemake ekAda paNa ghaTavyakti hoya to "kabugrIvAdimAnuM nAsti'e pratItino udaya thato nathI. jo kabugrIvAdimatirAgitAkAbhAva ja e pratIti kaho cho che to to koI eka kabugrIvAdimatuM ghaTavarbhUtala upara na hoya toya tyAM re 3; "kabugrIvAdimAnuM nAsti evI pratItyApatti AvI paDe. kabugrIvAdimAn nAsti : 3 pratIti jayAM eka paNa ghaDo nathI tyAM ja thAya che mATe kabugrIvAdimatvAvacchinna pratiyogitAka abhAva svarUpa ja kabugrIvAdimAnuM nAsti e pratIti mAnavI ja che - jo Ie. dIdhiti : ata eva ekaghaTavati bhUtale kambugrIvAdimAnAstIti zabdo se - ra pramANa, thatA avacchedakatvanirukti * 122 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jAgadIzI : nanu tathAvidhayatkiJcidvyaktinirNaye sa eva pratibandhakaH / anyathA eka vizeSAdarzanadazAyAM tavApi kambugrIvAdimAnnAstIti pratItirjAyate eva tatretyata Aha 11 ata eveti / gurudhrmsyaavcchedktvaadevetyrthH| esa na pramANamiti / kambugrIvAdimattvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvazUnye se kambugrIvAdimattvAvacchinnapratiyogitAkAbhAvaprakArakatvena tAdRzAnvayabodho bhrama iti tAdRzazabdasya bhramajanakatvenA'pramANatvam / prAcIna : eka ghaTano bhUtala upara je nirNaya che teja kabugrIvAdimatvatiyogi- tAkAbhAvanI = kabugrIvAdimAnnAsti evI pratItino pratibaMdhaka bane. arthAtu e che je vyaktivizeSano bhUtala upara nirNaya eja tyAM pratibaMdhaka che. ane A vAta to tamAre ja che paNa mAnavI ja paDe che. jayAM sudhI vizeSavyaktino agraha che tyAM sudhI tamane na 4 kabugrIvAdimAgnAsti pratIti thAya che. paNa vyaktivizeSano nirNaya thaI jatAM rasa para tAdezapratIti tamArA mate paNa pratibadhya banI ja jAya che. arthAt jo koI eka ghaDo ja che' evI pratIti thAya to vajuvAdimAna niti A pratIti aTakI jAya, eno ja matalaba A pratIti koI vyaktivizeSano = tyAM rahelA ghaDAno ja niSedha kare che. paNa jyAM sudhI te ghaTano graha na thAya, tyAM sudhI vugrIvavimAna nAsti' e pratIti thAya che kare che. phera eTalo ja ke ame kabugrIvAdimatratiyogitAkAbhAva pratItimAM vyaktivizeSa : 24 nirNaya pratibaMdhaka kahIzuM. tame kabugrIvAdimatvAvacchinnapratiyogitAkAbhAva pratItimAM ja je vyaktivizeSa nirNaya pratibaMdha kahezo. Ama gurUdharmAvacchinnA pratiyogitA mAnavAnI che jarUra rahetI nathI. A navyo H ghaTavat bhUtala upara "kabugrIvAdimAnAsti' evI pratIti je vyaktivizeSanA agrahamAM jo thaI jAya to te ame to bhramAtmaka kahIzuM paNa tanmate ? A te pramAtmaka banI javAnI Apatti rahelI che, kemake kabugrIvAdima...tiyogikAbhAvavati che Bra bhUtale kabugrIvAdima-tiyogikAbhAvanuM ja jJAna tame kahezo jethI te pramA banaze. A che have vastutaH te bhrama che. mATe kabugrIvAdimattAvacchinnAbhAvAbhAvavati bhUtale che ke kabugrIvAdimattAvacchinnAbhAvanuM bhramAtmaka jJAna thAya che ema kahevuM joIe. je A tadabhAvavizeSyakata...kAraka-jJAna e bhrama kahevAya. na paToDayuM ghaTaH ghaTavAbhAvavatpaTavizeSyaka ghaTatvaprakArakajJAna te bhrama. kabugrIvAdiA matvAvacchinnAbhAvAbhAvavaddhizeSyaka kabugrIvAdimajvAbhAvaprakAraka jJAna te bhrama ! A Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAgadIzI : tvanmate ca kambugrIvAdimatpratiyogikA'bhAvazUnyatAyA ghaTavatyabhAvAt tAdRzapratIterna bhramatvamiti tAdRzazabdo'pyapramANaM na syAdityarthaH / have tvanmate (prAcIna mate) to tyAM kampyugrIvAdimadabhAvAbhAva nathI to tyAM kambugrIvAdimadabhAvanuM jJAna e bhrama nahi bane kemake bhramanuM lakSaNa tadabhAvati tatprakAraka jJAna ahIM ghaTatuM nathI. Ama ghaTavatibhUtale kambugrIvAdimAnnAsti pratIti bhramAtmaka nahi banavAnI Apatti Avaze. jagadIzI : nanu bhramatvasya prakArabhedena bhinnatvAtsarvatra tadabhAvavadvizeSyakatvaM na bhramatvaghaTakam samavAyena gaganAdibhrame tannivezavaiyarthyAt / prAcIna : bhrama paNa prakArabhedathI bhinna bhinna hoya che. ghaTamAM paTatvAbhAvavadvizeSyaka paTatvaprakAraka bhrama che, to maThamAM ghaTatvAbhAvavadvizeSyaka ghaTatvaprakAraka bhrama che. Ama bhrama prakAra bhedathI bhinna bane che. eTale sarvatra tadabhAvavadvizeSyaka tatprakAraka jJAna badhe ja bhrama na bane. arthAt kavicat tatprakArakajJAna e ja bhrama bane. jema samavAyena bhUtala upara gaganano bhrama thAya to samavAyena gaganAbhAvavabhUtalamAM gaganavarbhUtalano bhrama thayo kahevAya. arthAt gaganAbhAvavadvizeSyaka gaganaprakAraka jJAna bhrama banyuM. paNa ahIM 'gaganAbhAvavadvizeSyaka' niveza vyartha che, kemake tatprakArakajJAna = samavAyena gaganaprakAraka jJAna game tyAM thAya te bhrama ja kahevAya kemake samavAyena gaganAbhAva sarvatra che. dIdhiti : pramANaM ca ghaTasAmAnyazUnye / jAgadIzI : tathA ca tatraiva prakRte'pi kambugrIvAdimatpratiyogikAbhAvaprakAratAmAtreNa tAdRzAnvayabodho bhramo bhaviSyatItyAha pramANaJceti / tathA ca tatrApi kambugrIvAdimAnnAstIti zabdaH pramANaM na syAdityakAmenA'pi prakRte bhramatvaM . tadabhAvavadvizeSyakatvaghaTitaM vAcyamiti bhAvaH / Aja rIte prastutamAM paNa tatprakAraka jJAnane ame bhrama kahIzuM. kambugrIvAdimatpratiyogitAkaabhAvaprakAraka jJAna eja bhrama kahevAya. eka ghaTa jyAM che tyAM kampyugrIvAdimatpratiyogitAkaabhAvaprakAraka jJAna thAya to te bhrama banI avacchedakatvanirukti 0 124 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na jAya. A rIte amArA mate paNa ghaTavabhUtale kabugrIvAdimajJAti pratIti bhramAtmaka che e upapanna thaI jAya che. Sja ahIM khyAla rAkhavo ke prAcIno 'tadabhAvavaDhizeSyaka nivezane dUra kare che. jo ke Sche tatriveza hota to te pratIti bhrama banI zake nahi. kemake kabugrIvAdimastratiyogitAka abhAva buddhi, bhrama tyAM bane jyAM kabugrIvAdimatvatiyogitAkAbhAva abhAva hoya. che. arthAtu kabugrIvAdimastratiyogitAkAbhAvAbhAvaddhize khyaka kambugrIvAdima...ti che $ yogitAkAbhAva e bhrama bane. prAcIno ghaTavatu bhUtalamAM kabugrIvAdima...tiyogitAkAbhAvAbhAva to mAnatA ja nathI kemake tyAM kabugrIvAdimastratiyogitAkAbhAva che. (koI eka kabugrIvAdimAno 9 abhAva tyAM che.) AthI tyAM kabugrIvAdi-mastratiyogitAkAbhAva jJAna bhrama rUpe che kahevAya nahi. arthAt kabugrIvAdimastratiyogitAkAbhAva ja ghaTavabhUtala upara che. dara ja prazna : to pachI kabugrIvAdimastratiyogitAkAbhAva buddhi ghaTavabhUtala upara thAya che to te pramAtmaka che ja, bhrama zA mATe ? 4 uttara : ghaTavat bhUtalamAM kabugrIvAdimastratiyogitAkAbhAva buddhi thatI nathI. e ? eka paNa ghaTa na hoya tyAre ja ghaTazUnyabhUtalamAM kabugrIvAdimatvatiyogitAkAbhAva che 3 buddhi thAya che. mATe A pratIti bhramarUpa ja kahevI joIe. navyo to kabugrIvAdi mattAvacchinnAbhAvAbhAvavatumAM ja kabugrIvAdimatvAvacchinnAbhAvavat buddhi thAya che ke mATe tene bhrama kahe che. prAcIna tatvakAraka jJAnane ja bhrama kahIne upapanna kare che. Ama ja Sche gurUdharmane avacchedaka mAnavAnI jarUra nathI. A Apatti dUra karavA mAtra tatyakAraka jJAnane ahIM bhrama kahyo. che navoe pahelAM kahyuM hatuM ke ghaTavabhUtalamAM "kabugrIvAdimannAsti" buddhi thAya che che che te bhramarUpa che e to ja siddha thAya jo gurUdharma avacchedaka mAnavAmAM Ave. 4 A kabugrIvAdimatvAvacchinnAbhAvAbhAvavat bhUtalamAM kabugrIvAdimatvAvacchinnAbhAvanuM che "kabugrIvAdimanAsti"nuM jJAna bhrama che. A prAcIno kahe che ke kabugrIvAdima...tiyogika abhAva tyAM vastutaH che ja paNa ghaTavabhUtalamAM kabugrIvAdimastUtiyogika abhAva (kabugrIvAdimanAsti) buddhi thatI ja ja nathI mATe te bhrama ja kahevo joIe. ane tadabhAvavaDhizeSyakta...kArakajJAnane bhramarUpa cheahIM kahIe to te pratIti bhramarUpa banatI nathI. eTale have kahIzuM ke AvA sthaLe ja che takArakajJAna eja bhrama che. Ama ame gurUdharmane avacchedaka mAnyA vinA che asictra avacchedakatvanirukti * 25 jAya che B Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAdazapratItine bhrama tarIke siddha karIe chIe. navyo : vAha ! to to have ghaTazUnya dezamAM paNa kambugrIvAdimatpratiyogitAkAbhAvaprakArakajJAna che eTale tyAM je "kambugrIvAdimannAsti" evI pramA thAya che te paNa have bhramarUpa raheze. Ama ahIMnI pratitine pramAtmaka kahevA mATe tatprakA2kazAnane tame bhrama kahI zakatA nathI. paNa tadabhAvavadvizeSyaktatprakArakajJAnane ja bhrama kahevo joIe. ane tema thatAM ghaTavaMta bhUtale 'kambugrIvAdimannAsti' buddhi bhramarUpa hovA chatAM pramAtmaka banavAnI Apatti Ave che kAraNa ke tamArI mAnyatA mujaba to kambugrIvAdimadabhAvavat ja bhUtala (vizeSya) che. tene dUra karavA gurUdharmane avacchedaka mAnavo joIe. jagadIzI : dhUmo na vahnivyApya ityAdervahnivyAptyabhAvakUTArthakatvavat kambugrIvAdimAnnAstItyAdAvapi kambugrIvAdimatpratiyogikAbhAvakUTabodhakatvAdeva tAdRzazabdasyAprAmANyAdyupapattiH, anyathA dhUmAlokasAdhAraNAnugatavyApterabhAvAdAlokagarbhavyAptitvAvacchinnAbhAvasya dhUme sattvAttamAdAya dhUmo na vahnivyApya iti vAkyasya prAmANyApatteH / prAcIna : dhUmo na vahnivyApyaH' e pratIti bhramAtmaka che paNa vahrinirUpita AlokaniSThavyApyabhAvavat dhUma che ja mATe te vahivyApya nathI ja. A rIte to A pratIti pramA banI javAnI Apatti Ave. ene dUra karavA kahevuM ja joIe ke vahrinirUpita vyApyabhAva phUTavat dhUma bane toja A pratIti pramA kahevAya. have dhUmamAM vahrinirUpita vyApti to che ja eTale te vyApyabhAva phUTavat nathI. chatAM A pratIti thAya che te bhramarUpa siddha thaI jAya. arthAt vahrinirUpita vyAptyabhAvAbhAvavadvizeSyaka vahrinirUpitavyAptyabhAva kUTa prakAraka jJAna thavAthI te bhrama banyuM. arthAt vyAptyabhAvAbhAvavALA dhUmamAM vyAptyabhAvakUTanuM jJAna thayuM tethI te pratIti bhrama kahevAya. eja rIte eka ghaTavat dezamAM kambugrIvAdimatpratiyogitAkAbhAvakUTavanuM jJAna thaI gayuM teja bhrama kahevAya. arthAt kambugrIvAdimatpratiyogitAkAbhAvakUTAbhAvavat vizeSyaka kambugrIvAdimatpratiyogitAkAbhAva phUTa prakAraka jJAna thayuM mATe te bhrama tarIke siddha thaI gayuM. avacchedakatvanirukti 0 126 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 jAgadIzI : evaM gurudharmasyAnavacchedakatayA tAdRzadharmAvacchinnaviziSTabuddhiM prati 3 tAdRzadharmAzrayapratiyogikAbhAvakUTavattAnizcayatvenaivAnanyagatyA virodhitvakalpanAt, 19 kambugrIvAdimAnnAstIti pratItidazAyAM kambugrIvAdimadastIti jJAnavirodho'pi ghaTate / * iti prAcInamatanirbharaH, A rIte ame gurUdharma anavacchedaka hovAthI kabugrIvAdimattAvacchinna che A kabugrIvAdimad bhUtala evI viziSTa buddhi prati kalba grIvAdimajvAzraya kare nI pratiyogitAkAbhAva kUTavattAno nizcaya eja (bIjI koIgati na hovAthI) pratibaMdhaka S. kahIzuM. jethI "kabugrIvAdimadati' evI pratIti ukta rIte pratibadhya paNa banI jAya. e Ama gurUdharma anavacchedaka ja rahe che ane tethI gurUdharmAvacchinnA pratiyogitA dara aprasiddha banatAM vyApti ghaTI zake nahi. dIdhiti : na cedevaM laghurUpasamaniyatAnAM gurUNAmavyApyatApattiH, * guNAdiguNakarmAnyatvaviziSTasattAdisamAnAdhikaraNAbhAvapratiyogitA1 vacchedakatAvanniSThAyAH pratiyogitAyA lAghavena dravyaniSThAbhAvapratiyogitA vacchedakatAtvenaivAvacchedAt / tattadavacchedakatvavyaktInAM ca prAtisvika* rUpeNAbhAvAnAM yugasahasreNA'pi jJAtumazakyatvAt / ____jAgadIzI : ato gurudharmasyAnavacchedakatve vyApterapi durvacatvamityAha na cedevamiti / ladhviti / dravyaM guNAd viziSTasattvAdvA ityAdau dravyatvasamaniyatAnAM 5 B guNavattvaviziSTasattAdInAmityarthaH / avyAptimupapAdayati gunnaadiiti| - navyoH jo gurUdharmane avacchedaka nahi mAno to dravya guNAta/viziSTa sattA sthaLe samavyApti mAze. dravyatva(laghu) samaniyata ! (13) - ananutatvAt / - dravyatvasaniyata viziSTasattA (gurU) guNakarmAnyatve sati viziSTasatvAtuM ja zarI2kRta gaurava. shu4i29||drvyvRtti samAva - titvAmAva, pratiyogitAcha 64 = 24 jAtitvatva, temAM rahe pratiyogitAvacchedakatva. abhAvIya pratiyogitAvacchedakatvano che S? abhAvavat sAdhyatAvacchedaka hoya. arthAt pratiyogitAvacchedakatvAbhAva sAdhyatASearcacancert apacche scalnati * 127 kare Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacchedakamAM joIe. pratiyogitAvacchedatta abhAva avacchinna re pratiyogitAvacchedakatvatvanuM pratiyogitA guNasamAnAdhikaraNaabhAvapratiyogitAvacchedakatRtva gurUbhUta che. tenI apekSAe ja SB dravyaniSThaabhAvapratiyogitAvacchedakatRtva e laghubhUta che. (ahIM guNasamAnAdhikaraNa kare dravyavRtti abhAva kahevA karatAM dravyavRttiabhAva laghubhUta che e spaSTa che.) A e hetusamAnAdhikaraNA bhAvIyapratiyogitAvacchedakatvaavacchinnapratiyogitAkAbhAvavat che sAdhyatA vacchedaka tame ane ame sahu kahIe chIe to ahIM guNasamAnAdhikaraNAbhAva " A pratiyogitAvacchedaka-tvatva e to gurUbhUta dharma che tenAthI avacchinnapratiyogitA tame ja BY to mAnatA nathI. to pachI vyApti lakSaNa avyApta thaI jAya che. ahIM guNa ke viziSTasattA e gurUbhUta hetu hovAthI A Apatti AvI e khyAlamAM rAkhavuM kemake jo dravyatvAt evo laghubhUta ja hetu hota to to prAcInone Sche Apatti apAya tema na hatuM. se jAgadIzI : nanu hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvavyaktInAM tattadvyakti tvenAbhAvakUTavattvameva sAdhyatAvacchedakAMze nivezyamato noktadoSo'ta Aha tttditi| ja prAcIna : pratiyogitAvacchedakatvAbhAvaniSThA pratiyogitA ame tAdaza ja A pratiyogitAvacchedakatvAvacchinnA nahi kahIe paNa pratiyogitAvacchedakatva niSTha tad vyaktitvAvacchizapratiyogitA kahIzuM arthAt ta vyaktitvAvacchika ke pratiyogitAkAbhAvakUTavat sAdhyatAvacchedaka bane ema kahIzuM. (arthAt prAtisvika - ja rUpeNa, tattavyaktitvena.) have gurUdharmane avacchedaka mAnavAnI jarUra rahetI nathI. A jAgadIzI : yadyapi guroravacchedakatvapakSe'pi svasvapratiyogivyadhikaraNA15 bhAvaghaTitavyAptestattatpratiyogitAgarbhatvena durjeyatvam, 2 navyaH e tattavyaktitvAvacchinnA pratiyogitA mAno to tavyakti to ananta che Sche che enuM jJAna yuga sahasaiNApi thavuM azakya che mATe A vivakSA to tyAjaya che mATe ja 9 avacchedasvanirukti * 128 To Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have gurUbhUtadharma avacchedaka mAnavo ja joIe, anyathA uparokta sthaLe avyApti . ke durvAra che. ja prAcIna H gurUdharmane avacchedaka mAnanArA tamArA pakSamAM paNa nirUktimAM bhUlamAM 3. je pratiyogI vyadhikaraNa padano niveza che temAMya A Apatti cheja. kemake A hetusamAnAdhikaraNa abhAva to bhinna sthaLe bhinna bhinna ja hoya. eTale tevA pratiyogI che vyadhikaraNa dareka sthaLe potapotAnA abhAva hoya. have Ama ahIM paNa je tatta--tiyogitAzraya pratiyogI vyadhikaraNa abhAva levAno rahyo. to ahIM paNa tat : A pada che. te te pratiyogitAne jANavI paNa durlabha che. Ama tamAre paNa vyAptinA - lakSaNono to to pachI tyAga karI devo paDaze. jAgadIzI : tathApi vyApyavRttisAdhyakasthalIyavyApterabhiprAyeNedam, tatra PI pratiyogivaiyadhikaraNyApravezAt / niravacchinnahetvadhikaraNavRttikAbhAvapratiyogitA navacchedakatvameva sarvatra vyAptau praviSTamityAzayenedamiti tu paramArthaH / 1 tenA'vyApyavRttisAdhyakasthale'pi vyApterna durjeyatvamiti dhyeyam / navya : ame tamane je Apatti ApI che e vyApyavRttisAdhyasthalIya vyAptine rasa che lakSyamAM rAkhIne. arthAt vyApyavRtti sAdhya sthaLe gurUdharmane avacchedaka mAnI levAthI che 8 amane doSa nathI. tamAre tattavyaktitvena pratiyogitA kahevI paDe che tyAjya che. je vyAyavRtti sAdhyakasthalIya vyAptimAM pratiyogI vyadhikaraNa padano niveza ja nathI eTale ? ke ahIM tame te Apatti ApI zakatA nathI. ja prAcIna vAru, avyApyavRttisAdhyaka sthaLe to "pratiyogI vyadhikaraNa'nA nivezane 2 lIdhe te doSa durvAra che ja. te navya : avyApyavRttisAdhya kasthalIya vyApti lakSaNamAMthI paNa cAlo, ame 'pratiyogI vyadhikaraNa' niveza kADhI nAMkhazuM. ame kahIzuM ke niravacchinnahetuadhikaraNa-2 ja vRttikAbhAvapratiyogitAnavacchedaka sAdhyatAvacchedaka avacchinna vyApti. have ahIM paNa che 3 amane tame Apatti ApI zakatA nathI. $ A rIte tamane tavyaktitvena pratiyogitA levI paDe che je ananugata hovAthI che che tyAjya che. tema thatAM gurUvaryAvacchedaka pratiyogitA na letAM vyApti ghaTatI nathI. mATe che 4 gurUvaryAvacchedaka pratiyogitA mAnI levI joIe. avacchedakatvanirukti * 12 roja Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIdhiti : evaM dravyatvAdiviziSTadravyatvAderavyApyatvaprasaGgo'pyanu . sandheyaH / jAgadIzI : dravyatvatveti / dravyaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvatvApekSayA dravyatvatvAvacchinnavanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvatvasya gurutayA tadavacchinnAbhAvA'prasiddheriti bhAvaH / vaLI ame kahIzuM ke gurUdharmane anavacchedaka mAnavAthI jema dravya, guNAt sthaLe avyApti AvI, tema guNavAna, dravyatvatvaviziSTadravyatvAt sthaLe paNa avyApti Avaze kemake dravyatvatvaviziSTadravyatvAdhikaraNamAM dravyaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvAbhAvavat sAdhyatAvacchedaka joIe. have pratiyogitAvacchedakatvAbhAvIya pratiyogitA pratiyogitAvacchedakatvamAM rahI. dravyatvatvaviziSTadravyatvAdhikaraNadravyaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvatva (hetusamAnAdhikaraNa abhAvIyapratiyogitAvacchedakatvatva)nI apekSAe dravyaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvatva laghubhUta che. mATe dravyatvatvaviziSTadravyatvAdhikaraNa dravyaniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakatvatvathI avacchinnA pratiyogitA na bane. to tijJarUpaka abhAvavat sAdhyatAvacchedaka na bane eTale avyApti Ave. have jo gurUdharmane paNa avacchedaka mAnI lo to Apatti rahetI nathI. dIdhiti : upadarzitaprakArANAmapi svatvAdighaTitatvena durjJeyatvAt / jAgadIzI : nanu hetumanniSThAbhAvapratiyogitAvacchedakIbhUtayatkiJciddharmAvacchinnAbhAvavadasambaddhasvaviziSTasAmAnyakabhinnaM svaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyapratiyogitAnavacchedakIbhUtatAdRzadharmabhinnaM vA yatsAdhyatAvacchedakaM tadavacchinnasAmAnAdhikaraNyaM . vyAptirityatra hetumanniSThAbhAvIyavizeSaNatAvizeSAvacchinnapratiyogitAsAmAnye " yaddharmaviziSTasambandhiniSThAbhAvIyatAdRzapratiyogitAnavacchedakAvacchedyatvaM nAsti, sAdhane taddharmAvacchinnasAmAnAdhikaraNyaM vyAptirityatra vA durjJeyatvAbhAvAttathaiva vyAptirvAcyetyata Aha upadarziteti / svatvAdIti / AdinA vyApakatAparyavasannasya - tattadavacchedakatvAbhAvagarbhasAmAnyatvasyopagrahaH / prAcIna : upadarzita traNeya nirUktimAM hetusamAnAdhikaraNa abhAvIya avacchedakatvanirukti 0 130 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " pratiyogitAvacchedakatvAbhAvavat sAdhyatAvacchedaka levuM joIe evI vivekSA nathI. tyAM ja che to tAdazapratiyogitAnavacchedakIbhUta dharma bhinna tAdeza asambaddha svaviziSTa che che. sAmAnyakabhinna (1lInirUkti) ane (rajI nirUkti) tathA pratiyogitA sAmAnyamAM ja Sche tAdaza pratiyogitAnavacchedaka avacchedyatvAbhAva kahelo che. eTale enA mujaba ame A che uparokta lakSaNano samanvaya karI laIzuM. pachI gurUdharmane avacchedaka mAnavAnI jarUra rahetI ja nathI. che navyaH e traNeya nirUkti svatva (vyApakatva = pratiyogitA sAmAnya) ghaTita che. je A mATe temAM anargama rahelo che. mATe tyAjaya che. ema ame kahIzuM. arthAt maulIya BY siddhAnta lakSaNI vyApti ja nirdaSTa che. ane tyAM gurUdharmane avacchedaka na mAno to ? uparokta sthale avyApti durvAra che mATe te Apatti dUra karavA gurudharmane avacchedaka ja mAnavo ja joIe. B dIdhiti : ata eva ghrANagrAhyaguNatvAdinA sAdhyatAyAM dravyatvAse dervyabhicAritvaM sAdhu saGgacchate ityapi keciditi kRtaM pallavitena / che Dravacchatattva-nirukTivIfthati: se jAgadIzI : ata eva guroravacchedakatvAdeva saGgacchate iti / anyathA grAhya2 gandhatvApekSayA gurutvena ghrANagrAhyaguNatvAvacchinnAbhAvA'prasiddhyA tavRttitvarUpaM le 11 vyabhicaritatvaM tatra na syAditi bhAvaH / Ama gurudharmane avacchedaka mAnavA para ja dhrANagrAhyaguNavAna, dravyatA sthaLe A dravyatvamAM vyabhicAra ghaTe che. dravyatva che jalAdi dravyamAM, tyAM prANagrAhyaguNa nathI. A te mATe A vyabhicArI sthaLa che. arthAt svAbhAvavat vRttitva eTale ke che sAdhyatAvacchedakAvacchinnAbhAvavat vRttitva e vyabhicAra padArtha che. ja ghANagrAhyaguNAbhAvavajila)nirUpitavRttitA dravyatvamAM che mATe A vyabhicAra - barobara upapanna thayo. paNa jo tame gurUdharmane anavacchedaka mAnazo to che $ ghANagrAhyaguNavAvacchinnApratiyogitA ja aprasiddha banatAM tatrirUpakAbhAvavat vRttitva che. rUpa vyabhicAra ahIM ghaTaze ja nahi. kemake prANagrAhyagandhatvApekSayA ghANagrAhyaguNatva che gurUbhUta che. ahIM paNa dravyatvamAM vyApti durvaca na bane te mATe gurUdharma avacchedaka ja ra mAnavo ja joIe. Inte avacchedakatvanirukti * 131 karo Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se jAgadIzI : yadyapi sAdhyavyApakatAvacchedakadharmAvacchinnAbhAvavavRttitvameva se vyabhicAraH, sa ca grAhyagandhatvAvacchinnAbhAvavavRttitvenaiva tatra sulabha ityapi zakyate the S4 vama, prAcIna : vyabhicAranuM bIjuM paNa eka lakSaNa che. sAdhyavyApakatAvacchedakadharmAvacchinnAbhAvavavRtitva / ghANagrAhyaguNavyApakatAvacchedakaghANagrAhyagandhatvAvacchinnAbhAvavadhU jalanirUpita kare (dravyatvaniSTha) vRttitA che ja. Ama vyabhicAra upapanna thaI jAya che. gurUdharmane che avacchedaka mAnavAnI AvazyakatA rahetI nathI. se jAgadIzI : tathApi tadbuddheH prakRtasAdhyakAnumityavirodhitayA hetvAbhAsatA na syAt, yadviSayakatvena yAdRzAnumAnavirodhitvaM tasyaiva tatra tathAtvAditi bhaavH| 1 | navya : A rIte vyabhicAra bhale upapanna thAya paNa te vyAptimAM pratibaMdhaka banI che - zakato nathI. kemake svAbhAvavadavRttitva evI vyAptimAM svAbhAvavavRttitaM jJAna ja A pratibaMdhaka bane arthAt svAbhAvavavRttitvAbhAva buddhine svAbhAvavavRttitvanizcaya roke che paNa sAdhyavyApakatAvacchedaka avacchinna abhAvavat vRttitvanizcaya rokI zake nahi. ane A ke tethI vyabhicAranuM jJAna thavA chatAM vyAptimAM te pratibaMdhaka na bane tethI anumiti paNa che Sii aTake nahi. arthAt Avo vyabhicAra e vyAptijJAnapratibaMdhaka banato nathI. mATe 4 tAdezabuddhi e hetvAbhAsa banI zake nahi. che kemake "yadviSayaka jJAna anumitivirodhi tat hetvAbhAsa" evo niyama che. 8 sAdhyavyApakatAvacchedaka avacchinna abhAvavatuvRttitvaviSayakajJAna anumiti $ 38 virodhI nathI mATe sAdhyavyApakatAvacchedaka avacchinna abhAvavatuvRttitvaviSayakajJAna e ja A hetvAbhAsa nathI. Ama svAbhAvavavRttitaM jJAna ja vyAptinuM pratibaMdhaka bane ane tyAM ja che gurUbhUtadharmane avacchedaka mAnIe to ja vyabhicAra upapanna thAya. A rIte navyoe gurUdharma avacchedaka bane tema siddha karyuM. iti jagadIzatarkAlaGkArakRtA jAgadIzI samAptA / zubhaM bhavatu zrI zramaNasaGghasya / ja avacchedakatvanirukti * 132 ra hI che Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'tamArAM vahAlAM bALakone chevaTe traNa varSa mATe to 'tapovana'mAM mUko ja 'jUna mAsathI zarU thatuM satra cAre bAju vikRtinA vAyarA vIMjhAI rahyA che. khUba ja nAnI-dasathI cauda varSathI ja bALakomAM kharAba saMskAro paDavA lAgyA che. "gaMdu' kahevAya te badhuM temanA jIvanamAM pesavA lAgyuM che. samAja tarapha sUkSma najara karatAM A ati kaDavuM darzana koI paNa saMskRtipremIne thaze ane te tIkhI cIsa pADI deze. saMsArI jIvonI vahAlAmAM vahAlI cIja temanA saMtAno gaNAya. jo temanuM ja jIvanagulAba khIlyuM na khIlyuM tyAM ja karamAvA lAge; temAM doSonA kIDA paDavA lAge ane karamAI jAya to e mA-bApoe kyAM javuM ? kyAM rovuM ? zuM ApaghAta karI nAkhavo ? potAnA gharamAM ke game tevAM borDiMga haMgeremAM rAkhIne bALakone zikSaNa ApI zakAze, paraMtu saMskAro to nahi ja ApI zakAya. gharamAM mA-bApo ja TI.vI. vagerethI samayanI barabAdI karatAM cakkaromAM ja jo phasAyA hoya ane borDiMgonA saMcAlakone ja bALa-saMskaraNa mATenI koI gaMbhIratA na hoya to saMskAra tyAM zI rIte maLaze? tapovanamAM dhArmika ane vyAvahArika - banne prakAranuM zikSaNa che. e zikSaNa paNa UMcI guNavattAvALuM che; paraMtu tenI sAthosAtha ahIM bALakonA jIvanabAgamAM susaMskAronA choDonuM vAvetara karavAnuM kArya temaja zArIrika, zaikSaNika, sAmAjika vagere rIte suvyavasthita karavAnI sAthe tene mAnasika ane AdhyAtmika rIte atyanta suMdara banAvavAnuM sauthI pradhAna lakSa che. te vaDIlono ane devaguruno bhakta bane; sahuno mitra bane, jAtano pavitra bane... ane e badhuM banIne e zUravIra bane; jethI rASTrarakSA, saMskRtirakSA ane dharmarakSAno e sabaLa yoddho bane e ja A tapovananuM ekamAtra lakSa che. enAmAM dhArmiktA, mAnavatA ane rASTrIyatA (rASTradAjha) jo lAvI na zakAya to tapovanane nIcuM jovAnuM thAya evuM tamAma kAryakaragaNanuM maMtavya che. jo A badhI vicAraNAmAM ane enA AdhAre goThavAyelA tapovananA mALakhAmAM mA-bApone rasa paDato hoya to temanAM bALakone vikRtionAM jhaMjhAvAtamAMthI ugArI levA mATe tapovanamAM (dhoraNa 5 thI 12nI zALA mATe) kamase kama traNa varSa mATe to mUkavAM ja joIe. bALaka to nAdAna che. enA bhAvinA ghaDataranA A kAmamAM ene kyAMka agavaDatA paDe; enI ghareluM svacchaMdatAne ahIM poSaNa na maLe tethI te tapovanamAM dAkhala thavAmAM aruci batAve to kaThaNa kALajAnA banIne paNa mA-bApoe bALakonA samagra jIvananA hitamAM tene ochAmAM ochuM traNa varSanuM saMskaraNa tapovanamAM ApavAno nirNaya karavo ja joIe. ( yAda rAkho ...) lADamAM ke lAgaNImAM mA-bApo taNAze to bALakonA jIvanane AraMbhamAM ja evuM moTuM nukasAna thaI jaze je jIvanabharamAM bharapAI thaze nahi; jenAthI AkhuM kuTuMba "trAhimAma pokArI jaze. nA.. have zA mATe krizcayAniTIno ja pracAra karavAnI nemavALI konvenTa-skUlamAM ApaNAM bALako jAya ? dho. 4 sudhI konvenTamAM bhaNanArA bALakone tapovanamAM jarUra mUkI zakAze. have to mAtra tapovana e ja ApaNAM saMtAnono taraNopAya. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU. paM. pravarazrI candrazekharavijayajI ma.sAhebanI preraNAne jhIlIne have... 'deza videzamAM pavadhirAja paryuSaNanI ArAdhanA karAvavA mATe yuvAnonI sAthe tapovanIo susajja jaina saMghanA agraNI mAnanIya TrasTIvayoM ! ApanA gAma ke nagaramAM jo pavadhirAja paryuSaNa parvanI ArAdhanA karAvavA mATe pUjya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto padhArI zakyA na hoya to te mATe amArA yuvAno tathA tapovanI bALakone dara varSe jarUrathI bolAvo. 'A yuvAno tathA tapovanIo ApanA jaina saMghamAM | (1) ajhAlikA tathA kalpasUtranI pratanuM suMdara vAMcana karaze. (2) rAtre paramAtmabhaktimAM badhAne rasataraboLa karI deze. (3) banne TAImanA pratikramaNa vidhi-zuddhipUrvaka karAvaze. (4) zrIsaMghanA ullAsa pramANe rasaprada vividha pravRttio karAvaze. je ApanA saMghamAM sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto padhArI zakyA na hoya to ja nIcenA saranAmethI phorma maMgAvIne bharIne amane mokalI Apo. nama sUcanA ArAdhanA karAvavA AvanArane gADIbhADuM vagere zrI saMghe bahumAnarUpe ApavAnuM raheze. phorma bharIne mokalavAnuM saranAmuM paryuSaNa vibhAga. saMcAlaka zrI zrIyuta lalitabhAI dhAmI, rAjabhAI C/o. tapovana saMskArapITha mu. amIyApura, posTa: sughaDa gAMdhInagara - 382424. phona : 079-23206901-2-3 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ joDAo.... joDAo... joDAo... satsaMganI ane saMskaraNanI sAthosAtha samyagajJAna ApatI ajoDa saMsthA eTale... zeThazrI kAMtilAla lalubhAI jhaverI saMskRti pracAraka TrasTa saMcAlita pU. AcAryadeva zrImavijaya premasUrIzvarajI saMrata pAThazALA preraNAmUrti pa.pU. paMnyAsazrI candrazekharavijayajI ma.sAheba tathA pU. sAdhvI zrI mahAnaMdAzrIjInA svargIya mAtuzrI subhadrAbena kAMtilAla pratApazI ha. praphullabhAI preraNAdAtA pa.pU. paMnyAsazrI candrazekharavijayajI ma.sAheba saMyojaka : pU. munizrI jitarakSitavijayajI ma.sAheba saMskRta pAThazALAnI keTalIka viziSTatAo : 0 3 ke 5 varSano korSa0 rahevAnuM ane jamavAnuM niHzulka 9 prakaraNa-bhASyakarmagraMtha-saMskRta-prAkRtAdino abhyAsa 0 aMgrejI-saMgIta-nAmuM-komyuTarapUjanAdino korsa * vividha prakAranI skolarazIpa ane InAmo * mumukSu AtmAone saMyamanI viziSTa tAlIma 0 abhyAsa pUrNa thayA bAda sArI pAThazALAmAM goThavavA prayatna tA.ka.: A saMsthAmAM dAna ApavAnI bhAvanAvALA puNyazALIoe nIcenA saranAme saMparka karavo. [ saMparka sthaLa: premasUrIzvarajI saMsakRta pAThazALA tapovana saMraphArapITha, mu. amIyApura, po. sughaDa, ji. gAMdhInagara-382424. phona : (079) 23289738, 23276901-902 lalitabhAIno mobAIla naM. : 94260 60093 rAjubhAIno mobAIla naM. : 94265 05882 noMdha : pUjaya sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone, paMDitavaryone paricito mAMthI vidyArthIone mokalavAnI preraNA karavA vinaMtI che. tapovana padhAro to avazya saMskRta pAThazALAnI mulAkAta levAnuM cUkazo nahi. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pU.pAda paM. pravarazrI candrazekharavijayajI ma.sAhebanA ciMtanothI bharapUra bhutiThUta mAsika saMpAdakaH guNavaMta zAha sahasaMpAdakaH bhadreza zAha mAsikanA grAhaka banavAthI ApazrIne pUjyazrInA parokSa satsaMgano lAbha maLaze. 72 varSanA anubhavono nicoDa maLaze. dharma-saMskRti-rASTra rakSAnA upAyo jANavA maLaze. ( thoDAmAM ghaNu jANavAnuM maLaze. ) 'trivArSika lavAbha mAtra trivArSika lavAjama mAtra trivArSika lavAjanma mAtra rUA.150/ rUA.150/ rU.150/ lavAjama bharavAnuM sthaLa : kamala prakAzana TrasTa jI.pra. saMskRti bhavana ra777, nizA poLa, rilIpha roDa, amadAvAda. phonaH 25355823 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- _