Book Title: Agam Satik Part 25 Jamboodwippragnapti Sutra Gujarati Anuwad 1
Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009016/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | I namo namo namUnarvasAsa .. AgamAM) saTIka anuvAda anuvAda zreNI sarjaka - muLA TIyara chAsAgara Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurabhyo nama: AgamasaTIka anuvAda jaMbUDhIpaprajJapti-1 Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 5 mAM che.. 0 jaMbUtI prApti -: anuvAda-zreNInA sarjaka : upAMgasUrA-7 nA.... muni dIparatnasAgara -0- vakSakAra-1 tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su.pa -0- vakSakAra-2 Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rA-10,000 - X - X - X - X - X - X - X - 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. & TAIpa seTIMga : mudraka :zrI mahAkAlI enTaraprAIjha navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. |III ghIkAMTA roDa, amadAvAda. (M) 9824419736 | ||| Tel. 079-25508631 2i5/1] Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne 0 vikrama saMvata-2061mAM phAgaNasuda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI cayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vArA cUrNano kSepa ane dhanarAzinI javAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vighnarahitapaNe mUrta svarUpane pAmyuM, evA... pUjya AcAryazrI RcakacaMdrasUrIzvarajI ma nA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza: vaMdanA * O * g * . 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa ? 0 cAstri prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravrajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtiratna- pUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjya AcAryazrI harSasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipula dhanarAzi moklAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA presti saMgho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM. AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga 25 nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI 5.pU. A.deva zrI bhaktisUrIzvarajI ma.nA samudAyavartI pUjya AcAryazrI RcAMdrasUrIzvarajI teozrInI preraNAthI lAbhalenAra zrI jaina zve.mU.pU. tapAgaccha saMgha boTAda Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvavyasahAyako (anudAna dAtA, agama saTIka AnuvAdA koI eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadeva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjya AdevazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI AThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjaya saraLa ravAbhAvI, bhaki pariNAmI, bhutAna gI sva AcAravizrI vijaya cakacaMsUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zve bhU.pU. saMgha, bhAvanagara - be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mUpU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMgha, boTAda eka bhAga (6) zrI pArthabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga piramapujya AcAryadiva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.] Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadiveza zrImad vijaya rAmacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa paMnyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha haMjArImalajI bhUramalajI, karnala. | padma kriyAvita prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svastha AcAryadiva zrImadavijaya kacakacaMdrasUrIzvarajIthI prerita punyavatI pramANIvaonI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadeva zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavartI milanasAra sAdadanIza sauprAkAzrIjInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe- (1) zrI kArelIbAga, je mU0pUjainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jena saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda. - suvizALa parivArayuktA sAdhIzI bhAvapUrNAzrIjI mAnI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. | 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavartI papU. sAdanIzrI dhyAna-rasAstrIjI tathA sAdanIzrI praphulitAzrIjInI preraNAthI - "zrI mAMgaroLa jaina e tapa saMgha, mAMgaroLa - taraphathI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyasahAyako 4- paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sALIzrI satyAnaMdazrIjI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." 5- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavatI zramaNIva mokSanaditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina zvempU, saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjaya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bAhuta yAdina AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI ta anurAgINI zramaNIvaonI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sALIzrI caMlyAzrIjI mAthI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jaina saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsarajI TrasTa, navasArI. (2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU. malaya-praguNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sALI strI prazamazIlAzrIjI mahanA zrutAnurAgI ziSyA sA zrI prazamaratnAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sALIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI ! - "zrI AdinAtha jaina zve. saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAnatAsAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI ma.nI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata. - - - - - - Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sALIzrI hitAzrIjI manI preraNAthI zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA malaya-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIranA sAnIthI pUrapakvAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa," muMbaI (Agama-sIka anuvAda sahAyasko) (1) papU. bhagavatIjI dezanAdakSAdevazrI naradevasAgarasUrijI masAnI preraNAthI - "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti," jAmanagara. (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkrasUrIzvarajI mae nI preraNAthI - "abhinava jaina zvebyU saMgha," amadAvAda, (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya A devazrI munisUrijI manI preraNAthI - "zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa," bhIlaDIyAjI. | (4) papU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sArA sUryapabhAzrIjI manI preraNAthI - "zrI bhagavatInagara upAzrayanI baheno," amadAvAda. (5) paramapUjyA varadhamazrIjI manA ziSyA tapasvIratnA sAdanIzrI prItighamazrIjI manI pAvana preraNAthI. - (1) zrI pArthabhakti zremUvapUcha jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa cempU tapAjaina saMgha, DoMbIvalI. (6) svanAmadhanyA zramadIvayazrI samyagANAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zempU jenasaMgha, pAlaDI, amadAvAda. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano - - - - - - - muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAranono aMka 301 -mAluiLa-mUe. 49-prakAzano A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatacA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIsa pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. sAmaroso, sAmAoiso, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama-gujarAtI anuvAda prakArano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che. jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTIkaM 46 prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA tattvo AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrNio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpuTanuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. - A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. Agama-viSaya-dali A eka evuM prakAzana che, jemAM 45-AgamonI vizadrarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sUtronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRthapRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIjhaM mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukrama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo. Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 5. Agamasaikroso 4-prakAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdabha sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu artho. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalIyo kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - e thI daparvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pIstAlIze pIstAlIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda ja judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM gAmasuttapi- saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIkaM mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakoso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza". A prakAzana AgamasaTIkaM mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, mUrti ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rU. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAmasuttaLi-saTI to che ja. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda gAkArano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che. je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tatvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvA mAM paNa kramAMkana to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane mArAma sarI anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama kathAnuyoga prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyogano saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthakara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuraSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nilavo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane daSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThoka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. - A "Agama kathAnuyoga" kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rU. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 9. Agama mAtAjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikArakane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sucanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDala, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. Agama saTIka anuvAda 48-mANAno prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niryukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane kalpa [bArasA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame 42-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita zrutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rUA. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. pannA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. - x - - A hatI Agama saMbadhI kAmArA 250 prakAzanonI yAdI - X - X - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G AgamasUtra saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya : 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "laiprakriyA" para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtyartha, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdAmAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 3 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "mannata jiNANa" nAmaka sakjhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka-jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAttvika vyAkhyA ane samAja-jenakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI aMdara gUMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlacatri paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) tasvAbhyAsa sAhitya + 0 tatvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattvArthAdhigama sUtra abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA daza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUtrArtha, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUtrasaMdarbha, sUpadha, sUkaniSkarSa jevA daza vibhAgo che. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA prakAzano 15 pratyeka adhyAyane aMte sUvakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tatvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che. jemAM tatvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - o samAdhimaraNa - aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. - sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che. paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-cogAdi vidhi o vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi (6) pUjana sAhitya - 0 Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pAThya padmAvatI pUjanavidhi (9) catra sarojana - 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya : 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa 0 caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA pavatithinA caityavaMdano, covisa jinanI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 779 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti 0 zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya - 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAritra pada eka karoDa jApa noMdhapothI 0 abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI jJAnapada pUjA 0 kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) suNa abhyAsasAhitya - 0 jaina eDrayukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikamANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 A rIte amArA 301 prakAzano thayA che. -x -x Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH 18 jaMbUDIpaprApti-upAMgara-7/1 anuvAda tathA TIkAnusArI - vivecana -%CIO-05-) A bhAgamAM aDhAramuM Agama ke je upAMgasUtromAM sAtamuM [chaTha upAMga che, tevA "jaMbUdvIpajJapti-sUtra"no samAveza karAyela che. prAkRtamAM te 'saMkIvapatti' nAme oLakhAya che. saMskRtamAM saMgRthvIpa prApti nAma che. vyavahAramAM A nAme ja oLakhAya che. tenI zrI zAMticaMdra gaNikRta TIkA hAla upalabdha che, temAM A upAMgano krama chaThTho jaNAvela che, sAthe upAMganA krama vize matabheda che, tevo paNa ullekha A TIkAmAM thayelo ja che. A upAMgamAM gaNitAnuyoganI mukhyatA gaNAvAya che, paNa bhagavaMta RSabhadeva ane cakravartI bharatanA cAjhidvArA kathAnuyoga paNa kahevAyelo che. gata kiMcita bAkInA be anuyoganuM varNana paNa che. chatAM A Agamane "jaina bhUgoLa" rUpe vizeSathI oLakhAvI zakAya. cakavartI viSayaka saghana varNana mATeno AdhArabhUta sota paNa A ja upAMgamAM che, te noMdhanIya che. 0 AraMbha : surendro jenI AjJAne seve che, tevA aApahata jJAnavayanI, siddhArtha narendranA naMdana ane arthasiddha jina jaya-vijaya pAme che. sarva Anuyoga siddha-vRddha-mahimAddha-pravacana suvarNa nikakSa zrI gaMghahasti sUrine ame namaskAra karIe chIe. malayarAji jinAgama rahasya-nivarnI je vRtti, saMzayarUpa tApa dUra kare che. te malayagirijI jaya pAme che. zrImad vijaya dAna gura* * * siddhAMtanA dhAraNa karavAthI prApta dIpti, duSama ArA janita bharatabhUmigata sAMghakArano nAza kare che. * * * rAnamaya dIpa - X * svapadane dIpta kad - x - zrI vijaya hIMsUrijI vijayane mATe thAo. jenA prabhAvathI - x " mane vANIrasa thayo, tevA sakalacaMdra nAyaka jaya pAmo. - X - jaMbudvIpa prajJaptinI A - x - vRtti racI che. vikaTabhava aTavInA paryaTanathI prApta zArIrAdi aneka duHkhathI Artita dehI, kAma nirjarA yogathI thayela karmamalanI laghutAthI janita sakalakarmAya lakSaNa paramapadanI AkAMkSA kare che. te paramapuruSArthacthI samyagRjJAnAdi ranamaya gocara parama purapAkAra upArjanIya che, te ISTa sAdhanapaNe jAtiya jJAnajanya che Apta deza mUlaka che, parama kevalathI Alokita loka vaDe, nikAraNa paropakAra pravRttine anubhavatA tIrthakRta nAma kama puruSa te Apta. temanA upadezane gaNadhara-sthavirAdi vaDe aMga-upAMga Adi zAstromAM prAMcita che. temAM bAra aMgo, aMganA ekadezarUpa prAyaH pratyaMga ekaikanA bhAvathI tenA upAMgo che. temAM AcArAMgAdi aMgo pratIta che. tenA upAMgo kramathI A che - 1. AcArAMganuM uvavAI, 2. sUtrakRtAMganuM sajapanIya, 3. sthAnAMganuM jIvAbhigama, 4. samavAyAMganuM prajJApanA, 5. bhagavatInuM sUryaprajJapti, 6. jJAtAdharmakathAMganI. jaMbUdvIpa prApti, 3. upAsaka dazAMganI caMdraprajJapti, 3. aMtakRta dazAthI daSTivAda sudhI pAMca aMgonI nirayAvalikA zrutaskaMdhagata kalikAdi pAMca upAMgo. * * * * * ahIM upAMgAdi kramamAM sAmAcArI AdithI kaMIka bhedo paNa che. aMgomAM pahelAM benI vRtti zIlAMkAcAryanI che. bAkInA nava aMgo abhayadeva sUri vaDe vivRtta che. daSTivAda vIranirvANa pachI hajAra varSa viccheda thatAM tenuM vivaraNa nathI. upAMgomAM pahelA upAMganI vRtti abhayadevasUrikR che, sajaupnIyAdi cha A upAMganI vRddhi ane anyAnya vRtti racAyAno ullekha avazya maLe che, paNa upalabdha TIkA zrI zAMticaMdra gaNinI che, jemAM zrI hIravijayajI kRta vRttinA ghaNAM aMzo paNa che, te ja amArA A saTIka anuvAdano AdhAra che. sAta vakSaskAro (adhyayana] vALA A Agamane ame traNa bhAgamAM goThavela che. pahelA bhAgamAM be vakSaskAra, bIjAmAM be vakSaskAra ane bIjAmAM traNa vakSaskAra goThavela che, jemAM A pahelA bhAgamAM vakSaskAra eka ane beno anuvAda karyo che. padArthonA saMbaMdhathI kyAMka kaMIka umeryuM paNa che, nyAya-vyAkaraNAdi keTalIka vastune choDI paNa dIdhela che, mATe ja ame anuvAdane "TIkAnusArI vivecana' nAme oLakhAvIe chIe. 2i5/2] Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbha jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 malayagirijI vistRta che, paMcopAMgamaya nirayAvalikA caMdrasUrijI vistRta che. temAM A upAMganI vRtti malayagiri kRta che, paNa hAla te viccheda pAmI che. A gaMbhIra arthapaNAthI atigahana che, tethI anuyoga rahita mudrita * * che * x * vijaya mAnagaccha nAyaka paramaguru zrI hIravijayasUrinA nirdezathI - 4 - huM anuyoga AraMbhu chuM. te cAra bhede che - uttarAdhyayanAdimAM dharmakathAnuyoga, sUryaprajJapti AdimAM gaNitAnuyoga, pUrvo AdimAM dravyAnuyoga ane AcAsaMgAdimAM caraNakaraNAnuyoga. prastuta zAstranI kSetraprarUpaNApaNAthI ane te gaNita sAdhya hovAthI gaNitAnuyogamAM aMtabhavi che. * x-x- sAkSAt mokSamArgabhUta ratnatraya anupadezakapaNuM chatAM tenA upakArIpaNAthI bAkInA gaNe anuyogo - x * che. - X - X - caNa pratipatti hetu dharmakathAnuyogakALamAM-gaNita anuyogamAM dIkSAdi vrato. arthAt zuddha gaNita siddha thatAM prazasta kALamAM paNa dIkSAdi prazasta phaLadAyI thAya. kALa jyotigati AdhIna che. te jaMbUDhIpAdi kSetrAdhIna vyavasthathI A kALa-rApara paryAya gaNitAnuyoga che. dravyAnuyoga zuddha thatAM darzanazuddhi thAya che. * * * * * darzana zuddhane caraNAnuyoga thAya che. - * - * - * * * * * * * * * * * * jIvAbhigama Adi vRttimAM kahela vyAkhyAnA aMzAdi meLavI-vicArIne meM anu-AkhyAnarUpa A vyAkhyAna karela che. - X - X - te anuyoganA phalAdi dvAnI prarUpaNAthI pravRtti thAya che. * * * * * anuyoganuM phala avazya kahevuM. anyathA AnA niphaLapaNAthI vyAkhyAtA ane zrotA baMne kAMTAnI zAkhAnA mardanava ahIM pravRta thatAM nathI. te be bhede - kata ane zrotA. baMnenA paNa be bheda-anaMtara ane paraMpara. temAM kata anaMtara-dvIpa, samudrAdi saMsthAnanA parijJAnamAM atikarmita matipaNAcI sapaSTapaNe yathAsaMbhava saMsmaraNathI svAbhanA sukhathI ja saMsthAnavijaya nAmaka dharmadhyAnanI prApta maMdameghAvALAne upakAraka che. zrotAne vaLI jaMbUDhIpavartI padArtha parijJAna che, paraMparAe baMnene mukti Ape che. - X - X - X - 1 * saMbaMdha kahevo, tenA vaDe jANela phaLa ja vyabhicAranI zaMkArahita, pekSAvatane pravarte che. te be bhede che - upAya ane upeya bhAvalakSaNa tathA gurapavakrama lakSaNa. - x - anuyoga te upAya che ane avagamAdi te upeya che te phaLathI abhihita che bIjo bheda A rIte - bhagavaMte jaMbUdvIpa prajJapti arthathI kahI che, sUgathI gaNadharo vaDe dvAdazAMgImAM guMthI. to paNa maMdabuddhinA upakArane mATe sAtizaya zratadhArI vaDe chaThThA aMgathI AkRSTa karIne pRthak adhyayanapaNe vyavasthApita karI. Aja saMbaMdha vicArIne sUtrakRta upoddAta karela che athavA Adha saMbaMghanA prAmANya grahIne pachInA saMbaMdhanuM nirUpaNa che. * x * x - athavA yogA - avasara. temAM prastuta upAMganA dAnamAM zo avasare che ? te kahe che - upAMganA anuvAdakapaNAthI aMganA sAmIpyathI - x + aMgano avasara che * x * te avasara sUcikA sAta gAthAo che, teno sAra A pramANe che - 3-varSa pacayei AcAraprakA, 4-varSe sUyagaDa, pa-varSe dasA-kalA-vyavahAra, 8varSe sthAnAMga, samavAyAMga, 1-varSe aruNopAtAdi pAMca adhyayana, 13-varSe utthAna zratAdicAra, 14 varSe AzIviSa bhAvanAM, 15-varSe daSTivISa 16 varSethI yathAsaMkhyA eka eka varSe cAraNa bhAvanA, mahAsvana bhAvanA, tejonisarga, 19 varSe daSTivAda, 20-varSe sarva zrutanI anujJA karavI. ahIM paMcavartuka sUtramAM daza varSa payaya sAdhune bhagavatI aMga pradAna avasara pratipAdanathI chaThThA aMgapaNAthI jJAtAdharmakathAMganA pradAnamAM te pachI avasara Ave. kAraNavizeSa thakI guru AjJAvazathI pUrve paNa Ave. tethI tenA upAMgANAthI tenI pachI avasara saMbhave che. yogavidhAna sAmAcArIthI paNa cAMgasUtranA yoga vahana pachI upAMga yoganA vakta thAya. A upAMga paNa prAyaH sakala jaMbUDhIpavartI padArtha anuzAsanathI zAstra che. tenA samyagujJAna dvArA paramapadanA prAptapaNAthI zreya rUpa che. tethI ahIM vidana na thAya tethI tenA nivAraNa mATe maMgalane dazavi che - zreya kAryamAM ghaNAM vino che, tethI maMgalopacAra vaDe te anuyoga mahAnidhivata grahaNa karavo. temAM Adi-madhyaaMta e traNa bhedo maMgalanA cheda temAM Adi maMgala 'namo arihaMtANaM' zAstranI nirvidane parisamApti mATe che. madhyamaMgala- "ekaika vijayamAM bhagavaMta tirthakara utpanna thAya che." te sthiratA mATe che. kemake Ano bIjo adhikAra Adi sUtra bhuvanodabhUta jina janma kalyANaka sUyakapaNAthI paramamaMgalapaNe che. aMtya maMgala - "zramaNa bhagavaMta mahAvIra mithilAnagarImAM" ItyAdi nigamana sugamAM bhagavata mahAvIranA nAma grahaNathI che, te ja ziSya-praziSyAdi paraMparAthI avyavacchedane mATe che. (zaMkA) samyagujJAnapaNAthI nirja hetu A nathI zuM ? athavA prazasta artha pRcchA, te artha saMpati dvIpAdi nAmo parama maMgalavaNI - 4 - svayaM ja maMgalarUpa che, to bIjuM maMgala zA mATe ? maMgalapaNe parigRhita zA maMgalano vyavahAra phaladAyI thAya che * * * * * * * A rIte A zAstranA phalAdi nirUpita teno anuyoga jANavo. - have Ano samudAyArca vicArIe - samudAya te sAmAnyathI zAstra saMgrahaNIya piMDa che, te rUpa artha kahevo. * x * x * ahIM "jaMbUdvIpa prajJapti" e nAmano zabdArtha zo che ? jaMbU-bIjuM nAma sudarzanA, tene upalakSIne dvIpa te jaMbudvIpa. teno kutIrzikano artha choDIne yathAvasthita svarUpa lakSaNathI jJApana-jANakArI, je graMtha paddhatimAM che, tenAthI te "bUdvIpa Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbha prajJapti'' kahevAya. - athavA - jaMbudvIpane svasthitimAM pUrNa kare, te jaMbudvIpa prAjagatI varSa varSadharAdinI jJapti jemAM che, te jaMbudvIpa prApti sAnvartha zAstra nAma pratipAdanathI jaMbUdvIpa prajJaptino pIMDArtha kahyo. - x - x - nAma nikSepa ciMtA bIjA anuyogamAM karIzuM. - X - prastuta adhyayananA mahApuranI jema cAra anuyoga dvAro che - upakrama, nikSepa, anugama ane naya. temAM anuyojana te anuyoga - sUtrano artha sAthe saMbaMdha, athavA anurUpa ke anukULa yoga vyApAra sUtranA artha pratipAdanarUpa anuyoga. - 4 - 4 - athavA arthanI apekSAthI RNu - laghu, pachI utpanna thayela paNAthI nu zabda vAcyano, je abhidheya, yoga-vyApAra, teno saMbaMdha te anuyoga - X - X - 21 tenA dvAranI jema dvAra-pravezamukha, A adhyayana purano arthAdhigama upAya. - X - 4 - 4 - jaMbudvIpa prApti adhyayanapura paNa athAdhigama upAyadvAra zUnya azakyAdhigama thAya che, eka dvArAnugata paNa duradhigama che. prabhedasahita cAra dvArAnugata sukhAdhigama mATe che. - 4 - tenA be, traNa, be, be bhedo kramathI thAya che. nirukti paNa upakramaNa te upakrama, te bhAvasAdhana vyAkhyAthI zAstranA samIpa Anayana vaDe nikSepa avasara prApaka che. athavA jenA vaDe guruvAkyogathI upakrama thAya te upakrama. te karaNa sAdhana che. athavA jemAM upakramAya te ziSya zramaNa bhAva hovAthI upakrama e karaNa sAdhana che. - x >> X - nikSepaNa-AnA vaDe, AmAM ke AnAthI jemAM nikSepa karAya te athavA nikSepa-upakramathI lAvela vyAkhyA karAyela zAstranA nAmAdi vaDe nyAsa, nikSepanyAsa-sthApanA e badhAM paryAyo che. e rIte anugamana ke jenA vaDe - jemAM - jethI anugamana thAya te anugama - nikSipta sUrtano anukULa pariccheda-arthakzana. naya - laI javuM ke jenA vaDe - jemAM - jethI laI javA te naya. anaMta dharmAtmaka vastuno ekAMza pariccheda arthAt eka ja dharmathI puraskRt vastuno svIkAra. upakramAdi dvAranA ahIM vyAsanuM zuM prayojana che ? anupakrAMta samIpIbhUtano nikSepa thato nathI, anikSipta nAmAdi vaDe arthathI anugama thato nathI. arthathI ananugatanI naya vaDe vicAraNA thatI nathI. A ja A kramanuM prayojana che - x - phalAdi kahyA. have anuyoga dvArabhedanA kahevA pUrvaka A adhyayananI vicAraNA karIe. temAM upakrama be bhede - laukika ane zAstrIya. laukika cha bhede - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAvanA bhedathI che. temAM dravya upakrama be bhede - AgamathI ane noAgamathI. AgamathI upakrama zabdArthanA jJAtA, temAM anupayukta Adi - 4 - temAM je upakrama zabdArthanuM-jJanuM zarIra, jIvarahita che te, jJazarIra dravyopakrama. - x jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 - X - jJa ane bhavyazarIra vyatikti te sacitta, acitta, mizra bhedathI traNa prakAre che. temAM sacitta dravyopakrama - dvipada, catuSpada, apadanA bhedathI traNa prakAre che. ItyAdi - X - X - X + X - X - X - - kSetra kAlopakrama paNa be bhede che parikarma ane vastuvinAza. temAM kSetra - AkAza, te amurta che, nitya che. tethI temAM pakirmarUpa ke vinAzarUpa upakrama na ghaTAvI zakAya. - X - - IkSu kSetrano hala Adi vaDe parikarma, gaja baMdhana Adi vaDe vinAza che. 22 e rIte 'kALa'no pUrvokta nyAyathI upakrama asaMbhava che, chatAM zaMku Adi chAyAdi vaDe yathArtha parijJAna, te parikarma-kAlopakrama. graha-nakSatrAdi cAra vaDe aniSTaphaLadAyakatAthI pariNamana te vinAza kAlopakrama. tathA lokamAM paNa amuka grahAdithI A vinAza te kALa. bhAvopakrama be bhede - AgamathI ane noAgamathI. Agama vaDe upakrama zabdArthano jJAtA, temAM upayukta. noAgamathI be bhede aprazasta ane prazastra. - x - x - have anuyoga aMga pratipAdana adhikAramAM gurubhAvopakrama abhidhAna anarthaka che. te asamyak che. - 4 - X - X - X - kahe che ke - bALa-lagnAdi sAdhune pathya anna-pAnAdi vaDe vaiyAvaccamAM niyukta sAdhu dravyoSakramathI pratijAgRta rahe. gurunA Asana-zayanAdi upabhogamAM bhUtala pramArjanAdi vaDe kSetropakramathI saMskAra kare che, kAlopakramathI bhavyanA chAyAlagnAdi vaDe dIkSAdi samayane samyak sAdhe che ane guru kRpA kare che athavA - 4 - upakrama sAmyathI je kaMI upakramabhedathI saMbhave che, te badhuM paNa kahevuM. * x " x + X + laukika upakrama kahyo, have zAstrIya kahe che. te paNa cha bhede ja che - x Ano artha anuyogadvAra sUtrathI jANavo. grantha vistAranA bhayathI ahIM kahetA nathI. kevala AnupUrvAdi pAMca upakrama bhedomAM chaThTho samavatAra bheda vicAratA A adhyayanano samavatAra karavo. tethI AnupUrvAdi upakrama cha bhede kahevo. tethI kahe che. daza bhede AnupUrvImAM A adhyayanano utkIrtanagaNanAnupUrvIno samavatAra che. temAM utkIrtana-nAma kathana mAtra, jemake bAra aMgaupAMga madhye uvavAI Adi che. gaNana - eka, be, traNa Adi, te gaNanAnupUrvI traNa bhede che - pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvI. temAM pUrvAnupUrvIthI A chaThThuM, pazcAnupUrvIthI sAtamuM, anAnupUrvIthI aniyata che. nAmamAM - 4 - cha bhAvo audayikAdine nirUpe che. temAM Ano kSAyopazamika bhAvamAM avatAra che. kemake sarvazruta kSAyopazamika bhAvarUpa che. pramANa cAra bhede dravya, kSetra, kALa, bhAvanA bhedathI. temAM A adhyayana kSAyopazamika - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AraMbha 24 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bhAvAtmakapaNAthI bhAvapramANa viSaya che. bhAva pramANa - guNanayAmANa bhedathI traNa prakAre che. * x * temAM jIvopayoga rUpavathI jaMbudvIpa prajJapti adhyayanano jIvaguNa pramANamAM samavatAra che. * x - temAM bodhAtmakacvathI A jJAnaguNa pramANa che. - x - temAM A upadazarUpavathI A Agama pramANa che. - x * temAM paNa A parama mani praNItavathI A lokottara pramANa che. - x * temAM paNa A anaMga praviSTa Avazyaka vyatirikta che ane te - x * kAlika che. vaLI sUtrArtha rU5tvathI tadubhaya che. vaLI te * gaNagharone sUgathI AtmAgama, tenA ziSyone anaMtarAgama, praziSyone paraMparAgama che. arthathI arahaMtane AtmAgama, gaNadharone anaMtarAgama pachI paraMparAgama che. (zaMkA) garga gaNadhara praNita che, upAMga sthavira kRta che. * x * to gaNadharane kaI rIte AtmANamapaNe kahevAya ? gaNadharoe dvAdazAMgI cI. paramArthathI. teno eka deza upAMga paNa racela kahevAya che tethI temane paNa sUtrathI AtmAgama kahevAya, tethI koI virodha nathI. paNa vyavahArathI sthavirakRta hovAthI sthavirone sUgathI AmAgama che. kemake tema uttarAdhyayana bRhadravRttithI jANavuM. - X - X - naya pramANamAM teno sampatyavatAra nathI, kemake AgamanA mUDhanayapaNAcI che. - X* saMkhyA - nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, aupacca parimANa ane bhAva bhedathI ATha prakAre che. * X - X - X - upakrama kahyo. have nikSepa, te traNa bhede che - oghu nAma sUkAlapaka bhedathI traNa prakAre che - ja - sAmAnya adhyayanAdi, * x* nAma nikSepomAM AnuM bUDhIpaprApti nAma che. pachI jaMbU ane prajJapti zabdano nikSepo kahevo. jaMbU zabdanA nAmAdi bhedathI cAra nipA che. temAM nAma - jaMbu, jemake aMtima kevalI. sthApanA jaMbU-citrAdimAM Alekhita jaMbU vRkSAdi. dravya jaMbU be bhede - AgamathI ane noAgamathI ItyAdi - * - * * * * * * * * noAgamathI bhAvajaMbUno adhikAra che. - dvIpa paNa pUrvavat cAra bhede che. 'dvIpa'nAme che te nAmahIpa. citrAdi Alekhita te sthApanA dvIpa, dravyahIpa-AgamathI ane noAgamathI. - X - X - mAvaDI paNa be bhede - AgamathI ane noAgamathI. -x- temAM noAgamathI sAdhu'. kemake jema nadI, samudranA madhyapradezamAMthI dravyahIpe laI jAya che, tema pArAtIta saMsArane pAra pAmavAmAM jIvane parama paropakAraeNka pravRtta sAdhu ja pAra laI jAya che. AthI bhAvathI * paramArthathI dvIpa / bhAvadvIpa kahevAya che. *x-x* athavA bhAvahIpa te samyakatva. temAM aupazamika ane kSAyopathamika te saMdInA bhAvadvIpa ane kSAyika te asaMdInA bhAvadvIpa che. - X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - athavA A nAmAdi bhedathI dvIpa cAra bhede che - dvIpa evuM nAma hoya. sthApanAdvIpa - dvIpano thALI-valayAdi AkAra. dravyadvIpa - dvIpa AraMbha. pRthvi Adi dravyo. * * * * * * * bhAvadvIpa - cALa svarUpa cotaraphanuM samudra jaLa valayita kSetra khaMDa. A pramANe cAre paNa dvIpa vaDe ahIM adhikAra che. prajJapti nAmAdi vaDe cAra bhede che - prajJapti e nAma-jemake eka vidhAdevI. sthApanA prajJapti-tevI koI AkRti. dravyapajJapti be bhede - AgamathI ane no AgamathI, ItyAdi. athavA dravyaprajJati laukika ane lokotara be bhedathI che. laukika * x x- sAmAnya che ane lokottaramAM - sacita viSayamAM, jemake pravAjanAcAryanI nava dIkSitane zAli Adi sayitanuM jJAna karAve. acita - zastra pariNata zAli AdinuM jJAna karAve. mizra-duSpakva zAtyAdinuM jJAna karAve. have bhAvapajJati-Agama ane noAgamathI be bhede che. * x " noAgamathI bhAvapajJapti be bhede - prazasta ane aprazasta. temAM prazasta - arthathI arihaMto ane sUtrathI gaNadharo potAnA ziSyAne je jJAna karAve che. A rIte avabodha niSajJa nikSepa kahyo. have sUkAlApaka niSpanna, te avasara prApta hovA chatAM nikSepa karatAM nathI. - X - X - have anugama vyAkhyAna - te be bhede, niyukti anugama ane sUtra anugama. temAM niyukti anugama traNa bhede - nikSepa, upodghAta ane sUtra parzika. niphopa niyukita anugama - jaMbU Adi zabdonA nikSepa pratipAdana anugata. upodghAta niyukti anugama ane trIjo sUtrasparzika niyukti anugama-saMhitAdi cha prakAre vyAkhyA lakSaNamAM padArthapadAdi rUpa. * * * * - temAM alAprantha paNa mahAI batrIzadoSa rahita ATha guNayukta, khalitAdi doSa varjita sUtra kahevuM joIe. te A - Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/1 vakSaskAra-1-"bharatakSetra'' che - - - x -- x -- x -- 25 OM namaH arihaMta bhagavaMtone namaskAra thAo. - sUtra-1 - te kALe te samaye mithilA nAmanI nagarI hatI. Rddha-stimita ane samRddha hatI, varNana karavuM te mithilA nagarInI bahAra uttara-pUrva dizAmAM ahIM mANibhadra nAmaka caitya hatuM. varNaka. jitazatru rAjA hato, dhAriNI rANI hatI. te kALe te samaye svAmI padhAryA, paryAdA nIkaLI, dharma kahyo, paryAdA pAchI pharI. * vivecana-1 : "namo arihaMtANaM" AnI vyAkhyA saMhitAdi kramathI che. temAM askhalita sUtrapATha-saMhitA. - x - temAM vyAkhyA bheda hoya na jANelA arthamAM padAdimAM vyAkhyA bheda pravarte che. temAM 5da che - "ahaMtone namaskAra.' pada karaNamAM sUtra AlApaka niSpanna nikSepa-avasara che. temAM namaskAranA nAmAdi vaDe cAra nikSepa - nAma namaskAra - 'nama' e nAma che. sthApanA namaskAra-namaskAra karaNa pravRttanA saMkocita hAtha-paganuM citrAdi. dravya-namaskAra AgamathI ane noAgamathI. temAM - 4 - nihavAdine dravyanamaskAra, kemake temanA misyAdaSTitva pradhAnapaNAthI che. samyagdRSTine paNa anupayuktapaNe namaskAra karavo te dravya namaskAra che - x - x * bhAva namaskAra paNa AgamathI ane noAgamathI. - 4 - temAM manathI upayukta, vacanathI "ahaMtone namaskAra thAo.' kAyAthI hAtha-pagane saMkocita karIne namaskAra karavA te. have arahaMta-jina. te paNa nAmAdi bhedathI cAra bhede che, te nAmAdi bhedathI cAra bhede - "nAmajina te jinanuM nAma, sthApanAjina te jinapratimA, dravyajina te jinano jIva, bhAva jina te samavasaraNamAM rahela jina." A gAthA vaDe jANavuM. have prakArAMtarathI nikSepa saMbhave che, te kahetA nathI. 1 padArtha - nama e dravyabhAvanA saMkocArthe naipAtikapada che - 4 - nama: hAtha, paga, mastakanA supraNidhAnarUpa namaskAra thAya che. bhAva saMkoca te vizuddha manathI arahaMtAdi guNomAM niveza. temAM bhaMga catuSka A pramANe - (1) dravya saMkoca paNa bhAva saMkoca nahIM, jemake pAlaka, (2) bhAvasaMkoca paNa dravya saMkoca nahIM - jemake - anuttaradeva, (3) dravya saMkoca ane bhAvasaMkoca, jemake - zAMba, (4) dravya ke bhAvamAM eka nahIM - te zUnya. temAM ahIM trIjo bhaMga levo. kemake ahIM bhAvasaMkoca pradhAna dravyasaMkocarUpa namaskAra che. AnA vaDe - 4 - 4 - bhAva maMgala kahyuM. tapa vagere anya bhAvamaMgalamAM je AnuM upAdAna che, te zAstranI AdimAM AnuM ja vyavahAra prAptatva jaNAvavAne che. - X - 26 jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 have pada vigraha, te badhe saMbhave che, mATe kahela nathI. (zaMkA) arahaMtane parama maMgalapaNAthI namaskAra AdimAM che, tethI tenuM upAdAna anucita che. [samAdhAna satya che. svayaM maMgalarUpa paNa arahaMta, bIjAnA namanastavanAdithI abhiSTa phaLadAyI thAya che. te jaNAvavA arahaMtone pahelAM namaskAra lIdhA. 'arihaMtANaM' ema jAti apekSAthI ekavacana chatAM badhAM arahaMtonuM grahaNa thakI nAma-sthApanA-dravya-bhAva arahaMta cArene paNa tulya kakSApaNe namaskAra - X - X * nAma naya kahe che prayoga - vastu svarUpa nAma. - X + X + X + X + X - x - e rIte sthApanA naya - vastu mAtra saMjJA rUpa - X - X + X - X - X + X + 4 - 4 - 4 - pachI dravyanaya, sva Azayano AvirbhAva kare che. - X - X - X - X + X + X +X + X + X + X - 4 - temAM dravyanuM ja prAdhAnya che, tema darzAvI bhAvanaya kahe che. - x - 4 - bhAvanayanI prAdhAnyatA pratipAdita kare che - 4 - X + X + X - X - X - X - X - X - X - - [nAmAdi cAre nayanI vizad chaNAvaTa pachI vRttikAra maharSi kahe che -] cAre nayanA viSayamAM bahu vaktavyatA vizeSa AvazyakathI jANavI. - 4 - 4 - x - x * cAre nayo anyonya sApekSa che. mAtra nAma naya, AkAra naya, mAtra dravyatA ke mAtra bhAva nahIM. kemake eka ja Indra e nAma che, teno AkAra te sthApanA che. uttarAvasthAnuM kAraNapaNuM te dravyatva che. divyarUpa, saMpatti, kuliza dhAraNa, parama aizvaryAdi saMpannatva, te bhAva che. e rIte nAmAdi cAre jaNAya che. tenI artha saMvAdakatA uttarAdhyayana bRhavRttimAM kahela cAra zlokomAM paNa che. - X + X + X - e rIte sUtra spasparthika niryukti anugama kahyo. te ja maMgalasUtrane AzrIne sUmAnugama, sUtrAlApaka nikSepa sUtra sparzika niyukti anugamapaNe darzAvI. te badhe anusaravuM. have je nagarImAM, je udhAnamAM, je rIte bhagavaMta gautamasvAmIe bhagavaMta mahAvIra svAmIne pUchyuM, je rIte te bhagavaMte uttara Apyo, te upodghAta darzAve che-- Ano A artha che - jyAre bhagavaMta vicaratA hatA, te kALe - vartamAna avasarpiNInA cothA ArArUpa vibhAgamAM - 4 - 4 - te kALe, te samaye - 4 - samaya e avasaravAcI che. tethI hajI paNa e samaya vartato nathI. arthAt te avasara nathI. temAM eTale ke je samayamAM bhagavaMte A jaMbudvIpa vaktavyatA kahI, te samaye mithilA nAme nagarI hatI. (zaMkA) hajI paNa te nagarI varte che, to pachI hatI, ema kema kahyuM ? te keha che - kahevAnAra varNaka graMthokta vibhUti sameta te hatI. paNa vivakSita prakaraNakartA, prakaraNa vidhAnakALe nahIM. A kevI rIte jANavuM. te kahe che - A avasarpiNI kALa che, pratikSaNa AnA bhAvo hAnine pAme che, te jinapravacanavedI sArI rIte jANe che tethI tema kahevAmAM virodha nathI. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ V 28 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 have A nagarInuM varNana kahe che - vAddha-bhavana ane parajana vaDe ati vRddhine pAmela. timita- svacaka, pacakAdithI utpanna bhaya hita. samRddha-dhanadhAnyAdi yukta. - X * varNaka-uvavAI upAMgamAM badhuM varNana che, te jovuM. - 4 - te mithilAnagarInI bahAra uttarapUrva-IzAna khUNAmAM. * x* x * A uttarapUrva dizAbhAgamAM mANibhadra nAme caitya hatuM. -x- te saMjJA zabdavathI devatA pratibiMbapaNe prasiddha che. tethI tenA AzrayabhUta je devatAnuM gRha che, te paNa upacArathI caitya kahevAya che, te ahIM vyaMtarAyana kahevuM, paNa bhagavaMta arahaMtanuM Ayatana kahela nathI. tenA cira-atIta Adi varNaka, temAM rahela vanakhaMDa varNana paNa uvavAI upAMgathI jANavuM. te mithilA nagarImAM jitazatru nAme rAjA hato, tenI sarva zrIguNa dharanArI dhAriNI nAme devI-parANI hatI. ahIM rAjAnuM mahatyA himavaMta Adi ane rANInuM sukumAla hAtha-pagavALI ItyAdi varNana pahelAM upAMga mujaba jANavuM. dhe zuM thayuM te kahe che - te kALe samaye, svAmIe samartha vizeSaNa che, tenAthI ahIM "zrI mahAvIra padhAryA" artha levo. temanuM ja "tribhuvanavibhU" e AtyaMtika svAmItva che. ahIM je rIte nipratima prAtihAryAdi samRddhi vaDe samanvita, je rIte zramaNAdi parivArathI parivRtta samavasRta ItyAdi uvavAIthI jANavuM. padA nIkaLI - mithilA nagarInA rahevAsI loko badhAM bhagavaMtane AvelA sAMbhaLIne potapotAnA AzcaryathI nIkaLyA. tyAre mithilA nagarInA zRMgATake ItyAdi cAvatu aMjalI joDIne paryapAlana kare che, tyAM sudhI uvavAI sUgathI jANavuM. te parpadAnI AgaLa sarvajanane svabhASAmAM paraNAmI evI ane sardhamAgadhI bhASA vaDe dharma kahyo. te A rIte - loka che, aloka che, jIvo che, ajIvo che ItyAdi. tathA je rIte jIvo baMdhAya che, mUkAya che, saMkleza pAme che. koI apratibaddha je rIte du:khono aMta kare che. Ad-dukhAd citta vaDe jema jIvo du:khono sAgara ekaTho kare che. - X - X - ItyAdi kahe che. papaidA pAchI gaI-sva sthAne gaI. A pratigamanasUtra paNa te ja upAMgathI jANavuM. have parSadA pAchI pharyA pachI je thayuM te kahe che - * sUtra-2,3 - () kALe, te samaye zramaNa bhagavaMta mahAvIranA moTA ziSya IndrabhUti nAme aNagAra, gautamagogathI hatA. te sAta hAtha uMcA, samacaturasya saMsthAnavALA yAvata traNa vakhata dakSiNa pradakSiNA kare che, vade che . name che, vAMdI-namIne Ama kahyuM - () bhagavanA jaMbUdvIpa kyAM che?, keTalo moTo che? tenuM saMsthAna zuM che? tenA AkAra-bhAvapatyAvatAra kevA kahyA che? gautamAM A jaMbUdvIpa dvIpa sarve dvIpa samadromAM sauthI madhyamAM, sauthI nAno, vRttolanA pUDalAM saMsthAnathI saMsthita, vRttaratha cakravAla saMsthAna saMsthita vRtta-puSkara karNikA saMsthAnA saMsthita, vRtta-ratha cakavAla saMsthAna saMsthita, vRtta-yukarakarNikA saMsthAna saMsthita, vRtta-pratipUrNa caMdra saMsthAna saMsthita, eka lAkha yojana laMbAI-pahoLAIthI, ,16,ra7 yojana, 3-koza, ra8-dhanuSa, sADAtera gulathI kaMIka vizeSa paridhithI che. * vivecana-2,3 : te kALe - bhagavaMtanA dhamadizanAthI viramavAnA kALe, te samaye - papaidAnA pratizamana avasaramAM, zani - vividha tapa kare che, mATe zramaNa. tenA mA - samagra aizvaryAdi lakSaNa, jene che te - bhagavAnuM. vIra - kaSAya prati AkramaNa kare che te vIra, mahAt evA vIra te mahAvIra. tenA jayeSTha-prathama, aMtevAsI-ziSya. chellA be paga vaDe tenuM sakala saMghAdhipatitva kahyuM. IndrabhUtie mAtA-pitAe pADela nAma che. aMtevAsInI vivakSAthI zrAvaka paNa kahevAya. tethI kahe che - aNagAra - jene ghara nathI te. A gogarahita paNa hoya, tethI kahyuM - gautama gotranA hatA. - x * e te kALanA dehamAnanI apekSAthI jUnAdhika dehavALA paNa hoya, tethI - sAta hAtha pramANa kAyAnI uMcAI hatI - x * e lakSaNahIna paNa hoya, tethI samacaturasa - zarIra lakSaNa zAstrokta pramANa * x * cAra dizAne upalakSIne zarIra avayava jene che tevA kahyA. bIja kahe che - sama eTale anyUnAdhika, atraya: - paryaka Asane besIne jAnunA aMtare - AsananA lalATathI uparanA bhAganuM aMtara, jamaNAM khabhAthI DAbA jAnunuM aMtara, DAbA khabhAthI jamaNA jAnunuM aMtara. yAvat zabdathI A vizeSaNo jANavA - vajasSabhanArAya saMghayaNa, suvarNa pulaka nighasa evA pagaura, ugratapasvI, udAra-ghora-ghoguNa-ghoratapasvI, ghora brAhmacaryavAsI, zarIratyAgI, saMkSiptavipula tejolecchI, caudapUrvI, cAra jJAnopayukta, savAra saMnipAti [evA te] bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpa, urvajAnu, aghozira, dhyAnakoSThopagata, saMyama ane tapa vaDe AtmAne bhAvi karatAM vicare che. tyAre te gautamasvAmI jAtazraddha, jAtasaMzaya, jAta kutUhala, utpanna zraddhAdi, saMjAta zraddhAdi, samutpaNa zraddhAvALA, utthAnathI uThIne jyAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra che, tyAM Ave che. AvIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata dakSiNapradakSiNA karIne, vAdI-namIne, ati dUra nahIM tema ati nIkaTa nahIM, te sthAne zuzruSA karatAM, namana karatAM, abhimukha vinayathI aMjali karatAM paryApAsanA karatAM Ama kahe che ahIM vyAkhyA - anaMtarokta vizeSaNa hIna saMhanana paNa hoya, tethI kahe che - vajasSabhanArAya saMhAnI eTale baMne bAju markaTabaMdha, tenA upara vepTana Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2,3 30 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 paDha, traNe hADakAMne bhedaka asthirUpa kIlikA, evA svarUpanuM saMhanana jenuM che te. te nidhavarNa paNa hoya, tethI suvarNanA pulakolavano je kaSapaTTaka rekhArUpa, tenI samAna ane paghakesarAvatu gaura, te viziSTa caraNarahita paNa hoya, tethI kahe che - ugra anazanAdi tapavALA, * * - dIta-jAjavalyamAna dahana samAna kamavana gahanane dahana samarthatAthI javalita-tapa-dharmadhyAnAdi, tapta tapu - jenA vaDe sarve azubha karmone bALI nAMkhanAra, mahatu-prazasta, AzaMsAdi doSa rahitacvathI tapavALA. 3yAra * pradhAna ke ugrAdi vizeSaNa viziSTa tapa karavAthI pAse rahelAM lAvIne bhayAnaka - tathA - ghara - nirguNa, parISaha-IndriyAdi gugaNanA vinAzane AzrIne nirdaya ke AtmanirapekSa. ghoraguNa - duranucara mUla guNAdivALA, ghora tapa vaDe tapasvI, ghora brahamacArI - dAraNa alA savathI duranucarava thakI je brahmacarya - temAM vasavAnA AcAravALA, saMkAranA parityAgathI zarIratyAgI. saMkSipta - zarIra aMtargatatvathI laghatA pAmela ane vistIrNa aneka yojana pramANa kSetra Azrita varatu dahana samaryavathI, tejalezyA - viziSTa tapojanya labdhi vizeSa prabhava tejo javAlAvALA. cauda pUrvavALA, AnA vaDe zrutakevalitA kahI, te avadhijJAnAdi hitane paNa hoya, tethI kahe che - mati, zruta, avadhi, mana:paryAyarUpa cAra jJAnayukta. A baMne vizeSaNayukta hovA chatAM paNa koIka samagra kRta viSaya vyApI jJAna na paNa hoya, kemake caudapUrvI paNa cha sthAnathI patita sAMbhaLelA che. tethI kahe che - badhAM akSara saMnipAtane jANanArA arthAt jagatmAM je padAnupUrvI, vAkAnupUrvI saMbhave che, te badhAMne jANe che athavA kAnane sukhakArI akSaro nitya bolavAnA AcAravALA che. AvA guNa viziSTa, vinayanI rAzi samAna, zidhyAyAratvathI sAkSAt ema karIne zramaNa bhagavaMta mahAvIranI kaMIka samIpa vicAre che. temAM dUra ane nIkaTanI pratiSedhathI arasAmaMta agat ati dUra nahIM tema ati nikaTa nahIM. kevA thaIne tyAM vihare che? utd jAnuM rAkhIne, zuddha pRthvI sanathI vajIne aupagrahika niSadhAnA abhAvathI utkaTuka Asana. adhozira-urva ke tIrdI daiSTi rahita, paraMtu niyata bhUbhAga niyamita daSTi dhyAna-dharma ke zukla, te ja koThAra, te dhyAnakoSThane pAmIne dhyAnakoThavat gautamasvAmI paNa dhyAnathI aviprakIrNa IndriyAMta-karaNavRtti. saMyama-pAMca Azrava nirodha, tapa-anazanAdi. saMyama ane tapa vaDe pradhAna mokSAMgava jaNAve che. saMyama Azrava rokavA ane tapa pUrva karmonI nirjarahetupaNAthI che. tenA vaDe ja sarva karmano mokSa thAya che. AtmAne vAsita karIne rahe che. * * * * * tyArapachI - jAta zraddhAdi vizeSaNayukta thaI utthAna kare che. temAM jAtazradhdhavaphTamANa arthatatvajJAna jANavAnI IcchAvALA, jAtasaMzaya-anavadhArita arthanuM jJAna, te A rIte anyatIrthikoe jaMbUdvIpa vaktavyatA anyathA-anyathA kahI che, tethI tava zuM che ? tevo saMzaya. tathA jAtakutUhala-utsukatAvALA- A jaMbUdvIpa vaktavyatAne sarvajJa bhagavaMte kaI rIte kahI che? - tathA - utpaNa zraddhA * pahelAM na hatI, tevI zraddhA thavI. jAtazraddhAthI ukta artha ja che, to utpaNa zraddhA kema kahyuM? pravRtta zraddhatvathI utpaNa zraddhavanI prApti che, nutpannathI nahIM, ahIM kahe che - hetutvanA pradarzana arthe che. hetutva pradarzana ucita ja che. * * * * * * * tathA utpanna saMzaya ane utpanna kutUhala pUrvavat che. 'saMjAta zraddha' ItyAdi cha pUrvavatu, vizeSa e ke- ahIM '' zabda prakadi vacano jANavA. bIjA kahe che ke- jAta zraddhavAdi apekSAthI utpanna zraddhavAdi samAnAtha vivaNita arthanA prakarSanA pratipAdana mATe stuti mukhathI graMthakAre kahela che, temAM punarukta doSa nathI. - X - X - utthAnathI uThIne - urva vartanapaNe urva thAya che. ahIM uThe che - ema kahetA kriyA AraMbha madhya ja pratIta thAya che. jemake - kahevAne uThe che. tethI tenA vyavacchedane mATe kahe che - utthAnathI jAya che e uttara kiyAnI apekSAthI utthAna kriyAnI pUrvakAlatA jaNAvavA - uThIne kahyuM. jo ke baMne kriyAnA pUrva-uttara nirdezathI pUrvakALa gopalabhya ja che, * * * * * * * je dizA bhAgamAM zramaNa bhagavaMta mahAvIra varte che, te ja dizA bhAgamAM jAya che. - x - x - tyAM jaIne zramaNa bhagavaMta mahAvIrane traNa vakhata jamaNAM hAthethI AraMbhIne pradakSiNa-pharatAM bhamIne jamaNe ja AdakSiNapradakSiNA kare che karIne vaMde che - vacana vaDe stuti kare che. namana kare che - kAyAthI praName che. vAMdIne ane namIne, ati nIkaTa nahIM kemake avagraha parihAra che. athavA ati nIkaTa sthAne rahIne nahIM. tathA atidUra nahIM - anaucityanA parihArathI bahu dUra nahIM. athavA ghaNAM dUranA sthAne rahetA nathI. bhagavaMtanA vacanone sAMbhaLavAne IcchatA, bhagavaMtane lakSya karIne mukha jenuM che, te abhimukha. vinaya vaDe prakaTa-pradhAna lalATanA taTa ghaTitatvathI aMjali-saMyukta hastamudrA vizeSa karIne te prAMjalikad. -x- papAsanA-sevanA karatAM. A vizeSaNo vaDe zravaNa vidhi kahI. kahyuM che ke- nidrA, vikathA parivajIne-gupta thaIne, prAMjalipuTa karIne bhakti-bahumAnapUrvaka upayukta thaIne sAMbhaLavuM joIe. ema vakSyamANa prakAra vaDe kahe che - jaMbudvIpa vaktavyatA viSayaka prazna kahyo. jaMbUdvIpa prajJati mAtRkArUpa cAra prazna hRdaya-abhisaMhitAne bhagavaMta AgaLa vacanayogathI pragaTa karyA. (zaMkA) gautama paNa cauda pUrvadhara, sarvAkSara saMnipAti, saMbhijJa zrotA, sakala prajJApanIya bhAvanA parijJAnamAM kuzala sUcI pravayananA praNetA ane sarvAdezIya ja che. kahyuM che - jo koI pUche to saMkhyAtIta bhAvone kahe che anatizayI jANatA nathI, A chavAstha. to pachI tene zaMkA kaI rIte saMbhave che ? zaMkAnA abhAve pUche kema ? Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/2,3 31 (samAdhAna) jo ke gautamasvAmI yathoktaguNa viziSTa che, to paNa tene hajI sudhI chApaNuM hovAthI kadAcit anAbhoga paNa thAya che. jema kahyuM che - chavAsthane anAbhoga hoya che, koIne na hoya -x - tethI A anAbhoganA saMbhavathI gautamane paNa saMzaya thAya. A anArya nathI. jema upAsakadazAmAM kahyuM - AnaMda zramaNopAsakanA avadhinirNayanA viSayamAM ke - bhagavatu ! te AnaMda zrAvakane te sthAnanI AlocanA cAvatu pratikramaNa che ke mane che? tyAre gautama Adi zramaNane bhagavana mahAvIre e pramANe kahyuM ke - "gautama! tuM ja te sthAnanI AlocanA cAvatu pratikamaNa kare ane A kathana mATe AnaMda zrAvakane khamAva. tyAre zramaNa gautamasvAmIe zramaNa bhagavaMta mahAvIranI pAse A kathana vinayathI sAMbhaLyuM, sAMbhaLIne, te sthAnanI AlocanA cAvat pratikramaNa karyuM tathA AnaMda zrAvakane te kathana mATe khamAve che. athavA teo saMzayarahita hovA chatAM paNa svakIya bodha saMvAda arthe ajJAlokanA bodhanA mATe ke ziSyone potAnA vacanamAM vizvAsa upajAvavA pUche che athavA A ja sUjhasyanAkaya che. zuM kahyuM - te kahe che - kayA dezamAM 'bhaMte' - gurunuM AmaMtraNa che. - x * he bhadaMta ! he sukha kalyANa svarUpa!-x - parva - saMsAra ke bhayanA hetutvathI bhavAMta ke bhayAMta, tenuM AmaMtraNa, pUrvavaNita anvarthaka jaMbudvIpa nAme dvIpa varte che. AnA dvArA jaMbUdvIpanuM sthAna pUchyuM. tathA bhagavad ! keTalA pramANamAM moTo Alaya - Azraya. jeno vyApya homarUpa che te, keTalA pramANamAM moTo che ? AnA vaDe pramANa pUchyuM. have bhadetA tenuM saMsthAna zuM che te, AnA vaDe saMsthAna pUchayuM. tathA bhadetA! AkArabhAva-svarUpa vizeSa, kayA AkArabhAva pratyavatAra tenA che, te kevA AkArAdithI che ? athavA AkAra-svarUpa, bhAva-jagatI, varSa, varSadharAdi, temAM rahela padArthano AkAra-bhAva, tenuM avataraNa-Avibhavi. te AkA-bhAvapatyavatAra - x * AnA dvArA jaMbUdvIpa svarUpa ane temAM rahelAM padArtho pUchaDyA. e pramANe IndrabhUti vaDe cAra prasta karAtA prativayana zravaNa utsAhatA karavAne mATe jagata prasiddha gotra abhidhAnathI tene AmaMtrIne cAra uttarone bhagavaMta kahe che - x * he gautama ! jyAM ApaNe rahIe chIe te - AnA dvArA samayakSetranI bahAra vartatA asaMkhyAta jaMbudvIpono vyavaccheda karyo. jaMbudvIpa nAme dvIpa. kaI rIte ? te kahe che - dhAtakIkhaMDa Adi sarve dvIpo ane lavaNoda Adi badhAM samudronI samastapaNe aMdara, sarva tIchaloka madhyavartI te sarvavyaMtara. pukharavaradvIpanI apekSAthI dhAtakIkhaMDa paNa atyaMtara mAtra che, tethI sarva zabdanuM upAdAna karyuM. AnA dvArA jaMbUdvIpanuM avasthAne kahyuM. tathA baghAM - bAkInA dvIpa samudrothI laghu, tethI kahe che - badhAM lavaNAdi samadro, dhAtakIkhaMDAdi dvIpo, jaMbudvIpathI AraMbhIne, bamaNAM-bamaNAM vikuMbha, AyAma, paridhi che. tethI zeSadvIpa samudranI apekSAthI laghu che. AnA vaDe sAmAnyathI pramANa kahyuM. vizeSathI AyAma Adi gata pramANa AgaLa kaheze. * * * * * tathA vRta, te polANayukta vRta paNa che. tethI kahe che - telanA puMDalA saMsthAnathI saMsthita - tela vaDe pakva puMDalA prAyaH paripUrNa vRtta hoya, ghIthI pakavela nahIM. mATe tela vizeSaNa mUkyuM che tenA jevuM je saMsthAna, tenA vaDe saMsthita, tathA vRta- ratha cakravAla saMsthAnI saMsthita rathanA aMganA cakanA maMDalanI jema saMsthAnA vaDe saMsthita, athavA maMDala, maMDaladharmanA yogathI rathacakra paNa cakravAla che e pramANe vRta - pukaRrNikA saMsthAna saMsthita. paDAbIja koza-kamaLano madhyabhAga. vRta-paripUrNacaMdra saMsthAna saMsthita pUrvavat. eka ja prakAranA arthapaNuM chatAM vividha dezanA ziSyonA kSayopazama vaicitryathI koIkane kaMIka bodhaka hovAthI upamApada vaividhya che. tethI ja prati upamApada yojanamAnavathI, vRttapadanA punaruktinI zaMkA na kathvI. AnA dvArA saMsthAna karyuM. - have sAmAnyathI pUrvokta pramANane vizeSathI kahevA mATe - eka lAkha yojana, pramANAMkula niSpa lAkha yojana. AyAma-vikaMbharI che. ahIM kahe che - jaMbUdvIpanuM lAkha yojana pramANa kahyuM, te pUrva-pazcimanI jagatI mUlavikuMbhathI bAra-bAra yojanA kSepamAM 24 adhika thAya che. tathA yathokta mAna viruddha nathI. jaMbUdvIpa jagatI vikuMbha sAthe ja lAkha umeravA. lavaNa samudra jagatI viThaMbhathI lavaNasamudra be lAkha, e pramANe bIjA paNa hIpa-samudromAM che, anyathA samudranA pramANathI jagatI pramANanA pRthak kahevAthI manuSya kSetra paridhithI atirikta che. te ja 4pa-lAkha pramANa homanI apekSAthI kahe che. A ja Azaya abhayadevasUrijI vaDe cothA aMganI vRttimAM paMcAvanamAM samavAyamAM pragaTa thayela che. tathA 3,16,227 yojana, gama koza, 128 ghanuSa, sADAtera gulathI kaMIka vizeSa. e paridhi kahI. paridhi lAvavAno A upAya cUrNikAre kahela che - vikhaMbhanA vargane daza guNA karavAthI vRtanI paridhi thAya, virkamapAda guNita paridhi gaNita pada. tenI vyAkhyA kare che - jaMbUdvIpano viThaMbha-vyAsa, sthApanA, jemake - 1,00,000, teno varga karavo. lAkhane lAkha vaDe guNavA. tethI eka upara daza zUnya Ave. tene daza vaDe guNatAM eka upara agiyAra zUnya Avaze. pachI zaray - vargamULa kADhavuM. te A rIte -x-x-x - e pramANe A karaNa vaDe vargamULa karAtA adhatana chedAzi Avaze - 6,32,440. ahIM saptakarUpa aMtya aMka bamaNo karAto nathI, tethI tenuM varjana karI bAkI badhAne aDadhuM karAya che - tethI prApta zazi thaze - 3,16,223. chedAzinA saptakane paNa bamaNI karAtA thaze - 6,32,454. uparanA zeSAMza - 4,84,431, A yojana sthAnIyanA kroza Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/2,3 jaMbudvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 lAvavAne mATe cAra vaDe guNavAthI Ave - 19,33,884. chedasazi vaDe bhAga devAtA -3-koza Avaze. zeSa raheze - 40,522. tene dhanuSya karavAne mATe 2000 vaDe guNatAM Avaze - 8,10,44,000. chedarAzi vaDe bhAga devAtA Avaze-28-dhanuSa, pachI bAkI raheze * 89,888. pachI 96 aMgula mAnavathI dhanunA aMgula lAvavAne mATe-96 vaDe guNatAM 86,29,248 Avaze. cheda vaDe bhAga devAtA Avaze-13 gAMgula. pachI zeSa vadhe 4,03,346. ahIM yava Adi paNa lAvavA. te A rIte - ATha yava vaDe eka aMgula thAya, tethI Avaze - 32,58,368. pUrvavat cheda saMkhyAthI bhAga detAM Ave-pa-cava. tene paNa ATha-ATha vaDe guNatAM cUkA Adi Ave, temAM cUkA-1, A badhAM aghaguilanA kiMcit vizeSAdhikatva kathanathI sUrakAre paNa sAmAnyathI saMgRhita karela che, tema jANavuM. gaNita pada, tenuM karaNa sadeTAMta AgaLa kaheze. have AkAra bhAvapratyAvatAra viSayaka praznane kahe che - * sUtra-4 - te eka vaSamaya jagatI dvArA cotaraphathI vIMTaLAyela che. te jagatI ATha yojana uMcI, mULamAM 1ra-cojana vikaMbhathI, maNe ATha yojana virkathI, upara cAra yojanA viddhabhaNI che. mULamAM vistIrNa, maNe saMkSipta, upara pAtaLI che. gopujI saMsthAnathI saMsthita che. sarva vajamacI, svaccha, ja, vRSTa, pRSTa, nIraja, nirmaLa, niSAMka, nikaTaka chAyA, sapabhA, sakiraNa, sodhota, prAsAdIya, dazanIya, abhirUpa ane pratirUpa che. te jagatI eka mahAMta gavAkSa-kaTakathI cotaraphathI vIMTaLAyela che, te gavA#kaTaka yiojana ukta uccavathI, pao0 dhanuSa viddhabhathI, sarva ranamaya, svaccha pAvatu pratirUma che. te jagatIthI upara bahu madhyadeza bhAgamAM eka moTI pAvara vediA kahI che, te Ayojana uccatvathI, 500 dhanu vikhaMbhathI jagatI samita parikSepathI sarvaranamaya, svaccha cAvatu pratirUpa che te pAvara vedikAno A AvA svarUpano vaNaviAsa kahela che. te A pramANe - vajamaya nemA, e pramANe jema jIvAbhigamamAM kahela che, tema yAvat artha cAvata dhuva, nitya, zAzvata sAva nitya che. * vivecana-4 : te anaMtara kahela AyAma, vikuMbha, paridhi parimANa jaMbudvIpa che. eka saMkhyAthI ke advitIya, vajanamaya jaMbUdvIpa prAkAra rUpe hIpa-samudra sImAkAriNI mahAnagaranA prAkAra samAna badhI dizAmAM-badhI vidizAmAM sArI rIte veSTita che. te gatI ATha yojana udad uccatvathI, vastunuM aneka prakAre uccatva hoya, utd sthitanuM eka, tichiisthatanuM bIjuM, Adi. temAM udhaI rahelanuM je uccava udarva uccatva ema AgamamAM che. [25/3] mULamAM bAra yojana vikaMbha, madhya ATha, upara cAra. tethI ja mULamAM vikhaMbhane AzrIne vistIrNa, madhyamAM saMkSipta-kemake tribhAganUna che, upara pAtaLI-mULane AzrIne trIjo bhAga mAtra vistArathI che mATe. A ja upamAthI kahe che - gAyanI pUMcha jevA saMsthAna vaDe saMsthita, uMcA karela gopucchAkAre rahela che. te saMpUrNa vajamayI, AkAza phaTikavatuM svaccha, glaNa pudgalaskaMdha niug-znaNadala niSkapaTa samAna. ghUMTela paTa mAphaka masRNa. kharazANa pASANa pratimAvat pRSTa, sukumAra zANapASANa pratimAvata mRTa. sahaja rahita, AvanArA mela rahita, kalaMka ke kAdava sahita, kavaca rahita, evI nirAvaraNa chAyA ke dIti jenI che te. tathA - svarUpathI prabhAvALI athavA potAnI meLe zobhatI ke prakAzatI, te svaprabhA, kiraNa sahita-prakAza karanArI, manane prahAzakArI hovAthI prAsAdIya, darzanayogya * jene jotAM AMkhone zrama na lAge te darzanIya, badhAM jonArane manane prAsAda nukUlapaNe abhimukharUpa hovAthI abhirUpa arthAt atyaMta kamanIya. tethI, ja prativiziSTaasAdhAraNa rUpa jenuM che, te pratirUpa athavA pratikSaNa navuM-navuM rUpa jenuM che te. ahIM sUtramAM na kahyA chatAM vAcanAranI adhika arthanI jijJAsAthI jagatImAM ISTa sthAne vistAra dazavi che - - temAM mULa, madhya ane upanuM vikuMbha parimANa sAkSAt sUtramAM prApta thAya che. apAMtarAlamAM uparathI nIce javAmAM A upAya che - jagatInA zikharathI nIce sadhI utImAM eka maMgathI je prApta, te cAra vaDe yakta ISTa sthAnamAM vistAra che. te A rIte uparanA bhAgathI yojanA ane eka gAu avatIrNa. pachI A zazine eka vaDe bhAga daI prApta eka gAu adhika eka yojana, tene yojana catuka yukta karIe. tethI pAMca yojana ane eka gAu thaze. ATalo te pradezamAM viheMbha che. ema badhe kahevuM. have mULathI upara jatAM vistAra lAvavAno upAya-mULathI upara jatAM cAvatu udad jatAM, tene eka vaDe bhAga detA. je prApta thAya, te mULa vistArathI dhita karatAM, je zeSa, temAM yojanAdi atikAMta thatAM vistAra te A rIte - mULathI utpanna thaIne eka yojana - gAu bethI adhika jaI, pachI yojanA ane be gAu adhikanA eka bhAgathI bhAga daI, je prApta yojana ane be gAu adhika, e maLa saMbaMdhI bAra yojana vistAra laI levo. tethI raheze daza yojanA ane be gAu adhika. ATalA pramANathI sArdha yojanAtikramamAM vistAra kahevo. ema badhe kahevuM. e pramANe RSabhakUTa, jaMbU-zAbhalI vRkSa vAgata kUTonA ISTa sthAnamAM vistAra lAvavAne mATe A ja karaNa kahevuM. have A gavAkSakaTaka varNana mATe kahe che - anaMtarokta svarUpA jagatI, eka mahAgavAphakaTaka - bRhada jAvaka samUha vaDe cAre dizA-vidizAmAM samastapaNe vyApta Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/4 che. te gavAkSakaTaka urdhva uccatvathI ardhayojana-be gAu vidhyuMbhathI 500-dhay che, sarvapaNe ratnamaya, svaccha che. ahIM cAvat karaNathI pUrve varNana karAyela vizeSaNapada grAhya che. gavAkSazreNi lavaNasamudra paDakhAmAM jagatI bhittinA bahumadhya bhAgagata jANavI. - 4 - have jagatInA uparanA bhAganA varNanane mATe kahe che - cacokta svarUpA jagatInI upastina talamAM je bahu madhyadeza lakSaNa bhAga che bhAga pradeza lakSaNa paNa che. temAM padmavarvedikAno avasthAna saMbhave che. A dezagrahaNathI mahAbhAga artha 35 karavo. te cAra yojanarUpa jagatI uparanA talanI madhye 500 dhanup che. A bahumadhyadeza bhAgamAM pUrvavat moTI eka pAvaravedikA-devabhoga bhUmi meM ane bAkInA tIrthaMkaroe kahelI che. te vedikA urdhva-uccatvathI ardra yojana, 500 dhanuSa vikhaMbhathI, jagatInI samAna parikSepa-paridhi che. arthAt jaMbUdvIpanI cotarapha valayAkArathI sthita jagatInA yAvat uparanA taLane cAra yojana vistArAtmaka, tyAMthI lavaNanI dizAmAM dezona be yojana tyAgIne pUrve jyAM sudhI jagatInI paridhi che, tyAM sudhI A paNa che, samastapaNe ratnakhacita che. bAkI pATha pUrvavat. have AnuM atidezagarbha varNaka sUtra kahe che - te pAvaravedikAnA artha e vakSyamANapaNAthI pratyakSa ane te kahevAnAra nyUnAdhika 5Na hoya. A ja svarUpa jenuM che te tathA vaLuM - zlAghA yathAvasthita svarUpa kIrtana, teno nivAsa arthAt graMtha paddhatirUpa varNaka niveza athavA varNaka graMtha vistara kahela che. te A rIte - 'vajramayanema' ItyAdi, A prakAra vaDe jema jIvAbhigamamAM pAvara vedikA varNaka vistAra kahela che, te rIte jANavo. te kyAM sudhI ? te kahe che - yAvat artha-pAvara vedikA zabdano artha nirvacana. pachI paNa kyAM sudhI ? te kahe che - yAvat dhruva, niyata, zAzvata. vaLI te paNa kyAM sudhI ? te kahe che - nitya sudhI. te samagra pATha A pramANe - vajramaya nemA, STimaya pratiSThAna, dhairyamaya staMbha, suvarNamaya phalaka, lohitAkSamaya zUcio, vajramaya saMdhI, vividha maNimaya kaDevara, vividha maNimaya kaDevara saMghADA, vividha maNimayarUpa, vividha maNimaya rUpasaMghADa, aMkamaya padma ane pakSabAhA, jyotisamaya vaMza, vaMza veluka, rajatamaya paTTikA, jAtya rUpamaya avaghATanIo, vajramaya uparanI puMchaNI, sarva zveta, rajatamaya chAdana, te pAvaravedikA eka-eka hemajAlathI, eka eka kanakavakSa jAlathI, ekaika piMkhINI jAlathI, ekaika ghaMTAjAlathI, e pramANe muktA jAlathI, maNijAlathI, kanaka jAlathI, ratnajAlathI, padmajAlathI, sarva rajatamayathI, cAre dizA-vidizA veSTita che. te jAlo tapanIya laMbUzaka, suvarNa prataska maMDita, vividha maNiratna hAra jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ardhahArathI upazobhita samudayavALA, kaMIka anyonya saMprApta, pUrva-pazcima-dakSiNauttarathI AvatA maMda-maMda vAyuthI kaMIka kaMpatA-kaMpatA, laMbAtA-laMbAtA, prajhaMjhamANa, udAra manojJa manahara karNamana nivRttikara zabdo vaDe te pradezamAM cotaraphathI ApUti karatA-karatA zrI vaDe atIva-atIva upazobhita karatAM rahe che. 36 te pAvaravedikAthI te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNA azvasaMghATa gajasaMghATa, narasaMghATa, kiMnarasaMghATa, kiMpuruSasaMghATa, mahoragasaMghATa, gaMdharvasaMghATa, vRSabhasaMghATa badhAM ratnamaya yAvat pratirUpa che. e pramANe paMkti, vithI, mithunako paNa kahevA. te pAvaravedikAnA te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNI pAlatA, nAgalatA, azokalatA, caMpakalatA, vanalatA, vAsaMtIlatA, atimuktalatA, guMdalatA, zyAmalatA nityakusumitamukulita-lavacika, stabati-gulacita-gucchikA-camaliya-yugalika vinamita-praNamitasuvibhakta piMDamaMjarI avataMsakadhArI, nityasukumitA - 4 - cAvat - 4 - maMjarI avataMsakadhArI, sarvapnamaya svaccha yAvat pratirUpa che. te pAvaravedikAthI te-te dazamAM, tyAM-tyAM ghaNAM akSata sauvastika kahelAM che. te sarvaratnamaya yAvat pratirUpa che. bhagavan ! evuM kema kahe che - padmavavedikA paDAvavedikA che ? gautama ! pAvaravedikAthI te te dezamAM, tyAM-tyAM vedikAmAM, vedikAbAhAmAM, vedikApuMTAtaramAM, staMbhamAM, staMbhabAhA-zIrSa-puTAMtaramAM, sUcimAM, sUci mukha-phalaka-puTAMtaramAM, pakSamAM, pakSabAhAmAM ghaNAM utpala, padma, kumuda, subhaga, saugaMdhika, pauMDarika, mahApauMDarika, zatapatra, sahasatra, sarvapnamaya, svaccha cAvat pratirUpa kahela che. tethI he gautama ! pAvara vedikA e pAvaravedikA che athavA he gautama ! pAvaravedikA zAzvata nAma kahela che. bhagavan ! padmavavedikA zAzvata che ke azAzvata ? gautama ! kaMIka zAzvata, kaMIka azAzvata. ema kema kahyuM ? gautama ! dravyArthatAthI zAzvata ane varNa-gaMdha-rasasparza paryAyothI azAzvata che. tethI evuM kahe che ke - kaMIka zAzvata che, kaMIka : azAzvata che. bhagavan ! padmavasvedikA kALathI keTalI jUnI che ? gautama ! te kadi na hatI tema nahIM, nahIM hoya tema nahIM, nahIM haze tema nahIM. dhruva, nitya, zAzvata, akSata, avyaya, avasthita, nitya che. ukta sUtranI vyAkhyAno sAra - anaMtarokta padmavasvedikAnA vajraratnamaya nemA-bhUmibhAgathI urdhva nIkaLatA pradezo che, riSTha ratna maya mUlapAda che. - 4 - suvarNa rUNyamaya phalako-pAvaravedikAnA aMgabhUta che. lohitAkSa ratnamaya be phalaka sthira saMbaMdhakArI pAdukA sthAnIya che. vajramaya phalakanI saMdhi che. nAnA maNimaya kaDevaramanuSyazarIro che. saMghATayugma - 4 - rUpa - hAthI AdinA rUpo, temAM keTalAMka zobhArthe, keTalAMka vinodArthe keTalAMka dRdoSa nivAraNArthe che. - x + X + Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kathA ratnavizeSamaya, pakSa - teno eka deza, jayotirasa nAme ranamayavaMza, pRSThavaMzanI baMne bAju tIjI sthApanA vaMza te kevaluka * x * x * jatamaya vaMzanI upara kaMbA sthAnIyA paTTikA, suvarNa vizeSamaya avaghATinI AcchAdana hetu kaLA, upara sthAyamAna mahA pramANa kiliMya sthAnIya, paMchaNI-nibiDatara AcchAdita tRNa vizeSa sthAnIya - X - X - kiMkiNI - kSudraghaMTikA, ghaMTAjAla-kiMkiNInI apekSAthI kaMIka moTI ghaMTA, muktAjAla-muktA phaLamaya dAmasamUha - X - kanaka-pILuM svarNa vizeSa - x * x - ahIM sthaLajAta maNio, jalajAta no e ratna maNino bheda che - 4 - te jAlo tapanIya - Arakta suvarNa. laMbUsaNa-mALAnA azcima bhAgamAM-maMDana vizeSa, * x * prataraka-patarA vaDe maMDita, tathA nAnApa-jAtibhedathI aneka prakAre. - x " hA-aDhAra saro, aIhAra-navasaro, tenA vaDe upazobhita. - X - anyonyaparaspara asaMprApta-asaMlagna. - x * mAna - kaMpato. - * * * * * * pachI paraspara saMparka vazathI pakSaHTOT - zabdo karatA, 3yAra - phAra zabda vaDe, te phAra zabda manane pratikULa paNa hoya, tethI kahe che - manonukUla vaDe te mana anukUlava thoDuM paNa hoya, tethI kahe che - manohara eTale mana ane zromane hare che - Amavaza kare che, te manohara. tenuM manoharatva kaI rIte te kahe che - sAMbhaLanAranA kAna ane manane sukhotpAdaka - x * x * vaLI AgaLa dazAve che - te pAvaraperikAnA, te ja dezana te-te ekadezamAM, eTale ke je dezamAM eka hoya, te anyamAM paNa hoya che. ghaNAM aaighATo paNa kahevA, A badhAM sarvayA rattamaya, svaccha cAvatu pratirUpa ItyAdi che. A badhAM paNa azvasaMghATAdi saMghATo puSpAvakIrNakA kahelAM che. have A ja azvAdi paMkti Adine kahe che - jema A azvAdi AThe saMghATo kahyA, tema paMktio, vIzio paNa mithunaka kahevI. te A rIte - te pAvaravedikAthI te dezamAM, tyAM-tyAM ghaNI apaMktigajapaMktio ItyAdi che. vizeSa e ke - eka dizAmAM je zreNI, te paMkti kahevAya che. baMne paDakhe eka-eka zreNi bhAvathI je be zreNi te vIvI. A vIvI, paMkti, saMghATa azvAdinI ane puruSonI kahI. have A ja azAdinA strI-puruSa yugmapatipAdanArthe mithunako kahyA. ukta prakAre azvAdinA mithunako kahevA. jemake - te te dezanA tyAM-tyAM ghaNAM azva yugalo che. te pAvara vedikA te te dezamAM tyAM tyAM * x* ema kahetA jyAM jyAM eka latA, tyAM anyA paNa ghaNI latAo hoya che ema pratipAdita thayela jANavuM, ghaNI pAlatA-pazinI, nAgalatA-nAga nAme tuma vizeSa, te ja latA tIrjI zAkhAnA prasAranA abhAve nAgalatA Adi kahyA. * * - kumala kalikA. nitya lavaMkita - saMjAta pallava. nitya stabakita-saMjAta puSpa tabaka, nitya gubhita-saMjAta gumaka, te latAsamUha che nitya gaMchita, guMcha eTale patrasamuha, jo ke puSa ane stabaka abheda che, tevuM nAmakoza jaNAve che, to paNa ahIM puSa, patrakRta vizeSa jANavuM. nitya camalita, yamala nAme samAna jAtiya latA yugma, temAMthI thayela. yugalita-sajAtIya vijAtIya be latA, vinamita-phaLapuSpAdi bhArathI vizeSa namela-nIce taska jhukela. praNamita-tenA vaDe ja namavAne AraMbha karela, kemake tu zabdanI Adi karyatA che, anyathA pUrva vizeSaNathI abheda thAya. suvibhakta-prativiziSTa maMjarIrUpa je avataMsaka, tene dhAraNa karanAra athavA uvavAI AdinA pATha mujaba suvibhakata eTale ati vivikta, suniSpannatAthI lebI ane maMjarI. A badhAM paNa kusumitapaNAdi dharma ekaeka latAnA kahyA. have keTalIka latAnA sarva kusumitavAdi dharmanA pratipAda na mATe kahe che - nitya kusumita mukulita cAvatu suvibhApatimaMjarI-avataMsakadhArI che. artha pUrvavatu jANavo. A badhI ja latA kevA svarUpe che, te kahe che - saMpUrNapaNe ranamaya, svacchaglaNa ItyAdi vizeSaNa pUrvavatuM. ahIM jaMbUdvIpa prajJapti sUtranI pratimAM akSata sauvastikA sUga jaNAya che, paNa malayagiri Adi vRttikAre tenI vyAkhyA karI na hovAthI ame paNa vyAkhyA karatAM nathI. have pAvakvedikA zabda pravRtti nimitte jijJAsu pUche che - kayA kAraNe bhagavanpAvaravedikAne pAvaravedikA kahe che ? arthAtu parAvaravedikArUpa zabdanI temAM pravRttimAM zuM nimita che ? bhagavaMte kahyuM - he gautama ! pAvarapedikAmAM te-te dezamAM, te dezanA tyAM-tyAM eka dezamAM vedikAmAM-upavezana yogya magvAraNa rUpamAM, vedikAlAhA-vedikA pArvomAM, be vedikApuTanA aMtaromAM, staMbha-khaMbhApA-staMbhazIrSabe staMbhonA puTAMtaramAM, phalaka saMbaMdhanuM vighaTana na thAya te hetuthI pAdukA sthAnIyasUcimAM, je pradezamAM sUci phalaka bhedIne madhya praveze te sUcimukhamAM, sUci saMbaMdhI kalakomAM, te sUcinI upara-nIce varte che. sUci puTAMtaramAM - be sUcipuTanA aMtaromAM, pakSabAhA-vedikA deza vizeSa. * temAM ghaNAM utpala-gardabhaka kaMIka nIla evA paDazo, sUrya vikAsI - kaMIka zeta padA, nalina-kaMIka lAla padA, kumudacaMdra vikAsa pA vizeSa, saugaMdhika-kalhAra, paMDarIka-sveta pado, teja mahAnuM hoya to mahApuMDarIka, zataka - so dalathI yukta, samrapatra-hajAra dalikayukata. A badhAM padAvizeSa patra saMkhyA vizeSathI alaga grahaNa karelA che. A badhAM sarvaranamaya che. cha ItyAdi vizeSaNo pUrvavatu jANavA. mahApamANavALA, varSAkALe pANInA rakSaNArthe je karAyela te vArSika, te-te cho, tenI samAna kahelA che. he zramaNa ! tapa:pravRtta !, he AyuSyamAn ! prazastajIvita A anvaryathI he gautama padAvapedikAne pakAvavedikA kahe che. temAM temAM caNoktarUpamAM yathoktarUpanA Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/4 padmo pAvaravedikA zabdanI pravRttimAM nimitta che. vyutpatti A pramANe che - padmA vaDe pradhAna vedikA te pAvaravedikA. have bIjuM nimitta zuM? te kahe che - padmavasvedikA e zAzvata nAma kahela che - teno abhiprAya A che - prastuta pudgala pracaya vizeSamAM pAvaravedikA e zabdanI nirukti nirapekSa anAdikAlIna rUDhi che. 39 pAvara vedikA zAzvatI che ke azAzvatI ? arthAt te nitya che ke anitya? bhagavaMte kahyuM - gautama ! kadAca zAzvatI che, kadAca azAzvatI arthAt kathaMcit nitya-kathaMcit anitya. A ja vAta savizeSa jijJAsu pUche che - 4 - kayA kAraNe bhadaMta! ema kahevAya che ke - kathaMcit zAzvatI-kathaMcit azAzvatI ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! dravyArthatAthI zAzvatI, dravya-te te paryAya vizeSamAM jAya che, ema vyutpatti che. dravya ja artha - tAttvika padArtha pratijJAmAM jenA paryAyo nahIM, te dravyArya-dravya mAtra astitva pratipAdaka naya vizeSa, teno bhAva te dravyArthatA. te nayathI zAzvatI. kemake dravyArthikanaya mata paryAlocanamAM uktarUpa padmavarvedikAnA AkArano sadbhAva che. tathA varNa paryAyathI kRSNAdi, gaMdhaparyAyathI sugaMdhAdi, rasayizI-tiktAdi, sparza paryAyathI - kaThinatvAdi vaDe azAzvatI-anitya. tenA varNAdi pratikSaNa ke keTalAMka kALAntare anyathA-anyathA thAya che. A paNa bhinnAdhikaraNa nityatva-anityatva nathI. - 4 - 4 - 4 - 4 - 4 - tethI ema kahyuM. ahIM dravyAstika nayavAdI svamata pratiSThApanArthe ema kahe che - utpAda atyaMta asat nathI, sata nathI, bhAvo paNa asat ke sat vidhamAna nathI. je prativastuno utpAda-vinAza dekhAya che, te AvirbhAva ke tirobhAva mAtra che. jema sarpanu pheNa phelAvavuM-saMkocavuM tethI badhuM vastu nitya che. e pramANe tenA matanI vicAraNAmAM saMzaya thAya ke - zuM ghaTa Adi mAphaka dravyArthapaNe zAzvatI ke sarvakALa evA svarUpe che? tethI saMzaya nivAravA bhagavaMtane pharI pUche che - he bhagavan! parama kalyANa yogI! pAvaravedikA keTalA kALathI che? keTalo kALa raheze? bhagavaMte kahyuM - kadApI na hatI, tema nathI. arthAt haMmezAM hatI ja. kemake anAdi che. kadi nahIM hoya tema nahIM arthAt sarvadA vartamAna che, kemake sarvadA hoya che. kadi nahIM haze, tema paNa nathI, paNa sarvadhA raheze kemake aparyavasita che. e rIte traNa kALamAM 'nAstitva'no pratiSedha karI, have astitvanuM pratipAdana kare che. hatI-che ane raheze. e pramANe trikALa avasthAyI che. meru Adivat dhruva che, vatvathI sadA svasvarUpathI niyata che. niyatapaNAthI ja zAzvatI che - satata gaMgA siMdhu pravAha pravRtta chatAM padmadraha samAna aneka pudgalanA vighaTanamAM paNa teTalAM mAtra pudgalanA uccaTananA saMbhavathI akSaya - jeno kSaya thato nathI - thokta svarUpa jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 AkAra paribhraMza jeno che tevI. akSayatvathI avyaya, sva-rUpa calanano thoDo paNa saMbhava nathI. avyayatvathI ja sva pramANamAM avasthita, mAnuSottara parvata pachInA samudravat che. ema svasva pramANamAM sadA avasthAnapaNe vicAratA nitya che. have jagatI upara pAvaravedikAthI AgaLa zuM che ? 40 * sUtra-5 H -- te jagatInI upara ane pAvaravedikA bahAra eka vizALa vanakhaMDa kahela che. te dezona be yojana vikhaMbhathI, jagatI samAna paridhithI che, vanakhaMDa varNana jANI levuM. * vivecana-5 : jagatInI upara, paDAvaravedikAnI bahAra, AgaLa je pradeza che tyAM, eka mahAt vanakhaMDa kahela che, aneka jAtIya uttama ane pRthvImAMthI ugela samUhano vanakhaMDa che. - x - te vanakhaMDa dezona kaMIka nyUna be yojana vistArathI che. deza ahIM 250 dhanuSu jANavo te A rIte - cAra yojana vistRta jagatInAzire bahu madhyabhAge 500 dhanuSu vyAsavALI padmavarvedikA che, tenA bAhya bhAgamAM eka vanakhaMDa, bIjuM aMtarbhAgamAM che. have jagatI mastaka vistAra vedikA vistAra-500 dhanuno aDadho karavo. tethI yacokta mAna Ave tathA jagatI sama eTale jagatItulya parikSepathI che. vanakhaMDa varNaka - badhuM ja ahIM pahelA upAMgathI jANavuM, te A che - kRSNakRSNAvabhArA, nIla-nIlAvabhAsa, harita-hatiAvabhAsa, zIta-zItAvabhAsa, snigdhasnigdhAvabhAsa, tivra-tivrAvabhAsa, e rIte ja kRSNa-kRSNachAya cAvat tivra-tivrachAya, dhanakaDitachAyA, ramya, mahAmegha nikuTuMba bhUta.... ...te vRkSo mUlavALA, skaMdhavALA, tvacAvALA, zAkhAvALA, pravAlavALA, patravALA, puSpavALA, phaLavALA, bIjavALA, AnupUrvI sujAta rucira vRtta bhAva pariNata, eka skaMdhavALA, aneka zAkhA-prazAkhA viDimA, ItyAdi tathA achidrapatra, avirala patra, avAdINapatra, aNaitipatra ItyAdi - X + X - nitya kusumita, nitya mukulita, nitya lavakti, nitya stabati, nitya gulacita, nitya gucchita, nitya yamalita, nitya yugalita, nitya vinamita, nitya praNamita, nitya kusumita mukulitAdi, suvibhakta pratimaMjarIvataMsakadhara. zuka, barahiNa, madanazalAkA, kolika, uga, zRMgAraka, koMDalaka, jIvaMjIvaka, naMdImukha, kapila, piMgalAkSa, kAraMDa, cakravAla, haMsa, sArasa aneka zukanagaNa viracita zabdonnatika madhura, suramya, saMpiMDita daipta bhramara madhukara ItyAdithI guMjato dezabhAga, atyaMtara puSpaphaLa, bAhya patrachanna puSka ane phUla vaDe ItyAdi - 4 - 4 - 4 - prAsAdIya cAvat pratirUpa. ukta sUtranI vyAkhyA - A prAyaH madhyama vayamAM vartamAna patro kRSNa hoya Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/5 42 jaMbudvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che. tenA yogathI vanakhaMDa paNa kaNa che, upacAra maNathI kRSNa kahyAM nathI, paNa tevA pratibhAsathI kahyuM che, tethI kahe che - kRSNAvabhAsa, jeTalAM bhAgamAM kRSNakho che, teTalA bhAgamAM te vanakhaMDa avIva kRSNa avabhAse che. * x * tathA pradezAMtaramAM nIla paganA yogathI vanakhaMDa paNa nIla che, e pramANe nIlAdbhAsa ItyAdi... nIla-mayUranA kaMThavata, harita-popaTanA pIMchA samAna. tathA prAyaH sUryanA pravezathI vRkSonA patro zIta thAya che, tenA yogathI vanakhaMDa paNa zIta che. A upacAra mAgI nathI, tethI kahe che - zIta-vibhAsa, adhovartI deva-devInA te yoga zIta-vAta sparzathI zIta vanakhaMDa avabhAse che tathA A kRNa-nIla-harita vaNa yathArUM pota-potAnA svarUpamAM atyartha uckaTa, snigdha ane tIvra kahevAya che, tethI tenA yogathI vanakhaMDa paNa snigdha ane tIvra kahela che. A upacAra mAtra nathI, paraMtu pratibhAsa paNa che. A avabhAsa bhAMta paNa hoya, jemA raNamAM jaLano avAbhAsa hoya, tethI avabhAsamAga na darzAvIne yathAvasthita vastu svarUpa varNavela che. * x - 4 - kRSNavanakhaMDa, kaI rIte ? kRNachAya- X- je kAraNe kRNA chAyA-AkAra sarva avisaMvAditAthI tene che, te kAraNe kRSNa-sarva avisaMvAditAthI temAM kRSNa AkAra prApta thAya che. bhAMtithI nahIM. - - tethI tavavRttithI te kRSNa bhrAMta avamAsamAna sthApela nathI. e rIte nIla-nIlachAya Adi paNa kahevA. vizeSa e ke - zIta, zItaLAya, AdimAM chAyA zabda AtaSa pratipakSa vAvAyI jANavo. 'uT' A zarIranA madhya bhAgamAM kaTi, tethI bIjAno paNa madhyabhAga kaTi samAna, kaTi ja kahevAya che. kaTitaTa mAphaka dhana arthAtu anyonya zAkhA, prazAkhA anupravezatI nibiDa kaTitaTa-madhya bhAgamAM chAyA jenI che te dhanakaTitaTachAya * madhya bhAgamAM nibiDatara chAyA athavA -x- dhana nibiDa kaTilakaTanI mAphaka adhobhUmimAM chAyA jenI che, te ghanakaTita kaTachAyA che, tethI ja smaNIya. jaLabhArathI namela prAtRkALa bhAvI je meghasamUha, te guNa vaDe prApta mahAmeghachaMdanI upamA. je saMbaMdhI vanakhaMDa che, te vRkSo mULavALA Adi daza pado che. temAM mULa prabhUta dUra rahela hoya che, tethI mULavALA. je kaMdanI nIce che, te mUla. tenI upara rahe che te kaMda. skaMdha-vaDa, jemAMthI mULa zAkhA nIkaLe che. tvacA-chAla, zAlA-zAkhA, pravAla-pallava aMkura, patra-puSpa-phaLa-bIja prasiddha che. * * * * * kavara - snigdhapaNe dIpyamAna zarIravALA tathA vRta bhAvathI pariNata athatui e pramANe. badhI dizA-vidizAmAM zAkhAdi vaDe prakRta, je rIte vartula AkRtti thAya che. tathA te vRkSo pratyeka eka skaMdhavALA che. * x - aneka zAkhA-prazAkhA vaDe madhyabhAgamAM vistAra jeno che te, tathA tIcha be bAhu prasAraNa pramANa vyAma. aneka puruSa vAma vaDe suprasAritathI grAhya nibiDa vistIrNa aMdhavALA. jenA patro achidra che, te achidrax. arthAt te patromAM vAyudoSa ke kALadoSanI garika Adi Iti upajatI nathI, ke je temAM chidro karaze, mATe achidrapatra athavA evI anyonya zAkhA-prazAkhAnA anupavezathI patro pago upara jatAM, jenA vaDe kaMIpaNa aMtarAlarUpa chidra dekhAtA nathI. aviralapatra - je kAraNe avirala patra che, tethI achidrapatra che. aviralapatra paNa kaI rIte? te kahe che - vAyu vaDe upahata atha vAyu vaDe pADela. evA patro nathI, te avAtIna patro jenA che te ati kaThora vAyuvAya che, jethI pago tuTIne bhUmi upara paDe che. tethI avAtIna patravathI aviratapaNa. | 'achitrapa' emAM prathama vyAkhyApakSamAM hetu kahe che - jemAM Iti vidhamAna nathI te. Iti-gakiAdipa jemAM nathI te anIti. anItipakapaNAthI achidrama tathA dUra karAyela che jaraTha-purANatvathI karkaza, tethI ja pAMDura paLo jemAM che. A Azaya che . je vRkSasthAnamAM ukata svarU5 mo che, te vAyu vaDe uDADIne bhUmi upara paDAya che, * * tathA navA-tAjA ugelA harita-popaTanA pIMchAnI AbhAthI bhAsamAnapaNAthI nigdhatvacA dIpyamAnatAthI prabhAra-dalasaMcaya vaDe je aMdhakAra thAya che, tenA vaDe gaMbhIra-madhyabhAga prApta hoya. | upavitirgata-niraMtara vinirgata navataraNa patra-pallava vaDe tathA komala-manojJa ujjavala zuddha calana vaDe - kaMIka kaMpatA evA kizalaya-avasthAvizeSopetathI pallava vizeSa vaDe tathA sukumAra pallavAMkura vaDe zobhita varAMkura yukta agra zikharo jenA che ke, ahIM aMkura-pravAla kAlakRta avasthAvizeSa kahevA. popaTa, menA, mora, kokila ItyAdi sArasa sudhInA aneka pAi kuLonA yugala-strIpuruSa yugma vaDe viracita unnata zabda ane madhura svarano jemAM nAda saMbhaLAya che te. tethI ja atimanojJa che. ahIM zukana - popaTa, 1 - mora, madanazalAkA-menA, - x* bAkInA jIva vizeSo lokathI jANavA. saMpiDita-ekatra piMDIbhUta, madonmatapaNe, bhramara-madhukarIno saMghAta, jemAM che te. parilIyamAnaatyaMta AvI-AvIne mata bhramara Azraya kare che. te bhramaro kiMjalkanA pAnamAM laMpaTa, madhura gunagunAhaTa karatAM, guMjana karatAM deza bhAgo jemAM che te. - x - x - jemAM AMtavartI puSa-phaLo che te. tathA bahAra patro vaDe vyApta che tathA patro ane puNo vaDe channa-parichanna-ekArlika baMne zabdonA upAdAnathI atyaMta AcchAdita. nIroga-rogavarjita vRkSa cikitsA zAstromAM, jemAM pratikriyA che, te roga vaDe svata ja virahita che. akaMTaka-te vRkSomAM bora Adi nathI. temAM svAdu phaLo che. kyAMka snigdhaphaLa che. vividha guccha-chaMtAkI Adi vaDe, gubha-navamAlikAdi vaDe, maMDapaka-drAkSAdinA maMDapa vaDe, zobhita arthAt uktarUpa gucchAdi vaDe saMzrita. vicitra zubha ketu-dhvajAne prApta. temAM zubha-maMgalabhUta dhvajA vaDe vyApta, tathA vApI-cokhUNI hoya. vRta-puSkariNI, dIdhiMkA-Rju sAriNI, te sArI rIte nivezita Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/5 - ramya jAlaka gRho jemAM che te. A artha che jyAM te vRkSo rahela che, tyAM vApI AdimAM gavAkSavALA gRho, jalakrIDA karatAM vyaMtara mithuno ghaNAM che. pudgala samUharUpadUra deza sudhI jatI sadgadhikA zubha surabhi gaMdhAMtathI manohara je che te. - x - gaMdhadhrANi-jeTalAM gaMdha pudgala vaDe dhANendriyane tRpti upajAve che, teTalAM pudgala saMhatirUpa upacArathI gaMdhadhrANi ema kahevAya che, tene niraMtara choDatAM. tathA zubha-pradhAna, setu-mArga, ketu-dhvajA, bahulA-anekarUpa jemAM che te. sthakrIDAsthAdi, yAna-kahela ane kahevAnAra sivAyanA, zakaTAdi-vAhano, yugma-goladeza prasiddha be hAthapramANa cAra khUNAvALI vedikAyukta jaMpAna, zibikA-kUTAkArathI AcchAdita jaMpAna vizeSa, skaMdamAnikA-puruSa pramANa jaMpAna vizeSa, - 4 - 4 - have vanakhaMDanA bhUmibhAganuM varNana kahe che - * sUtra-6 H te vanakhaMDanI aMdara bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahela che jema koI AliMgapuSkara yAvat vividha paMcavarNI maNI vaDe, tRNa vaDe upazobhita hoya, te A pramANe kRSNavarNa vaDe e pramANe varNa, gaMdha, rasa, sparza, zabda che. tyAM puSkariNI, parvatagRha, maMDapa, pRthvIzilApaTTaka che. tema he gautama ! jANavuM. 43 tyAM ghaNAM vyaMtara devo ane devIo bese che, sue che, rahe che, niSadhA kare che, vavartana kare che, rame che, manoraMjana kare che, krIDA kare che, maithuna kare che, pUrvasaMcita suparAkrAMta zubha, kalyANakara, dhRt karmonA kalyANa-phaLa-vRtti vizeSane anubhavatA vicare che. te jagatInI upara pAvaravedikAmAM ahIM eka moTuM vanakhaMDa kahela che, te dezona be yojana vikuMbhathI vedikAsamAna parikSepathI che. te kRSNa yAvat tRNarahita jANavuM. * vivecana-6 : te vanakhaMDa madhye, atyaMta sama te bahusama, te ramaNIya bhUmibhAga kahelo che. kevA prakAre ? te kahe che. te sakala lokaprasiddha che. te dRSTAMta vaDe kahe che - nAma - ziSya AmaMtraNa arthamAM che. jJAnina - muja, vAdha vizeSa, teno puSkara-carmapuTa, te atyaMta sama hovAthI tenA vaDe upamA karI che. kRti zabda-sarve paNa svasva upamAbhUta vastu samApti dhotaka che. vA zabda samuccayamAM che yAvat zabdathI bahusamatvavarNaka ane maNilakSaNa varNaka levuM. te A che - murapuSkara, sAla, karatala, caMdramaMDala, sUryamaMDala, AdarzamaMDala, ubha carma, vRSabhacarma ItyAdi - 4 - aneka zaMku hajAra khIlIo vaDe vitata, Ava-pratyAvarta Adi - 4 - padmalatAnA vicitra citrothI chAyA-prabhAdi vaDe - X - have ukta sUtranI vyAkhyA - mRdaMga lokaprasiddha che, malano puSkara te mRdaMga puSkara, paripUrNa-pANIthI bharela, taLAvanuM taLa-uparano bhAga te sAla. vAyurahita jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jaLapUrNa sarovara levuM. anyathA vAyu vaDe udbhuta vaDe uMcA-nIcA thatAM jaLa vaDe vivakSita samabhAva na thAya. caMdramaMDala, sUryamaMDala joke vastugatithI uttAnI kRtArdha kalpitya AkAra pIThaprAsAda apekSAthI vRtta kahela che. tadbhuta dRzyamAna bhAga samatala nathI, to paNa samatala dekhAya che, mATe tenuM grahaNa che. urabhra carma ItyAdi badhAMmAM "aneka zaMku kIlakI vitata'' pada joDavuM. 44 urabha-gheTuM, dvIpI-citto, A badhAMnuM cAmaDuM aneka zaMku pramANa hajAro khIlIo vaDe tADita che - 4 - je rIte atyaMta bahusama thAya che, te rIte te paNa vanakhaMDano madhya bahurAma bhUmibhAga che. pharI kevo che ? te kahe che - jAtibhedathI vividha prakAranA je paMcavarNI maNI ane tRNo vaDe upazobhita che. kevA maNI vaDe ? te kahe che - maNInA lakSaNo, temAM Avarta prasiddha che. eka AvartanI prati abhimukha Avarta, te pratyAvarta. zreNitathAvidha biMdu jAtAdinI paMkti, te zreNithI je vinirgata, anya zreNi te prazreNi. - 4 - 4 - vardhamAnaka-zarAva saMpuTa, matsyAMDa-kamakarAMDa baMne jalacara vizeSa aMDaka prasiddha che. jAra-mAra e lakSaNa vizeSa che. te lokathI jANavA. puSpAvali Adi pratIta che tenA AzcaryakArI citra-Alekha jemAM che te. ahIM zuM kahe che ? AvAMdi lakSaNayukta, zobhana chAyA jemAM che, tenA vaDe. - 4 - AvA prakAre vividha prakAranA paMcavarNI maNi ane tRNa vaDe zobhita che. te A rIte - kRSNavarNathI yukta, A prakAre bAkInA paNa nIlAdi varNana maNi-tRNa vizeSaNapaNe yojavA. jemake nIlavarNa vaDe, lohita varNa vaDe, pILA varNa vaDe, zuklavarNa vaDe. te maNi-tRNonA gaMdha, sparza ane zabdo jANavA. tathA te vanakhaMDanA bhUmibhAgamAM puSkariNInA parvatagRha, maMDapa, pRthvIzilApako jANavA. - x - e pramANe yAvat pUrvavat varNana karavuM. - X + X - ahIM A sUtra abhiprAyanI abhivyaktimAM jIvAbhigamAdi granthokta keTalAMka pATho lakhe che - temAM je te kRSNamaNI ane tRNa che, teno A AvA svarUpe varNAvAsa kahela che. te A - jema koI jImUta, aMjana, khaMjana, kAjaLa, masI, masIgulikA, gavala, gavalagulikA, bhramara, bhramarAvalI, bhramara patrasAra, jAMbUphaLa, AdrAriSTha, parapRSTha, gaja, gajakalabha, kRSNasarpa, kRSNa kesara, AkAzathingala, kRSNAzoka, kRSNakarNavIra, kRSNa baMdhujIvaka jevA te varNa che? gautama! A rtha samartha nathI. te kRSNa maNI ane tRNa AnA karatAM ISTataraka, kAMtataka, manojJataka, maNAmataraka kahela che. ukta sUtrano vyAkhyAsAra - te paMcavarNI maNI ane tRNanI madhye je kRSNa maNI-tRNa che te [kevA che ?] jImUta-megha, te varSAraMbhe jaLapUrNa kahela che. te prAyaH ati kAlimAvALo hoya. - 4 - aMjana-sauvIrAMjana ratnavizeSa, khaMjana-dIpaka mallikAno Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6 mela, kajjala-kAjaLa, dIpazikhAthI patita mI, tANa bhAjanAdimAM sAmagrI vizeSathI gholita, mIgulikA-gholita kAjaLanI guTikA, gavala-bheMsanI zIMga, te paNa dUra karAyela uparanA tvacA bhAgavALA levA. kemake temAM vizeSa kAlimA saMbhave che. 45 temAMthI banAvela guTikA te gavalaguTikA. bhramarAvalI-bhramarapaMkti, bhramarasAra-bhramanI pAMkhanI bhramaranI pAMkhanI aMdarano viziSTa zyAmatAthI upacita pradeza. AdraSThikomaLakAka, parapuSTa-kokIla, kRSNasarpa-kALA varNanI sarpajAti vizeSa. kRSNa kesarakRSNa bakula. zaradano meghamukta AkAzakhaMDa, te ghaNo kRSNa dekhAya che. kRSNAzoka Adi vRkSanA bhedo che. azokAdi paMcavarNI ja che, tethI bAkInA varNone choDavA kRSNanuM grahaNa karyuM. tyAre gautame pUchyuM - zuM maNI ane tRNonA kRSNavarNa AvA svarUpano che ? - 4 - bhagavaMte kahyuM - A artha upayukta nathI. - x - te kRSNa maNi-tRNa jImUta AdithI ISTataraka che, te kaMIka akAMta hovA chatAM koIkane ISTatara hoya che, tethI akAMtatAno cheda karavA kahyuM kAMtataka, - 4 - tethI ja manojJataka-mana vaDe jaNAya che, anukULapaNe svapravRtti viSayI karAya che, tethI manojJa-manonukUla, te manojJa chatAM kaMIka madhyama hoya, tethI savotkarSa pratipAdana mATe kahe che - manaApataka-jonAranA manamAM vasI jAya che. prakRSTatA dekhADavA 'tara' pratyaya mukyo. athavA A badhAM ekArthika zabdo che, paNa vividha dezanA ziSyonA anugrahArce che. temAM je nIlamaNI-tRNa che, temano AvA svarUpano varNAvAsa kahela che - jema koI bhaMga-bhaMgapatra, cAsa-cAsapiccha, zuka-zukapiccha, nIlI-nIlIbheda-nIlIgulikA, zyAmAka, ucaMtaka vanarAjI ke baLadevanuM vastra, moranI grIvA, pArApatanI grIvA, atasIkusuma, bANakusuma, janakezikA kusuma, nIlotpalAdi vat varNa che ? gautama ! nA, A artha yukta nathI, te nIla maNI ane tRNa karatAM paNa ISTataraka, kAMtataraka, manojJataka, maNAmataraka varNathI kahela che. - ukta sUtra vyAkhyAsAra bhRga-kITaka vizeSa, pakSmala-pAMkha, zuka-popaTa, piccha-pIMchA, cApa-pakSI vizeSa nIlI-gaLI, zyAmaka-dhAnya vizeSa athavA zyAmApriyaMgu, ucaMtaka-daMtarAga, haladha-balabhadra, tenuM vastra, te nIla hoya che. te - x - nIlavastra ja dhAraNa kare che. aMjanakezikA-vanaspati vizeSa tenuM puSpa. nIlotpalakuvalaya. nIlAzoka Adi badhAM vRkSa vizeSa che. temAM je lohitaka-lAla maNI ane tRNa che. teno Avo varNavArA kahela che, te A pramANe - jema koI sasalAnuM, gheTAnuM, varAhanuM, manuSyanuM, bheMsanuM A badhAMnuM lohI hoya, bAlendragopa, bALasUrya saMdhyAbhrarAga, guMjAdvarAga, jAtahiMgaloka, zilapravAla, pravAlAMkura, lohitAkSamaNI, lAkSArasa, kRmirAgakaMbala, cINaSTirAzi, jAsunadakusuma, kiMzuka kusuma, pArijAtakusuma, skvotpala, raktAzoka, rakta kaNavIra, rakta baMdhujIvaka, A badhAM jevo che ? gautama ! A arthayukta nathI. te lohita maNI jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 46 ane tRNa, AnAthI ISTatakAdi varNathI kahela che. ukta sUtra vyAkhyAsAra - zazaka-sasaluM, urabha-gheTuM, varAha-zUkara, ItyAdi lohIno varNa bIjA lohIthI utkaTa varNano che. mATe A lohInuM grahaNa karyuM. balendragopa-tAjo janmela Indragopa, kemake te moTo thatAM kaMIka pAMDukta varNano thAya che. Indragopa-varSAkALamAM thato kITaka vizeSa. bAla divAka-pahelo ugato sUrya. saMdhyAbhrarAga-varSAkALamAM saMdhyA samaye thato abhrarAga. guMjA-caNoThI, teno ardhabhAga atilAla hoya che. aDadho atikRSNa hoya, tethI guMjAddha grahaNa karyuM che. zilApravAlapravAla nAme ratna vizeSa. pravAlAMku-tenA ja aMkura, te ja pahelA udgata thatAM ati lAla hoya che. lohitAkSa-e ratna vizeSa che, lAkSArasa-lAkhano rasa, kRmirAgathI raMgela kaMbala, cInaSTi-siMdUra, jayAkusumAdi prasiddha che. - x - temAM je pILA maNI ane tRNa che, teno Avo varNa kahela che. te A rIte - - jema koI caMpaka, caMpakanI chAla, caMpakano cheda, haLadara, haLadarakhaMDa, haLadara gulikA, hAlikA, hAlikAgulikA, cIkura, cIkaraMgarAga, vaskanaka, vaskanaka nighasa, vAsudevanuM vastra, allakI-caMpaka-kohaMtukanA puSpa, koraMTamAlyadAma, ItyAdi puSpo - 4 - pItAzoka, pItakaNavIra, pItabaMdhujIvA, A badhAM jevo varNa hoya ? gautama ! A arthayukta nathI. te pILA maNI ane tRNa AnA karatAM ISTataka cAvat varNathI kahelAM che. sUtra vyAkhyAsAra - caMpa - sAmAnyathI suvarNacaMpaka vRkSa. caMpakachallI-suvarNa caMpakanI tvacA, bheda-chaMda, haridrAgulikA-haLadaranA sAramAMthI banAvela guTikA. haritAlikA-pRthvIvikArarUpa - X - cikura-raMgavAnuM dravya vizeSa, cikurAMgarAga-cikura saMyoga nimitta vastrAdimAM rAga, vaskanaka-pradhAna pILuM suvarNa - x - varapuruSa-vAsudeva, vAna-vastra, te pILuM ja hoya che. allakI kusuma-lokathI jANavuM, caMpakusuma-suvarNa caMpakanuM phUla, kUSmAMDikA kusuma-puskalInuM puSpa, koraMTakamAlyadAma-koraMTaka puSpanI eka jAti. te kaMTAseli nAme saMbhave che. mAlya-puSpa, dAma-mALA, samudAyamAM ja varNanI utkaTatAM saMbhAve che tethI mALAnuM grahaNa karyu. taDavaDA-AulInuM puSpa, - 4 - suhiraNvikA-vanaspati vizeSa, bIjaka-vRkSa vizeSa, pItAzoka-pILuM azokavRkSa bAkI pUrvavat. temAM je zveta maNI ane tRNa che, teno AvArUpe varNAvAsa kahela che - jema koI aMka, kSIra, kSIrapura, krauMcAvalI, hArAvalI, balAkAvalI, zAradIya balAhaka, daMtadhadhRtarUpyapa, cokhAnA loTano Dhagalo, kuMdapuSparAzi, kumudarAzi, zuklachivAki, - 4 - mRNAla, gajadaMta, lavaMgadala, puMDarIkadala, siMduvAramAlyadAma, zvetAzoka, zvetakaNavIra, zvetabaMdhujIvaka. e badhAM jevo zveta varNa hoya che? gautama! A arthayukta nathI. te zukla maNI ane tRNa AnAthI ISTatara cAvat varNathI kahela che. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6 *ka sUtravyAkhyAsAra - aM - ratna vizeSa, kuMda-puSpa vizeSa, daka-gaMgAjalAdi, dakaraja-jaLanA kaNa, dadhina-dahIMno pIMDa, kSIrapUra-dUdhano ubharo. kauMcAdi zabdamAM AvalinuM grahaNa varNanI utkaTatA pratipAdana mATe che. caMdrAvali-taLAvAdimAM jaLa madhye pratibiMbita caMdrapaMkti, zAradika balAhaka-zarat kALa bhAvI megha, mAtadhadhRtarUpaTa-agninA saMparkathI ati nirmaLa karAyela, rAkha vagerethI ati caLakIta karAyela cAMdIno paTTa. - X - zAlipiSTa-cokhAno loTa, chevADI-vAla AdinI phalikA - 4 - 5heNa miMjikA-moranA pIMchAnA madhyavartI bhAga, bisa-padminI kaMda, mRNAla-pAtaMtu. bAkI pUrvavat. e pramANe varNasvarUpa kahyuM, have gaMdha svarUpa kahe che- bhagavan ! te maNI ane tRNanI kevI gaMdha kahI che ? jema koI koSTha, tagara, elA, coya, caMpaka, damanaka, kuMkuma, caMdana, osIra, marutaka, jAI, jUhI, mallikA, nhANamallikA, ketakI, pADala, nomAlikA, agara, lavaMga, vAsa, kapUra [A badhAMnA] puDAnI gaMdha laherAtI havAmAM uMce-nIce uDe, kuTavAmAM Ave, vikheravAmAM Ave, paribhoga karAya, eka bhAMDathI bIjA bhAMDamAM saMharavAmAM Ave, udAra, manojJa, manohara, dhANa ane manane nivRttikara evI gaMdha hoya zuM? he gautama ! A arthayukta nathI. te maNI ane tRNa AnAthI paNa ISTatara yAvat maNAmatara gaMdhavALA kahyA che. bhagavan ! tenI jagatI. pAvaravedikA, vanakhaMDa sthAnonA maNI ane tRNanI kevI gaMdha kahI che ? he gautama ! jema koI gaMdha prasaratI hoya" - eno saMbaMdha badhe joDavo. koSTha-gaMdhadravya, teno puDo, te koSThapuTa, ahIM eka puTanI prAyaH tevI gaMdha prasare nahIM kemake gaMdhadravya alpa hoya che, tagara paNa gaMdhadravya che, coyapaNa gaMdha dravya che. " x - x - DrIberapuTa-vAlapuTa, snAnamallikA-snAnayogya mallikA. A badhAMno anuvAta-saMghanAra puruSane anukULa vAyu vAya che, udbhidhamAnaudghATyamAna, nibhidhamAna-atizaya bhidhamAna - X * kuyamAna-khAMDaNIyAdimAM kUTatA, rucijjamANa-laNa khaMDa karavAmAM Ave, A baMne vizeSaNo koSThAdi dravyanA jANavA kemake prAyaH tenuM kUTavA Adi saMbhave che. utkIrramANa-charI Adi vaDe, vikIryamANa-ahIMtahIM vikheratA, paribhrujyamANa-paribhogane mATe upayogamAM levAtA athavA paribhAjyamANa-pAse rahelAMne thoDuM-thoDuM devAtAM tathA eka sthAnethI bIjA sthAnamAM laI javAtA. udAra, paNa te amanojJa paNa hoya che, tethI kahe che - manojJa-manonukULa, te manojJatva kaI rIte che? manohara-manane hare che, Atmavaza kare che, manohara che mATe manojJa che. te manoharatva kaI rIte che? dhANa ane manane nivRttikArasukhotpAdaka che. e pramANe badhI dizAmAM sAmastyathI gaMdha suMghanAranI abhimukha nIkaLe che. tyAre ziSya pUche che ke - zuM te gaMdha AvI che? bhagavaMte kahyuM - A jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 arthayukta nathI, te maNI ane tRNonI AnAthI ISTatara ane yAvat maNAmatara gaMdha kahelI che. bhagavan ! te maNI ane tRNono sparza kevo kahela che ? jema koI Ajinaka, rR, bUra, navanIta, haMsagarbhatUlI, zirISakusuma-nicaya, bAlakumuda patra rAzi jevo sparza hoya zuM ? gautama ! A artha yukta nathI. te maNI ane tRNa AnA karatAM ISTataka cAvat sparzathI kahela che. have ukta sUtrano vyAkhyAsara - maNi ane tRNono sparza kevo che ? nina - carma maya vastra, TU-kapAsanuM banela, bUra-vanaspati vizeSa, navanIta-mAkhaNa, bAla-turaMtanA utpanna je kumudapatro, tenI rAzi - 4 - bhagavan ! te maNI ane tRNone pUrva-pazcima-dakSiNa uttarathI AvIne vAto maMda-maMda pavana, tenA vaDe ejita, vejita, kaMpita, cAlita, spaMdita, ghaTThita, kSobhita, udIrita thatAM kevAM zabdo kare che ? gautama ! jema koI zibikA, spaMdamAnikA ke rathanA chatra-dhvaja-ghaMTA-patAkA-zreSTha toraNa sahita, [A badhAMnA tathA naMdIghoSanA, ghaMTikA sahita suvarNanI jAla cotarapha hoya - 4 - 4 - 4 - 4 - maNimaya talane ghaTTita thatAM je udAra, manojJa, karNa ane manane sukhakAraka zabdo cotaraphathI nIkaLe che, zuM te zabdo AvA hoya che ? nA, A artha yukta nathI. - A sUtrano vyAbhyAsAra - - 4 - pUrva, pazcima, dakSiNa, uttarathI AvatA maMda-maMda kaMpita tathA vizeSa kaMpita thatAM, A ja kathana paryAya zabdathI kahe che - kaMpita ane cAlita-ahIM tahIM vikSipta, A ja kathana paryAyathI kahe che - spaMdita tathA ghati-paraspara gharSaNayukta, kaI rIte ghaTTita ? te kahe che - kSobhita arthAt svasthAnathI cAlita, svasthAnathI cAlana chatAM paNa kaI rIte, te kahe che - udIti eTale prabaLatAthI-presti thaIne kevA prakAranA zabdo kahe che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! jema koI zibikA, spaMdamAnakiA ke thanA zibikAjaMpAna vizeSarUpa upara AcchAdita koSTha AkAra, dIrdha jaMpAna vizeSa, puruSane svapramANa te skaMdamAnikA. AnA zabdo puruSa vaDe upADatAM nAnI hemaghaMTikAdinA calana vazathI jANavA. tha zabdathI ahIM raNa ratha levo, krIDAya nahIM - 4 - tenI phalavedikA je kALamAM je puruSo, tenI apekSAthI kaTi pramANa jANavuM. te racanA vizeSaNo kahe che - chatra, dhvaja ane ghaMTA sahitanA - baMne paDakhe rahela mahA pramANa ghaMTAyuktanA, patAkA-laghudhvajanA, toraNa-pradhAnatoraNayukta, naMdIghoSa-bAra prakAranA vAjiMtranA ninAdathI yukta. A bAra vAdho A pramANe - bhaMbhA, makuMda, mardala, kaDaba, jhAlara, huDukka, kaMsAla, kAhala, talimA, vaMsa, zaMkha, praNava. tathA laghu ghaMTA vaDe varte che, te siikaMNIka, je hemajAla-suvarNamaya mALA samUha, tenA vaDe bahAranA pradezomAM vyApta, tenA. tathA himavaMta parvata rahela vitri Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 manohArI tiniza vRkSa saMbaMdhI kanaka niyukta-ati kanakapardikA saMvalita. tevA prakAre dAru-kATha jenuM che te. * x " tathA loDhA vaDe suSu-atizayathI karela nemabAhya paridhinA caMganA cAka upara phala cavAlanuM karma jemAM te kAlAyasa sukR nemi yaMga kama. AkIrNa-guNo vaDe vyApta, je pradhAna azvo, atizayapaNe samyaka prayukta jemAM che te, sArathI karmamAM je kuzaLa naro che, temanI madhye atizaya dakSa sArI, temanA vaDe sArI rIte parigRhIta, tathA jemAM pratyekamAM so bANo rahelA che, te zarazata, te bagIza tRNa, bANa Azraye rahela zarazata mIzaqNa vaDe maMDita. ahIM zuM kahevA mAMge che ? e pramANe te bagIza zarata hUNa rathanI cotapha paryano avalaMbita, te raNanA upakatine atIva maMDanane mATe thAya che. tathA kavaca ane zirastrANa, tenI sAthe varte che te tathA tenI, cApanI sAthe je zara ane je kuMtAdi praharaNa ane kheTakAdi AvaraNa, tenA vaDe pUrNa, tathA codhAnA yuddha nimite sajaja, te yodhayuddhasajja. - te AvA svarUpanA rAja AMgaNa ke aMtaHpumAM, ramya evA maNibaddha bhUmitaLamAM, vAraMvAra maNikoTiMmatala pradeza ke rAja AMgaNa Adi pradezathI abhighaTTayamAna-vega vaDe jatAM je udAramanojJa, karNa-manane sukhakara, cotaraphathI zabdo zrotAne abhimukha nIkaLe che. zuM te maNi ane tRNono zabdo AvA svarUpanA hoya che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! A arcayukta nathI. pharI gautame kahyuM - jema koI vaitAlika vINAthI uttara maMdAmUrNitAthI aMkamAM supratiSThita vaDe kuzala nara-nArimAM saMpagrahita caMdanasAkoNa parighaSTitathI pratyakALa samayamAM maMda maMda ejita-vejitAdithI kAna ane manane sukhakara cotaraphathI zabdo nIsare che. tevA zabdo zuM hoya che ? nA, e arzayukta nathI. A sUtrano vyAkhyAsAra - jema koI savAra-sAMja devatA AgaLa, je vAdanA mATe uparathApita che, te maMgalapAThikA, tAlanA abhAve vagADe te vitAla, tethI thAya te vaitAlikI, te vaitAlikI vINAnI 'uttaramaMdAmarthitAthI uttara maMdA nAme gaMdhAra svara aMtargatu vaDe sAtamI mUchanA vaDe mUrSita, atira gaMdhAra svaranI sAta mUchanA hoya che. te A rIte - naMdI, kSaddhimA, pUrimA, cothI zuddha gaMdhArA, uttaragaMdhArA paNa pAMcamI mUchI thAya che, chaThThI niyamathI suitara-AyAmA jANavI ane uttaramaMdA sAtamI mUcha thAya che. mUchanA kayA svarUpe che ? gAMdhArAdi svara svarUpa na choDIne atimadhura gAya che, acAnya svara vizeSathI je karatAM zrotAne mUrNita kare che, paraMtu svayaM paNa mUrSita samAna tene kare che athavA svayaM paNa sAkSAt mUchane kare che. * * * * * [25I4] gAMdhAra svagata mUInAnI madhye sAtamI uttaramaMdA mUInA ati praka prApta thAya che, tethI tenuM upAdAna karyuM. te mukhya vRttithI vagADIne mUrzita thAya che. parama bhedopacArathI vINA paNa mUrNitA kahI che. te paNa je aMkamAM supratiSThita hotI nathI, tene maInA prakaIne dhAraNa karatI nathI. tethI kahe che - strI ke purapanA usaMgamAM supratiSThita hoya tathA kuzala-vAda nipuNa nara ke nArI vaDe su-atizayapaNe samyaka pragRhItanA, tathA caMdanano sArUgarbha, tenAthI nimapita je koNa-vAdanadaMDa, tenA vaDe parighati-saMghakritanA, prabhAtakALa samayamAM, - - - : : : 'kALa' zabdano varNa artha paNa thAya. tethI kahe che - 'samaya'. 'samaya'no artha 'saMketa" paNa thAya che. tethI kahe che - kAla. dhIme dhIme caMdanasAra koNa vaDe kaMIka kaMpita tathA vizeSa kaMpita, Ane ja paryAya vaDe kahe che - cAlita, tathA ghaTita - urva adho jatAM caMdanasAra koNacI gADhatara vINAdaMDa sAthe taMgI vaDe pRe. tathA spaMdita nakhanA agrabhAgathI svara vizeSa utpAdananA arthanA mISathI cAlita, kSobhita-mUcha prApitA je udAra manohara manojJa karNa ane manane sukhakara, cotaraphathI nIkaLe che. zuM AvA svarUpano te maNI ane tRNono zabda che ? bhagavaMte kahyuM - A arcayukta nathI. pharI gautama kahe che - jema koI kiMmara, liMpuraSa, mahoya ke gaMdharvonA bhadrazAlavana, naMdanavana, somanasavana ke paMDakavanamAM gayela hoya, mahAhimavaMta-malaya maMdara girinI guphAmAM gayela hoya, ekalo ke sahita saMmukha gayela hoya, sAthe beThA-ubhA, pramudIta-kIDA karatAM, gItarati, gaMdharva harSita manathI geya, padA, kaltha * x * x * Adi sAta svarayukta, ATha sa saMprayukta, agiyAra alaMkAra, cha doSa vipamukta, ATha guNa vaDe upayukta, rakta, traNa sthAna karaNa zuddha kuhara saha guMjatA vasataMtI Adi yukta madhura-sama-sulalita ItyAdi - X - geya hoya, evA svarUpanA te zabdo hoya che ? gautama! evA rUpe che. ukatamUtra vyAkhyAsAra - te koI kiMmara Adi hoya. A kiMnara Adi ratnaprabhAnA uparanA hajAra yojanamAM vyaMtaranikAya aTaka madhyagata pAMcamAM, chaThThA, sAtamAM, AThamAM nikAyarUpa vyaMtara vizeSa, temAM kevA prakAranA ? te kahe che - bhadrazAlavanamAM gayelanA ItyAdi. temAM meranI cotarapha bhUmimAM bhadrazAlavana, pahelI mekhalAmAM naMdanavana, bIjI mekhalAmAM somanasa vana, mastake cUlikA, paDakhAmAM karatuM paMDakavana, tyAM gayelane, hemavaMta kSetranI utare sImAkArI varSadhara parvatanA, upalakSaNathI badhAM varSadhara parvatanA, merugirinI guphAne prApta. A sthAnomAM nirAdi prAyaH pramudita hoya che. tethI A sthAnonuM upAdAna karyuM. eka sthAne, samudita tathA paraspara saMmukha Avela - rahelane arthAt koIne paNa pIMTha daIne rahela. kemake pIMTha devAthI harSamAM vighAtanI utpatti thAya, tathA paraspara Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6 abAdhArahita samupaviSTa *x* pramudita-harSa pAmela, krIDA karavAne AraMbhela, temanA, gItamAM rati jemane che, te gItarati, gaMdharva vaDe karAyela te gAMdharva-nATyadi, temAM harSita manavALA. - X - X - gadha Adi bhedathI ATha bhede geya, tyAM gadha-jemAM svara saMcArathI gadha gavAya che. je padha-vRtAdi je gavAya che, te padha, jemAM kathikAdi gavAya che, te kathya, padabaddha - je ekAkSarAdi te pAdabaddha-je vRtAdi caturbhAga mAtramAM pAdamAM baddha, ukliptaka prathamathI samAraMbha karAtA, pravRttaka-prathama samAraMbhathI urva AkSepapUrvaka pravartamAna. maMdAka-madhya bhAgamAM sarva mUInAdi guNayukta maMda-maMda saMcaratA, dhIme-dhIme propa karAto svara je geyanA avasAne che te rocitAvasAna. saptasvara-maja Adi - pa4, RSabha, gaMdhAra, madhyama, paMcama, zaivata, nesa e sAta svaro che. te sAte svaro puruSa ke strInI nAbhithI udabhave che. tathA ATha rasa - zRMgAdi vaDe prakarSathI yukta che, tathA agiyAra alaMkAra pUrva aMtargat svara prAbhRtamAM sArI rIte abhihita che. te pUrvo hAla viccheda pAmela che. * tathA cha doSa rahita - te cha doSa A pramANe che - (1) bhIta-kAsa pAmela, jo trAsa pAmela mana vaDe gavAya, tyAre bhItapuraSanA nibaMghanatvathI, te dhamanivRtatvathI bhIta kahevAya che. (2) kUta-je varita gavAya che, tvarita gAvAthI rAga-nAnAdi puSTi akSara vyakti thatI nathI. (3) upiMccha-zvAsa saMyukata, (4) utAla-prAbalyathI atitAla ke asthAnatAla, tAla te kaMsikAdi svara vizeSa. kAkaravaraglAzravya svara, anunAsa-nAsikAthI nIkaLatA. ATha guNo vaDe yukta - te ATha guNo A pramANe che - (1) pUrNa-je svakalA vaDe pUrNa gavAya che. (2) kla-geya gAnuktathI je gavAya che te. (3) alaMkRt - anyonya skUTa zubha svara vizeSanA kAraNathI alaMkRta, 4) vyakta - akSara svara chUTakaraNathI, (5) avipuSTa - vikozanI jema je visvara na thAya te. (6) madhura - kokilAnA zabda samAna, (7) sama-tAlavaMza svarAdi samatugata, (8) salalita-svara dholanA prakArathI atizaya lalata samAna. - x - 4 - A ATha guNo geyanA hoya che. AnA rahita viDaMbanA mAtra che. A ATha guNo maLe kaMIka vizeSa pratipAdanArthe kahe che - rakta-pUrvokata svarUpa, bisthAnakaraNazuddha, traNa sthAno-umsa vagere, temAM kiyA vaDe zuddha, te- hadaya zuddha, kaMTha zuddha, zirovizuddha, temAM je hadayamAM vara vizAla hoya to urovizuddha, paNa jo te kaMThamAM aTita vartato hoya to kaMTha vizuddha, jo vaLI mastake prApta thaI anunAsika thAya to zirovizuddha athavA traNe sAthe vizaddha hoya. sakuhara - sachidra, guMjana-zabda karato je vaMza te taMgI-tala-tAla-laya para jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 grahIne tenA vaDe atizaya saMprayukta varte aca ikuhara sahita vaMzamAM guMje ane taMtrI vaDe vagADAtA, je vaMza-taMtrI svara vaDe aviruddha hoya te samuhaguMjavaMzataMtrI saMprayakata che. paraspara Ahata-hastatAla svarAnavarsI je gIta, te tAlamAM saMpayukad. je muraja-kaMzikA Adi AtodhanA Ahatano je dhvani ane nartakI pAdoopathI nartana kare te kAlasaMprayukta. - x - layane anusarIne gAvuM te layayukta. vaMza taMgI Adi vaDe svara grahIne sama svarathI gavAya te grahasaMprayukata - X - tethI ja manohara che. vaLI te kevuM che, te kahe che - mRdu svarathI yukta, niSThura vaDe nahIM. jemAM svara akSara ane gholanA svara vizeSamAM saMcarato rAga ati bhAse te padasaMcArane ribhita kahe che. geya nibaddhamAM saMcAra jemAM che te mRduribhita pada saMcAra, zrotAne jemAM sArI rati thAya te sugati. jenA avasAnamAM namavApaNuM che te sunati. - 4 - kayA sthAne ? te kahe che - devasaMbaMdhI, nRtyavidhimAM sajaja te nATya sajja gItavAdhamAM, tevI nATyavidhi paNa sumanohara thAya. ukta svarUpa geya, gAvAne AraMbhanAranA je zabdo atimanohara hoya che, zuM te evA prakArano te maNI ane tRNonA zabda che ? daSTAMta sarva sAmya abhAvavI hoya, tethI te padanuM utpAdana che. Ama pUchatAM bhagavaMte kahyuM - gautama ! kaMIka evA prakAre zabda hoya. - have puSkariNI sUga - te vanakhaMDanA te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNI nAnI-moTI vAvo, puSkariNIo, dIdhiMkAo, guMjAlikAo ItyAdi svaccha, glaNa, rajatamaya kInArAvALI, samatIra, vajamaya pASANayukta, tapanIyataLavALI, suvarNa zubhrajata vAlukAo * x * tathA vividha maNi tIrtha subaddha, catuSkoNa, anupUrva sujAta vapragaMbhIra zItaLa jaLa, saMchannaprAdi, ghaNAM utpala, kumuda ItyAdinA kesarAthI upayita, paryAda paribhoga karatAM kamaLo, vimala salilapUrNa, bhramaNa karatAM matsya, kAcabAdi * x * pratyeka pAvarapedikA parikSita, pratyeka vanakhaMDa parikSipta, keTaluMka Asava udaka, keTaluMka vArukudaka, keTaluMka kSododaka Adi udakasathI prAsAdIyAdi kahela che. ukAsUmanI vyAkhyA - ghaNAM kSudra ane laghu-TyullikA, vApI-corasa AkAre, puSkariNI-vRtaAkAre, dIdhiMkA-sAraNI, te ja vakANuMjAlikA, ghaNAM puSpo avakIrNa hoya te sarovara, ghaNI saranI eka paMktithI rahevuM te sarapaMkti, ghaNI sarapaMkti te sarasarapaMkti, bila-kUvA, tenI paMkti bilapaMkti, A badhAM kevA prakAre che ? te kahe che - cha - sphaTikavat bahArano nirmaLapadeza, glaNa-pudgala tipAdita bAhya pradeza, rajatamaya kinArasa jenA che tathA, sama-khADA Adino sadabhAva nathI, tIrasvata sthAno jaLa vaDe pUrita che, te samatIra, pASANa-vajamaya che, hema vizeSamaya taLIyuM Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6 jenuM che te, suvarNa ane rUpya vizeSa rajatamaya vAlukAyukta, tathA vaiDUrya-maNimaya, sphaTikaratna saMbaMdhI paTalamaya, taTa samIpavartI unnata pradezo jenA che te. tathA jaLamAM sukhethI avatAra eTale ke pravezana jemAM che te su-avatAra, sukhe jaLamAMthI bahAra nirgamana jemAM che te sukhotAra. nAnA maNi vaDe subaddha tIrtho jemAM che tevuM tathA cAra khUNAo jemAM che te cAtuSkoNa. A vizeSaNa vAva ane kUvA prati jANavuM, kemake temane ja catuSkoNa saMbhave che, bIjAne nahIM. 53 kramathI nIce, vadhu nIce bhAva rUpathI atizaya vaDe je jAta vapa-kedAra jaLasthAna, temAM gaMbhIra-taLIyuM dekhAtuM nathI te, jemAM zItaLa jaLa che, tevI. tathA jaLa vaDe aMtati patra-biza-mRNAla jemAM che te, A bizamRNAlanA sAhacaryathI patro padminI patro jaNAya che. biza-kaMda, mRNAla-pAnAla tathA ghaNAM utpala, kumuda, nalIna, AdinA visvara kiMjalka vaDe bharela. tathA bhramara vaDe paribhoga karAtA kamaLo ane upalakSaNa vaDe kumuda Adi jemAM che, te tathA, svarUpathI sphaTikavat zuddha, nirmaLa arthAt AvanAra melathI rahita evA pANI vaDe pUrNa, pahityA - ati prabhUta. - A dezI zabda che. - 4 - 4 - tyAM ghaNAM matsya, kAcabAo bhramaNa kare che. aneka pakSIyugalanA ahIM-tahIM pharavAthI sarvathA vyApta che. A vApIthI sarasarapaMkti sudhI pratyeka - 4 - pAvaravedikA vaDe parikSipta che ane pratyeka vanakhaMDathI parikSipta che. - 4 - keTalIka vApI Adi caMdrahAsAdi parama Asava mAphaka udakavALI che. koIka vAraNa samudravat udavALI che. koIka kSIra samAna udakavALI che, koI ghI jevA udakavALI che. koI IkSurasa jevA udakavALI che. koI amRtarasa jevA udakavALI che. keTalIka svAbhAvika jaLayukta che. prAsAdIya Adi pUrvavat. te kSudrA-kSudrikA vApI cAvat bilapaMkti pratyenI cAre dizAmAM cAra trisopAnaka pratirUpakA kahelA che. te trisopAna pratirUpakanuM varNana A prakAre che - vajramaya nemA, riSThamaya pratiSThAna, vaiDUryamaya staMbha, sonA-rUpanA lako, vajramaya saMdhI, lohitAkSamaya zUci, vividha maNimaya avalaMbana bAhAo prAsAdIyAdi che. sUtravyAkhyA - te kSudra-mudrikA cAvat bilapaMkti pratyeka cAre dizAmAM, cAreekaika dizAmAM eka-eka e rIte trisopAna pratirUpaka che. tathA prativiziSTa rUpa jenuM che, te pratirUpaka, traNa sopAnono samUha te trisopAna. * x - te kahelAM che. te trisopAna pratirUpakono A kahevAnAra varNakaniveza che - te A rIte - vajraratnamaya bhUmithI urdhva nIkaLatA pradezo, sTiratnamaya trisopAnanA mULa pAda, vaiDUryamaya staMbho, sonA-rUpAmaya phalako, trisopAnanA aMgabhUta vajraratna vaDe pUrelI saMdhi-be phalakano apAMtarAla pradeza, lohitAkSamayI sUcio - jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 be phalaka saMbaMdhI vighaTana na thAya te mATe pAdukAnA sthAne che vividha maNimaya avalaMbana-caDatA utaratA avalaMbana hetubhUta, avalaMbana bAhA paNa vividha maNimaya che. avalaMbanabAhA eTale baMne paDakhe avalaMbana AzrayabhUta bhIMto. prAsAdIyAdi cAra pado pUrvavat che. te trisopAna pratirUpakonI AgaLa pratyekamAM toraNo kahelAM che. te toraNonuM varNana A pramANe kahela che - te toraNo vividha maNimaya staMbho upara upaniviSTa-saMniviSTa che, vividha utaMtaropita, vividha tArArUpopita, IhAmRga-RSabha-azva-nagarAdi citrothI citrita, staMbhodgata vajra vedikA pagita-abhirAma, vidhAdhara yamala yugalamaMtra yuktavat, arcI sAhasamAlanIya, hajAro rUpayukta yAvat prAsAdIya che. tenI vyAkhyA - te trisopAna pratirUpakonI AgaLa pratyeke pratyeka toraNo kahelAM che, te toraNonuM varNana vizeSa A che - te toraNo vividha maNimaya, maLi - caMdrakAntAdi, staMbhomAM sAmIpsathI rahela che. te kadAca calita ke apadapatita hovAnI zaMkA thAya, tethI kahe che - nizcalatAthI ane apadaparihArathI niviSTa che. vividha vicchitiyukta muktAphaLa - x - aMtarA aMtarA Aropita jemAM che te. vividha tArArUpe upacita, toraNomAM ja zobhArthe tAko baMdhAya che, te lokamAM prasiddha che. 54 IhAmRga-vRka, RSabha-baLada, vyAla-sarpa, ruru, mRga vizeSa, zarabha-aSTApada, camara-aTavInI gAya, vanalatA-azokalatA Adi. padmalatA-padminI A badhAMnA citarelAM citro jemAM che te. staMbhanI upavartI vajraratnamaya vedikA vaDe parikati che, te atiramaNIya che. vidhAdhara - viziSTa zaktivALA puruSa vizeSanuM samazreNika yugala, tenA vaDe yaMtrathI saMcaratI be puruSa pratimArUpathI yukta che. arci-maNiratnonI prabhAnA hajAro parivAraNIya hajArorUpa yuktathI spaSTa dIpatI, ati dIpatI tathA cakSuthI avalokatA, darzanIyatA atizayathI zleSa pAme che, tathA zubha sparza, zobhA sahita rUpaka jemAM che te. 'prAsAdIya' Adi cAra vizeSaNa pUrvavat. te toraNonI upara ATha-ATha maMgalo kahelAM che svastika, zrIvatsa, naMdAvartI, vardhamAnaka, bhadrAsana, kaLaza, matsya ane darpaNa, A badhAM ratnamaya, svaccha cAvat pratirUpa che. sUtra vyAkhyA - ItyAdi grahaNa karavA. - sugama che. vizeSa A - yAvat zabdathI dhRSTa, sRSTa, nIrajA te toraNonI upara kRSNa cAmara dhvaja, nIla cAmaradhvaja, kta cAmara dhvaja, pILo cAmara dhvaja, sapheda cAmara dhvaja, svaccha-zlaSNa-rUkSya paTTa - vajadaMDa, jalayAmala gaMdhikA, prAsAdIyAdi che. vyAkhyA - te toraNonI upara ghaNAM kRSNa cAmarayukta dhvajo, e pramANe Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6 nIlAdi paNa jANavA. A badhAM kevA prakAre che, te kahe che - svacchAdi spaSTa che. rUpAno vajramayanA daMDanI uparano paTTa jemAM che te, vamaya daMDa rUyapa madhyavartI jemAM che te, jalajAnanI mAphaka-padma mAphaka amala, kudravya gaMdha saMmizra je gaMdha, jemAM vidhamAna che te jala jAmala gaMdhikA. tethI ja suramya che. prAsAdIya Adi pUrva. te toraNonI upara ghaNAM chatrAti chatro, patAkAti-patAkA, ghaMTA yugala, cAmara yugala, utpala hastakAdi yAvat sahasatra hastaka, badhAM sarvatnamaya cAvat pratirUpa che. sUtra vyAkhyA - te toraNonI upara ghaNAM - chatrathI lokaprasiddha eka saMkhyAkathI atizAyInI be saMkhyA ke traNa saMkhyA rUpa chatro, te chatrAticchatra, ghaNI patAkAthI atizAyI dIrdhatvathI vistAra vaDe patAkA te patAkAtipatAkA. utpalahastakA-utpala nAmaka jalaja kusuma samUha vizeSa, e pramANe pAhastakAdi kahevA. A chatrAtichatra Adi badhAM paNa sarvaratnamaya yAvat pratirUpa che. yAvat zabda svaccha, zlaSNa, laSTAdi vizeSaNa levA. 55 have parvataka sUtra A rIte te mudrikA, vApI cAvat bilapaMktio te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNAM utpAta parvato, niyati parvato, jagatI parvato, dAruparvata, dakamaMDapa, dagamaMcaka, dakamAlaka, dakaprAsAda, kSudrA, AMdolaka, pakSmamAMdolaka sarve ratnamaya yAvat pratirUpa che. sUtranI vyAkhyA - te llikA, vApI sAvat bilapaMkti Adi kahyA. te-te dezamAM, te dezanA tyAM-tyAM ekadezamAM ghaNAM utpAta parvato che, jyAM AvIne ghaNAM vyaMtara devo-devIo vicitrakrIDA nimitte vaikriya zarIra race che. niyati - taiyatyathI parvato athavA niyata-sadA bhogyatvathI avasthita parvato. jyAM jaMtara deva-devIo - bhavadhAraNIya vaikriya zarIrathI prAyaH sadA ramaNa kare che. jagatI parvata, dAru nirmApitA samAna parvato, sphaTika maMDapa ItyAdi che. A sphaTika maMDapAdimAM koIka uMcA, koIka laghu, koIka atilaghu ane lAMbA tathA AMdolaka ane paDhyAMdolaka, tyAM AvIAvIne manuSyo potAne AMdolita kare che. jyAM pakSI AvI-AvIne potAne AMdolita kare che, te pacaMdolaka che. te vanakhaMDamAM te-te pradezamAM vyaMtara deva-devI krIDAyogya ghaNAM hoya che. te utpAtaparvatAdi kevA svarUpanA che? te kahe che - sarvatnamaya, svaccha ItyAdi vizeSaNa pUrvavat. te utpAtaparvata cAvat paryaMdolakamAM ghaNAM haMsAsana, U~cAsana, garuDAsana, unnatAsana, praNatAsana, dIrdhAsana, bhadrAsana, pakSAsana, makarAsana, padmAsana, sIMhAsana, dizA sauvastikAsana sarva ratnamaya, svaccha cAvat pratirUpa che. - sUtravyAkhyA te utpAt parvatamAM yAvat pazcaMdolakamAM cAvat karaNathI niyata parvatAdi parigraha. ghaNAM haMsAsana, temAM je AsanonA adhobhAge haMso 56 jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 rahelA che. jema siMhAsanamAM siMho hoya tema haMsAsana. e rIte krauMca-garuDAsana kahevA. unnatAsana-uMcA Asana, praNatAAna-nIcA Asana, dIrdhAsana-zayyArUpa, bhadrAsana-jenA adhobhAgamAM pIThikAbaMdha hoya paDhyAsana-jenA adhobhAgamAM vividha pakSIo hoya. - x - padmAsana-padmAkAra Asano. diauvastikAsana eTale jenA adhobhAgamAM dizApradhAna svastika AlekhelA hoya. - X - Xx - A badhAM Asano ratnamayAdi che. have gRhaka sUtra - te vanakhaMDanA te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNAM AligRha, mAligRha, kadalIgRha, akSaNagRha, prekSaNagRha, majjana gRha, prasAdhanagRha, garbhagRha, mohanagRha, mAlagRha, jAlagRha, kusumagRha, citragRha, gaMdharvagRha, AdarzagRha che. te sarve ratnamayAdi che. sUtra vyAkhyA - te vanakhaMDanI madhyamAM tyAM-tyAM pradezamAM pradezanA te-te ekadezamAM ghaNAM AligRho, tni - vanaspati vizeSa, tenAthI yukta gRho. mAlipaNa vanaspati vizeSa che. - 4 - akSaNa gRha-avasthAnagRha, jemAM game tyAre AvIne sukhAsikathI rahe che. prekSaNakagRha-prekSaNaka nirakhe che. majjanagRha - jyAM AvIne svecchAthI snAna kare che. prasAdhanagRhaka-jyAM AvIne pote ane bIjA maMDana kare che. garbhagRha-garbhagRhAkAra, mohanagRha-maithuna sevA pradhAna gRho, zAlAgRha-paTTuzAlA pradhAnagRha, jAlagRha-jAlayukta gRha, kusumagRha-puSpanA DhagalAMthI yukta gRha, citragRha citrapradhAnagRha, gaMdharvagRha-gIta nRtyAbhyAsa yogya gRho - 4 - 4 - e kevA che ? ratnamayAdi. te AligRha cAvat AdarzagRhomAM ghaNAM haMsAsana cAvat dizA sauvastikAsana, sarve ratnamaya cAvat pratirUpa che. have maMDapasUtra - te vanakhaMDanA te-te dezamAM, tyAM-tyAM ghaNAM jAI maMDapa, jUhImaMDapa, mallikAmaMDapa, nomAlikA maMDapa, vAsaMtI maMDapa, dadhivAsukA maMDapa, sUrislimaMDapa, taMbolImaMDapa, nAgalatA maMDapa, atimukta maMDapa, AsphoTAmaMDapa, mAlukAmaMDapa, sarve ratnamaya yAvat nitya kusumIta yAvat pratirUpa che. sUtra vyAkhyA - khAr3a - mAlatI, tenAthI yukta maMDapa. e rIte AgaLa paNa padayojanA karavI. - 4 - 4 - sUcikAdi puSpapradhAna vanaspati che. dadhivAsukA - vanaspati vizeSa che. tAMbUlI-nAgavallI, nAga-vRkSa vizeSa. te ja latA-nAgalatA. jenI tIrdI tathAvidha zAkhA ke prazAkhA prasarela hoya, te latA kahevAya che. atimuktaka * puSpa pradhAna vanaspati, mAlukA - ekAsthika phaLa, vRkSa vizeSathI yukta maMDapa, te mAlukAmaMDapa. A badhAM ratnamaya ItyAdi che. te jAI maDaMpa yAvat mAlukAmaMDapamAM ghaNAM pRthvIzilA paTTako kahelAM che. keTalAMka haMsAsana saMsthita, keTalAMka krauMcAsana saMsthita yAvat keTalAMka dizA sauvastikAsana saMsthita, keTalAMka bahu zreSThazayana Asana viziSTa saMsthAna Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/6 saMsthita kahelA che. te Ajinaka, rU, bUra, navanIta, vUla sparzavat mRdu ane sarvaratnamayAdi che. 57 sUtravyAkhyA - te jAtimaMDapa cAvat mAlukAmaMDape - 4 - ghaNAM zilApaTTako kahelA che. ekaika zilApake haMsAsanavat saMsthita che. - 4 - bIjA paNa ghaNAM zilApaTTaka, je viziSTa cihna ane viziSTa nAmo, pradhAna zayana-Asana che, tenI mAphaka saMsthita che. ghaNAM zilApaTTako mAMsala-akaThina, sudRSTa-atizaya maTTaNa, viziSTa saMsthAna saMsthita che. Ajinaka ItyAdi sugama che. sUtra vyAkhyA - te A utpAt parvatAdigata haMsAsana AdimAM yAvat vividharUpa saMsthAna saMsthita pRthvIzAlipaTTakamAM, ghaNAM vanonA aMtaromAM thAya te vANamaMtara devodevIo sukha paDe tema bese che, AzrayaNIya staMbhAdi, sue che - dIrdhakAya prasAraNathI varte che. paNa nidrA karatAM nathI. temane devayonikatAthI nidrAno abhAva hoya. ahIM upalakSaNa thakI "rahe che' ItyAdi pATha jIvAbhigamamAM kahela lakhela che - tiSThanti - urdhvasthAnathI varte che. niSIdaMti-bese che, vavartana kare che - DAbu paDakhuM badalIne jamaNAM paDakhAM rahe che ke jamaNuM paDakhuM badalIne DAbe paDakhe rahe che. lalaMti-manane ISTa jema thAya tema varte che. krIDanti-sukha upaje tema ahIM-tahIM gamana vinodathI, gIta-nRtyAdi vinodathI rahe che. mohanti-maithuna sevA kare che. e pramANe - pUrve - pUrvabhavamAM, karelAM karmono, tethI ja pUrvenA sucaritajanita karma. - x - teno A bhAvArtha che - viziSTa tathAvidha dharmAnuSThAna viSayamAM apramAda karaNa, kSAMtyAdi sucarita, suparAkrAMta janita karyo. - 4 - sarve sattva maitrI satya bhASaNa padravya apahAra na karavo, suzIla Adi rUpa suparAkrama janita. tethI ja zubhaphaLomAM ahIM kiMcit azubhaphaLa paNa Indriya mati viparyAsathI zubhaphaLa mAne che. tethI tAtvika zubha phaLa pratipatti arthe AnA ja paryAyane kahe che - kalyANa arthAt tatvavRttithI tathAvidha viziSTa phaLadAyI athavA anarthopazamakArI ke kalyANarUpa phaLa vipAkane anubhavatA vicare che. e pramANe pAvaravedikAnA bahAra sthita vanakhaMDa vaktavyatA kahI, have tenI pUrve rahela vanakhaMDa vaktavyatAne kahe che - te jagatI upara pAvara vedikAnI aMtarmadhye je pradeza che, temAM eka moTuM vanakhaMDa kahela che, dezona be yojana vidhyuMbhathI padmavarvedikAnA samAna tulya paridhithI che. - x - pAvara vedikAnA bAhya pradezathI aMdara 500 dhanuSu jatAM je parikSepa nyUnatva che tenI vivakSA alpatvane kAraNe karI nathI. - x - bahirvanakhaMDavat vizeSaNa rahita vanakhaMDa varNaka levuM. vizeSa e ke tRNa vihIna jANavuM. - x - upalakSaNatvathI maNilakSaNa vihIna paNa jANavuM. pAvara vedikAnA aMtaritapaNAthI tathAvidha vAyunA abhAvathI maNI ane tRNanA acalanathI paraspara saMgharSanA abhAvathI zabdano abhAva che. - 4 - pa jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 have jaMbudvIpanI dvAra saMkhyA prarUpaNArthe kahe che - * sUtra-7,8 - [9] bhagavan ! jaMbUdvIpanA keTalAM dvAro kahelA che ? gautama ! cAra dvAro kahela che, te A pramANe - vijaya, vaijayaMta, jayaMta, aparAjita. e pramANe cAre paNa dvAro sarAhanIya kahevA. [8] bhagavan ! jaMbudvIpa dvIpanuM vijaya nAme dvAra kyAM kahela che ? gautama ! jaMbudvIpa dvIpamAM meru parvatanI pUrve 45,000 yojana jaIne jaMbUDhIpa dvIpanA pUrvI cheDAthI lavaNasamudranA pUrvArdhathI pazcimamAM sItA mahAnadInI upara ahIM jaMbUdvIpanuM vijaya nAme dvAra kahela che. te ATha yojana urdhva uccatvathI, cAra yojana vikhuMbhathI, teTaluM ja pravezathI che. te zveta zreSTha suvarNa stupikAthI yAvat dvAranuM varNana yAvat rAjadhAnI [kahevuM. * vivecana-7,8 : sUtrano prazna ane uttara baMne paNa sugama che. vizeSa e ke - pUrvathI prAdakSiNA vaDe vijayAdi dvAro jANavA. dvAronA ja sthAna vizeSa niyamanane mATe kahe che - bhadaMta! jaMbUdvIpa dvIpanuM vijaya nAme prasiddha dvAra kyAM kahela che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! jaMbudvIpa dvIpamAM je merugiri che, tenI pUrva dizAmAM 45,000 yojana atikramIne jaMbUdvIpa dvIpamAM pUrvanA aMte ane lavaNasamudranA pUrvArdhanA pAzcAtya bhAgamAM zItA mahAnadI upara je pradeza che te, AmAM jaMbudvIpa dvIpanA vijaya nAme dvAra kahela che, te ATha yojana urdhva uccatvathI, cAra yojana vistArathI che. A dvAra vikhuMbhanuM pramANa sthULa nyUna kahyuM che. sUkSmatAthI vibhAvanA karatAM dvAra zAkhAnA be vikhaMbhathI be kroza umeratA sAIyojana thAya che. tenI vivakSA karI nathI, cAra yojana bhIMtanuM bAhalsa che. ! te kevA che, te kahe che ? zveta varNayukta, kemake bAhulyathI aMkaratnamayapaNe che. vara kanakamayI rUpikA jenI che te. have zeSa dvAra varNana rAjadhAnIvarNananA atidezathI kahe che - dvAranuM varNana yAvat rAjadhAnI varNana, je jIvAbhigama upAMgamAM kahela che, te saMpUrNa kahevuM. temAM pahelA dvAravarNaka A rIte - ihAmRga, RSabha, turaga, nagara, magara ItyAdinA citro Alekhela che. staMbha uparanI vedikAmAM abhirAma vidhAdhara samalayugala yaMtrayukta, arcIsahasra mAlanIya, hajAro rUpayukta dIpatA, vizeSa dIpatA cakSulocanaleza, sukhasparza, sazrIkarUpa yukta che. dvAravarNanamAM vajramaya nemA, STimaya pratiSThAna, dhairyanA staMbha, jAtya rUpopacita, paMcavarNa maNi-ratna kuTTimatala, haMsagarbhamaya luka, gomejjamaya IndrakIla, lohitAkSamaya dvAraceTI, jyotismaiya uttaraMga, dhairyamaya kATa, vajramaya saMdhI, lohitAkSamaya sUci, vividha maNimaya - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/7,8 samudgaka, vajramaya argalA-argala prAsAda, rajatamaya Avartana pIThikA, aMkottapAzaka niraMtati ghanakapATa, 56 trikabhittigulikA, traNa gomAnasI, vividha maNi-ratnavAla rUpaka lIlAsthita zAlabhaMjikA vajramaya kUTa, rajatamaya utsedha, sarva taprIyamaya ulloka, vividha maNiratna jAlapaMjara maNivaMzaka lohitAkSa prativaMzaka rajata bhauma, aMkamaya pakSa, pakSabAhA, jyotiSmaya vaMzA, vaMza kavelluka, rajatamI paTTikA, jAtyarUpamacI avaghATanI, vajramaya uparanI puMchaNI, badhuM zveta, rajatamaya AcchAdana, aMkamaya-kanaka-kUDa tapanIya stupikA, zveta zaMkhatala ItyAdi - 4 - prAsAdIyAdi che. ChE sUtra vyAkhyA - IhAmRgAdi Adi daza vizeSaNa, padmava-vedikAgata vApItoraNa adhikAramAM vyAkhyAta karI che. vijaya nAmanA dvAranuM varNana kahevAyela che, te kahe che - te A pramANe - vajramayanemA Adi, dvAravarNana adhikAramAM jyAM kevaLa vizeSaNa che, sAkSAt dvAranI vizeSaNatA, vizeSya sahita tenA jANavA. te vijayadvAranA vajramaya temA - bhUmibhAgathI urdhva nIkaLatAM pradezo, riSTharatnamaya mULapAdo, dhairyaratnamaya rucira staMbha, suvarNa vaDe yukta pravara paMca varNamaNi ratna vaDe baddha bhUmitala jenuM che, te tathA, A vijayadvAranI haMsagarbharatnamaya dehalI, gomeda ratnamaya IndrakIla - gopura kapATayuga saMdhi niveza sthAna, pArAga nAme ratna, tenAthI yukta dvArazAkhA, jyotIrasamaya dvAranI upara tIrcha rahela kASTha, dhairyamaya kapATa, lohitAkSaratnAtmika sUcio, vajramaya saMdhi-phalakonI saMdhimelA. ahIM zuM kahe che? vajraratna vaDe ApUrita phalakonI saMdhio, vividha maNimaya samudgakacUlikAgRha, jemAM rAkhela kapATa-bAraNA nizvalapaNe rahe che, vajramaya argalAprAsAda, argalA-AgaLIyo, AgaLIyAnA khUMTA, jemAM AgaLIyAne aMkuzIta karAya - bharAvAya che. rajatamayI AvartanapIThikA, AvartanapIThikA jemAM IndrakIla hoya che. aMkaratnamaya uttara pArzva jenA che. niraMtarita dhana kapATa - laghu aMtararUpa je che, tevA dhanakapATa jenA che. - x - te dvAranA baMne paDakhe bhIMtamAM jaIne bhittigulikA pIThakasaMsthAnIya-168 [5643] bhittigulikA hoya che. tathA gomAnasI-zayyA, chappanatrika pramita che. vividha maNiratnamaya phaNirUpaka, lIlA karatI rahelI putaLIo, tathA te dvArano vajramaya kUTa-mADha bhAga, rajatamaya utsedha, zikhara - ahIM zikhara mAtra mADha bhAgano kahevo, dvArano nahIM. kemake te pUrve kahela che. sarvathA tapanIyamaya uparano bhAga, maNimaya vaMzA jevA che, te maNivaMzaka, lohitAkSamaya prativaMza jemAM che te. rajatamayI bhUmi jenI che te. vividha maNiratnamaya jAlapaMjara-gavAkSa je dvAramAM che, te. tathA aMkamaya pakSa Adi pAvaravedikAvat kahevA. jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kanakamaya moTuM zikhara, tapanIyamaya laghuzikara jenuM che te. AnA vaDe je pUrve sAmAnyathI kahyuM - zveta vaskanaka stupikA, te ja prapaMcathI kahevuM. have te ja zvetatva pharI darzAve che - 60 zvetatva ja upamA vaDe pharI daDha kare che vimaLa je zaMkhano uparano bhAga, je nirmaLa dhanIbhUta dahIM, gAyanA dUdhanA phINa, rajatanA DhagalA jevo prakAza jeno che te. tilakarana-puMDra vizeSa, te ardhacaMdrAkAra vaDe sopAna vizeSathI citrakArI tilakaravvAddha caMddha citra, tathA vividha maNimaya mALA vaDe alaMkRt, aMdara ane bahAra zlaNa pudgala skaMdha nirmApita, tapanIyamayI vAlukA-retI, teno prastAra jemAM che te. - 4 - - vijayadvAranA baMne paDakhe be niSIdhikAmAM babbe caMdana kaLazo kahelAM che, te caMdana kaLazo zreSTha kamala upara rahelA che. sugaMdhI zreSTha jaLathI pratipUrNa che. caMdanathI carcIta, pAkamaLathI DhAMkela, sarva ratnamaya, svaccha, zlakSNa, yAvat pratirUpa che. moTAmoTA mahendra kuMbha samAna kahela che. sUtra vyAkhyA - vijaya dvAranA baMne paDakhe eka-eka naipedhikIthI be prakAranI naipedhikA che. naiSedhikI eTale nisaraNI. temAM pratyekamAM babbe vaMdana kaLazo-maMgala ghaTa kahelAM che. te vaMdana-kaLazo zreSTha kamaLanA AdhAre rahelAM che. caMdanavRt uparagavALA, tenA kaMThamAM lAla sutararUpa parovela che. ItyAdi - 4 - kuMbhamAM Indra evo IndrakuMbha, je atizaya mahAt che tevo mahAkaLaza pramANa, athavA mahendra-rAjA, tenA mATe ke tenA saMbaMdhI kuMbha-abhiSeka kaLaza, tenI samAna kahelo che. vijayadvAranA baMne paDakhe be niSIdhikAmAM babbe caMdana kaLazo kahelAM che, te caMdana kaLazo zreSTha kamala upara rahelA che. sugaMdhI zreSTha jaLathI pratipUrNa che. caMdanathI carcIta, padmakamaLathI DhAMkela, sarva ratnamaya, svaccha, zlakSNa, yAvat pratirUpa che. moTA moTA mahendra kuMbha samAna kahela che. sUtra vyAkhyA - vijaya dvAranA baMne paDakhe eka-eka vaipedhikIthI be prakAranI naiSedhikA che. naipedhikI eTale nisaraNI temAM pratyekamAM babbe vaMdanakaLazo - maMgalaghaTa kahelAM ce. te vaMdana-kaLazo zreSTha kamaLanA AdhAre rahelAM che. caMdanakRt uparAgavALA, tenA kaMThamAM lAla sutararUpa parovela che. ItyAdi - 4 - * kuMbhamAM Indra evo IndrakuMbha, je atizaya mahAt che tevo mahAkaLaza pramANa, athavA mahendra-rAjA, tenA mATe ke tenA saMbaMdhI kuMbha-abhiSeka kaLaza, tenI samAna kahelo che. vijayadvAranA baMne paDakhe be niSIdhikAmAM babbe nAgadaMtako kahela che. te nAgadaMtako muktAjAlAMtara uzrita hema jAlakSajAla, laghu ghaMTikA, chaMTAjAlathI parikSipta che, te abhyudgata, abhiniviSTa, tIrcha susaMpagrahita, adho pannagArdrarUpa, pannagAddha saMsthAna saMsthita, sarva vajramaya, svaccha yAvat pratirUpa che. te moTA-moTA gajadaMta samAna kahela che. - 4 - Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/,8 62 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 baLe nAgadaMtaka - narkaTika kaTikA kahela che. te nAga daMtako, muktAjAlanA taromAM je udbhUita-laMbAyela hemamaya mALAsamUha, je gavAkSajAla-gavAkSa AkRti rana vizeSa dAmasamUha, je kiMkiNI ghaMTAjAla - zudraghaMTA samUha, tenA vaDe parikSitasarvathA vyApta, abhimukha udgata, abhyargata-agrimabhAgamAM kaMIka unnata, temAM phUlanI mALA susthita che. abhimukha-bahAranA bhAgamAM abhimukha, nitaabhinisRSTa, tIcha-bhittipradezathI atizayapaNe kaMIka paNa na calIta thaIne parigRhIta che. adhatana-nIce je pazga-sApano ardhabhAga, tenA jevo AkAra jeno che te tathA, apigavat ati saraLa ane dIrdhatenI ja vyAkhyA kare che - ardha paga jevA saMsthAnathI saMsthita sarvathA vajamaya, svaccha ItyAdi pUrvavat che. atizaya mahAnuM - gajadaMta samAna kahela che. te nAgadaMtakomAM ghaNAM kRSNasUtra baddha vagdhArita mAracaMdAma yukta e pramANe nIla, lohita, hAlidra, zukla sUtrabaddha vagdhArita phUlanI mALA yukta che. te mALA tapanIya laMbUzaka maya, suvarNa prataraka maMDita, vividha maNiradana, vividha hA-arbahAra upazobhita samudaya yAvatuM zrI vaDe atIva upazobhita karatAM-karatAM rahe che - have sUra vyAkhyA - te nAgadaMtakamAM ghaNAM kALA dorAthI bAMdhelA, thAIrasa - avalaMbita puSpamALAno samUha che. e pramANe nIla, lAla, pILA ane sapheda dorAthI, bAMdhela paNa puSpamALA samUho kahevA. te mALAo tapanIya suvarNamaya laMbUzaka-mALAnA agrabhAgamAM prANamAM laTakatAM maMDana vizeSa golaka AkRti jemAM che te tapanIya laMbUsaka tathA paDakhAthI - samastapaNe suvarNa pratakathI sonAnA patarAthI maMDita, tevA vividharUpa maNI ane ranonA je vividha vicitra varNanA hAra-aDhAsaNa, tenA vaDe zobhita samudAya jemAM che te yAvatu zrI vaDe atIva zobhatA rahela che. ahIM yAvata karaNathI e pramANe paripUrNa pATha jANavo. kaMIka anyonya joDAyela pUrva-pazcima-dakSiNa-uttarathI Avato maMda-maMda pavana, tenAthI kaMpatA, laMbAyelA, evA udAra manojJa manahara karNa-manane sukhakara zabdo vaDe te pradeza cotaraphathI ApUrita karatAM-karatAM zrI vaDe atI zobhita thayela rahe che. ukta sUtranI vyAkhyA pUrve paDAvasvedikA varNanamAM vyAkhyAta che, tethI tenI pharI vyAkhyA karatA nathI. te nAgadetakonI upara baLe nAgadaMtako kahelAM che. te nAgadaMtako muktAjAlaMtara uzrita Adi pUrvavat cAvate he AyuSyamAn zramaNa ! te nAgadaMtakomAM ghaNAM jatamaya sikkA kahelA che. te sikkAmAM ghaNI vaiDUryamayI dhUpaghaTI kahelI che. te dhUpaghaTI kAlANa, pravara kaMdaraka, turakanI dhUpathI maghamaghatA, gaMghostRtathI abhirAma, sugaMdha vagaMdhikA, gaMdhavartIbhUta, udAra manojJa dhANa-manane sukhakara gaMdha vaDe te pradezane cotaraphathI ApUrita karatAM zrI vaDe atIva zobhatA rahe che. sUtra vyAkhyA - te nAgadatako upara bIjA baLe nAgadaMtako che. te nAgardaka ItyAdi pUrvokta badhuM kahevuM sAvat gajadaMta samAna kahela che. te nAgadaMtakomAM ghaNAM rajatamaya sikkA kahelA che, te sikkAmAM ghaNI vaiDUryamaya dhUpaghaTikAo che. te dhUpaghaTikA kALo agaru, cIDA nAmaka gaMdhadravya vizeSa, silaka, dazAgAMdi gaMdha dravya saMyogajanya, tenA saMbaMdhI je maghamaghAyamAna atizayavAna ahIM-tahIM prasaratI gaMdha vaDe abhirAma che. te zobhanagaMdhayukta che. * x* pradhAnavAsayukta tenI gaMdha che. tethI sugaMdhavaragaMdha gaMdhikA kahyuM. saurakhya atizayathI gaMdhadravya guTikA samAna udAra-phAra-mano vaDe manonUkUla. manonukUlavaNI te kahe che - prANa-mana sukhakara gaMdha vaDe nIkaTanA pradezane ApUrita karatAM-karatAM zrI vaDe atIva zobhatA rahela che. vijayadvAranI baMne paDakhe be niSIpikAmAM babbe zAlabhaMjikA kahI che. te zAlabhaMjikAo lIlAsthita, supratiSThita, sualaMkRta, vividha raMgI vastro, rakta aMga, kALAvALavALI mRdu viSaya prazasta lakSaNa ItyAdi yukta - X - X - kaMIka azoka vara pAdapa samusthid, DAbA hAthamAM grahaNa karela zAkhA ItyAdi * * * * * pRthvI pariNAma, zAzvata bhAvane pAmela, caMdrAnanA, caMdra vilAsInI, caMdrAddhasama nIDAla, caMdrAdhika saumya darzanavALI, ulkAnI mAphaka udhotIta, * * * * * zRMgArAkAra cAru vezavALI, prAsAdIya, teja vaDe atIva-atIva upazobhita thaI rahe che. suNa vyAkhyA - vijayadvAranI baMne bAjunA paDakhAmAM ekaika naiSedhikI bhAvathI be prakAranI naiSedhikImAM banne zAlabhaMjikA kahelI che. te zAlabhaMjikA lalitAMga nivezarU5 vaDe sthita che. te manojJapaNe pratiSThita che. te atizaya ramaNIyapaNe alaMkRta te svalaMkRta, tathA vividha prakAranA raMgathI raMgAyelAM vo saMvRtapaNe jemAM che. jenA AMkhanA khUNA lAla che, kALA vALa che, komaLa-nirmaLa-prazasta zobhana, aTitAgratva vagere lakSaNo jenA che, te prazasta lakSaNo. * * * - - - saMvellita-saMvRta kaMIka AkuMcita agra jenuM zekhara karaNathI che, te saMvellitAmra ziroja-vALa, - x * vividha rUpanA puSpone yathocita sthAne dhAraNa karelA - sthApita karelA che. * x- muSTigrAhya tanutaratvathI suMdara madhyabhAga jeno che. tevI, kApaDa - zekhaka, tenA samazreNika be yugala, tenI mAphaka vartita-baddha svabhAva upacita kaThina bhAva. tethI ja tuMgaabyunnata, pInaratida saMsthita-pIvara sukhada saMsthAna evA payodha-baMne stano jeNInA che tevI. tathA kaMIka zreSTha azokavRkSamAM samavasthita-Azrita tathA DAbA hAthe grahaNa karela Agra zAkhAvALI. kaMIka tIrtho vaLelI, cakSu-jemAM kaTAkSarUpa ceSTitamAM zRMgAra AvirbhAvaka-kriyA vizeSamAM, - x * paraspara AMkhonA avalokana vaDe saMzleSa, tenA vaDe khidhamAna samAna arthAt evA prakAranA te tIvalita kaTAkSo vaDe parasAra Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3,8 avalokatI rahelI che. jema parasparanA saubhAgyane na sahana karatI tIcha vasita kaTAkSa vaDe paraspara khIjAtI hoya tevI. tathA pRthvI pariNAmarUpa zAzvatabhAvane vijayadvAranI jema pAmela, caMdrAnanAcaMdramukhI, caMdravat manohara vilAsa karatI evA svabhAvavALI te caMdra vilAsInI, caMdrAddha-AThamanA caMdranI samAna jenuM lalATa che, te caMdrAddha sama lalATavALA. caMdrathI paNa adhika subhaga kAMtivALA AkAra jeno che, te tathA. ukA mAphaka - gagananA agninI juvAlA mAphaka udhota karatAM, vidhutameghavahina, tenA ghana-nibiDa kIraNo, tenAthI je sUryanA dIpyamAna, dhanAdi anAvRtta teja, tenAthI adhikatara prakAza jeno che te tathA, zRMgAra-maMDana bhUSaNa ATopa, tenAthI pradhAna AkAra jenA che te. cAruSa - manoharavaAdi athavA zRMgAra pahelA rasanA gRha samAna suMdara veza jeno che te tathA prAsAdIya, ItyAdi cAra pado pUrvavat. vijayadvAranI baMne paDakhe be niSidhiyAmAM banne jAlakaTaka kahelAM che. te jAlakaTako savaratnamaya, svaccha cAvatu pratirUpa che. vijayanA ItyAdi pUrva baLe jAlakaTaka - jAlaka AkIrNa ramya saMsthAnA pradeza vizeSa kahela che. te jAlakaTako sarvaratnamaya, svaccha ItyAdi pUrvavat che. vijayadvAranA baMne paDakhe baLe tiSIdhikAmAM babbe ghaMTAo kahelI che. te ghaMTAnuM varNana AvA svarUpe kahela che - te A pramANe - jAMbUnadamayI ghaMTA, vajamayI lAlA, vividha maNimaya ghaMTApAzaka, tapanIyamayI sAMkaLa, tamayI kyu che - te gheTA oghasvarA, meghasvarA, haMsasvarA, UMcasvara, sIMhasvarA, dubhisvarA, naMdisvarA, naMdighoSA, maMjughoSA, susvarA, susvara ghoSA, udAra-manojJamanahara karNa-manane sukhakara zabdothI cAvata rahe che. -- akSaragamanikA pUrvavatuM. baLe ghaMTA kahela che. te ghaMTAnuM AvA svarUpanuM varNana che - jAMbUnadamaya ghaMTA, vajamayI lAlA, vividha maNimaya ghaMTAno ekadeza vizeSa, tapanIyamaya sAMkaLa jemAM che te avalaMbIne rahela che. tamaya raju che. te ghaMTA mA - pravAhI svara jeno che te, meghanI jema ati dIrdha svara jeno che te meghasvarA, e pramANe - haMsanI jevA madhura svaravALI, kauMca jevA svaravALI, sIMhanI jema prabhUtadeza vyApIra svaravALI, e rIte duMdubhi svara, sukhadAyI svara jeno che te, naMdI - bAra vAjiMtronA saMghAta jevo svara jeno che te. naMdiva ghoSa - ninAda jeno che te. maMju-priya, kAna ane manane sukhadAyI svara jeno che te, e rIte maMjughoSa, vadhuM keTaluM kahIe - susvarA, susvara ghoSA athavA suthuM je svakIya anaMtarokta varNa-zRMkhalA Adi, tenA vaDe rAje-zobhe te susvA. zobhana svaraghoSa jeno che, te ItyAdi - 4 - vijayadvArane baMne paDakhe baMne niSAdhikAe baLe vanamAlAo kahI che. te 64 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vanamAlA vividha dramalatA kisalaya pallavarI samAkula, bhamarA vaDe paribhogyamAna, zobhaMta, sazrIka ane prAsAdIyAdi che. sUga vyAkhyA - pada yojanA pUrvavatuM. banne vanamAlA kahI che. te vanamAlA, vakSo ane vividha latAnAM je kizalayarUpa atikomaLa palavo vaDe samAkula, bhamaro vaDe paribhoga karAtA hovAthI zobhatA. tethI ja sazrIka. prAsAdIya ItyAdi pUrvavat che. | vijayadvAranI baMne paDakhe, baMne niSAdhikAmAM banne prakaMThako kahelA che. te prakaMThako cAra yojana AyAma-vikaMbhathI, be yojanA bAhalya thakI, sarva vajamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. saNa vyAkhyA - pada yojanA pUrvavatu. babbe prakaMThako kahela che, prakaMThaka eTale pITha vizeSa athavA avanata pradeza pITha te prakaMThaka. te prakaMThako cAra yojana AyAmavikaMbha vaDe be yojana bAhalyathI che, te savaminA vajamaya te prakaMThako che. te prakaMThakonI upara pratyeka-pratyeka prAsAdAvatuMsaka kahela che. te prAsAdAvataMka cAra yojana udgha uccatvathI, be cojana AyAma vikaMbhathI, abhyargata uzrita prahasita, vividha maNiratnathI citrita, vAyu vaDe uDatI vijaya-vaijayaMtI patAkA, chatrAtichagathI yukata, uMce, gaganatalamAM sparzatA zikharo, jAlaMtara rana paMjara ummilita samAna maNi-kanaka-skUpikA, vikasita zatapa-pauMDarIka, tilakaratna addha caMdracita, aMdara ane bahAra glaNa tapanIya vAlukA prastA, sukhasparzavALA, sazrIkarUpa prAsAdIyAdi che. sUtra vyAkhyA - te prakaMThakonI upara pratyeka prAsAdAvatuMsaka kahela che, prAsAdAvataMsaka nAma prAsAda vizeSa vyutpatti A rIte prAsAdonA avataMsaka samAnazekharaka samAna te prAsAdAvataMsaka. te pratyeka cAra yojana utd-uccavathI che, be yojana AyAma-vilakaMbharI che. anyUgata- AbhimukhyatAthI cotaraphathI vinirgata, unRta-prabaLatAthI badhI dizAmAM prasarela je prabhA vaDe baddhanI mAphaka rahe che, anyathA kaI rIte te ati uMce AlaMbana sahita rahe che. tathA vividha maNina, vividha-aneka prakAranA je maNi-caMdrakAMtAdi, ranokaatanAdi, tenA citro ke AzcaryavALA Alekho. * x * tathA vAyu vaDe kaMpita, abhyadayane saMsUcikA vaijayaMtI nAmanI je patAkA athavA vijayA e vaijayaMtInI pArNakarNikA kahe che. tethI pradhAna vaijayaMtI te vijayavaijayaMtI-patAkA, te ja vijaya varjitA vaijayaMtI. chatrAtichatra-upara upara rahela matapatra, tenAthI yukta ucyatvathI cAra yojana pramANavathI tuMga kahe che. tethI ja AkAzane ulaMghatA zikharo jenA che te. tathA nAta - jAlaka, gharanI bhIMtanI jALI, tenA aMtaramAM viziSTa zobhA nimite ratno jemAM che te. paMjarathI utmisita samAnabahiSkRta mAphaka. jema koIpaNa vastu vaMzAdimaya pracchAdana vizeSathI bahiskRta atyaMta avinaSTa chAyAvALI thAya che. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/,8 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 e pramANe te prAsAdaavataMsako paNa jANavA. athavA jAlAMtamAM rahela rane samudAya vizeSathI unmIlitanI mAphaka utmiSita locana jevA che. vikasvara zatapatro ane puMDarIka-kamala vizeSa, dvAra AdimAM pratikRtityapaNe sthita tilakaratna ane ardhacaMdra, tenA vaDe vividharUpanA ke AzcaryabhUta. aMdarabahAcI masRNa tapanIyalAla suvarNanI retIno prasaTa, jenA prAMgaNAmAM che te. bAkI pUrvavat. te prAsAdAvatuMsakanA ulloka pAlatA, azokalatAM, caMpakalatA, cUtalatA, vanalatA, vAsaMtilatAthI cikita che. te badhAM tapanIyamaya yAvat pratirUpa che. vyAkhyA - te prAsAdAvataMsakano ulloka-uparano bhAga padAlatAdinA citrothI yukta che, svaccha, zlaSNAdi vizeSaNa pUrvavatuM. te prAsAdAvAMsakamAM bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahela che. jema koI AliMgapukara yAva maNI vaDe upazobhita che. maNIno varNa, gaMdha, spaziida (pUrvava) jANavo. vyAkhyA - prAsAdAvatuMsakanuM varNana - 4 - samabhUmi varNana, varNacaka, surabhigaMdha, zubha sparza varNana pUrvavat jANavuM. te bahu samaramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadezabhAgamAM pratyeka sIMhAsana che, tenuM AvA svarUpanuM varNana kahela che. rajatamaya sIMha, suvarNanA pAyA, tapanIyamaya cakalA, vividhamaNimaya, pAdazIrSaka, jAMbUnadamaya patarA vajamaya sudhI vividha maNimaya che te sIMhAsana IhAmRga, vRSabha cAvatu pAlatAnA citrothI yukta che. saMsArasAra upacita vividha maNirananA pAdapITha che. Astaka mRdu masUraka, navI vayA kuzAMta komaLa kesarathI AcchAdita hovAthI ramaNIya che. Ajinaka-TU-navanIta tulya paza che. suviracita rajadmANa ItyAdi - x - suramya, prAsAdIyAdi che. sUra vyAkhyA - te prAsAdAvAMsakonI aMdarano bahusamaramaNIya bhUmibhAga, tenA bahumadhyadeza bhAgamAM pratyeka sIMhAsana che. te sIMhAsananuM varNana- rajatamaya sIMha, tenA vaDe upazobhita sIMhAsana, suvarNamaya pAda che, tapanIyamaya cakalApAyAno adhopadeza hoya che. muktAvividha maNimaya pAdazikipAyAno uparitana avayava vizeSa che. jAMbUnadamaya ISAdi che, vajaratnathI pUrita avayavono saMdhimela che. - X te sIMhAsana IhAmRga, RSabha, tuga, nara, makara, sarpa, kinnara, Rka, zabha AdinA citro che. sArasAra-pradhAna evA vividha maNi ratnothI upayita pAdapITha saha che. Astaka-AcchAdana mRdu - x - che. jenI navI vasyA che, pratyaJvacAra darbha paryantarUpa komaLa che, kesarA namazIla che. kyAMka siMhakesarA evo pATha che. * * * - X - AcchAdita hovAthI abhirAma che. _fjhana - ramamaya vastra, te svabhAvathI ati komaLa hoya che. sUta - 2i5/5 kapAsanuM pama, pUra - vanaspati vizeSa, navanIta-mAkhaNa, phUla-arkalUla, te badhAM jevo sparza jeno che te, jemAM pratyekanI upara suviracita jamaNa che. parikarmita je dukUla-kapAsanuM vastra, te rajadmANa upara bIjuM AcchAdana che. te atiramaNIya vAthI saMvRta-AcchAdita che, tethI ja suramya che. prAsAdIya ItyAdi cAra pada pUrvavat che. te sIMhAsana upara vijaya dUSya kahela che. te vijaya dUSya zaMkha, kuMda, dakaraja, mayita phINapuMja sadeza sarvaratnamaya che. vyAkhyA - siMhAsananI upara prati sIMhAsanamAM eka-eka vijayaga-DhAMkavAnuM vastra vizeSa che. te vijayaESya zaMkhAdi samAna zveta che. temAM kuMdakuMdakusuma dakarajapANInA kaNIyA, amRta-kSIrodadhi, jaLa, maMthana karela dUdhanA phINa - x * tenI samAna prabhA jevI che te. sarva ranamaya che. te vijadUSanA bahu madhyadeza bhAgamAM pratyekamAM vajamaya aMkuza kahela che. te vajamaya aMkuzamAM pratyekamAM kuMbhikA muktAdAma kahelA che, te kuMbhikA muktAdAma bIja cAra, tenAthI ardha uccatva pramANa mAtrathI ardhakuMbhikA mukAdAmacI, cotaraphathI gherAyela che, te dAma tapanIyataMbUzaka suvarNa prataraphathI maMDita che - thAvat - rahela che. sUma vyAkhyA - te sIMhAsananI upara rahela pratyeka vijayakUSyanA bahumadhya dezabhAgamAM aMkuza AkAra muktAdAmanA avalaMbana AzrayabhUta kahela che. te vakhamaya kuzamAM pratyekamAM kuMbha parimAma muktAmaya muktAdAma kahela che. * X * kuMbha mAnA AgaLa carmaranA chabaranA samudgaka sthita, cakavartInA gRhapatirakta vaDe dhAnyarAzi samarpaNa adhikAramAM kahevAze. te pratyeka muktAdAma bIjA cAra mukatAdAmathI gherAyela che. * x - 4 - ahIM keTalIka saba pratimAM - "te prAsAdAvAMsakonI upara ATha aSTamaMgala kahelA che. svastika, sIMhAsana yAvat chatrAtichatra." evuM sUtra dekhAya che, tenuM vyAkhyAta vyakta che. vijayadvAranA baMne paDakhe baMne nIsaraNImAM babbe toraNo kahyuM che, te toraNo vividha maNimayAdi pUrvavat ATha aSTamaMgala, dhvaja, chatrAtichatra che. te toraNonI AgaLa baLe zAlabhaMjikA kahI che, pahelAM sUtromAM kahyuM, tema ahIM kahevuM. te toraNonI AgaLa baLe nAgadaMtako kahelAM che. te nAgadaMtako mukatAjAlaMtara uzritAdi pUrvavata che. te nAgadatakomAM ghaNAM kRSNa sUtra baddha vaghArita mAlyadAmayukta cAvatuM rahe che. a vyAkhyA pUrvavatu jANavI. vizeSa e ke - nAgadataka sUtramAM upastA nAgadaMtako na kahevA. te toraNonI pUrve baLe azvataMghATaka cAvat vRSabha saMghATaka sarvaranamaya, svaccha cAvatu pratirUpa che. e pramANe paMkti, vici, mithunako jANavA. te toraNonI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/,8 68 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 AgaLa babbe paDAlatA yAvatu zyAmalatA nitya kusumita yAvatu sarvaranamaya yAvatuM pratirUpa che - tenI vyAkhyA - te toraNonI AgaLa baLe azvasaMghATaka, babbe gaja saMghATaka, e rIte manuSya, kiM.raSa, mahora, gaMdharva ane vRSabha saMghATako che. te kevA che ? badhAM ratnamaya svaccha, glaNa ItyAdi pUrvavat. e pramANe paMkti, vIvI, mithunaka e pratyekane kahevA. te toraNonI AgaLa baLe padAlatA che. yAvatuM zabdathI babbe-baLe nAgalatA, azokalatA, caMpakalatA, cUtalatA, vAsaMtI latA, kuMdalatA, atimukatalatA paNa grahaNa karavI. baLe zyAmalatA che. A latAo kevI che ? nityakusumita che cAvatuM zabdathI te badhI nitya mukulita, lavayita, stabakita, gulayita, gucchika camalita, yugalika, vinamita, praNamita, suvibhakta pratimaMjarI avataMsakadharI ane nitya kusumitAdi sarve vizeSaNayukta levI. tenI vyAkhyA pUrvavata kahevI. vaLI kevI che ? sarva ratnamaya cAvat pratirUpa - 4 - te toraNonI AgaLa baLe vaMdana kaLazo kahyA che. te vaMdana kaLazo zreSTha kamaLa upara rahelA che, ItyAdi pUrvavatuM. te sarve ranamaya yAvatu pratirUpa che. varSanA pUrvavatuM. te toraNonI AgaLa baLe mUMgAka kahelA che. zreSTha kamaLa upara rahelA Adi pUrvavatu. sarve ranamaya yAvat pratirUpa che. matta hAthInA mahAmukhanI AkRti samAna kahelA che. vyAkhyA te toraNonI AgaLa babbe bhaMgArako - x * mAphaka vaMdana kaLazonI mAphaka varNana kahevuM. vizeSa e ke- chelle kahyuM ke - unmatta evA hAthInuM je ati vizALa mukha, tenA AkAra jevA kahevA. te toraNonI AgaLa baLe Adarza kahelAM che, tenuM varNana AvA svarUpe che - tapanIyamaya prakaMThaka, vaiDUryamaya saru, vajamaya vAka, vividha maNimaya valANA, kamaya maMDala, anogharSita nirmaLa chAyAthI badhAM samanubaddha caMdra maMDala pratinikAsa mahatuM adhUkAya samAna kahelA che. vyAkhyA - te toraNonI AgaLa baLe darpaNo kahelAM che, te darpaNanuM varNana AvuM che - tapanIyakAya pITha vizeSa, vairyamaya-darpaNano gaMDa pratibaddha pradeza arthAt darpaNano muThThImAM grahaNa yogya pradeza che. vajamaya vAraka-gaMDa che. vividha maNimaya valakSa arthAt sAMkaLarUpa avalaMbana, jemAM baMdhAIne darpaNa susthira rahe che. tathA karanamaya maMDala, jemAM pratibiMba paDe che. adgharSaNa-rAkha vaDe nimajina karavuM, te avaoNrpita. teno abhAva te anavagharSita, tenA vaDe nirmaLa, tevI kAMti vaDe yukata. tathA caMdramaMDalanI samAna. atizaya moTA eTale ke ardhakAma samAna-AlokatAra vyaMtara AdinI kAyAnA aDadhAM pramANa jeTalAM che. te toraNonI AgaLa babbe vajanAbha cALA kahelA che. te nirmaLa, bichaDita zAli cokhA nakhasaMdeTa pratipUrNa samAna rahelA che, sarva jAMbunadamaya, svaccha cAvatuM pratirUpa che ane ati moTA thayaka samAna kahelA che. vyAkhyA - te toraNonI AgaLa baLe vajamaya madhyabhAga jeno che tevA thALA kahyA che - thALA rahelA che te nirmaLa zuddha phaTikavatu, traNa vakhata chaDelA, tethI ja nakhanakhikA, saMdaSTa-muzaLa Adi vaDe cuMbita che. * x * nirmaLa bichaDita, zAli cokhA nakhasaMdeTa vaDe paripUrNa evA che. * x * te pRthvI pariNAmarUpa che, te rIte rahelA e kevaLa AkAranI upamA che, tethI kahe che saMpUrNa jAMbunadamaya che. - x - atizaya mahAnuM rahyunA cakra samAna kahelA che. te toraNonI AgaLa baLe pAmIo kahelI che. te pAtrIo nirmaLa jaLathI paripUrNa che, vividha prakAranA harita phaLo vaDe bahu pratipUrNa hoya tema rahelI che. badhI ja ranamaya yAvat pratirUpa che, ati moTA gokaliMja cakra samAna hai AyuSyamAnuM ! kahelI che. vyAkhyA - te toraNonI AgaLa babbe pAtrIo kahelI che, te pANI svaccha pANI vaDe paDadaltha - paripUrNa che. vividha prakAranA lIlA phaLo vaDe prabhRta pratipUrNa evI rahelI che, nize te phaLo ke jaLa nathI, paraMtu tevA prakAre zAzvata bhAvane pAmela pRthvI pariNAmI che, te upamA mAtra che. sarvarattamaya Adi pUrvavat. atizaya moTA gAyanA caravAne mATe je vAMsanA daLayukta moTuM bhAjana arthAt DAlo, te gokaliMja, te ja vRta AkAratvathI caka kahyuM, tenA samAna kahela che. te toraNonI AgaLa baLe supatiSThaka kahyAM che, te supatiThaka susavaiSadhithI pratipUrNa, vividha prasAdhaka bhAMDathI ghaNAM pratipUrNa samAna rahela che. sarva ranamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. vyAkhyA- te toraNonI AgaLa baLe supatiThaka-AdhAra vizeSa kahelAM che, te savauSadhithI bharelA che ane vividha, paMcavarNanA prasAdhana bhAMDa vaDe ghaNAM bharelAM hoya te rIte rahelAM che. * x * upamAna bhAvanA pUrvavatu. sarve ratnamaya ItyAdi pUrvavat che. te toraNothI AgaLa babbe manogulikAo kahelI che, te manogulikA sarve paiDaryamaya yAvatu pratirUpa che. te manolikAmAM ghaNAM sonA-rUpAnA phalako kahelA che. te sonA rUpAnA phalakomAM ghaNAM vajamaya nAgadaMtaka kahelAM che. te nAgadaMtakomAM jatamaya sikkA kahelAM che. A AkhA sUranI pUrve vyAkhyA karI che. vizeSa A * manomulikA eTale pIThikA. te rajatamaya sikkAmAM ghaNAM vAtakarako kahyA che. te vAtakarako kALA sumanA sikkaga-gavati che, cAvatuM mota sUtranA sikkagaNavasthita che, sarva vairyamaya yAvat pratirUpa che. vyAkhyA - te tamaya zikkAmAM vAtakaka arthAt jaLa zUnya karaka kahelAM Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3,8 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 gaMghavAsa, tenI mAphaka badhI RtumAM surabhi zItala chAyA jenI che te tathA paMjAna - svastikAdi AThanA dorelA Alekho jemAM che te. caMdrAkAra , jenI caMdra AkRtinI upamA che te. arthAt caMdramaMDala samAna vRtta. te toraNonI AgaLa baLe cAmaro kahI che, te cAmaro caMdraprabha vaja vaiDUrya vividhimaNirana khacita vicitra daMDo che. sUphama rajata dIrgha vALa che. zaMkha-kuMdadajaamRta mathita kRNanA puMja sadaMza che, te svaccha pAvatu pratirUpa che. vyAkhyA - te toraNonI AgaLa be-be cAmaro che. te cAmaro che. te cAmaro caMdraprabhAdi caMdraprabha-caMdrakAMta, * x - sUtrArtha mujabanA vividha AkArano daMDa je cAmarono che, te. -x-x la - ratna vizeSa, kuMda-kuMdapuSpa, dakaraja-jaLanAkaNIyA, kSIrodanA jaLanuM mathana karavAthI utpanna phINano paMja, tenA jevI prabhA jevI che te che. te vAta karako kALA dorAnA gavaccha-AcchAdana, tenAthI yukta che. * x * e pramANe nIlama, ItyAdi paNa kahevA. te saMpUrNa vaiDUryamaya che. te toraNonI AgaLa baLe citra ratnakaraMDako kahelA che, jema koI cAturaMta cakravartI rAjAnA citra ratnakaraMDaka vaiDUrya maNI, phATika paTalathI AcchAdita sva prabhA vaDe te pradezane cotathI avabhAsita, udhotIta, tApita, prabhAsita kare che, e pramANe te citra ratnakaraMDaka yAvat prabhAse che. vyAkhyA- te toraNonI AgaLa babbe bivarNa cukata, AzcaryakArI ratnakaraMDaka kahela che. Aja vAta daSTAMta vaDe kahe che - jema koI cAturaMga cavartI - dakSiNa, uttara, pUrva, pazcimarUpa cAre pRthvInA aMta sudhI cakra vaDe vartavAnA zIlavALo che, te cAturaMta cakravartI, tenA AzcaryabhUta vividha varNI maNimayatvathI athavA bAha0thI vaiDUryamaNimaya tathA phATika paTalamaya AcchAdana svakIyA prabhA vaDe temAM pravezIne badhI dizAmAM sAmAnyathI avabhAse che, A ja vAta traNa paryAya vaDe kahe che - udhotIta, tApita, prabhAsita kare che. te toraNonI AgaLa baLe azakaMTha cAvat vRSabhakaMTha kahela che. te sarve ranamaya cAvatu pratirUpa che. vyAkhyA - te toraNonI AgaLa babbe hayakaMTha pramANa ranavizeSa kahelAM che. e pramANe hAthI, manuSya, kiMmara, liMpuruSa, mahora, gAMdharva, vRSabhakaMTha paNa kahevA. badhAM ratnavizeSa rUpa, svaccha Adi pUrvavat che. te toraNanI AgaLa babbe puSpa caMgerIo kahI che. e pramANe mAcacUrNa, gaMdha, vaya, AbharaNa, siddhArthaka, lomahastaka, caMgerI kahevA. te sarva ratnamaya yAvatu pratirUpa che. vRttikRt vyAkhyAmAM mAtra anuvAda che. * x - te toraNonI AgaLa babbe puSpapaTalaka cAvata romahastaka palaka che, te sarve ranamaya, svaccha yAvat pratirUpa che. e pramANe puSpAdi caMgerIvat puNAdi AThenA paTala babbe saMkhyAmAM kahevA. te toraNonI AgaLa baLe sIMhAsano kahelAM che. te sIMhAsananuM varNana A pramANe che - pUrvavat jANavuM. - 4 - te toraNonI AgaLa babbe rUpya AcchAdana chatra kahelA che, te chatro vaiDUrya vimaladaMDavALA, jAMbUnada karNikA, vajasaMdhI, mukatAjAla parigata, 8ooo zreSTha suvarNazalAkA, dardI malaya sugaMdhI sarvaRtuka surabhI zItalachAyA, maMgala bhaticinayukata caMdrAkAra upamAvALA che. vyAkhyA - te toraNonI AgaLa baLe jatamaya AcchAdana chatra che, te chatra vairyaratnamaya vimaladeDayukata, suvarNathI yukta jenI karNikA che, te jAMbUnada karNikA, vajaratna vaDe pUrita daMDazalAkA saMdhivALuM, muktAjAla parigata 8ooo zreSTha suvarNamaya zalAkA jemAM che tevuM tathA dardaravA DhAMkIne kuMDikAdi bhAjanamAM gALela, athavA temAM pakAvela, jAtha - malaya parvata thayela zrIkhaMDa-caMdana, tenA saMbaMdhI je sugaMdhI te toraNonI AgaLa baLe tela samudgaka kahelA che. e rIte koThasamudgaka, patra samugaka, coya samugaka, tagara samugaka, elA samugaka, haritAla samudgaka, hiMgaloka samudgaka, mana:zIla samudgaka, aMjana samudgaka che e baghAM sarvaranamaya cAvat pratirUpa che. vyAkhyA - te voraNonI AgaLa baLe telamuka sugaMdhI telanA AdhAra vizeSa che. e rIte - x* koTha-gaMdhadravyavizeSa, paga-tamAlapatrAdi. coya-cva" nAmaka gaMdhadravya, aMjana-sauvIrAMjana. ahIM saMgrahaNI gAthA paNa ApI che. * A badhAM samudgaka sarve ratnamaya che, ItyAdi pUrvavat. | vijayadvAramAM 108 cakatdja, 108 mRgadhvaja, 108 garuDa dhvaja, 179-vRMgadja, 108-chatra vija, 108- picchadja, 108-zakunI vaja, 108-siMhadja, 108vRSabhadhvaja, 108 zeta caturvizANa zreSTha hAthI dhvaja. e pramANe badhAM maLIne vijaya dvAramAM - 108 dhvajo hoya che, ema kahela che. vyAkhyA - te vijayadvAramAM 108 caMdradhvaja - cakAbhekharUpa cihnayukta dhvaja che. e pramANe mRga, garuDa, vRka Adi badhAM 108-108 kahevA. e pramANe pUvapirabadhAM maLIne 1080 devajo vijayadvAre hoya che, tema meM tathA anya tIrthakaroe kahela che. vijayadvAranI AgaLa nava bhauma kahelA che. te bhauma aMdara bahumaramaNIya bhUmibhAga kahela che, yAvatu maNInA sparza, te bhaumanI upara ulloka, pAlatA cAvatuM yAmalatAnA citro cItarela che, yAvata sarva tapanIyamaya, svacha yAvata pratirUpa che. te bhaumanI bahumadhyadeza bhAgamAM je te pAMcamuM bhauma, te bhaumanA bahumadhyadezabhAgamAM eka moTuM sIMhAsana kahela che, sIMhAsana varNaka. vijayakUSya yAvat aMkuza yAvat dAmo rahelAM che. sUga vyAkhyA - vijaya dvAranI AgaLa nava bhauma-viziSTa sthAno kahelA che. cothA aMgamAM - "vijayadvAranI eka eka bAhAmAM nava bhauma kahela che." Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3,8 e saMkhyA zabdanI AgaLa vIsA vacanathI ubhaya bAhAnA maLavAthI bhaumanI 18 saMkhyA saMbhave che. tava sAtizayI loko jANe. - x - te bhaumanA bahumadhyadeza bhAgamAM je pAMcamuM bhauma che, tenA bahumadhyadeza bhAgamAM vijaya dvAranA adhipati vijayadeva cogya sIMhAsana kahela che. te sIMhAsana varNana vijayadUSya kuMbhAgya muktAdAma varNana pUrvavatuM. uttarapUrvamAM A vijayadevanA 4ooo sAmAnikonA 4000 bhadrAsano kahelAM che. te sIMhAsananI pUrve vijayadevanI saparivAra cAra agramahiSInA 40oo bhadrAsano kahelAM che. te sIMhAsananI dakSiNa pazcime vijayadevanI atyaMtara papaidAnI daooo devanA 8000 bhadrAsano kahelA che. te sIMhAsananI dakSiNe A vijayadevanI madhyama parSadAnA 10,ooo devonA 10,ooo bhadrAsano kahelAM che. te sIMhAsananI dakSiNapazcime A vijayadevanI bAhya parSadAnA 12,ooo devonA 12,ooo bhadrAsano kahelAM che. te sIMhAsananI pazcime A vijayadevanA sAta sainyAdhipatinA sAta bhadrAsano kahelAM che, te sIMhAsananI pUrva-dakSiNa-pazcima-uttarathI ahIM vijayadevanA 16,ooo AtmarakSaka devonA 16,000 bhadrAsano kahelAM che. te A pramANe - pUrvamAM 40eo, e pramANe cAre dizAmAM cAvatu uttaramAM 4000. bAkInA bhaumamAM pratyekanA sIMhAsana saparivAra kahela che - sUga vyAkhyA - te sIMhAsananI pazcima-uttaramAM atha ivAyavya khUNAmAM che. uttara dizAmAM ane uttarapUrva-IzAna khUNAmAM sarva saMkalanAthI traNe dizAmAM ahIM vijaya devanA cAra samAnamAM - vijaya deva sadeza Ayu, dhati, vaibhavAdimAM hoya te sAmAniko - x - tenA 4ooo bhadrAsano kahelA che. te siMhAsananI pUrvamAM ahIM vijayadevanI cAra agramahipInA - ahIM abhiSeka karAyela devI mahiSI kahevAya che. te parivAranI badhI devIomAM agra-pradhAna hoya che mATe agamahiSI kahevAya. te pratyekanA hajAra devI parivAra sahitanA 4ooo bhadrAsano kahelAM che. te siMhAsananI dakSiNa pUrve arthAta agni koNamAM vijayadevanI atyaMtara parSadAnA 8000 devone yogya 8000 bhadrAsano kahelAM che, te siMhAsananI dakSiNa dizAmAM vijayadevanI madhyamA pArSadAnA 10,000 devonA 10,ooo bhadrAsano ItyAdi - X - che. atyaMtara, madhya, bAhya parSadAnA devo koNa che? jenA vaDe atyaMtara parSadAdi vyavahAra thAya che? atyaMtara parSadAnA devo bolAve to ja svAmI pAse Ave che, vaNa bolAvyA nahIM, kemake teo parama gausvapAmava che, madhyamaparmadAnA devo bolAvyA ke vaNa bolAvyA paNa svAmI pAse Ave che. kemake madhyama pratipatti viSayavALA che. bAhya parSadAvALA vaNa bolAvyA svAmI pAse Ave che, kemake temane akAraNa lakSaNa gauravanuM yogyapaNuM che athavA jenI uttama mativathI vicArIne vijayadeva kArya kare che, te gaurava paryAlocanAmAM atyaMta atyaMtara che te AtyaMtarikA, jenI AgaLa atyaMtara parvadA saha palAyana karIne deDhIkRta pada jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 guNadoSanA kathanathI prapaMce che, te gaurava paryAlocanAmAM madhyama bhAve hoya te mAdhyamikA, jenI AgaLa pahelI parSadA saha paryAlocita hoya, bIjI parSadA sAthe prAMcita pada AjJApradhAna thaI A karavuM ke na karavuM tema prarUpe che, te gaurava ane paryAlocanathI bahAranA bhAve che, te bAhyA. te siMhAsananI pazcima dizAmAM ahIM vijayadevanA sAta anIkAdhipatinA sAta bhadrAsano kahelAM che, have parikSepAMtara kahe che - te sIMhAsananI pUrva, dakSiNa, pazcima, uttara e cAre dizAmAM ahIM vijayadevanA 16,ooo AtmarakSaka devone yogya 16,000 bhadrAsano kahelAM che. te A rIte - pUrvamAM 4ooo ItyAdi * * * sUga vyAkhyA - vRttimAM to te siMhAsananI badhI dizAmAM sAmAnyathI ItyAdi vyAkhyAna che. te pAThAMtara apekSAthI saMbhave che. bAkInA bhaumomAM pUrva-para maLIne ATha saMkhyakamAM pratyeka-pratyeka siMhAsana saparivAra sAmAnikAdi deva yogya bhadrAsanarUpa parivAra sahita kahela che. | vijayadvAranA uparanA AkAramAM 16 bhede rano upazobhita che. te A pramANe - ratna, vaja, vaiDUrya, lohitAkSa, masAgala, haMsagarbha, pulaka, saugaMdhika, jyotirasa, aMka, aMjana, jata, jAtyarUpa, aMjana pulaka, sphaTika ane Ti. tenI vyAkhyA vijayadvArano uparano AkAra - utaraMgAdirU5, soLa bhede rano vaDe zobhe che. rana Adi. temAM rana-karkItanAdi, vajAdi ratna vizeSa prasiddha che. vizeSa e ke - sanata - 5, jAtyarUpa-sonuM, A baMne paNa rana ja che. | vijayadvAranI upara ATha aSTamaMgala kahelA che. te A - svastika, zrIvatsA cAvatuM darpaNa, sarve ranamaya cAvatu pratirUpa che. vyAkhyA - X - sugama che. vijayadvAranI upara ghaNAM kALAsAmaradhvaja che yAvatu te badhAM ranamaya, svaccha cAvatu pratirUpa che. vijayadvAranI upara ghaNAM chatrAtichatra che te pUrvavatuM. vyAkhyA pUrvavatu - X - X - bhagavad ! te vijayadvArane "vijayadvAra" kema kahe che ? gautama ! vijayadvAre vijaya nAme mahaddhika, mahAdhutika, mahAbala, mahAyazA, mahAsakhyA, palyopama sthitika deva vase che. te tyAM 4000 sAmAniko, saparivAra cAra agramahiSI, traNa parSadA, sAta sainyo, sAta sainyAdhipatio, 16,ooo AtmarakSaka devo, vijayadvAra ane vijayA rAjadhAnInA bIjA ghaNAM vijayarAjadhAnI vAstabhA devo ane devInuM Adhipatya, paropatya, svAmItva, bhatRva, mahatarakAva, AjJA-zarya senApatya karato, pAlana karato, mahA Ahata-nRtya-gIta AdinA sva vaDe divya bhogopabhogane bhogavato rahe che. tethI te vijayadvArane vijayadvAra kahe che. sUga vyAkhyA - bhagavaMta! kayA hetuthI vijayadvArane vijayadvAra kahe che. bhagavaMte kahyuM - vijayadvAramAM vijaya nAme anAdikALanA pravAhathI vijaya e nAmano mahAkaddhi-bhavana, parivArAdi jene che tevo, mahAdhutika-jene zarIragata ane AbharaNagata moTI yuti che te. mahAbala-zArIranA prANa, mahAyaza-vyAti Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/7,8 jene che te, mahA Iza nAme prasiddhi jene che te mahezAkhya. athavA Iza-aizvaryapotAnI khyAti, te IzAkhya. mahAna evo te IzAkhya, te mahezAkhya athavA kyAMka mahAsaukhya pATha che - prabhUta sat vedha udayane vaza che te. palyopama sthitika vase che. 93 temAM 4000 sAmAnika, saparivAra cAra agramahiSI che, te pratyeka eka-eka hajAra saMkhyaka parivAra sahita che. traNe 5ryAdAmAM anukrame ATha, daza, bAra hajAra saMkhyaka devo che. sAta sainya-Azva, hAthI, ca, padAti, mahiSa, gaMdharva, nATyarUpa che. te sAmenA adhipatinA ane 16,000 AtmarakSako, vijayadvAranuM, vijayA rAjadhAnInuM tyAM vasatA bIjA aneka deva-devIonuM adhipatikarma-rakSA karato, te rakSA sAmAnyathI AtmarakSako vaDe karAya che, tethI kahe che - purano pati te purapati, tenuM karma te paurapatya arthAt badhAmAM agresaratva, te agresaratva nAyakatva sivAya paNa cAya, svanAyaka niyukta tAvidha gRhaciMtaka sAmAnya puruSanI mAphaka, tethI nAyakatvanA svIkArane mATe kahe che - svAmI, teno bhAva te svAmItva arthAt nAyakatva. te nAyakatva poSakatva sivAya paNa thAya che, jema-mRga sUthAdhipati mRga. tethI kahe che - bhartRtva-poSakatva, tethI ja mahattarakatva, e mahattatva koI AjJArahitane paNa thAya, jema koI vaNikanuM sva dAsa-dAsI varga prati hoya. tethI kahe che - AjJA vaDe Izvara te AjJezvara, senAno pati senApati, AjJezvara evo A senApati, tenuM karma AjJezvara senApatya svasainya prati adbhUta AjJApAdhAnya, anya niyukta puruSa vaDe pAlana karAvatA. moTA avAja sAthe, AkhyAnaka pratibaddha athavA avyAhata, nitya anubaMdha, je nATyagIta-nRtyagAna, je vAdita taMtrItala-tAla-truTita, taMtrI-vINA, tala-hastatala, tAla-kazikA, truTita-bAkInA vAdho tathA je ghanamRdaMga-megha samAna dhvani-muraja, paTu puruSa vaDe pravAdita. A badhAMno je nAda, tenA vaDe sahakArIbhUta, svargamAM thanAra te divya-atipradhAna, bhogArTabhoga-zabdAdi bhoga bhogo athavA bhoga vaDe - audAkikAya bhAvathI atizayI bhoga te bhoga bhoga, tene bhogavato - anubhavatA vicare che - rahe che. A kAraNe gautama! ema kahe che - vijayadvAra e vijayadvAra che. vijaya nAme teno svAmI deva che. - 4 - 4 - vijayadevanI sthiti pratipAdaka kaNa pustakamAM vijayane vijaya nAmathI bolAvela che athavA gautama ! vijayadvAranuM zAzvata nAma che. te haMmezA hatuM - che ane raheze. athavA vijaya e anAdiprasiddha nAma che, bAkI sugama che. - x - x - vijayadvAra varNana kahyuM. have rAjadhAnI varNana kahe che. jemake - he bhagavan ! vijaya devanI vijayA nAme rAjadhAnI kyAM AvelI che ? gautama ! vijaya dvAranI pUrve tIrchA asaMkhya dvIpasamudra gayA pachI bIjA traMbudvIpa dvIpamAM 12,000 yojana avagAhya pachI, A jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vijayadevanI vijayA nAme rAjadhAnI kahI che. ahIMthI AraMbhIne vijaya deva tyAM sudhInA sUtrane jANavuM, praznasUtra sugama che. uttara sUtramAM vijayadvAranI pUrva dizAmAM tIrchA asaMkhyAta dvIpasamudro atikramIne A aMtaramAM je bIjo jaMbudvIpa adhikRt dvIpatulya nAme. AnA dvArA jaMbUdvIponuM asaMkhyayatva sUcave che. temAM 12,000 yojana avagAhIne tyAM vijayadevanI vijayA nAme rAjadhAnI meM tathA anya tIrthaMkara 74 vaDe kahevAyela che. te nirgamana sUtra sudhI kahevuM. - X - 4 - 4 - have zeSa dvArAdinA svarUpa kathana mATe atideza - e pramANe vijayanA dvAranA prakArathI cAre paNa jaMbUdvIpanA dvAro rAjadhAnI sahita kahevA. [zaMkA] vijaya dvAranA vaNitapaNAthI sUtramAM kaI rIte catudvAra viSayaka atideza samasUtri che ? atidezathI atideza pratiyogInA atyaMta tulya varNakatvanA pratipAdanArthe che. tethI je rIte vijayadvAranuM varNaka che, te rIte vaijayaMta, jayaMta, aparAjita dvAronuM paNa che. je rIte A traNe dvAro che, te rIte vijayadvAra paNa che. jema vijayarAjadhAnInuM varNaka che, te rIte vaijayaMtA, jayaMtA, aparAjitA rAjadhAnInuM paNa che. je rIte te traNenuM che, te rIte vijayA rAjadhAnInuM paNa che. A dvAro pUrva dizAthI pAdakSiNA vaDe nAmathI jANavA. te A rIte - pUrvamAM vijaya, dakSiNamAM vaijayaMta, pazcimamAM jayaMta ane uttaramAM aparAjita che. ahIM vaijayaMtAdi dvAro paNa jIvAbhigamathI ja prazna ane uttararUpe AlApako jANavA. te A rIte - bhagavan ! jaMbudvIpa dvIpanuM vaijayaMta nAme dvAra kyAM kahela che ? gautama ! jaMbudvIpa dvIpamAM meru parvatanI dakSiNe 45,000 abAdhAthI jaMbUdvIpa dvIpanA dakSiNAMtathI lavaNa samudra dakSiNAddhanA uttarathI ahIM jaMbUdvIpa dvIpanuM vaijayaMta nAme dvAra kahela che. ATha yojana urdhva uccatvathI Adi badhI vaktavyatA yAvat nitya che. rAjadhAnI, te dakSiNathI yAvat vaijayaMta deva. bhagavan ! jaMbUdvIpa dvIpanuM jayaMta nAme dvAra kyAM kahela che ? gautama ! jaMbudvIpa dvIpanA meru parvatanI pazcime 45,000 abAdhAthI jaMbUdvIpanA pazcimAMtathI lavaNa samudranA pazcimArchanA pUrvathI sItodA mahAnadInI upara A jaMbudvIpanuM jayaMta nAme dvAra kahela che, pramANa pUrvavat, jayaMtadeva, pazcimathI te rAjadhAnI yAvat jayaMtadeva che. bhagavan ! jaMbudvIpanuM aparAjita nAme dvAra kyAM kahela che ? gautama ! merunI uttaramAM 45,000 yojana abAdhAthI jaMbUdvIpa dvIpanA uttarAMtathI lavaNasamudramAM uttaranI dakSiNathI ahIM jaMbUdvIpa dvIpanuM aparAjita nAme dvAra kahela che, pramANa pUrvavat rAjadhAnI, uttathI yAvat aparAjita deva che. cAre anya jaMbUdvIpamAM che. have vyAkhyA - bhagavan ! jaMbudvIpanuM vaijayaMta nAme dvAra kyAM Avela che ? gautama ! merunI dakSiNa dizAmAM 45,000 yojana abAdhAthI, bAdhA-AkramaNa, na Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/3,8 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 have cotho prazna ja AkAra bhAva pratyavArarUpamAM bharoganuM svarUpa jijJAsu pUche che - * sUtra-11 - bhagavana jaMbudvIpa dvIpamAM bharata nAme homa karyA kare che ? gautama ! ladhu himavata varSadhara parvatanI dakSiNethI dakSiNa lavaNasamudranI uttarethI pUrva lavaNasamudranI pazcimathI pazcima lavaNasamudranI pUrve ahIM jaMbUdvIpa hIpamAM bharata nAme kSetra kahela che. A bharataeljhamAM sthANu, kaMTaka, viSama, durga, pavana, pavAda, uMjhara, ri , khADI, dari, nadI, kaha, vRkSa, guccha, gulma, latA, vela, aTavI, zApada, tRNa, taskara DiMbha, Damara, dubhikSa, dukALa, pAkhaMDa, kRpaNa, vanIka, Iti, mAri, kuvRSTi, anAvRSTi, rAjA, roga, saMkleza, vAraMvArano saMkSona [A badhal]nI bahulA che. bAdhA te bAdhA. dUravartItvathI anAkramaNa-apAMtarAla. apAMtarAlane choDIne. jaMbUDhIpa dvIpanA dakSiNa cheDAthI, lavaNa samudranA dakSiNAddhanA uttarathI jaMbUdvIpa dvIpanuM vaijayaMta nAme dvAra che. ATha yojana utI uccavathI ItyAdi, vijayadvAra saMbaMdhI badhI vaktavyatA yAvat nitya. vaijayaMta devanI vaijayaMtI nAme rAjadhAnI ItyAdi badhuM pUrvavatuM. vaijayaMta deva. e pramANe jayaMta, aparAjita dvAra vaktavyatA paNa kahevI. mAtra dizAno phera che. - 4 - have vijayAdi dvAranuM paraspara aMtara batAve che - * sUtra-9,10 : 6] bhagavana! jaMbUdvIpa hIpanA eka dvArathI bIjA dvAranuM abAdhA aMtara keTaluM kahyuM che ? gautama! 99,05ra yojana ane kaMIka nyUna ardha yojana eka dvArathI bIjA dvAranuM abAdhA aMtara kahela che. [10] jaMbUdvIpanuM dvArAMtara kaMIka jUna 9,05ra yojanAnuM che. * vivecana-9,10 : bhadaMta! jaMbUdvIpa dvIpa saMbaMdhI dvArathI dvAranuM keTalA pramANamAM abAdhA aMtara che? vAdhA - paraspara saMzleSathI pIDavuM te. bAdhA nahIM te bAdhA. te abAdhA vaDe je aMtara arthAt vyavadhAna. ahIM aMtara zabda madhya vizeSAdi athamAM vatatuM jANavuM. tethI tenA vyavacchedathI vyavadhAna artha parigrahaNa karavA mATe 'abAdhA' zabda lIdho che. ahIM uttaramAM bhagavaMta kahe che - gautama! 79,05ra yojana ane dezonA aDadhuM yojana dvArathI dvAranuM abAdhA aMtara kaheluM che. te A rIte - jaMbUdvIpa paridhi pUrve nirdeza karyA mujaba - 3,16,227 yojana, 3-koza, 128-dhanuSa, 13/l. aMgula che. ahIMthI dvArA catukano vistAra 18 yojana bAda karavo. jethI ekaika dvArano vistAra cAra yojana prati dvAra ane be dvAra zAkhAno vistAra be koza che. A hAra ane zAkhAnA parimANane cAra vaDe guNatAM 18 yojana Avaze. tene bAda karatAM zeSa paridhi gaNatAM 3,16,209 yojanarUpane caturbhAgamAM prApta yojanA 39,05ra yojana, eka koza tathA paridhinA traNa kozanA dhanuSya karatAM 6000 dhana thAya. temAM paridhimAM rahela 128 dhana umeratAM 6128 dhanuSa thAya che, tene paNa cAra vaDe bhAMgatA 3-saMgala Ave, zeSa eka jaMgalamAM ATha yava che, temAM paridhinA pAMca yava umeratAM 13-cavo thaze. tene paNa cAra vaDe bhAMgatA traNa cava Avaze. pachI eka cava raheze. tenA ATha yukA thaze. temAM paridhinA eka cukAne umeratAM nava cUkA thAya. tene cAra vaDe bhAMganI be cUkA Ave. zeSanI alApaNAthI, vivakSA karI nathI. ane A badhuM dezona eka gAu thAya che, pUrva prApta gAunI sAthe dezonA ardhayojana thAya. A ja arthane lAghavatAne mATe gAyA vaDe kahela che. A bharatakSetra pUrva-pazcima lAMbu, uttara-dakSiNa vistIrNa, uttarathI paDyuMka saMsthAna saMsthita, dakSiNathI dhanupRSTha saMsthita che, traNa taraphathI lavaNasamudrane sparzita, gaMgA-siMdhu mahAnadI vaDe ane vaitAdya parvatathI cha bhAgamAM vibhakata che. jaMbUDhIpadvIpanA 190 bhAga karatAM, para6-yojana ane eka yojanA 6/19 bhAga viSaMbhathI che. bharatakSetranA bahumadhyadeza bhAgamAM vaitADhya nAme parvata kahela che. je bharatone be bhAgamAM vibhAga karato rahela che, te A pramANe - dakSiNahirvabharad ane uttarArdha bharata. * vivecana-11 - pUchanAranI apekSAthI nIkaTapaNAthI pahelA bharatanuM ja prazna sUjha che. bhagavana! jaMbUdvIpamAM bharata nAme varSotra kyAM kahyuM che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! cULa zabda dezI che, kSalla teno payi che. mahAhimavatanI apekSAthI laghu, je himavAnu varSadhara parvata-phoga maryAdA karanAra parvata vizeSa, tenA dakSiNathI, dakSiNa dizAmAM dAkSiNAtya lavaNa samudranI uttaramAM pUrvI lavaNa samudranI pazcime pAzcAtya lavaNasamudranI pUrva dizAmAM je avakAza che, tyAM bharatakSetra che. temAM zuM vizeSa che ? sthANu-kIlaka, je chedAyela vanaspatinA zuka avayavarUpe che, lokamAM ThuMThuM kahe che. te pracura vyApta che. athavA jyAM ghaNAM ThuMThA che te. ema badhe pada yojanA karavI. kaMTaka-boranA kAMTA, viSama-uMcAnIcA sthAna. durga-durgama sthAna, parvata-nAnA giri, prapAta-jayAM maravAnI IcchAvALA loko kaMpa kare che athavA prapAta-rAgighATI, avajharaparvatanA taTathI jaLanuM adha:patana, te sadA avasthAyI hoya to nirjhara. gad-khADo. dari-guphA. vRkSa-sahakAra Adi, guccha-vaMtAkI Adi, zubha-navamAlikAdi. latA-padAlatAdi, valI-kUmAMDI Adi, ahIM nadI, draha, vRkSAdinuM azubha bhAvajanita Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/11 38 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bAhulya jANavuM, paNa tevA prakAranA zubha bhAvajanita hovAthI ekAMta suSamAdi kALamAM tema na hoya. - X - aTavI-jananivAsa sthAnathI ghaNI dUra bhUmi, zvApada-hiMsaka jIva, stana-cora, taka-sarvadA corI karanAra, DiMba-svadezamAM thato viplava. Damara-parAjAgRta upadrava, durmikSa-bhikSAcarone bhikSAnI durlabhatA, dukALa-dhAnyanuM moMghApaNuM Adi duSTakALa. pAkhaMDa-pAkhaMDI jana vaDe sthApita mithyAvAda, vanIpakacAcaka, iti-dhAnyAdi upadravakArI zalabha-mUSakAdi. mAri-marakI, kuvRSTi-kRsita vRSTi, kheDUta lokone na game tevo varasAda. anAvRSTi-varSAno abhAva, sajA-Adhipatya karanAra, je prajAne pIDAkArI hoya. saMkSobha-cittanI anavasthitatA - 4 - A badhAM vizeSaNa bharatanA che te prajJApakanI apekSAthI madhyakAlIna anubhAva ja varNavela che. tenA vaDe utarasaMgamAM ekAMta suSamAdimAM bahusamaramaNIyatva atinigdhatva Adi che ekAMta duHzvamAdimAM nivanaspatikava, arAjavAdi che, tethI have kahevAnAra (kathana) virodhI nathI. dizA vivakSAmAM prAcIna eTale pUrva - x * pUrva pazcima lAMbu. uttara-dakSiNA pahoLuM. * x * have te ja saMsthAnacI vizeSita kare che. uttara dizAmAM pathaMka mAphaka saMsthAna jenuM che ke, dakSiNa dizAmAM Aropita-jAnA dhanuSa - kodaMDanA pRSThapAzcAtya bhAga, tenI jema saMsthAna jenuM che te. tethI A dhanupRSTha zarajIvA bAhAno saMbhava che. AnuM svarUpa sva-sva avasare nirUpita karAze. vidhA-pUrva koTi dhanu:pRSTha para koTi vaDe lavaNasamudra * kramathI pUrva-dakSiNa-apara lavaNasamuddha avayavane sparze che * x * athati pUrvakoTi vaDe pUrva lavaNasamudra dhanupRSThathI dakSiNalavaNasamudrane apaskoTi vaDe pazcima lavaNasamudrane sparzIne rahela che. have Ane cha khaMDa vibhAjana dvArA vizeSita kare che - gaMgA, siMdhu mahAnadI vaDe ane vaitADhya parvata vaDe ja saMkhyA bhAga thAya atha anaMtarokta traNa vaDe dakSiNa-uttaranA pratyekanA traNa khaMDa karavAthI bharatanA cha khaMDa karelAM che. dhe ja jaMbUdvIpanA ekadezabhUta bharata che, to vibhathI keTalAmAM bhAge te kahevAya ? jaMbUdvIpa dvIpanA virkamano 290mo je bhAga, temAM che. have 190mAM bhAgamAM keTalAM yojano che te kahe che . pa26 yojana ane eka yojanano 6/ra1 bhAga. zuM artha che ? jevo 1lmAM bhAga samudita vaDe yojana thAya, tevA cha bhAgo. * x * ahIM eka sthApanA - pa266/19 teno bhAva A pramANe - jaMbUdvIpanA vistAranA lAkha yojana rUpanA 190 bhAgathI prApta. 126/6/19 yojana. ATalo ja bharatakSetrano vistAra che. (zaMkA) bhAjaTharAzi 10 rU5 che. cha bhAga yojana vaDe 19 kaLArUpa che. te videza samAna lAge che. [samAdhAna gaNitanipuNane badhuM sujJAna ja che. te A rIte - jaMbadvIpano vyAsa lAkha yojana che. tene 190 vaDe bhAga detAM zeSa-60-vadhe che. 60ne 190 vaDe bhAMgI na zakAya, tethI bhAjaya-bhAjaka sazi 6/190ne 10 vaDe cheda karatAM 6/1 bhAjya sazi-6, bhAjaka sazi-19 Ave che. (zaMkA) 190 rU5 bhAjaka aMkanI utpattimAM bIja zuM che ? uttaraeka bhAga bharatano, be bhAga himavatanA-kemake pUrvakSetrathI bamaNuM che. cAra haimavaMta phonanA - kemake pUrva varSadharathI bamaNAM che, ATha mahAhimavaMtanA, 16-harivarSanA, 3ra-niSadhanA e badhAM maLIne 63-bhANa thayA. A merathI dakSiNe thayA. e rIte uttara tarapha paNa 63 bhAga thaze ane videha kSetranA 64-bhAga thAya. tethI 63+64+63=190 thaze. sarva pramANathI ATalA bhAgo vaDe dakSiNathI-uttarathI jaMbUdvIpa lAkha yojanathI pUrita thAya che. tethI 190 vaDe bhAga dIdho. have je kahyuM ke - gaMgA, siMdha, vaitADhyathI cha bhAga thAya che. te paitAnA svarUpanI prarUpaNA karavA kahe che - bharatanA bahumadhya deza bhAgamAM vaijayaMtadvArathI traNa kaLA adhika 238 yojana atikamI 50-yojana khaMDamAM vaitADhya nAme parvata kahela che. te bharatakSetrane be bhAgamAM vibhakta kare che. * * * * * temAM AdimAM nIkaTapaNAthI dakSiNAddha bharatano prazna - * sUtra-12 : bhagavAna ! jaMbudvIpa dvIpamAM dakSiNapaddha bharata nAme kSetra kyAM kahela che ? gautama vaitADhaya parvatanI dakSiNathI dakSiNI lavaNa samudranI uttarathI pUrva lavaNasamudranI pazcimathI, pazcima lavaNa samudranI pUvathI A jaMbUdvIpa dvIpamAM dakSiNaddhi bharata nAme vakSetra kahela che. te pUrva-pazcima lAMbu, uttara-dakSiNa vistIrNa che, AdhacaMdra saMsiyAna saMsthita che. traNa sthAne lavaNasamudrane RSTa che. gaMgA ane siMdhu mahAnadI ta: traNa bhAgamAM vibhakata che. dakSiNaddha bharata kSetra 38 yojana ane eka yojananA 19 bhAga viSThabhaNI che. tenI jIvA uttarathI pUrva-pazcima lAMbI lavaNasamadrane be sthAne spaSTa che, pUrva koTiNI pUrvanA lavaNa samudrane RSTa che, pazcima koDIthI pazcimanA lavaNasamudrane pRSTa che. - dakSiNaddha bharatotra-9748-vyojana ane eka yojananA 12/19 bhAga labhAIthI tenuM dAnupRSTha, dakSiNathI 9766 yojanA ane eka yojanano "/19 bhAgathI kaMIka vizeSAdhika parikSepathI kahela che. bhagavad ! dakSiNaddhi bharatakSetranA kevA prakAre AkAra-bhAva pratyavatAra kahela che ? gautama bahurAmaramaNIya bhUmibhAga kahela che. jema koI AliMgapura yAva4 vividha paMcavaNa maNI ane tRNa vaDe upazobhita che. te A rIte kRtrima ane akRtrima vaDe. bhagavana / dAkSiNAddha bharatakSetranA manuSyonA kevA AkAra bhAva pratyAvatAra kahela che ? gautama ! te manuSyonA saMghayaNa, saMsthAna, uracavAyayi ane Ayu payayio ghaNAM prakAre che. ghaNAM varSo Ayune pAne che, pALIne keTalAMka manuSpo Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/12 nakagAmI, keTalAMka ticigAmI, keTalAMka manuSyagAmI, keTalAMka devagAmI thAya che. keTalAMka siddha-buddha-mukta thaI parinivaNi pAmI, sarva duHkhono aMta kare che. vivecana-12 : 39 A sUtra pUrvasUtrathI samAna AlavApaNe vivRtta prAya che. vizeSa e - arhu caMdra saMsthAna saMsthitatva, dakSiNabharatAddhanA jaMbUdvIpa 5TTa AdimAM Alekha darzanathI vyakta ja che. tathA traNa saMkhyA bhAga te tribhAga, tenA vaDe vibhakta che. teno pUrvI bhAga gaMgA vaDe pUrva samudranA mIlanathI karela che. pAzcAtya bhAga siMdhu vaDe pazcima samudrane maLavAthI karela che. madhyabhAga gaMgA-siMdhu vaDe kRt che. 238 yojana ane yojananA 3/19 bhAga vikhaMbhathI che ahIM zuM kahe che ? 526/6/19 yojana bharata vistArathI, vaitADhya vistAramAM 50 yojana zodhita karatAM bAkI rahela 476 yojana ane 6-kaLA eTale ke 476/6/19 thAya. tenuM aDadhuM eTale 238 yojana ane 3-kaLA = 238|3/19 thaze. e rIte yathokta pramANa thAya che. AnA dvArA zarUparUpaNA karI, kemake zara, vikhaMbha abheda che. have jIvA sUtra kahe che - te dakSiNAddha bharatanI jIvA samAna jIvA - RvI sarvAntima pradeza paMkti che. meru dizAnI uttaramAM, pUrvamAM pratIcIna-pazcimamAM laMbAI vALI, be tarapha lavaNasamudrane sRSTa, A ja arthane pragaTa kare che - pUrva koTi-agrabhAgathI pUrvI lavaNasamudra avayavane sparsIne pAzcAtya koTi vaDe lavaNasamudra avayavane sRSTa che. 9748 yojana ane eka yojananA 12/8 bhAga laMbAIthI che. je samavAyAMga sUtramAMdakSiNAddha bharatanI jIvA pUrva-pazcima lAMbI che, te baMne bAju lavaNasamudrane spaSTa che. 9000 yojana AyAmathI kahyuM, te sUcanA mAtrapaNe che, sUtranI zeSa vivakSA karela nI. vRttikAre A avaziSTa rAzirUpa vizeSa gRhIta che. ahIM sUtramAM anukta chatAM jIvA lAvavA mATe karaNabhAvanA darzAve che. te A rIte - vivakSita kSetramAM jaMbUdvIpanA vyAsathI zodhAya che. tethI je Ave, tene Izu vaDe guNAya che. pachI pharI cAra vaDe guNAya che. ahIM sa-saMskAra rAzi vivakSita kSetrano jIvAvarga kahevAya che. AnA mULane grahaNa karatAM je prApta thAya, te jIvAnI kalAnuM pramANa che. tenI 19 bhAgamAM yojanarAzi ane zeSa kalArAzi. temAM jIvAdi parijJAna Isu parimANa parijJAna vinA gaNela che. te paripUrNa janasaMkhyAMka nathI, paNa kalA vaDe Atireka karIne vivakSita kSetrAdithI IyunA savarNanArthe kalA karAya che. te kalIkRtathI ja jaMbudvIpa vyAsa vaDe sukhe zodhanIya che. e pramANe maMDalakSetra vyAsa paNa 1, zUnya-pa-rUpa kalIkaraNane mATe 19 vaDe gumatAM thaze-19, zUnya-5. pachI dakSiNa bharatAInI IyunA 238 yojana mAtra kalikRtanA / prakSipta uparanI kalA trikanA 4525-rUpathI guNIe, Avaze 8,57,70,24,375 A caturguNa 34,30,80,97,500, A dakSiNAddha bharatano jIvAvarga. tenuM vargamULa karavAthI Ave 1,85,224 kaLA. zeSa kalAMza 1,67,324 ane nIce chedarAzi 3,70,448. jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 prApta kalAnA 19 bhAgamAM yojana-947 ane kaLA-12. A dakSiNArdhva bharatanI jIvA che. e pramANe vaitADhyAdi jIvAmAM paNa kahevuM. jyAM sudhI dakSiNa taraphanI videhAddha jIvA che, e pramANe uttarArdha airAvata jIvA, cAvat uttarAddha videha jIvA paNa kahevI. have dakSiNa bharatAddhanA dhanuHpRSThanuM nirUpaNa kare che - anaMtarokta jIvAthI dakSiNanI dizA-lavaNa dizA. dhanupRSTha adhikArathI dakSiNa bharatAddhanuM kahevuM-vyAkhyA karavI. 9766 yojana ane eka yojananA 1/19 bhAgathI kaMIka vizeSAdhika paridhithI kahela che. 80 ahIM karaNabhAvanA je rIte vivakSita che, A vivakSita guNomAM punaH cha-guNa vivakSita jIvA vargayukta je rAzi che te dhanuHpRSTha varga e rIte oLakhAvAya che. tenA vargamULamAM prApta kaLAnA 19 bhAgamAM yojana prApta thAya che-avaziSTa kaLA che. tethI kahe che - dakSiNa bhatAddhamAM kaLA-4525. Ano varga 2,04,75,625, AnA cha guNa-12,28,53,750 thAya. have dakSiNAddha bharatano jIvAvarga thaze - 34,30,80,97,500. AnI yuti 34,43,09,51,250 thAya. A dhanu:pRSTha varga che. AnA vargamULamAM prApta kaLA - 1,85,555 che ane bAkI kalAMza 2,93,225 thAya. chaMdakarAzi nIcethI - 3,71,210, kaLAnA 19 bhAgamAM, yojana - 9766 ane kaLA1 ane je vargamULa avaziSTa kalAMzA che, te vivakSAthI ane sUtrakAre kalAthI vizeSa adhikapaNAthI kahela che. kahe che - e pramANe jIvAkaraNamAM paNa vargamUla avaziSTa klAMzanA sadbhAvathI, tyAM paNa ukta kaLAnuM sAdhikatva pratipAdana nyAyaprApta che, to paNa kema na kahyuM ? - uttaramAM kahe che - sUtragatinA vaicitryathI avivakSIta hovAthI nathI kahyuM. - 4 - vaitADhyAdi dhanupRSThomAM paNa e pramANe kahevuM. dAkSiNAtya videhAddha dhanupRSTha je pramANe che, te pramANe uttara aivatAddhanuM dhanupRSTha che, e pramANe uttarAddhavidehanuM paNa dhanupRSTha che. ahIM dakSiNAddha bharatamAM bAhA asaMbhava che. have dakSiNAddha bharatanuM svarUpa pUchatAM A kahe che - bhagavan ! dakSiNAddha bharatano kevo AkAra-svarUpano bhAva-paryAya che, teno pratyavatA-prAdurbhAva kevo che ? arthAt prastuta kSetranuM svarUpa vizeSa kevuM che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! bharatano bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahelo che ? "jema koI AliMgapuSkara ItyAdi bahu samatvavarNaka, badhuM ja grahaNa karavuM yAvat vividha paMcavarmothI maNi ane tRNa vaDe upazobhita che. te maNi ane tRNamAM zuM viziSTa che ? kRtrima-kramathI zilpI ane karyakAdinA prayoga vaDe niSpana che. akRtrimakramathI ratnanI khANamAMthI upajela AdithI zobhato dakSiNAddha bharatano bhUmibhAga che. AnA vaDe tenuM karmabhUmitva kahyuM, anyathA haimavatAdi akarmabhUmimAM paNa A vizeSaNa kahyuM hota. - X - (zaMkA) A sUtra vaDe kahevAnAra uttarAddha bharata varNaka sUtrathI sAthe "ThuMThA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/12 1 viSamatA-kaMTakanI bahulatA che' ItyAdi sAmAnya bharatavarNakasUtra virodha che. A sUtra ArA vizeSanI apekSAthI nathI, sAmAnya bharatasUtra prajJApakanA kALanI apekSAthI che, tethI temAM virodha na kahevo. kemake maNI ane tRNanA kRtrima ane akRtrimapaNAMne kahevAthI prajJApaka kAlInatvanuM aucitya che. tyAM paNa kRtrima maNI ane tRNono saMbhava che. prajJApakano kAla avasarpiNInA trIjA ArakanA aMtathI AraMbhIne sau varSa jUnAM dudhamA ArA sudhI kahela che. (samAdhAna) ahIM "ThuThAnI bahulatA, viSamatA Adi sUtranA bAhulyanI apekSAthI kahevAyela che, koI deza vizeSamAM puruSa vizeSanA punyaphaLa bhogArthe upasaMpad bhUminA bahusama ramaNIyatva AdimAM virodha nathI. kemake bhojakanI vicitratAmAM bhogya vaicitryanI niyatatA che. AnA dvArA tenA ekAMta zubha, ekAMta azubha mizralakSaNa traNa kALanuM AdhAratva dekhADyuM. ekAMta zubha kALamAM sarva kSetra bhAvazubha ane ekAMta azubhamAM badhAM azubha ja hoya, mizramAM kyAMka zubha, kyAMka azubha che. tethI ja pAMcamAM ArAthI yAvat bhUmi bhAga varNaka bahusama ramaNIyAdi ja sUtrakAre kahyuM, paNa chaTThA ArAmAM to ekAMta azubha che, te rIte badhuM susthAyI nathI. have temAM ja manuSya svarUpane pUche che - praznasUtra sugama che. uttarasUtramAM bhagavaMte kahyuM - gautama ! je svarUpanI tame jijJAsA karI che, te manuSyo ghaNAMvajraRSabhanArAya Adi saMghayaNo - 4 - che. ghaNAM-samayatusrAdi saMsthAno che - x - ghaNAM-vividha prakAre zarIranI uMcAI che, paryAya-500 dhanuSyI sAta hAtha Adi vizeSa che. Ayu-pUrvakoTithI 100 varSa Adi che. ghaNAM varSonuM Ayu pALIne koI narakagatimAM, koIka tiryaMcagatimAM, koI manuSyagatimAM, koI devagatimAM jAya che. koI badhAM karmono kSaya karIne niSThItArthI thAya che. kevaLa jJAnathI vastutatvane jANe che, bhavopagrAhI karmAMzothI mUkAya che, karmakRt tApanA virahathI zAMta thAya che, sarva duHkhono aMta kare che. - x - have teno sImAkArI paitADhya kyAM che ? te pUche che. - sUtra-13 : jaMbudvIpa dvIpamAM bharatakSetramAM vaitADhya nAme parvata kyAM kahelo che ? gautama ! uttarAI bharatakSetranI dakSiNe dakSiNa addha bharatakSetranI uttare, pUrvI lavaNasamudranI pazcime, pazcima lavaNasamudranI pUrve, A jaMbUdvIpa dvIpamAM bharatakSetramAM vaitADhya nAmano parvata kahelo che. te pUrva-pazcima lAMbo, uttara-dakSiNa vistIrNa che. baMne bAju lavaNa samudrane pRSTa che. pUrvanI koTIthI pUrvanA lavaNasamudrane dRSTa che, pazcimanI koTIthI pazcimanA lavaNa samudrane spaSTa che. A vaitADhya parvata 25-yojana urdhva uccatvathI, savA cha yojana udvedhathI, 50 yojana viSNubhathI che. tenI bAhA pUrva-pazcima 488 yojana ane eka yojananA 16/19 bhAga che. tathA ardhayojana laMbAIthI kahI che. 25/6 jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tenI jIvA uttaramAM pUrva-pazcima lAMbI, baMne bAju lavaNasamudrane sRSTa, pUrvanI koTithI pUrvI lavaNasamudrane pRSTa, pazcimanI koTithI pazcimI lavaNasamudrane pRSTa 10,320 yojana ane yojananA 12/19 bhAga AyAmathI che. tenuM dhanupRSTha dakSiNathI 10,743 yojana ane yojananA 15/19 bhAga paridhi che. te vaitADhya parvata sUcaka saMsthAna saMsthita, sarajatamaya, svaccha, lakSNa, laSTa, dhRSTa, sRSTa, nIraja, nirmaLa, niSpaka, nirkeTaka chAyA, prabhA-kIraNa sahita, prAsAdIya, darzanIya, abhirUpa, pratirUpa che. ra tenI baMne bAju be pAvaravedikA, be vanakhaMDa cotaraphathI vIMTAyela che. te pAvaravedikA ardhayojana urdhva uccattathI, 500 dhanur vikhaMbhathI, parvatAmAna AyAmathI che. varNana kahevuM. te vanakhaMDa dezona be yojana vikabhathI, pAvara vedikA samAna AyamathI, kRSNa-kRSNAvabhAsa yAvat varNana karavuM. vaitADhya parvatanI pUrva-pazcimamAM be guphA kahela che. uttara-dakSiNa pUrva pazcima vistIrNa, 50 yojana AyamathI, 12-yojana vidhyuMbhathI, ATha yojana urdhva uccatvathI, vajramaya kapATa-avaghATInIthI, yamala yugala ghanakapATathI vaizya, nityAMdhakArathI tamisa, graha-caMdra-sUrya-nakSatra ane jyotiSa prabhAthI rahita yAvat pratirUpa che. te be guphA A pramANe - tamisaguphA ane khaMDapapAtaguphA. te guphAmAM be mahaddhika, mahAdhutika, mahAbalI, mahAyazavI, mahAsaukhya, mahAnubhAva ane palyopama sthitika devo vase che. te A rIte - kRtamAla ane nRtyamAla, te vanakhaMDanA bahusamaramaNIya bhUmibhAgathI vaitADhya parvatanI baMne bAju daza-daza yojana urdhva jaIne ahIM be vidhAdharazreNI kahelI che. te pUrva-pazcima lAMbI, uttara-dakSiNa vistIrNa, daza-daza yojana viSphabhathI che, parvata samAna AsAmathI baMne paDakhe be pAvaravedikA vaDe be vanakhaMDathI parivRtta che. te pAvaravedikA ardhayojana urdhva uccatvathI, 500 dhanur vikabhakSI, parvata samAna AyAmathI che. varNana jANavuM. vanakhaMDo paNa pAvaravedikA samAna AyAmathI che. varNana karavuM. bhagavan ! vidhAdhara zreNI bhUminA kevA AkAra-bhAvAdi kahela che ? gautama ! bahuAmaramaNIya bhUmibhAga kahela che. jema koI AliMgapuSkara yAvat vividha paMcavarNI maNI ane tRNa vaDe zobhita che. te A pramANe - kRtrima ane kRtrima vaDe. temAM dakSiNanI vidhAdharazreNI gaganavallabha pramukha-50 vidhAdhara nagarAvArA kahela che. uttaranI vidhAdharazreNImAM ratha-nepura-cakravAla pramukha-60-vidhAdhara nagarAvAsa kahela che. e pramANe badhAM maLIne dakSiNa ane uttaranI vidhAdhara zreNImAM 110 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/13 83 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vighAdAra nagarAvAsa che, tema kahela che. te vidhAdharanagaro zraddha-simita-nsamRddha pramudita jana-jAnapada yAvatu pratirUpa che. te vidhAdhara nagaramAM vidhAdhara rAja vase che. te mahA himAMta, malaya-maMda-mahendrasAra Adi rAjAnuM varNana kahevuM. bhagavad ! vidhAdhara zreNInA manuSyono kevo AkAra-bhAvAdi kahela che? gautama ! te manuSyo ghaNAM saMghayaNa-saMsthAna-uccatvapayarayavALA ane uttama AyupayayivALA che yAvat sarva duHkhano aMta kare che. te vidhAdhara zreNInA bahusamaramaNIya bhUmi bhAgathI vaitAdya parvatanA baMne paDakhe daza-daza yojana ud jaIne ahIM be abhiyoga-zreNI kahela che. pUrva-pazcima lAMbI, uttara-dakSiNa vistIrNa, 10-10 yojana viEbhathI parvata samAna AyAmathI baMne paDakhe be pAvara vedikA ane be vanakhaMDothI parivRtta che. baMne parvata samAna AyAmathI che. bhagavAna ! abhiyogazreNIno kevo AkAra bhAva pratyavatAra kahela che ? gautama bahurAmaramaNIya bhUmibhAga kahela che. cAvata tRNa vaDe zobhita che. varSa rAvata tRNa zabda. te abhiyoga zreNInA te-te dezamAM tyAM-tyAM yAvatu saMtara devo ane devIo bese che, suve che yAvat phaLa vRtti vizeSane anubhavatA vicare che. te abhiyoga zreNImAM devendra devarAja zakanA soma-yama-varuNa-vaizramaNa kAyika abhiyoga devonA ghaNAM bhavano kahelAM che. te bhavano bahArathI vRd, aMdarathI caturaDha vana yAvata asara dhanasaMgha vikirNa yAvatu pratirUpa che. tyAM devendra devarAja zakanA soma, yama, varuNa, vaizramaNakAyika ghaNAM abhiyogika devo ke je mahahika, mahAdhutika, cAvatuM mahAsabhya ane palyopamasthitika devo vase che. te abhiyogika zreNIno bahurAma ramaNIya bhUmibhAgathI vaitAdya parvatanI baMne bAju pAMca-pAMca yojana udhdha jaIne, ahIM vaitAdya parvatanuM zikharatala kahela che te pUrva-pazcima lAMbu, uttara-dakSiNa vistIrNa. 10 yojana viEbhathI parvata samAna AyAmathI che. te eka pAvaravedikA ane eka vanakhaMDathI cotaraphathI parivRtta che. baMnenuM varNana pUrvavatuM. bhagavAna ! vaitAdya parvatanA zikharadlano kevo AkAra bhAva pratyavatAra kahela che ? gautama ! bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahela che, jema koI AliMgapura cAvata vividha paMcavaNa maNIthI zobhita cAvata vAva, puSkariNI yAvata vyaMtara devo ane devIo bese che, cAvata bhogavatAM vicare che. bhagavat / jaMbUdvIpa dvIpamAM bharatakSetramAM vaitAdya parvata keTalAM kUTo kahelA che ? gautamAM nava kUTo kahelA che - siddhAyatanakUTa dAkSiNArvabharatakUTa, khaMDaupAtaguphA kUTa, mANibhadrakUTa, vaitAkUTa, pUmidrakUTa, tamiyaguphAkUTa, uttarArvabharatakUTa, vaizramaNakUTa. * vivecana-13 : pUrvasUtra samAna A sUga che. vizeSa A - uttarArdhabharatathI dakSiNamAM Adi dizA svarUpa jaMbUdvIpa paTTAdithI jANavuM. 5-yojana urva uccatvathI, savA cha-yojana uddhagha-bhUmimAM che kemake meru sivAyanA samaya-phoTavartIgiri pota-potAnA usedhacatuthazathI bhami avagAha kahyo che. tethI 5-yojananA catuthAza A pramANe thAya. ahIM prastAvathI "zara" jaNAve che te 288 yojana ane 3-kaLA che. tenuM karaNa-dakSiNa bharatAddha zara-238 19 che. e pramANe vaitADhya pRyuvamAM pa0-yojanarUpa umeratA yathokta pramANa thAya che. - x * khaMDa maMDala kSetramAM Aropitaye ghanuSa AkRti thAya che. temAM AyAmane jANavAne jIvA parikSepa prakarSa parijJAnane mATe dhanu:pRSTha vyAsa prakarSa parijJAnane mATe zara, te dhanupRSTha madhyama ja thAya che. prastuta girinA kevaLa dhanuSa AkRtinA abhAvathI dhanuSa pRSThano paNa abhAva thavAthI zara paNa saMbhavato nathI. tethI dakSiNa dhanuSa pRSThanI sAthe Anu dhanuSa pRSTharg che. prAcya zara mizrita ja Ano vikaMbha zara thAya che. anyathA zara vyatirikta sthAnamAM nyUna-adhikatvathI prakRSTa vyAsa prAptinI ja anupapati thAya. A zara karaNa dakSiNAddha videha sudhI jANavuM. e pramANe uttaramAM paNa airAvatanA vaitADhyathI AraMbhIne uttarArdha videha sudhI che. have tenI bAhA - vaitAdyanI bAhA dakSiNa-uttara lAMbI vakra AkAza pradeza paMkti che. pUrva-pazcimanI ekaikanI 488 yojana ane yojanA 16/19 bhAganI ardhakalA arthAta yojananA 38 bhAga, AyAmathI kahela che. RjubAhA parvatamadhyavartInI pUrva-pazcima AyatapramANathI kSetra vicArAdithI jANavI. ahIM karaNa - jemake guradhanupRSThathI laghu ghanu pRSTha zodhIne zeSane aDadhI karatAM bAhA Ave. jemake guru dhanupRSTha vaitAdya, kalA rUpa-2,04,13ra che. temAMthI laghu ghanupRSTha kalArUpa - 1,86,555 zodhita karatAM Ave - 18,57, tene aDaghAM karatAM kalA - 9288 thaze. tenA 19 bhAge cojana - 488 ane 16 kalAddha thaze. ItyAdi - 4 - have tenI jIvA kahe che - vaitAdyanI jIvA pUrvavatuM. vizeSa e - 10,720 yojana ane 119 bhAga. ahIM karaNabhAvanA - pUrvoktakaraNa kramathI jaMbUdvIpavyAsa kalArUpa-19, zUnya-5. temAMthI vaitADhya zara kakSAnA pa475 zodhita karAtaM 18,94,525 thaze. A vaitADhaya zara - pa435 vaDe guNatAM - 10,33,5,24,39pa cAya, tenA cAraNaguNA karatAM - 41,49,00,97,5oo, A vaitAdya jIvA varga che. AnuM mULa karatAM chedAzi - 4,07,382 che. prApta kaLA che - 2,03,691 cAya. zeSa kalAMza raheze - 94,019. prApta kaLAne 19 bhAgathI prApta yojana - 10,720 ane kaLA11 thaze. zeSa kalAMza ardha adhika thavAthI che. e ardhane adhika karatAM 12 kaLA thaze. have tenuM dhanupRSTha kahe che - temAM vizeSa e - 10,344 yojana ane Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/13 86 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 151 bhAga. ahIM karaNa je rIte vaitAdyamAM klArUpa-pa4pa teno varga-2,99,35,625, tenA cha gaNAM-10,98,53,50, vaitADhya jIvA varga-41,49,00,97,500 che. baMnenA maLavAthI thAya-41,66,9,51,25o A vaitAdya dhanaHpRSTha varga. mUla chedarAzi - 4,08,264. prApta kaLA thAya 2,04,132, zeSa kalAMza - 99,826. prApta kaLAne 1thI bhAga detAM 10,343|"I19 thAya. have A vaitAdya kevo viziSTa che, te kahe che - racaka eTale gaLAnuM eka AbharaNa, te saMsthAnathI saMsthita, sarvathA jatamaya che. baMne paDakhe be padAvapedikA, be vanakhaMDa vaDe cotaraphathI parivRta che. ahIM be pAvaravedikA tene pUrva-pazcima jagatIthI ruddha thavAthI niravakAzavathI ekIbhavana asaMbhava che. * X - X - have temAM rahela be guphAnI prarUpaNA kahe che - vaitADhya parvatanI pUrvapazcimathI, ahIM pUrva dizA mATe purajhama zabdane pUrve nipAta chatAM pazcimamAM pUrvanI vyAkhyA karavI. granyAMtaramAM pazcimamAM tamitra guphA ane pUrvamAM khaMDaprapAtaguphA nAma che. uttara-dakSiNa lAMbI, ATalo ja vaitAdyano vikuMbha, te ja AnI laMbAI che. pUrvapazcima vistIrNa, te Adha arthazI vyakta che. * X - X - vajamaya kapATa vaDe AcchAdita che. A baMne dvAra, cakavartInA kALane vajIne dakSiNa ane uttapAzvamAM pratyeka sadA saMmIlita vajamaya kapATa yugala che. tethI ja samasthita che. be rUpa che, nizcidra che, tethI dupraveza che. nitya aMdhakAravALI che. - X - vizeSaNa dvArA atra arthe hetu kahe che - graha, caMdrAdinI jayoti cAlI gayela che, evo mArga jemAM che te. athavA cAlI gaI che. grahAdInI prabhA jemAMthI te vAva pratirUpa che. -x-x- ukta guphA nAmathI dazavi che - tamisAguphA ane khaMDa prapAtAguphA. vaiva zabda baMnenI tucakAtA batAve che. tenA vaDe A baMne samasvarUpamAM jANavI. A badhI vijayadeva samAna AlAvAmAM prAyaH vyAkhyA karI che. vizeSa e ke - tami sAdhipati kRtamAlaka, khaMDaupAtAdhipati nRtamAlaka che. - have ahIM zreNi prarUpaNA mATe kahe che - te vaitADhyanA ubhaya pAvartI bhUmigata vanakhaMDano bahasama maNIya bhUmibhAgathI udvaitADhyagirinA baMne paDakhe daza yojana thaIne ahIM be vidhAdharane AzrayabhUta zreNI kahe che - eka dakSiNamAM, eka uttaramAM che. * x - ubhaya vikaMbhathI daza-daza yojana, tethI pahelI mekhalAmAM vaitADhaya vilaMbha 30-yojana che. parvata samipa AyAmathI che. vaitAdyavatu A paNa pUrva-pazcima samadrane sparze che. tathA pratyeka baMne paDakhe be pAvara vedikA vaDe ane be vanakhaMDa vaDe parivRta che. e pramANe ekaika zreNImAM be pAvara vedikA ane be vanakhaMDa che, tethI baMne zreNInI cAra pAvara vedikA ane cAra vanakhaMDa jANavA. - X - 4 - have te zreNInuM svarUpa pUche che - vidhAdhara Adi artha kahelo che. vizeSa e ke vividha maNI-paMcavarNamaNI vaDe A pATha ghaNI pratomAM dekhAto nathI, paNa rAjauMIyanI vRttimAM dekhAya che ane saMgata hovAthI, ahIM te pATha lakhelo che, tema jANavuM. have ubhaya zreNInA nagaronI saMkhyA kahe che - dakSiNa vidhAdharazreNImAM gaganavalabhAdi-50-vidhAdhara nagarAvAsa kahyA che. -x* tenagarAvAso rAjadhAnIrUpa jANavA. * * * * * uttara vidhAdhara zreNImAM rathanupura cakravAla Adi-60-vidhAdhara nagarAvAso kahelAM che. kemake dakSiNa zreNIthI A zreNI adhika dIrdhapaNe che. RSabha cAimAM dakSiNa zreNImAM ratha-nupUra cakravAla, uttara zreNImAM gaganavallabha kahela che, tava sAtizaya zratadhara jANe. - x - baMne zreNI maLIne 110 vidhAdhara nagarAvAsa che, tema meM ane anya tIrthaMkare kahela che. A 110 nagaronA nAmo hemAcAryakRta RSabha rAtrithI jANavA. te vidhAdhara nagaro bhavanAdi vaDe vRddhine pAmela, nirbhayatvathI sthira, dhanadhAnyAdithI samRddha che. pramoda vastunA sabhAvathI-pramudita, nana - nagarImAM rahetA loko, nAnapa6 - janapadamAM thayela ke temAM Avela. cAvatuM zabdathI badhuM caMpAnagarInuM varNana pahelA upAMgathI jANavuM. te pratirUpa sudhI jAmavuM. vidhAdhara nagaromAM vidhAdhara rAjA vase che. * x - te kevA che ? mahAhimavAnuhaimavata phoganA uttare sImAkArI varSadhara parvata, malaya-parvata vizeSa, maMdara-meru, mAhendraparvata vizeSa. tenI jema pradhAna. rAjAnuM varNana pahelAM upAMgathI jANavuM. have ahIM ja vartatI AbhiyogazreNIne nirUpe che - te vidhAdhara zremInA bahusama ramaNIya bhUmi bhAgathI vaitADhya parvatanA baMne paDakhe daza yojana udarva jaIne ahIM be Abhiyogya - abhi mukyatAthI preNakarmamAM prayojAya che te. * zakanA lokapAlanA preya karmakArI vyaMtara vizeSa, tenA AvAsa bhUta zreNI. baMne jAti apekSAthI pAvara vedikA vanakhaMDanuM varNaka kahevuM. parvata samika cAre paNa pAvaravedikA dIdhatAvI che. ahIM tenA saMbaMdhI vanakhaMDo paNa parvata samAna AyAmathI che. pUrve nIcenA jagatI pAvarapedikA samabhU bhAga maNi-tRNa vaNadi ane yaMtara deva-devI krIDAdi, je gama vaDe varNavyA te ja gama che, tethI pharI vyAkhyA karI nathI. te Abhiyogya zreNimAM zakanA - Asana vizeSana adhiSThAtA zaka, tenA dakSiNAddha lokAdhipati, devo maLe parama aizvaryayukta te devendra, devomAM kAMti Adi gaNothI adhika rAjamAna-zobhatA te devarAjAnA soma-pUrva dizAmAla, cama-dakSiNA dikapAla, varuNa-pazcima dikapAla, vaizramaNa - uttara dikSAla, tenI nikAya. - X * zaka saMbaMdhI somAdi dikvAla parivArabhUta. Abhiyogya devonA ghaNAM bhavano kahela che. te bhavano bahArathI vRtAkAra, aMdarathI samacaturasa che. ahIM bhavanonuM varNana kahevuM. * x * te prajJApanAnA sthAna Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/13 88 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 nAme bIjA padamAM kahela che. jemake nIce pukara karNikA saMsthAna saMsthita, vipula gaMbhIra khAta varikhA, prAkAra - aTTAlaka-kapATa-toraNa-pratidvAra dezabhAga, yaMtra-zanimusala-musuMDhI parivArika ItyAdi - X - X - X - X - X - have ukta sUganI vyAkhyA kahe che - nIcenA bhAgamAM puSkara karNikA saMsthAnA saMsthita che, ukIrNa eTale ati vyakta. je khAta-parIkhAnuM aMtara utkIrNa che te. athati khAta ane parIkhAnuM spaSTa, vaivikatyanA mIlana arthe apAMtarAlamAM moTI pALI sama che. vipula - vistIrNa, gaMbhIra - madhyabhAga prApta nathI te. khAta-parikhAmAM A bheda che - parikhA, upara vizALa che, nIce saMkucita che. khAta-baMne sthAne sama che. prAkAra - vapamAM pratibhavana aTTAlakA-prAtaranI uparavartI Azraya vizeSa. kapATa-wtAlIdvAra, AnA vaDe pratolI sarvatra sacita che. anyathA kapATa ja asaMbhava thaze. toraNa - pratolI dvAramAM hoya che. pratidvAra - mULadvAranA apAMtarAlamAM rahela laghadvAra, e rUpa dezavizeSa jemAM che te. yaMga - vividha prakAre, zatakti - mahAyaSTi ke mahAzilA. je upasthI pheMkavAmAM AvatA, so puruSone haNe che. muSaDhI - zastra vizeSa, tenA vaDe parivArita - cotaraphathI veSTita. tethI ja bIjA vaDe yuddha karavAnuM azakya che. ayodhyavathI ja sarvakALa jaya jemAM che te sadA jaya arthAt sarvakALa jayaMvatI. kemake sarvakALa gupta praharaNa ane parapa vaDe yoddhA vaDe sarvathA niraMtara parivAritapaNe bIjAne sahana na karatAM thoDo paNa praveza asaMbhava che. - koThaka - cAparavaka, racita - svayaM ja canAne prApta jemAM che te. * * * x - jemAM vanamAlAdinA citro che te. bIjA kahe che - vAta e dezI zabda ce. te prazaMsAvAsI che. tethI Avo artha nIkaLe ke - prazasti koThaka sayita, prazasta vanamAlAkRt. kSema - parakRta upadrava rahita, ziva - sadA maMgalayukta, kiMkara - nokararUpa deva * x * lAIa-chANa Adi vaDe bhUminuM upalepana karavuM. ullAIyA - cunA Adi vaDe bhIMta Adine dhoLavuM vagere, te dvArA pUjita. gozIrSa-caMdana vizeSa. sarasa-ratacaMdana, dardara - dardara nAmaka caMdana, tenA vaDe paMcAMguNI thApA devAyela che che. upayita-nivezata, mukelA vaMdanAkaLaza - mAMgalya ghaTa, vaMdanaghaTa - mAMgalya kaLaza, tenA vaDe zobhatA, je toraNo tene pratidvAranA deza bhAgamAM mUkelA che. Asakta-bhUmimAM lAgelA, usakata-upara lAgelA, vipula-ati vistIrNa, vRta-vatuLa. vasthAriyA - laTakAvelI, mAcadAma kalApa-puSpamALAno samUha. * * * * * upacAra-pUjA, apasagaNano saMgha-samudAya, tenA vaDe samyaka - ramaNIyapaNe vikIrNavyApta. divya guTita-AtodhanA je zabdo, tenA vaDe samyak - kAnane manohArIpaNe prakarSathI - sarvakALa, nadi-zabda kare che. * * * * * have vaitAnA zikharatalane kahe che - baMne Abhiyogya zreNInA bahasamaramaNIya bhUmibhAgathI vaitADhya parvatanI baMne bAju pAMca-pAMca yojana utd jaIne, A aMtamAM vaitAdya parvatanuM zikharatala kahela che. ane te zikharadla eka paDAvasvedikAthI tene vIMTaLAyela eka vanakhaMDa vaDe cotaraphathI parivRta che. arthAt jema gatInA madhyabhAgamAM paDAvaravedikA ekaika jagatIne dizA-vidizAmAM vIMTAIne rahela che, tema A sarvathA zikharatala paryanta vIMTIne rahela che. paraMtu A lAMba. cAra khUNAvALuM zikharatala saMsthita hovAthI Ayata catusya jANavuM. tethI eka eka saMkhyAvALuM kahyuM, tethI AgaLa bahivartI vanakhaMDa paNa eka ja che, paraMtu vaitAdya matagata pAvara vedikAvananI mAphaka dakSiNa-utara vibhAgavatu be pe nathI. kSetra vicAra bRhadravRttimAM Ama kahyuM che. pramANa - viThaMbha, AyAmaviSayaka. pAvaravedikA ane vanakhaMDanuM varNana pUrvavat jANavuM. have zikharatalanuM svarUpa pUche che - A badhuM jagatInI pakAvaperikAnA vanakhaMDa bhUmi bhAgavat vyAkhyA karavI. have tenI kUTa vaktavyatA pUche che - bhagava! jaMbUDhIpadvIpamAM bharatapeTamAM vaitADhya parvata upara keTalA kUTo kahelA che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! nava kUTo kahyA che. te A pramANe - siddha-zAzvata ke siddha, zAzvatI ahaMtu pratimAnuM sthAna che siddhAyatana, teno AdhArabhUta kUTa te siddhAyatana kUTa, dakSiNAddha bharata nAme nivAsabhUta kUTa te dakSiNAddha bharatakUTa. khaMDa guphAdhipati devano nivAsabhUta kUTa te khaMDa prapAtakUTa, maNibhadra no devano nivAsabhUta kUTa temANibhadrakUTa, vaitADhya nAmaka devanA nivAsabhUta kuTa te vaitAkUTa. pUrNabhadra devano nivAsabhUta kUTa te pUrNabhadrakUTa. e pramANe tamira guphAdhipati devano kUTa te tamisa guphAkUTa, uttaraddhi bhadyUTara, vaizramaNakUTa paNa jANavA. have temAM paheluM siddhAyatanakUTa sthAnano prazna - * sUtra-14 - bhagavanA jaMbudvIpa dvIpanA bharatakSetranA vaitAdya parvata siMhadvAyatanakUTa nAme kUTa kyAM kahelo che? gautamAM pUrva lavaNasamudranI pazcimathI dAkSiNaddhi bharatakuTanA pUrvamAM A jaMbUdvIpa dvIpanA bharatakSetramAM vaitADhaya parvata upara siddhAyatana kUTa nAme kUTa kahela che. te cha yojana : eka koza uMd uccatvathI che te mulamAM cha yojana - eka koza viEbhathI, madhyamAM dezona pAMca yojana vikaMbhathI, upara sAtireka traNa yojanA vikaMmatI che. mulamAM dezona rara-yojana paridhithI, madhyamAM dezona paMdara yojana paridhithI, upara sAtireka nava yojana paridhithI che. te mUlamAM vistIrNa, madayamAM saMkSipta, upara pAtaLI, gopuccha saMsthAnathI saMsthita che. te sarva ratnamaya, svaccha, kSaNa yAvatu pratirUpa che. te eka paDAvaravedikAthI ane eka vanakhaMDathI cAre dizA-vidizAthI saMparivRtta che. pramAdi pUrvavata. Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/14 CE siddhAyatana phUTanI upara bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahela che. jema koI AliMgapuSkara yAva-vyaMtara deva-devIo yAvat vicare che rahe che. te bahusamaramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadeza bhAgamAM ahIM eka mahAt siddhAyatana kahela che. te eka koza AyAmathI, ardhakoza viSphabhathI, dezona koza urdhva uccatvathI che. te aneka zata staMbha saMnirviSTa che. te azrunnata, suracita vaidikA, toraNo tathA suMdara putaLIothI suzobhita che. tenA ujjavaLa staMbha cIkaNA, viziSTa, suMdara AkArayukta uttama vaisUrya maNIthI nirmita che. teno bhUmibhAga vividha prakAranA maNI ane ratnothI khacita, ujvala, atyaMta samatala ane suvibhakata che. temAM IhAmRga, vRSabha, ghoDA, magara, manuSya, pakSI, sarpa, kinnara, mRga, zarabha, cAmara, hAthI, vanalatA yAvat pAlatAnA citrothI aMkita che. - tenI rUpikA suvarNa, maNi ane ratnothI nirmita che te siddhAyatana aneka prakAranA paMcaraMgI maNIothI vibhUSita che. tenA zikharo upara aneka prakAranI paMcaraMgI dhvajA ane ghaMTa lAgelA che. te zvetavarNI, marIcI kavaca choDato, lAulloIta mahita che. te siddhAyatananI traNa dizAmAM traNa dvAra kahelA che, te dvAro 500 dhanup urdhva uccatvathI, 250 dhanur vizvabhathI, teTalAM ja pravezathI, zveta uttama suvarNa nirmita rUpikAo che. dvAra varNana yAvat vanamAlA [anyatra che.] te siddhAyatananI aMdara bahusama ramaNIya bhUmibhAga kahela che, te jema koI AliMga puSkara yAvat te siddhAyatananA bahuAma ramaNIya bhUmibhAganA bahu madhyadeza bhAgamAM ahIM 108 jinapatimA jina utsedha pramANa mAtra rahelI che. e pramANe dhUpakaDachAM sudhI kahevuM. * vivecana-14 : sUtra saraLa che. vizeSa e ke - dakSiNAddha bharatakUTa ja AnI pazcima dizAmAM rahela che. tethI pUrvathI. tenA uccatpAdinuM pramANa keTaluM che ? cha yojana ane eka koza, urdhva uccatvathI che. mULamAM cha yojana eka kroza ItyAdi sUtrArtha mujaba kahevuM. have AnA zikharathI nIce javAthI vivakSita sthAnamAM pRthutva jANavAne mATe karaNa kahe che - zikharathI utarIne yojanAdi sudhI jaIne teTalAM pramANamAM yojanAdi be vaDe bhAMgatA kUTanA utsedhathI advaMyukta je thAya, te ISTasthAne vikhuMbha. tethI kahe che - zikharathI traNa yojana ane ardhakroza utarIne, tyAMthI traNa yojana kozAddhadhikano be bhAga karI prApta cha kroza ane krozano pAda, kUTotsedha sakroza-cha yojana, AnA addha yojanatrayI te krozAddhadhika. AmAM pUrva rAzi umeratA thase sapAdakroza nyUna pAMca yojana. A madhyadezamAM vikhuMbha che - x - mULathI urdhavagamanamAM ISTa sthAnamAM vikuMbhaparijJAna mATe A karaNa che - mULathI atikrAMta yojanAdi be vaDe bhAMgatA prApta mULa vyAsathI zodhita karatAM jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 avaziSTa ISTa sthAnamAM vikhuMbha che. te A rIte - mULathI traNa yojana ane ardhakroza urdhva jaIne, be vaDe prApta bhAga cha kroza ane krozano pAda ATalA mApa vaDe mULavyAsathI zodhita thAya che. zeSa pAMca yojanamAM sapAda kroza nyUna che. A madhyabhAga vikhaMbha che. - 4 - EO A Aroha-avaroha karaNamAM bAkInA vaitADhyakUTomAM pAMca zatimAM, himavadAdi kUTomAM sahasra aMkamAM ane harissahAdi kUTamAM ATha yojanikamAM, RSabhakUTomAM avatAraNIya che. vAMcanAMtara pramANa apekSAthI RSabhakUTomAM karaNa jagatIvat che. AnI padmavavedikAdinuM varNana kahe che - te spaSTa che. have jinagRha varNana kahe che bahurAmaramaNIya bhUmi bhAganA bahumadhya dezabAgamAM ahIM eka moTuM siddhonuM zAzvatI arhat pratimAnuM Ayanatana-sthAna arthAt caitya che. te eka kroza lAMbu, ardhakroza vikhaMbhathI, dezona kroza urdhva uccatvathI che. ahIM deza 560 dhanurUpa che. - 4 - 4 - te vaitADhyakUTanI upara caityagRha, drahadevI bhavana tulya parimANathI che. jema zrIgRha eka kroza lAMbu aDadho kroza pahoLuM, 1440 dhanuSu ucca che. tathA anekazata staMbhomAM saMniviSTa che. arthAt tenA AdhAre rahela che. staMbhamAM rahela sukRt nipuNa zilpIracita. tevA prakAranI dvAra zuMDikA upara vajraratnamacI vedikA ane toraNa che. tathA pradhAna nayana-manaHsukhakAriNI zAlabhaMjikA temAM che. tathA saMbaddha pradhAna manojJa saMsthAna jenuM che te. tathA tevA prakAre prazaMsAspadIbhUta dhairya vimala staMbha jemAM che te. vividha maNiratnothI khacita che te. - x - - tevA prakAre ujjavala, atyaMta sama, suvibhakta bhUmi bhAga jemAM che te. IhAmRga Adi pUrvavat vyAkhyA karavI. vizeSa e ke - marIcI kvaca eTale kiraNajANane choDatA tathA nAma arthAt je bhUminuM chANa AdithI upataMpana. ullokti - bhIMto ane mALanuM sunA vaDe saMmRSTikaraNa. A lAulloIya vaDe pUjita. jemake chANa Adi vaDe upalipta, cUnA vaDe dhavala karAyela jethI gRhAdi sazrIka thAya che. tema A je paNa thAya. yAvat dhvaja. ahIM cAvat karaNathI kahevAnAra AmikA rAjadhAnI prakaraNamAM siddhAyatana varNamAM atirdiSTa sudharmA sama gama kahevo yAvat siddhAyatana upara dhvajA upavarNita che. jo ke ahIM yAvat padamAM grAhya dvAravarNaka, pratimAvarNaka, dhUpakaDachAM Adi badhuM aMdara Ave che. to paNa sthAna azunyatArthe kaMIka sUtramAM darzAve che - siddhAyatananI traNe dizA te tridik, temAM. pUrva-dakSiNa-uttara vibhAgamAM traNa dvAro kahelA che. te dvAro 500 dhanum urdhva uccatvathI che, 250 dhanuSu vidhyuMbhathI che. teTalAM ja mAtra pravezatI che. "zveta zreSTha suvarNa bhUmibhAga''thI dvAravarNaka maMtavya vijayadvAravat yAvat vanamAlA varNana kahevuM. tenA bahusamaramaNIya bhUmibhAganA bahumadhyadeza bhAgamAM ahIM eka mahAn devachaMdaka - devane besavAnuM sthAna kahyuM. ahIM na kahela hovA chatAM laMbAI-pahoDAI Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/14 92 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vaDe devachaMdaka samAna uccatvathI ane tenuM aDadhuM pramANa te maNipIThikA saMbhave che. * x* x * te siddhAyatananA bahumadhyadeza bhAgamAM ahIM eka moTI maNipIThikA kahI che. te 16-yojana AyAma-vikuMbhathI che, ATha yojana uccatvathI che. * x - te siddhAyatananA bahumadhyadeza bhAgamAM eka moTI maNipIThikA kahI che, te be yojana AyAma-vikaMbharI, eka yojana bAhalyathI sarva maNimayI, svaccha cAvatu pratirUpa che ane te deva chaMdaka 500 dhanuSa AyAma-vikuMbhathI, sAtireka sAdhika 500 dhanu udarva-uccatvathI che. te sarvathA ranamaya che. te devachaMdakamAM 108 jinapatimAM, jinosedha pramANa mAtra - eTale tIrthakara zarIranuM uccatva. te pramANa utkRSTathI 500 dhanuSa ane jaghanyatI sAta hAtha pramANa che. ahIM paoo dhanuSa ja grahaNa karAya che. ahIM hIrasUrijInI vRttino havAlo Apela che - ahIM tIchalokavatatvathI 5oo dhanuSa artha levo. te usedhAMgulacI sAta hAtha urvaloka ane agholokamAM che, tIlokamAM 500 dhanu pramANa zAzvata pratimAne huM vaMdu chuM. - X - X - devachaMdakanI cAre dizAmAM pratyeka 23-bhAve rahela che. [zaMkA paDAvaravedikA mAphaka sAgatabhAvarUpa jinapatimAM hoya che, paNa pratiSThitatva abhAvathI tenuM ArAdhyava kaI rIte che ? (samAghAna] zAzvata bhAvanI mAphaka zAzvata bhAvadharma paNa sahajasiddha ja hoya che, tethI zAzvatapratimAvatuM zAzvata pratimA dharma paNa pratiSThitatva ArAdhyapaNuM Adi sahaja siddha ja che. to pratiSThApanA sivAyanA vicArathI zuM? tethI zAzvata pratimAmAM sahajasiddha ArAdhyatva che. - X - ahIM pratimAsUtra varNana jIvAbhigamAdimAM kahela che, te A rIte - te jinapratimAo - tapanIyamaya hastatala ane pAdatala, aMkamaya nakho, aMte lohitAkSa pratizeka, kanakamaya pAda, kanakamaya gupha, kanakamaya jaMghA, kanakamaya jAnu, kanakamaya ura, kanakamaya gAgalaSTi, riThamaya maMsa, tapanIyamaya nAbhi, riThamaya romarAjI, tapanIyamaya succaka, tapanIyamaya zrIvansa, kanakamaya bAho, kanakamayagrIvA, zilapravAlamaya hoTha, sphaTikamaya dAMta, tapanIyamaya jIbha, tapanIyamaya tAlu, kanakamaya nAsikA, aMte lohitAkSa pratiseka, aMkamaya AMkha aMte lohitAkSa pratireka, pulakamayI daSTi, Thimaya tAraka - akSIpatra ane bhramara, kanakamaya kapola-zravaNaniDAlapaTTikA, vajamaya zIrSaghaMTikA, tapanIyamaya kezAMtakeza bhUmi, riTamaya uparanA vALa che. te jinapratimAnI pratyekanI pAchaLa chatradhAra pratimA kahI che. te chatradhArapratimA hima-rajata-kuMda-iMdu samAna, sakoraMTa mAlyadAmayukta dhavala Atapatra, lIlAsahita dhAraNa karIne rahI che. te jinapatimAnI baMne paDakhe pratyekamAM babbe cAmaradhArI pratimAo che. te cAmarapara pratimA caMdraprabha vaja vairya vividha maNi kanakarane khacita mahArDa tapanIya ujvala vicitra daDo silikAo, zaMkha-kakuMda-dapharajamaya mayita phINapuMja samAna, sUma jatanA dIrdhavALayukta, zveta cAmara lIlAsahita dhAraNa karIne rahI che. te jinapratimAnI AgaLa baLe nAgapratimA, babbe yakSapratimA banne bhUtapatimAM, babbe kuMDadhAra pratimA vinayathI namelI page paDatI, aMjali joDelI evI rahelI che. te badhI ja ranamaya, svaccha, zlaSNa, laSTa, dhRSTa, mRSTa, nIraja, nIujka cAvatu pratirUpa che. te jinapratimAnI AgaLa ekaso ATha - ekaso ATha ghaMTA, vaMdanakaLaza, zRMgAra Adarzaka, zALA, pAtrI, supatiSThaka, manogulikA, vAtakaka, ciga ratanakaraMDaka, aghakaMThaka yAvat vRSabhakaMThaka, puSpagaMgerI cAvatuM lomahasta caMgerI, puSpapaTalaka cAvatuM lomahasta paTalaka che.. sUpNa vyAkhyA - [vRttikArazrIe prAkRta pAThanuM saMskRtamAM rUpAMtara ja karela hovAthI ame ahIM mAtra viziSTa zabdAdi ja lIdhAM che . te jinapratimAno A AvA svarUpano varNa vyAsa kahela che. te A pramANe - saMvamaya * aMkaranamaya, lohitAkSa-A nAmanuM eka rana, riThamaya-Tiranamaya, cucuka-stananI DIMTaDI, zilapravAla maya - vidrumamaya, *x * x * pratisevaka-khUNA ke dhAra, riTarananI banelI AMkhanI madhye rahela kIkI, riTaranamaya akSipl-netraroma, * * * * * tapanIyamaya vALanI aMtabhUmi - kezabhUmi arthAt TAlaku riharanamaya uparanA mUrdhaja - vALa che. [zaMkA kezarahita mastaka-mukhayukta bhAvajinonI pratikRtinI sadbhAva sthApanA hoya che, to jinone keza-kUryAdino saMbhava kaI rIte hoya? [samAdhAna] bhAvajinone paNa avasthita kezAdinuM pratipAdana siddhAMtathI siddha che. jema - samavAyAMgamAM atizayanA adhikAramAM "avasthita keza-zmazna-roma-nakha" kahela che. avasthitatva deva mAhAbhyathI che, pUrvotpanna kezAdinuM te pramANe avasthAna che, paNa sarvathA bhAvatva nathI. A ja zobhAtireka darzana ane parama pratipatti che. tethI prastutamAM tenI pratirUpatAmAM vyAghAta nathI. (zaMkA) jo ema che to arcanaka vaDe, zuM AlaMbana karIne tenI zrAmasyavasthAne bhAvavI ? [samAdhAna] parikarmita riThamaNimaya tathAvidha aA kezAdi ramaNIya mukhAdi svarUpa. je zrI dharmaghoSasUrijIe bhASyavRttimAM bhagavaMtane cAlIgayela rihita kezavALA mastaka-mukha nirIkSaNathI zrAmasyAvasthA sujJAna ja kahela che. te na vadhatA ane aApaNAthI abhAvanI vivAmAM zrAmasyAvasthAnA pratibaMdhakavathI kahyuM, temAM kazuM ayukta nathI. te jinapratimAnI pAchaLa eka-eka chatradhAra pratimA kahI che te chatradhAra pratimA Adi sUsArthavat Atapatra-chatra. te jinapratimAnI baMne paDakhe pratyekamAM baLe cAmaradhAra pratimA kahI che. te pratimA caMdraprabha-caMdrakAMta, vaja-hIrakamaNi ItyAdithI khacita je daMDomAM che te. evA svarUpanA mahAI, tapanIya ujjavala daMDa jemAM che te. * x * lIlAsahita dhAraNa kare che - vIMjhe che, vIMjhatA rahela che. te jinapatimAnI Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/14 AgaLa babbe-baLe nAga, yakSa, bhUta, kuMDadhAra pratimAM che. te devachaMdakamAM jinapratimAnI AgaLa 108-108 ghaMTA, vaMdanakaLaza-mAMgalyaghaTa, ItyAdi badhuM samArcavatu jANavuM. vizeSa A- manolikA-pIThikA vizeSarUpa, akaMTha hastikaMTa-narkaMTha-klinkaMTha-liMpurapakaMTha - mahoga kaMTha * gaMdharvakaMTha - vRSabhakaMTha tathA puSpagaMgerI, e rIte mAtra * cUrNa - gaMdha-vastra-AbharaNa-siddhArthaka-romahasta A badhAMnI caMgerI, temAM romahasta - morapIMchanI pUMjaNI, puSpa paTala, mAlya paTala, mukala, puSa, grathitamALA, cUrNa paTala, gaMdha-vastrAdi badhAMnA paTalaka, e badhAM 108-108 jANavA 108-108 siMhAsana, chatra, cAmara, tailasamudgaka, koTha samudgaka, copagasamudgaka, tagara samuka, melAsamugaka, haritAla Adi samudgaka A badhAM ja telAdi parama surabhigaMdhayukta jANavA. 108 vajA che. * * * * * siddhAyatanakUTa vaktavatA kahI, have dakSiNAddha bharatakUTa - * sUga-15 thI 18 : [15] bhagavad ! vaitAdya parvatamAM dAkSiNAharta bharatakUTa nAmaka kUTa kayAM kahyo che ? gautama khaMDapAta phUTanI pUrvamAM, siddhAyatana kUTanI pazcime, ahIM vaitAdya paddhatino dAkSiNAddha bharatakUTa nAmano kUTa kahela che. siddhAyatana phUTa pramANa sardeza yAvatuM te bahurAmaramaNIya bhUmibhAganI bahumadeza bhAgamAM ahIM eka moTo prAsAdAvatuMsaka kahela che. te eka kroza ud uccatvarI, ardhakoza virkabhathI abhyagata ucita prahasita cAva4 prAsAdIyAdi che. te prAsAdAvartasakanA bahumadhyadeza bhAgamAM eka moTI maNipIThikA kahI che, te 500 dhanuSa AyAma-vichaMbhathI, 5o-dhanuSa bAhalyathI, sarvamaNImayI, maNipIThikAnI upara sIMhAsana kahela che, te saparivAra kahevuM. bhagavatu tene dakSiNAddha bharatakUTa kema kahe che ? gautama ! dAkSiNaddhi bharata nAmaka mahaddhika yAvana palyopama sthitika deva ahIM vase che. te tyAM ooo sAmAnika, saparivAra cAra agramahiNI, traNa diA, sAta aniko, sAta anikAdhipati, 16,ooo AtmarakSakadeva, dAkSiNAddha bharatakUTa, dAkSiNaddhi rAjadhAnI, bIja ghaNAM devo ane devInuM AdhipatyAdi karatAM cAvata vicare che. ghakSiAddha bharatakUTa devanI dAkSiNAddhAM rAjadhAnI kyAM kahI che? gautama! mera parvatanI dakSiNamAM tichamAM asaMkhyAta dvIpasamudra atikramIne A jaMbUdvIpa dvIpamAM dakSiNamAM 12,ooo yojana jaIne, ahIM dAkSiNAddha bharatakuTa devanI dAkSiNaddhiAM nAme rAjadhAnI kahevI. je rIte vijayadevanI kahI che. e pramANe sarve kUTo gaNavA yAvat aizramaNakUTa. te paraspara pUrvathI pazcima che. A vaNavAsa gAthA - [16] vaitAdya parvatanA madhyamAM traNa phUTa ravamaya che. bAkInA badhAM phUTo ranamaya che. [1] je nAmanA kUTa che, te nAmanA devo hoya che, te pratyake pratyekanI jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 palyopamanI sthiti hoya che. [18] mANibhadrakUTa, vaitADhakUTa, pUrNabhadrakUTa. A traNa kUTo suvarNamiya che, bAkInA cha ranamaya che. be visadeza nAmavALA deva che - tamAlaka ane nRtyamAlaka. bAkInA cha sadeza nAmavALA che. rAjadhAnIo jaMbUDhIpadvIpanA meru parvatanI dakSiNamAM tIchamAM asaMkhyAta dvIpasamudra atikramIne bIjA jaMbUdvIpamAM 12,000 yojana jaIne, ahIM rAjadhAnI kahevI, te vijaya rAdhAnI sardeza che. * vivecana-15 thI 18 : ahIM badhe padayojanA sugama che. vizeSa - prAsAdAvatuMsaka eka koza ud uccatvathI, addha kroza viThaMbhathI, addha kroza AyAmathI paNa jANavuM. * * * e pramANe somatilakasUrikRta zrInilaya e kSetra vicAnA vacanathI jANavuM. umAsvAtikRta jaMbUdvIpa samAsamAM paNa prAsAdAvatuMsaka AvA prakAranA pramANathI kahela che. - X - X - taH i Adi sugama che. vizeSa e - saparivAra - dakSiNAddha bharatakUTAdhipa sAmAnikAdi deva yogya bhadrAsana sahita. - have prastuta kUTonA avarya pUche che - A AkhuM sUtra vijayadvAra nAmaka avartha sUcaka sUtravat kahevuM. vizeSa A * x * dakSiNAddha bharatanI rAjadhAnI. ahIM nathI chatAM tenvi0 svayaM jANavuM. tathA dakSiNAddha bharatakUTa nAme deva, svAmItvathI, Ano che. have tenI rAjadhAnI kyAM che ? tema pUche che - te spaSTa che. have apara kUTa vaktavyatAne dakSiNAddha bharatakUTanA atidezathI kahe che - e pramANe dakSiNAddha bharatakUTa nyAyathI badhAM kUTo-trIjA khaMDa prapAtA kUTAdi buddhipathathI prApta karavA. te navamAM vaizramaNakUTa sudhI jANavuM. te paraspara-pUrvApacI, A artha che - pUrvamAM pUrvapUrva, pazcimamAM uttara-uttara, pUrvApara vibhAganI ApekSikatvathI kahyuM. A kUTonA varNaka vistAramAM A varDsamANa gAthA che. paNa meM te kUTonA vaNavAsamAM A gAthA yojanIya che - mo maHe * x * tenAthI vaitADhya maLe cothuM-pAMcamuM-chaThuM rU5 traNa kUTo kanakamaya hoya che. * x * bAkInA parvata kUTo vaitAdya varSadhara meTu Adi girikUTo - X * harissaha, harikUTa, balakUTa varjita badhAM ranamaya jANavA. je A vaitAdya prakaraNamAM badhAM parvatamAM rahela kUTatuM jANapaNuM che. te badhuM eka vaNakavathI lAghavArthe che. vaitADhya zabda ahIM jAti apekSAe che, tethI bharata, airavata, mahAvideha vijayamAM rahela vaitAdyanA nave kUTomAM sarvamadhyama traNatraNa kuTo suvarNanA jANavA. A ja kathana vetAryamAM vyaktapaNe dazavi che - mANibhadra ItyAdi. be kuTano videza nAmaka devo che - kRtamAla, nRtyamAla. bAkInA cha kUTonA sardeza nAmanA devo che. jemake dakSiNAddha bharata kUTano svAmI Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/15 thI 18 dakSiNaddhi bharatakUTa deva che. A ja arcane vyakta karatI gAthA kahela che - ja nAmanA kUTo che, te nAmanA devo palyopama sthitika nizce hoya che ane te pratyeka kUTanA jANavA. AnA dvArA ATha kUTonA svAmI kahyA. siddhAyatana kUTamAM siddhAyatananA ja mukhyapaNAthI tenA svAmI devanuM nAma jaNAvela nathI. (zaMkA) dakSiNAddha bharata kUTonA sadeza nAma deva Azraya bhUtavathI nAmo anvarya thAya che. jemake dakSiNAddha bharata nAmanA deva svAmItvathI upacArathI * x - dakSiNAddha bharata evuM nAma che. ema bIjAmAM paNa che. paraMtu khaMDaprapAta guphAkUTa ane tamisa guphA kUTamAM te kaI rIte che ? tenA svAmI nRtamAla, kRtamAla videza nAmapaNe che. khaMDaprapAta guphAnA uparavartIkUTa khaMDaprapAta guphAkUTa ItyAdi ja avartha thato nathI. A sUtramAM dakSiNAddha bharatakUTa samAna, bIjA kUTanA atidezathI bRhanhotra samAsavRttimAM "e pramANe zeSa kUTo paNa sva-sva adhipati yogathI pravRta che, tema jANavuM. khaMDaprapAtaguphAdhipatino kUTa khaMDaNapAtakUTa e yaugika nAmAMtara apekSAthI ahIM paNa anvarNa ghaTe che ja. tethI ja kahe che ke- trIjA kUTamAM khaMDapapAtaguphAdhipati deva AdhipatyAdi kare che, tethI te khaMDaprapAtaguphAkUTa kahevAya che. tyArapachI rAjadhAnI viSayaka sUtra che. te saraLa che - x - rAjadhAnI khaMDaprapAtaguphA nAme che, mANibhadra deva che. - 4 - * sUtra-19,ra0 : [19] bhagavana ! vaitAdya parvatane vaita parvata kema kahe che ? gautama ! vaitADhaya parvata bharatakSetrane be bhAgamAM vibhakta karato rahela che. te A pramANe - dAkSiNA bharata, uttarA bharad. ahIM mahaddhika yAvat palyopamasthitika vaitAdyakumAra deva vase che. tethI he gautama! ema kahevAya che - vaitAdya parvata e vaitAdya parvata kahevAya che. athavA he gautama vaitADhaya parvata e zAzvata nAma kahela che, je kadI na hatuM tema nahIM kadI nathI tema nahIM, kadI nahIM haze ema paNa nathI, hatuM * che ane raheze. te yuva, niyata zAzvata, akSaya, avyaya, avasthita, nitta che. ri0] bhagavat / bhUdvIpamAM uttarArdha bharato kayAM Avela che? gautama ! laghuhimavata vaghara parvatanI dakSiNamAM vaitAdya parvatanI uttaramAM pUrva lavaNasamudranI pazcime, parima lavaNasamudranI pUrve ahIM jaMbUdvIpa hIpamAM uttara bharata nAme vAsa kSetra kahela che. A hoTa pUrva-pazcima lAMbu, uttara-dakSiNa pahoLuM palcaka saMsthAne rahela, be tarapha lavaNa samudrane sRSTa, pUrva koTiNI pUrva lavaNa samudrane dhRSTa ane pazcima koTathI cAvatu pRSTa che. gaMgA-siMdhu mahAnadI vaDe traNa bhAgamAM vibhakta, 38 yojana ane eka yojanAnI 3/19 bhAga viSaMbhathI che. jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tenI bAhya pUrva-pazcimathI 189ra yojana ane eka yojananA thata bhAga ane abhiAga laMbAIthI che. tenI jIvA uttaramAM pUrva-pazcima lAMbI, lavaNasamudrane be bAju RSTa che yAvat 14,471 yojana ane 6/19 bhAgathI kaMIka vizeSa jUna AyAmathI kahela che. tenuM dhanupRSTha dakSiNathI 14,128 yojana ane yojananA 11/19 bhAga parikSepathI che. bhagavanA uttarArdha bharatakSetrano kevo AkAra pratyavatAra kahela che ? gautama ! bahurAmaramaNIya bhUmibhAga kahela che. jema koI AliMgapura yAvatuM kRtrima ane akRtrima vaDe che. bhagavana / uttarAI bharatanA manuSyanA kevA AkArabhAva pratyavatAra kahela che ? te manuSyo ghaNAM saMghayaNI cAvatu keTalAMka siddha thAya che, cAva4 sarve du:khono aMta kare che.. * vivecana-19,20 : have vaitADhya nAmanI nikti pUche che - uttaramAM kahe che - bharatakSetrane be bhAgamAM vibhAga karIne rahela che. tethI je bharata kSetranA be aDadhA kare che, tethI vaitADhya kahyo. have bIjA prakAre nAmano anvarTa kahe che - ahIM vaitAdyagirikumAra deva mahartika, mahAdhutikAdi che. palyopamasthitika deva ahIM vase che. tenAthI vaitAdyano nAmAvartha vijayadvAravat jANavo. kemake sadeza nAmanA svAmI che. mayuf ItyAdi pUrvavat che. have uttarAddhabharataphoma kyAM che ? e praznasUtra kahe che. dakSiNAddha bharatanA samAna gamavathI vyakta che. vizeSa e ke - paracaMDavat saMsthAna jenuM che te. te 238 /19 yojana viThaMbha che. Ano zara paNa prAccazara sahita svotra vistArathI pa26 yojana ane 6-kaLA che. - have tenI bAhA- uttarAddha bharatanI bAhA - pUrvokta svarUpa pUvapira dizAmAM ekaika 1892\19 bhAga ane yojanAno ardhabhAga paNa 1lmAM bhAgano che arthAt yojanano 38mo bhAga che. AnuM karaNa- guradhanupRSTha kalArUpa 2,36,042. temAMthI 2,04,131 kaLArUpa laghu dhanupRSTha zodhita karatAM thaze - 31,11. tene aDadhuM karatAM 35,955 kalAddha thAya che. tenA yojano 1892 ane kalAddha thaze. A eka paDakhAMnI bAMhInI laMbAI che. have tenI jIvA kahe che - tenI jIvA-pUrvokta svarUpA uttaramAM laghuhimavaMtagirinI dizAmAM pUrva-pazcima lAMbI baMne bAju lavaNasamudrane dhRSTa, dakSiNAddha bharata jIvA sUbavat ja jANavI. *x* 14,471 - 6/19 bhAgathI kiMcit vizeSa jUna laMbAIthI che. AnA karaNa A rIte- kalIkRta jaMbUdvIpa vyAsa 19 zUnya-5, IpUnita 189 zUnya-4, ISaguNa-189, zUnya-8, cAra gaNuM karatAM-756, zUnya-8. A uttarArdha bharatano jIvAvarga che. AnuM vargamULa karatAM prApta kaLA che - 2,74,54, zeSa Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1/19,20 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kalAMza-2,97,884 ane cheda-5,49,08 thAya. prApta kaLAnA-19 bhAge yojanA karatAM 14,431 - 5/19 uddharyA pachI zeSa lAMzamAM umeratAM kaMIka vizeSa jUna 60 kaLA vivakSita che. have AnuM ghana:pRSTa kahe che - te uttarAddha bharata jIvAnA dakSiNa pAmAM dhanupRSTha ayati uttarAddhabharatanA 14,528 11/19 yojana paridhithI kahela che. ahIM karaNa - uttarAddha bharatanA kalIkRta Idhu 10,000, Ano varga-1, zUnya-8, tene cha vaDe guNatA 6-zUnya-8. te paNa uttarAddha bharata jIvA vargathI 35,60,00,00,000 e svarUpe mizrita thatAM 362 ane zUnya-8. A uttarAddha bharatano jIvA varga, tenA mUlathI prApta kaLA 2,36,043, zeSa lAMza-2,62,151 ane cheda zazi-5,52,26, kaLAnA 19mA bhAge 14,528 11/19 ahIM zeSAMzonA avivakSitatvathI 11-kaLAnuM sAdhikava sacavyuM. ahIM dakSiNAddha bharatAdi kSetra saMbaMdhI zarAdi catuka sukhethI parijJAnane mATe vRttikArazrIe koSTaka Apela che. kSetra | zara | bApA || jIvA dhanupRSTha dakSiNabharatAddha 238/3 | 9438/12 9766/1 vaitADhya parvata | 288/3 | 488/6TI | 10320/12 | 10343/15 uttara bharatAddha | pa26/6 | 1892al | 14431/5 15528/11 A zara Adi karaNavidhi prasaMgathI ahIM dazarvila che. ahIMthI AgaLa uttaramAM laghuhimavatAdi sUramAM te dazarvila nathI. te kSetra vicAra vRttithI jANavuM. have uttarAddha bharatanuM svarUpa pUche che. te spaSTa che. ahIM ja manuSyanuM svarUpa pUche che - te paNa pUrvavatu. yAvat koI sarva duHkhono aMta kare che. (zaMkA) ahIM manuSyomAM arahaMtAdinA abhAvathI mukti aMgabhUta dharmazravaNAdinA abhAvathI kaI rIte mukti prAptinA sUtranA aucityane kahe che ? te kahe che. cakravartI kALamAM khullI baMne guphAnA avasthAnathI jatA-AvatAM dakSiNAddha bharatavAsI sAdhu AdithI ke anyadA paNa vidhAdhara-zramaNAdithI ke jAti smaraNAdithI, mukti prApti sUtra ucita che. " [ahIM hIrasUrijInI vRttino saMdarbha che - je ke uttarAddha bharatAmAM tIrthakara diti abhAvaNI anadizotpawvaNI tyAMnA manuSyone dharmaprApti sAmagrI abhAva che, to paNa caitya makArAdi prayojana vaI trgata vidhAdhAdi sAdhu ane jictpatimAd/ dafereNI karmaeir kSayapazamanA vaiciyathI AdrakumArAvitta jAtismaraNa thAya. have A phoTava RSabhakUTa kyAM che, te pUche che - sUtra-21 - bhagavAna ! jaMbUDhIpadvIpamAM uttarAddha bharatakSetramAM RSabha kUTa nAmaka pavata kahela che ? gautama ! gaMgAkUTanI pazcime, siMdhu phUTanI pUrve laghuhimavaMta vadhira parvatanA dakSiNI nitaMbamAM, ahIM jaMbUdvIpa dvIpamAM uttarAddha bharatakSetramAM RSabhakUTa 2i5/7] nAme parvata kahela che. - tathA - A RSabhakUTa ATha yojanA uddha uccatvathI, be yojana udvedhathI, mULamAM ATha yojana, madhyamAM cha yojana, upara cAra yojana virkathI kahela che. mULamAM sAtireka 5ojana, madhyamAM sAtireka 18-cojana, upara sAtireka 1rayojana paridhi che. pAThAMtarathI mULamAM bAra yojana, madhyamAM ATha yojana, upara cAra yojanA vikhaMbhathI, mULamAM sAtireka 33-cojana, maNe sAtireka 25-gojana, upara sAtireka 1ra-yojana paridhithI RSabhakUTa kahela che. te mULamAM vistIrNa, madhyamAM saMkSipta, upara tanu. gopujI saMsthAna saMsthita, sarva jaMbunadamaya, svaccha-glaNa-cAvatu pratirUpa che. te eka pAvaravedikAthI pUrvavatu yAvatu bhavana koza laMbAIthI, aeIkroza pahoLAIthI, dezona koza udad uccatvathI che, artha pUrvavatu. utpalo, pA yAvat RSabha, ahIM maharvika deva yAvat dakSiNathI rAjadhAnI pUrvavat meru parvatanA, jema vijayanI che tema kahevI. * vivecana-21 : bhagavana jaMbUDhIpadvIpamAM uttarAddha bharatamAM RSabhakUTa parvata kyAM che ? gautama! jyAM himavatI gaMgA nIkaLe che, te gaMgA kuTa tenI pazcime, e rIte siMdhUkuDanI pUrvamAM, laghu himavata varSadharanA dakSiNI nitaMbamAM che. A pradezamAM jaMbudvIpa dvIpamAM bahaSabha kUTa nAme parvata kahela che. te ATha yojana uMco Adi badhuM sUtrArthava jANavuM. udvedha-bhUmimAM rahelo che. vikuMbha-vistAra, upalakSaNathI AyAma paNa che. parikSepa-paridhi. - X - X - ahIM kahe che - eka vastunA vikaMbhAdi parimANamAM be rUpa asaMbhava hovAthI A graMthanA sAtizaya sthavira praNItANAmAM koI eka nirNaya kema nathI ? - 4 - satya che. jinezvaro badhAM kSAyika jJAnI hovAthI mULathI eka ja mata hoya. pAchaLathI kAlAMtarathI vismRti Adi vaDe A vAcanA bheda che. jyotikaraMDaka vRttimAM kahela che ke - duHkhamAnubhAvathI dubhikSAvRttithI sAdhu vaDe paThana-guNanAdimAM muzkelI thaI. subhikSakALa thatAM baMne saMghano meLApaka thayo. eka vallabhImAM, eka mathurAmAM. tyAM sUkAI saMghaTanamAM paraspara vAcanA bheda thayo. -x - tema ahIM paNa koI eka nirNaya dukara hato. * * * * * ItyAdi. paraMtu siddhAMta ziromaNI pUjyazrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa praNIta phoma samAsa sUtramAM uttaramata ja dazAvela che. jemake - badhAM ja RSabhakUTa urva ATha yojana hoya che, bAra, ATha ane cAra, mULamAM-madhyamAM-upara viratIrNa che. have enI pAvara vedikAdi kahe che - siddhAyatana kUTamAM pUrve kahyuM tema ahIM paNa vakatavyatA kahevI. te jhaSabha nAmanA devanA sthAna-bhavana sudhI kahevuM. te A - eka vanakhaMDathI cotaraphathI parivRta che. RSabhakUTa upara bahusama ramaNIya bhUmibhAga Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaMbudvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 1/1 kakSa che, *x* cAvatuM tyAM vyaMtaro vicare che. te bahumaramaNIya bhUmibhAgatA bahu madhyadeza bhAgamAM eka moTuM bhavata kahela che. AnI vyAkhyA pUrvavatuM. bhavananuM pramANa sUtramAM sAkSAt ja dazarvila che. * x * jo ke bhavananA AyAmanI apekSAthI kaMIka jUna uMcAI pramANa che, prAsAda AyAmacI be gaNo uMco che. jJAtAdharmakathAnI vRttimAM bhavana ane prAsAdamAM zuM bheda ? tevA praznanA uttaramAM kahyuM, tenuM ahIM ekAryava jANavuM. kSetra samAsavRttimAM paNa bhavananuM pramANa kakSa che. nAmano varga bASabhakUTano te ja pramANe, jema jIvAbhigama AdimAM camakAdi parvatono kahyAM che. te rIte ahIM paNa aucityathI kahevo. te A rIte - bhagavanuM ! tene RSabhakUTa parvata kema kahe che ? gautama ! RSabhaparvatamAM drA, kSadrikA, vApI, puSkariNI AdimAM ghaNAM utpala, pA Adi RSabhakUTaprabhA, kaSabhakUTa vaNabhA che, athad wbhakUTa AkAranA che * x * tethI tenA AkArapaNuM ane varNapaNAthI taaNa sAdezyathI RSabhakUTa prasiddha che. tenA yogathI A parvata paNa sSabhakUTa che. aAvA anAdikALa prasiddha nAma hovAthI A pravRtti che. * * * prakAAMtarathI paNa nAma nimita kahe che - RSabha e ahIMno mahartika deva che, yAvatu zabadathI mahAghatika cAvata RSabhakUTa ane RSabhA rAjaghAnI AdinuM AdhipatyAdi karato yAvatuM vicAre che. tethI te bASabhakUTa kahevAya che. RSabhadevanI bApubhA nAme rAjadhAnI mera parvatanI dakSiNathI temaja kahevI, jema vijayadevanI pUrve kahI. A vijayA rAjadhAnInuM nAmathI aMtara che, varNanamAM koI aMtara nathI. $ vakSaskAra-2-"kALa" che - X - X - X -x - * sUjha-22 thI 26 : [2] bhagavana! jaMbUdvIpa dvIpamAM bharatomAM keTala kALa kahe che? gautama be bheda kALa kahe che, te A - avasarpiNIkALa ane utsarpiNIkALa. bhagavan! avasarpiNIkALa keTalA bhede kahela che ? gautamA bhede kahela che, te A - suyasuSamakALa, suSamakALa, sukama jamAkALa, yama suSamAkALa, duHAmAkALa, duHSama duHdhamAkALa. bhagavanA utsarpiNIkALa keTalA bheTe kahela che gautama cha meTe kahela che. te - duHSamaduHdhamAkALa yAvata muvamasudhamAkALa. bhagavan! eka-eka muhUrtanA keTalA ucchavAsakALa kahela che gautama ! asaMkhyAta samayanA samudAya samiti samAgamathI te eka avalikA kahI che, saMkhyAta vilikAno ucchavAsa ane saMkhyAla AvalikAno eka niHzAsa thAya che. [] haSTapuSTa, aplAna, nIroga manuSyano eka ucchavAsa-niHzvAsa prANa kahevAya che. [24] sAta prANono eka stoka, sAta stokano eka lava ane havanuM eka muhUrta kahela che. [5] 1993 ucchavAsanuM muhUrta anaMtajJAnIe kahela che. [] A muhUrta pramANathI 30-muhUrtano ahorama, paMdara horamano pakSa, be pakSano mAsa, be mAsanI Rtu, traNa RtunuM eka ayana, be ayananuM saMvatsara, pAMca saMvatsarano yuga, vIsa yuganA so varSa, daza zatavanA hAra varSa so hAvarSanA eka lAkha varSa, 84 lAkha varSanuM eka pUnama, 84 lAkha puganuM eka pUrva e pramANe dviguNa-dviguNa jANavuM. kuTitAMga-buTid, aDaDAMgaaDaDa, avavAMga-avata, hahukAMga-hahaka, utpalAMga-upala, vui-vu, nalinAMganalina, anipurAMga-Arya nipura, ayutAMga-Ayud, nayutAMganacuta, prayutasaMgaprayuta sUtikAra-mUhikA, etpahelikAMga-zIpahelikoMga-ellfuhevikA, yAvatuM * x * ATale sudhI gati che, ATalo gaNitano viSaya che, tethI AgaLa upamAkALa che. * vivecana-22 thI 26 : phoko avasthita ane anavasthita kALa bhedathI be prakAre jANavA chatAM ahIM sAA ghaTatAM zubha bhAvone joIne pArizepyathI saMbhavatA anavasthitakALane hRdayamAM dhArIne pUche che - jaMbUdvIpanA bharatakSetramAM keTalo kALa kahela che? bhagavaMte kahyuM - gautamAM be prakAre kALa kahela che. te ja rIte - ghaTatA ApaNAthI avasarSe | muni dIparatnasAgare karela vakSaskAra-1-no TIkA sahitano anuvAda pUrNa Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/22 thI 26 101 che athavA kramathI Ayu, zarIrAdi bhAvo ghaTADe che, tethI te avasarpiNI evo A kALa che. prajJApaka apekSAthI te pahelA kahyo che. utsarpati-ArAnI apekSAthI vadhe che, athavA kramathI Ayu Adi bhAvo vadhe che, te utsarpiNIkALa che. 2 kAra baMne ArAnI samAnatA, samAna pariNAmatA Adine jaNAve che. tethI prazna kare che - avasarpiNI kALa keTalA bhede che ? cha bhede. (1) zobhana varSo jemAM che, te suSamA, suSamA evo A suSamA te suSamAsuSamA. - baMne sAmAnAI che, prakRSNArtha vAcakavathI atyaMta suSamAM, ekAMta sukharUpa A ja pahelo Aro che. tevo A kALa, te suSamA suSamA kALa. bIjo suSamAkALa, trIjo suSamadupamA * duSTa vapa jemAM che te duH5mA, suSama evo A duSamA te suSamaduSamA arthAt suSamAnuMbhAvanI bahulatA cAne duSamAbhAvanI apatA. cotho duSama suSamA arthAt duSama bhAvanI bahulatA, suSamabhAvanI alAtA. pAMcamo duSamA, chaTho duSamaduSamakALa. e pramANe utsarpiNI sUtro paNa kahevA. paraMtu cha e kALo viparIta krame kahevA. duSamaduSamArI suSamasuSamAM kALa. kALane vizeSathI jANavA pUche che - bhagavan! ekaika muhUrtano keTalo uzvAsa pramita kALa vizeSa kahyo che ? eka muhamAM keTalAM ugavAsa thAya che ? uzvAsa zabdathI ahIM upalakSaNathI ucchavAsa-ni:zvAsa sAthe ja levA. teno uttara- asaMkhyAta samaya prasiddha paTa-jJATikA phALavAnA daSTAMta bolanAranA svarUpano paramanikRSTa kALa vizeSa samayonuM vRMda, temanuM je mIlana, teno samAgama-eka thavAthI je kALamAna thAya che, te eka jaghanyayukta asaMkhyAtasamaya pramANanI "AvalikA" evI saMjJAthI jinezvare kahela che. - X - X - X - X - X - X - X - X - X - X - saMkhyAta AvalikAno ucchavAsa-aMtarmukha pavana, saMkhyAta AvalikAno niHzvAsa-bahirmukha pavana thAya. saMkhyayatvanI upapatti A pramANe - 56 AvalikAno eka kSallaka bhava grahaNa thAya, sAtireka 17 kSullakabhava, te eka uvAsa - niHzvAsakALa thAya. jevA prakAranA ucchavAsa vaDe muhUrtamAna thAya, te kahe che - puSTa dhAtuvALo, jarAyI nA hArela, vyAdhi vaDe pUrve ke hAla abhibhUtana thayela evA manuSyAdinA eka ucchavAsathI yukta niHzvAsa, ucchavAsani:zvAsa, te prANa kahevAya che. dhAtuhAni-jarAdi vaDe asvastha prANInA ucchavAsani:zvAsa varitAdi svarUpapaNe hoya, svabhAvastha nahIM, tethI hRSTAdi vizeSaNa grahaNa karyuM. sAta prANa - ucchavAsa niHzvAsano stoka, sAta stoke lava, 33 lavono A adhikRta jijJAsA - prazna che, te muhUrta kahe che. have 37 lavanA pramANathI sAmAnyathI nirUpita muharta ja ucchavAsa saMkhyA vaDe vizeSathI nirUpaNa karavA kahe che - teno A bhAvArya che - sAta uvAsathI toka, sAta stoke lava, tethI x 9 = 89. ane 99 lavano eka muhad. 49 x = 3333 thaze. tethI 1993 ucazvAse eka muhUd. 102 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 badhAM anaMtajJAnI vaDe" ema kahIne badhAM jinonI eka vAkyatA jJApanathI sadeza jJAnitva sUcavyuM che. - x - 4 - have je hetuthI muhAdi prazna che, te mAnavizeSane kahI, dvividha kALa parimANa jJApana mATe upakrama kahe che - UAmu ItyAdi. anaMtara kahela muhad pramANathI 30-muhUrtano ahorax. 15-ahoramano pakSa, be pakSano mAsa ItyAdi sUtrArthavatu jANavuM. chelle 84 lAkha varSano eka pUvaga kahyo. pachI 84 lAkha pUvage * eka pU. pUrvanuM parimANa A pramANe - 7,05,60,00,00,00,000, A pramANe pUvaga-pUrva nyAyathI saMkhyA sthAna uttarottara guTitAMga-truTita ItyAdi - X* [ahIM hIrasUrijInI vRttino saMdarbha che .** - vaginI apekSAe pUull che, pUrvanI apekSAthI truTitAMga pradhAna che, tenI apekSAthI guTiMd, ItyAdi cAvatuM zIrSa prahelikA sarva prakalNa che. kemake bakutara padArtha viSayavaMzI che ItyAdi - X-] sUramAM ekathI nirdeza karAtA-13-saMkhyA sthAno che, lAghavapadhAna sujhathI A kahyuM. paraMtu A mane be guNAkAra bhramajanaka na nAkhavuM. kemake 84 guNakAne anaMtara ja kahela che. tethI A zabda saMskAra mAtra che. guTitAMga-truTita, aDaDAMga-vaDa, ItyAdi sUtrArthava jANavuM cAvat 84 lAkha zIrSa prahelikAMge eka zIrSaprahelikA thAya. tenI sthApanA A pramANe che - p5,8263,530,9301,0241,159,3356.995,6668,961,8966,8480, 8018,3296. e rIte 54 aMko ane AgaLa 40 zUnya Ave, e pramANe zIrSaprahelikamAM A badhAM 194 saMkhyAnA aMka sthAno thAya che. A mAdhurI vAcanA mujaba ane anuyogadvArAdi saMvAdi saMkhyAsthAna kahyA. - A mArI vAcanAgata ane anuyogadvANadi saMvAdI saMkhyA sthAnanuM pratipAdana karyuM. jyotikaraMDaka prakIrNaka sAthe visaMvAda che. paraMtu temAM vicikitsA na karavI. (hIrasurIzvarajInI vRttino saMdarbha-vallabhI vAyAnI ane jyotiSa daMDaka baMnemAM A saMkhyA gaNita judI rIte che - pUvaga-pUrva, latAMga-latA, mahAlatAM-mahalatA, ettietimatite, mahalinAMga-mAlid, mahAkumudAMgamAkumuda, kuTitAMga-buTita, mahIM guTitAMga-mahAguti, aTaTAMga-TaTa, mahA aTaTAMga-madha aTaTa UlhAMga-ha, mohAM-mahoha, zIrSauhelikaoNMgazIrSauhelikA - ahIM saMmoha na karavo. durbhikSA doSatI zrutahAnI thatAM jene jevI smRti hatI, tene tevI saMmati karIne lakhyuM. eka mathurA ane bIjIe valabhI lakhyuM ItyAdi] - vallabhI vAcanAmAM ud saMkhyA bhedathI tenI zIrSaprahelikA aMka sthApanA AvI jANavI- 18,55, 13,55, 01,15, 5419, 00969, 98134, 396so, 39346,54942, 61967, 33343, 6535, 33453, 18681, 6. e 30 [1] aMko ane AgaLa 180 zUnya thaze. jyotikaraMDakamAM kahela zIrSa prahelikAmAM 50 saMkhyaka aMka sthAno thAya. ahIM satya zuM ? te kevalI jANe. ATalA kALamAnathI keTalAMka ratnaprabhA nAka, bhavanapati, vyaMtara, suSamaduSamaAranA manuSya, tiryayonuM yathAsaMbhava AyU mApe che. ATaluM mAtra samayathI zIrSa prahelikA sudhI kALa gaNitasaMkhyA sthAna che. ATalo zIrSa prahelikA prameya sazi parimANa gaNitano viSaya - Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/22 thI 26 Ayu sthityAdi kALa che. tenAthI AgaLa upamA vaDe nivRtta aupamika kALa che. upamA - x - kALa vize prazna kare che - 103 * sUtra-27 thI 31 : [2] te aupamikakALa zuM che ? be bhede che -- palyopama ane sAgaropama. te palyopama zuM che? palyopamanI prarUpaNA karIza. paramANu be bhede kahela che. te A rIte - sUkSma ane vyavahArika. anaMta sUkSmaparamANu pudgalonA samudAya samiti samAgamathI vyavahArika paramANu nipaje che, tene zastro kApI na zake. [28] sutikSNa zastra vaDe jenuM chedana-bhedana karavuM zakya nathI, te paramANu ema siddho kahe che, te pramANonI Adi che. [2] vyavahArika paramANunA samudaya samiti samAgamathI te eka utzlaGga-lakSikA thAya che, zlaNa mplaNikA-yAvat - utsedhAMgula jANavuM. [te A rIte ATha unnaAEglaNikAnI eka zlaNa zvakSikA, ATha zlaGga-glaNikAno eka udhvareNu, ATha urdhvareNuno eka prasareNu, ATha prasareNuno eka thareNu, ATha thareNunA eka devakuTu-uttarakuranA manuSyano vAlAgra, ATha deva-uttara gurunA manuSyanA vAlAgrano eka harivarSa-ramyavarSanA manuSyano vAlAga, e pramANe hemavaMta-hairaNyavaMtanA manuSyono, pUrva-pazcima videhanA manuSyano, tenA ATha vAlAgranI eka liA, ATha lIMkhanI eka jU, ATha jUno eka javamadhya, ATha jayamadhyano eka aMgula. A gula pramANathI cha aMgulano eka pAda, bAra gulanI eka veMta, 24- gulanI eka ratnI, 48-gulanI kukSI, 96 gulano eka akSa, - daMDa, dhana, yuga, purAla, nAlikA ema gaNatAM 2000 dhanuSano eka gAu, cAra gAuno eka yojana thAya. A yojanapramANano je palsa, AyAma-vikabhathI eka yojana hoya, urdU urAvathI eka yojana hoya, tenAthI sAdhika traNagaNI paridhi hoya, te palsane eka, be, traNa yAvat utkRSTa sAta ahorAtranA janmela saugalikanA vadhelA vAlAgothI saghana, nizcita, nibriDa rUpe bharavAmAM Ave. te vAlAgra na kharAba thAya, na vidhvasta thAya, na agni bALe, na vAyu hare, na saDI jAya. tyArapachI so-so varSe eka-eka vAlAgrane bahAra kADhatA jeTalA kALe te paca kSINa, nIraja, nirlepa, niSThita thAya che, te palyopama. [30] AvA koDAkoDI palyopamane dazagaNAM karavAthI eka sAgaropamanuM parimANa thAya che. [31] A sAgaropama pramANathI (1) cAra koDAkoDI sAgaropama kALa te suSamasuSamA, (2) traNa sAgaropama koDAkoDI kALa te suSamA, (3) je sAgaropama jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 koDAkoDI kALa te suSamaSamA, (4) eka sAgaropama koDAkoDImAM 42,000 varSa nyUna kALa te duSamasuSamA, (5) 21,000 varSano kALa te dudhamA (6) 21,000no kALa te dudhamaduSamA. pharI utsarpiNImAM 21,000 varSano kALa te dudhamaSamA, e pramANe ulaTAkramathI jANavuM cAvartI cAra sAgaropama koDAkoDI kALa te sukhasuSamA. ema daza sAgaropama koDAkoDI kALa avasarpiNIno che, daza sAgaropama koDAkoDI kALa utsarpiNIno che. ema vIza sAgaropama koDAkoDI kALa avasarpiNI-utsarpiNIno che. * vivecana-27 thI 31 : te aupamika zuM che ? be bhede che - palsa vaDe kahevAnAra svarUpathI upamA jenI che, te tathA durlabha pArapaNathI samudra vaDe jenI upamA che te. '=' kAra baMnenI tulyakakSatA jaNAve che. je tulya kakSatA baMnenA asaMkhyAtakALane sUcave che. te palyopama zuM che? te huM karIza. AnA dvArA kriyAraMbha sUcaka vayanI ziSyane mananI prAkti karAvI. anyathA "paramANu be bhede che" e dUrasAdhya palyopama prarUpaNAM prati saMdehavALo thaI ziSya AdaravALo na thAya. ziSyane vAcanA dAnamAM A vidhi che. ati suMdara dharmamaya upanIta kAraNa guNo vaDe ziSyanA manane prahalAda karatAM AcArya bole. 104 paramANu be bhede - sUkSma ane vyavahArika - temAM sUkSmanA "kAraNa ja anya sUkSma ane nitya eka rasa, varNa, gaMdha ane be sparza tathA kAryaliMga paramANu hoya che ItyAdi lakSaNa lakSita atyaMta parama nikRSTatA lakSaNa kahyuM, vaizeSika rUpanuM pratipAdana karela nathI. tenI sthApanA karI vyavahAranuM svarUpa kahe che - - anaMtA sUkSma paramANurUpa pudgalo saMbaMdhI je samudAya - traNa, cAra Adino saMyoga, tenI je samiti - ghaNuM mIlana, temanA saMyogathI - ekI bhAvathI, eka vyavahAki paramANuM thAya che. arthAt nizcayanaya ja nirvibhAga sUkSma pudgala paramANune Icche che, jyAre vyavahAra paramANu aneka vaDe hovAthI skaMdha ja kahevAya che. vyavahAra naya, te aneka saMghAta niSpanna hovA chatAM paNa je zastracheda, agnidAha Adino viSaya na hoya, te hajI paNa tathAvidha sthUla bhAva na pAmyA hovAthI paramANupaNe vyavahAra kare che. tethI A nizcayathI skaMdha hovA chatAM paNa vyavahAranayanA matathI vyavahAki paramANu kahyo. - 4 - 4 - anaMta paramANu vaDe niSpanna kASThAdi zastra chedAdi viSaya dRSTa, to paNa anaMtanA anaMta bhedavathI teTalAM pramANamAM niSpanna hajI paNa sUkSmatvathI zastra chedAdi viSayatAne pAmato nathI. Ane agni vaDe bALavuM, jaLathI bhIMjAvuM, ItyAdi badhAne nirasta karela che. A artha mATe pramANa kahe che - sutIkSNa zastra vaDe paNa khaDga AdithI be bheda karavA, aneka prakAre vidAravA, soya vaDe vastrAdi mAphaka chidra sahita karavAnuM je pudgalAdi vizeSa nizcayathI samartha nathI, te vyavahArika paramANu siddha che. tema Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/17 thI 31 105 arahaMta bhagavaMte utpanna kevaLajJAnathI, siddhimAM gayela nahIM, kahela che ItyAdi - X - X - X - (zaMkA) te sUkSmatatvathI cakSu Adi gamya nathI, paNa je anaMta sUkSma paramANu vaDe eka vyavahArika paramANu AraMbha thAya, te cakSu Adi agocara, zA chedAdi gocara che, te maMda che. [kahe che] pudgalapariNAma be bhede che - sUma ane bAdara, * x * AgamamAM paNa pudgalonA sUkSmatva-asUmatva pariNAma kahelA che. jemake dvipadezI DhaMdha eka ja nabhapradezamAM samAya che. te ja baMne paNa samAya che, te saMkocavikAsakRta bheda che. lokamAM paNa dekhAya che. pijela Tu ane lohIpiMDanA parimANamAM bheda che. tethI vistAra karatAM nathI. dhe pramANamAMtara lakSaNArthe kahe che - anaMta vyavahArika paramANunA samudAya samiti samAgamathI je parimANa mAtra che, te eka atizaya glaNa che. * x * utprAbalyathI glaNazlakSikA te utkSaNazlarNikA, - x* A glaNazlaNikAdithI gula sudhI pramANa bhedo uttara krame aSTa guNo hovA chatAM pratyeka anaMta paramANuva choDatAM nathI. tethI nirvizeSita paNa kahela che. pUvokta pramANa apekSAthI aSTaguNatvathI sthULatAthI urva reNu apekSAthI aSTabhAga pramANavathI glaNazlaNikA kahevAya che. svathI ke parathI utdagho-ticha calana dharma jAlapraviSTa sUryaprabhA abhivyaMgya reNu te uriNa, pUviida vAyu prerita je jAya che, te reNune trasareNu che. rathanA gamanathI je reNu te rathareNu che. devakara Adi nivAsI mAnavonA vALa sthULatAnA kramathI kSetra zubhAnubhAva hAni kahevI cAvatu videha AzrayImanuSyonA ATha vAlANanI eka liA, ATha zikSAnI eka cUkA, ATha cUkAnA eka yavamadhya, ATha yavamadhyano eka aMgula. A gula pramANathI ja kahe che - cha aMgulano pAda - pagano madhyatalapadeza athavA pAdahAthano cotho bhAga, bAra aMgulanI eka veMta * x * x * e pramANe AgaLa paNa 24-aMgulanI eka ni, e sAmayikI paribhASA che. nAma kozAdimAM "baddhamuSTivALonI hAtha te ni" ema kahyuM che. 48-aMgulanI kukSi, 96 aMgulano eka akSa-gADAno avayava vizeSa - x - dRDha skaMdha kASTha te musala ane nAlikA-te yaSTi vizeSa che. - X - X * dhanu pramANathI dhanuSano eka gAu, cAra gAuno eka yojana, A yojana pramANa vaDe je paca-dhAnyAzraya vizeSa, badhe samapaNe hovAthI, tenI jema kahyuM. upamA zabdano lopa thayo che. yojana AyAma ane vikuMbha vaDe samavRtatva hovAthI pratyeka utsadha aMgula nipajJa yojana, yojana ud uccatvathI che. te yojanA paridhithI sAdhika gaNaguNo che. vRtta paridhithI kaMIka jUna cha bhAga adhika triguNatvathI che. ukta pramANavALo palya, eka-be ke traNa utkRSTathI sAta divasanA ugelA 106 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sadhInA vAlANakoTIthI bharela. temAM muMDita mastakanA eka, be, traNa divasanA pUrela, pracaya vizeSathI nibiDIkRta, vALanI agra koTI-prakRSTa vibhAga. athavA vAlANa koTi eTale videha kSetranA manuSyanI apekSAthI sUkSmavAdi lakSaNa yukatapaNAthI zreSTha vAlANa, kuranA manuSyanA roma, tenI koTi, koTAkoTI pramukha saMkhyA. * x - jema aDada AdithI bharela koThI hoya tema vAlANakoTIthI bharela. vAlANanI saMkhyA lAvavAno upAya A che - devaku, utaku? manuSyanA vAlANathI AThagaNAM harivarSa-ramyaka varSanA manuSyanA vAlANa che. jyAM eka harivarSaramya varSanA manuSyano vAlANa che, tyAM kurukSetranA manuSyanA ATha vAlANa hoya che. jyAM eka haimavata-bhairaNyavata manuSyanA vAlANa che. tyAM kurukSetranA 64-vAlANa che. e pramANe videhanA manuSyanA 512 vAlANa, likSA-4096, cUkA-2,68, vayamadhya 2,62,144, aMkula saMkhyA 20,97,152, ahIM aMgulathI utsadhAMgula levA. kemake AmAMgula aniyata che ane pramANAMgula atimAnAthI che. ahIM badhe pUrva pramANanI apekSAthI uttara-uttara pramANathI ATha gaNAthI A saMkhyA thAya che. A sazine 24-gaNI karIe, tethI 5,03,31,648 thaze, kemake hAtha-24 gula pramANa che. A rAzinA cAmaNAM karIe. cAra hAthathI dhanuSa thAya. tethI prApta saMkhyA thase - 20,13,26,592. A 20eo gaNuM karIe. 2ooo pramANathI eka koza thAya. tethI saMkhyA thaze - 4,02,65,31,84,000 thaze. pachI A sazine cAra gaNA karIe, kemake yojanamAM cAra kroza pramANa thAya che. tethI saMkhyA Ave - 16,10,61,23,36,000. zUci gaNanAthI A ja gAmita jANavuM. A zucirAzi che, AnA vaDe ja guNita pratara samacaturasa yojanamAM che. kemake sUci vaDe zUci guNitathI ja pratApaNuM che. saMkhyAthI - 2,59,40,33,38,53,65,40,56,96,00,000. A rAzi vaLI pUrva sazi vaDe guNita dhanarUpa romarAzi thAya che. te A rIte - 4,180, 463, 588, 1584, 2338, 4544, 560, oooo, oooo thaze. ukta sazi samacatustra dhana yojana pramita parAgata che. samavRtta dhanayojana pramita palyagata zazinI apekSAthI keTalA bhAgathI adhika che, tenA vaDe adhika bhAga pAtana arthe sukumAranA vaDe pUla upAya kahe che - anaMtarokta zazine 24 bhAga vaDe ghaTADatAM prApta thAya che - 1340, 8531, 8024, 5066, 0115, 7689, 3440, 0000, 0000. ukta zazine 19 vaDe guNavA. tethI samavRta dhanayojana parAgata zazi thAya che. te saMkhyAthI A pramANe thaze - 33, 3035, 504, 2455, 554, 199, 5091, 5350, 00000000. teno artha A che - jevA 24 bhAgothI samacatustra dhana yojana pramita parAgata romarAzi thAya che. teTalA 19 bhAgo vaDe samavRtta dhana yojana amita parAgata zazi thAya che.. (zaMkA) covIza vaDe bhAga daIne 19 vaDe guNavAno zuM artha che ? (samAdhAna) Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra27 thI 31 103 eka yojana pramANa vRta kSetranA karaNarItithI Avela traNa yojana ane yojanAno chaTho bhAga - 3/1/6. savarNathI thaze 19/6 ane vRttapatra paridhi kSetra, AnA vaDe samacaturasa patha paridhi kSetra cAra yojana rUpa guNIe. sthApanA A rIte - 16 * * A 16, samachedamAM 24 lAghava mATe baMneno cheda karatAM thaze. 19-24. arthAt - samacatustra paridhi kSetrathI vRta paridhi homathI zULa vRttithI pAMca bhAga nyUna che. tenA karaNa mATe A upakrama che ane sthULa vRtti yojananA cha bhAganI kaMIka adhikatAnI vivakSA karI nathI. te vAlANo pracayanA vizeSathI polANa abhAve ane vAyunA asaMbhavathI asAratAM thatI nathI. tethI parivivaMsa pAmatA nathI. kaMIka parisaDana AzrIne vinaMsA pAmatA nathI. tene agni bALe nahIM, vAyu hare nahIM. kemake ati ghana hovAthI agni ke vAyu tene atikrame nahIM. te kadI pUtibhAva na pAme - artha kadI durgadhIva na pAme. te vAlAthI athavA te prakAre paca bharyA pachI so-so varSe ekaika vAlANane haratA kALa mApavo. tethI jeTalA kALa vaDe te paca kSINa thAya - vAlAgra kADhI letA khAlI thAya. tathA narana - ja hita samAna sUkSma vAlAjha. * x - nirlepa - atyaMta saMzleSathI tanmayatAmata vAlANanA lepanA apahArathI. dravyanA apanayane AzrIne niSThAne pAmela te niSThita. athavA A ekArcika zabdo che athavA A zabdo ati vizuddhi pratipAdanapara che. * x - te A palyopama che. A parAgata vAlANonA saMkhyAta varSathI upahAranA saMbhavathI saMkhyAta varSa koTAkoTI mAnathI bAdara palyopama jANavuM. AnA vaDe kahevAnAra suSamasuSamAdi kALamAnAdi adhikAra na jANavo. paNa sUkSma palyopama svarUpane saraLatAthI samajavAne prarepaNA karelI che, tema jANavuM. tethI pUrvakota ekaika vAlANanA asaMkhyAta khaMDa karIne bharela uodha aMgula yojana pramANa AyAma, viThaMbha avagAha palyane soso varSe ekaika vAlANa apahArathI sarva vAlANakhaMDa nirlepanA kALarUpa asaMkhyAta varSa koTAkoTI pramANa sUkSma palyopama che. - X - X - e pramANe AgaLa sAgaropamamAM paNa jANavuM. have sAgaropama svarUpa padya gAyA vaDe jANavuM - anaMtarota palyopamane daza vaDe guNela koDAkoDI te sAgaropama thAya che. te badhuM saraLa che. vizeSa e ke A sAgaropama pramANathI jUnAdhika nahIM evA cAra koDAkoDI sAgaropama kALa, te suSama suSamA - cAra sAgaropama koDAkoDI lakSaNakALA te pahelo Aro kahevAya che. je kALamAM 42,000 varSa jUna che. te cotho Aro kahevAya che. te 21,000 varSanA duHSama kALa ane 1,000 varSanA duHSama du:SamAM rUpa che, tenA vaDe pUrNa eka koDAkoDI thAya che. avasarpiNIkALa daza sAgaropama koDAkoDIthI 108 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 pUrNa thAya. e pramANe padyAnupUrvIthI utsarpiNI kahevI. avasarpiNI-utsarpiNIthI kALacakra thAya. bharatamAM kALanuM svarUpa kahyuM, have kALamAM bharatanuM svarUpa pUchatAM kahe che - temAM avasarpiNInA vartamAnapaNAthI suSama suSamAno prazna kahe che - * sUtra-32 - bhagavana / jaMbUdvIpa hIpanA bharatakSetramAM A avasarpiNImAM suSama suSamAM nAme pahelAM ArAmAM uttama kASThA prApta bharatamanA kevA svarUpe AcAra-bhAvapratyavatAra che? - gautamAM bahusamaramaNIya bhUmibhAga che. jema koI AliMgapuSkara yAvatuM vividha paMcavaNa maNi vaDe ane tRNa-maNithI upazobhita che. jemake - kRSNa yAvata zukala. e pramANe varNa, gaMdha ane zabdazI vraNa ane maNi kahevA yAvata tyAM ghaNAM manuSyo ane mAnuSIo tyAM bese che, suve che, rahe che, niSadhA kare che, vaNa vartana kare che, hase che, rame che, krIDA kare che. te samayamAM bhad varSamAM ghaNAM uddAla, kuddAla, muddAha, kRmAla, nRtamAla, daMtamAla, nAgAla, gRgamAla, zaMkhamAla, zetamAla nAmaka vR1 samUho hatA. te kuza-vikuza rahita mULavALA hatA, te mULamaMta, kaMdamaMta cAvatu bIjamaMta, xpuSpa ane phaLa vaDe DhaMkAyelA rahetA hatA. zrI vaDe atIva-atIva zobhatA rahelA hatA. te samayagALAmAM bharatakSetramAM tyAM-tyAM ghaNAM bheTatAla, heratAla, meratAla, prabhatAla, zAla, sarala, saptaparNa, pUgaphalI, khajUrI, nALiyera e badhAMnA vano hatA. je kuzAvikuza rahita mULavALA vRkSa hatA yAvat rahelA hatA. te ArAmAM bharatakSetramAM tyAM-tyAM ghaNAM serikA, nomAlikA, koraMTaka, baMjIvaka, manoja bIja bANa, kaNera, kujAya, siMduvAra, mogara, juhikA, mallikA, vAsaMtikA, vasula, khula, sevAla, agasti, magadaMtikA, caMpaka, jAti, navanItikA, kuMda, mahAjAti e badhAMnA gulmo hatA. te badhAM ramya, mahAmepa niraMbhabhUta, paMcavaNa puSpothI kusumita hatA. te bharatotranA bahusamaraNIya bhUmibhAgane vAyu vaDe kaMpita aJzAkhAthI phUlane pADIne puNanA paMjopacArayukta karatA hatA. te ArAmAM bharatakSetramAM tyAM-tyAM, tyAre tyAre ghaNI vanarAjIo kahelI hatI. je kRSNa-skRNAvabhAsa yAvata manohara hatI. puSpa parAganI saurabhathI matta, bhramara, koka, bhaMgAska, kuMDalaka, cakora, naMdImukha, kapila, piMgalAkSaka, karaMDaka, cakavAka, bataka, haMsa Adi aneka pakSInA yugalo tyAM vicaratA hatA. te vanarAjIo pakSIonA madhura zabdothI sadA pratidhvanita rahetI hatI. te vanarAjInA pradeza yuponA Asava pIvAmAM utsuka, madhura guMjana karatA bhamarInA samUhathI parivRtta, dad, mata bhramaronA madhura dhvanithI mukharita hatA. te vanarAjIo Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 109 110 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 aMdaranI bAju phaLothI ane bahAranI bAju puSpothI AcchAdita hatI. tyAMnA phaLo svAdiSTa hatA, vAtAvaraNa nIroga hatuM. te kAMTAthI rahita hatI. vividha prakAranA phulonA guccho, ladInA gulmo tathA maMDaLothI zobhita hatI. vAva-puSkariNI-dIkviMkA hatI. te badhAM upara lagRha hatA. ItyAdi - 4 - te sarvatratuka puSpaSphaLathI samRddha hatI yAvatuM prAsAdIya hatI. * vivecana-32 - bhagavana! jaMbadvIpadvIpamAM bharatakSetramAM A avasarpiNImAM vartamAnamAM, suSamAsuSamA nAmanA paNT - kALa vibhAga lakSaNa-AsamAM. te kevo che ? prakRSTa avasthAne prApta, pAThAMtarathI ta:kALa apekSAthI utkRSTa vaNadine prApta - tenA utamAryane prApta, bharatakSetrano kevA AkArAdi hatA ? badhAMnI parve vyAkhyA karI che. vizeSa e ke ahIM manuSyopabhoga adhikAramAM nidrA sahita ane hitavanA bhedathI zayanamAM baMne rIte jAya che. have savizeSa manuSya jijJAsAmAM na pUchavA chatAM guru vaDe ziSyane mATe upadeza che. prazna paddhati rahita pahelA ArAnA anubhAva janita bharatabhUmi saubhAgya sUcaka cAra sUtra kahe che - te ArAmAM bharata varSamAM ghaNAM uddAla, kuddAlAdi nAmaka kumajAti vizeSa samUha tIrthakara ane gaNadhare kahela che. te kevA che ? te kahe che - muLa * darbha, viza * balvamadi tRNa vizeSa vaDe vizuddha - hita, vRkSamUla - teno adhobhAga che. ahIM mULa, zAkhAdi paNa Adi bhAga lakSaNathI kahe che, jemake zAkhA-mULa ItyAdi, pachI sarva vRkSanA mULanI pratipatti mATe vRkSanuM grahaNa che. mULamaMta, kaMdamaMta e be pada cAvatu pada saMgrAhya jagatI vananA tarugaNa mAphaka vyAkhyA karavI. * X - X - te ArAmAM ghaNAM bheratAlAdi vRkSa vizeSa che. kyAMka prabhavAlavana pATha che. temAM prabhavAla e vRkSa vizeSa che. zAlasajja, sarasva-devadAra, te badhAMnA vana, pUgalI-kamukavRkSa. khajUrI Adi prasiddha che, tenA vana, bIjuM pUrvavatuM. te ArAmAM ghaNAM zerikA, navamAlikA AdinA gulyo chetemAM badhuM jIvaka gubho, jenA puSpo madhyAhai vikase che siMduvAra gubha-jAtigubha, agatsyagubhamagadaMtikAbubha, zubha eTale nAno skaMdha, bahukAMDa, paga-puSa-skULa yukta. AmAMnA keTalAMka jANItA che, keTalAMka deza vizeSathI jANavA. dazAddha varNa : paMcavaNa, kusuma-jAti ekavacana che tethI kusuma samUha artha thaze. * x - bharata varSano bahasamaramaNIya bhUmibhAga, vAyu vaDe kaMpita agrazAlA, tenA vaDe choDAyela je puSpakuMja, te ja upacAra-pUjA tenA vaDe kalita-yukta kare che. dhe A ja vanazreNInA varNanane mATe kahe che - te te dezamAM, te te dezanA tyAM-tyAM pradezamAM ghaNI vanarAjI kahI che. ahIM eka-aneka prakAranA vRkSonI paMkti che, te vanarAjI che. zeSa kathana pUrva sUtravat che, tethI pharI kahela nathI. kRSNakaNAbhAsa pachI cAvatuM zabdathI nIla-nIlAvabhAsa, harita-haritAvabhAsa, zItazItAvabhAsa, snigdha-stiSpAvabhAsa, harita-haritAvabhAsa, zIta-zItAvabhAsa, niSpasnigdhAvabhAsa, tIva-tIvAvabhAsa, kRSNa-kRSNacchAya, nIla-nIlacchAya, haritahatizyAya zIta-zItachAya, niSpa-nidhachAya, tId-tIdchAya, dhanakaDita chAyA, vAyanAMtarathI ghanakaDita chAyA, mahAmeghanikuba bhUta, ramya. A sUtra pUrve pAvara vedikAvana varNana adhikAramAM lakhela che, je pharI lakhela che, te atidezadarzita sUramAM sAkSAt dazavila che. - X - X - sUtramAM kaMIka eka deza grahaNazI che, kaMIka sarva grahaNa vaDe che. kaMIka kamathI che, kaMIka utkramacI sAkSAt lakhela che. te kAraNe vAcakane vyAmoha na thAya, te mATe samyakrapAThane jaNAvavA vRtimAM pharI lakhIe chIe - 17 chappayara ItyAdi. * * * * * . temAM saMffma - saMpiMDita daita bhramara-madhukara-pathakara ItyAdi che - * - nAnAvihaguccha - vividha guccha, gubha, maMDapathI zobhita, vAva Adi suNiti - vAva, puSkariNI, dIdhiMkAmAM sArI rIte nivezita ramya jAlagRho che. vivira - vicitra zubha dhvajAbhUta, mamitta - atyaMtara puSpa, phaLa. bahAra patrathI AcchAdita. sa3 - svAdu phaLa, nirovara - nIrogatA, fifttta * piMDama nihArima sugaMdhI. * x - - ukta sUtranI vyAkhyA pUrvavat che. vizeSa e ke - ramata - surata unmAdI je bhramara Adi jIvo, ItyAdi. e pramANe ja sUtrakAre - x * atideza karela che. sUtramAM lAghavatA dazavi che, jema nizIthabhASyamAM soLamAM uddezAmAM kahela che - kyAMka deza grahaNa che, kyAMka saMpUrNa bhaNela che, ItyAdi - 4 - have ahIM vRkSanA adhikArathI kalpavRkSa svarUpa batAve che-- * satra-13 : te ArAmAM bharatakSetramAM tyAM tyAM, tyAre tyAre, mattAMga nAme vRkSagaNa kahela che. jema te caMdraprabhA yAvata chagtpaticchanna rahela che, e pramANe yAvatuM nana nAmaka vRkSagaNa kahela che. * vivecana-33 - te ArAmAM bharatavarSamAM te-te dezamAM, te-te pradezamAM mata-madanA aMga-kAraNa, te madirArUpa, jemAM che - te mattAMga nAme vRkSagaNa kahela che. te kevA che ? te kahe che - jema te caMdraprabhA Adi madha vidhi ghaNAM prakAre che sAva cha-pratiSkRtta rahela che. -x* ahIM badhAM cAvat zabdo vaDe sUcita mattAMga Adi vRkSa varNana jIvAbhigama upAMga mujaba kahevuM. te A pramANe - jema te caMdraprabhA, manazIlA, vara sIdhu, vara vANI, sujAta patra-puSaSphaLa-coyaNiwAsa sArabahu dravya yukti saMbhAra kALa saMdhi Asava, madhumaraNa-riTAbha-duddhajAti prasanna tallaga Adi surA [madisa varNa-gaMdha-rasa-parzayukta, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/33 bala-vIrya pariNAmavALA, ghaNAM prakAranI madhavidhi hoya, te pramANe te mattAMgAdi drumagaNa aneka bahu vividha visasA pariNata, madhavidhi yukta phaLa vaDe pUrNa bIsadaMti, kusa-vikusa rahita vRkSamULa yAvat channatichanna, zrI vaDe ati zobhitaatizobhita hela che. sUtra vyAkhyA - A saMketa vAkya che. bIje sthAne paNa vyAkhyA karAyela kalpadrumasUtrothI jANavuM. caMdraprabhA caMdranA jevI prabhA jenI che te. maNizilA, zreSTha evI te sIdhu-varasIdhu, zreSTha evI te vAruNI-varavAruNI, sujAtasuparipAkagata puSpo, phaLo, gaMdha dravyono je rasa, tenA vaDe sAra tathA ghaNAM dravyonA upabRhaNakono saMyoga. tenuM prabhUtva jemAM che te. tathA svasvane ucita saMdhita aMgabhUta dravyonuM saMdhAna yojavuM. temAMthI utpanna thAya te kAla saMdhijA. AvA prakAre te Asava che. 111 - ahIM zuM kahe che ? patrAdi vAsaka dravya bhedathI aneka prakArano Asava te patrAsava. - 4 - madha vizeSa SThiratna varNanI AbhA, je zAstrAMtaramAM "jaMbUkalakalikA" nAme prasiddha che. dugdhajAti - AsvAdathI dudha jevI. prasanna - surA vizeSa, tallakasurAvizeSa, zatAyu - je so vakhata zodhita chatAM sva-rUpane choDatI nathI. "sAra" zabda badhAM sAthe joDatAM khajUMrasArathI banela Asava vizeSa te khajUMrasAra, mRddhikAdrAkSa, tenA sArathI niSpanna Asava te mRddhIkAsAra. kapizAyana - madha vizeSa, supavaparipAka pAmela, je kSodarasa-zeraDIno rasa temAMthI niSpanna uttama surA. A badhAM madha vizeSa che. - ukta madha lokaprasiddha che, A paNa bIjA zAstrothI ke lokathI yathA svarUpa jANavuM. A madha vizeSa kevuM che ? varNanA prastAvathI atizAyI, e pramANe gaMdha-rasasparzI sahita, baLahetuka vIrya pariNAma jemAM che, te tathA ghaNAM prakAranA jAtibhedayukta e bhinna kramathI yojavuM. tevA svarUpathI, paraMtu anya prakAranI nahIM tevI madha vidhi vaDe yukta te matAMga magaNa che. anyathA dRSTAMta yojanA samyak na thAya. kevI viziSTa madhavidhi? te kahe che ane - vyakti bhedathI, vahu~ - prabhUta, visasA-svabhAvathI, tevA prakAranI kSetra vizeSa sAmagrIthI janita-pariNata, paNa IzvarAdi vaDe niSpAdita nahIM, te madhavidhi vaDe yukta, tAlAdi vRkSanI mAphaka aMkurAdimAM nahIM, paNa phalAdimAM, tethI kahe che - phaLomAM pUrNa madhavidhi vaDe. sAmarthyathI te ja anaMtarokta mavidhi vaDe thave che. kyAMka vivrutti pATha che. temAM "vikase che" ema vyAkhyA karavI. arthAt te phaLo paripAkagata madha vidhi vaDe pUrNa sphUTa thaI-thaIne te madhavidhine choDe che. - X - have bIjA kalpavRkSanA jAti svarUpane kahe che - te ArAmAM tyAM-tyAM, tyAre tyAre ghaNAM 'bhRgAMga' nAme vRkSa gaNa kahelA che. jema te vAska, ghaTaka, lazaka, karaka, karkarI, pAyaMcaNi, udaMvarNanI, supratiSThaka, viSTarapArI, casaka bhaMgAra ItyAdi - x jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 * vicitra | vRtta - - 4 - suvarNa, maNi, ratna AdithI citrita bhAjana vidhi-ghaNAM prakAre hoya. te pramANe te bhRgAga vRkSo aneka bahuvidha visasA pariNata bhAjana vidhithI upayukta phaLo vaDe pUrNavat rahelAM che. sUtra vyAkhyA zrRta - bharavuM, pUravuM te. aMga-kAraNa. bharaNa kriyA, bharavAnA bhAjana vinA thatI nathI. tenA saMpAdakapaNAthI vRkSo paNa bhRtAMga che. jema te vAskamarudeva prasiddha mAMgalyaghaTa, ghaTaka-nAno ghaDo, kaLaza-moTo ghaDo, karaka-prasiddha che, karkarI-te ja vizeSathI, pAdakAMcanikA - paga dhovA mATenI sonAnI pAtrI, udaMka-jainA vaDe pANI choDAya che, vArtAnI-galaMtikA, jo ke nAmakozamAM karaka, karkarI, vAhinImAM kaMI ja bheda nathI, to paNa ahIM saMsthAnAdi kRt bheda lokathI jANavo. supratiSThakapuSpa pAtra vizeSa, pArI-telAdinuM vAsaNa, caSaka-surApAnanuM pAtra, zRMgAra-kanakAlupa, saraka-madirApAtra, davAka-pANIno ghaDo, vicitra-vividha vicitrayukta, vRttaka-bhojana kSaNe upayogI ghI AdinA pAtra. te ja maNipradhAna vRttaka te maNivRttaka, zukticaMdanAdinA AdhArabhUta, bAkInA vipTara karoDI, nallaka, palitAdi lokathI ke saMpradAyathI jANavA, suvarNa ane maNi ratnonA citro vaDe citrita bhAjananA prakAro ghaNAM prakAre che arthAt eka ekamAM anaMtara anekabheda che. bhRtAMga paNa vRkSagaNa che. bhAjanaprakArathI yukta, phaLo vaDe pUrNa hoya tema vikase che. teno A artha che - tenA bhAjana prakAro phaLonI jema zobhe che. athavA 'va' zabdanI bhinna kramathI yojanA karavI, tethI phaLo vaDe pUrNa bhAjana vidhithI yukta che. 112 have trIjA kalpavRkSanuM svarUpa - te ArAmAM te-te dezamAM ghaNAM truTitAMga nAme vRkSa samUho kahelA che. jema te AliMga-mRdaMga-praNava-paTaha-dardaka-DiDima-karaDIbhaMbhA-horaMbha-kaNiya-kharamukhI-mukuMda-zaMkhia-pilI-vaMsa-veNughoSa-vipaMcI-mahatikacchabhI-talatAla-kAMsyatAlathI susaMpayukta Atodhavidhi, nipuNa gaMdharva zA kuzala vaDe spaMdita tristhAna karaNa zuddha hoya, te pramANe te vRkSagaNa paNa aneka bahuvidha visasA pariNata tata-vitata-dhana-jhusira AvodhavidhithI upayukta phaLathI pUrNavat rahe che. - x - sUtra vyAkhyA jema te AliMga nAmaka je vAdaka vaDe muraja AliMgya vagADAya che. arthAt hRdaye dhAraNa karIne vagADAya che. mRdaMga-nAnuM mardala. praNavabhAMDa, paTaha-laghupaTaha, daki-jenA cAra caraNa vaDe sthita gAyanA carma vaDe avanaddha vAdha vizeSa. DiDima-pahelA prastAvanuM sUcaka praNava vizeSa, bhaMbhA-DhakkA - 4 - horaMbhamoTI DhakkA, NitA-koIka vINA, kharamukhI - kAhala, mukuMda-muja vizeSa, zaMkhikA nAnA zaMkharUpa, teno svara kaMIka tIkSNa hoya che, paNa zaMkha jevo ati gaMbhIra nahIM, pilI ane varcaka-tRNarUpa vAdha vizeSa che. parivAdanI-sAta tArI vINA, veNu-vaMza vizeSa, sughoSA-vINA vizeSa, viSaMcI-taMtrI, vINA-moTI zatataMtrikA, kacchapI-bhAratI vINA, rigisigikA - gharyamANa vAjiMtra vizeSa. - Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 113 A vAjiMtro kevA prakAranA che? tala - hAthanI tALI, tAla AdithI saMprayukta-suSka atizayathI samyagucavokta rIte, prayukata-saMbaddha, jo ke hastapuTa e koI vAdha vizeSa nathI, to paNa tenAthI thato zabda paDaghAtA zadane lakSIne che. AvA prakAre Atodhavidhi - sUrya prakAraje rIte nipuNa hoya, e pramANe gaMdharva-nATya zAstramAM kuzaLa, tenA vaDe paMdita. vaLI zuM viziSTa te kahe che - Adi, madhya, aMtya sthAnomAM karaNa vaDe - kiyA vaDe yathokta vAdana kriyA vaDe zuddha - avadAta, paNa asthAna spaMdana vaDe leza doSathI paNa kalaMkita nahIM te, guTitAMga vRkSagaNa paNa tevA prakAre ja che, bIjA prakAre nahIM. tata-vINAdi, vitata-paTaha Adi, dhana-kAMsyatAlAdi, zuSira-vaMzAdi. AvA svarUpe sAmAnyathI cAra prakAranI Atodha vidhithI yukta che. bAkI pUrvavatuM. have cothA kalAvRkSanuM svarUpa kahe che - te ArAmAM te-te dezamAM tyAM-tyAM ghaNAM dIpa zIkhA nAmaka vRkSagaNo kahelA che, jema ke saMdhyA virAra samayamAM navanidhi pati, hIpikA cakravAla chaMda, prabhUta vRttipalita sneha, ujjavalita, timiramardaka, kanaka nikakusumita-pAliAtagavata prakAza, kaMcana-maNi-rana-vimala-mahAI-tapanIya-ujavala vicitra daMDa vaDe hIpikAthI sahasA prajavAlita - x * x - ItyAdithI zobhatA, te pramANe ja dIpazikhA vRkSagaNa paNa aneka bahuvidha visA pariNata udhotavidhithI yukta phaLothI pUrNavat kusa-viksa rahita cAvatu rahe che. sUga vyAkhyA - te ArAmAM dIpazikhA samAna dIpazikhA tenA kAryakArItvathI che, anyathA vyAghAtakALavathI, temAM agninA abhAvathI dIpazikhAno paNa asaMbhava thAya. - 4 - jema te saMdhyArUpa uparama samaya vartitvathI maMda rAga che, te avasare navanidhipati cakravartI mAphaka hasva dIpA dIpikA, teno cakavAla - sarva taraphathI parimaMDalarUpa chaMda kevuM hoya te kahe che - ta - cUra, vartaya-dazA jenI che te tathA, payati-paripUrNa sneha - tailAdi rUpa, ghana-atyartha ujjavalita, tethI ja timiramardaka, vaLI zuM viziSTa che. te kahe che - kanakanikara- savarNarAzi, kusumita evuM pArijAtakavana-puSita surata vizeSa vana. tenI jema prakAza-prabhA, AkAra jeno che te tathA. ATalA samudAya vizeSaNa kahyA, have samudAya ane samudAyInA kaMIka bheda che, te jaNAvavA samudAya vizeSaNanI ja vivakSAthI samudAyI vizeSaNo kahe che -x - vavA ItyAdi. dIpikA vaDe zobhato. kevA prakAranI dIpikA vaDe ? te kahe che - suvarNa maNiratnamaya, vimala-svAbhAvika AgaMtuka mala rahita, mahAImahotsavAI, tapanIya-suvarNa vizeSa, tenAthI ujjavala-dIpta, vicitra-vicitravartI daMDa, jeno che, te tathA tenA vaDe sahasA-eka kALa prajavAlita ane utsarpitA vartI utsarSaNathI tathA snigdha-manohara teja jemAM che te. dIpyamAna-rAtrinA dekhAtA, vimala2i5/8]. 114 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 dhULa AdinA abhAve, grahasamUha jevI prabhA jevI che te. vitimirakara-niraMdhakAkAsa kiraNa, tevo A sUra, tenI jema je prasarela udhota-prabhA samUha, tenA vaDe dIpyamAna, jAlAvat ujjavala, prahasita-hAsya, tenA vaDe abhirAma-ramaNIya, tethI ja zobhAyamAna. tenI jemaja dIpazikhA vRkSagaNa paNa aneka-bahuvidha visasA pariNata udhota vidhi vaDe yakta, jema dIpazikhA rAzimAM gharanI aMdara udhota kare che, dIvase paNa ghara AdimAM tenI jema A vRkSo che, tevuM kahevAno Azaya che. e pramANe have kahevAnAra jayotipikA nAme vRkSathI vizeSa che. bAkI pUrvavatuM. have pAMcamAM kalpavRkSanuM svarUpa kahe che - te ArAmAM tyAM-tyAM ghaNAM jyotipikA nAme vRkSagaNa kahelA che. jema te turaMtano ugelo zarada sUryamaMDala, paDatI ulkA, hajAro dIpatI vidhutu, ujjavala hutAvaha, nidhUma jalita-niddhata-ghauta-id-cpanIya kizuMka, jAsuvana kusuma, vimukulitapuMja maNi-rana kiraNa, jAtya hiMgalokano Dhagalo, atireka rU5. tenI jema jyotipikA vRkSagaNa aneka bahuvidha visasA pariNata, udhota vidhithIyukta, zubhalezyA, maMgalezyA, maMdAta lezyA, kUDA mAphaka sthAnasthita, anyonya samavagADha lezyA vaDe sva prabhAthI te pradezane cotaraphathI avabhAsita, udhotIta, prabhAsIta yAvat rahela che. sUtra vyAkhyA - te ArAmAM jyotiSikA nAme vRkSagaNo kahela che. anvartha A pramANe - jyotika devo, te ja jyotiSika. - X - X * jIvAbhigama vRttimAM jyotipikA kahela che. tethI ahIM jyotiSika zabdathI sUrya grahaNa thAya che, tenI samAna prakAzakArItvathI vRkSo paNa jyotirSika kahyA che. jyoti zabda sUrya ke vali vAcaka che. te kevA svarUpe che, te kahe che - jema te turaMtanuM ugela zaratuM sUryamaMDala, athavA paDatI evI hajAro ulkA, dIpatI evI vidhata, udagata evI javAlA jevI che te, dhUmarahita dIpta dahana-agni. A sevA svarUpe che te kahe che - nimati-haMmezAM agni saMyogathI zodhita mala, auta-zodhita tapta ane tapanIya, je kiMzuka-azoka-japAkusuma, vimukulita-vikasita paMja, je maNi-ranakiraNo, jAtya hiMgalokano samUha, te svarUpathI atizaya yathAyoga varSathI prabhA vaDe svarUpa jenuM che te. tenI jema jyotipikA vRkSagaNa paNa aneka bahuvidha visasA pariNatathI udhotavidhi vaDe yukta jyAM sudhI che te saMTaka, (zaMkA) jo sUryamaMDalAdiva prakAzaka che, to durnirIkSyatva, tIvratva, jaMgamavAdi dharmayukta paNa hoya che, tethI kahe che - sukhakAriNI lezyAteja jenuM che te, tethI ja maMgalezyA, maMdAtapa lezyA, jenI che te tathA sUrya-analAdi AtapanuM teja, jema dussaha che, temAM tema nathI. tathA parvatAdinA zRMganI mAphaka sthira. samayakSetranI bahAra vartatA jayotikonI mAphaka te avabhAse che. tathA paraspara samavagADha lecA sahita ayati jemAM vivakSita jyotiSiyA nAmaka taralezyA avagADha che, tyAM bIjAnI vezyA paNa avagADha che, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/33 jyAM bIjA tarunI lezmA avagADha che, tyAM vivakSita taralezyA avagADha che. prAsaMti e aMtasUtra vijayadvAra toraNa saMbaMdhI ratnakaraMka varNanamo vyAkhyAyita karela che. A to bahuvyApI dIpazikhAvRkSanA prakAzanI apekSAthI tIvra prakAza hoya che, eTaluM pahelAMthI vizeSa che. 115 have chaTThA kalpavRkSanuM svarUpa kahe che - te ArAmAM tyAM-tyAM ghaNAM citrAMga nAme vRkSagaNa kahela che. jema te prekSAgRha vicitra ramya zreSTha kusumadAmamALAthI ujvala, prakAzatA mukta puSpapuMjopacAra vaDe yukta, varaliya vicitra mAlya zrI samudaya pragarbha graMthima-veSTima - pUrima-saMghAtima mAlyathI cheka zilpI vibhAga racitathI sarva taraphathI samanubaddha pravirala-laMbAtA-viprakRSTa-paMcavarNI kusumadAmathI zobhatA vanamALA kayagraya mAphaka dIpatA. tenI mAphaka citrAMta vRkSagaNa paNa che. te aneka bahuvidha visasA pariNata mAlyavidhithI yukta yAvat rahela che. sUtra vyAkhyA - te ArAmAM, ItyAdi pUrvavat, aneka prakAranA citranA vivakSA prAdhAnyathI mAlyanA aMga-kAraNa, tenA saMpAdakatvathI vRkSo paNa citrAMga che. jemake - te prekSAgRha, vividha citrayukta, tethI ja ramya - jonArane manane AnaMda Ape che. temAM zuM viziSTa che te kahe che zreSTha kusumanI mALA, zreNIo, tenA vaDe uvala, dedIpyamAnapaNAthI kahyuM che. bhAvAt - vikasitapaNe ane manohara5Ne dIpatA, mukta je puSpopacAra puMja, tenA vaDe yukta, villita-vilIp vicitra je mAlya-grathita puSpamALA, teno je zobhA prakarSa, tenA vaDe ati paripuSTa, graMthima-je sUtra vaDe gracita, veSTima-je puSpamugaTa samAna uparanA zikhara AkRti vaDe mALA sthApana. pUmi-je laghu chidromAM puSpo mUkIne pUrAya che. saMghAtima - je puSpa puSpa vaDe paraspara nAla pravezathI saMyojAya che. A prakAre mAlya vaDe paramadakSiNakaLAvAna dvArA vibhaktipUrvaka je ahIM yogya graMthimAdi. tenA vaDe badhI dizAmAM sArI rIte baddha, pravilatva-thoDAM paNa asaMhatatva mAtrathI thAya che. tethI viprakRSTatva pratipAdanArthe kahe che - bRhad aMtarAlathI paMcavarNI kusumadAma vaDe zobhatA. vaMdana mALA agrabhAgamAM karela che jene te, te svarUpe dIpatA, tenI jema citrAMga vRkSagaNo paNa aneka bahuvidha visasA pariNatathI mAlyavidhi vaDe yukta. - 4 - have sAtamAM kalpavRkSanuM svarUpa kahe che - te ArAmAM tyAM-tyAM ghaNAM citrarasa nAme vRkSagaNa kahelAM che. jema te sugaMdhI zreSTha kamaLa, zAli taMdula, viziSTa nirupahatadurcharAddha zArada ghI goLa khAMDa madhumelita, atirasa paramAnna hoya, uttamavarNa-gaMdhayukta hoya athavA cakravartI rAjAnA nipuNa rasoyAe nirmita karela hoya, - 4 - athavA pratipUrNa dravyathI upaskRta hoya, varNagaMdha-rasa-sparzayukta bala-vIrya pariNAmavALA hoya, Indriya-bala-puSTinI vRddhi karanAra, bhukha-tarasane haNanAra, ItyAdi hoya - 4 - 4 - te pramANe te citrarasa vRkSagaNa paNa aneka bahuvidha visasA pariNata bhojana jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 116 vidhithI yukta ane kuza-vikuza rahita yAvat rahe che. sUtra vyAkhyA - teno ArAmAM ItyAdi pUrvavat. vizeSa e ke citra - madhurAdi bheda bhinnatvathI aneka prakAra ane khAnArane AzcaryakArI rasa jemAM che te. jema paramAnna-khIra hoya che, tema. bIjuM zuM vizeSa che? pravaragaMdhayukta - X - pradhAna, doSarahita kSetrakAlAdi sAmagrI saMpAdita Atma lAbha. kalamazAli- cokhA vizeSa, taMdula-acitakaNa, bhAta, viziSTa gAya Adi saMbaMdhI, pAkAdi vaDe avinAzita dudha tenA vaDe pakAvela arthAt parama kalama zAli vaDe ane parama dudha vaDe yathocita mAtra pAkathI niSpAdita. tathA zaradaRtuno ghI, goLa ke madha, zarkarAno apara paryAya melita jemAM che te. jotAM ja sukha upaje tevuM. tethI ja atirasa-uttama varNa gaMdhavat jema cakravartI rAjAnA odanavat hoya che. nipUNa evA rasoIyAe niSpAdita - x - rAvatI zAstranA jJAtA ja odananA viSayamAM sukumAratA lAvavAne mATe seka viSayamAM catura kalpone dhAraNa kare che. te odanamAM zuM viziSTa che? kalamazAli vaDe yukta che, viziSTa paripAkagata che, bApane choDatA, komaLa catuSkA sekAdi vaDe parikarmita hovAthI viza, sarvathA tuSAdi malathI rahita, pUrNa sikatha jemAM che te. aneka puSpa-phaLa Adi prasiddha, tenA vaDe yukta che. athavA lADavA jevA hoya che. zuM viziSTa che ? te kahe che - paripUrNa, elacI AdithI saMskArela - 4 - yayokta mAtrAmAM agni paritApa Adi vaDe parama saMskArane pAmela, varNa-gaMdha-rasa ane sparzanA sAmarthyathI ati zayavALA, bala-vIrya hetu pariNAmI hoya. - X - temAM vatta - zArIki, vIrya-aMtarano utsAha tathA IndriyonAcakSu AdinA, svasva viSaya grahaNanI paTutA, tenI puSTi, temAM vRddhi kare che. bhukhatarasane haNe che tathA pradhAna sthita-niSpakva goLa ke tevI khAMDa, tevI khAMDelI sAkara-mIzrI, tevuM ghI, tenA vaDe yojita che. tathA sUkSma evA traNa vastra vaDe gALavAthI samita-ghauMnuM cUrNa, teno garbhatenA mULadaLathI niSpanna, atyaMta vallabha, tadupayogI dravya vaDe saMyukta. tenA jevA te citrarasa vRkSo paNa aneka bahuvidha visasA pariNata bhojana vidhithI yukta ItyAdi pUrvavat. have AThamAM kalpavRkSanuM svarUpa kahe ce - te ArAmAM tyAM tyAM ghaNAM mahyaMga nAme vRkSagaNa kahelA che. jema te hAra, ardha hAra, veDhanaka, mugaTa, kuMDala, vAmottaka, hemajAla, maNijAla, sUtraka, gaDucI, akSATaka, kSudraka, ekAvali, kaMThasUtra, makarI, traiveyaka, throNisUtra, cUDAmaNi, kanakatilaka, siddhArthaka, karNavAli caMdra-sUrya-vRSabhacakrAga, talabhaMjaka, muTita, hasta mAlaka, harirAya, keura valaya, prAtaMba, aMgulika, valAkSa dInAramAlikA, kaMcimehala, kalAva, prataraka, pAdajAla, ghaMTikA, khiMkhiNI, ratnorujAla, nepura, calaNa mAlikA, ItyAdi - 4 - kaMcana, maNi, ratna vaDe citrita. te pramANe mahyaMga vRkSagaNo aneka cAvat bhUSaNa vidhithI yukta che. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 113 118 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sUtra vyAkhyA - te ArAmAM ItyAdi pUrvavatuM. vizeSa e ke - maNimaya AbharaNa, adheyamAM AdhAranA upacArathI maNI mAphaka aMgo - avayavo jenA che, te mayaMga arthAta AbhuSaNanA saMpAdaka. jemake te hAra-caDhArasaro, addhahAstavasaro, veTanaka-kAnanuM AbharaNa, vAmottaka hemajAla - chidravALA suvarNAlaMkAra vizeSa, e pramANe maNikanakajAla paNa jANavuM. sUtraka - vaikAkakRta suvarNa sUtra, ucitakaTaka- yogya valaya, kSudraka-DAMgulIyaka vizeSa, ekAvalI - vicitra maNinI kRt ekasarikA, kaMThasUtra-prasiddha che. makarikAmakarAkAra AbharaNa urastha-dayAbharaNa, greveya-gaLAnuM AbharaNa. ahIM sAmAnya vivekSAthI veya, e jIvAbhigama vRtti anusAra kahyuM, anyathA haimavyAkaraNAdimAM alaMkAra vivakSAmAM praveyaka kahela che. e pramANe bIje paNa tete vRtti anusAra jANavuM. zrosisUga - kaTisUma, cUDAmaNi nAme sarvatRparatnasAra, nara-amarendra magaTamAM sthAyI amaMgalamaya pramukha doSane haranAra ane parama maMgalabhUta AbharaNa vizeSa. kanakatilaka-lalATAbharaNa, puSpAkRti lalATAbharaNa, siddhArthaka-sarSaparamANa svarNakaNa racita suvarNa-maNimaya karmavAlI-kAnanA uparanA bhAganuM bhUSaNa. - zazi-sUrya-vRSabha svarNamaya caMdrakAdirUpa AbharaNa vizeSa. cakAkAra zirobhUSaNa vizeSa, guTika-bAhAnuM AbharaNa. -x - keyUra-aMgada, valaya-kaMkaNa, prAlaMba-jhuMbanaka, aMgulIyaka-mudrikA, valaThThA-rUDhithI jANavuM. dInAramAlikI Adi * dInArAdi AkRti maNimALA. kAMcI mekhalA lApa - strInuM kaTI AbharaNavizeSa. prataka - vRttapatala AbharaNa vizeSa, pArihArya-valaya vizeSa pagamAM jAlAkRti, ghaMTikA-ghaIkiA, kiMkiNIkSadra ghaMTikA, ranoTa jAla-ratnamaya evuM jAMghanuM laTakatuM saMkalaka saMbhave che. caraNa mAlikA-saMsthAna vizeSakRta paganuM AbharaNa, kanaka nigaDa-beDI AkAranuM AbharaNa vizeSa, je suvarNanuM saMbhave che. lokamAM te kaDalAM nAme prasiddha che. e badhAMnI zreNi - X - A ane AvI bhUSaNavidhi - AbhUSaNa prakAro che. te avAMtara bhedathI ghaNAM prakAre che. temAM zuM vizeSa che ? kaMcana-maNi-rananA citrothI cikita. te pramANe AbhUSaNa vidhithI yukta che, te marcaMga, evo tAtparya che. bAkI pUrvavatuM. have navamAM kalAvRkSane kahe che - te ArAmAM tyAM tyAM ghaNAM gRhAkAra nAmanA vRkSaNo kahelA che. jema te prAkAra, aTTAlaka, carikA, dvAra, gopura, prAsAda, AkAzatala, maMDapa, eka zAlaka, be zAlaka, trizAlaka, catu:zAlaka, garbhagRha, mohanagRha, vallabhI, mAlI gRha, bhaktigRha, vRta-caeNsa, caturasa, naMdhAvata saMsthita, paMDuratala-muMDamAlaharmita, dhavalahara-ardhamAgadha vibhrama, zailaazilathI saMsthita, kUDAgAra suvihita koThaka aneka ghara - saraNa-layanaApaNe viDaMga jAla chaMda niyuha apavaharaka caMda zAlikArUpa vibhakti kalita bhavanavidhi, bahu vikalpa che. te pramANe te gehAkAra vRkSagaNo paNa aneka-bahuvidha-vividha visasA pariNata, sukhArohaNa, sukhotaraNa, sukhanikamaNa-praveza, dardara sopAna paMkti yukata, zubhavihAcI, manonukULa, bhavanavidhi vaDe upayukta yAvat rahela che. sUra vyAkhyA - gehAkAra nAme vRkSagaNo kahelAM che, je rIte te prAkAra-vapa, aTTAlaka-prAkAra upara rahela Azraya vizeSa, carikA-nagaranA prakAranA aMtarAlamAM ATha hAtha pramANa mArga, dvAra, gopu-puradvAra, prAsAda-narendrano Azraya, AkAzatalakaTa AdithI DhAMkela kuDhima, maMDapa-chAyAdi mATe paTAdimaya Azraya vizeSa. ekazAlaka, be zAlaka Adi bhavano che. vizeSa e ke - garbha gRha e atyaMtaragRha che. anyathA kahevAnAra apavarakathI punarukti thAya. mohanagRhakatikrIDAgRha, vallabhI-chadi AdhApradhAnagRha, citrazAla gRha - citrakarmavatu gRha, mAlakagRha-bIjI bhUmikAdinI uparavartI gRha, citrAdi Alekha praghAna gRha, vRtavartulAkAra, rAsa-trikoNa, caturasa-catukoNa, naMdhAvarta-prAsAdavizeSanI jema saMsyAnagRha. pAMDuratala-sudhAmayatala, muMDamAlahasne-uparI anAcchAdita zikhAdi bhAgarahita harpa, dhavalagraha-saudha, ardhamAgadhavibhrama-gRhavizeSa zaila saMsthita-parvatAkAra gRha, azila saMsthita-temaja che. kUTAkAra-zikharAkRti ATsa, suvidhikoThaka-susUjhaNApUrva karacitano uparano bhAga vizeSa, aneka gRho, sAmAnyathI zaraNa-tRNamaya, layanaparvata nimudrita gRha, ApaNa-hATa ItyAdi bhavanavidhi-vAstupakAra ghaNAM vikalo che. te kevA che ? viTaMka-kapotapAlI, jAlavRMda-gavAkSasamUha, nispRha-dvAranA uparanA paDakhe nIkaLelA lAkaDuM, caMdrazAlikA-zirogRha, evA prakAranA vibhAgothI yukta te pramANe bhavanavidhi vaDe yukta te gRhAkAra vRkSo paNa rahelAM che. kaI viziSTa vidhithI rahelA che ? sukhathI ArohaNa-urdhvagamana, sukhenAvatAra - nIce utaravuM te, sukhathI niSkramaNanigama ane praveza jemAM ce te tathA, kaI rIte ukata svarUpa kahela che ? - darTara sopAna paMDitayukta, ekAMte sukha vihAra, avasthAna, zayanAdi rUpa jemAM che te. jemAM che te, tathA manonukUla che, te vyakta che. bAkI pUrvavatu. ' have dazamuM kalAvRkSa - te samaya ArAmAM tyAM tyAM ghaNAM anagna nAme vRkSAgaNa kahela che. jema te Ajinaka, kSauma tanula, kaMbala, dukUla, kozeya, kAlamRgapaTTa aMzuka-cinAMka paTTa, AbharaNa-citra-zleNa-kalyANaka, bhRganIla, kAjaLa bahuvarmI rakta-pIta-zukla ItyAdi - x- nA bhakticitro yukta bahu prakAre vAvidhithI pravara paTTanugata varNarogayukta che. te pramANe anagna vRkSa paNa kahela che. te aneka, bahuvidha, vividha, visasA pariNata vastravidhithI yukta cAvat rahela che. sUga vyAkhyA - nAmArga che - vicitra vastradAyIpaNAthI takAlIna lokone nagnatA jenAthI rahetI nathI, te anagna. - X - X - manana - carmamaya vA, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/33 119 120 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kSauma-sAmAnyathI kapAsanuM banela, bIjAnA mate atasInuM banela. tanu-zarIrane sukhasparzapaNe lAti-anugrahaNa kare che, te tanula-tanusukhAdi, kaMbala, tanukakaMbala e pATha mujaba-taMtuka-sUma unanuM kaMbala, dukUla-gauDa dezanuM viziSTa kApiisaka athavA 6kUla-vRkSa vizeSa, tenuM vaka laIne udUSala jaLa vaDe kuTIne vaNAya che te. kauzayavasaritaMtuthI niSa kAlamRgapaTTa - kALamRgacarma, zukasitAMzuka e vividha dezamAM prasiddha dukulavizeSarUpa che. athavA pUrvokta vakanI je atyaMtara hari vaDe nipAdita thAya, sUphamAMtara hoya te cInAMzuka paTTa-paTTajha niSpanna, AbharaNa vicitra. pleNasUphamataMtu niSpakSa, kalyANaka-paramavastra lakSaNayukta. | vyaMga-kaTa vizeSa, tenI jema nIla, kajjalavarNa bahuvarNa-vicitravarNa, lAlapILuMsapheda, saMskRta-parikarmita, je mRgaroma ane hema, te rUpa kanakasaccharitatvAdi dharmayogathI. ralaka-kaMbala vizeSa jIna Adi. A kevA prakAre che ? te kahe che - pazcima deza, uttaradeza, siMdhudeza, usabhakti-saMpradAyathI jANavuM, draviDa-baMga-kaliMga dezo che. ukta dezomAM utpannapaNAthI je che te. nalinataMtu - sUkSmataMtu maya je viziSTa canA, tene vaDe citrita, ItyAdi, vastra vidhi ghaNAM prakAre hoya che. varapatana-tete prasiddha patana, temAMthI nIkaLela. vivida maMjiSThArAgAdi vaDe yukta, te pramANe anaZka vRgaNa paNa aneka bahuvidha vividha viyasA pariNata vastravidhi vaDe yukta ItyAdi. jIvAbhigamanI pratimAM kyAMka kyAMka kaMIka adhika pada paNa dekhAya che, te vRttimAM vyAkhyAyita karela nathI. tethI ame paNa arthapada lakhela nathI. te saMpradAyathI jANavuM. * * * suSamasuSamAmAM kalAvRkSAnuM svarUpa kahyuM. have te kALanA manuSyanuM svarUpane pUchatAM kahe che - * sUga-34 - bhagavana ! te ArAmAM-nsamayagALAmAM bharatakSetramAM manuSyanA kevA svarUpanA AkAra bhAva pratyavatara kahela che ? gautama ! te manuSyo supatiSThita kUrma cAru caraNavALA yAvat lakSaNavyaMjana-guNayukad, suta suvibhakatasaMgata aMgavALA prAsAdIya yAvatu pratirUpa che. bhagavana ! te ArAma-samayagALAmAM bharatakSetramAM mAnuSInA kevA svarUpanA AkAra bhAvapatyavatAra kahela che? gautamAM te mAnuSIo sunnata savAMgasuMdarI, pradhAnamahilA guNo vaDe yukata, atikAMta visaImAna mRdutA, sukumAla kUrma saMsthita viziSTa caraNo, Rju mRdu pIvara susAdhaka aMgulI, nyunnata racita nalina rAmabhUci nidha nAkho, romarahita, vRtta-lasTa-saMsthita, Ajaghanya prazasta lakSaNa, kakou fghayugala, sunirmita sugUDha sujazu maMDala saMbaddhasaMdhI, kadalI khaMbhAtireka saMsthita nirvANa sukumAla mRdu mAMsala avirala sama saMhita sujAta vRta pIvara niraMtara TU aSTApada tItikadhRSTa saMsthita prazasta vichinna, pRthala zroNI - - *** vadana AyAma pramANathI bamaNI vizALa mAMsala subaddha, zreSTha jaghana dhAriNI, vaja virAjita prazasta lakSaNa nirodara, gavalIka vali, tananaka madhyabhAga, Rju sama sahita jAnyatana kRna nidhu adeya laDaha sujAta suvibhakata kAMd zobhata rucira maeNIya romarAjI gaMgAvata pradakSiNAvarta taraMga bhaMgura ravikiraNa taraNa bodhita kozAyata, paw gaMbhIra vivRta nAbhi, anubhaTa prazasta pInakuell, saY=ta pArza, saMgata pAW, mRdu-mAyIka pIna racita pArza, akaraDuka kanaka Tucaka nirmaLa sujAta nirAhata gAtrayaSTi, kaMcana kaLaza pramANa sama sahita uSTa yuTyuka Amelaka yamalayugala vartika anuwta pIna racita pIvara payodharA, bhuyaMga anupUrva tayka gopuccha vRtta saMhitA namita. Adeya sulabhita bAhuo, tamanakha, mAMsala agrahad - - - - - - pIvara komaLa zreSTha aMgulI, snigdha hastarekhA, ravi-zazi-zaMkhacaka-svastikathI suvibhakta suviracita hAthanI rekhAo, pIna-uwta hAthakakSA-bhastipadeza, patipUrNa gALa-kapola, caturaMgula supamANa kaMbuvara sardeza grIvA, mAMsala saMsthita prazasta hanuka, dADamapuSpa samAna pIvara palaMba kuMcita vara adhara, suMdara uttaroSTha, dahIM dakaraka caMda phuda vAsaMti mukula dhavala achidra vimala dAMta, rakata upalapatra mRdu sukumAla tAlu ane jIbha, kaNera mukula kuTila abhyagata Rju tuMga nAka, zarada nava kamala kumuda kuvalaya vimaladala nakara saMdeza lakSaNa prazasta ajiSTha kAMta nayano, pratala dhavala Ayad AtAmalocana, anAmita cApa rucira kRNAsrarAji saMgata sujAta bhamara, AlIna pramANayukata kAna, pIna kRSTa gaMDa lekhA, caturastra prazasta sama niDAla, kaumudI rajanIkara vimaLa patipUrNa saumya vadanA, chawta uttamAMga, kapila susnigdha sugaMdha dIdhavALa - - - * * * chatra, dhvaja, sUpa, jIbha, dAmani, kamaMDalu, kaLaza, vApI, svastika, patAkA, yava, matsya, kuMbha, zreSThatha, magaradhvaja, aMka, thALa, aMkuza, aSTApada, supatiSThaka, mayUra, zrI-abhiSeka, toraNa, medinI, udadhi, zreSTha bhavana, giri, zreSTha Adarza, salIlagata, vRSabha, saha ane cAmara e uttama prazasta mIza lakSaNadhArI - - - * * * hasa saMdezagatikA, koyala madhura gira suravarA, kAMtA, badhAMne anumatA, cAlI gayela vaLI - paLIA - vyaMga - dudNa, vyAdhi, doSyi , zokAdi. je uccatva manuSyonuM che, tenAthI kaMIka nyUna uMcAIvALI, svabhAvathI zRMgAra-cAra vezavALI, saMgata gata hasita bhaNita ceSTita vilAsa saMlApa nipuNayukatopacAra kuzalA, suMdara jAna jaghana vadana hAthapaga nayana lAvAya rUpa cauvana vilAsayukata che. * * * te mAnuSI strIo naMdanavana vivara cAriNI apsarA jevI, jANe Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 1ra1 122 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bharatonI mAnuSI asarAo che, te AzcaryakArI, pekSaNIya, prAsAdIyA yAvatuM pratijJA che. te manuSyo oghasvara, haMsavara, kaucasvara, naMdIvara, naMdIghoSa, sahasvara, salghoSa, suvara, suvaranighoSa, chAyAAtA-udhota-aMga aMgavALA che - - - - - vajAbha nArAya saMghayaNI, samayasa saMsthAna. AtaMka hitA zarIra, anuloma vAyuvega, kaMkagrahaNI, kapotaparikSAmA, zakunI-poSa-pitarauru pariNata, 6ooo dInu uMcA che. te manuSyone 56 piTha karaMDako che. AyuSyamAna zramaNa ! kahelI che. teo pA utpala gaMdha sazanI:zvAsayukta surabhivadana vALA che. te manuSyo prakRtithI upazAMta, prakRtithI patalA krodha-mAna-mAyA-lobhavALA, mRdumArdavatA saMvw, AlIna bhadraka, vinIta, alya IcchAvALA, asaMnidhisaMcaya, viDimaMtara parizvasana, IcchAnusAra kAmabhoga bhogavanArA hatA. * vivecana-34 : bhagavad ! te samaya-ArAmAM bharatavarSamAM manuSyonA kramathI yugalonA kevA AkAra-bhAva-pratyavatAra kahelAM che. bhagavaMte kahyuM - gautama ! te manuSyo saMtapratiSThAnavALA arthAta saMgatanivezA che. kAcabA jevA unnatapaNAthI cAravaMtu caraNa jemanAM che. te tathA. (zaMkA) - x * manuSya yugmanA pagathI AraMbhIne vana kaI rIte devavatu yukata che? (samAdhAna) vareca puca prakRti vaDe teo devapaNe abhimata che. ahIM cAvatuM zabda saMgrAhya "mUMzirayA' sudhI che. jIvAbhigamAdi prasiddha sUtra A che - rakta utpalapatra, mRdu sukumAla komaLatala, naga-nagara-magara-sAgara-cakAMkaharAMka lakSaNAMkita caraNa, anukrame susAhata aMgulI, unnata tanu nAma snigdha nAkho, saMsthita suzliSTa gUDha guMpha, eNI kurUviMdAvarta vRtta anupUrva jAMgho, samudga nimagna gUDha jAtu, gaja-zazana sujAta saMnibha u varavAraNamata tuca vikrama vilAsI gati, pramudita zreSTha aa-sIMha-vara vartIta kaTI, zreSTha azva sujAta guhya deza, kIrNahaya samAna nira5lepa, sAhaya sogaMda musala darpaNa nikarI avara kanaka sara sardeza zreSTha valita madhyabhAga, jhasavihaga sujAta pIna kukSI, jhasodara, gaMgAvatuM pradakSiNAvata taraMga bhaMgura ravi kiraNa taruNa bodhita AkrozAyaMta pA gaMbhIra vikaTa nAbhi, bAju sama saMhita jAtya tanu kRna snigdha Adeya laDaha sukumAla mRdu ramaNIya romarAjI, saMnata-saMgata-suMdara sujAta paDakhAM - - - * * * karaMDuka kanaka rucaka nirmaLa sujAta nirupata dehadhArI, prazasta batrIsa lakSaNadhara, kanakazilAtala ujjavala prazasta samatala upacita, vistIrNa pRthula chAtIvALA, zrIvatsaaMkitavatsA, yupasaMnibha pIna racita pIvara prakRSTa saMsthita suzliSTa viziSTa dhana sthira subaddha saMdhi puravara zreSTha phalita vartikabhujA, bhujagezvara vipula bhoga AyANa phalita uchUDha dIrdha bAhu, rakta talopavita mRdu mAMsala sujAta prazasta lakSaNa achidra jAlapANI, pIvara komala aMgulI, rucira snigdha nAkho, caMdrapAmi rekhA, suryapANirekhA, zaMkhapANirekhA, cakrapANirekhA, dizA sauvastika pANirekhA, caMdra-sUyadipANirekhA, aneka zreSTha lakSaNa uttama prazasta sucira hastarekhA ... . . . zreSTha mahiSa-vAha-sIMha-zArdUla-vRSabha-nagavara-pratipUrNa vipula skaMdha, caturaMgula supamANa kaMbuvara sardeza grIvA, mAMsala, saMsthita prazasta zArdula vipula hanuka, avasthita suvibhakta citragmazra, zilapravAla biMbaphaLa jevA agharoSTha, paMDurazazi-vimala nirmaLa zaMkha gokSIra pheNI kuMda jaLakaNa jevI daMta zreNI, rAkhaMDaaskRti-sujAta-avila dAMta, eka daMta zreNIvat aneka dAMta, hutAvaha niddhata vauta tapta tapanIya kad tAlu-jihA, garUDa jevuM lAMbu tuMga nAka, vikasita kamaLa jevA nayano, dhavala pratala akSI, kRSNabharAjI saMsthita saMgata lAMbI sujAta tanu snigdha bhramara, AlIna pramANayukta kAna, pIna mAMsala kapola dezamAga ItyAdi badhuM jIvAbhigama sUtravat jANavuM. sUganI vyAkhyA - vatta - lAla kamaLa travatu, mRduka-mAdeva guNayukata, te sukumAra paNa saMbhave che, jema pASANa pratimA, tethI kahe che - sukamAla zirISakusumAdi karatA paNa komaLa tala-paganA taLIyA jenA che te, naga-parvata, aMkadhara-caMdra, mAMkatenA jevuM lAMchane, je lokamAM haraNa kahevAya che. evA svarUpe ukata AkAra pariNata rekhAthI aMkita paNa jenA che te. * x * kramathI vaghatA ke ghaTatA nakho, susaMhata avirata, aMgulI-paganA agra avayavo jenA che te. ahIM kramathI paganI AMgulI levI - x - unnata-madhyamAM tuMga, tanu-patala, tAma-lAla, snigdha-nigdha kAMtivALA nakho * x - saMsthita-samyak svapamANapaNe sthita, suzliSTa-sughana ke susthira, gUDha-gupta, mAMsalavathI na dekhAtA, gulpha-ghuMTaNa, eNI-hariNI, tenI ahIM jaMghA levI, kuruviMdavRNa vizeSa, vRta-vartuLa, kramathI urva sthULa-sthULatara, jaMghA jevI che te. * * * kurUviMda-kuTilaka nAmaka roga vizeSa tene paNa tyajela, samudga-samasudgaka nAme bhAjana vizeSa, tene DhAMkvA vaDe, saMdhi mAphaka nimagna, gUDha-mAMsala paNAthI anupalakSya jAnu jenA che te. pAThAMtarI samuka pakSI vizeSanI mAphaka svabhAvika mAMsalavathI anunnata - X - gaja-hAthI, zvasana-zuMDha, sujAta-suniSpanna tenI jevA ur jenA che te. mata va-pradhAna, bhadrajAtIyavathI vAraNa-hAthI, tenuM cakramaNa, tenI vilAsitA-vilAsavALI gati-gamana jenuM che te. rogAdi abhAvathI pramudita, tethI atipuTa-cauvana prApta, evA je zreSTha azva ane sIMha, tenA jevI vRtta karI jenI che te. zreSTha azvanI jema sujAta, guptavaNI saniSA guhya deza jeno che te. khatya azAnI jema nispalepazarIrI, jAtya azvaja mUtrAdi anupalita gAtra hoya che, saMhatasaunaMda nAmaka urvIkRta Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/34 ulUkhala AkRti kASTha, tenI madhye tanu baMne paDakhe bRhat athavA saMhata-saMkSipta madhya, saunaMda-rAmaAyudha musala vizeSa, sAmAnyathI darpaNamaMDa artha levo. nigarItasArIkRta zreSTha suvarNa, tenI khaDgAdi muSTi sardeza. vastraja-saudharmendranA AyudhanI jema valitraNayukta madhyabhAga jeno che te, jhaSanI jema anaMtaroktanI jema jenuM uMdara che te, zuci-pavitra ke nirUpalepa, karaNacakSu Adi Indriyo jenI che te, - 4 - gaMgAnA Avarta, tenI jema pradakSiNAvarta, paraMtu vAmAvartta nahIM, traNa valaya, tenI jema bhagna sUrya kiraNa, taruNa-tAjA, bodhita nIkaLelA, padma, tenI jema gaMbhIra, vikaTa-vizALa nAbhi jenI che te. - 4 - 123 Rjuka-avakra, saMhitA-saMtatirUpe sthita paNa apAMtarAlapaNe vyavacchinna nahIM, sujAta-sujanmA paNa kALa Adi vaiguNyathI durjanmA nahIM, tethI ja jAtya-pradhAna, pAtaLI paNa sthULa nahIM, kALI paNa markaTavartI nahIM, snigdha-cIkaNI, AdeyajovAnA mArgamAM Avela chatAM pharI-pharI AkAMkSaNIya, ukta kathananuM samarthana karatAM kahe che - sukumAramadvI - ati komaLa, ramaNIya-ramya romarAji jenI che te, samyak adho-adhokramathI namelA paDakhAM jenA che te, saMgata-deha pramANocita paDakhAM jenA che te, tethI ja suMdara pArzva, sujAtapArzva, tathA parimita mAtrAyukta, ucita pramANathI jUnAdhika nahIM, pIna-upacita, ratidA paDakhAM jenA che te. avidhamAna - mAMsalatvathI anupalakSyamANa karaMDaka-pRSTha vaMza asthika jeno deha che te akaraMduka - 4 - athavA akadaMDukavat vyAkhyA karavI. kanakanI mAphaka ruci jenI che te, nirmaLa-svAbhAvika AgaMtuka maNa rahita, sujAta-bIjAdhAnathI AraMbhIne janmadoSa rahita, nirupadrava - javarAdi, dezAdi upadrava rahita. evA prakAranA dehane dhAraNa karavAnA svabhAvavALA tathA kanakazilAtalavat ujjavala prazasta aviSama mAMsala urdhva-adho apekSAthI vistIrNa, dakSiNa-uttarathI pRthula chAtI jenI che te. zrIvatsa lAMchana vizeSathI aMkita vakSa jenuM che te. vRttatva ane AyatatvathI yUpatulya, pIna-mAMsala, ratidA-jotAM ja subhaga pIvara prakoSThakaakRzakalAcika, saMsthita-saMsthAna vizeSavaMta, suzliSTa-sughana, viziSTa-pradhAna, dhananibiDa, sthira-atizlatha nahIM, subaddha-snAyu vaDe sArI rIte baddha, saMdhi-hADakAMnuM saMdhAna, puravara parighavat - mahAnagaranI argalAvat vRtta bhujA jemanI che te. vaLI te bAhu kevA che ? bhujagarAja, tenuM vipula je zarIra, AdIyate - bAraNuM aTakAvavAno AgaLIyo, svasthAnathI avakSipta niSkAzita dvArano pRSTha bAge apAyela. tenA jevA dIrgha bAhu jenA che te. - 4 - 4 - . tatala - aruNano adhobhAga upacita - unnata ke aupayika athavA ucita ke avapatita-kramathI ghaTato upAya, mRdu - mAMsala-sujAta e traNa pada pUrvavat, achidrajAla-avirala aMgulI samudAya hAtha jenA che te. AtAmra-kaMIka kta, lInapratala, zuci-pavitra, rucira-manojJa, snigdha-akSa nakha jemanA che te. jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 caMdranI jema caMdrAkAra hastarekhA jemanI che te, divastika-dikpadhAna svastika athavA dakSiNAvarta svastika, te rekhA jenA hAyamAM che te. ukta vizeSaNonA prazasta ane apakarSanA pratipAdana mATe saMgrahavacanathI kahe che - caMdra sUryAdi A sivAya bIjA paNa anake-prabhUta, va-pradhAnalakSaNa vaDe uttama-prazaMsAspadIbhUta, zUcipavitra, racita-svakarma vaDe niSpAdita hastarekhA jenI che te. 124 varamahiSa-pradhAna sairibha, varAha-vanyazUkara, sIMha-kesarIsIMha, zArdula-vAgha, RSabha-baLada, nAgavara-pradhAna hAthI, tenI jema pratipUrNa-svapramANathI ahIna, vipula-vistIrNa, skaMdha-aMza deza jenA che te, caturaMgula-sva aMga apekSAthI cAra aMgula mApa, suSThu-zobhana pramANa jenuM che te, kaMbuvarasadezI-unnatapaNAthI traNa valInA yogathI, pradhAna zaMkha jevI grIvA jenI che te. mAMsala-puSTa saMsthitasaMsthAna, tenA vaDe prazasta-saMkucita kamaLanA AkAratvathI zArdula-vAghanI jema, vistIrNa hatuka jenI che te. avasthita-na vadhanArI, suvibhakta-paraspara zobhatA vibhAgo, vadanavivaranA kUkeza puMjanI mAphaka puMjInI mAphaka puMjIbhUta, citra-atimyapaNe adbhuta, zmazradADhI AdinA vALa jenA che te, kemake mathUnA abhAve napuMsakabhAvanI pratipatti thAya che. hIyamAnatvathI vArdhakyanI pratipatti thAya che ane varlDamAnatvamAM saMskArakajanAbhAva jaNAya che, tethI avasthitatva kahyuM. uavisa-pakirmita je zIlArUpa pravAla-vidrumakhaMDa, paNa maNikAdi rUpa nahIM, biMbaphaLa-pADela goltAphaLa, tenI jema raktapaNe unnata, madhyapaNe, nIcenA daMtachaMdaadharoSTha jenA che te. pAMDu-je caMdramaMDalakhaMDa arthAt akalaMka caMdramaMDala bhAga. vimalanI madhye nirmaLa je zaMkha, gAyanA phINa, kuMda kusuma, dakaja-vAyu vaDe Ahata jalakaNa, mRNAlikA-padminI mUla, tenI jema dhavala, daMtapaMkti jenI che te. akhaMDadaMtaparipUrNadAMta, asphUtita-arjara dAMta tethI ja sujAta dAta-janmadoSarahita dAMta, aviladaMta-niraMtaradAMta, paraspara anupalakSya daMta vibhAgatvathI ekAkAra daMta zreNi jenI che te, aneka - batrIza dAMta jenA che te. - x - hutavaha - agni vaDe nirmAta - nirdagdha, dhauta-zodhita mala, tapta-satApa, tapanIya-suvarNa vizeSa, tenI jema lAla tala-lohita rUpa tALavuM, jihvA-rasanA, garuDapakSIrAjanI jema lAMbI, RjavI-saraLa, DuMga-unnata paNa mudgala jAtIyanI mAphaka capaTI nahIM tevI nAsikA jenI che te. avadAlita ravikiraNathI vikAsita je puMDarIka zveta padma, tenA jevA nayana jenA che te. koAsita-vikasita ane dhavala, koIka dezamAM patrala-pAMkhavALA netro jenA che te. AnAmita-kaMIka namela, Aropita, je cApa-dhanuSu, tenI jema ruci-saMsthAna vizeSa bhAvathI ramaNIya kRSNAbharAji mAphaka rahela. saMgata-yathokta pramANayukta, Ayata-dIrgha, sujAta-suniSpanna, tanU-lakSNa parimita vALanA paMktirUpapaNAthI kRSNa-kAlimAyukta, snigdha chAya bhramara jenI che te. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 15 126 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 AlIna-mastaka bhiMte kaMIka lAgela, pramANayukta-sva pramANopeta zravaNa-kaNa, jenA che te, tethI ja suzravaNa athavA suThuM zravaNa - zabdopalaMbha jene che ke, pInapuSTa, mAMsala-upacita kapola lakSaNa dezabhAga - mukhano avayava jeno che te. nirvaNavisphoTakAdi kSatarahita, sama-aviSama, laSTa-manojJa, mRTa-masRNa, caMdrArdhasama-AThamanA caMdra sadeza lalATa jevuM che ke, pratipUrNa-pUnamano, uDupati-caMdra, tenI jema soma-sazrIka vadana jeNInuM che te. dhanavat - ayoghanava niyita-nibiDa, subaddha-sArI rIte nAyubaddha, lakSaNota-prazasta lakSaNa, kUTa-girizikharanA AkArathI nibha-saMdeza, pASANapiMDanI jema vartuLapaNAthI piDikAyamAna agrazira jenuM che te. chabAkAra - chatra samAna uttamAMgarUpa deza jeno che te, dADamanA puSpanA prakAzathI tathA tapanIya sadezI nirmaLa, sujAta vALa samIpanI keza utpatti sthAnarUpa mastakanI vacA jenI che te, zAbhalI vRkSa vizeSanuM je boMDa-mphaLa, tenI jema dhana-niyita, atizaya nibiDa, choTitA-kemake yugalone parijJAnanA abhAve vALa bAMdhavAno abhAva che, paraMtu choTitA paNa tevA svabhAvathI zAlmalInA phaLanA AkAravatu dhana nicita ja rahe che. mRdu-cAkhara, vizada-nirmaLa, prazasta-prazaMsArUpa, sUma-blaNa, lakSaNavAnuM, sugaMdhA-paramagaMdhopeta, tethI ja suMdara, bhujamocaka-ratna vizeSa, bhRga-nIlakIDo, AnuM grahaNa nIla ane kRSNanA aikyathI che nIla-marakatamaNi, kAjaLa, prahaSTapuSTa, bhramaNa, te atyaMta kAlimA vALA hoya che. tenI jema snigdha, nikuMbarabhUta hovAthI nicita, paNa vikIrNa na hovAthI saMkucita, kaMIka kuTIla-kuMDalIrUpa, pradakSiNAvarta mastakanA vALa jenA che te. ATaluM atideza sUtra che. have mULamUtrane anusarIe chIe- lakSaNa-svastikAdi, vyaMjana-maNItilakAdi, guNa-kSAMti Adi. tenA vaDe yukta, suvibhakta-aMga pratyaMgonA yathokta vaivikatyanA sadbhAvathI saMgata-pramANayukta, paraMtu cha AMgaLI Adiva jUnAdhika deha jeno nathI te. dhe yugaladharmamAM samAna hovA chatAM paMktibheda na karavA yuminuM svarUpa pUche che . bhaNava ! te samayamAM bharatakSetramAM mAnuSInA prastAvathI yudminIno kevA AkAra bhAva pratyAvatAra kahela che ? gautama Adi pUrvavatuM. tA mAnu munAta-cayokta pramANopetapaNAthI zobhana janmA sarve mAMgo jeNInA che te, tethI ja suMdara AkAravALI che. pradhAna evA je strInA guNo - priyaMvadava, potAnA patinA yitane anuvartanapaNu Adi vaDe yukta, e rIte be vizeSaNathI sAmAnyathI varNana karIne teNI ane tenA bhattane paNa prAcIna dAnanA phaLane pragaTa karI vizeSathI vavi che - atikAMta-ati ramya, tethI ja svazarIrAnusArI pramANa paNa nyUnAdhika mAmA nahIM. athavA saMcaratA paNa mRdunI madhya sukumAla, kUrma saMsthita-unnatvathI kAcabA saMsthAne manojJapaNa jenA che te. haju-saraLa, mRdu-komaLa, pIvara-ardazyamAna snAyu Adi saMghavathI upayita, susaMhata-suzliSTa arthAt nirvivAlA, paganI AMgaLIo jenI che te. amyunnata jonArane sukha denArA athavA lAkSAsathI raMgela, talina-pratala, tAma-kaMIka lAla, zuci-pavitra, snigdha-sikkA nAkho jenA che, te tathA * * - - - romarahita vartuLa, laSTa saMsthita-manojJa saMsthAna, kramathI ud sthaLa-sthULatara, ajaghanya-utkaTa prazasta lakSaNo jemAM che ke, koNa-aheNamati subhagavathI jaMghA yugala jenA che te, sArI rIte haMmezA mita-parimANayukta, sugUDha-anupalakSya je jAnumaMDala, tenA vaDe subaddha daiDha nAyutvathI kahyuM. saMdhIsaMdhAna. kadalI khaMbhathI atizaya saMsthita-saMsthAna, nirvaNa-visphoTakAdi kSata rahita, sukumAramRdaka-ati komaLa, mAMsapUrNa, paraMtu kAkanI jAMghavat durbaLa, avirata-paraspara nIkaTa, sama-pramANathI tuca, sahika-kSama, sujAta-suniSpanna, vRtta-vatuLa, pIvara-upayaya sahita, niraMtara-paraspara nirvizeSa, uru-sAthaLa jenA che te. vIti-Itika rahita, aSTApada-dhutakalaka, praSTha saMsthita-pradhAna saMsthAna, prazasta, ati vipula zroNikaTino agrabhAga jeNIno che te. vadananuM AyAma pramANa ane mukhanA dIrdhatvanA bAra aMgula pramANa tethI bamaNuM covIza aMgula vistIrNa mAMsalapuSTa, subaddha, jaghanavara-pradhAna kaTI pUrvabhAgane dhAraNa karanArI. vajavatu virAjita pAmavathI tathA prazasta lakSaNa sAmuhika prazasta guNayukata vikRta udara hita athavA aAvathI avivakSA karavA vaDe niradara, traNa valaya jemAM che te zivalika, balita-saMjAtabala, kSAmatvanI durbaLatAnI AzaMkA na karavI. tanukRza, nata-nama. Avo madhya bhAga jeNIno che te, ju-avaka, samAna-tulya, kyAMya deturA sahita nahIM, kyAMya apAMtarAlamAM vyavacchinna nahIM. jAtya-svabhAva ja ke pradhAna, sUma kRSNa paNa markaTavaNa nahIM, snigdha-satejavALA, Adeya-daiSTisubhaga, sujAta-suniua, suvibhakta, kAMta-kamanIya, tethI ja zobhamAna, racira, ramaNIyaati manohara, romarAjiAvali jenI che te. anubhaTa, prazasta, pInakukSI jenI che te. * x * kAMcana ane kaLazanI mAphaka pramANa jevuM che ke, sa-paraspara tulya, eka hIna nahIM ke adhika nahIM. sahita-saMhata, AnA aMtarAlamAM mRNAla sUtra paNa praveza pAmato nathI. sujAtajanmadoSarahita, manojJa stananuM mukha zekhara, yamala-samazreNika yugalarUpa vRtta abhyaatttapatinI abhimukha unnata, pIna-puSTa ti patine denAra te pInAratidA, pIvara-puSTa payodhara jenA che te. bhujaMgavat kramathI nIce-nIceno bhAga, 1nuka tethI ja gAyanI paMchavadhu vRd, samaparaspara tulya, saMhita-madhyakAya apekSAthI avirata, namela-skaMdha dezanA namavAthI, Adeya-ati subhagatAthI upAdeya, talina-manojJa ceSTA yukta bAhU jenA che te. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/34 127 128 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tamanakhI, hAthano agra bhAga mAMsala jeno che te. hAthanI rekhAo snigdha che ItyAdi pUrvavatu. sUrya-caMdrAdi cila supagaTa che, suviracita - sunirmita hasta rekhA jenI che te, pIna-upayita avayavo, amyunnata, hAthanuM mULa-hadaya-guhya pradeza jeno che te. - X - X - pIvara-upacita, pralaMba-hoThanI apekSAe kaMIka lAMbA. Arkacita-kaMIka vaLela, vara-pradhAna, aghanIceno dazanachada jeno che te. dakaraja-jaLanA kaNa, kuMda kusumAdi * vanaspati vizeSakalikA che, tenI jema dhavala - x achidra-avirala, vimaLa-nirmaLa, dazana-dAMta jenA che te. lAla kamaLavat lAla, mRdukumAra-ati komaLa, tALavuM ane jIbha jenA che te. karavIra kalikAvat nAkanA be phoyaNAM cokta pramANatAthI saMvRtAkArapaNe kuTila-avaka hovAthI amyurNata - be bhramara madhyethI nIkaLatI, tethI ja dusaraLa, tuMga-ucca paraMtu gAya AdinA zIMgaDAva vakra nahIM, evuM nAka jenuM che te. zaradamAM thanAra navuM kamaLa te ravi bodhya, kumuda-caMdrabodhya, kuvalaya-tenI jema nIla, Ano je dalanikara-patra samUha, tenI samAna, prazastalakSaNa, maMda bhadra bhAvapaNe nirvikAra-capaLa. kAMta nayana jenA che te. * x * strInA aMgamAM ja naya saubhAgya ja parama zRMgAra aMga, pagalapamavatI, paNa roga vizeSathI romaka nahIM, - X - kaMIka tama locana jenA che te. mAMsalatAthI pIna paNa kRpAkAra nahIM, mRSTAzuddha paNa zyAma chAyAyukta nahIM evI kapALanI pALI jevI che te. cAre khUNAmAM dakSiNa-uttanA pratyeka ud-dho bhAga rUpamAM prazasta ahInAdhika lakSaNathI sama-aviSama lalATa jevuM che te. kaumudI-kArtikI pUrNimA, teno rajanIkara - caMdra, tenI jema vimala, pratipUrNaahIna, saumya-akrUra, paNa bahukAMtAnI mAphaka bhISaNa vadana jevuM nathI te. kapilazyAma, susnigdha-taila abhAvathI acaMga nirapekSatAthI svAbhAvika cIkaNA, sugaMdhI, dIrdha ane puruSanA vALanI jema nikuMbarabhUta nahIM, dhamilAdi pariNAmavALA nahIM kemake saMyamavijJAnano abhAva che, tevA mastakanA kezavALI. chatra, vaja, cUpa-staMbha vizeSa, stUpa-pIda, dAmiNI-rUDhithI jANavuM, kamaMDalutApasanuM pANInuM pAtra, kaLaza, vApI, svastika, patAkA, yava, matsya, kUrma, zreSTharatha, makaradhvaja-kAmadeva, tenuM saMsUcaka, te sarvakALa avidhavatvAdi sUcaka che. eka-caMdrabiMba tavartI kALo avayava, kyAMka aMkanA sthAne zuka evuM dekhAya che. sthAla, aMkuza, aSTApada-putalaka, supatiSThA-sthApanaka, mayura, zrI abhiSeka-lamI abhiSeka, toraNa, medinI, udadhi, varabhavana-pradhAnagRha, giri, varAdarza-zreSTha darpaNa, salIlagaja-lIlA karato hAthI, RSabha-baLada, siMha, cAmara. A uttama-pradhAna, prazasta-sAmudrika zAomAM prazaMsArUpa banIza lakSaNo dhAraNa kare che te. haMsanA jevI gativALI, kokIlAnA AmamaMjarI saMskRtava thakI paMcama svara udgAramayI je madhura gIta, tenI jema zobhana svara jeno che te. kAMtA - kamanIya, sarva tenA pratyAsannavartI lokane anumatasaMmata, koIne paNa kaMIpaNa dveSa nathI. valizIthIlatAthI udbhavela cAmaDIno vikAra, palita-pAMDukya, te vali-palita jenAmAM nathI te. viruddha aMga te vyaMga-vikAravALA avayava, durvaNa-duSTa zarIratvacA, vyAdhi AdithI vimukta evI che. uMcAImAM manuSyo, svapatithI kaMIka nyUna je rIte hoya, te rIte uMcAIvALI, kaMIka nyUna traNa gAu uMcI. aidaMyugI manuSyanI patnI mAphaka potAnI patinI samAna ke adhika uccatva vALI nahIM. arthAt - jema hAla puruSanI anyUna uccatvavALI patnInA yoge lokamAM upahAsa pAtra thAya che, tevuM te manuSyonI strImAM nathI, tevA svabhAvathI ja zRMgArarUpa cAra-pradhAna veza jeno che te. prAyaH nirvikAra manaskava ane adaSTa pUrvakavathI tenA sImaMta-unnayanAdi aupAdhika zRMgArano abhAva che. saMgata-ucita, gata-gamana haMsIgamanavatu, hasita-hasana kapolavikAzI ane premaidarzI che, bhaNita-bhaNana, gaMbhIra darpane uddIpaka cepTanasakAma aMga-pratyaMgopAMga darzanAdi, vilAsanemaceSTA, saMtApa-pati sAthe sakAma sva hRdaya pratyarpaNa kSama paraspara saMbhASaNa, temAM nipuNa, yukta-saMgata je upacAra-loka vyavahAra, temAM kuzala. AvA prakAranA vizeSaNa svapati prati jANavA, paraMtu parapuruSa pratye na jANavA, tevA prakAranA kALa svabhAvathI pAtaLA kAmapaNAthI parapuraSa prati tevA abhilASa asaMbhava che. e pramANe yammI pApone paNa para prati abhilASa na hoya tema jANavuM. [zaMkA jo ema hoya to pahelA bhagavaMtane sunaMdAnuM pANi grahaNa kaI rIte ucita hatuM ? puruSanuM mRtyu thatAM tenA parasaMbaMdhIpaNAnA avirodhathI che ? (samAdhAna] bhagavaMtanuM niSiddha viruddha AcaraNa na bolavuM. -x- kanyAvasthAmAM ja te bhagavaMtanuM pANigrahaNa karAyela che. jethI * pahelA kAlamRtyu, temAM tALaphaLathI bALaka haNAyu kanyA bacI gaI te kanyA kulakare RSabhanI patnIrUpe grahaNa karI.. jo ema che, to sAthe janmela sumaMgalA sAthe pANigrahaNa kaI rIte ? satya che. tyAre te lokA cIrNatvanI che mATe aviruddhatva che. muMjA ItyAdi vyakta che, vizeSa e ke- jaghana-pUrvano kaTIbAga, lAvaNAya - AkAranI spRhaNIyatA, vilAsa - mInI ceSya vizeSa, kahyuM che - sadAna, Asana gamana ane hAtha, bhU, netra karmono je vizeSa gliTa te vilAsa che. naMdanavana - merunuM bIjuM vana, teno vivara - avakAza vRkSarahita bhU bhAga, temAM caratI evI asarA-devI, bhAratakSetramAM mAnuSIrUpa apsarA che, Azcarya - abhUta, tethI prekSaNIya, prAsAdIya. have strI-puruSa sAdhAraNapaNAthI tatkALabhAvi manuSyasvarUpa vivakSA mATe A kahe che - te ne mama' te sukhamasuSamA bhAvi manuSya ogha-pravAhI svara jeno che. che. haMsanI jevo madhura svara jeno che te. krauMcanI jema prayAsa vinA nIkaLela paNa dIdizavyApI svara jeno che te. naMdI-bAra bhede vAjiMtra samudaya, tenI jema zabdAMtara Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/14 129 130 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 atirodhAyI svara jeno che te. naMdinI jema ghoSa-anuvAda jeno che te. siMhanI jema baliSTa svara jevo che te, e pramANe siMhadghoSa. ukata vizeSaNono vizeSaNa dvArA hetu kahe che - susvarA, suravara nighoSa, chAyA-prabhA, tenA vaDe dhotita aMgo - avayavo jenA che, te evA prakAre ga-zarIra jenuM che te. vajAbhanArA nAme sarvotkRSTa Adha saMhanana jenuM che ke, samacatarasa saMsthAna-sarvotkRSTa AkRti vizeSa, tenA vaDe saMsthita, chavI-tvacA, nirAlaMka-nIrogadAdara kuSTha kilAsAdi va doSa rahita zarIra athavA chavi-chavivALo, chavi-chavimatanA abheda upacArathI dIrdhatvathI "mata'no lopa thayo che arthAt udAtta varNa sukumAra vacAyukta. anuloma - anukaLa vAyuvega * zarIra aMtavartI vAtajava jene che te. kapotanI jema gumarahita udarano madhyapradeza. kemake gulmamAM pratikULa vAyuvega thAya che. kaMkapakSI vizeSa, tenI jema grahaNI-gudAzaya, nIroga varcaskatAthI jenA che te. kapotapakSI vizeSa mAphaka pariNAma-AhArano paripAka jene che te. kapotane ja jaTharAgni thoDAM pASANane paNa pacAvI jAya che, tevI laukika zruti che. e pramANe temane paNa ati AhAra grahaNa karavA chatAM paNa ajIrNa doSAdi thatAM nathI. paDInI jema puruSanA utsargamAM nirlepatAthI posa-apAna deza jene che te. * x * tathA pRSTha-zarIrano pAchaLano bhAga, aMtara-pRSThodano aMtarAla arthAt paDakhAM. uTU-sAthaLa. A badhAM paritiSThitatAne pAmale che jemanA te pariNata. - x - arthAt yathocita pariNAmathI saMjAta che. 6000 dhanuSa uMcA, usedha aMgulathI traNa gAu pramANamAyA ane yugmInInI je kaMIka nyUna kaNa gAu pramANa ucava kahela che, tenI apatAthI vivakSA karI nathI. have tenA zarIranA pRSTha karaMDakanI saMkhyA kahe che - tera iie ItyAdi te manuSyone 56 pRSTha karaMDaka che. pAThAMtaratI 100 pRSTha karaMDaka kahela che. pRSTha karaMDakapRSThavaMzavartI unnata asthibaMDa arthAt pAMsaLI, he zramaNa ItyAdi pUrvavatuM. manuSyonA pA-kamala, utpala-nIlotpala athavA pApAka nAme gaMdhadravya, utpala-kuSTha, te baMnenI gaMdha-parimala sadaiza-sama, je niHzvAsa, tenA vaDe surabhigaMdhI vadana jenuM che te. prakRtivabhAvathI upazAMta paNa kUra nahIM, prakRtithI pratanuM - atimaMdarUpa krodha-mAna-mAyA-lobha jenA che te. tethI ja mRdu-manojJa pariNAme sukhAvaha. je mArdava tenA vaDe saMpanna, paraMtu kapaTI mRdutA yukata nahIM. AlIna-gurajana Azrita, anuzAsanamAM paNa guru pratye dveSa na karanAra, athavA A - cotaraphathI badhI kriyAmAM lIna-gupta, uQNa caTAkArI nahIM. bhadrakakalyANabhAgI, athavA bhadraka-bhadra hAthInI gati, vinita-moTApuraSane vinaya karavAnA svabhAvavALA athavA vinitA jevA - vijita IndriyavALA jevA. aochI-maNi kanakAdi pratibaMdha hita. tethI ja jene vidhamAna nathI saMnidhipayuSita khAdha Adi, saMcaya-dhAraNa karavI te. [25/9] viTapAMtara - zAkhAMtaramAM prAsAdAdi AkRtimAM parivasana - AkAla AvAsa jeno che te, jemake Icchita kAma-zabdAdi kAmayaMta-arthone bhogavavAno svabhAva jeno che te. ahIM jIvAbhigamAdimAM yugmI varNanAdhikAramAM AhArArthe panotaraNa dekhAya che. ahIM kALadoSathI guTita saMbhave che, ahIM ja uttarA bIjA-trIjA ArasanA varNanA sugamAM AhArArthasUtranA sAkSAt dRzyamAnavathI che. tethI ahIM sthAnazUncArye jIvAbhigama AdithI lakhIe chIe - * sUTa-35 - bhagavana ! te manuSyone keTalA kALe AhAranI IcchA utpanna thAya che? gautama ! temane amabhakta traNa divasa pachI AhAranI IcchA utpanna thAya che. he AyuSyamAnuM jamaNo ! te manuSyone pRthvI, puSpa, phaLano AhAra kahelo che. bhagavAna ! te pRdIno AsvAda kevA prakAre kahelo che gautama jema koI goLa ke khAMDa ke zarkarA ke masaMDI ke papaTa, modaka, mRNAla, puNottara, pasotara, vijayA, mahAvijayA, kAzikA, AdarzikA, AkAza phalopama, upamA ke anopamAM, zuM AvA prakArano te pRdIno AsvAda hoya che [bhagavanuM che ? nA, e artha samartha nathI, te pRthvI AnAthI ISTatarikA yAvatuM maNAmamatarikA AsvAdavALI kahI che. te puwphaLono kevA prakArano AsvAda kahela che ? gautama! jema koI cAturata cakravartI rAjAnuM bhojana lAkha suvarNamudranA vyayathI niSpanna thAya che, te kalyANaka prazad, vaNayukata yAvata sAzayukata, AsvAdanIya, visvAdanIya, dIpanIya, darpaNIya, madanIya, chaMhaNIya, sarve Indriya-gAmane paThThAdanIya hoya, zuM te puSpo phaLono vAda] AvA prakArano kaho che ? nA, te A samartha nathI. te pukha phaLono svAda AnAthI paNa ISTataka cAvatuM AsvAda kahela che. * vivecana-35 : bhagavan! te manuSyone keTalo kALa gayA pachI pharI AhAra IcchA utpanna thAya che - AhAra lakSaNa prayojana upasthita thAya che ? bhagavaMte kahyuM - ATha bhakta atikAMta thatAM AhArechA utpanna thAya che. jo ke sassa AhAritvathI ATalo kALa temanA sudhA vedanIyanA abhAvathI svataH ja abhakRtArthatA che, nirjarArthe tapa nathI. to paNa abhatArthatvanA sAdhaccethI aThThamabhakta kahela che. amabhakata e traNa upavAsanI saMjJA che. have teo je AhAra kare che, te kahe che - pRthvI eTale bhUmi ane phaLo * kAtaranA phaLono AhAra jemane che te. AvA prakAre te manuSyo kahelA che - ItyAdi. have A AhAra madhya pRthvInuM svarUpa pUche che - te pRthvIno kevo AsvAda Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/35 kahelo che ? - 4 - bhagavaMte kahyuM - he gautama ! jema koI Adi pUrvavat. goLazeraDInA rasano kavAtha, khAMDa-goLano vikAra, zarkarAkAza AdithI thayela, matsaMDikAkhaMDa zarkarA, puSpottara, padmotara e zarkarAnA ja bheda che. bAkI te 5rpaTamodakAdi khAdha vizeSa lokathI jANavA. A madhuradravya vizeSanA svAmInA nirdiSTa nAmamAM AvA prakAranA rasavALI pRthvI kadAcit hoya, e vikalpADha mati gautama kahe che - zuM te pRthvIno AsvAda Avo che ? 131 bhagavaMte kahyuM - gautama ! e artha samartha nathI. te pRthvI A goLa-zarkarAdithI ISTatara che. cAvat zabdatI kAMtatara, priyatara paNa kahevuM. AsvAdathI maNAmatara kahela che. have puSpa, phaLonA AsvAdane pUche che - te puSpa phaLonA kalpavRkSa saMbaMdhI kevA prakArano AsvAda kahela che ? je pUrvasUtramAM yugmInA AhAratvathI vyAkhyA karI che, te jANavI. bhagavaMte kahyuM - gautama ! jema koI rAjA, te rAjA lokamAM keTalAMka dezano adhipati paNa hoya, tethI kahe che traNa samudra ane himavat e cAra aMtavALA kSetrane cakra vaDe jItanAra evo cAturaMta cakravartI hoya, AnA dvArA vAsudevanI vyAvRtti karI. tenA kalyANa - ekAMta sukhAvaha bhojana vizeSa, je lAkha dravyanA vyayathI niSpanna hoya, varNa vaDe atizayayukta hoya, anyathA sAmAnya bhojana paNa varNamAtravALuM saMbhave che. to adhika varNanathI zuM? yAvat atizaya sparza vaDe yukta hoya cAvat gaMdha ane rasa vaDe atizayatAyukta hoya, sAmAnyathI AsvAdanIya hoya ane vizeSathI visvAdanIya-tenA rasathI kaMIka adhika hoya dIpanIya - agnivRddhikara, jaTharAgnimAM agninI vRddhi karanAra hoya, darpaNIya-utsAhanI vRddhi karanAra, madanIyakAmane janma ApanAra, bRhaNIya-dhAtune upacayakArIpaNe, sarve Indriyo ane gAtrane prahalAdakArI hoya. - X - e pramANe kahetA gautame pUchyuM - bhagavan ! to zuM te puSpa ane phaLono AsvAda Avo hoya? bhagavaMte kahyuM - gautama ! A artha samartha nathI. te puSpa phaLono cakravartInA bhojanathI ISTataraka Adi svAda che. ahIM kalyANa bhojanamAM saMpradAya A pramANe che cakravartI saMbaMdhI puMDra InnucAriNI nAme gAyana lAkhanA ardha-ardhakramathI pItagokSIra paryanta yAvat eka gAya saMbaMdhI je dudha, te rAddha kalama zAlI paramAnnarUpa aneka saMskAra dravya saMmizra kalyANabhojana prasiddha che. cakravartI ane strIratna vinA bIjAne te khIra khAvI dura ane mahAutpAdaka che. - have e ukta svarUpa AhAra AhArI kyAM vase che te pRcchA - * sUtra-36,37 : [36] bhagavan ! te manuSyo te AhArane karatAM kaI vasatimAM vase che ? gautama ! te manuSyo vRkSarUpa gharamAM rahenArA che, tema he AyuSyamAnlR zramaNa jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 kahela che. bhagavan ! te vRkSono kevA prakAre AkAra bhAva pratyavatAra kahelo che ? gautama ! phUDAgAra saMsthita, pekSAgRha, chatra, dhvaja, stUpa, toraNa, gopura, vedikA, copphAla, aTTAlikA, prAsAda hamya, havelI, gavAkSa, vAlAgrapotikA tathA vallabhIgRha saza saMsthAna saMsthita che. 132 A bharata kSetramAM bIjA paNa evA vRkSa che. jenA AkAra uttama viziSTa bhavano jevA che, je sukhapada zItala chAyA yukta che ema he AyuSyamAnlR zramaNa ! kahela che. [3] bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM zuM ghara hoya che ke gehApaNa hoya che ? gautama ! A artha samartha nathI. kemake te manuSyo he AyuSyamAna zramaNa ! vRkSagehAlA kahelA che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM gAma ke cAvat saMniveza che ? gautama ! te artha samartha nathI. te manuSyo svabhAvathI yatheccha-vicaraNazIla kahelA che. bhagavan ! te samaye asI, masI, kRSi, vaNikaLA, paNya athavA vANijya che ? te artha samartha nathI. kemake he AyuSyamAna zramaNa ! te manuSyo asi masi kRSi vaNik kaLA paNya vANijya jIvikAthI rahita kahelA che. bhagavan ! te samaye tyAM hiraNya, suvarNa, kAMsya, dRSTa, maNi, motI, zaMkha, zilA-vAla, rakta ratna, sAvaI hoya che ? hA, hoya che paNa te manuSyonA paribhogapaNe zIghra upayogamAM AvatA nathI. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM rAjA yuvarAja, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTuMbika, Ilmsa, zreSThI, senApati ke sArthavAha che? gautama! A artha samartha nathI. te manuSya Rddhi-satkAra rahita che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM dAsa, pe, ziSya, bhUtaka, bhAgiyA ke karmakara che ? nA, e artha samartha nathI. he AyuSyamAna zramaNa ! te manuSyo Abhiyoga rahita che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM mAtA, pitA, bhAI, bahena, patnI, putra, putrI ke putravadhU hoya che ? hA, hoya che, paraMtu temane tIvraprema baMdhana utpanna thatuM nathI. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM arI, bairI, ghAtaka, vadhaka, patyanIka ke pratyAmitra che ? nA, e artha samartha nathI. he AyuSyamAna zramaNa ! te manuSyo vairAnuzaya rahita hoya che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM mitra, vayasya, jJAtaka, saMghATaka, sakhA, suhRda ke sAMgatika che ? hA, che. paNa te manuSyone tIvra rAgabaMdhana utpanna thatuM nathI. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM AvAha, vivAha, yajJa, zrAddha, sthAlIpAka Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/36,37 ke mRtapiMDa nivedanA hoya che ? nA, eka artha samartha nathI. he AyuSyamAn zramaNa ! te manuSyo AbAha, vivAha, yajJa, zrAddha, sthAlIpAka, mRtapiMDa nivedanA vyavahAra rahita che. 133 bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM Indra-skaMda-nIMga-|-bhUta-agaDa-vaDAdraha-nadI-vRkSa-parvata-stupa ke caityano mahotsava hoya che ? nA, e artha samartha nathI. te manuSyo mahotsava mahimA rahita kahelA che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM naTa-nartaka-jalla-malla-mauSTika-velaMbakakathaka-plavaka ke lAsakanI prekSA kahelI che ? nA, e artha samartha nathI. he AyuSyamAnlR zramaNa ! te manuSyo kutUhala rahita kahelA che. bhagavan! te samaye bharatakSetramAM zakaTa, ratha, yAna, yugya, gilli, thili, sIyA ke spaMdamAnikA che, nA e artha samartha nathI. te manuSyo pAdacAra vihArI kahelA che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM gAya, bheMsa, bakarA ke gheTA che? hA, hoya che. paraMtu te manuSyonA paribhogamAM AvatA nathI. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM azva, hAthI, uMTa, gAya, gavaya, bakarA, gheTA, prazraya, mRga, varAha, RR, zarabha, samara, kuraMga, gokarNa Adi hoya che ? hA, hoya che. paNa temanA paribhogamAM AvatA nathI. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM sIMha, vAgha, vRka, dvISika, ccha, tarakSa, ziyAla, biDAla, sunaka, koketika ke kolazunaka che ? hA, che paNa te manuSyone AbAdha, vyAbAdha, chaviccheda, karatA nathI. AyuSyamAna zramaNo ! te zvapadagaNa prakRtithI bhadraka che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM zAlI, vrIhI, gaudhUma, java, javajava, kalama, masUra, maga, aDada, tala, kaLathI, niphAva, lisaMdaka, atasI, kuTuMbha, kodrava, kaTu, varaka, salaka, zaNa, sarasava, mUlaga ke bIja che ? hA, hoya che. paraMtu te manuSyonA upabhogamAM AvatA nathI. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM gA, darI, avapAta, viSama ke vila hoya che? nA, e artha samartha nathI. kemake bharata kSetramAM bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahela che. jema koI AliMgapuSkara ItyAdi hoya, tema jANavuM. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM sthANu, kaMTaka, tRNa, kacavara ke patra kAvara hoya che ? nA, te artha samartha nathI. te bhUmi sthANu, kaMTaka, tRNa, kAvara, pakavara rahita che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM DAMsa, mazaka, ja, lIkha, DhiMkuNa ke pistu hoya che? nA, e artha samartha nathI te bhUmi DAMsa, mazaka, jU, lIkha, DhiMkuNa ane pisyunA upadravarahita kahelI che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM sarpa ke ajagara hoya che ? hA, hoya jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che. paraMtu te manuSyone AbAha Adi karatA nathI. yAvat te prakRtibhadraka vyAlaka gaNa kahela che. 134 bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM DiMbha, Damara, kalaha, bola, kSAra, dhaira, mahAyuddha, mahAsaMgrAma, mahAzastrapatana ke mahApuruSa pattana hoya che? gautama ! nA, e artha samartha nathI. te manuSyo bairAnubaMdha rahita kahelA che. bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM durbhUta, kularoga, grAma roga, maMDalaroga, poTTaroga, zIvidanA, karNa-hoTha-ati-nakha-daMta vedanA, kAza, zvAsa, zoSa, dAha, arza ajIrNa, jalodara, pAMDuroga, bhagaMdara, ekAhika-dvadhAhika-yAhikacaturtika (e badhAM) javara-tAva, Indragraha, dhanugraha, skaMdagraha, kumAragraha, yAgraha, bhUtagraha, mAkazULa, hradayazULa, peTazULa, kukSIzULa, yonizULa, grAmamArI yAvat sannivezamArI, prANIkSaya, janakSaya, kuLakSaya, vyasanabhUta anArya e badhuM hoya che ? gautama ! nA, te artha samartha nathI. he AyuSyamAnlR zramaNa ! te manuSyo rogAtaMka rahita kahelA che. * vivecana-36,37 1 bhagavan ! te manuSyo, te anaMtarokta svarUpa AhAra karIne kayA upaAzrayamAM jAya che - vase che ? bhagavaMte kahyuM - gautama ! vRkSarUpa gRha Alaya-Azra jeno che te, evA prakAre manuSyo kahelA che. he zramaNa ! ItyAdi pUrvavat. have A gRhAkAra vRkSo kevA svarUpanA che, tema pUche che - praznasUtra padayojanA sulabha che. AkAra bhAva pratyAvatAra pUrvavat. bhagavaMte kahyuM - he gautama ! te vRkSo kUTa-zikhara, te AkAre rahela che. prekSAprekSAgRha, nATyagRha. saMsthita zabda badhe joDavo. tethI prekSAgRha saMsthita arthAt prekSAgRha AkArathI saMsthAnavat. e pramANe chatra, dhvaja, toraNa, stUpa, gopura, vedikA, copphAla, aTTAlaka, prAsAda, harmsa, gavAkSa, vAlAgrapotikA vallabhIgRha saMsthita, temAM chatrAdi prasiddha che. gopu-puradvAra, vedikA-upavezana yogya bhUmi, comphAla - mattavAraNa, aTTAlaka-pUrvavat, prAsAda-devatA ke rAjAnuM gRha ke ghaNo uMco prAsAda, A baMnene aMte zikhara hoya che. - - - harmsa-zikhararahita dhanavAnonuM bhavana, gavAkSa-goLa, vAlAgrapotikAjaLanI uparano prAsAda, valabhI-chadirAdhAra, tenAthI pradhAnagRha, ahIM Azaya evo che - keTalAMka vRkSo kUTa saMsthita che, te sivAyanA bIjA prekSAgRhasaMsthitA che, bIjA chatra saMsthita che. e pramANe badhe bhAvanA karavI. bIjA kahe che - ahIM suSamAsuSamAmAM bharatakSetramAM ghaNAM zreSTha bhavano, sAmAnyathI viziSTagRho che. tenA je viziSTa saMsthAna tenA vaDe saMsthita, zubha-zItala chAyA jenI che te tathA AvA prakAranA vRkSagaNo kahelA che. zramaNAdi pUrvavat. pUrve gehAkAra kalpavRkSa svarUpa varNana kahevA chatAM paNa A paramapuNya prakRtika yugmInA AvA suMdara AzrayomAM vase che te jaNAvavAne pharI te varNaka sUtrano AraMbha sArthaka Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236,37 135 136 jaMbudvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 che. zuM tyAre gRho nathI hotA ? hoya che, paNa te gRho dhAnyavatu temanA upayogamAM AvatA nathI, evI AzaMkAthI pUche che - x - bhagavana! te samaye bharatakSetramAM gRho ke pratIta gRhomAM Ayatana ke Apatana upabhogArthe Ave che ? uttarasUtra pUrvavatuM. AnA vaDe tyAre manuSyAdi prayogajanya gRhano abhAva che, tethI ja temanA upabhogArge tyAM ApaNAkano abhAva kahela che. kahevAyela kahevAnAra A yugmI sUtromAM praznottara AlAvA vAkya yojanA pUrvavatu che vizeSa e ke gAmo vRttithI AvRta ke karovALA jANavA. cAvatuM zabadathI. nagarAdine levA. temAM nagara - cAra gopurane udbhASaka ke jyAM karo vidyamAna nathI te nagara athata kararahita. - x * nigama-prabhUta vaNilokonA AvAso, kheDadhULanA prakAranI nibaddha -x-, kSullaka prAkAra veSTita abhita ke parvatathI AvRta te kabUTa. marDaba-aDhI gAu aMtara sudhI gAma rahita ke 500 grAma upajIvya. pavanajaLa, sthaLa paNa yukta ke ratnayonibhUta, droNamukha-siMghavelAvalayita, Akara-sonAnI khANa vagere. Azrata-tApasanuM sthAna, saMbodha-parvatanA zRMga sthApI nivAsa ke yAtrAthI Avela prabhUjana niveza, rAjadhAnI jemAM nagara ke patanamAM anyatra rAjA vase che. saMniveza-jemAM sArtha, kaTakAdinA AvAso hoya che. e prazna che. teno uttara che - A artha samartha nathI. - A artha mATe vizeSaNa dvArA hetu kahe che - yathA INita-IcchAne analikamya, kAma-atyartha, gAmino-gamanazIla te manuSyo che. ahIM atyartha kathanathI temanuM sarvadA svAtaMtrya kahyuM. grAma nagara Adi vyavasthAmAM niyata AzrayatnathI temano IcchAnirodha thAya. jIvAbhigamamAM paNa 'nAdikAmarfpaLo' ne sthAne naM viA #TEXTEo e pATha che, teno A artha che - jethI Icchita kAmagAmI nathI. na Icchita-IcchAnA viSayIkRta Icchita nathI. ahIM 'nam' zabda anAdezano abhAva che. necchita-IcchAnA aviSayIkRta, kAma-svecchAthI javAno svabhAva che te, evA kAmagAmI te manuSyo che. jo ke gRhasUtrathI ja apittithI grAmAdino abhAva sUcavela che, to paNa Avyutpanna vineyajana vyutpatti arthe A sUtrano upanyAsa che. ahIM uSa - khaga, jenI jIvikAthI loko sukhavRttika thAya che, athavA sAhacarya lakSaNathI asi zabdathI ahIM asi upalakSita puruSo grahaNa karavA. e pramANe AgaLanA vizeSaNomAM paNa yathAyoga jANavuM. 5 - jenI AjIvikAthI lekhaka kaLA, vaDa - kheDavuM. vaNika-vepArathI jIvanAra, paNita-kariyANuM, vANijya - x - ItyAdi. A artha samartha nathI. kemake teo asi-maSI-kRSi-vaNika-paNitavANijya jemAMthI cAlyA gayela che tevA te manuSyo kahela che. | hiraNya-rUchyuM ke na ghaDela suvarNa, suvarNa-ghaDeluM sonuM, kAMsu, dUga-vastranI jAti, maNi-caMdrakAMtAdi, motI, zaMkha-dakSiNAvarta Adi, zilA-gaMghapeSaNAdi, pravAla, raktaratna-pArAgAdi, sthApateya - 4tasuvaNiida dravya. (zaMkA) jo hiraNya rUpya che, to rUpAnI khANa tyAM saMbhave che, jo na ghaDela suvarNa che, to sonAnI khANa che. paraMtu ghaDela suvarNa tathA tAMbu-trapu saMyogathI banela kAMsu ane vaNIne banAvela vA, te tyAM kaI rIte saMbhave ? te zilApayoga janyavathI che. te ahIM atIta utsarpiNInA nidhAnagata saMbhavatuM nathI tema kahevuM. kemake sAdi saparyavasita prayoga baMdhano asaMgeyakALa sthita asaMbhave che. ekoka ane uttarakura sUtranA A AlApakano akathana prasaMga che. (samAdhAna) saMvaraNapravRta, kIDA pravRta deva prayogathI teno saMbhava hoya tema saMbhave che... ahIM utta'haMta' zabdathI vAkacAraMbha ke komaLa AmaMtraNa che. hiraNyAdi che, te manuSyonA paribhogyapaNe te kyAreya paNa AvatA nathI. rAjA * cakavartI Adi, yuvarAja - rAjayane yogya, Izvara-bhogikAdi ke aNimAdi ATha prakAre aizvaryayukta, talavara-rAjAe saMtuSTa thaIne Apela suvarNapaTTa alaMkR4 - X * mADaMbika-pUrvokta maDaMba, tenA adhipati, kauTuMbika-koIka kuTuMbano svAmI, Ibhya-jenA dravyano Dhagalo karatA hAthI paNa na dekhAya teTaluM dravya, IbhahatI, teTalA pramANamAM dravyane yogya. zreSThI-zrIdevatA adhyAsita suvarNapaTTa alaMkRta mastaka, nagara zreSTha vaNika vizeSa. - - - ... senApati-jenI AjJAmAM rAjA vaDe caturaMga senA rAkhI hoya, sArthavAha * je gaNimAdi krayANaka grahaNa karIne dezAMtara jatAM sahacArIne mArgamAM sahAyaka thAya che. ukta praznano uttara che, "A artha samartha nathI." temane Rddhi, vaibhava, aizvarya cAlyA gayela che. satkAra-tenuM sevana paNa cAlI gayuM che jemane tevA. dAsa-AmaraNa kharIdIne rAkhela ke gRhadAsI putra. DSya-preSaNa yogya janadatAdi. ziya-upAdhyAyano upAsaka ati zikSaNIya. mRtaka-niyatakALa mATe maryAdA karIne vetanathI kakaraNane mATe rAkhela ke dukALa AdimAM nizrita. bhAgika-bIjo vagere bhAga grahaNa karanAra, karmaka-chANa Adi laI janAra. ahIM kahe che ke te artha samartha nathI kemake teo Abhiyogika karmarahita che. mAtA - je, janma Ape, pitA-je, bIjane rope, bhrAtA-je sAthe jame, bhaginI-je sAthe janme, bhAryA-bhogyajanya, putrajanma Apela, duhitA-putrI, khUSAputravadha, ahIM bhagavaMta kahe che - hA. paNa tenA mATe manuSyone tIva-utkaTa premabaMdhana utpanna thatuM nathI. kemake tevo hoba svabhAva che, teo pAtaLA prema baMdhanavALA yugmI kahyA che. (zaMkA) jema kuTuMba manuSyomAM tuSA saMbaMdha jo ApekSika che, to bhatrIjAbhANeja Adi saMbaMdha kema na saMbhave ? kahe che - kuberadata-kuberadattAnA svakabhAvavatuM te paNa upalakSaNathI levA, paNa pragaTa vyavahArathI A ja saMbaMdho che. ari-sAmAnyathI zatru, vaijiAti nibaddha vairayukata, ghAtaka-je bIjA vaDe Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/36,39 133 ghAta kare. vaghaka-svayaM haNe ke vyaki-thapATa Adi vaDe mAranAra, pratyanIka-kAya upaghAtaka, pratyamitra - je pUrve mitra thaI, pachI amitra ke amitra sahAyaka thAya. e praznonA uttaramAM 'nA' kahe che. kemake temane vairajanya pazcAtApathI rahitanA che. kemake paira karIne tenA phaLavipAkarUpa puruSa pazcAttApa kare che. - mijha-nehaprApta, vayasya-samAna vayavALA gADhatara neha prad, jJA-savajJAtIya, athavA saMvAsAdi vaDe jJAta eTale sahaja paricita. saMghATika-sahacArI, sakhA-samAna khAnapAnathI gADhatama sneha prApta, suha-mitra ja sarvakALa dUra na thanAra ane hitopadezadAtA, sAMgatika-saMgati mAtra ghaTita che. "hA" che . pUrvavata. paraMtu te manuSyone tIvra gabaMdhana thatuM nathI. mAvAi - vivAha pUrveno tAMbUladAna utsava, vivAha-pariNAyata, yajJa-pratidina svasva ISTa devatA pUjA, zrAddha-pitR kriyA, sthAlIpAka-saMpradAyathI jANavuM, mRtapiMDa. nivedana-mRtone zmazAnamAM trIjA-navamAdi divase piMDanivedana-piMDa samarpaNa. e hotuM nathI. kemake teo AvAha, vivAhAdi hita che. Indra-prasiddha che, maha-pratiniyata divase thato utsava, aMda-kArtikeya, nAgabhavanapati vizeSa, yakSa ane bhUta-vyaMtara vizeSa, avaTa-kUvo, taDAga-taLAva Adi, tUpa-pITha vizeSa, caitya-ISTa devatAnuM Ayatana. A badhuM nathI kemake te manuSyo AvA mahotsavathI rahita che. naTa-nATya karanAra, temanI prekSA-jovAne mATe kautuka darzana usuka lokono meLApa. nRta-nRtya karanAra, jala-doraDA upara khelanAra, mala-bhujA yuddha karanA, mauSTika-mala, je muddhi vaDe prahAra kare che. viDaMbaka-vidUSaka mukhavikArAdithI lokone hAsya utpanna karanAra, kathakasavALI kathAnA kathanathI zrotAne sautpatti karanArA, lavaka-je kudakA Adi dvArA gatadine kUde che athavA nadI Adine tarI jAya che. lAyaka-rAsa Adi karanAra, temane jovA, upalakSaNathI AgAyakanI prekSA paNa grahaNa karavI. - .. te artha samartha nathI. te manuSyo kutuhala hita che. | gADu vagere prasiddha che. ratha-kkIDA rathAdi, yAna-jenA vaDe javAya che. pAnakahela ane kahevAnAra maMtrI Adi yugya-puNo vaDe upADAtuM jaMpAna, malli - be puraSo vaDe upADAtI DolI, cili - be vetarAdithI nirmita yAna, zibikA - (pAlakhI), caMdamAnikA - purUSa pramANa lAMbI zibikA, A badhuM nathI. kemake te manuSyo page cAlanAra che, gADA Adi vicaranArA nathI. jo kvI Adi, temAM ekA-gheTI. te manuSyonA paribhogapaNe kadAcita AvatA nathI, tenA dudha Adi te manuSyone upabhogamAM AvatA nathI. 3% Adi *** temAM goNa-baLada, gavaya-vanyagAya, prajJaka - be khuravALA aTavI paza vizeSa, rara-mRga vizeSa, zarabha-aSTApada, camAra-vanya gAya, jemanA paMcha ane keza cAmarapaNe thAya che. zabara-jenI aneka zAkhAmAM zIMgaDA hoya che, kuraMga ane gokarNa, baMne haraNanA bhedo che, tema zIMgaDA ane varNAdi vizeSanA sAmarthyathI 138 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jANavuM - A baghAM tyAM che * x * paNa te pahelA ArAnA manuSyone yathAsaMbhava sArohaNAdi kAryamAM AvatA nathI. have nAkhara pragnasUtra kahe che - ahIM sIMha-kesarIsIMha, vRka-IhAmRga, hIpinacito, rukSa-akSabhala, tarakSa-mRgAdana, biDAla-mAra, zuka-zvAna, kaukaMtika-lomaTaka je saginA ko ko ema avAja kare che. kolasUnaka - mahAzUkara. A badhAM pazu hoya che, paraMtu te manuSyone kiMcit bAdhA, vizeSa abAdhA, carma kartana Adi utpanna karatAM nathI. kemake te zvapado prakRtithI bhadraka che, tema kahela che. zAli-kalamAdi vizeSa, vIhI-sAmAnyathI [DAMgara), avayava-ava vizeSa, kalakalAyanA nipuTa nAme ke goLa caNAmasUra-mAlavadeza prasiddha dhAnya vizeSa kulasthAcapalaka tulyA ripiTA thAya che, niSpAva-vAla * x * alasI-dhAnya, tenuM tela alasInA tela nAme prasiddha che. kusaMbha-jenA puSpo vaDe vAdino raMga karAya che, kodrava-kodarA, kaMDu-pILA tAMdula, vI-dhAnya vizeSa, rAlaka-kaMgu vizeSa - x zaNavacApradhAna nAla, eka dhAnya che. mUlaka-eka zAka, tenA bIjo. A badhuM che, paNa te manuSyonA paribhogyapaNe kyAreya AvatA nathI, kemake temane kalpavRkSanA - puSpaphaLAdino AhAra hoya che. gatoM-moTo khADo, darI-uMdarAdie karela nAno khADo, apAna-prapAta sthAna, jyAM cAlatA loko prakAza hovA chatAM paNa paDe che. prapAta - bhRNa, jayAM loko kaMka IcchA karIne paDe che viSama - du:khe. Aroha-avaroha thAya tevuM sthAna, vijala-cIkaNA kAdavayukta sthAna, jyAM loko kAraNa vinA ja paDe che A artha yogya nathI, kemake bharatakSetramAM bahusamaramaNIya bhUmibhAga kahela che. varNana pUrvavatuM. ahIM sthANu-udarvakASTha, kaMTaka-kAMTA, tRNa ane pAMdaDA rUpa kacaro. e badhuM nathI. kemake te sthANu Adi rahita che. e rIte suSamAsuSamA nAme Aro kahyo. ahIM DAMsa, mazakAdi che ? temAM DhiMkuNa-mAMkaDa, pizuka-caMcaTa, teno uttara che - DAMsa, mazakAdi hita tathA TiMkuNa AdinA upadrava hita che. evo te samaye kahelA che. * X - X - ahaya-sAmAnyathI sarpa, ajagara-mahAkAya sarva, bAkI pUrvavata. je kAraNe prakRtibhadraka cAlagaNa-sarisRpa jAti gaNa kahela che. * * * ahIM DiMba-Damara pUrvavatu, kalaha-vacananI saTi, bola-ghaNAM lokonA avyakata aDhAra rU5 vini-kalakala, kSAra-paraspara matsara, vai-paraspara asahamAnapaNAthI hiMsyahiMsakatAnA adhyavasAya, mahAyuddha - vyavasthAhIna mahAraNa, mahAsaMgrAma-cakAdi bhUracanA yuktatAthI savyavasthA mahAraNa, mahAzaa-nAga bANAdi, tene hiMsAbuddhithI pheMkavA Adi. A badhAMnA adbhUta vicitra zaktitatvathI mahAzaava che. tethI kahe che - nAgabANa dhanuSya upara Aropita bANa AkAra muktA jAjavalyamAna asahya Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/36,37 ulkAdaMDa rUpa che, te bIjAnA zarIre saMkrAMta thaI nAgamUrti thaIne pAzatva kare ce. tAmasa bANa - sakala raNabhUmi vyApI mahAMdha tamasa rUpapaNe che. pavanabANa - tevA prakAranA pavana svarUpapaNe che. vahina bANa - tevA prakAranA vahina prakArathI pariNata prativairI vAhinImAM vighnotpAdaka thAya che. e pramANe bIjAmAM paNa sva-sva nAmAnusAra svasva janya kAryane utpanna kare che. 139 ahIM vRttikArazrIe uktArtha sUcaka be gAthA kahI che. mahApuruSa - chatrapati Adi, temanuM patana-kALa dharmane pAme, tethI ja mahArudhichatrapati AdinuM lohI, tenuM nipatana-pravAharUpe vahana. teno uttara - evuM nathI. jethI te vairAnubaMdha-saMtAnabhAvathI pravRtti jene nathI tevA te manuSyo che. duSTa-lokonA dhAnyAdi upadrava hetutvathI, bhUtasattva, uMdara-zalabha vagere Iti, kuLaroga-grAmaroga-maMDalaroga anukrame ghaNAM sthAnavyApI che. po-dezIzabda che, teno artha uMdara che. zIrSa-mastaka, tenI vedanA. e rIte karNAdi vedanA, kAsa-zvAsAdirogamAM zauSa-kSayaroga, arza,-gudAMkura, masA. dakoda-jaLodara, pAMDurogAdi prasiddha che. ekAhika - je tAva eka dinanA aMtare Ave che. e pramANe cAhika Adi jANavuM, Indragraha Adi utpatatAnA kAraNarUpa vyaMtarAdi devakRt upadrava, dhanugraha-saMpradAyathI jANavuM, mastaka zULAdi prasiddha che. mAri-yugapat roga vizeSAdithI ghaNAMnA maraNa thavA. yAvat zabdathI nagaramAri Adi grahaNa karavA. prANi kSaya - gAya Adino kSaya, jana kSaya - manuSya kSaya, kuLAya - vaMzakSaya. ukta rogAdi kevA che ? vyasanabhUta - lokone ApattirUpa, anArya-pApAtmaka. ahIM kahe che ke - AmAMnuM kazuM nathI, kemake teo rogarahita che. teza - cirasthAyI kuSThAdi AtaMka - te manuSyo ukta rogAdi rahita kahelAM che. have emanI bhavasthiti pUche che - * sUtra-38 : bhagavan ! te samaye bharatakSetranA manuSyonI kevI kAla sthiti kahelI che ? gautama ! jaghanyathI dezona traNa palyopama, utkRSTathI dezona traNa palyopama che. bhagavan ! te samaye bharatakSetranA manuSyonA zarIranI keTalI uMcAI kahelI che ? gautama ! jaghanyathI traNa gAu ane utkRSTa paNa traNa gAu. bhagavan ! te manuSyo kevA saMghayaNavALA kahyA che? gautama ! vajraRSabhanArAya saMghacaNavALA kahyA che. bhagavan! te manuSyonA zarIra kevA saMsthAne kahela che ? gautama! samayatusa saMsthAne saMsthita che. he AyuSyamAnlR zramaNa ! te manuSyone 256-pRSTha karaDako kahelA che. bhagavan ! te manuSyo mRtyunA avasare, mRtyu pAmI kayAM jaze ? kyAM utpanna thaze ? gautama! cha mAsa Ayu bAkI rahetA eka yugalane janma Ape che, 49 ahorAtra temanuM saMrakSaNa ane saMgopana kare che. tema karIne khAMsI-chIMka jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ke bagAsu AvatA kaSTarahita, vyathA rahita, paritApa rahitapaNe mRtyu avasare mRtyu pAmIne devalokamAM upaje che te manuSyo devaloka parigrahA-vargamAM janmanArA kahela che. 140 bhagavan ! te samaye bharatakSetramAM kevA prakAranA manuSyo hoya che ? gautama ! cha prakAranA manuSyo kahelA che. te A pramANe - paDagaMdhI, mRgagaMdhI, amama, tejasvI, sahanazIla ane chaThThA zanaizcArI manuSyo hoya che. * vivecana-38 : prAyaH A sUtra kaMThya che. vizeSa e ke dezona traNa palyopama sthiti yugalinInI jANavI. te deza ahIM palyopamanA asaMkhyAta bhAgarUpa jANavo. jemake jIvAbhigamamAM kahyuM che ke - "devakuTu ane uttakura karmabhUminI manuSyastrInI sthiti, bhagavan ! keTalA kALanI kahI che ? gautama ! dezona traNa palyopama, palyopamano asaMkhyAtabhAga nyUna ane utkRSTa traNa palyopama. = have avagAhanAne pUchatA kahe che - te sugama che. vizeSa e ke dezona traNa kroza, te paNa yugalinIne AzrIne che. "uMcAImAM manuSyothI thoDI zUna uMcAIvALI' e vacanathI. jo ke 6000 dhanur uMcAIvALI, ema pUrvasUtrathI tenI avagAhanA prApta thAya che, to paNa jaghanya ane utkRSTano bheda jaNAvavA pharI avagAhanA sUtra kahela che. have temanuM saMhanana kevuM che ? - x - te manuSyo vaRSabhanArAya kahelA che. saMsthAna sUtra sugama che. vizeSa e ke - saMsthita eTale temanuM saMsthAna. jo ke pUrva varNaka sUtramAM vizeSaNa dvArA emanA saMhananAdi kahela che, to paNa te kALe vartatA badhAMnA saMhananAdinI mAtrAne jaNAvavAne A sUtrano praznottara paddhatithI nirdeza karela che, tethI punaruktinI zaMkA na karavI. have AgaLa AvanAra pRSTha karaMDaka sUtramAM karaMka kahyA che ? ahIM prazna sUtrAMza adhyAhAra che. pUrvokta svarUpavALA keTalAM che? bhagavaMta kahe che na - kahelAM che. - "te manuSyone keTalAM pRSTha temanA pRSTha karaMDaka zata - baso chappana pRSTha karaMka te manuSyo kALa-maraNanA mAse-je kALa vizeSamAM avazya kALadharma pAme, te kALane karIne, mAsanA upalakSaNathI kALadivase ItyAdi jANavuM. kyAM jAya che - kyAM utpanna thAya che ? evA be prazna chatAM paNa 'devalokamAM utpanna thAya che," ema eka ja uttara che. gamana pUrvakatvathI utpAdanA utpAda nAmathI gamana sAmarthyathI jANavuM. evo Azaya che athavA gati eTale dezAMtara prApti thAya che,' kayA jAya che ?' e paNa paryAya vaDe kahe che - utpati dharmavALA thAya che, tethI ja uttara sUtramAM utpanna cAya che, tema kahyuM. bhagavaMte kahyuM - gautama ! cha mAsa Ayu bAkI rahetA, 52-bhavanA Ayuno baMdha kare che. tema jANavuM. eka yugalane janma Ape che. Amane AyunA traNa bhAga Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/8 146 142 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 AdinAM parabhavanA AyanA baMdhano abhAva kahe che. teo 49 samidivasa-ahorA, saMrakSati-ucita upacAra karavA vaDe, pAlana kare che - anAbhogathI hatakhalana kaSTathI saMgopana kare che. e rIte saMrakSaNa saMgopana karIne zuM ? kAtivA - khAMsI khAIne, suvA-chIMkIne, cUMbhacivA-bagAsu khAIne, aHiTA-potAnA zarIrathI utpanna kalezane vajIne, avyayitA - bIjA vaDe apAtA du:khathI, aparitApita-potAthI ke bIjAthI zarIra ke manano paritApa upajAvyA vinA. AnA dvArA teonuM sukhamaraNa kahela che. kALamAse kALa karIne devalokamAM - IzAna sudhInA devalokamAM utpanna thAya che, kemake potAnA sama ke hIna Ayuka devamAM ja temanI utpatti saMbhave che. ahIM kAlamAsa e kathanathI te kALamAM thanAra manuSyano akALamaraNano abhAva kahela che. kemake aparAptinA aMtarmahartakALa anaMtara apavatana tamuhUtakALa anaMtara apavatanarahita Ayuka hoya che. ahIM koI kahe che - zuM sarvathA vartamAna bhavAyu karmapudgala parizATana kALa ja maraNakALavathI kaI rIte kALamaraNa svIkArela che, jeno abhAva vartamAna samaya * ArAmAM nirUpela che. satya che, manuSya ane tiryaMcanuM Ayu be prakAre che - apavartanIya ane anapavarNanIya. temAM pahelu bahukALa vedha hovAthI tevA adhyavasAya yogajanita zithila baMdhanabaddhapaNe udIrNa sarva pradezAgra apavaInAnA karaNa vazathI judahana Adi nyAyathI eka sAthe vecAya che. bIjuM gADhabaMdhanapaNAthI kAnapavartanA yogya kramathI vedAya che. tethI ghaNAmAM vartamAna Aka ucita anapavananIya Ayu kramathI anubhavatA. koI ekAdanuM Ayu parivartana pAme che, tyAre tene loko vaDe akALa maraNa ema kahe che. "prathama akALamaraNa" ItyAdivatuM, tenA sivAya kALA maraNa saMbhave, tethI teno niSadha karyo, temAM doSa nathI.. have kaI rIte teo devalokamAM utpanna thAya che, te kahe che - devalokabhavanapati Adi AzrayarUpa, teno tevA prakAranA kALa-vibhAvathI, tene yogya AyubaMdhathI parigraha-aMgIkAra jemane che, te te rIte devalokagAmI . Amane 49-divasanI avadhinAM paripAlanamAM kevI avasthA kahI - e zlokanI vRttikAra kR vyAkhyA A pramANe che - Arya janmadivasathI sAta divasa sudhI cattA sUIne potAno aMguTho cUse che, pachI bIjA sAta divasa pRthvImAM rame che [phare che.) pachI bIjA sAta divasa kalagira-vyakatavAyAvALo thAya, pachI cothA sAta divasa khalanA pAmato page cAle, pachI pAMcamAM sAta divasa sthira page cAle, pachI chaThThA sAta divasa kalAsamUhathI bharelo thAya, pachI sAtamAM saptakamAM tAraNya bhoga udgata thAya. keTalAMka sudaMgAdAnamAM - samyaktva grahaNamAM paNa yogya thAya e krama che. A avasthAnakALa suSamAsuSamAnI AdimAM jANavuM. pachI kaMIka adhika paNa saMbhave che. ahIta prastAvathI koI kahe che - have tyAre agnisaMskArAdinA apAdurbhatapaNAthI mRta zarIronI zuM gati thAya ? to kahe che - bhAkhaMDa Adi pakSI tenA tevA jagat svAbhAvathI nIDakASTha mAphaka upADIne samudra madhye pheMke che. hemAcAryae bASabha rAtrimAM kahyuM che ke - pUrve mRtayugala zarIrone moTApakSI * x * samudramAM pheMkatA. jo ke A zlokamAM "budhi"nA upalakSaNathI yathAyoga gaMgA vagere nadImAM paNa temane pheMkatA, tema jANavuM. (zaMkA) utkRSTathI paNa dhanuSa pRthatva pramANa zarIrathI temanuM utkRSTa pramANa che. to kaI rIte suvahana thAya ? - yugmI zarIrane aMbudhi kSepa moTA pakSI kare pacI ghaNAM sthAnomAM pratipAdanI sIdAya athavA pakSInA zarIra pamANanA yathAsaMbhava ArasanI apekSAthI bahu-bahatara-bahutama dhanuSu pRthakava rUpanA paNa saMbhavathI te kALa vartI yugmI manuSya hAthI AdinA zarIranI apekSAthI bahu dhanuSa pRthakava parimANa zarIra nathI, mATe tenuM durvahana saMbhavatuM nathI. A kathanomAM tava zuM che te to bahuzruta jANe. - X - X - X - - have tyAre manuSyomAM ekapaNuM hatuM ke vividhapaNuM ? evo prazna karatAM kahe che - bhagavan! te samayamAM bhAtogamAM jAtibhedathI keTalAM prakAranA manuSyo kALathI kALAMtare anuvRtavaMta che, arthAt saMtati bhAvathI thAya che ? bhagavaMte kahyuM - cha bhede che, te A rIte - parAgaMdhI, mRga gaMdhI, amamA, tejalina, sahA, zanaizcArI. A jAtivAcaka zabdo saMjJA zabdavathI rUDha che. jema pUrve ekAkAra paNa manuSya jAti trIjA ArAne aMte zrI RSabhadeva vaDe ugra-bhogarAjanya-kSatriya bhedathI cAra prakAre karyA, tema ahIM paNa cha bhede te svabhAvathI ja hoya che. jo ke zrI abhayadevasUrijI vaDe pAMcamAM aMganA chaThThA zatakanA sAtamAM uddezAmAM pAsamAnagaMdhI, mRgamadagaMdhI, mamatvarahita, teja ane tala rUpa jene che, te tejastalina, sahiSNu-samartha, zanaiH - maMda utsukatA abhAvathI care che evA zIlavALI evI vyAkhyA karI che. to paNa tathAvidha saMpradAyanA abhAvathI sAdhAraNa vyaMjakAbhAvathI AnA jAti prakAronA durbodhavathI jIvAbhigamanI vRttimAM sAmAnyathI jAtivAcakapaNe vyAkhyAna darzanathI vizeSathI vyakta karyA nathI. pahelo Aro puro thayo. * sUtra-39 : te samaye * ArAmAM cAra koDAkoDI sAgaropama kALa gayA pachI anaMtA varNapayayi, anaMtA gaMdhapayaya, anaMtA rasAyayi, anaMtA sparza payi, anaMtA saMghayaNa paryAya, anaMtA saMsthAna payaya, anaMtA uccatva paryAyi, anaMtA Ayu paryAya, anaMtA gurala ane agurulaghu payaya, anaMtA utthAna-karma-balavIya-yurapAkAra parAkrama paryAyiothI, anaMtaguNanI parihAnIthI ghaTatAM A suSamA nAmano samayakALa - Aro he zramaNAyuSa ! prApta thAya che. bhagavAna ! jaMbUdvIpamAM A avasarpiNImAM suSamA ArAmAM uttamakASThA Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jaMbUdvIpapajJati upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 2/39 143 prApta bharatakSetrano kevo AkAra-bhAva-svarUpa hoya che ? gautama bahumaramaNIya bhUmibhAga hoya che. jema koI AliMgapukara badhuM suSamasuSamAmAM pUrve varNavyA mujaba kahevuM. vizeSa e ke - 4000 dhanuSa uMcA, 128-pRSTha karaDaka, cha8 bhakata-be divasa pachI AhArecchA, 64 ahorAtra apatya saMrakSaNa, be palyopama Ayu bAkI rahetA pUrvavata. te samayamAM cAra prakAre manuSyo hoya che. te rIte - ekA, paurajaMghA, kusumA, susamaNA. * vivecana-39 : te suSamasuSamA nAmanA ArAnA cAra koDAkoDI sAgaropama kALa vItyA pachI athavA cAra koDAkoDI sAgaropama varDa kAla pramANa gaNita pachI, ahIM mita Adi zabda adhyAhArathI yojavA. e samaya pachI suSamA nAme kALa lAgelo-zarU thayelo. suSamA Aro utsarpiNImAM paNa thAya, tethI kahe che - anaMta guNa parihAnithI ghaTatAM hAtine pAme che. samaye samaye hAni pAme che. dhe kALanA nitya dravyatvathI hAni prApta na thAya, anyathA ahorAtra sarvadA trIza muhUrtanuM ja che, te na thAya, tethI kahe che - anaMtavarNa paryAyAdithI * ahIM varNa - zeta, pIta, rakata, nIla ane kRSNa bhedathI jANavuM. kapiza Adi tenA saMyogathI janmela che, tethI zretAdithImAMnA koI paryava-buddhikata nivibhAga mAga ekagaNa zvetatAdi sarva jIva rAzithI. anaMtaguNAdhika, tethI anaMtA je guNo - anaMtarokta svarUpa bhAga, tenI parihAni * apacaya, ghaTatAM-ghaTatAM suSamA kAla vizeSa ema yojavuM. AgaLa paNa tema jANavuM. have je rIte AnuM anaMtatva pratisamaye che, te rIte anaMta guNahAni dazavi che - pahelA samaye kalA vRkSanA puSpa-phaLAdigata je zveta varNa, te utkRSTa che, tene kevalipajJAthI chedatA jo nirvibhAga bhAga karIe, to anaMtA thAya che. tenI madhyethI anaMtabhAgAtmaka eka zazi pahelA ArAnA bIjA samaye buTita thAya che, e pramANe tRtIyAdi samayamAM paNa kahevuM. cAvatuM pahelAM ArAnA aMtya samaya sudhI kahevuM. A ja rIti avasarpiNInA chellA samaya sudhI cAvatuM jANavI. tethI ja anaMtaguNa parihAni, e pramANe ahIM anaMtaguNonI parihAni evo ja artha karavo. guNa zabda bhAga paryAya vacana anuyoga dvAra vRttikRt ekaguNa kALA paryava vicAramAM suspaSTa kahelo che. e pramANe thatAM zvetavarNanA nIkaTano ja sarvathA cheda thAya. tema thatAM zveta vastunA azvetatva prasaMga thAya ane te jAtipuSpAdimAM pratyakSa viraddha che ? tenuM samAdhAna karatAM kahe che - AgamamAM anaMtakanA anaMtabhedapaNAthI hIyamAna bhAgonuM anaMtaka alA che. tenAthI mUlAzinA bhAganuM anaMtaka bRhattara jANavuM. jema siddhapaNuM pAmatAM bhavya lokomAM temane anaMtakALe paNa nirlepana AgamamAM kahela nathI, to sarvajIvocI anaMtaguNonA utkRSTa varNagata bhAgonuM kaI rIte thAya ? jema teo saMkhyAtA ja siddha thAya che, tema A pratisamaye anaMtA ghaTe che, tema mahatuM daTAMta vaiSamya kahevuM. jema tyAM je rIte siddha thatAM bhavyonI saMkhyAtatA che, tema siddhikALa anaMta, e pramANe ahIM paNa jema pratisamaya anaMtanI A hIyamAnatA tema hAnikALa avasarpiNI pramANa ja, pachI parama utsarpiNI prathama samayAdimAM te ja kramathI vRddhi pAme che, e badhuM samyak che. e pramANe pati Adi varSomAM ane gaMdharasa-parzamAM yathAsaMbhava Agama avirodhathI vicAravuM. tathA anaMta saMhananaparyavo vaDe, saMhanana-asthiticaya racanA vizeSarUpa, vajaRSabhanArAja * pamanArAya - nArAya - ardha nArAya-kIlikA ane sevAd bhedathI cha che. temAM A ArAmAM paheluM ja levuM, RSabhanArAya Adino abhAva che. bIje yathA saMbhava tenuM grahaNa karavuM, tenA paryAyo paNa te rIte ja ghaTe che. saMhanana vaDe ja zarIramAM deDhatA utpanna thAya che, te sarvotkRSTa suSamasuSamanA Adha samayamAM hoya che. pachI parama anaMta-anaMta paryava vaDe samaye-samaye ghaTe che. ema jANavuM. tathA saMsthAna-AkRtirUpa, samacatussa-caNodha-sAdi-kuja-vAmana-huMDa e che bhedathI che. te pahelAM ArAmAM sarvotkRSTa hoya, tyArapachI te pramANe ghaTe che. tathA uccatva-zarIrano ulledha, te pahelAM samayamAM traNa gAu pramANa utkRSTa che, tyArapachI tenA pramANa tAratamyarUpa paryavo anaMtA samaye samaye ghaTe che. (zaMkA) uccatva ja zarIranA sva avagADha mULakSetrathI upara-uparanA AkAzapradeza avagAhitva che, tenA paryAyo eka-be-traNa pratara avagAhitnathI asaMkhya pratara avagAhitva aMtathI asaMkhyAtA ja che. kemake avagAhanA phoganA asaMkhyAta pradezAtmakavavI che, to AnuM anaMtatva kaI rIte che? kaI rIte e anaMtabhAga parihAnithI ghaTe che ? (samAghAna) pahelAM ArAmAM je prathama samaya utpanna thayelanuM utkRSTa zarIra uccatva hoya che, tenAthI dvitIyAdi samaye utpanuM cAvatuM eka AkAza pratara vagAhitva lakSaNa paryavonI hAni sudhI pudgala anaMtaka ghaTADo jANavo. kemake AdhAra hAnimAM Adheya hAninuM Avazyakatva che. tenAthI uccatva paryavonuM paNa anaMtava siddha thAya che. kemake AkAzapatara avagAhanuM pagaluM upacaya sAdhyatva che - tayA - bApu - jIvita, te paNa temAM, prathama samayamAM traNa palyopama utkRSTa che. tyArapachI tenA paryavo paNa anaMtA prati samaye ghaTe che. [zaMkA paryavo eka samaya nyUna, be samaya nyUna sAva asaMkhyAta samaya nyUna utkRSTa sthiti che. tethI sthiti Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/39 145 146 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sthAna tAratamyarUpa asaMkhyAtA ja che. kemake Ayu sthitinA asaMkhyAta samayAtmakavavI che. to sUtramAM anaMta AyuparyavothI kema kahyuM ? (samAdhAna) prati samaya ghaTatAM sthiti sthAne kAraNarUpa anaMta AyunA karma daliko ghaTe che, tethI kAraNa hAnimAM kArya hAninA AvazyakapaNAthI ema kahyuM che, te bhavasthitinA kAraNapaNAthI AyuSyanA paryavo che. tethI te anaMtA che. - tathA anaMta gura-laghu paryavo vaDe - ahIM guralaghu dravya eTale bAdaza skaMdha dravyo ane audAki, vaikriya, hAka ane taijasarUpa tenA paryavo che. temAM svAbhAvika vaikriya ane AhArakano anupayoga che, tethI audArika zarIrane AzrIne utkRSTa vaNadi. temAM AraMbhanA samaye jANavA. tyArapachI te pramANe ja taijasane AzrIne ghaTe che - kapota pariNAmI jaTharAgni Adi samaye utkRSTa hoya, tyArapachI maMda-maMdatarAdi vIryakatva rUpa hoya che. tathA anaMta aguru laghu paryava vaDe, gurulaghu dravya eTale sUkumadravya, prastutamAM paudgalika jANavA. anyathA apIlika evA dhamastikAyAdinA paryavono paNa hAni prasaMga Ave. te kAmaNa mano-bhASAdi dravyo anaMta paryavo vaDe [ghaTe temAM kAmaNanA sAtA vedanIya zubhanirmANa susvara saubhAgya Adeya AdirUpa bahu sthiti-anubhAgapradezapaNAthI, manodravyanA bahugrahaNaasaMdigdha grahaNa, jadI grahaNa, bahu dhAraNA AdithI, bhASA dravyanA udAtatva gaMbhIra upanI sagava pratinAda AdithI. te badhAmAM Adi samaye utkRSTatA, pachI kramathI anaMtA paryavo ghaTe che. anaMta utthAnAdi paryavothI [ghaTa] temAM uttAna-uMce thavuM te, karma-caDavuM, utaravuM athavuM javuM vagere, bala-zArIrika prANa, vIrya-jIvotsAha, puruSAkAra - pauruSa abhimAna, parAkrama - te ja abhimata prayojana athavA purapa kriyA, te prAyaH strI kriyAthI prakarSavatI hoya che, tenA svabhAvava Adi, e vizeSaNathI tenuM grahaNa karyuM. parAkrama - zaguno vinAza. A badhAM zarUAtanA samaye utkRSTa ane pachI anukrame pUrvavat ghaTe che. tathA kahyuM che ke - manuSyonA saMghayaNa, saMsthAna, uMcAI, Ayu, pratyeka samaye avasarpiNI kALa doSathI hAni pAme che. manuSyonA krodha, mada, mAyA, lobha vadhe che. * x * tulAnuM viSamapaNuM, janapadanA mAnanuM viSamapaNuM, rAjakuLa ane vanuiM viSamapaNuM thAya che. viSama varSothI auSadhibala pasAra thAya che, asAra auSadhibaLathI manuSyonA Ayu ghaTe che. e pramANe taMdulavaicArikamAM avasarpiNI kALa doSatI hAni kahelI che, te bahulatAthI du:Sama ArAne AzrIne che. bAkInA ArAmAM te yayA saMbhava jANavI. nityadravyanI paNa kALanI hAni kaI rIte? ema bIjAe karela asaMbhava AzaMkAnA nivAraNArthe varNAdi paryavonI hAni kahI che ane te pudgala dharma che, [25/10]. to bIjA dharmonA ghaTADAnI vivakSA karI, kALa kaI rIte ghaTe, te ghaNuM asaMgata che. tema hovAthI vRddhAnI vaya hAnimAM yuvatinI paNa vaya hAnino prasaMga che, nA kALanA kArya vastu mAtramAM kAraNava aMgIkAra karavAthI kAryarata dharma kAraNamAM upacAra pAme che. have prastuta ArA saMbaMdhI prazna - pUrvavatu, temAM mAtra ATalo taphAvata ce - 4000 dhanuSa ane be koza te manuSyo uMcA che. 128 pAMsaLI che. cha bhakata gayA pachI AhArecchA thAya che. 64 ahorAtra paryanta te manuSyo saMtAnonuM rakSaNa kare che. temAM sAta avasthAkrama pUrvokta ja che. vizeSa e ke ekaika avasthAnuM kALamAna nava divasa ane ATha ghaTI, 34-5la, 13-akSarathI kaMIka adhika che. kemake 64 ne 3-vaDe bhAMgatA ATalo kALa Ave ane je pUrvathI adhika apatya saMrakSaNakALa che, te kALanA ghaTADApaNAthI utthAna AdinA ghaTADApaNAnuM vyApaNuM che. ema AgaLa paNa jANavuM. te manuSyonuM Ayu be palyopama hoya che. * x * x - 4 - ahIM have bhagavaMta svayaM ja na pUchelA evA manuSyonA bhedone kahe che - ekA, pracura jaMghA, kusumA, suzamanA. A badhAM paNa pUrvavat jAti zabdo jANavA. GrthatA A pramANe che. ekA-zreSTha, pracura jaMghA - pRSTa jaMghAvALA, paNa kAkajaMghA nahIM. kusumA-kusumanA sadezapaNAthI sukumAratA Adi guNayogathI kusumA. suzamanAatizaya zAMtabhAva jemanA che te, kemake pAtaLA kapAyavALA che. ahIM pUrvokta che. prakAranA manuSyono abhAva che, A anya jAtibheda che. bIjo Aro pUrNa thayo. sUtra-4o - bIja ArAno traNa koDakoDI sAgaropama kALa vItyA pachI anaMtA vaNa yayayo yAvatu anaMtaNuNa parihAnIthI ghaTatAM-ghaTatAM he AyuSyamAna zramaNa ! A suSamA dudhamAM kALa zarU thayo. te (ga) ANe kaNa bhede che - pahelAM bhAga, vacalA bIja bhAga, chellA sibhAga. bhagavAna ! jaMbUdvIpanA A avasarpiNInA suSamAdu:khamA ArAnA pahelA ane vacalA bhAgamAM bharatakSetranA kevA AkAra-bhAva-pratyAvatAra kahyA che ? gautama bahusamamaNIya bhUmibhAga hoya che. pUrvavat lAvo kahevo. viroSa e ke raood dhanuSa uM uMcAIthI hoya che. te manuSyone pIThanI 64pAMsaLI hoya, eka divasa (cothabhakad] vItyA pachI AhArecchA thAya che. eka palyopama Ayu hoya che. 96 ahorAtra [potAnA apatyanuM saMrakSaNa ane saMgopana kare che, yAvata AyuSyamAna zramaNa ! te manuSyo marIne svarge ja jaya che. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 143 148 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bhagavanA trIjA ArAnA pAchalA gabhANamAM bharatakSetranuM svarUpa kevuM che? gautamAM bahusama maNIya bhUmibhAga hoya che. jema koI AliMgapukara, hoya yAvatu maNi vaDe upazobhita hoya che. te A pramANe kutrima ane akRtrima. bhagavante ArAnA pAchalanA pribhAgamAM bharatakSetranA manuSyonuM svarUpa kevuM che? gautama ! te manuSyone cha prakAre saMghayaNa, cha prakAre saMsthAna, ghaNA so nuNa ud uMcAI, jaghanyathI saMkhyAta varSa ane utkRSTathI asaMkhyAta varSanuM Ayu pALe che. pALIne keTalAMka nakamAM, keTalAMka tiryaMcamAM, keTalAMka manuSyamAM ane keTalAMka devagatimAM jAya che, keTalAMka siddha thaIne yAvat sarva duHkhono aMta kare che. vivecana-40 : vyAkhyA pUrvavatu jANavI. * x * x * have Ane ja vibhAga pradarzanArthe kahe che - te suSamadu:SamA nAme trIjA Aro lakSaNa vaDe traNa bhAga karAya che. te A pramANe - pahelA tRtIyAMza bhAga te prathama mibhAga, e pramANe AgaLa paNa jANavuM. teno bhAva A che - be koDAkoDI sAgaropamanA traNa bhAga vaDe je Ave, te ekaika bhAganuM pramANa che, te A pramANe - 66 karoDa lAkha, 66 karoDa hajAra, 6 karoDa zataka, 66 karoDa, 66 lAkha, 66 hajAra, 666 sAgaropama ane 3 sAgaropama. A cako A rIte Ave - 6, 66, 66, 66, 66, 66, 666 3. have pUrvanA ane madhyamanA bhAgane AzrIne prazna kare che - svarUpa viSayaka prazna pUrvavatuM. vizeSatA e che - 2000 dhanuSa ane koza uMcAI che 64 pIThanI pAMsaLI che kemake 128nuM aDadhuM ATaluM thAya che. eka divasa vItyA pachI AhArecchA thAya che. palyopamanuM Ayu hoya, apatya yugalane 39 ahorAtra saMrakSaNa ane saMgopana kare che. teno avasthA krama pUrvavata che. vizeSa e ke ekaika avasthAmAM kAlamAna 11-divasa, 13 ghaTI, 85la, 34-akSarathI kaMIka adhika che. 79ne sAta vaDe bhAgavAthI ATalo kALa Ave che. AmAM manuSyonI bhin mti nathI. tyAre. teno asaMbhava hoI zake che. tatva vidvAno jANe ane je ugra, bhoga, rAjanya, kSatriya e cAra bheda kahyA che, te trIjA ArAnA aMte thanAra hovAthI, ahIM teno adhikAra nathI. (zaMkA) A ArAnA traNa vibhAga kema karyA ? jema pahelo ArAmAM traNa palyopamAya, traNa gAu uMcAI, traNa divasa pachI bhojana, 49 divasa apatya saMrakSaNa che, pachI kramathI kALanI parihAnithI bIjA ArAnI AdimAM be palyopamAyu, be gAu uMcAI, be divasa pachI bhojana, 64 divasa apatya saMrakSaNa, pachI paNa te pramANe ja parihAnithI trIjA ArAnI AdimAM eka palyopamAyu, eka gAu uMcAI, eka divasa pachI. bhojana, 79 divasa apatya saMrakSaNa karIne pachI, traNa bhAga karAyela bIjA ArAnA pahelAM be mibhAga sudhI, te pramANe ja niyata parihAnithI ghaTatAM yugala manuSyo thAya che. aMtima bhAgamAM te parihAni aniyata thAya che, tema sUcavavA mATe tribhAga karaNa sArthaka hoya tema saMbhave che. anyathA jema Agama saMpradAyamAM vibhAgakaraNano hetu che, te jANI levo. have trIjA ArAnA svarUpano prazna karatAM pUche che -. x - jema dakSiNAddha bharatanA svarUpanA pratipAdana adhikAramAM vyAkhyA karI, tema ahIM sUtramAM niravazeSa grahaNa karavI. vizeSa e ke- ahIM kRSi Adi karma pravRtta thayuM, kRtrima tRNa - kRtrima maNi vaDe ema kahyuM. pachI manuSyonuM svarUpa pUche che, te pUrvavatuM. have je rIte jagatanI vyavasthA thaI te kahe che - * sutra-41 : te ArAnA pAchalA vibhAgamAM eka palyopamano AThamo bhAga bAkI rahetA, ahIM A paMdara kulakaro utpanna thayA. te A pramANe - sumati, pratikRtI, sImaMkara, sImaMdhara, kSemaMkara, kSemaMdhara, vimalavAhana, cakSukhAna, yazasvAna, abhicaMdra, caMdrAbha, prasenajita, marudeva, nAbhi ane RSabha. * vivecana-41 : trIjA ArAnA chellA sibhAgamAM palyopamano AThamo bhAga bAkI rahetA A samayamAM A paMdara kulakaro thayA. kulakara eTale viziSTa buddhi vaDe loka vyavasthAkArI kulakaraNazIla puruSa vizeSa. ahIM koI kahe che - Avazyaka niryukti AdimAM sAta kulakaronA nAmo che, ahIM paMdara nAmo che, te kaI rIte saMbhave che? [sthAnAMga AdimAM sAta je kulakaro. kahA che * x * vimala vAhana, cakSumAna, yazasvAtu, abhicaMdra, prasenajitu, marudeva ane nAbhi. ahIM RSabhadeva sahita paMdara kahelA che. temAM paNa abhicaMdra ane prasenajitanA aMtarAlamAM caMdrAbha kahela che. to anyonya saMgati kaI rIte thAya ? - hIrasUri vRtti puNya puruSonA adhikAdhika vaMzya puruSavarNananA nyAyathI Ama kahyuM hoya. paraMtu palyopamanA ATha bhAga bAkI rahetA - e vacana kALane sArI rIte bAdhaka che. te A rIte - asakalAnAthI palyopamanA 40-bhAga pIe, teno AThamo bhAga te pAMca thAya. temAM paNa pahelA vimalavAhananuM Ayu palyopamano dazamo bhAga, pachI cAra cAlIza bhAga tenA AyunA gayA. bAkI eka palyopamano 40mo saMkhyaya bhAga rahe, te cakSukhAna AdinA asaMkhyAta pUrvathI - nAbhinA saMkhyAta pUrvathI zrI RSabhasvAmI 84 lAkha pUrvathI bAkInA 89 pakSathI paripUrNa karAya che. to pUrvanA sumati Adi kulakaronA mahattama Ayuno avakAza kaI rIte rahe? hiIra vRttimAM kahe che -kulakaro je prakAre che. kulakara kRtyomAM niyukta ane svataMgapravRd. vimalavAhanaHIdi niyukta che te sanAMga AdimAM kahA che, te ja kula kRtya karatAM kulakaro Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/41 che, evA abhiprAyathI baMnenuM grahaNa karela che. sAtamAM sthAnamAM sAta, dazamAM sthAnamAM daza ane ahIM paMdara kulakaro kahelA che. - X - dAya A vAsanAbheda hoya 149 pahelA sumatinuM palya dazamAMza Ayu, pachI bAra vaMzya sudhI pUrva darzita nyAyathI eka/cAlIzamAM bAkInA bhAgamAM asaMkhyAta pUrve, te AgaLa-AgaLa hIna-hIna thatAM nAbhinuM saMkhyAtapUrvIyu. e aviruddha lAge che. - 4 - AvazyakavRttimAM matAMtarathI nAbhinuM asaMkhyAta pUrvIyu kahyuM - 4 - ItyAdimAM paraspara virodha nathI ane AvazyakAdimAM vimalavAhananuM palyadazamAMza Ayu kahyuM te vAMcanAbheda jANavo. nAma-pATha bheda paNa temaja jANavo. have prastuta upakrama kahyo te - sumati, pratizruti yAvat RSabha che, te sUtrArtha mujaba samajI levo. vaLI padma caritramAM cauda kulakaro kahyA che, ahIM paMdaramAM RSabhano paNa ullekha che. te bharatakSetra prakaraNamAM bharatabhartA bharata nAme paNa mahArAjAnI prarUpaNA anukrame che, te jaNAvavAne che. have A kulakaratva kaI rIte kare che te kahe che - * sUtra-42 - temAM sumati, pratizruti, sImaMkara, sImaMdhara ane kSemaMkara e pAMca kulakaronI 'hakkAra' nAme daMDanIti hatI, te manuSyo 'hakkAra' daMDathI abhihata thaI lajjita, vilajjita, vya, bhIta thaI maunapUrvaka vinayathI namIne rahetA hatA. temAM maMkara, vimalavAhana, cakSumna, yazavAn ane abhicaMdra e pAMca kulakaronI makkAra nAme daMDanIti hatI. te manuSyo makkAra daMDathI abhihata thaI yAvat rahe che. temAM caMdrabha, prasenajita, marudeva, nAbhi ane RSabha e pAMca kulakaromAM dhikkAra nAme daMDanIti hatI. te manuSyo dhikkAra daMDa vaDe abhihata thaI yAvat rahe che. * vivecana-42 : te paMdara kulakaro madhye sumati, pratizruti, sImaMkara, sImaMdhara, kSemaMkara e pAMca kulakaronA 'hA' evA adhikSepArthaka zabdanA karavAne 'hAkAra' nAme daMDa-aparAdhinuM anuzAsana, temAM nItinyAya thato hato. ahIM saMpradAya A rIte che - pUrve trIjA ArAnA aMte kAladoSathI vratabhraSTa catInI mAphaka drumanA maMdapaNAmAM potAnA dehanA avayavonI jema temAM yugalonA mamatvanA janmamAM bIjAe svIkArela bIjA anya vaDe grahaNa karAtA paraspara vivAda janmatA, parAbhavathI asahiSNutA AvatA temane svAmIpaNe karatAM. te temano bhAga karIne vRddho gotrIone dravyanI mAphaka ApatA. jyAre te sthiti ati thaI, tyAre tenA zAsanane mATe jAtismaraNathI nItijJapaNe 'hAkAra' daMDanIti karI. tene pratizruti Adi cAre pravartAvI. 150 jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tyAre teo kevA thayA ? te kahe che - te manuSyo 'hAkAra' daMDa vaDe abhihata thaI lajjita thaI, vrIDita thaI, vyarla - prakarSavALI lajjAvALA thaI. A traNe paryAyavAcI zabdo che, DarIne, mauna dharI vinayathI namIne - 4 - rahetA. teo A daMDa vaDe potAne harAyelA mAnIne pharI te aparAdhamAM na pravartatA. ahIM pUrve na joyela zAsananA temane daMDAdi ghAtathI atizaya marmaghAtIpaNe thavAthI 'hata' evuM A vacana che. have pachInA kALavartI kulakara kALamAM te ja daMDanIti zuM hatI ? te AzaMkAnuM samAdhAna karatAM kahe che - temAM kSemaMdharAdi pAMca kulakaromAM 'mA' evA niSedhArtha karaNa - nAmaka "mAkAra' nAme daMDanIti thaI. bAkI pUrvavat. AvazyakAdimAM to vimalavAhana ane cakSuSpata kulakarane 'hAkAra'rUpa daMDanIti che. je abhicaMdra ane prasenajitanA madhye caMdrAbhanuM akathana che, te vAcanAMtara jANavuM. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - kramathI ati saMstava Adi vaDe jIrNabhItikatvathI 'hAkAra'nA atikrAmamAM gaMbhIra vedI hAthInI mAphaka yugalomAM kSemaMdhara kulakare bIjI 'mAkAra' rUpa daMDanIti karI, tene vimalavAhanAdi cAree anusarI. - ahIM saMpradAya A pramANe che moTA aparAdhamAM 'mAkAra' rUpa ane bIjAmAM 'hAkAra' daMDanIti ja hatI. hemasUrIe RSabhacatrimAM sAta kulakara adhikAramAM yazasvInA vArAmAM daMDanItine AthrIne kahyuM che ke - alpa aparAdhamAM pahelI nIti, madhyamamAM bIjI, mahA aparAdhamAM baMne paNa nIti te mahAmatie prayojI. have trIjA kulakara paMcakamAM vyavasthA kahe che - 4 - temAM 'dhik' e pramANenA uccAraNayukta 'dhikkAra' nIti hatI. saMpradAya A che - pUrvanItinA atikramaNamAM caMdrAbhakulakare dhikkAra daMDanIti karI. tene prasenajita Adi cAre e anusarI, moTA aparAdhamAM dhikkAra ane madhyama-jaghanyamAM mAkA-hAkAra nIti. bIjI paribhASaNAdi nIti bharatanA kALamAM hatI. te A -- pahelI paribhASaNA, bIjI maMDalibaMdha, trIjI cAka, cothI chavicchedAdi e bharatanI cAre nItio hatI. koI kahe che te RSabhanA kALe hatI. have 15-kulakaramAM kulakaratva mAtra 14-sAdhAraNa, asAdhAraNa punya prakRti udayajanma tri jagA janathI pUjanIyatAne darzAvavA A lokamAM viziSTa dharmaadharma saMjJA vyavahAra pravartAvela, tene kahe che - * sUtra-43 : nAbhi kulakaranI marudevA nAme patnInI kukSimAM te samaye RSabha nAme aha, kauzalika, prathama rAjA, prathama jina, prathama kevali, prathama tIrthaMkara, prathama Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 152 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 2/42 zreSTha dharma cakravata utpanna thayA. tyAre te RSabha kauzalika ahaMta 20-lAkha pUrva kumAravAsa madhye rahA. rahIne 63-lAkha pUrva mahArAjApaNe rahyA. 63-lAkha pUrva mahArAjApaNe vasatA lekha Adi gaNita pradhAna, pakSIonI bolI sudhInI ra+kaLAo, 64-mahilA guNo, 100 zivAkarma e traNeno prajAnA hitane mATe upadeza Apyo. tyArapachI 1oo yone rAjarUpe abhisaMcita karyA, karIne 83-lAkha pUrva gRhasthanAsamAM rahyA. rahIne je te grISmano pahelo masa, pahelo pakSa, te caitravadanI nomanA divase pAchalA bhAge hiraNyano tyAga karI, suvarNano tyAga karI, kozakoThAgArano tyAga karI, vipula dhana-suvarNa-mana-maNi-maukitaka-zaMkha-zilApravAla-katarana-sArarUpa dravyano parityAga karIne, temAMthI mamatva tyajIne, dAyakone daIne, paribhAga karIne, sudarzanA nAme zibikAmAM deva-manuSya-asuranI pArSadA vaDe sArI rIte anugamana karAtAM [tathA] - - - .. zAMkhika, cakI, nAMgalika, mukha mAMgalika, puNa-mAnava, vartamAnaka, AkhyAyaka, maMkha, ghaTikAgaNa vaDe anusaratA, ITa-kAMta-priya-manojJa-maNAmaudAra-kalyANa-ziva-dhanya-maMgala-sazIka-hRdayaMgama-hRdaya pahAdanIya, kAna ane manane sukhakara-apunarukta-arthazatika vANI vaDe anavarata abhinaMdAtA, abhidvAtA ema kahe che - he naMdA tamAro jaya thAo, he bhadrA tamAro jaya thAo. dharma vaDe parISaho ane upayogI abhita raho, bhaya ane mairavamAM zAMtima raho, tamane dharmamAM avidana thAo. ema kahI abhinaMdana ane abhistavana kare che. tyAre te RSabha kauzalika arahaMta hajAro nayanamALA vaDe javAtA jevAtA cAvavuM nIkaLe che, te uvavAI sUtra mujaba badhuM kahevuM yAvat AkAzane ghaNAM zabdothI AkuLa karatAM vinItA rAjadhAnInI vaccovaccethI nIkaLe che. tyAre rAjamArga Asikta, samArjita, surabhijaLathI siMcita, puSpopacArayukata karAyelo che, je siddhArtha vana sudhI te rIte che. ghoDAhAthI-ratha-padaidI Adi vaDe karelA mArgathI maMda-maMda uddhata dhULane karatAM jyAM siddhArtha vana udhAna che, jyAM Azoka zreSTha vRkSa che, tyAM pahoMce che. pahoMcIne zreSTha azokavRkSa nIce zIbikAne sthApe che, sthApIne te zibikAmAMthI utare che, utarIne svayaM ja AbharaNa-alaMkAra utAre che, utArIne svayaM ja cAra mukI loca kare che, karIne, jaLa rahita cha4 bhakata vaDe ASADhA nakSatramAM caMdrano yoga thatAM ugra, bhoga, rAjanya ane kSatriya puruSo sAthe, pote eka devadUSya dhAraNa karI muMDa thaIne ghara choDIne anagArika pravajyAne prApta karI. * vivecana-43 : nAbhi kulakaranI marudevI nAmanI patnInI kukSimAM A samayamAM bASabhasaMyamano bhAra vahana karavAmAM RSabha samAna athavA vRSabha evA saMskAcI vRSabha, vRSa vaDe zobhe che te vRSabha. e pramANe badhAM paNa ahA RSabha ke vRSabha che. umAM vRSabha lAMchanatvathI ke mAtAe joyela cauda svapnomAM paheluM vRSabhane jovAthI RSabha ke vRSabha nAma hatuM. kozala-ayodhyAmAM thavAthI kauzalika. kemake ayodhyA sthApanA sSabhadevanA rAjya samaye karAI, tethI bhAvino bhUtavatu upacAra karatAM kauzalika kahyuM. tene bharatakSetra nAmanA kathana avasare jaNAvela che. arahaMta pArzvanAtha AdinI jema keTalAMka asvIkArela rAjadharmavALA paNa hoya, tethI kayA krame arahaMta thayA te kahe che - pahelA rAjA - A avasarpiNImAM nAbhikulakare Adeza karela yugala manuSyo ane zaka vaDe pahelA rAjA tarIke abhiSikta karyA. pahelA jina-pahelAM sagAdIne jItanArA athavA pahelAM mana:paryavajJAnI, rAjyanA tyAga pachI dravyathI ane bhAvathI sAdhupadamAM vartavApaNAthI. kemake A avasarpiNImAM A ja bhagavaMta pahelAM thayA. sthAnAMgamAM jinapaNuM - avadhi, mana:paryava, kevalI traNa bhede kahela che. avadhi jinavanI vyAkhyA karatAM sUtra akramabaddha thaze. - x - pahelA kevalI - Adha sarvajJa, kevalItva tIrthakara nAma kamadayathI hatuM, tethI kahe che - pahelAM tIrthakara - Adha cAtuvarNa saMgha sthApaka, tIrthaMkara nAmakarmanA udayathI kevA thAya che? pahelAM dharma pradhAna cakravartI, jema cakravartI badhe ja apatita vIryathI cakra vaDe varte che, tema tIrthaMkara paNa varte che. te samutpanna thayA. have bhagavaMte je rIte avasthA svIkArI, te kahe che - janma kalyANaka pachI, RSabha arahaMta vIza lAkha pUrva kumArapaNe - rAjaya abhiSeka na karAyela rAjaputrapaNe temAM rahyA, kumArapaNe Azraya karyo. pachI 63-lAkha pUrva mahArAjApaNe - sAmAnya vaDe rahyA - vasyA, temAM vasatA kaI rIte prajAne upakAra karyo ? te kahe che - - 63-lAkha pUrva sudhI mahArAjArUpe vasatA lipividhAna Adi gaNita-kavidhA, dharma-karma vyavasthA karI. * x * zakunaruta-pakSinI bolI, jenA aMte che te, 2 kaLAkalana arthAta vijJAna, prAyaH puruSopayogI A 72 kalA (zIkhavI). 64-guNo, karmomAM--jIvana upAyo madhame 1oo zikA, 100 vijJAna, kuMbhakAra zila Adi. A traNe vastu lokopakAra mATe upadezI. -x - badhAM ja Adi tIrthakaronI A ja upadeza vidhi che, te jaNAvavA mATe che. jo ke kRSi-vANijyAdi ghaNAMne jIvana-upAya che, to paNa te pachInA kALe prAdurbhAva pAmela, bhagavaMte to so zIlpono ja upadeza Apela, tethI ja AcAryanA upadezathI thayela te zIbha ane anAcAryanA upadezathI thayela te karma ema zIla ane karmamAM bheda manAya che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/43 hemasUrit Adideva catrimAM - tRNahAra, kASThahAra, kRSi, vANijya, anya paNa karmo lokonA jIvitane mATe karAyA tathA karmo jaghanya-madhyama-utkRSTa bhedathI traNe paNa upadeze che, te paNa vyAkhyA karavI ane so zilpo judA ja kahyA che, tema jANavuM. 153 ahIM saMkSepathI kahyuM che, vistArathI rAjapraznIya sUtramAM batAvela 72-kaLA kahIe chIe lekha, gaNita, rUpa, nRtya, gIta, vAjiMtra, svaragata, puSkaragata, samatAla [9], dhRta, janavAda, pAsA, aSTApada, pukAvya, jaLamATika, annavidhi, pAnavidhi, vastravidhi [18] vilepana vidhi, zayanavidhi, AryA, prahelikA, mAgadhikA gAthA, gIta, zaloka, hiraNyayukti [27] suvarNayukti, cUrNayukti, AbharaNa vidhi, taruNI parikarma, strI lakSaNa, puruSalakSaNa, azvalakSaNa, hAthI lakSaNa, baLada lakSaNa [36] kukaDAlANa, chatralakSaNa, daMDalakSaNa, asilakSaNa, maNi lakSaNa, kAkaNilakSaNa, vAstuvidhA, skaMdhAvAramAna, nagaramAna [45] cAra, praticAra, vyUha, prativyUha cakravyUha, garuDa vyUha, zakaTa vyU, yuddha, niyuddha [54] yuddhAtiyuddha, dRSTiyuddha, muSTiyuddha, bAhuyuddha, latAyuddha, ISuzAstra, vyarupravAda, dhanurvedha, hiraNyapAka [63] suvarNapAka, sUtra kheTa, vastrakheTa, nAlikAkheTa, patrachedha, kaTachedha, sajIva, nirjIva, zakunaruta e boMtera kaLA. - X - X - - temAM (1) lekhana te lekha - akSara vinyAsa viSayaka, kaLA - vijJAna. te bhagavaMta upadeze che, ema badhe ja joDavuM. te lekha be bhede che - lipi ane viSayabhedathI che. temAM lipi aDhAra sthAne kahI che. athavA lATAdi deza bhedathI tevA prakAranI vicitra upAdhi bhedathI aneka prakAre che. to paNa patra-valkala-kASTha-daMtaloha-tAmra-rajatAdi akSaronA AdhAra che, tathA lekhana, utkiraNa, cUta, vyuta, chinna, bhinna, dagdha saMkrAMtita akSaro thAya che. viSayanI apekSAthI paNa aneka prakAre svAmI-nokara, pitA-putra, guru-ziSya, patnI-pati, zatru-mitrAdinI lekha-viSayanA anekatvathI ane tevA prakAranA prayojana bhedathI che. - 4 - X * (2) gaNita-saMkhyAna, saMkalitAdi aneka bheda che. (3) rUpa-lepsa, zilA, suvarNa, maNi, vastra, citrAdimAM rUpa nirmANa, (4) nATya-abhinaya sahita ane rahita be bhede che. (5) gIta-gaMdharvakaLA ke gAnavijJAna. (6) vAdita-vAdha, tatavitata bhedathI. (7) svagata-gItanA mULabhUta paDya RSabhAdi svaronuM jJAna, (8) puSkaragata-mRdaMga maMtrI Adi bheda, te viSayaka vijJAna, (9) samatAla - gItAdi mAna kALa ane tAla, te sama-anyanAdhika mAtrikatvathI jemAMthI jaNAya te. - (10) dhruva, (11) janavAda dhuta vizeSa, (12) pAsA, (13) aSTApadazAphiladhuta, te viSayanI kaLA, (14) puraHkAvya - zIghra kavitva, (15) dagamaTTikajaLa saMyukta mATI, vivecaka dravya prayoga pUrvikA, tenI vivecana kaLA, te upacArathI jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 daka kRtikA, (16) annavidhi-rasoIkaLA, (17) pAnavidhi - dakamRtikA kaLA vaDe prasAditanuM sahaja nirmaLanuM saMskAra karaNa athavA jaLapAna viSayamAM guNa doSanuM jJAna. (18) vastravidhi-vastranA paridhAna AdirUpa - 4 - 4 -. 154 (19) vilepanavidhi - yakSakamAdi parijJAna, (20) zayana vidhi - palaMgAdinI vidhi, te A pramANe so AMgaLa torI zayyA rAjAne jayane mATe thAya, nevuM - cha nyUna - bAra nyUna - chatrIza nyUna te cAre anukrame rAjaputra, maMtrI, senApati ane purohitanI hoya - 4 - 4 - ItyAdi je vijJAna athavA zayana-svapna, te viSayaka vidhi, jemake pUrvamAM mastaka karavuM vagere vidhi. - (21) AryA - chaMda racavAnI kaLA, (22) prahelikA - gUDhAzaya padha, pahelI. (23) mAgadhikA - chaMda vizeSa, be traNa cAra pAMca cha mAtrikA gaNa ane kaca-Tata-5 saMjJA ItyAdi. (24) gAthA - saMskRta sivAyanI bhASA vaDe nibaddha AryA ja. (25) gItikA - pUrvAddha sadeza, aparAddha lakSaNa AryA ja, (26) zloka-anuSTup vizeSa, (27) hiraNya yukti - rUpAne yathAsthAne yojavuM te. (28) e pramANe suvarNayukti, (29) cUrNayukti - koSTha Adi surabhi dravyomAM cUrNa karIne te-te ucita dravyo bhegA karavA. (30) AbharaNa vidhi, (31) taruNIparikarma - yuvatInA aMgonI varNAdi vRddhirUpa. (32) strIlakSaNa, (33) puruSa lakSaNa, (34) azvalakSaNa - lAMbI Doka, lAMbI AMkha ItyAdi azva vijJAna, (35) hAthI lakSaNa - pAMca unnata, ATha hAtha parimANa, maMda, bhadra ItyAdi - 4 - jJAna. (36) baLada lakSaNa - 4 -, (37) kukaDA lakSaNa-pAtaLI AMgaLI, tAmravakra nakha vagere. (38) chatra lakSaNa - jema cakrInuM chatraratna, (39) daMDalakSaNa - lAkaDI, Atapatra, aMkuza, netara, cApa, vitAna, kuMta, dhvaja, cAmaronuM vyApIta kRSNa varNa ItyAdi. - 4 - 4 - 4 - kone kaI rIte lAbhadAyI che te viSayaka jJAna - x - (40) asilakSaNa - jemake 50-aMgula uttama che, 25aMgulathI khaDga thAya vagere. temAM zubhAzubhatA kaI rIte thAya che ItyAdi vijJAna. (41) maNi lakSaNa - ratna parIkSA graMthamAM kahela kAkapada akSikApada kezarAhitya Adi, tenA guNadoSanuM vijJAna. (41) kAkaNIlakSaNa - cakrInuM ratna vizeSa, tenuM lakSaNa - viSaharaNa, mAna, unmAnAdi - X >> (43) vAstuvidhA - gRha ke bhUmividhA, vAstu zAstra prasiddha guNa-doSa vijJAna. (44) skaMdhAvAramAna - eka ya, traNa azva, pAMca padAti, senA - 4 - 4 - ItyAdi - 4 - (45) nagaramAna - bAra yojana laMbAI, nava yojana pahoLAI ItyAdi parijJAna, upalakSaNathI kaLasa Adi nirIkSaNapUrvaka sUtranyAsa ane yathA sthAne varNAdi vyavasthAnuM parijJAna. (46) cA-jyotika bhramaNanuM vijJAna, (47) praticAra-pratikULa cAra, grahonuM Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/43 vakragamanAdi, tenA pravyUhamAM cakrAkRtimAM - 4 - rAjanyakasthAnA. (49) prativyUha - temanA pratidvaMdIno bhaMga upAyano vyUha, (50) cakravyUha - cakrAkRti sainya racanA, (51) garuDa vyUha-garuDa AkRti sainyasyanA, (52) e rIte zakaTavyUha. (53) yuddha-kukaDAnI jema muMDAmuMDI yuddha, zIMgaDAvALAnI jema zrRMgAzrRMgI vyUha, (54) niyuddha-mallayuddha, (55) yuddhAtiyuddha - khaDgAdi pheMkavA pUrvaka mahAyuddha jemAM pratidvandvI puruSone pADI devAmAM Ave, (56) dRSTiyuddha - yoddhA ane pratiyoddhAnI AMkhonuM nirnimeSa rahevuM te. (57) muSTiyuddha - yoddhAnuM paraspara muSTi vaDe hanana. (58) bAhu yuddha - coddhA pratiyoddhAnuM anyonya prasArita bAhune namAvyA vinA vALavuM te. (58) latAyuddha - jema latA vRkSane caDI jAya tema yoddho mULathI, mastaka sudhI tene vIMTI de, te rIte coddho pratiyoddhAnA zarIrane gADha rIte pIDIne bhUmimAM pADI de. 155 (60) Iyu zAstra-nAgabANa Adi divya astrAdi sUyaka zAstra (61) sarupavAda - khaDga, muSTi tenA avayavanA yogathI, teno pravAda je zAstramAM che te arthAt khaDga zikSA zAstra. (62) dhanurveda-dhanuAstra, (63) hiraNyapAka rajatasiddhi, (64) suvarNapAka-kanaka siddhi, (65) sUtrakheTa - sUtrakrIDA, (66) e pramANe vastrakrIDA, (67) nAlikAkheDa - dyuta vizeSa, - 4 - nAlikA-jemAMthI pAzA pheMkAya che - 4 - 4 - (68) patra chedha-108 pAMdaDA madhye vivakSita saMkhyAvALA patranA chedananI kaLA, (69) kaTachedha - sAdaDI mAphaka krama chedha vastunuM vijJAna - x + - (70) sajIva-mRtadhAtu AdinuM sahaja svarUpa upAdAna, (71) nirjIva - nirjIvakaraNa, hemAdi dhAtu mAraNa athavA rondranuM mUrchA prApta karAvavuM te, (72) zakunata - upalakSaNathI vasaMtarAjAdi ukta sarva zakuna levA, gati-ceSTA-dizAbalAdino saMgraha. have strIonI 64 kaLA kahe che - mRtyu, aucitya, citra, vAditra, maMtra, taMtra, jJAna, vijJAna [8] daMbha, jaLastaMbha, gItamAna, tAlamAna, meghavRSTi, phalAsRSTi, ArAmaropaNa, AkAra gopana, [16], dharmavicAra, zakunasAra, kriyAkagaNya, saMskRta bolavuM, prAsAdanIti, dharmarIti, varNikAvRddhi, svarNasiddha [24] sugaMdhI taila karaNa, lIlApUrvaka cAlavuM, azva-hAthI parIkSaNa, puruSa-strI lakSaNa, hemaratnabheda, aDhAra lipi pariccheda, tatkAlabuddhi, vAstusiddhi [32] kAmavikriyA, vaidhakakriyA, kuMbhabhrama, sArizrama, aMjanayoga, cUrNayoga, hasta lAghava, vacanapATava [40] bhojya vidhi, vANijya vidhi, mukha maMDana, zAlikhaMDana, kathAkathana, phUla guMthavA, vakrokti, kAvya-zakti [48], skAravidhiveSa, sarvabhASA vizeSa, abhidhAnajJAna, bhUSaNa paridhAna, bhRtyopacAra, gRhAyAra, vyAkaraNa, paranirAkaraNa [56] rAMdhavuM, vALa bAMdhavA, vINAnAda, vitaMDAvAda, aMkavicAra, loka vyavahAra, aMtyAkSarI, 156 jaMbudvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 prazna prahelikA. ahIM upalakSaNathI upara kahela sivAyanI strI ane puruSanI kaLA paNa bIjA graMthamAM ane lokamAM prasiddha jANavI. ahIM je puruSakALamAM strIkaLAnuM ane strIkaLAmAM puruSa kaLAnuM sAMkarya che, te baMnenA upayogItvathI che. [zaMkA] to "cosaTha mahilAguNa' e graMtha virodha nathI ? [samAdhAna] A graMtha strI mAtranA guNane jaNAvavA mATe nathI, paraMtu strI svarUpa pratipAdaka che, tethI kyAMka puruSa guNapaNAmAM paNa virodha nathI. . 4 - so zilpa A pramANe che - kuMbhAra, luhAra, citra, vaNakara, nApita rUpa pAMca mULa zilpa che te pratyekanA vIza-vIza bhedo che. - 4 - [zaMkA] A pAMca mULa zilponI utpattimAM nimita zuM che ? [uttara] yugalone kAcA dhAnyonA AhAramAM maMdAgnipaNAthI pacatuM na hovAthI agnimAM nAMkhatA, turaMta baLI javAthI yugala manuSyonI vinaMtIthI hAthInA skaMdha upara ArUDha bhagavaMta vaDe pahelA daDAnuM zilpa pragaTa karAyuM, kSatriyo hAthamAM zastro vaDe ja duSTothI prajAnI rakSA kare, tethI loha zilpa, citrAMga kalpavRkSanI hAni thavAthI citrakAra zilpa, vastra kalpavRkSamAM hAnithI vaNakara zilpa, ghaNAM yugala dharmamAM pahelAM na vadhatAM vALa ane nakho, vadhavA lAgatAM manuSyone mATe nApita zilpa. hemAcArya kRt RSabha castrimAM gRhAdi nimitta vardhakI ane luhAranA yugmarUpa bIjuM zilpa kahela che. bAkI badhuM te ja che. bhogya satkarmavALA arahaMta bhagavaMtane samutpanna vyAdhinA pratikAra samAna strI Adi parigraha kare che, bIjo nahIM, to pachI nivadhamAM eka ruci evA bhagavan kema sAvadhAnubaMdhI kalAdine dekhADavAmAM pravRtta thayA ? [samAdhAna] samAnubhAvI AjIvikArahita, dIna manuSyomAM duHkhane vicArIne saMjAta karuNA ekarasatvathI, samutpanna vivakSita rasa sivAya bIjo koI rasa-sApekSa hoI nahIM. jema bhagavaMta vIre brAhmaNane vastradAna karyuM. jo ema che to bhagavaMte samagra vastranuM dAna kema na karyuM? satya che, bhagavaMte cAra jJAnanA dhArakapaNAthI tene teTalo ja mAtra lAbha joIne ane adhika yoga na hovAthI kSemanA nirvAha mATe tema karyuM. [hIra-vRtti mujaba - bhagavaMta RSabhanuM sarvaloka vyavahAra pravartana prajAnA hitane mATe hatuM - X - x -] + X - x - kalA Adi upAyathI prApta sukha vRtti - AjIvikAthI corI Adi vyasana Asakti paNa thatI nathI. (zaMkA) nAmokta hetu jagatvAmIne kalAdinuM upadarzana ThIka che, paraMtu rAjadharma pravartatva kaI rIte ucita che ? [samAdhAna] ziSTanA anugrahane mATe, duSTanA nigrahane mATe ane dhasthitinA saMgrahane mATe [yogya che.]. teo rAjyasthiti zrI vaDe samyak pravartanArA, anukrame bIjA mahApuruSa mArgopadarzakatAthI corI Adi Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/43 vyasananA nivartanathI, nakanA atithIpaNAnI nivArakatAthI ane Aloka tathA paralokanA sukhasAdhakapaNAthI prazasta ja che, mahApuruSonI pravRtti, badhe ja parAryatva vyApta ane ghaNAM guNa-alpadoSa kArya-kAraNanI vicAraNA pUrvakanA hoya che. yuganI AdimAM jaganI vyavasthA prathama rAjA vaDe ja thavI te AcAra che. 157 sthAnAMganAM pAMcamA adhyayanamAM paNa kahyuM che - dharmamAM vicaranArane pAMca nizrAsthAna kahelAM che - chakkAya, gaNa, rAjA, gAthApati ane zarIra. tenI vRttimAM - rAjAnI nizrAne AzrIne, rAjA eTale narapati, tenuM dharmasahAyakatva duSTothI sAdhunA rakSaNa vaDe kahyuM che e pramANe parama karuNAvALA cittathI parama dharma pravartaka traNa jJAnayukta bhagavaMtanuM rAjadharma pravartakapaNuM kaMI paNa anaucitya manamAM na ciMtavavavuM. - 4 - teno vistAra jinabhavana paMcAzaka sUtranI vRttinA catanA dvAramAM vyaktarUpe darzAvela che, te jANI levuM. - X - ahIM trIjA ArAne aMte rAjya sthitinA utpAdamAM dharmasthati utpAda che, pAMcamAM ArAne aMte - "zruta, sUri, saMgha ane dharma pUrvAhamAM viccheda pAmaze - x - '' e vacanathI dharmasthiti vicchedamAM, rAjyasthitino paNa viccheda thaze, e rIte rAjyasthitino dharma sthiti hetupaNe che tema jANavuM. tyArapachI bhagavaMte zuM karyu ? kalAdino upadeza karI bhata, bAhubali vagere so putrone kozalA, takSazilAdi so rAjyamAM sthApe che. ahIM zaMka Adi prabhaMjana sudhInA bharatanA 98 bhAInA nAmo prasiddha hovAthI lakhela nathI. dezanA nAmo ghaNAM prasiddha che. have bhagavaMtanuM dIkSA kalyANaka kahe che - 83 lAkha pUrva rAjyamAM rahI - gRhavAsamAM vase che arthAt gRhastha paryAya rahe che. [ahIM hIra-vRttimAM kahe che - 83 lAkha pUrva mahArAjApaNe vAsa kare che, temAM vase che, jo ke tema nathI, kemake 20lAkha pUrva kumAravAsa madhye rahe che ane 63-lAkha pUrva mahArAjAvAsa madhye vase che. ahIM bhAvino bhUtavat upacAra e nyAyathI rAjyane yogya kumAra rAvat kumArAvasthA paNa mahArAjAvasthAnI jema vivakSAthI sarva avasthAne tema kahI che. pUrvokta vyAdhipratikAra nyAyathI tIrthaMkaronuM gRhavAsamAM pravartana che, te sAmAnyathI yathokta ja che, temAM doSa nathI athavA "mahAn arAga jemAM che tevo vAsa" ema yojavuM. te bhagavaMtanI apekSA vaDe e pramANe ja che. AnA vaDe 63-lAkha mahArAja madhye vase che, te pUrva vacanano virodha nathI vasyA pachI - je A grISmano pahelo mAsa, grISmakALa mAsa madhye pahelo mAsa, pahelo pakSa te caitra kRSNa pakSa, tenI navamI tithi-AThamo divasa, temAM - AnA vaDe 'rItravada AThama' vAkya sAthe AgamamAM virodha Avato nathI athavA vAcanAMtarathI navamo pakSa navamI divasa, divasanA-AThamA divasanA madhyadinanA uttarakALamAM, jo ke divasa zabda ahorAtranA arthamAM anyatra prasiddha che, to paNa ahIM divasa - x - sUryanA - jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 cAranuM viziSTa kALa vizeSa grahaNa karavuM. anyathA "divasanA chellA bhAge" evo artha thaze nahIM. 158 hiraNya - na ghaDela suvarNa ke rajata, suvarNa-ghaDeluM sonuM, koza-bhAMDAgAra, koSThAgAra - dhAnyanuM AzrayagRha, bala-cAturaMga senA, vAhana-vesarAdi, dhanagAya Adi, kanaka-suvarNa, mauktika-AkAzAdithI utpanna zukti, zaMkhadakSiNAvartta, zilA-rAjapaTTAdirUpa, pravAla-vidruma, raktaratna-padmarAga, ItyAdi svarUpanuM je sArarUpa dravya, tene choDIne-mamatvano tyAga karIne, vicchaI - pharI mamatva na karavA vaDe, kaI rIte mamatva tyAga? A asthira hovAthI jugupsA yogya che ema kahIne, nizrAne tyajIne, kaI rIte? gotrikone daIne, dhanano vibhAga karIne ApavA vaDe, kemake tyAre anAtha, mArgamAM yAcanA karanArA Adino abhAva hato, tethI gogika lIdhAM, teoe paNa mamatva rahitatAthI bhagavaMtanI preraNAthI zeSa mAtra svIkAryuM. [ahIM AvazyakapUrNinA sAkSIpATha sAthe hIravRttimAM kahe che - je gotrikone dAna, te zeSA mAtra ja che, yAcanA nathI. je Icchita yAcanA karanArane dAna, te yAcakone ja che, bIjAne nathI. ahIM zaMkA kare che ke - tIrthaMkara AgaLa mAMgavAmAM bAdhA zuM che? - x - yAcanA vinA nirvAhakaraNa samartha gRhasthone mahApuruSo pAse yAcanA karavI anucita che, tethI ja zrI mahAvIradAna adhikAramAM "dAtAra vaDe dAna" e pada yAcakanA grahaNane mATe adhika kahyuM che ItyAdi - X + X + X -] A jagat guruno AcAra che ke je IcchA maryAdAthI dAna Ape che, ane temanI IcchApUrti kare che. ahIM IcchA saMbaMdhI AzaMkA - 4 - no uttara ApatA kahe che - prabhunA prabhAvathI aparimita IcchAno temane asaMbhava che. sudarzanA zibikAmAM beThA, bhagavaMta kevA viziSTa lAge che? svarga-mRtyu-pAtAla loka nivAsI jana sahitathI samudAya vaDe samyak anugamana karAtA, AvA prabhunA AgaLanA bhAge zAMkhikAdi abhinaMdana ane abhistavana karatAM AgaLa pramANe kahe che. temAM zAMkhiko - hAthamAM caMdanagarbha zaMkhavALA mAMgalya karanArA ke zaMkha vagADanArA, cAkrika-cakra bhamADanArA, lAMgalika-gaLAmAM laTakAvela suvarNAdimaya haLadhArI bhaTTa vizeSa, mukhamaMgalika-mIThuM bolanAra, varSamAnakA-khaMbhe manuSyane besADanArA, AkhyAyaka-zubhAzubhakathA kahenArA, laMkha-vAMsaDA upara khelanArA, maMkhahAyamAM citra phalakavALA, ghAMTika-ghaMTA vAdaka - 4 - 4 - 4 - pAMcamAM aMgasUtramAM jamAli castrimAM niSkramaNa mahotsava varNanamAM zAMkhikAdinuM varNana che. uparokta vivakSitonI vANI dvArA abhinaMdAtA ane abhistavAtA ema joDavuM. vivakSitapaNAne kahe che - Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 159 160 IcchavA yogya te ati ISTa, temanA vaDe, prayojana vazathI ISTa paNa kaMIka svarUpathI kAMta ane akAMta hoya, tethI kahe che - kAMta ati kamanIya zabdo vaDe, piyu-priya artha vaDe, manojJa-mana vaDe suMdarapaNe jaNAya te manojJa-bhAvathI suMdara, manAma-mana vaDe pharI-pharI je suMdaravathI atizaya jaNAya tevA, udAra-zabdathI ane arthathI, kalyANa-kalyANaprApti sUcaka De, ziva-nirupadrava, zabdArthanA duSaNone choDIne, dhanya-dhana lAbha karAvanArI, mAMgalya-anarthanA pratighAtamAM sAdhu, sazrIkA vaDe - anuprAsAdI alaMkAra yukta evI, hRdayagamanIya - artha prAgaTya cAturIpaNAthI subodhA, hRdaya-prahnAdanIya-hRdayamAM rahela kopa, zokAdi graMthine ogALI denArI, kAna ane manane sukha ApanArI, arthazatikA- jemAM so artho rahelA che tevI athavA artha-ISTakArya - 4 vANI vaDe. anavarata - vizrAmano abhAva, abhinaMdayaMta - jaya, jIvo ItyAdi kahevA vaDe, e rIte abhistavanA karatA, zuM kahe che ? jaya-jaya naMda-samRddha thAva, naMda e bhagavaMtanuM AmaMtraNa che. athavA he jagatanaMda tame jaya pAmo ItyAdi. bhadra-kalyANavALA, kalyANakArI. dharma-karaNarUpathI, abhimAna ke lajAdithI nahIM, parISaha-upasargothI DarIne nahIM athatu parISaha-upasargone jItanArA thAo. tathA kSAMti vaDe - asAmadhyadi vaDe nahIM, kSama-sahana karanArA thAo. bhaya - Akasmika, bhairava-siMhAdithI thayela athavA bhairavabhaya - bhayaMkara bhayomAM kSAMta thAo. nAnA varjhANAM - vividha vacanabhaMgI *x* dharma-prastuta cAaidharma, avinavidanano abhAva, Apane thAo. e pramANe bolatA vAraMvAra abhinaMdana ane abhistavana kare che. have je prakAre nIkaLe che te kahe che - tyArapachI bahaSabhakauzalika arahaMta hajAro nayana mAlA vaDe - zreNImAM rahela bhagavaMtane ja mama jovAnI IcchAvALA nagarajanonA netra chaMdo vaDe jovAtA-jovAtA arthAt pharI pharI avalokana karAtA, - x - cAvat nIkaLe che. je rIte pahelAM upAMgamAM caMpAthI zreNika putra nIkaLyo, te pramANe ahIM kahevuM. vAyanAMtarathI cAvatuM Akula bola bahula AkAzane karatAM, sudhI kahevuM. temAM je vizeSa che, te batAve che - vinItA rAjadhAnInI vaccovaccathI nIkaLe che - x * uvavAI satrano AlAvo A pramANe che - hajAro hadayamALA vaDe abhinaMdana karAtA, hajAro manoratha mALA vaDe IcchItA, hajAro vacanamALA vaDe abhidvAtA, kAMti-rUpa-saubhAgya guNo vaDe prAthatA, hajAro aMguli mAlA vaDe dekhADAtA, jamaNA hAthathI ghaNAM hajAro nara-nArInI hajAro aMjali vaDe aMjali karAtA, maMjula ghoSa vaDe pratibodhita karatA, hajAro bhavanA paMkitane ulaMghatA, taMtI-tAla-tuTita-gIta-vAjiMtranA rava vaDe madhura-manahara jaya zabdanA udghoSa viSayathI maMjula zabdothI pratibodhita karAtA. - - - jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ... kaMdara, giri, vivara, kuhara, girivaranA paDakhAmAM rahela bhavana, devakuLa, zRMgATaka, mika, catuka, cavara, ArAma, udhAna, kAnana, sabhA, prapAtanA dezabhAga pratighoSa karAtA. ghoDAno haNahaNATa - hAthIno gulagulATa, rathano ghaNaghaNATa e zabdonA mIzra-moTA kalakala rava vaDe, lokonA madhura avAjathI pUrIta, sugaMdha zreSTha kusuma-cUrNathI AkAzane vAsita karatA, kALo agaru-kuMdaraka-tukanI dhUpano kSepa karatAM jIvalokanI jema vAsita karIne, cotarapha kSabhita kavAla prayura jana-bAlavRddha pramudita atvarita nIkaLyo. ukta sUtrano vyAkhyAsAra A pramANe che - hadayamAla sahasa - lokAnA manasamUha vaDe - samRddhine pAmo, jaya-jIva-naMda ema AzIvadinA dAna vaDe abhinaMdana karAtA, manorathamAlA saharA - AnI ja AjJAmAM ame rahIe ItyAdi loka vikalpo vaDe vizeSa spazatA, vadana ke vacanamALA sahasa vaDe abhivAtA, pati ke svAmI paNe strI-puruSa jana dvArA abhilASA karAtA, * x * aMjalimAlA arthAt saMyukta kara-mudrA vizeSa, tenuM vRMda, praticchanna * grahaNa karatAM. ahIM zuM kahe che ? mailokyanAtha prabhu vaDe lokomAM amArI aMjalirUpa bhakita manamAM avatare. te mATe jamaNA hAthanuM darzana, mahApamodane mATe thAya ema karatAM. maMjumaMjunA - ati komaLa, ghoSa-svara vaDe, pratipRcchanuM - prazna karatAM, praNamar - svarUpAdi vAta, bhavana-vinItA nagarInA gharo, paMkti-samazreNi sthiti, paNa vikharAyelI sthiti nahIM. - x - guTita-bAkInAM vAdho, tenuM vAdana, * * * x * gIta-gIta madhyamAM je vAdita-vAdana, tenA vaDe je rava-zabda, tenAthI madhura-manohara tathA jaya zabdano udghoSa vizad - spaSTapaNe pratibhAsa thato jemAM che te maMjamaMja ghoSathI ane nagarajananA zabdothI pratibodhita karAtA - sAvadhAna karAtA. kaMdara-parvatanI darAra, vivaraguphA, kuha-parvatanA aMtara, girivara-zreSTha parvata, prAsAda-sAta mALano Adi, urvadhanabhavana- ucca avirata gRha, zRMgATaka - trikoNa sthAna, trika-jyAM traNa zerI bhegI thAya, catuka - jayAM cAra zerI bhegI thAya, cavara * ghaNAM mArgo, ArAma-puSyajAtipradhAna vanakhaMDa, udhAna-puSpAdivALA vRkSo, kAnananagaranI najIkanA, sabhA-beThaka, prapA-jaLadAna sthAna, A badhAMnA je pradeza-deza rUpa bhAga, tene. temAM pradeza-laghutara bhAga, deza-laghu bhAga, pratikRta-paDaghAM, temanAM saMkulane karatAM. ghoDAonA haNahaNATa rU5, hAthInA gulagulAyita rUpa ane rathonA ghaNaghaNAhaTarU5, e zabdo vaDe, lokonA mizrita zabdathI moTA kalakala ravathI AnaMda zabdavathI madhura-akura zabdothI pUratAM, AkAzane tema yoga joDavo, te uttagraMthamAM varte che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 161 162 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 sagaMdhI zreSTha puSponuM cUrNa, tenI uMce jatI vAsareNuM eTale vAsaka ja, tenA vaDe AkAzane kapila karatAM, kALo garu-kuMka - silhaka - dhUpa eTale dazAMgaAdino gaMdha dravya saMyoga, A badhAMnA vahevAthI jANe jIvaloka vAsita jevuM [jaNAya che.] - x * cotapha zrubhita-sAzcaryapaNe sasaMbhrama cakavAla - janamaMDala thAya te rIte jAya che pracura loko athavA paurajano, bALa ane vRddho je pramudita che ane jaladI jaladI jaI rahyA che, temanA ati vyAkuLanA je zabda, te jyAM ghaNAM che evA prakAre AkAzane karatAM. * * nIkaLIne jyAM Ave che, te kahe che - gaMdhodaka vaDe kaMika siMcela, kacaro zodhavA vaDe pramArjita, te kAraNe ja pavitra thayela, puNo vaDe je pUjA tenAthI yukta * * * * * e pramANe siddhArthavana sudhI vipula rAjamArgane karatAM, tathA azva-hAthIratha arthAta azvAdi senA tathA padAtI caDakara vaMda vaDe je rIte maMdamaMda thAya tema. je rIte azvAdi senA pAchaLa cAle che, te rIte bahAra ke bahutama uMce uDatI ja vALuM karatAM, jyAM siddhArthavana udhAna che, temAM jyAM zreSTha azokavRkSa che, tyAM bhagavaMta Ave che. tyAM AvIne zuM kare che ? zreSTha azokavRkSanI nIce zibikAne sthApana kare che, sthApIne zibikAmAMthI utare che. utarIne svayaM ja AbharaNa-muguTa Adi ane alaMkAra-vAdi * x - tyAga kare che. kulamaharikAnA haMsalANa paTTamAM mUkIne, pote ja cAra muTTI vaDe karAtA evA vALano loca kare che, -x * bIjA alaMkArAdino tyAga karavApUrvaka mastakanA alaMkArAdino tyAga e vidhikama che, tethI te mastaka alaMkArarUpa vALano tyAga kare che. tIrthakarone paMcamuSTika locano saMbhava chatAM A bhagavaMta cAramuSTika locavALA che. zrI hemAcArya kRta RSabha caritrAdino A abhiprAya che - pahelA eka muThThI vaDe dADhI-mUMchano loca karyo, traNa muTTI vaDe mastakano loca karyo, eka muThThI bAkI rahelAM vALa, pavanathI AMdolita thatAM suvarNa maya jaNAtAM bhagavaMtanA skaMdhanI upara loTatAM marakatanI upamAne dhAraNa karatAM parama ramaNIya kezane joIne AnaMdIta thayelAM zaka vaDe - bhagavan! mArA upara anugraha karIne ATalA kezane dhAraNa karo, ema vinaMtI karatAM bhagavaMte paNa te keza temaja rAkhyA. * x * A kAraNe ja zrI RSabhanI mUrtimAM skaMdhonI upara vallarikA karAya che. kuMcita keza zakra vaDe haMsalakSaNapaTTamAM laI kSIrasamudramAM nAMkhyA. chabhata - be upavAsarUpa ane pANIno paNa tyAga e rIte cAre prakAranA AhAra tyAga vaDe aSADha - uttarASADhA nAgathI caMdrano yoga thatAM, A prabhue ArakSakapaNe niyukta-ugra, gurupaNe vyavaharela-bhoga, mitrarUpe sthApela te rajanya, bAkInI prajarUpe rahelAM te kSatriya, evA 4000 puruSo sAthe, A badhAM puruSo bhAIo, mitro ane bharata vaDe paNa niSedha karAyela chatAM kRtajJapaNAthI svAmInA [25/11] upakAranuM smaraNa karatAM, svAmInA virahathI karIne vAMta annanI mAphaka rAjya sukhamAM vimukha thaI, jema svAmI anuSThAna karaze tema ame karIzuM evo nizcaya karIne svAmIne anusare che. [bhagavaMta RSabha zakae potAnA AcAra mujaba DAbe aMdhe arpita eka devadUSya svIkArIne, paNa joharaNAdi liMga na laIne, kemake jinendro kapAtIta che, maMDa-dravyathI mAthAnA vALano loca karIne ane bhAvathI kopAdi hita thaIne, gRhavAsathI nIkaLIne anagAritAmRhI arthAt saMsArI, teno pratiSedha karI canagArI-saMyatano bhAva arthAt sAdhutAne prApta karI athavA nirgasthapaNe pravajyA svIkArI. have prabhuno vastra dhAraNa kALa kahe che - * sutra-44 : kauzalika RSabha arahaMta sAdhika eka varSa vadhArI rahyA. tyArapachI acalaka thAya. jyArathI kauzalika kaSabha arahaMta muMDa thaIne gRhavAsatyAgI nigrI pravajyA lIdhI, tyArathI kauzalika kaSabha arahaMta nitya kAyAne vosirAvIne, deha mamatta tajIne, je koI upasargo upaje che, te A pramANe - deve karela cAvatu pratikULa ke anukULa, temAM pratikULa jema koI veMta vaDe cAvatu kaza vaDe kAyAne pITe ke anukULa - jemake vaMdana kare ke paryApAsanA kare, tevA utpanna thayela sarve parISahone samyapha rIte sahana kare che yAvat adhyAsita kare che. tyAre te bhagavana zramaNa thayA, Iyasimita yAvatu pariSThapatiza samita, mana samita, vacana samita, kAya samita, mano gupta rAvatuM gupta bahAcArI, krodharahita cAvatuM lobharahita, zAMta, prazAMta upazAMta, parinivRtta, chinna sota, nirUpalepa, zaMkhanI jema niraMjana, jAtyakaMcanavat zatyarUpa, darpaNarat pratibiMbavatu pAkRta bhAvavALA, krarmavat gutendriya, pu5ma vat nirUpalepa, AkAzavat nirAlaMbana, anilavatu nirAlaya, caMdra jevA saumya, sUrya jevA tejasvI, pakSI jevA apatibaddhagAmI, sAgara jevA gaMbhIra, meru parvata jevA akaMpa, pRdI jevA sarva ane sahana karanAra, jIvanI jema Apatita gati. [evA prakAranA thayA te bhagavaMtane koI prakArano pratibaMdha nathI. te pratibaMdha cAra prakAre hoya che, te pramANe - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI, dravyathI ahI - A mArI mAtA, mArA pitA, mAro bhAI, mArI bahena yAva4 ciraparicita loko che, mAru sonuM, mAruM pu cAva4 upakaraNa athavA saMpathI sacitta, acitta ane mizra dravyAta e [mArA che evuM te bhagavaMtane na hatuM. xthI grAma, nagara, araNya, khetara, khaLA, gRha, AMgaNa [Adi] mAM Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/44 163 164 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 temane koI pratibaMdha-Asakti na hatA. kALathI stoka, lava, muhad, ahoraba, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara ke anya koI dIrdhakALamAM temane koI pratibaMdha na hato. bhAvathI krodhamAM yAvatu lobhamAM, bhayamAM, hAsyamAM te bhagavaMtane koI pratibaMdha-AsaktibhAva na hato. te bhagavaMta vaSavAsane vajIne hemaMta ane grISmamAM gAmamAM eka rAtri ane nagaramAM pAMca rAgi vicaratA hAsyazoka, arati, bhaya, pa>>iAsathI varjita ane mamatva tathA ahaMkAra rahita thaIne laghubhUta, graMtha, vasula kuhADAthI] cAmaDI chedAvA chatAM teSa na karatAM, caMdana vaDe anulepanamAM paNa Arakta hatA. DhephAM ke suvarNamAM samardaSTi, A lokamAM apatibaddha, jIvita-maramamAM nivakAMkSa, saMsAra smAmI, karmanA saMganuM nidhatina karavAmAM agrudhata hatA. te bhagavaMtane AvA vihArathI vicaratA 1000 varSa vyatIta thayA tyAre pumitAla nagaranI bahAra zakaTamukha udhAnamAM zreSTha jodhavRkSanI nIce dayAnAMtarikAmAM vartatA phAgaNavada-11-nA pUvahiNakALa samayamAM aSTama bhaktanirjaLa Ama tapathI uttarASADhA nakSatramAM caMdramAMno yoga thayo tyAre anuttaraphAnathI yAvatuM cAsTithI, anuttara tapathI, baLa-vIzI, Alaya vihAthI, bhAvanA-kSAMti-guptimukti-tuSTIzI, Arjava-mArdava-lAghavathI, sucaritasopacitaphaLa nivAraNa mArgathI AtmAne bhAvita karatAM anaMta anuttara nibaMghiAta nirAvaraNa saMpUrNa pratipUrNa zreSTha kevaLajJAnadazana utpanna thayA, teo jina thayA, kevalIsavajJa-sarvadarzI, nairayika-tici-manuSyadeva sahita lokanA payarayone gaNe che, jue che. te A rIte - Agati, gati, sthiti, upapAta, mukta, kRta, pratisevita, pragaTa karma, apragaTa karyuM, te . te kALe mana-vacana-kAyanA yoga e pramANe jIvonA sarvabhAvo, ajIvonA savabhAvo, mokSamArganA vizuddhatA bhAvo e badhAMne jaNanArA-jonArA tathA nize A mokSamArga mane ane bIjI jIvone hitasukha-niHzeyara sarvadu:khavimocaka ane parama sukha samApanna thaze tevA jJAtA ane TA thayA.] tyArapachI bhagavaMta RSabha zramaNa nirmantha ane ninjIne bhAvanA sahita pAMca mahAdd, cha avanikAya dharmano upadeza karatAM vicare che, te A pramANe - pRSIkAyikanI bhAvanAno AlAvo ane bhAvanA sahita pAMca mahAvato ahIM kahevA. kauzalika RSabha arahaMtane 84 gaNo ane 84-gAdharo hatA. kauzalika RSabha arahaMtane RSabhasena vagere 84,ooo zramaNonI utkRSTa saMpadA thaI. bhagavaMta RSabhane brAhmI-suMdarI vagere traNa lAkha zramaNIonI utkRSTa zramaNI saMpadA thaI. bhagavaMta RSabhane zreyAMsa Adi traNa lAkha pAMca hAra zramaNopAsakanI utkRSTa zramaNopAsaka saMpadA thaI. bhagavaMta RSabhane subhadrA vagere pAMca lAkha copana hajAra zramaNosittanI utkRSTa saMpadA thaI. bhagavaMta RSabhane ajina chatAM jina samAna, sAkSara saMnipati, jinanI mAphaka avitatha nirUpA karanAra 4750 cauda pUrvanI utkRSTa saMpadA thaI. bhagavaMta 28Abhane utkRSTa 9ooo avadhijJAnI, ra0,ooo kevalI, 20,6oo vaikicalabdhidhara, 1ra,65o vipulamati mana:paryavajJAnI e pramANe utkRSTa saMpadA thaI. bhagavaMta RSabhane gati kalyANaka - sthiti kalyANaka - AgamiSNabhadra 22,00 munio anuttaropapAtikamAM gayA. 20,000 zramaNo siddha thayA, 40,ooo zramaNI siddha thayA, e rIte 60,000 aMtevAsI siddhi gatine pAmyA. bhagavaMta RSabhanA ghaNAM aMtevAsI aNagAro hatA. temAM keTalAMka eka mAsanA payayitAA hatA ItyAdi jema uvavAImAM kahyA che tema sarve aNagAranuM vana karavuM yAvatu utdjanu adhozira thaIne dhyAnarUpI koThAmAM upagad thaI, saMyama ane tapa vaDe AtmAne bhAvita karatAM vicaratA hatA. arahaMta RSabhane be prakAre aMtakara bhUmi thaI. te A rIte - yugAMtakara bhUmi ane payiAMtakara bhUmi, yugAMtakarabhUmi cAvat asaMkhyAta purapayuga sudhI rahI ane payiAMtakara bhUmi aMtamuhUrta payayamAM [koI kevalIe jIvanano aMta karyo. * vivecana-44 : kauzalika RSabha arahaMta sAdhika arthAt ekamAsa sahita saMvatsara - varSa sudhI vadhArI rahyA, pachI parama ayelaka thayA. ahIM je koI lipi pramAda - AdazamAM A adhika kahe che, te Avazyaka cUrNimAM bASabhanA devadUSya adhikAramAM A AlApaka jANavo - "zaka lAkha mUlyavALA devadUSyane badhAM jinezvarane khaMbhe sthApita kare, vIrane sAdhika eka varSa rahyuM, badhAMnI te ja sthiti jANavI. zramaNa thaIne prabhu kaI rIte pravRta thayA ? te kahe che - jyArathI kauzalika RSabha arahaMta pravajita thayA, tyArathI nitya paskirmanA varjana vaDe kAyAne vosirAvIne, parISahAdinA sahevA dvArA zarIrano tyAgakarIne, tathA je koI upasargo utpanna thatAM, jemake divya - deve karelA, yAvat zabdathI manuSya ke tirya utpanna karelA. te pratikULapaNe vedAtA hoya ke anukULapaNe vedAtA hoya. temAM pratikULapaNe - vega vaDe * jaLavAMsathI yAvat zabdathI vayA-chivA ke latA vaDe, kapa-carmadaMDa vaDe koI duSTAtmA * x * mAre, tADana kare. anukULa upasarga te - vaMdana kare, yAvat zabadathI pUje, sakAra kare, sanmAna kare, ItyAdi. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 2/44 temAM vaMdana - stuti karavA vaDe, pUjA - puSpAdi vaDe, satkAra vagAdi vaDe, sanmAna - abhyatyAnAdi vaDe, kalyANa - bhadrakApiNAthI, maMgala - anarthapratighAtitvathI, devatA-ISTa devatA samAna, caitya-ISTa devatAnI pratimA samAna, paryApAsanA-seve. te pratikULa ane anukULa bhedathI upasargone samyak rIte ane bhayanA abhAvathI sahana kare yAvat zabdathI krodhanA abhAvathI khame, dinatA dhAraNa karyA vinA titikSA kare, avicalakAyapaNe adhyAse. have bhagavaMtanI zramaNAvasthAne varNave che - tyArapachI te bhagavaMta zramaNa-muni thayA. kevA svarUpanA ? I - gamanAgamanamAM samita - samyak pravRta thatu upayogavALA yAvat zabdathI bhASA samita- niravadha bhASANamAM upayogavaMta, eSaNA * piMDa vizuddhimAM, AdhAkamiida doSarahita bhikSA grahaNamAM upayogavaMta, bhAMDa mAtra - upakaraNa mAtranA grahaNamAM ane mUkavAmAM upayogavaMta arthAt pratyupekSaNAdi suMdara ceSTA vaDe yukta athavA AdAna sAthe bhAMDamAganuM nikSepaNa, uccAra-maLa, prazravaNamUtra, khela-kapha, siMghAna-nAkano mala, jala-zarIrano mela, e badhAMnuM pAriThApana - sarva prakAre punarNahaNapaNe mUkavuM arthAt parityAga karavo te. pAriThApanAmAM suMdara ceSTA-kriyA, temAM upayogavaMta * x * x * thayA. jo ke A chellI be samiti bhagavaMtane bhAMDa, siMghAnakAdi asaMbhava hovA chatAM akhaMDanArthe kahelI che. te bAdara prekSaNa jaNAya che. sUma prekSaNathI to jema vauSaNAnA asaMbhava chatAM sarvathA eSaNA samitino bhagavaMtane asaMbhava nathI, kemake AhArAdimAM teno upayoga che. tathA bIjA bhAMDanA asaMbhavamAM paNa devadUSya saMbaMdhI cothI samiti hoya ja che. jema bhagavaMta vIranA brAhmaNane vAdAnamAM AdAna-niphopa che. e pramANe glemAdinA abhAvamAM paNa nIhAra [aDila] pravRttimAM pAMcamI samiti che, eTaluM prasaMgathI kahyuM. tathA mana samita-kuzaLa manoyoga pravartaka, vayanasamita - kuzaLa vAdyoga pravartaka, bhASA samita kahevA chatAM je vacana samita ema kahyuM. te bIjI samitimAM ati AdaranA nirUpaNane mATe ane traNa karaNanI zuddhinA sUkamAM saMkhyA-pUraNa arthamAM che. kAya samita - prazasta kAyAnA vyApAravALo - pravRta jANavo. | manogupta- kuzala manoyogane rUMdhanAra, cAvat zabdathI vacanagupta-kuzala vAdyoganA rodhaka, kAyagupta-akuzala kAyayoganA rodhaka. e pramANe sapravRttirUpa samita ane asatpavRtti nirodha rUpa gupta, ema jANavuM, tethI ja gupta kemake sarvathA saMvRtta che. temAM ja vizeSaNa dvArA hetune kahe che - gaNendriya - zabdAdi Indriya viSayomAM rAga-dveSa rahitapaNe pravartana karavAthI tathA gupti vaDe vasati AdithI yatnapUrvaka kSita hovAthI gupta. brahma-maithuna viratirUpa vicaranArA. akrodha, ahIM cAvat zabdathI amAna, amAyA pada baMne levA, lobha. 166 jaMbUdvIpapajJAti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ahIM cAremAM svA arthamAM niSedha jANavo. tethI sva. krodhAdi vaDe, anyathA sUkSama saMparAya guNa sthAnaka sudhInA lobhodayanI upazAMta moha avadhi ane cAre paNa krodhAdino satAmAM saMbhava chatAM teno abhAva saMbhave che. A pramANe kema hoya ? te kahe che - zrAMta-bhavabhamaNathI prasvAMta-prakRSTa cita, upasarnAdi AvavA chatAM dhIrayidpaNAthI, upazAMta che, tethI ja paranivRta che. kemake sarva saMtApa varjita che. chinnasotachinna saMsAra pravAha athavA chiamzoka, nirapalepadravya ane bhAvamalarahita. have upamAna sahita cauda vizeSaNo vaDe bhagavaMtane vizeSathI kahe che - zaMkhanI jema jemAMthI maMjana cAlI gayela che te - karma jIvamAlinya hetupaNAthI A upamA che. jAtya kanaka * soLa varSanA suvarNanI jema. jAtarUpa - svarUpa, rAga Adi kudravyathI rahita che te. Adarza-arIso, temAM pratibiMbanI jema pragaTa bhAva atu jema arIsAmAM pratibiMbita vastunuM jema-jema prApta svabhAva AMkha-mukha Adi dekhAya che, tema svAmInA paNa yathAsthita mananA pariNAma dekhAya che. paNa zaThavatuM dekhAtA nathI. kAcabAnI mAphaka guptendriya, kAcabo ja mastakathI paga sudhInA pAMca avayavothI gupta hoya che, tema bhagavaMta paNa pAMca Indriyo vaDe gupta che. pUrvokata gukhendriyapaNuM deTAMta dvArA kahyuM tethI temAM punarapti nathI. pukarama samAna nirUpalepa, kAdava ane jaLa samAna svajana viSayaka sneha rahita, AkAzanI jema nirAlaMbana - kuLa, grAma, nagarAdi nizrA rahita. vAyunI jema vasatinA pratibaMdha rahita, kemake yathocita satata vihApaNuM che. ahIM evuM kahe che. - jema vAyu badhe ja vahevAnA kAraNe aniyatavAsI che, tema bhagavaMta che. caMdranI jema saumyadarzana - araudramUrti, sUryanI jema tejasvI-paratIrthikane pahAra kaQAthI kahyA. pakSInI jema apratibaddhapaNe javAnA svabhAvavALA che. arthAt sthalacara ane jalacarane sthaLa ane jaLanI nizrAe gamana hoya che, tevuM vihagaAkAzagAmIne hotuM nathI, potAnA avayavarUpa pAMkhothI teo gamana kare che. tema vihagavat A prabhu aneka anArya dezomAM karmanA kSayamAM sahAya karanAra pratye anapekSa thaI svazaktithI vicare che. sAgara jevA gaMbhIra - bIjA vaDe madhya bhAga apAya, nirUpama jJAnavALA hovA chatAM bIjAe khAnagImAM sevela dudghajhine jAhera na karanArA, harSa-zokAdi kAraNono sadbhAva hovA chatAM tenA vikArane nahIM jonArA. meru jevA akaMpa, kemake svapratijJA ane tapa:saMyamamAM dRDha AzayapaNAthI pravarte che. pRthvInI jema sarva anukULa ke pratikULa ane sahana karanArA che. jIvanI jema apatieta - akhalita gativALA che. jema jIvanI gati bhIMta Adi vaDe haNAtI nathI, tema koIpaNa pAkhaMDI vaDe Arya-anArya dezomAM saMcaratA Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/44 prabhu paNa che. prabhune kadAca bIjo koI gati vighAtaka na bane, paNa potAnA pratibaMdhaAsaktithI gati na haNAya te mATe kahe che - te bhagavaMtane kyAMya paNa pratibaMdha - "A mAruM che ane huM Ano chuMevA AzayarUpa Asakti nathI. A ja vAta saMsAra zabdathI jaNAve che - "A mAruM' e saMsAra che ane na huM - na mAruM e nivRtti che. * * * A pratibaMdha dravyathI - dravyane AzrIne, e pramANe kSetra ItyAdi paNa jANavA. A lokamAM mArI mAtA, mArA pitA, cAvatuM zabdathI mArI patnI, mAro ga, mArI putrI, mArI putravadhU ItyAdi. temAM dhUma - pugI, taptA-pautra, aSA - putravadhU, sakhA-mikha, svajana-kAkA aAdi sagaLa svajananA svajana, bhamIe-zALo Adi, saMstuta-vAraMvAra darzanathI paricita, A badhAMne jIvapaci hovAthI dravya kahyuM. mAruM ru, mAru sonuM cAvat zabadathI mAruM kAMsu, mArA vastra, mAruM dhana ItyAdi, upakaraNa * ud Atirikta. A cAvatuM pada saMgraha mULamAM 'Ta hovAthI mArA vaDe siddhAMta zailIthI pragaTa karIne sthAnanI azacatA mATe lakhela che. te saiddhAMtikoe tenA mULapAThane zodhavAne udhama kavo joIe. bIjA prakAre dravya pratibaMdha kahe che - ukata rItithI vyakata karavAnuM kathana zakya hovAthI saMkSepathI kahe che. sacita-dvipadAdi, ayita-hiraNAdi, mizrahiNathI alaMkRta dvipadAdi. dravyanatadravya prakAramAM ke samuccayamAM, te pratibaMdha che bhagavaMtane nathI athavuM mAruM A - evo AzayabaMdha hoto nathI. phonathI e prAyaH vyakata che. vizeSa e ke - kSetra eTale dhAnyanI jamabhUmi, khetara, khala-dhAnyane meLavavA ke panAdi bhUmi, khaLo. e pramANe AzayabaMdha, te bhagavaMtane tI. kALajI - sAta prANa pramANa-stoka, sAta stoka pramANa * lava, muharta-38 lava pramANa, ahorAjha-30 mud pramANa, pA-paMdara ahorA pramANa, mAsa-be pakSa pramANa, * be mAsa pramANa, ayana-traNa Rtu pramANa, saMvasara - be ayana pramANa, te sivAyano so varSa Adi koI dIrdhakALa, ukta rIte temane pratibaMdha nathI. mane A Rtu anukULa che, A Rtu pratikULa che evI mati temane nathI. jemake zrImaMtone zIta thatu anukULapaNe pratibaMdha kare che, nirtanone uNa kaThatu anukULa pratibaMdha kare che - ItyAdi. bhAvagI * saLa che, vizeSa e ke- kadAprahanA vazI he koyAdine jIza nahIM evI buddhi temane hotI nathI. A sUmanA upalakSaNa rU5, tenA vaDe na kahevAyela badhAM pApasthAno ahIM bhAvamAM levA. he bhagavanuM kaI rIte vicAre che, te kahe che - bhagavaMta varSamAM - prAvRTakALamAM 168 jaMbUtIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vAsa-avasthAna, tete vaIne hemaMta-zIta kALa mAsa, grIma-uNakALamAya, temAM gAmamAM - nAnA saMnivezamAM eka sami vasavA vaDe te ekarANika ati eka dina vasanAra, nagara moya saMnivezamAM pAMca satri vasavA vaDe te pAMca dita vasanAra, [aal eljtamAM kahe che - "gAmamAM ekafSa** ItyAdi pravacana baLavI mAne mukhyavRttithI kAma ja hoya tevI zaMkA kare che. sAdhune ApIne A pramANe (pAThaabhipuha vizeSa ja jAmavo. uvAI sUpanI vRttimAM temaja vyAkhaIM che, tethI ja mAmANI sAmai vihAramAM vicitratA paw wAmamAM prasiddha che. teelI ja eka divasa-uoja divasa ke mahinA sunI jema samAdhi rahe tema * ItyAdi kahe che. je ke divasa zabda * ahoramavAcI che, to paNa saki zabda paNa ahorAkhavAthI che, to pachI divasa zabdanuM grahaNa kema na karyuM ? sagino vihAra asaMcamahetupaNe che. tethI cAra jJAnI tIrthakara paNa avagRhIta vasatimAM saginA vasa kare che, tevo vRddha AmnAya che. hAsya-zokAdi cAlyA gayA che tevA - temAM arati-mana vaDe anausUtAthI udveganuM phaLa. ti-rono abhAva, patriAsa-Akasmika bhaya, bAkInA zabdo prasiddha che, jaE - 'mAra' zabda jemanAmAMthI nIkaLI gayo che te. atha prabhune 'mAra' evA abhilASavI abhilApa nathI arthAt jemAM mAruM-mAruM nathI evI sAdhutA, nirahaMkAra * huM - huM ema karavuM te ahaMkAra, che jemAMthI cAlyo gayo che te. laghubhUta-udarvagatika hovAthI, tethI ja bAhya-vyaMtara parigraha hita. vAcasuthAranuM savizeSa tenA vaDe je cholavuM athag cAmaDIne ukheDavI te, temAM zreSarahita, caMdana vaDe lepamAM raga vagaMA. leTapatyara ane sonAmAM samabhAvI, upekSaNIya hovAthI baMnemAM samAna bhAvane bhajanAdhAraNa karanAra. A lokamAM - vartamAna bhavamAM, manuSyalokamAM. pazloka-devatA bhavAdimAM Asakti rahita. temAM atisukhanI tRSNArahita. jIvanamAM ke maraNamAM AkAMkSA sahita * Indra, narendrAdi pujAnI prAptimAM jIvita ane bhayaMkara parISaha prAtimAM maraNa vize nispRha. * * * karmono saMga-anAdi kAlIna jIvapadezo sAtheno saMbaMdha, tenuM nighatinachA pADavA tene mATe ughata thaI vicAre che. have jJAnakalyANakanuM varNana kare che - bhagavaMtane hamaNAM kahelA vihArI vicaratA 1000 varSa vItyA pachI purimatAla nagaranI bahAra zakaTamukha udhAnamAM coghanA zreSThavRkSanI nIce dayAnAMtarikA-vicachedanuM karyuM te aMtarikA, athavA aMtara te ja AMtarya *x* AMtarI ke AMtarya ja aMtarikA, dayAnAMtarikA * Amela dhyAnanI samApti ane apUrvano anAraMbha, temAM vartatA evA. ahIM zuM kahevA mAMge che? (1) pRthakatvavitarka savicAra, (2) ekavavitarka avicAra, (3) sUmakriyA ApatipAti, (4) vyachinna kiyA anivani. e cAra caraNarUpa zukla yAnanA be caraNanA dhyAnamAM ane chellA be caraNane nA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/44 169 pAmIne. yoganirodharUpa dhyAnanuM caudamAM guNasthAnakavartI hovAthI kevalIne ja saMbhave che. e rIte phAgaNavada-11 nA pUrvANa kALarUpa je samaya-avasara, temAM aThThama bhakta - Agama kathita traNa upavAsarUpa ane te paNa nirjaLa, temAM uttarASADhA nakSatramAM caMdra sAthe yoga thayo tyAre - 4 - anuttara-kSapaka zreNi svIkArIne kevaLa AsannapaNe parama vizuddhipada prAptapaNAthI jemAM uttara-pradhAna agravartI ke chAAsthika jJAna vidhamAna rahela nathI te. tevA jJAnathI - tattvAvabodharUpa. e pramANe yAvat zabdathI darzana vaDe - kSAyika bhAva pAmIne, samyakatva vaDe. cAstri - virati pariNAmarUpa kSAyika bhAvane pAmIne, tapa vaDe, baLa-saMhananathI uThela prANa vaDe, vIrya-mananA utsAha vaDe, Alaya - nirdoSa vasati vaDe, vihA-gocaracaryAdithI pharavA rUpa vaDe, bhAvanA-mahAvrata saMbaMdhI manogupti ArUipa athavA padArthonA anityavAdi ciMtanarUpa vaDe [tathA] - - kSAMti - krodha nigraha vaDe, gupti-pUrve vyAkhyA karela che, tenA vaDe, mukti - nirlobhatA vaDe, tuSTi - IcchAnI nivRtti vaDe, Arjava-mAyAnA nigraha vaDe, mArdava-mAnanA vigraha vaDe, lAghava-kriyAmAM dakSa bhAvathI, sopacita - upacaya sahita, puSTa. AvA prakAranA prastAvathI nirvANa mArga saMbaMdhI, sucarita - sat AcaraNa vaDe phaLa-kramathI mukti lakSaNa jemAMthI che, tevo je nirvANa mArga - asAdhAraNa ratnatrayarUpa, tenA vaDe AtmAne bhAvita karatAM, zreSTha kevaLa jJAna-darzana samutpanna thayA. e pramANe anvaya che. temAM avinAzIpaNAthI anaMta, sarvottamapaNAthI anuttara, bhIMta Adi vaDe apartihatapaNAthI nirvyAghAta, jJAyikapaNAthI nirAvaraNa, sarva arthanA grAhakapaNAthI saMpUrNa, pUrNacaMdranI mAphaka sarva kalAMzothI yukta hovAthI paripUrNa, kevala-asahAya kemake "chAAsthika jJAna naSTa thatAM'' evuM vacana che. parama-pradhAna jJAna ane darzana - 4 - temAM sAmAnya-vizeSa ubhayAtmaka phoya vastunuM jJAna te vizeSa avabodharUpa che ane darzana-sAmAnya avabodharUpa che. ahIM kahevAno Azaya A pramANe che - dUrathI ja tAla-tamAla Adi vRkSasamUhane viziSTa vyakti rUpapaNe anavadhArita avalokatA puruSane sAmAnyathI vRkSamAtranI ja pratiti karAve che, te apariskUTa kaMIpaNa rUpane cakAse che te darzana. - 4 - paraMtu te ja tAla-tamAlAdine vyaktirUpapaNe avadhAravuM, te ja vRkSa samUhane jotA viziSTa vyakti pratIti janaka parisphUTa rUpane jue che, te jJAna che. (zaMkA) A anubhavasiddha jJAnamAM chadmasyone vizeSa grAhakatA ane darzanamAM sAmAnya grAhakatA, paraMtu kevalIne jJAna lakSaNamAM sAmAnyAMzanA agrahaNathI darzana vaDe vizeSAMza grahaNano abhAva vaDe, baMne paNa sarvArtha viSayatva viruddha na thAya ? jaMbudvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 (samAdhAna) jJAna kSaNamAM ja kevalIne jJAnamAM yAvat vizeSane grahaNa kare tyAre sAmAnya pratibhAse ja che. azeSa vizeSa rAzirUpapaNAthI sAmAnya. darzana kSaNamAM darzanamAM sAmAnyane grahaNa karatAM yAvat vizeSa pratibhAse che ja, kemake vizeSanA aliMgitamAM sAmAnyano abhAva hoya che. ItyAdi - 4 - 170 ahIM zo artha che ? jJAnamAM pradhAnabhAvathI, vizeSa gauNabhAvathI sAmAnya, darzanamAM pradhAnabhAvathI sAmAnya ane gauNa bhAvathI vizeSa, ema baMnemAM taphAvata jANavo. samutpanna - samyak, kemake kSAyikapaNAne lIdhe deza sthApanAno abhAva che, utpanna - prAdurbhUta utpanna kevaLa bhagavaMtanuM je svarUpa che te pragaTa kare che - nina - rAgAdinA jitanAra, kevala-zrutajJAnAdinI sahAya vinA jJAna jene che, te kevalI. tethI ja sarvajJa-vizeSAMza puraskArathI sarvajJAtA. sarvadarzI - sAmAnyAMzanA puraskArathI sarvajJAtA. (zaMkA) arahaMtone kevaLajJAna-kevaLadarzana AvaraNa, kSINa mohanA aMtya samaye ja kSINa thavAthI eka sAthe utpanna thavA paNAno upayoga svabhAva che, ane krama pravRttimAM siddhone mATe sarvajJa-sarvadarzI evuM sUtra, jema jJAna prAthamya sUcaka rahela che. tema sarvadarzI sarvajJa e pramANe. darzananI prathamatAnuM sUcaka kema nathI ? tulya nyAyatvathI. tema nathI. badhI labdhio sAkAopayuktane upaje che, anAkAropayuktane nahIM. e pramANe AgamanA utpattikramathI sarvadA jinone pahelA samaye jJAna ane bIjA samaye darzana hoya che, ema jJApanarsapaNAthI A upanyAsa che. paraMtu chAsyone to pahelAM samaye darzana ane bIjA samaye jJAna hoya che tema jANavuM. [ahIM samaya zabda avasaravAcakapaNe jANavo.] ukta baMne vizeSaNane vizeSathI kahe che - nairayika, tiryaMca, manuSya, deva sahitanA paMcAstikAyAtmaka kSetra khaMDanA ane upalakSaNathI lokanA ane alokanApaNa - AkAza pradeza mAtra kSetra viSayanA paryAyone - anukrame bhAvi svarUpa vizeSane kevaLajJAna vaDe jANe che ane kevaLadarzana vaDe jue che. "paryAya' ema kahevAthI dravya ane paryAya baMne grahaNa karavA, kemake dravya rahita paryAya ke paryAya rahita dravya hotA nathI. te AdhAra ane Adheya che. anyathA AdheyapaNuM na rahe. - 4 - 4 - athavA sAmAnyathI paryAyone kahyA. jJAnane spaSTarUpe nirUpaNa karatAM kahe che - JAti - jIvo vivakSita sthAne je sthAnathI Ave che te. gati - jyAM marIne utpanna thAya che te. sthiti - kAya ane bhava sthitirUpa, cyavana - devalokathI devonuM manuSya ke tiryaMcamAM avataraNa. upapAta - deve ke nArakanuM janmasthAna. mukta * azanAdi, kRta - corI Adi. pratisevita - maithunAdi. AviSkarma - pragaTa kArya, rahaHkarma - pracchanna kArya. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/44 11 172 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 te - te kALamAM -x * mana, vacana, kAyAnA yogo athata gaNe karaNanA vyApAra ItyAdi. jIvonA sarvabhAvone atha jIvadhamoMte. ajIvonA paNa sarva bhAvone ati rUpa Adi dhamane. mokSa mArganA-ratnatrayarUpanA vizuddhataka : prakafkoTi prApta karmakAya hetuka bhAvone - jJAnAcArAdi, tene jANatAM-jotAM vicare che. kaI rIte jANatAM-jotAM vicare che ? anaMtara varcamANa dharma, nize mokSamArga che. siddhi sAdhakapaNAthI mane arthAt kahenArane ane bIjAne - sAMbhaLanArane hitakalyANa arthAt paththabhojana samAna thAya che. sukha-anukULavedha, pipAsA - zItaLajaLapAnavatuM, niHTeya mokSa, tene karanAra, ukata hitAdino kAraka che. sarva duHkha vimokSaNa - badhAM duHkhane choDAvanAra, paramasukha AtyaMtika sukhane samyaka rIte prApta karAve che. * X - X - X - have utpanna kevaLajJAnavALA bhagavaMta je rIte dharmane pragaTa kare che, te kahe che - te bhagavaMta zramaNa nirmantha ane nirgunzIne pAMca mahAvata - sarva prANAtipAta viramaNAdi, sabhAvanA - Iyasimiti Adi bhAvanA yukata tathA cha jIvanikAya - pRthvIkAyAdithI trasakAya paryA, e pramANe dharmano upadeza karatAM vicare che. dharmamAM je prakamathI cha ivanikAyanuM kathana karAyuM, te "jIva-parijJA" sivAya vratapAlanano asaMbhava che, tema jaNAvavA mATe che. (zaMkA) zuM 'jIva-parijJA'no niyama pahelA vratamAM ja na saMbhave ? kemake mRSAvAda viramaNAdi to bhASAvibhAgAdi jJAnane adhIna che, temAM A niyama na saMbhave (samAdhAna] bAkInA vrato paNa prANAtipAta-viramaNa vratanA rakSakapaNe niyukta che jema mahAvatanA vRtivRkSa hoya che. tethI kahe che - mRSA bhASA na bolato ja abhyAkhyAnAdi virata che. te kuLavadhU Adine mArato nathI. adattAdAna na leto dhanasvAmIne ane sacita jaLa-phaLAdine mArato nathI. maithunathI virata nava lAkha paMcendriyone mArato nathI ane parigraha virata zukita ane kasturI mRganI hatyA karato nathI. tethI A ja vAta kaMIka vakta rIte kare che - pRthvIkAyika jIvone joto vicare che. lAghava arthe sUganI pravRttithI dezanA grahaNathI pUrNa AlApaka kahyo. te A rIte- akAyika, teukAyika, vAyukAyika, vanaspatikAyika ane prakAyikane. tathA paMcamahAvata bhAvanA sahita, bhAvanAno lAvo AcArAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhamAM bhAvanA nAmaka adhyayanathI jANavo ahIM sUtramAM je uddezathI pAMca mahAvato ItyAdi kahyA, temAM pachI pRvIkAyika ItyAdi kema che, tevA zaMkA na karavI. kemake pachI uddiSTa karAyA chatAM cha javanikAyonI prastuta upAMgamAM svatA vaktavyatAthI pahelAM prarUpaNAmAM yukti upapanna che. * x - AcAryanI vicitra sUtra kRti che, e nyAyathI athavA svayaM jANavuM. (zaMkA) bhagavaMta vaDe gRhidharma ane saMvijha pAkSika dharma paNa mokSanA aMgarUpe kahevAyela che tema nathI ? je kahyuM che - sAvadhayoganA parivarjanathI yatidharma sarvottama che, bIjo zrAvakadharma, trIjo saMvistRpakSa. te ahIM te baMne kema na kahyA ? (samAdhAna) sarvasAvadhanA varjanathI dezanAmAM yatidharmanuM prathama kakSa hovAthI ane mokSapathapaNAnI ati nIkaTatAthI zramaNasaMghanI prathama vyavasthApanIyatAthI prAdhAnya darzAvavA pahelAM kahela che. tethI "vyAkhyAthI vizeSArtha jaNAya che" e nyAyathI AvuM pUchatAM te baMne dharmo bhagavaMte prarUpelA che, tema jANavuM. - x - 4 - have avaMdhya zaktivayanaguNa pratibaddha prabhunA parikararUpa saMghanI saMkhyA kahe che - RSabhadevanA ItyAdi sugama che. vizeSa e ke - jenA jeTalA gaNa hoya, tenA teTalAM gaNadharo hoya. * x - e vacanathI sUtramAM gaNonAM sAkSAt nirdeza karavAthI teTalAM gaNadharo jANavA. keTalAMka jIrNa pratomAM 84 gaNo ane gaNadharo hatA, tevo pATha paNa dekhAya che, tethI 84 gaNo ane 84 gaNagharo ema jANavuM. gaNa eTale eka vAcanA ane AcAravALo yati samudAya ane tene dhAraNA kare te gaNadhara arthAt vAcanAdi vaDe jJAnAdi saMpadAnA saMpAdakavaNI gaNanA AdhArarU5. bhagavaMta RSabhane RSabhasena Adi 84,000 zramaNo thayA. A utkRSTa bhAga che. teTalI utkRSTI saMpadA thaI. * x - bhagavaMta RSabhane ItyAdi sUtra prAyaH sugama che. vizeSa e ke caudapUrvInA sUtramAM nina - chAstha, savakSara saMnipAti - akArAdi badhAM ja akSarono saMnipAta * be Adi saMyoga anaMta hovAthI anaMtA paNa jANa paNe vidhamAna jemAM che te. jinatulyavano hetu kahe che - jinanI jema avitatha - yathArtha vyAkuvana - uttara Ape che ke kahe che. kemake prajJApanAmAM kevalI ane zrata kevalInI tulyatA batAve che - [AgamamAM zrata kevalIne asaMkhyabhava nirNAyaka kahyA che. te caudapUrvInI utkRSTa saMkhyAno ahIM sUtrakAre nirdeza karelo che. - vaikriyalabdhivALA ItyAdi spaSTa che. vipulamati eTale mana:paryavajJAna vizeSavALA. ItyAdi - x - vAdI-vAdilabdhivALA, bIjA vAdInA nigrahamAM samartha. gati-devagatirUpa, kalyANa- jemAM prAyaH sAtAnA udaya temane hoya che. sthiti * devAyurUpa, jemAM kalyANa hoya che. apavIyAra - sukhanA svAmIpaNAthI. Athamiya bhadra - jemAM teo AgAmIbhave mokSamAM janAra hoya che te. anuropapAtika - pAMca anutara lava saptama deva vizeSa 22,900 thayA. sSabhadevane ItyAdi sugama che. vizeSa e ke - zramaNa ane zramaNI baMnenI saMkhyAnA milanathI aMtevAsIonI saMkhyA prApta thAya che. tethI sUtramAM bhegI saMkhyA dazaviI. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 13 134 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 he bhagavaMtanA zramaNonuM varNasUtra kahe che - arahaMta RSabhanA ghaNAM aMtevAsI * ziSyo hatA, te gRhastha paNa hoI zake, tevI aNagAra bhagavaMta pUjya kahyA che. temAM keTalAMka eka mAsa paryAya - cApiAlana jemane che tevA kahyA. jema uvavAI upAMga sUtramAM sarve aNagAnuM varNana che, te pramANe ahIM paNa kahevuM. te kyAM sudhI kahevuM ? te kahe che - jemanA urdhvajAnu che, te urdhvajAnuvALA. zuddha pRthvInA Asanane vajIne aupagrahika niSadhAnA abhAve ukaTuka AsanavALA jANavA. adhozira - adhomukha, urva ke tIrdI vikSiptadRSTivALA nahIM. vaLI dhyAnarUpa koTha-koThI, tene pAmelA. temAM pravezelA. jema koThImAM nAMkhela dhAnya vikherAI jatuM nathI, tema aNagAro viSayomAM na phelAyelI IndriyovALA hoya che. saMyama vaDe * saMvara vaDe, tapathI - anazanAdithI. ahIM saMyama ane tapanuM grahaNa mokSAnA pradhAna aMgapaNAthI che. temAM saMyamanuM mukhyapaNuM navA karmonuM upAdAnA na karavAnA hetuthI che ane tapanuM upAdAna jUnA karmonI nirjasanA hetupaNAthI che. kemake navA karmonuM anupAdAna ane jUnA karmonA kSayathI sarva karmakSaya lakSaNa mokSa che. AtmAne bhAvita karatAM - temAM vAsa karatA rahe che. ahIM yAvata padathI saMgrAhya - "keTalAMka be mAsa paryAya vALA hatA" ItyAdi uvavAI graMthamAM che. te vistAra bhayathI ane lakhatA nathI, tyAMthI jANI levuM. have RSabha svAmIne kevalajJAnanI utpatti pachI keTalA kALanA aMtare bhavyonuM siddhigamana cAlu thayuM ane keTalA kALa sudhI te anuvaryuM te kahe che - bhagavaMta RSabhane be prakAre bhavano aMta karanArA eTale ke aMtakaro - mukitamAM janArA thayA, temanI bhUmi arthAtu kALa, kALanA AdhArapaNAnA kAraNatvathI bhUmipaNe oLakhAvAya che. te A rIte - yuga eTale pAMca varSa pramANa kALavizeSa athavA lokaprasiddha kRyugAdi, te kramavartI, tenA sAdhaccethI kramavartI guru ziSyapraziyAdi rUpa paramo, te paNa sAdhyavasAnalakSaNanI abheda pratipattithI yuga arthAta paTTapaddhati puruSo artha jANavo. temanA vaDe amita aMtakara bhUmi te yugAMtakara bhUmi kahevAya. - paryAya - tIrthakaranA kevalipaNAno kALa, tenI apekSAthI takara bhUmi. zo artha che ? RSabhajinanA ATalo kevalaparyAyakALa vItyA pachI muktigamata pravRtta thayuM. temAM yugAMtakabhUmi asaMkhyAta puruSa - pATe AvelA, te yugAni-pUrvokta yuktithI puruSo, purapayuga. * * * bhagavaMta RSabhathI laIne bhagavaMta ajitanA tIrtha sudhImAM bhagavaMta rASabhanI paddha paraMparAmAM ArUDha asaMkhyAtA siddha thayA arthAt teTalo kALa mukitagamanamAM viraha na thayo, ema jANavuM. je Adityayaza vagere RSabhadevanA vaMzaja rAjAo cauda lAkha pramANanuM kramathI pahelAthI siddhigamana, pachI eka savasiddha gayAM, ItyAdi aneka rItithI ajitajinanA pitA sudhI maryAdA karIne naMdIsUtranI cUrNi, vRtti, siddhadaMDikAdimAM savarthisiddha sudhI gamana che tema jaNAveluM che, te siddhi gama kahyo. te kozalApaTTapatine AzrIne jANavo. paNa A puMDarIkagaNadharadine AzrIne vizeSa che. tathA paryAyAMtakara bhUmi, temane aMtarmuhartano kevaLajJAna paryAya jeno che, te che. A pramANe RSabhadevamAM aMta - bhavano aMta karAyo, paraMtu te pUrve nahIM. je bhagavaMtanI mAtA maradevA pahelAM siddha thayA, te bhagavaMta kapabhanA kevala utpattinA anaMtara muhUrta pachI ja siddha thayA. have janma kalyANakAdi nabo kahe che - * sUtra-45 - arahaMta RAbhane pAMca vastu uttarASADhA nakSatramAM ane chaThThI abhijid nakSatramAM thaI. te A pramANe - uttarASADhA naphAmAM subhA, cavIne garbhamAM utpanna thayA. cAvatu uttarASADhA nakSatramAM rAjyAbhiSeka pAmyA, uttarASADhA nakSatramAM muMDa thaIne gRhavAsa choDI anagAra-padjyA lIdhI. uttarASADhA nakSatramAM anaMta cAvatu amutpanna thayA. abhijita nakSatramAM bhagavaMta nirvANa pAmyA. * vivecana-45 - arahaMta ThAbha pAMca vastumAM - cyavana, janma, rAjyAbhiSeka, dIkSA ane kevaLajJAna uttarASADhA nakSatra caMdra vaDe bhogavAya che, temAM tathA chaThThA abhijita nakSatramAM - nirvANarUpa vastu banI. - x - ukta arthane ja kahe che - te A pramANe :- uttarASADhA vaDe yukta caMdra. - x * TyutaH savathisiddha nAmanA mahAvimAnathI nIkaLI, cyavIne garbhamAM AvyA - marudevAnI kukSimAM avataryA. jAta-bhaviAsathI nIkaLyA, rAjyAbhiSekane prApta thayA, muMDa thaIne - ghara choDIne anagAritA - sAdhutAmAM dIkSA pAmyA. anaMta evuM cAvatu kevaLajJAna utpanna thayuM. cAvatu pada saMgraha pUrvavata. abhijit yukta caMdramAM parinivRta - siddhimAM gayA. (zaMkA) A ja vibhAga sUtranA baLathI Adi devanA cha kalyANako prApta thAya che. - - - nA, kalyANaka te ja che jemAM Asana kaMpavA yukta avadhithI sarve sarAsarendro AcAra samajI vidhi-mahotsave ekasAthe saMbrAma sahita hAjara thAya che. te ahIM cha kalyANaka vaDe Ape nirUpaNa karelA hovAthI rAjyAbhiSeka paNa tenI samAna che. tene bhagavaMta mahAvIranA gabhavihAvatu jANavuM. paNa te kalyANaka nathI. anaMtara kahela lakSaNanA yogathI kahyuM, tethI nirarthaka A kalyANaka adhikAramAM tenuM Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/45 15 paThana na vAMcavuM - na jANavuM. pahelAM tIrthakarano rAjyAbhiSekano AcAra zaka vaDe karAtAM devakAryava lakSaNa sAdharmsathI samAna nappaNuM hovAthI, prasaMge tenA paThananI sArthakatA hovAthI kahela che. tethI samAnanakSatramAM te vastu hovA chatAM kalyANakacvanA abhAvathI aniyata vaktavyatAthI kyAreka rAjyAbhiSekanA kathanamAM paNa doSa nathI. vaLI dazAzrutaskaMdhanA AThamAM adhyayanamAM paryuSaNA kallAmAM zrI bhadrabAhu svAmI kahe che - "te kALe te samaye arahaMta RSabha kauzalikane cAra uttarASADhAmAM ane pAMcamuM abhijimAM thayuM. e pramANe pAMca kalyANaka nAganuM pratipAdana karatuM sUtra bAMdhyuM, paNa rAjyAbhiSeka nakSatranuM abhidhAna na karyuM. - A vyAkhyAnanuM nAgamikatva paNa na vicAravuM. kemake AcArAMgamAM bhAvanA adhyayanamAM zrIvIra kalyANaka sUtranuM e pramANe ja vyAkhyAna karAyela che. have bhagavaMtanI zarIra saMpadA ane zarIrUmANanuM varNana karatAM kahe che - sUtra-46 - kauzalika RSabha arahaMta vajaRSabhanArAya saMghayaNI, samacaturasa saMsthAnathI saMsthita, pado dhanuNa urjA uMcA hatA. RSabha arahaMta 20 lAkha pUrva kumAravAsa mathe rahIne, 63 lAkha pUrva mahArAjApaNe rahIne, ema kula 83 lAkha pUrva gRhavAsamAM rahIne muMDa thaIne gRhatyAga karI sAdhupaNe dIkSA lIdhI. RSabha arahaMta 1000 varSa chAstha paryAya pALIne, eka lAkha pUrvamAM 1000 varSa jUnA kevaliparyAya pALIne, e rIte kula eka lAkha pUrva bahu patipUrNa zAmaNya paryAyinuM pAlana karyuM. ema kula 84 lAkha pUrva satayuSya pALIne je te hemaMta Rtuno trIjo mAsa, pAMcamo pA-mAghakRSNa, te mahAvadanI terasanA divase 10,000 aNagAra sAthe saMpavRitta thaIne aSTApada parvatanA zikhare apAnaka cauda bhakata athati nirjaLa cha upavAsapUrvaka palcakAsane rahIne [pazAsanamAM] pUvahiNakALa samayamAM abhijitu nakSatramAM caMdrano yoga thayo tyAre suSamaduSamA ArAnA 89 pakSa [3 varSa, 8 mAsa bAkI hatA tyAre kALadharma dunivaNi] pAmyA yAvat savadu:khathI rahita thayA muikti pA]. je samaye kauzalika RSabha arahaMta kALadharma [niva]i pAmyA, janmajarA-maraNanA baMdhano chinna thayA, siddha-buddha yAvat sarvadu:khathI mukta thayA, te samaye devendra devarAja zakanuM Asana calita thayuM. tyAre te devendra devarAja zake Asanane calita thayuM jue che. jaIne avadhi jJAnane prayojyuM. prayojIne avadhijJAna vaDe tirthaMkara bhagavaMtane jue che, joIne A pramANe bolyA - 176 jaMbUdvIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 jaMbudvIpa dvIpamAM bhAratamAM kauzalika kaSabha arahaMta parinirvANa pAmyA che. to atIta-vamAna-anAgatanA devendra devarAja zakrano e paraMparAgata AcAra che ke tIrthakarano parinirvANa mahotsava karavo joIe... ...to huM tyAM jauM ane tIrthakara bhagavaMtano parinivaNi mahotsava karuM. ema kahIne vaMdana-namana kare che. karIne potAnA 84,ooo sAmAniko, 33 prAyaziMzako, cAra lokapAla yAvatu cAhmaNa 84,ooo AtmarakSaka devo tathA bIjI paNa ghaNAM saudharmakalpavAsI vaimAnika devo ane devIo sAthe saMparivarIne, tevI utkRSTa yAvatu saMkhyA tocha dvIpa samudronI vaccovarathI jyAM aSTApada parvata che, jyAM tIra bhagavaMtanuM zarIra che, tyAM Ave che. AvIne udAsa, nirAnaMda, akSayUniyane tIrthanA zarIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che. karIne bahu najIka nahIM ke bahu dUra nahIM tevA sthAne rahIne suzruSA karatAM cAvatu paryApAse che. te kALe - te samaye uttarAddha lokAdhipati devendra devarAja IzAna, ke je ra8-lAkha vimAnano adhipati che, hAthamAM zULa che, vRSabha vAhana che, nirmaLa AkAza jevA varSanA vastra paherela che yAvatu vipula bhogapabhogane bhogavato vicare che. tyAre te devendra devarAja IzAnanuM Asana calita thayuM. tyAre te IzAna cAvata devarAja Asanane calita thatuM jue che, joIne avadhijJAna prayoje che, prayojIne tIrthakara bhagavaMtane avadhi vaDe jue che. joIne zakanI jema nIkaLyo. ahIM teno potAno parivAra kahevo cAvatuM te paryApAsanA kare che. e pramANe badhAM devendro yAvatu ayyatendra pota-potAnA parivAra sAthe tyAM AvyA. e pramANe cAvatuM bhavanavAsI Indro, vaMtaranA 16-Indro, jyotikanA baMne Indro potapotAnA parivAra sAthe tyAM AvyA, e pramANe jANavuM. [kahevuM... tyAre te devendra devarAja zake, ghaNAM ja bhavanapati, vyaMtara, jyotiSa ane vaimAnika devone A pramANe kahyuM - he devAnupiyo/ naMdanavanathI sarasa zreSTha gozISa caMdananA kASTha laI Avo, lAvIne pachI traNa cittAnI racanA karo. eka bhagavata tIrthaktanI, eka gaNAdharanI ane eka bAkInA aNagAro mATenI. tyAre te bhavanapati cAvatu vaimAnika devo naMdanavanathI saharasa, zreSTha, gozISacaMdananA kASTha lAve che, lAvIne traNa cittA race che. eka tIra bhagavaMtanI, eka gaNadharanI, eka bAkInA zaNagAronI. tyArapachI te devendra devarAja zaka abhiyogika devone bolAve che, bolAvIne pramANe temane kahyuM - jaldIthI o devAnupiyo ! kSIrodaka Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/46 17 samudrathI sarodakane lAvo, tyAre te abhiyogika deze kSIrodaka samudrathI kSIrodakane lAve che. tyArapachI te devendra devarAja zaka tiktinA zarIrane kSIrodaka vaDe snAna karAve che, karAvIne tene sassa zreSTha gauzIrSa caMdanathI anulepana kare che, karIne haMsalakSaNa - zeta paTaNATaka paherAve che, pachI sarva alaMkAro vaDe vibhUSita kare che. tyArapachI te bhavanapati yAvatu vaimAniko gaNadharanA zarIrane ane aNagAranA zarIrone kSIraudaka vaDe snAna karAve che, pachI tene sarasa-zreSTha gozaN caMdana vaDe anulepana kare che. karIne ahata-na phATelA divya devadUbavastra yugala paherAve che, paherAvIne sane alaMkAra vaDe vibhUSita kare che. tyArapachI te devendra devarAja zakra ghaNAM bhavanapati rAvata vaimAnika devone A pramANe kahe che - o devAnupiyo ! jaldIthI IhAmRga, RSabha, azva cAvata vanalatAnA citrothI cikita traNa zibikAonI vidurvA ze. eka tIefkta bhagavaMtanI, eka gaNadharonI, eka bAkI rahelA aNagAronI tyAre te ghaNAM bhavanapati rAvata vaimAniko traNa zibhinna vidurve che - eka tI%i bhagavaMtanI, eka gaNadharonI, eka bAkInA aNagAronI. tyArapachI te devendra devarAja zakra udAsa, AnaMdarahita ane AthapUrNa nayanathI bhagavaMta tIranA vinanTa janama-jarA-maraNavALA zarIrane ribikAmAM Arohe che. ArohIne citAmAM sthApana kare che. tyAre te ghaNAM bhavanapati rAvata vaimAnika devo gaNadharonA ane aNagAronA ke jemanA janma-jarA-maraNa naSTa thayelA che. temanA zarIrone zIbikAmAM Arohe che. ArohaNa karIne citAmAM pe che. tyArapachI te devendra devarAja zakra nikumAra devone bolAve che, bolAvIne temane Ama kahe che - o devAnupio ! jaldIthI tIkaranI citAmAM cAvatu aNagaronI ciMtAmAM anikAyanI vikrarvaNA karo, karIne mArI AjJA mane pAchI soMo. tyAre te agnikumAra devo udAsa, AnaMdarahita thaI, azva pUrNa nayane tIkijananI zitA va4 aNagAranI citAmAM anikAnI virA kare che. tyArapachI devendra devarAja zaka sukumAra devone bolAve che, bolAvIne A pramANe kahyuM - o devAnupiyo / jaldIthI tIrthanI citAmAM cAvatu aNagAronI ciMtAmAM vAyukAyane vikarNo vikuvIne anikAyane uvAlita kro ane tIthalanA zarIrane, gaNadharonA zarIrane ane aNagAronA zarIrane anisaMyukta karo. tyAre te vAyukumAra deve udAsa, inaMdarahita ane annapUrNa nayanavALA [25/12] 138 jaMbUDhIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 thaI tINaktinI citAmAM cAvata vikuNA karIne anikAyane pravAhita re che. karIne vInA zarIrane cAvatu aNagAranA zarIrone agnisaMyukta kare che - [bALe che.] tyArapachI te devendra devarAja zaka ghaNAM bhavanapati rAvata vaimAnika devane A pramANe kahe che - o devAnapiye jaldIthI tIrthakaranI ciMtAmAM yAva4 aNagAronI citAmAM kuMbhASya ane bhAraga Athati vipula pramANamAM agara, taraka, ghI, madhane nAMkho. tyAre te bhavanapati rAvata tIrthakra yAvat nAMkhe che.. tyArapachI te devendradevarAja zakra meghakumAra devone bolAve che, bolAvIne A pramANe kahAM - o devAnapiyo jaldIthI tIdinI citA yAvata ANagAronI citAmAM kSIrodaka vaDe nidhi-zAMta karo. tyAre te meghakumAra devo tItharanI citAne yAvata nivapata-zAMta re che. [re che.] tyArapachI te devendra devarAja zakra tIthama bhagavaMtanI uparanI jamaNI dADhAne grahaNa kare che. devendra devarAja IzAna uparanI DAbI dADhAne grahaNa kya che. asurendra AsurAja amara nIcenI jamaNI dADhAne grahaNa kare che. vairoganendra vairocanarAja bali nIcenI DAbI dADhAne grahaNa kyuM che. bAkInA bhavanapati cAva4 vaimAnika devo yathAuM bAkInA aMgopAMgane grahaNa kare che, koI jinabhaktithI, koI potAno cAra samajIne ane koI dharma samajIne grahaNa kya che.. tyArapachI te devendra devarAja zakra ghaNAM bhavanapati rAvata vaimAnika devane yathArta A pramANe kahe che - o devAnupiyo ! jaldIthI saritanamaya mahA vizALa traNa tyAnupane kro. eka bhagavata tIranA citA sthAne, eka gaNadharacitra sthAne ane eka bAkInA aNagAronI citA sthAne. tyAre te ghaNAM deto te pramANe cAvata traNa caityastupa re che. tyArapachI te ghaNAM bhavanapati rAvata vaimAnika dene tIkarano rinirvANa mahotrAva kare che. karIne jyAM naMdIzvaradvIpa che. tyAM Ave che, tyAre te devendra devarAja zakra pUrvIya aMjanaka parvatamAM aSTAlikA mahotsava kare che, tyAre devendra zakanA cAra lokapAlo cara dadhimukha parvata upara aSTahina mahotsava kare che. devendra devarAja IzAna uttarIya janaka paddhati aSTaliMkA mahotsava 2 che. temanA lokapAlo cAre dadhimukha upara aSTAblikA mahotsava kare che. amarendra dakSiNanA janake, tenA lokAlo dadhimukha pad, balIndra pazcimI janake, tenA lokapAlo dadhimukhe mahotsava kare che. tyArapachI te ghaw bhavanapati, vyaMtara devo yAvata aSTahikA mahAmahotsava kare che, karIne pota-potAnA vimAnomAM stra pota-potAnA bhavano che, jyAM Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 19 pota-patAnI sadhamasibhA che. jyAM-14 pauta-potAnA mANavaka rItya stabho che, tyAM jAya che, jaIne tyAM jamaya goLa-vRtta samudagako che, temAM jina AriNa padharAve che, padharAvIne abhinava uttama mALa ane gaMdha vaDe arcanA kya che, karIne vipula bhaugopabhogane bhogavatA vicare che. * vivecana-46 - have RSabhano kumArAvasthA ane rAjyanA grahaNapaNAthI je kALa pUrve kahyo, te saMgraharUpapaNe jaNAvavAnuM kahe che - te vyakta che. have chaghasthatA Adi paryAyane batAvavApUrvaka nivaNa kalyANaka kahe che - bASabha arahaMta 1000 varSa chavAstha paryAya pUrNa karyo. 1000 varSa jUnA eka lAkha pUrva kevalI paryAya pAmIne eka lAkha pUrva bahu pratipUrNa athAt dezathI paNa nyUna nahIM rIte grAmazva paryAya pALIne ane 84 lAkha savAyu pALIne - bhogavIne... . hemaMta-zItakALa mAsanI maLe je trIjo mAsa, pAMcamo pakSa te mAghabahula arthAta mahAmAsano kaNa pakSa, te mahAvadanI terasanA divase * 10,000 aNagAra sAthe saMparivarIne aSTApada parvatanA zikhare caudabhata - cha upavAsa, te paNa pANInA AhArarahita samyak paryaka-pAsane besIne, paNa ubhA ItyAdi nahIM, pUrvANa kALa samayAM abhijita nakSatra vaDe caMdrano yoga pAmIne suSamAdaSamAmAM 89 pakSa bAkI rahyA tyAre x + x + maraNadharmane pAmyA, saMsArane uddhI gayA. cAvatA zabdathI janma-jarA-maraNanA baMdhanathI mukta thayA, siddha-buddha-mukata-saMtakRddha thaI parinirvANa pAmyA. temAM samyam - pharI na AvavApaNe, uddha-lokAgralakSaNa sthAna pAmyA, pharI sugata AdinI jema avatArI na thAya te. jema anya tIrthiko kahe che ke - dharmatIrthanA kata jJAnI paramapadane pAmIne, gayA pachI paNa karI tIrthanA nikhArane mATe pAchA Ave che, te vAta jaiina matamAM svIkArya nathI tethI "apunarAvRtti" kahyA che. janmAdi baMdhana chedIne, baMdhana-baMdhananA hetubhUta karmane chedIne siddha-niSThitIrtha buddha-jJAtatava, mukata-bhavopagrAhI kamazothI, sarva duHkhono aMta karanAra, parinivRtacotaraphathI zItIbhUta thayela, kemake karmakRta sakala saMtApothI rahita che. jemanA sarve paNa zArIrAdi du:kho kSINa thayA che tevA. have bhagavaMta nirvANa pAmatA je devakRtya che tene kahe che - je samaye ItyAdi. avadhijJAna vaDe upayogayukata thatAM. bAkI sugama che upayoga karIne e pramANe kahyuM - zuM kahyuM ? parinivRtta, jaMbUDhIpadvIpamAM bharatakSetramAM kauzalika RSabha rahaMta. te hetuthI nauta - kabha, AcAra. have kahevAnAra tevo - bhUta, vartamAna, bhAvi (traNe kALanA zakanA * Asana vizeSa adhiSThAtA devonI madhyamAM, IndronA - parama aizvaryayukta devonA ke devomAM, rajJA-kAMti Adi guNathI adhika zobhatAM, 180 jaMbUlIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 tIrthakaronA parinirvANa mahotsava karavAne tyAM jaIe. huM paNa tIrthakara bhagavaMtano parinirvANa mahotsava karIza. ema vicArIne nirvANa pAmela bhagavaMtane vaMde che - stuti kare che, name che * praNAma kare che. je jIvarahita chatAM tIrthakaranA zarIrane Indra vAMdhu, te IndranA sabhya daSTipaNAthI nAma-sthApanA-dravya-bhAva arahaMtanuM vaMdanIyapaNuM tenA vaDe zraddhAnuM te tatva che. [ahIM vaMdana ane mina, e be vizeSaNothI zakano bhagavaMtamAM tIvarAma ane dhamatijJAtvane sUcave che. [kA) tirtditya eja tIrthakaranA zarIranuM je vaMdaotidi pasaMe sudhI kahyuM, te zakano yAra ja che, paNa dharma[[ti nathI, ema na kahevAya ? ot, tema nathI. sthApaw jibanA paNa vadat ane nItimAM Apatti Ave. zApana jinacI rAdhatleNI achinna paraMparA ane AgamananI saMmatithI yuktiyukta che. kemake AgamamAM paNa kula, gaNa, saMdha, catyAdinI vaiyAvAdinuM kathana che. pravacanamAM je ArAdhya che, te offmAdi cAre paNa yasaMbhava vidhi vaDe ArAdhya che. * * * * * ItyAdi kathana prasaMge zrI hIra-vRttimAM che.) vAMdI-namIne zuM kare che ? te kahe che - 84,000 sAmAnikonI zarIravaibhavayuti-sthiti Adi vaDe zakranI tulyatA vaDe, 33-prAyaaiMka-gurusthAnIya devo vaDe, cAra lokapAlo - soma, yama, varuNa ane kubera nAmanA che, tenA vaDe, cAvatuM padathI ATha agamahiSIo - padA, zivA, zacI, aMja, amalA, apsarA, navamikA, rohiNI, A AThenA parivAra sahita, e soLa hajAra - soLa hajAra devI parivAra yukta, traNa padA-bAhya-madhya-atyaMtararUpa, tenA vaDe. sAta sainya - azva, hAthI, ratha, subhaTa, vRSabha, gaMdharva, nATya, te sAta vaDe, te sAta sainyonA adhipati tenA vaDe, cAra-coryAzI hajAra arthAt cAre dizAmAM pratyekamAM 84,000 aMgarakSako vaDe kula 3,36,000 aMgarakSaka devo vaDe ane bIjA paNa ghaNAM saudharma kAvAsI devo ane devIo vaDe parivarelo.. Avo zakra devajanaprasiddha evI utkRSTa - kemake prazasta vihAyogatimAM utkRSTapaNe che, cAvatu padathI mAnasa utsukatAthI varita evI, kAyAthI capaLatAvALI, caMDA-krodhAviSTA samAna zramanA asaMvedanavALI, javanA - parama utakRSTa vegavALI gati vaDe. ahIM siddhAMta prasiddha caMDAdi gati grahaNa na karavI, teno pratikrama saMkhyAta yojana pramANa kSetranA atikramaNathI. tethI ATalA pado devagatinA vizeSaNarUpe yojavA joIe. devo tathA bhava svabhAva vaDe aciMtya sAmarthyathI atyaMta zIgha ja cAle che. anyathA jinezvaranA janma AdimAM mahotsava nimite te ja divase jaladIthI devalokathI atyaMta dUra devo kaI rIte Ave ? udhdhatA - uDatI evI dizAnA aMta sudhI vyApelI raja jevI je gati, tenA vaDe. tethI ja niraMtara zIghatvanA yogathI zIgha evI divyA-devocita devagati vaDe jatAM-jatAM. tIrtho asaMkhyAtA dvIpasamudronI vaccovaccathI - madhyabhAgatI jyAM aSTApada Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 parvata che, jyAM tIrthakara bhagavaMtanuM zarIra che, tyAM ja Ave che. * * * * * tyAM AvIne je kare che, te kahe che - AvIne vimanA-zokAkuLa manavALA, azrupUrNa nayane tIrthaMkaranA zarIrane traNa vakhata AdakSiNa pradakSiNA kare che, pachI bahu dUra nahIM ke bahu nIkaTa nahIM tevA yathAsthAne zuzruSA karatA hoya tema, te avasaramAM paNa, bhaktinA AvezapaNAthI bhagavaMtanA vacananA zravaNanI IcchAthI anivRta, cAvatu padathI paMcAMga praNAmAdi vaDe namaskAra karatAM, mISa - bhagavaMtane lakSya karIne mukha che jemanuM te, tathA vinaya - aMtara bahumAnathI aMjali karIne pUrvavatu paryApAse - seve che. - have bIjA IndranI vaktavyatA kahe che - te spaSTa che. vizeSa e- arajasi - nirmaLa je aMbara vaa-svacchatAthI AkAza samAna vastro, tene dhAraNa kare che. cAvat zabdathI mALA mugaTa dhArI, navA suvarNanA suMdara caMcaLa kuMDaLa gAla uparanI pharI rahelA hoya tevA, mahAgaTha, mahAdhuti, mahAbaLa, mahAyaza, mahAnubhAva, mahAsaumya, suMdara zarIrI, lAMbI vanamALAdhArI, IzAnakakSamAM IzAnaavataMsaka vimAnamAM saudharmA sabhAmAM IzAna siMhAsane besIne.... 28 lAkha vimAno, 80,000 sAmAniko, 33-bAyaaiMsako, cAra lokapAlo, saparivAra ATha agramahiSI, traNa padA, sAta sainya, sAta sainyAdhipati, 3,20,000 AtmarakSaka devo, bIjA IzAnakAvAsI devo-devInuM Adhipatya, paropatya, svAmItva, bhatRtva, mahArakatva, AjJA-aizvarya senApatya karato, pALato, mahA Ahatayukata gIta, vAjiMtra, taMtrI, tala, tAlAdinA vathI badhuM spaSTa che. vizeSa e ke - mAnati - yathAsthAne sthApela mALA-mugaTa jeNe te tathA navA ja evA suvarNamaya suMdara citrakRta, caMcaLa- ahIM tahIM cAlatA evA kuMDalo vaDe jenA gAla vilekhita che tevo. je rIte zaka saudharmendra potAnA parivAra sAthe kahyo. te rIte IzAnendra paNa kahevo. te paryapAle che sudhI jANavuM. e pramANe - zakanA kathana mujaba badhAM devendra-vaimAniko acyatendra sudhI Ave che. kaI rIte ? nijakaparivAra - pota potAnA sAmAnikAdi parivAranI sAthe. bhagavaMta zarIranI pAse AvyA. e pramANe vaimAnikanA prakArathI cAvat bhavanavAsI-dakSiNottara bhavanapatinA vIza Indro Ave che. ahIM cAvatu zabda anya koI aMtargata saMgrahanuM sUcaka nathI. kemake saMgraha grAhya padono abhAva che, paraMtu sajAtIya bhavanapatinuM sUcaka che. - vANamaMtara - vyaMtaronA kALa Adi soLa Indro Ave che. [zaMkA sthAnAMgAdimAM 3ra-vyaMtarendro kahyA che, ahIM 16-kema kahyA ? [samAdhAna mULabhedarUpa 16-mahartika 'kALa' Adi Indro lIdhA che, tenA avAMtara bheda rUpa 16-'aNapaNI Adi Indro aA RddhivALA hovAthI ahIM tenI vivakSA karela nathI athavA A sUtrakAranI 182 jaMbUlIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vicitra pravRtti che, je bIje prasiddha bhAvo, koI Azaya vizeSathI svargamAM sUtrakAra bAMdhatA nathI. jema prativAsudevo bIje - Avazyaka niryukti AdimAM uttama puraSa rUpe prasiddha che, chatAM cothA aMgamAM copanamAM samavAyamAM prativAsudevane uttama puruSa kallA nathI. bharata ane airavata mAM eka-eka avasarpiNImAM copana-copana mahApuraSo upaje che, te A pramANe - 24 tIrthakaro, 12-cakravartI, 9-baladeva, vAsudeva. paNa upalakSaNathI te paNa grahaNa karavA. jyotikonA be caMdro, be sUryo che, jAtine AzrIne eka-eka gaNela che. vyakitagata to te asaMkhyAtA che. nijaka parivAra - saha vartI svapakiravALA gaNavA. tyArapachI zaka zuM kare che ? te kahe che - tyApachI devendra devarAja zaka, te ghaNAM bhavanapati Adi devone Ama kahe che - jadIthI arthAt vilaMbarahitapaNe, o devono priya ! ahIM revAn - svAmIne anukULa AcaraNathI anurUpa rahI khuza kare te devAnupiya. naMdanavanathI sarasa nidha-rUkSa nahIM te gozISa nAmanuM zreSTha caMdana, tenA lAkaDAM lAvo, lAvIne traNa citA karAvo. eka tIrthakara bhagavaMtanI, eka gaNadharanI, eka bAkI rahelA aNagAronI. ahIM A AvAcakavRtti AdimAM kahela citA canAno dizA vibhAga - naMdanavanathI lAvela caMdananA lAkaDA vaDe bhagavaMtane mATe pUrvamAM goLa citA, gaNadharone mATe pazcimamAM citA, bAkInA sAdhune utaramAM caturasa citA devoe karI. (zaMkA) AvazyakAdimAM INAkUNamAM bIjI citA kahI, ahIM gaNadharone kema kahI ? [samAdhAna ahIM pradhAnapaNe gaNadharonA upAdAnamAM paNa upalakSaNathI gaNadhara vagerenI IslAkakSAmAM bIjI citA jANavI, temAM koI AzaMkA na karavI. tyArapachI citA canA bAda zakra zuM kare che ? te kahe che - te spaSTa che, pachI kSIrodaka maMgAvIne pachI te zakra zuM kare che te batAve che - pachI zaka tIrthakaranA zarIrane kSIrodaka vaDe nhavaDAve che, pachI zreSTha gozISa caMdana vaDe anulepana kare che, anopana karIne hasAkSaNa + Qta zATaka-vaA mAma, te eka vizALa paTTa kahevAya che. tevA haMsanAmaka paTazATakane paherAve che. pachI savaliMkArathI vibhUSita kare che. tyArapachI te bhavanapati Adi devo gaNadharo ane aNagAronA zarIrone te pramANe ja kare che. mahA - akhaMDita divya evA zreSTha devaduSya yugalane paherAve che. bAkI vyakata che. tyArapachI zo bhavanapati Adine A pramANe kahyuM - o devAnupiyo ! jaladIthI IhAmRgAdinA citrayukta traNa zibikAne vidurvo ItyAdi spaSTa che. tyArapachI zakra bhagavaMtanA zarIrane zibikAmAM Arohe che - mUke che, mahAddhi vaDe citAnA sthAne laI jaIne citAmAM sthApana kare che, bAkI badhuM spaSTa ja che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 183 184 jaMbUlIpaprApti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 pachI zaka, agnikumAra devone AmaMtraNa kare che - bolAve che. bolAvIne A pramANe kahe che - o agnikumAra devo! tIrthakaranI citAmAM, gaNadharanI citAmAM ane aNagAronI citAmAM agnikAyanI vikavaNA karo. vikarvIne mArI AjJA pAchI Apo. pachInA baMne satro paNa vyakta ja che, ujjavAlayata-dIpta, pragaTAvo, tIrthakaranA zarIra cAvata aNagAranA zarIrane bApita karo, sva varNano tyAga karIne, bIjA vane pAme te rIte te zarIronA agnisaMskAra karo. tyArapachI te zae bhavanapati Adi devone A pramANe kahyuM - o devAnupriyA tIrthakaranI citAmAM cAvatu aNagAranI citAmAM agara, turaka, ghI, madha e dravyo kuMbhAgyazaH aneka kuMbha parimANa ane bhArAprazaH aneka 20-tulA parimANa athavA puruSa vaDe ullekhaNIya te bhAra, te agra - parimANa jenuM che te bhArANa, tevAM ghaNAM bhArASTrane laI Avo e pUrvavatu jANavuM. have mAMsAdine bALI naMkhAyA pachI bAkI rahelAM asthinuM zakra zuM kare che ? kare che ? te kahe che - te spaSTa che. vizeSa e ke- kSIrodaka vaDe arthAtu kSIrasamudrathI lAvela jaLa vaDe vidhyApita - zAMta kare che. have asthi vakatavyatA kahe che - tyArapachI citikAne zAMta karyA pachI bhagavaMta tIrthakaranI uparanI jamaNI bAjanI sakitha-dAtA zakra grahaNa kare che. kemake te udlokano vAsI che ane dakSiNa lokArbano adhipati che. [ahIM hIvRttimAM jaNAve che-] . jinanI dADhA jinanI jema ArAdhya che kemake jinasaMbaMdhI vastapaNe che. jinapatimAM ke jina sthApita tIrthasamAna che. jenAmAM jinabhakti che. tenAmAM ja temanI dADhAdinI bhakti che, anyathA bhakti asaMbhava che. amitranI AkRti joIne ane nAmAdi sAMbhaLIne ke anumodanathI bhakti na thAya paNa koIpaNe koI rIte tene sAMbhalIne ke joIne tenI bhakti thAya. ema dADhAdinI bhakitajinabhakti jevI che. (zaMkA) jinapatimA tenI jina AkRtivALI hovAthI jinanI smRtinA hetupaNAthI tIrthanI ane tIrthakarasthApitANAthI sarvaguNonA AkSayatvathI ane tIrthakara paNa namaskaraNIyatAthI temanuM ArAdhana yukta che, kemake vastagata te jinArAdhanapaNAthI ja che, paraMtu dADhanuM ArAdhana kaI rIte jinabhakti kahevAya ? | (samAdhAna) jema eka ja harivaMzakuLa A neminAthanA kuLa ItyAdi rUpathI neminAthane AzrIne mahAphaLadAyI thAya che, te e pramANe kRSNa vAsudevanA kuLa Adi vaDe kRSNa vAsudevane AzIne na thAya, e pramANe dADhA Adi RSabhadevAdi saMbaMdhi tIrthakarane AzrIne zravaNapathamAM Avela chad mahAphaLano hetu che, to pachI tenuM pUjanAdi zA mATe? pratimA tIrthaMkaranI AkRti mAtra ja che, tenA zarIranA avayavo nathI zuM? dADhA sAkSAta zarIra avayava ja che. A dADhA RSabhadeva saMbaMdhI che, e pramANe svayaM vicAratA ke sAMbhaLatA mahAnirjarAno hetu che. ema karIne svaye ja sAbu vicAratA AzaMkA thatI nathI. e rIte samyagRSTine temanA asthi AdinuM grahaNa ane pUjana jinabhakti che tema siddha thAya che. e pramANe hIravRttimAM kahe che. IzAnendra e uparanI DAbI dADhA grahaNa karI, kemake te urva lokavAsI che. ane uttara lokArbano adhipati che. asurendra asurarAja camare nIcenI jamaNI bAjunI dADhA grahaNa karI, kemake te adholokavAsI che ane dakSiNa zreNIno adhipati che. bali, dakSiNanA asura vaDe fa - viziSTa sevana - dIpavuM te, arthAt dIpti jenI che, te pairocana, uttarano asura, dakSiNanA karatAM uttarIyanI adhika mukhyaprakRti hovAthI, teno Indra, e rIte vairocana rAja paNa che, teNe nIcenI DAbI bAjunI dADhA grahaNa karI kemake te adholokavAsI ane uttarazreNino adhipati che. bAkInA bhavanapati, cAvat zabdathI vyaMtara, jayotika ane vaimAniko paNa levA. vaimAnika devo mahaddhinA krame bAkInA aMgo-bhujAdinA asthi ane upAMgaaMganI samIpavartI aMgulI AdinA asthine grahaNa kare che. ahIM bhAva A che - sanakumArAdi 28-Indro bAkI rahelA 28-dAMtone ane bAkI rahelA Indro aMga-upAMganA asthine grahaNa kare che. devone tenuM grahaNa karavAmAM zo hetu che ? te kahe che - keTalAMka loko jinabhaktithI jinezvara nirvANa pAmyA pachI jinaasthine jinavat ArAdhya jANe che. keTalAMka A jina-purAtana evuM ApINa hovAthI amAruM paNa A kartavya che, ema mAnIne le che. keTalAMka te punya che' mAnIne le che. ahIM bIjA graMthamAM prasiddha A hetu paNa che - je (A dADhA Adine) roja puje che, teno kadAca kyAreka koI parAbhava kare to te dADhAdine prakSAlIne tenA jaLa vaDe potAnI rakSA karAya che. saudharmendra ane IzAnendra baMnene paraspara vaira hoya che, tene chAMTavAthI vairano upazama thAya che ItyAdi jANavuM. tathA "vyAkhyAthI vizeSArtha jaNAya che" AthI vidhAdhara manuSyo citAnI bhamanI zeSa grahaNa kare che, teo soMpadravane zAMta karanAra mAne che. traNa jagatanA ArAdhya tIrthakaro to ThIka, paNa yoga Rtu cakravartInI asthi paNa devo grahaNa kare che. have tyAM vidhAdhara Adi vaDe ahaMpUrvikAthI bhasma grahaNa karAya tyAre ane akhAtanI gartAmAM jatAM tyAM pAmarajanakRtu AzAtanA prasaMga na Ave ane tIrtha pravRttinuM sAtatya rahe tethI pavidhi kahe che - te sarve spaSTa che. vizeSa e ke - saMpUrNapaNe ratnamaya - aMdara ane bahAra ratnothI khacita mahAtimahata * ati vistIrma, * x - traNa caityaratUpo. temAM caitya-cittane AlhAdaka evA stUpone traNe citAnI bhUmi upara kare che, AjJA karaNa sUtramAM te ghaNAM bhavanapati Adi devo te pramANe kare che. tema jANavuM.] Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 - 185 jema AjJA karaNa sUtramAM cAvatu karaNathI sUtrakAre lAghavatA sUcavI, te pramANe pUrvasUtramAM paNa kema lAghava vicAraNA na karI? sUtrathI pravRtti vicitra hoya che, mATe tema karyuM. tyArapachI te ghaNAM bhavanapati Adi devo stupa upapAse yathocita tIrthakarano parinirvANa mahotsava kare che. karIne jyAM AkAzakhaMDamAM naMdIzvaradvIpa che, tyAM Ave che. tyArapachI te zakra pUrvanA aMjanagiri parvata aSTAlikA-ATha divasIya samAroha je mahotsavamAM hoya che, te aSTAlikA, temAM mahAmahotsava kare che. tyArapachI zakanA cAre lokapAlo soma-cama-varaNa ane vaizramaNa, tenI nIkaTanA cAra dadhimukha parvata upara aSTAlikA mahotsava kare che. ahIM naMdIzvarAdi zabdono zo artha che? nadhA-parvata puSkariNI Adi padArtha sArtha samudabhUta evI ati samRddhithI Izvara-sphAtimAna te naMdIzvara, te ja manuSyadvIponI apekSAthI ghaNAM siddhAyatanAdinA sadabhAvathI zreSTha che, mATe naMdIzaravara, tathA aMjanaranamayapaNAthI aMjana athavA kRNa varNapaNAthI jana tulya hovAthI aMjanaka, dahIM samAna ujjavala varNa mukhazikhara, rajatamayapaNAthI jemAM che te. have IzAnendranA naMdIzvare AgamananI vaktavyatA kahe che - IzAna devendra uttaranA aMjanake aSTAhikA kare che, temanA lokapAlo uttarIya aMjanakanA parivArarUpa cAra dadhimukhe aSTAlikA kare che. camara dakSiNanA aMjanake ane tenA lokapAlo dadhimukha parvata upara kare. balIndra pazcimanA aMjanake ane tenA lokapAlo dadhimukha parvata upara aSTAlikA kare che. tyArapachI te ghaNAM bhavanapati Adi devo aSTAlikA mahAmahotsavarUpa kare che. A aSTAlikA saudharmendra Adi vaDe alaga-alaga karAya che. aSTAlikA mahAmahotsava karIne je lokadezamAM pota-potAnA saMbaMdhI vimAno hoya, jyAM-jyAM pota-potAnA bhavano-nivAsapAsAda hoya, temAM jyAM-jyAM sudhamasibhA hoya, jyAM-jyAM potapotAnA saMbaMdhI mANavaka nAme caitya taMbha hoya, tyAM Ave che. AvIne tyAM vajamaya golaka samugaka - goLa DAbalAmAM jinasakicane mUke che. sakica padanA upalakSaNathI dAMta vagere paNa yathAyogya mUke che. ahIM jJAtAdharmakathAMgamAM kahela malinAtha nivaNi mahimA adhikAramAM kahela sUtragata vRtti anusAra mANavaka, temAMthI goLa DAbalo kADhIne siMhAsane mUke che. temAM rahelA jinazakitha pUje che. temAM RSabhajinanA sakitha-dADhAdi paNa mUke che, tema 186 jabUdvIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vipula-bhogocitta, bhogone bhogavatAM vicare che - rahe che. ahIM bIjA kahe che ke - cAtriAdiguNa hita bhagavaMtanA zarIranA pUjanAdi pUrve paNa mane aMdaranA ghAnI jema naDatA hatA, tyAre pachI A jinasakiya AdinuM pUjana ghAmAM kSAranI jema vadhAre pIDe che. (tenuM zuM ?) AvuM na bolavuM. nAma, sthApanA, dravya jina paNa bhAvajina mAphaka ja vaMdanIyapaNe che. tyAre bhagavaMtanA zarIranA dravyajita rUpavathI ane sakitha Adi temanAM ja avayava hovAthI bhAvajinanA bhedathI vaMdanIyapaNe ja che. anyathA garbhapaNe utpanna mAtra bhagavaMtane "zramaNa bhagavaMta mahAvIra" ItyAdi AlApa vaDe sUtrakAre sUtra racanAmAM zastava Adi prayoga karyo na hota. tethI ja jinaki AdinA AzAtanAbIra ja devo tyAM kAma sevanAdimAM paNa pravartatA nathI. e rIte trIjo Aro gayo. have cothA ArAnuM svarUpa kahe che - * sUtra-40 thI 49 : (4) bIja ArAno be koDAkoDI sAgaropama kALa vIja pachI anaMta varNa pAyionI yAvatu anaMta utthAna karma savava hrAsa thatAM thatAM A duSamakumA nAmaka irAno che AyuSyamAna zramaNo AraMbha thayo. bhagatanA te samayamAM bharatakSetranA kena prakAranI kArabhAva pratyAvatAra kahelA che gautama bamammaNIya bhUmibhAga kahela che, jema koI AliMgapu cAvata maNI vaDe upazobhita hoya, te A pramANe kRtrima ane akRtrima. bhagavana te ArAmAM bharatakSetranA manuSyonA keza kArabhAva pratyAvatAra kahe che gautamAM te manuSyone cha bhede saMdhayaNa, cha bhede saMsthAna, ghaNAM dhanuSa ud uMcAIthI, jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI pUkioDInuM AvyuM pAlana kare che. pALIne keTalAMka narakagAmI, rAvata devagAmI thAya che, keTalAMka siddha, buddha cAva4 sarva duHkhono aMta karanArA thAya che. te cothA ArAmAM traNa vaMzo utpanna thayA. te A pramANe - arahaMtarvasa, cakvatadza, dazArkadza. te samayamAM 3 tIrthakaro 11-cakravatao, 9-baladeva ane vAsudeva utapanna thayA. (48) te cothA ArAmAM 42,000 varSa jUnA eka agaropama koDAkoDI kALa vyatIta thayA pachI anaMta pothI Adi pUrvavata cAvata parihAnIthI hrAsa thatAM-thatAM A dUdhamAM nAme pAMcamo ArAno AraMbha he AyuSyamAna zramaNo ! thaze. bhagavana ! te ArAmAM bharatakSetranA keza adhyakAra-bhAvapatyAvatAra thaze ? gautama basama maeIya bhUmibhAga thaze, jema koI AliMgapukra ke mRdaMgamukta yAvata vividha paMcavaNamaeNI ke je kRtrima athavA akRtrima hoya tenA vaDe te jANavuM. mUkIne pachI tene zreSTha mALA vaDe ane gaMdha vaDe arcanA kare che, arcana karIne Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/47 thI 49 zobhita haze.] bhagavanA te samayamAM bharatakSetranA manuSyonA kevA prakAre AdhAra bhAva pratyavatAra kahe che ? gautamAM te manuSyone cha bhede saMghayaNa, cha bhede saMsthAna, ghaNAM stanI (hAtha) ukta uMcAIthI hoya, jaghanyathI aMtamuhUrta utkRSTathI satireka so varunuM ANu pAlana karaze, pAlana karIne keTalAMka narakagAmI thaze sAvat sarva duHkhono aMta karanArA keTalAMka thaze. te samayamAM pAchalA bhAgamAM gaNadharma, akhaMDa dharma, rAjadharma, jata teja taja adhirma vicacheda pAmaze.. [49] te samayamAM pAMcamA ArAnA 5,000 varSa-kALa vItyA pachI anaMtA varSa payayauthI, gaMdha-sa-sparza payayothI rAvata hrAsa thatAM-thatAM dukhaduSamA nAmano chaThTho Aro he AyuSyamAna zamaNAM AraMbha thaze. bhagavana! te rAmAM uttamakAiprApta bharata kSetranuM svarUSa AkArabhAva pratyAvatAra kevA haze gautamAM te kALe hAhAbhUta, bhabhabhUta, kolAhalabhUta samanubhAvathI atyaMta kaThora, dhULathI malina, durviSaha, vyAkuLa, bharyakta vAyu ane saMvartaka vAyu cAlaze. dizAo vAraMvAra dhumADAne choDaze. te sarvathA rajathI bharelI ane dhULathI malina tathA ghora aMdhakArane kAraNe prakAzazunya thaI jaze. kALanI rUkSatAnA kAraNe caMdra adhika apathya zItane choDaze. sUrya adhika tapaze. gautama ! tyArapachI arasamegha, virasameghakSAramegha, amegha, animeSa, vidhuvamegha, vizvamegha, apalojanIya jaLayukta vyAdhizaiga-vedanA utpAdaka parimANa jaLa, amanojJa jaLayukata, aMka-vAyuthI apahata tIkSNa pAsa choDanArI vani varasAvaze. ukta vajaIthI bharatakSetramAM grAma, AkAra, nagara, kheDa, kabUTa, marDaba, droNamakha, pATaNa, AzramamAM rahela janapada-jatuSpada-gavelaka- khecara-pakSisaMgha gama ane araNyamAM rahela basa ane prANa jIvo, ghaf prakAranA vRkSaguchagubha-latA-nali-pravAla-aMkura Adi tRNa, vanaspati ane auSadino vidhvasa karI deze... (tA). ...vata, giri, DuMgara, uwta sthaLa, bhAjU Adika ane vaitADhayagiri sivAyanA parvatAdinuM nAma nizAna miTAvI deze. gaMgA, siMdhu nadI sivAyanA jaLanA soto, jharaNA, viSamagata nIcA-uMca jaLanA sthAnone samAna karI deze. bhagavAna ! te samayamAM bharatakSetranI bhUminA kevA AkArabhAva pratyavatAra rivarUpa thaze? gautamAM bhUmi gArabhUta mumurabhUta kSAbhUita, tapta kavellakabhUta. 188 jaMbUlIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 taptasama jyotibhUta, dhULa-reNu-paMka-kIcaDa ane calani e badhAMnI bahulatAvALI bhUmi thaze. te dharatI upara janone cAlavAnuM dura banI jaze. - bhagavana! te samayamAM bharata kSetranA manuSyonA kevA AkAra-bhAva pratyAvatara thaze? gautama! te manuSyo kurA, phuvarNa, dudha, durasa ane duSTamaefhALA thaze. (tathA) aniSTa, AkAMta, Apiya, zubha, amanojJa, hamaNAma thaze. (vaLI) hInaravaravALA, dInasvaravALA, aniSTasvaravALA, ekAMta svaravALA, apiyaravarALA, AmaNAma svaravALA, manojJaravaravALA, anAdeya vAnavALA, avizvAstha, nirlajaja thaze... [te manuSyo] kUDa, kapaTa, kalaha, baMdha tathA vaima nirata thaze. mayadAnA atikramaNamAM pradhAna, akArya karavAmAM sadA uMdhata, guranA niyoga ane vinayathI rahita, vikalarUpavALA, vadhI gayelA nakha-vALa-dADhI ane muMchavALA, kALA ane kSa-kaThora sparavALA, phUTela jevA mastaka yukta, kapilavaNa-palita vALavALA, ghaNAM ja nAyuo vaDe nibaddha, durdazanIya rUpavALA, dehanI AsapAsa paDela kaDacalIrUpa taraMgothI vyApta evA aMgaupAMgathI yukta hatA. teimaja [te manuSyo) gayukta vRddhonI sA~za pariNata vayavALA, praviraha ane . parijhaTita daMtasivALA, ghaDAnA vikRtamukha samAna mukhavALA, viSama evA cahyuM ane vAMkI nAkavALA, kaMvalI, vikRta-bhayAnaka mukhALA, dAda-khAja ItyAdithI vikRta kaThora cAmaDIvALA, kAbaracItarA zarIravALA, asara nAmaka cAmaDInA rogathI pIDita, kaThora tIrNa nAkhothI kharajavAne lIdhe vikRta zarIravALA.. [tA. ...te manuSyo Tolagati [uMTa jevI cAlavALas], viSama saMdhi dhanavALA, akkaDu asthivALA, vibhakta, dubaLa, phusaMghayA, kumANa, kusaMsthita, kurUpa, kathAna, kuAsana, kurAcyA, kubhojana e badhAMthI yukta, azuci, aneka vyAdhithI pIDita aMga-upAMgavALA, alaMta-vihaLa gati vALA, nirasAhI, satva parivarjita, ceSTAhina, naSTateja, vAraMvAra zIta-uNa-khara-kaThora vAyuthI vyApta zarIravALA, malinadhuLathI aAvRtta dehatALA. [tathA ghaNAM krodha-mAna-mAyA-lobhavALA, ghaNAM mohavALA, azubha duHkhanA bhAgI, prAyaH dharmasaMjJA ane sabhyatvathI paribhraSTa thaze. teo utkRSTa eka hAtha pramANa uMcAIvALA, soLael vIsa varSa pama AyuSyavALA hoya che. potAnA gharamAM putra-pautra parivAramAM tiSaNa yukata hoya che. gaMgA-ziidhu mahAnadI ane vaitAdya parvatanI nizrAmAM bilamAM raheze. te bilavAsInI saMkhyA karanI haze. temanAthI bhaviSyamAM phrI manuSya jAtino Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/47 thI 49 190 jaMbUlIpaprApti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vistAra thaze. bhagavAna ! te manuo zu AhAra jaze ? gautamAM te kALe, te samaye gaMgA-siMdhumahAnadI tha cAlavAnA mAma jeTalI mAtra vistAramAM haze. akSasota pramANamAtra uMDu tyAM pAmI haze. te jaLamAM ghaNAM majya kAcabA Adi haze. te jaLamAM sajAtIya apUkAya jIva vadhu nahIM hoya. tyAre te manuSyo sUryanA ugavAnA muhUrtamAM ane sUrya AthamavAnA muhUrtamAM bilomAMthI doDatA nIkaLaze. bilomAMthI doDatA nIkaLIne te matsya, kAcabAne pakaDIne jamIna upara laI Avaze. sthaLa [jamIna upara lAvIne zIta ane Atama vaDe majya ane kAcabAne sarahita banAvaze. e rIte potAnI AjIvikA calAvatA ra1,000 varSa sudhI potAno nirvAha karatAM raheze. bhagavana! te manuSyo ni:zIla, nirvata, nirguNa, nirmada, pratyAkhyAna ane pauSadhopavAsa rahita haze. vaLI te prAyaH mAMsAhArI, masyAhA, zuddha AhAra, kuNimAhArI (haze) te kALamAse kALa karIne kayA jaze? kyAM utpanna thaze? gautama prAyaH narakagati ane ticigatimAM upajo. bhagatanA te aparAmAM sIMha, vAgha, kUka, dvIpakA, cha, rakSa, rAsAra, sarabha, ziyALa, biDala, naka, kolazunaka, zazaka, cittA, cilaka prAyaH mAMsAhArI, mAhArI, zuddhAhArI, kuNimAhArI (haze) te mRtyukALe mRtyu pAmI kyAM jaze ? upajaze ? gautabhA prAyaH naska ane tiryacanikomAM upajaze. bhagavanA te DhaMka, kaMka, pAlaka, maghuka, zikhI prAyaH mAMsAhArI ItyAdi haze vAvatuM kyAM jaze? kyAM upajaze ? gautamAM prAyaH nakka ane ticiyonimAM upajaze. * vivecana-43 thI 49 - te anaMtara varNita ArAnA koDAkoDI sAgaropama, eTalo kALa vyatIta thatAM anaMtA vaNaparyAyo AdithI pUrvavat bIjA ArAnI pratipattinA kramathI jANavuM cAvat anaMta utthAna-MLa-vIrya-puruSAkAra parAkramothI anaMtaguNa parihAnI vaDe ghaTatAM-ghaTatAM pachI anaMtara evo duSamasuSamA nAmano kALa Ave che. have pUrvenA ArAnI mAphaka bharatakSetranuM svarUpa pUchatA kahe che - te spaSTa che. pachI temAMnA manuSyanuM svarUpa pUchatAM kahe che - te kALe ItyAdi. A baMne sutro prAyaH pUrvanA satra sadeza AlAvAvALA hovAthI sugama che. vizeSa e ke- te kALanA manuSyo Ayune jaghanyathI aMtarmuhUrva ane utkRSTathI pUvakoTinuM pAlana kare che. pALIne pAMce gatimAM atithi thAya che. have pUrvanI samAptimAM vizeSa kahe che - te ArAmAM traNa vaMza samAna vaMza-pravAha thayA, te saMtAnarUpa paraMparAnA arthamAM nathI. kemake paraspara pitAputra, pautra-prapautra Adi vyavahArano abhAva che. te utpanna thayA, te A pramANe - ahaMtu vaza, cakkartavaMza, dazArha - baladeva ane vAsudevono veza. ahIM je dazAra zabda vaDe baMnenuM kathana karyuM, te pachInA sUtranA baLathI karela che. anyathA dazAhe zabdathI vAsudeva ja pratipAdita karyA hota. kemake A gha rakSA TUTIK e vacana che. je prativAsudeva vaMza kahela nathI, te prAyaH aMgane anusaratA upAMgo che, kemake sthAnAMgamAM traNa vaMzanI prarUpaNA che. je hetuthI tyAM nirdeza che, temAM A vRddha paraMparA che - prativAsudevo vAsudeva vaDe vadhya hovAthI tenI puraSottamapaNAnI vivakSA karatA nathI. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - te ArAmAM 33-tIrthakaro, 11cavatIo thayA. kemake bhagavaMta RSabha ane cakravartI bharata baMne trIjA ArAmAM thayA che. nava baLadeva ane nava vAsudeva thayA. ahIM baLadeva e moTA bhAI hoya che, tethI tenuM grahaNa pahelAM karyuM. upalakSaNathI prativAsudevano vaMza paNa grahaNa karavo. cotho Aro puro thayo, have pAMcamo kahe che - te ArAmAM 42,000 varSa jUna eka koDAkoDI sAgaropamano kALa hato. tenA dvArA pAMcamo ane chaThTho Aro baMne 21,000 - 21,000 varSanA jANavA. kALa vyatIta thatAM anaMta varNAdi paryAyo pUrvavat cAvat parihAnithI ghaTatAMghaTatAM, A samayamAM duHSama nAme kALa Avaze. * x * have ahIM bharatanuM svarUpa pUchatAM kahe che - te badhuM pUrve kahevAI gayela che. viseSa e ke pUchanAranI apekSAthI "thaze" evo bhaviSyakALano prayoga karela che. ahIM bhUminuM bahusamaramaNIyatara Adi cothA ArAnI ghaTatAM-ghaTatAM sarvathAhIna jANavuM. [zaMkA sthANu-kAMTA ane viSamatAnI bahulatA ItyAdi je pachInA sUga vaDe ane lokaprasiddhithI kahyuM, te virodha na Ave. (samAdhAna AvuM avicArita ciMtavavuM nahIM. kemake ahIM bahula zabda vaDe sthANu AdinI bahulatA vicAravI, paNa chaThThA ArAnI jema ekAMtikapaNuM na vicAravuM. tethI kavacita gaMgA taTAdimAM, ArAma AdimAM, vaitAdya girinikuMjAdimAM bahasamaramaNIyata Adi prApta thAya che ja, tethI ukata vidhAnamAM koI virodha nathI. have tenA manuSyonuM svarUpa pUchatAM kahe che - badhuM pUrva vyAkhyA karAyela che. vizeSa e ke - ghaNAM rani eTale hAtha, sAta hAtha uMcAI jemAM che te. jo ke nAmakozamAM baddhamukI hAthane ranika ema kahela che. to paNa siddhAMtanI paribhASAthI Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/47 thI 49 11 pUrNa hAtha jANavo. te manuSyo jaghanyathI aMtamuhUrva ane utkRSTathI sAtireka 130 varSa Ayu pALe che. koIka-koIka narakagatigAmI che cAvat badhAM duHkhono aMta karanArA thAya che. A aMtakriyA cothA ArAmAM janmelA puruSonI apekSA vaDe che. kemake teo ja pAMcamAM ArAmAM siddha thAya che . jaMbusvAmI mAphaka paraMtu saMkaraNane AzrIne A na vicAravuM. tema hovAthI ja pahelA ane chaThThA ArA AdimAM A pATha prApta thAya che. ahIM pALe che, aMta kare che ItyAdimAM bhaviSyakALanA prayogamAM kaI rIte vartamAnano nirdeza che ? te kahe che - badhI ja avasarpiNImAM pAMcamAM ArAmAM A ja svarUpa che, e pramANe nitya pravRtta hovAthI vartamAnakALamAM vartamAnano prayoga che. jema "be sAgaropama kALamAM zakra rAjaya kare che" te rIte (A vartamAna nirdeza jANavo.] to pachI "du:Sama ArAmAM kALa prApta thaze" ItyAdi prayoga kaI rIte che ? te kahe che - prajJApakapuranI apekSAthI A prayoga che. karI paNa te kALamAM bIjuM zuM-zuM varte che, te kahe che - te duSamA nAmanA ArAmAM pAchalAM tribhAgamAM varSasahastra saptaka pramANa atikrAMta thatAM paraMtu bAkI kALamAM nahIM, tema hovAthI 21,000 varSa pramANa zrI vIra bhagavaMtanA tIrthanA abhUcchinna kALanI aApUrtimAM - samudAya, nijAti, tenAM dharma-vasva pravartita vyavahAra vivAhAdi, pAkhaMDa-zAkyAdino dharma prasiddha che, rAjadharma-nigraha anugahAdi, jAtiteja - agni, te paNa atinizva samasaSamAdi jevo nahIM, atirUkSa-daSamada:zvamAdi jevo nahIM. tevo utpanna thaze. 2 kArathI agnihetuka "saMdhavA Adi"no vyavahAra. caraNadharma-cAritradharma a zabdathI gaccha vyavahAra. - X- vicchedane prApta thaze. samyakatva dharma keTalAMkane saMbhave che. bilavAsIne ati likhavathI cAstrino abhAva ja che. tethI ja prajJaptimAM kahela che - prAyaH karIne dharmasaMjJAthI prabhraSTa thayelA che. ahIM satra zabda prAyaH arthamAM grahaNa karavo. kyAreka samyakatvane pAme paNa che, evo bhAva che. pAMcamo Aro puro thayo, have chaThThAno AraMbha kare che - te ArAnA 21,000 varSa pramANa kALa vyatIta thatAM anaMta varNa paryAyithI temaja gaMdha-sparza paryAyothI sAva ghaTatAM-ghaTatAM duSama-du:Sama nAmano Aro prApta thaze. have te vakhatanA bharatanuM svarUpa kahe che - te ArAmAM uttama kAhAprApta thatuM uttama avasthAgatamAM athavA paramakaSTa prApta sthitimAM bharatanuM kevuM kevA prakAre, AkArabhAva-AkRtilakSaNa paryAyano pratyavatAra-avataraNa te AkArabhAva pratyavatAra [svarUpa kaheluM che. 192 jaMbUlIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bhagavaMte kahyuM - gautamAM ema AmaMtrIne have kahevAnAra viziSTa kALa thase, kevA prakAre? te kahe che - hAhAbhUta - eTale 'hAhA' e pramANe A zabdanuM du:khAdloka vaDe karaNa te hAhA kahevAya che. te rUra prApta je kALa, te 'hAhAbhUta' kALa. "bhAMbhA' e du:khAd gAya AdithI karAya te * bhAMbharavuM, evo je kALa te 'saMbhAbhUta' kALa. A baMne anukaraNa zabdo che athavA bhaMbhA eTale 'bherI' te aMtaHzUnya che, tethI bhaMbhA samAna je kALa, janakSayathI te zUnya, tene bhabhAbhUta' kahe che. kolAhala - e pIDita pakSIno samUhadavani che, te rUpa prApta, te kolAhalabhUta. samaanubhAvathI - kALa vizeSa sAmarthyathI. ahIM kAra e vAcyAMtara dazavi che. kharapara - atyaMta kaThora ane dhULathI malina je vAyu te tathA durviSaha-dussaha atha vyAkuLa, asamaMjasa. bhayaMkara vAya che. * x * saMvartaka - tRNa, kASTha Adino apahAka vAyu vizeSa, te paNa vAya che ahIM A kALamAM vAraMvAra dhUmALone uMce pheMkatI evI dizA hoya che. te kevA prakAranI hoya ? te kahe che - cotarapha javALI, tethI ja reNu-raja vaDe kaluSa-malina tathA tama paTalaaMdhakAranA vRMdathI nirAloka-prakAza vagaranI, athavA jyAM dRSTi prasarI zakatI nathI tevI. kemake samaya ane kALanI rakSatA che. adhika, ahita ke apacya caMdra zItahimane choDe che. te rIte ja sUrya paNa tape che atha tApane muke che. kALanI rukSatAthI zarIranI sUkSatA che, tenAthI adhika zIta-uSNa parAbhava che. have pharI tenuM svarUpa bhagavaMta svayaM ja kahe che - vaLI bIjuM e ke he gautamAM vAraMvAra araNa - manojJasa varjita pANIvALo je megha che te, virasa-viraddha rasavALo je megha che te. A ja vAtane vadhu vyakta kare che - kSAramegha - sadi kSAra samAna jaLathI yukta megha. khAtramegha-chANa jevA sanA jaLathI yukta megha, kavayit tyAM khATA pANIvALo megha, agnimegha-agnivat dAhakArI jaLavALo megha, vidhutapradhAnanI jema jaLa varjita megha athavA vidhuno nipAta karato ke vidhu nipAta kAryakArI jaLanipAtavALo megha, viSamegha-lokonA maraNa thAya tevA hetuvALo megha, ahIM 'asanimegha" evuM pada paNa kyAMka dekhAya che. teno artha A che - kaccha Adino nipAta karato parvatAdinA vidAraNamAM samartha jalapaNAthI vajamegha, ayApanIya - prayojana jala jemAM che te arthAta asamAdhAnakArI jaLa. kyAreka na pIvAyogya jala paNa hoya. A ja kathanane spaSTa kare che - vyAdhiroga-vedanA-pariNAma jaLa. ahIM vyAdhi-sthira kuhAdi, roga-sadhaghAtI zUlAdi, temAMthI usthita je vedanAnI udIraNAaprApta samayamAM udayane prApta, te pariNAma-paripAka je pANIno che te. te evA prakAre jala jemAM che che. tethI ja amanojJa pANI, caMDa pavana vaDe prahata, tINa Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/47 thI 49 193 194 jaMbUlIpaprApti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vegavatI dhArAno je nipAta, te pracura pramANamAM je varSAmAM che te. evI vani varasAve che. bIjA graMthamAM A kSArameghAdi 100 varSa jUna 21,000 varSa pramANa du:SamAkALa atikamyA pachI vase che. - have te arasa meghAdinA varasavAthI zuM karaze? te kahe che - je vasavAnA karaNarUpathI pUrvokta vizeSaNavALo megha vidhvaMsa kare che te. bharata varSamAM grAma Adi Azrama sudhInA pUrve vyAkhyAyita karela che, temAM rahela janapada-manuSyaloka, catuSpadagAya,bheMsa Adi. go zabdathI gomatika gheTI vagere levI. tathA kheca-vaitAdyavAsI vidhAdharo tathA pakSI saMgho. tathA gAma ane araNyamAM je vicaraNa, temAM Asakata basa ane prANa eTale beIndriyAdi ghaNAM prakAre. tathA vRkSa-Ama Adi, guccha-vRMtAkI Adi, gulma-nava mAlikA Adi, latAazokalatA Adi, vallI-vAdDI Adi pravAla-pAlava, kara - zAlyAdi bIjA ItyAdi tRNa-vanaspati kAyika-bAbara vanaspatikAyiko. kemake sUkSma vanaspatikAyikone temanA vaDe upaghAtano asaMbhava che. tathA auSadhi-zAli Adi. parvatAdi anyatra ekAIpaNe rUDha che, to paNa ahIM vizeSathI jANavA. te A pramANe- parvatana athati utsava vistaraNathI parvata-skrIDA parvata- ujjayaMta, vaibhArAdi. mRNanti-lokonA nivAsa rUpacthI bolAvAya che te giri-gopAlagiri, citrakUTa Adi. DuMga-zilAchaMda ke coravRMda jyAM hoya che te tene pratyaya lAgIne banyuM DuMgara arthAt ziloccaya mAgarUpa. unnata - uMcI dhULanA Dhaga rUpa sthaLa, bhakri-brASTra, pAMsu Adi sivAyanI bhUmi. ukata sarve sthAno pachI gaIka zabda che, tenAthI prAsAda ane zikharAdi paNa grahaNa karavA. zabda meghonI bIjI kriyA jaNAve che. "vidrAvaNa karaze" e kriyAyoga kahelo che. A arthamAM apavAdasUtra kahe che - vaitAdyagiri sivAyanA parvatAdi levA kemake te parvato zAzvata hovAthI teno vivaMsa na thAya. upalakSaNathI naSabhakUTa (paNa levA) ane prAyaH zAzvatapaNAthI zatruMjaya giri AdinuM paNa varjana karavuM. tathA salilabila-jamInanA jharaNAM ane viSamagartA-pUrI na zakAya tevA zabhauMDA khADA, kyAkaM durgapada paNa dekhAya che, tyAM durga-khAta valaya prAkAra Adi durgama. nigna ane unnata te uMcA nIcA, temAM paNa zAzvata nadIpaNAthI gaMgA ane siMdhu baMnenuM varjana karela che. - have tyAM bharatabhUminA svarUpano prazna kahe che - bhagavan! te ArAmAM bharatanI bhUminuM svarUpa kevuM haze ? bhagavaMte kahyuM - gautama! [AvI bhUmi thaze :- aMgArabhUta-javAlArahita agninA piMDapa, mumudabhUta * virala agnikaNarUpa, kSArikabhUta-bhasmarUpa, tapta 2i5/13] kavelukabhUta - agnithI ati tapela retI jevI, tatasama jyotibhUta - tApa vaDe tula agnirUpa thayelI che. dhUlibahula - dhULa dhaNI hoya tevI, reNu-retI, paMka-kAdava, panaka-pAtaLo kAdava, calanI-cAlI zakAya teTalA pramANavALo kAdava. - ukta kAraNothI bhUmimAM cAlatA ghaNAM jIvone duHkhathI satata kramaNa-cAlavAnuM jemAM che te durnikrama arthAta duratikramaNIya che. Apa zabdathI duHkhe karIne besavuM Adi paNa samajI levuM. * * * * * - have tyAMnA manuSyonuM svarUpa pUche che - praznasUtra pUrvavat che. uttarasUtramAM kahe che - gautama te manuSyo AvA prakAranA thAya che - kevA ? dUrUpa-duSTa svabhAvavALA. duvarNa - kutsita varNavALA, e pramANe durgandhI, dUrasA-rohiNI Adiva4 kutrita rasayukta. dusparza karkaza Adi kutsita sparzavALA, aniSTa-anicchanIya viSayavALA, paraMtu aniSTa kaMIka kamanIya paNa hoya, tethI kahe che - akAMta eTale kamanIya. kAMta paNa kaMIka kAraNavazathI prItine mATe thAya, tethI apriya-apriyahetuka. temanuM apiyata kaI rIte thAya? te kahe che - azubha eTale azobhana bhAvarUpavathI. azubhatvane vizeSathI kahe che - mana vaDe arthAta antaH saMvedanathI zubhapaNe na jaNAya, tethI amanojJa. amanojJapaNe anubhUta chatAM mRtidazAmAM dazAvizeSathI kaMIka manojJa hoya, tethI kahe che - amanoma arthAt mana vaDe pharI smaraNa karavuM na game tevuM. athavA A badhAM zabdo ekArthika che, te aniSTatAnA prakana sacavanArA jANavA. aniSTAdi vizeSaNayukta hovA chatAM keTalAMka DuMbanI jema susvaravALA hoya che, tethI kahe che - hIna - glAnanI jevo svara jemano che te. dIna-du:khitanI jevA svasvALA, aniSTAdi zabdo ukta arthavALA che, te ja ahIM svara sAthe yojavA. anAdeyavacanapratyAjAtA - asubhagapaNAthI agrAhya vacana, tevA prakAre jemano janma che te. nirlaja, kuTa-bhrAMtijanakadravya, kapaTa-bIjAne chetavA mATe veSAMtara karavo te, kalaha, vadha-hAtha Adi vaDe tADana karavuM te. baMdha-doraDA vaDe bAMdhavA, vaira, A badhAmAM nira. maryAdA atikramamAM pradhAna, akAryamAM nitya udhata, guru-mAtA Adi vaDIla, temano niyoga-AjJA, temAM je vinaya-"hA, bhale' ityAdirUpa, tenAthI hid. | vikala * asaMpUrNa, kANo - cAra aMgulikAdi svabhAvapaNAthI rUpa jemanuM che che. prarUDha - khADAmAM paDela sUkaranI jema A janma saMskAranA abhAvathI vadhI gayelA nakha, vALa, dADhI-mUMcha ane roma-vALa jemanA che te, kAlA-kRtAMta sadeza athavA kUprakRtipaNAthI khara puruSa - sparzathI ati kaThora, zyAmavarNa-nIlI kuMDamAM nAMkhela ke kADhela puruSa - sparzathI ati kaThora, zyAmavarNa - nIlIkuMDamAM nAMkhela ke kATela evA. kyAMka dhyAmavarNa evuM pada paNa dekhAya che, teno artha anuvala - ujjavala nahIM tevA varNavALA che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/47 thI 49 15 196 jaMbUlIpaprApti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 bAhulyagrahaNathI je rIte temanuM samyaguESTiAva kadAcita saMbhave che, te prakAre pachInA graMthamAM vyAkhyA karela che. utkRSTathI rani-hAtha, tenA je 24-aMgula lakSaNa pramANa vaDe jenI mAtrAparimANa che tevA. ahIM kadAca 16 varSa ane kadAca 20-varSa parama Ayu jemanuM che tevA kahe che. zrI vIracaritramAM to strInA 16-varSa ane puruSonA 20-varSa kahelAM che. ghaNAM putro, pautronA parivAravALA, temanA praNaya-snehanI bahulatAvALA che. AnA dvArA apAyu hovA chatAM ghaNAM saMtAnavALA temane kahelAM che. alpakALamAM cauvananA sabhAvathI Ama kahyuM ce. teo gRhAdinA abhAve kyAM vase che ? gaMgA-siMdhu mahAnadImAM, vaitAdya parvatanI nizrAmAM boMtera sthAna vizeSAzrita nigoda-kuTuMbo che. temAM boMteranI saMkhyA A pramANe - vaitADhayanI pUrve gaMgAnA be kinAre nava-nava bilono saMbhava che, tethI aDhAra ane siMdhu nadInA paNa aDhAra. e chabIzamAM dakSiNAddha bharatanA manuSyo vase che. vaitAdyathI AgaLa gaMgAnA baMne kinAre aDhAra ane siMdhunA baMne kinAre aDhAra, ahIM uttarAddha bharata vAsI manuSyo vase che. bIjanI mAphaka bIja thatAM janasamUhonA hetupaNAthI bIjanI jema mAmA-parimANa jemanuM che te. svalpa arthAt svarUpathI, bilavAsI manuSyo thaze. * * sphaTita ziras - phUTela evuM dekhAtuM mastaka jemanuM che te. kapila-varNa che, palita-zukla [zveta] vALavALA, ghaNAM snAyu vaDe baddha evA, du:khathI joI zakAya evA rUpavALA. zaMkuTita - saMkucita vali-nirmAsa ane cAmaDInAM vikAravALA, tene anurUpa AkArapaNAthI taraMga-vIci, tenAthI pariveSTita aMgo-avayavo jemAM che, evA prakAre aMga-zarIra jemanuM che te. konI jevA ? vRddhAvasthAthI pariNata evA arthAt sthavira manuSyo jevA. sthaviro bIjI rIte paNa oLakhAvAya che, tethI jarApariNatanuM grahaNa karyuM che. pravirala - aMtarAlapaNAthI chuya chaTA dAMtavALA, keTalAMka paDI gayelA dAMtanI zreNi jemanI che te. udbhaTa-vikarALa, ghoDAM jevuM mukha jemanuM che tevA mukhavALA, kemake tuccha daMta chedavALA che kavacit "ubhaDaghADAmuha' evo pATha che, teno artha che - spaSTa kRkATika vadana jemanuM che tevA. viSama nayanavALA, vakranAkavALA. - X - X * vikRtabIbhatsa, bhISaNa-bhayajanaka mukhavALA. dadhvakiTibhasidbhAni - kSudra kuSTha vizeSa, tethI pradhAna. sphaTita ane kaThora, zarIranI tvacAvALA. tethI ja cikalAMga-kAbara cItarA avayava zarIrI, kachu pAma ane kasara vaDe vyApta thayelA tethI ja kharatISNanakha - kaThina tIvra nakho vaDe khaNavAthI vikRta-vra karAyelA zarIravALA, TolAkRti-apazasta AkAravALA athavA Tolagati-uMTa Adi mAphaka cAlanArA. [tathA viSama-dIrdhadvasva bhAvathI saMdhirUpa baMdhano jene che te. utkaTuka - yathA sthAne aniviSTa, asthika-prIkasa [hADakAdi] vibhakata vatu - aMtaro dekhAtA hoya tevA - x* athavA tevA prakAranA svabhAvathI utkarka rahelA, vibhakata-bhojana vizeSa rahita, durbaLa-baLarahita, kusaMhananasevAd saMhananavALA, kupramANa-pramANahIna, kusaMsthitaduHsaMsthAnavALA. - x - tethI ja kahe che - kurUpa-kuAkAravALA, kusthAnAsana - kutsita Azraye rahelA, kuzasyA-kutsita zayanavALA, kubhojI-duSTa bhojanavALA, azuci-stAna, brahmacaryAdi rahita athavA azruti-zAyarahita. aneka vyAdhi vaDe paripIDita aMgavALA, khalita thatAM ke vihaLa athavA jevI-tevI gativALA, nirutsAha, sattva parivarjita, vikRta ceSTAvALA, naSTa tejavALA. vAsvAra zIta-uNa kharaskaThora vAyu vaDe mizrita arthAtu vyApta. | malina pAMsurUpa raja vaDe paNa puNaraja vaDe nahIM, te rIte jemanA aMgo-avayavo dhULathI kharaDAyA che tevA aMgavALA. ghaNAM krodha, mAna, mAyA, lobhatI yukta tathA ghaNAM mohavALA, jemane zubhaanukULa vedha karma jemane nathI tevA, tethI ja duHkhanA bhAgI, athavA duHkhAnubaMdhI duHkhanA bhAgI. bahulatAthI dharmasaMjJA * dharmazraddhA ane samyakatva, te baMne vaDe paribhraSTa. have temanA AhAranuM svarUpa pUchatAM kahe che - bhagavan! te manuSyo zuM AhAra kare che ? zuM khAze ? bhagavaMte kahyuM - te kALamAM arthAta ekAMta duHSamalakSaNa rUpa ane te samayamAM - chaThThA ArAnA aMta svarUpa, gaMgA-siMdhu baMne mahAnadI sthapatha-gADAMnA be paiDAthI mapAya teTalo mArga, te mAtrA-parimANa. jenuM che, teTalAM pramANamAM vistAra - pravAhano vyAsa jeno che te tathA akSa-paiDAnI nAbhimAM mUkAtuM kASTha, temAM je sota-dhurIno pravezarabdha, teTaluM pramANa, tenI mAtrA-avagAhanA jenI che, teTalAM pramANamAM jaLa kahela che. ATalAM pramANamAM ja, paraMtu gaMbhIra uDANamAM jaLane dhAraNa karaze nahIM. (zaMkA) laghuhimavat ArAnI vyavasthAnA hitapaNAthI temAM rahela pAdrahathI nIkaLato A pravAha, tenAthI A jUnarUpa kahela pravAha kaI rIte eka sAthe jAya che ? (samAdhAna) gaMgA prapAta kuMDamAMthI nIkaLyA pachI kramathI kALa anubhAva janita bharata bhUmimAM rahela tApanA vazathI jaLanA zoSaNamAM ane samudranA pravezamAM - baMnemAM ukta mAtrAmAM ja zeSa jaLanA vahanapaNAthI tema che, tethI temAM koI Apatti nathI. teTalAM paNa pANImAM ghaNAM maca ane kAcabAthI vyApta hoya che ane Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/51 17 198 jaMbUlIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 apUkAyanI arthAt sajAtIya akAya samuhanI bahulatA hotI nathI. tyArapachI te manuSyo sUryanA ugavAnA ane asta thavAnA samayamAM - X - X * bilomAMthI zIgha gatithI bahAra nIkaLe che. kemake muhUrta pachI atitApa ke atizIta [AraMbha thAya che. tene sahana karavA zaktimAna hotA nathI. bilomAMthI nIkaLIne matsya ane kAcabAne sthaLe atha ikinArAnI bhUmi - x* thakI prApta kare che - grahaNa kare che. grahaNa karIne ThaMDI ane garamImAM tapta arthAtu rAtrimAM ThaMDI vaDe ane divasanA Atapa vaDe rasa zoSAyela prApita AhAra yogya thAya che. kemake atisa-rasa temanA jaTharAgni vaDe pacI zakato nathI. e rIte mAchalA ane kAcabAo vaDe 21,000 varSa sudhI AjIvikA karatAM vicaraze. have tenI gatinuM svarUpa pUchatAM kahe che - bhagavan! te manuSyo nizIlaAcAra sahita, nirvata-mahAvata, aNavatarahita, nirguNa-uttaraguNathI rahita, nirmaryAdakuLa Adi maryAdA jemane nathI tevA, niApratyAkhyAna pauSadhopavAsA - porisi Adi niyama nathI tevA, tathA jemane amI Adi parvanA upavAsAdi vartatA nathI tevA ti manuSyo hoya che.] prAyaH mAMsAhArI, kaI rIte? te kahe che - kemake matsAhArI che, tathA kSaudrAhArI - madhubhojI athavA kSINa - tuccha vadhelA, tuccha dhAnya Adi AhAra jemano che tevA. * * * * * keTalIka pratomAM ahIM 'galuhAra' zabda dekhAya che, te lipipramAda ja saMbhave che. kemake pAMcamAM aMganA sAtamAM zatakamAM, chaThThA uddezAmAM duSamakSama ArAnA varNanamAM Avo pATha dekhAto nathI. athavA saMpradAyAnusAra A padanI vyAkhyA karavI. kuNapa-zaGda-teno rasa ane carabIno AhAra, #ThanamA - ItyAdi pUrvavatu, uttaraNa paNa pUrvavat che. vizeSa e ke "prAyaH" zabdanA grahaNathI koIka kSudra AhAravALA akliSTa adhyavasAyathI devalokagAmI paNa thAya che. have je te kALAnA bAkI rahelAM catuSpado che, temanI zuM gati che, ema pUche che - bhagavan! te ArAmAM catuSpada-siMha Adi pUrve vyAkhyA karelA arthavALA vyApada-zikArI pazu, prAyaH mAMsAhArAdi vizeSaNa viziSTa che, teo kyAM jaze ? kayAM utpanna thaze ? bhagavaMte kahyuM - gautamAM prAyaH naka-tiryaMcayonamAM utpanna thaze. "prAyaH' zabadanA grahaNathI koIka mAMsAdi rahita devayonimAM paNa jAya. vizeSa e ke - cillalaka eTale nAkhara vizeSa prANI.. have te kALanA pakSinI gatine vize prazna kare che - te spaSTa che. vizeSa e ke - bAkI rahelA je pakSIo, vat zabdathI grahaNa karavA. temAM DhaMka - kAka vizeSa, kaMkA-lAMbA pagavALA, pilaka-rUDhithI jANavuM, maguka-jaLa kAgaDA, zikhi-mora, chaThTho Aro puro thayo. tethI avasarpiNI paNa pUrI thaI. have pUrve kahela utsarpiNIne nirUpavAnI IcchAthI tenA pratipAdanane kALanA pratipAdanapUrvaka pahelA ArAnuM svarUpa * sUra-50 te chaThThA ApanA sa,000 varSano kALa vItyA pachI AgAmI utsarpiNImAM zrAvaNa mAsanA kRSNa pakSanI ekama, bAlavakaraNamAM abhijita nakSatramAM caudazamAM kALanA pahelA samayamAM anaMta varNapayo Avatu anaMtaguNanI pariddhithI vRddhi pAmatAM-pAmatAM A dUdhamakuyamAM nAmano ro-samayakALa che AyuSyamAna zamaNa prApta thaze. bhagavanA te samAM bharatakSetrano kevA prakArano AkAra-bhAva pratyAvatAra [svarUpa thaze? gautamI te kALa hAhAbhUta, bhaMbhabhUta ItyAdi thaze, te avasarpiNInA duSamakSamA ArA mAphaka jANavo. te ArAnA 21,000 varSano kALa vItyA pacI anA varNa pAyiothI cAva4 anaMtaguNa pavRiddhithI vRddhi pAmatAM-pAmatAM A dudhamAM nAme ArAno kALa prApta thaze. * vivecana-50 : te ArAmAM avasarpiNImAM duSamaduSamA nAmaka 21,000 varSa pramANa kALa vyatikAMta thayA pacI utsarpiNI Avaze. te zrAvaNa mAsanA kRSNapakSanI ekama ane pUrve avasarpiNInA aSADha mAsanI pUrNimAno aMta samaya haze. kemake tenuM paryavasAna che. bAlava nAmanA karaNamAM vada pakSanI ekama tithi AdimAM ja teno sadbhAva hoya che. abhijitu nakSatramAM caMdra vaDe yoga thAya che. catudaza kALa vizeSanA prathama samaye - prAraMbha kSaNe anaMtA varNa paryAyothI cAvatu anaMtaguNa parivRddhithI vadhatAM-vadhatAM eTalAM aMtaramAM duHSamaduHSamA nAmano Aro-samaya kALa, he AyuSyamAn zramaNa ! prApta thaze, ema vaNadinI vRddhi je kramathI pUrve avasarpiNInA ArAmAM hAni kahI, temaja kahevI. catudaza kALa vizeSa vaLI niHzvAsa ke ucchavAsathI gaNAya che. samayanA nirvibhAga kALapaNAthI Adhana vyavahArAbhAvathI ane AvalikAnA vyavahAra : arthatvathI upekSA. temAM niHzvAsa ke ucazvAsa, prANa, stoka, lava, muhUrta, ahorAma, pakSa, mAsa, tu, ayana, saMvatsara, yuga, karaNa, nakSatra. A cauda. temAMnA pAMca, sugamAM sAkSAt kahelAM che, bAkInA upalakSaNathI saMgRhItamAM pahelAM samaye. teno artha zo che ? je A cauda kALa vizeSamAMno pahelo samaya che, te ja utsarpiNInA pahelA ArAno pahelo samaya che. avasarpiNImAM A aSADha pUnamano chello samaya ja Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ /51 199 paryavasAnathI jANavo. ahIM evuM kahevA mAMge che ke - avasarpiNInI AdimAM mahAkALe pahelAMthI pravartamAna badhAM paNa tenA avAMtararUpa kALa vizeSa prathamathI ja eka sAthe pravarte che. pachI svasva pramANa samApitamAM samApta thAya che. te ja pramANe pharI pravarte che, pharI parisamApti pAme che yAvatuM mahAkALa parisamAti pAme che. jo ke bIjA graMthamAM RtunuM aSADhAdipaNAthI kathana vaDe utsarpiNInuM zrAvaNa AdipaNAthI A prathama samaya sarakho thato nathI. kemake RtunuM aDadhuM cAlI gayela che, to paNa prAvRt - zrAvaNAdi varSa satri, Sa - Aso Adi, zarad - mRgazirSAdi, hemaMta-mAghAdi, vasaMta-caitra Adi grISma-jayeSTha Adi ItyAdi bhagavatI sUtranI vRttinA vacanathI zrAvaNa AdipaNAnA pakSanuM AzrayapaNa kahevuM, temAM doSa nathI. paraMtu A sama gaMbhIra che ane bIjA graMthamAM vyakata anupalabhya bhAvArthaka che, tethI bIjI rIte paNa AgamanA avirodhathI madhyastha bahuzrutoe paribhAvanA karavI joIe. have ahIM kALa svarUpa pUche che - te badhuM sugama che. vizeSa e ke - duSamakSamAnA avasarpiNInA chaThThA ArAnA varNakane jANavuM- kemake te AnI samAna prApta thAya che. utsarpiNIno pahelo Aro puro thayo, have bIjA ArAnuM svarUpa varNave che. te badhuM sugama che. vizeSa e ke - tene utsarpiNIno bIjA Aro kahevo joIe. have avasarpiNInA duHSamA ArAthI AnuM vizeSa kahe che - * sUga-pa1 : te kALe - te samaye pukkala saMvataka nAmaka mahAmeLa utpanna thaze. te mahAmeLa lAIthI bharatane anurUSa ane vikraMbha tathA bAhalyathI paNa anurUpa haze. tyArapachI te pukala saMvartaka mahAmeLa zamtAthI garjanA che. zalutAthI garjanA karIne, zIghatAthI vidhuvayukta thaze. zIghatAthI vidhuta yukta thaIne zIghatAthI yuga musala muSTi pramANa mAtra dhArA vaDe sAtarAtri sudhI ovamedha varSa varasAvaro. - ukta vaSaNiI bharatanA bhUmibhAganA aMgArabhUta, murabhUta, kSArikabhUta tapta karelvakabhUta, tapta samajyotibhUta bhUmine nivyapitazItaLa karI deze. te pula saMvataka mahAmeLa sAta ahoraNa bhUmine zItaLa karyA pachI, ahIM megha nAmaka mahAmeghano pradubhati thaze. te mahAmeLa bharatapramANa mAtra laMbAIthI ane tene anurUpa vikaMbha ane bAhalyathI thaze. tyAre te kSIramegha namaka mahAmeva jadIeNI garjanA karaze. yAvatuM jaldIthI sugamusAla muSTi cAvatuM sAta ahorAtra vaSa varasAvaze.. 200 jaMbUtIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 ukta vaSaNiI bharatakSetranI bhUmimAM (zubha) varNa-gaMdha-rasa ane sparza utpanna karaze. te kSIramegha sAta ahorAtra paryanta bhUmine zItalakare pachI ahIM dhRtamegha nAme mahAmeLa utpanna thaze, te laMbAIthI bharatakSetra pramANa mAtra ane tene anurUpa vikkama ane bAhalyathI haraze. tyAre te dhRtameSa nAmaka mahAmeLa jaldIthI garjanA karaze. cAva4 varSa varasAvaze. jenAthI bharatakSetranI bhUmi nibhAva vaDe yukta thaze - nehabhAva janmAvazo. te dhRtamegha sAta ahorAtra bhUmine zItaLa karyA pachI ahIM amRtamegha nAmaka mahAmeghano udbhava thaze, te bharatakSetra pramANa laMbAI vaDe cAva4 vaSarti varasAvaze. ukta meLavI bharatakSetra, vRkSa, guccha, gulma, latA, valli, tRNa, tharvaka, harita, auSadhi, pravAla, akura Adi tRNa vanaspatikAyane utaw karaze - tRNa vanaspatiyukta thaze. te amRtamea uta ahorAtra bhUmine zItaLa kaI pachI ahIM amegha nAmaka mahAmeLa utpanna thaze. te bharata pramANa mAtra laMbAIthI yAva4 varSa varasAvaze. ukata vaSIi ghaNAM ja vRkSa, guccha, gulma, latA, valli, tRNa, pavaka, harita, auSadhi, pravAla, aMkura Adi tikta-kaphuka-kaSAya-azva ane madhura Ica prakAranA savizeSane jamAvaze. tyAre bharatakSetra parUDha vRkSa, guccha, gulma, latA, valli, vraNa, paka, harita, auSadhithI yukta thaze. upasthita tvacA--pravAlaaMkuyu-phaLa sukta sukhopabhogya thaze. vivecana-51 - te kALe arthAta utsarpiNInA bIjA ArArUpa, te samaye athati tenA ja prathama samayAM, pukala - sarva azubha anubhAvarUpa bharata kSetramAM rahela rUkSa dAhAdine prazasta udaka vaDe saMvata - nAza karaze. pujya saMvartaka, te parjanya Adi megha traNanI apekSAthI mahAnuM megha-10,000 varSanI avadhivALI eka vaSathiI bhUminA bhAvukapaNAthI mahAmegha pragaTa thaze - udbhavaze. bharatakSetra pramANathI sAdhika 14,431 pramANa jenuM che te, kaI rIte? laMbAI vaDe. A bhAva che - pUrva samudrathI AraMbhIne pazcima samudra sudhI tenA vAdaLo vyApta thaze. te bharatakSetra sadeza * x * haze. konA vaDe? vikaMbha ane bAhalyathI ati jeTalo vyAsa bharatakSetranA ISa sthAne - pa26 yojana, 6-kaLA ane yojananA 21-bhAgarUpa che, tenAthI atirikta sthAnamAM aniyatapaNAthI, Ano paNa vibha che. bAhalya-jeTalA jaLa bhAra vaDe jeTalA avagADha bharatakSetranI tapta Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/51 bhUmi bhInI thAya ane tApanI upazAMti thAya teTalA pramANamAM jaLasamUhane nipajJa thayela grahaNa karavo. have te prAdurbhata thaIne je karaze, te kahe che - tyApachI te pukala saMvartaka megha jaldIthI * x * x * prakarSathI garjanA karaze. tema karIne jaldIthI yuga-rathano avayava vizeSamuzala-sAMbelu, muSTi-mukI, bhegI karela AMgaLI sahitano hAtha, AnuM je pramANamAM laMbAI-pahoLAI Adi, tenA vaDe pramANa jenuM che te. ATalA pramANamAM sthaLa evI dhArAthI sAmAnyathI bharatakSetranA bhUmibhAgane aMgArarUpamUrmararUpakSArikarUpa-tapta jvalakarUpa-tapta sama jyotirUpa che tene te puSkara saMvartaka mahAmegha zAMta karI deze. have bIjA meghanI vaktavyatA kahe che - ane temAM, ahIM '' zabda bIjA vAkyanA prAraMbhArthe che. pukala saMvartaka mahAmeLa sAta ahoraNa sudhI paDyA pachI * nirbhara varasyA pachI, te aMtaramAM kSIramegha nAmaka mahAmegha utpanna thAya che. bAkI pUrvavatuM. have te megha pragaTa thaIne zuM kare che ? te kahe che - ahIM "varasaze" sudhI pUrvavata, je megha bharatanI bhUmimAM (zubha) varNa, gaMdha, rasa, sparzane utpanna karaze. ahIM vaNadi zubha ja grahaNa karavA, jenAthI loko anukULa vedana kare che. kemake azubha vaNadi pUrvakALanA anubhAvathI janita to vartatA ja hoya che. [zaMkA jo zubhavaNadine utpanna kare che, to tarupanAdi nIla varNa, jAMbUphaLAdi kaNa, maci AdimAM tIkho sa, kArelA AdimAM kaLavo rasa, caNA AdimAM rakSa sparza, suvarNa AdimAM bhAre sparza, kracAdimAM khara sparza, ItyAdi azubhavaNiida kema saMbhave ? [samAdhAna azubha pariNAmo paNa Amane anukULa vedhapaNAthI zubha ja che. jema macA Adino tIkho sa Adi pratikULa vedhatAthI zubha chatAM azubha ja che, jema kuSTha Adine thayela zveta vaNadi. have trIjA meghanI vakatavatA kahe che - te kSIramegha sAta ahorAtra paDI gayA pachInA aMtaramAM ghI jevo nizva megha-dhRtamegha nAme mahAmegha pragaTa thAya che, ItyAdi badhuM pUrvavatu. - have te pragaTa thaIne zuM karaze te kahe che - badhuM pUrvavatu. vizeSa e ke dhRtameghA bharatabhUmimAM snehabhAva-nigdhatAne utpanna karaze. have cothA meghanI vaktavyatA kahe che - te dhRtamegha sAta dinarAtri paDyA pachI ahIM-prastAvita amRtamegha nAma pramANe artha dharAvato tevo mahAmegha pragaTa thaze, cAvat varasaze, te badhuM pUrvavatu je megha bharatakSetramAM vRkSa, gulma, guccha, latA, valli, tRNa-A vRkSAdi prasiddha che, paraMga-zeraDI Adi. harita-duvAM Adi, auSadhi-zAli Adi, pravAla-pallava aMkura - zAlyAdi bIja ItyAdi tRNa vanaspatikAyo * bAdara 202 bhUlIpaprajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vanaspatikAyone utpanna karaze. have pAMcamAM meghanA svarUpanI vakatavyatA kahe che - vyasta che. paraMtu sajanaka megha eTale samegha. je samegha, te amRtameghathI utpanna ghaNAM vRkSAdi aMkura sudhInI vanaspatinA tikta-lIMbaDA AdimAM rahela, kaTuka-masyA AdimAM rahela, kaSAya - bibhItaka, AmalakAdimAM rahela, aMba-AMbalI Adi Azrita, madhura-zarkarAdi Azrita. A pAMca prakAranA rasa vizeSone utpanna karaze. lavaNarasa madhurAdinA saMsargathI janya hovAthI tenI virakSA bhedamAM karI nathI. kemake temAM mAdhurya Adi saMsarga saMbhave che. badhAM rasomAM lavaNanA prakSepathI ja svAdapaNuM utpanna thAya che, tethI judo nirdeza karyo nathI. A pAMca meghonuM kramathI A prayojana sUtra kahyA chatAM spaSTIkaraNane mATe karI lakhIe chIe - (1) pahelAM meghamAM bharatabhUminA dAhano upazama thAya che. (2) bIjA meghamAM temAM ja zubhavarNagaMdhAdinI utpatti. (3) trIjA meghamAM temAM ja snigdhatAnI utpatti, ahIM kSIramegha vaDe ja zubha varNa-gaMdha-rasa-parza saMpattimAM bhUminI nigdhatA saMpatti na kahevI. kemake temAM snigdhatAnI adhikatAnuM saMpAdana che, jevI snigdhatA ghI mAM hoya tevI dudhamAM na hoya, te anubhava ja sAkSI che. (4) cothA meghamAM temAM vanaspatinI utpatti. (5) pAMcamAM meghamAM vanaspatimAM svasva yogya savizeSanI utpatti thAya che. jo ke amRtameghathI vanaspati saMbhavamAM vaNadisaMpatti paNa tenI sahacArI hovAthI rasanI paNa saMpatti tenAthI ja hoya te yukti che, to paNa sva-sva yoga sa vizeSane saMpAdita karavAne samegha ja prabhu-samartha che, tema jANavuM. tyAre bharatakSetra jevuM thaze, te kahe che - tyArapachI * ukta svarUpa pAMca meghanA varasyA pachI bharatakSetra kevuM thAya che? te kahe che - prarUDha - ugelA vRkSa, guccha, gubha, latA, valli, tRNa, parvajA harita auSadhi jyAM - tyAM hoya che tevuM arthAt A vanaspatijIvothI yukta, upacita-puSTine pAmela, vayA-patra-pravAla-pallava-aMkura-puSpa-skULo samudita - samyaka prakAre udayane prApta jemAM che tevuM. - X* AnA vaDe pupa ane phaLonI rIti darzAvI, tethI ja sukhopabhogyasukhethI sevI zakAya tevuM thaze. ahIM vAkyAMtaranI yojanA mATe (bhaviSya) thaze evuM pada yojela che. tethI punarukti na vicAravI. have tatkAlIna manuSyo tevA bharatakSetrane joIne je karaze tene kahevA mATe sUtrakArazrI jaNAve che - * sUtra-52,53 :[5] tyAre manuSyo bharatakSetrane vRddhi pAmela vRkSa, guccha, gulma, valli, Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/52,53 208 latA, vraNa, parvaka, harita auSadhithI upasthita tvacA, chama, pravAla, pallava, aMkuru puSpa, phaLa samudita ane sukhopabhogya thayeluM joze. joIne bhilomAMthI zIutANI nIkaLaze. nIkaLIne haSTa-tuSTa thaI ekabIjAne bolAvaze. ekabIjAne bolAvIne te manuSyo (paraspara) A pramANe kaheze - o devAnapiyo bharatakSetra vRddhi pAmela vRkSa, gulma, guccha, latA,. halli, tRNa, parvata, harita mAnava sukhopabhogya thayuM che, to te devAnupiyo ! ApaNe je kaMI A ja patta azubha, phuNima AhArane karatA hatA, te aneka chAyA sudhI vajanIya karIzuM tenI chAyAne paNa spaNa nahIM), oma zrIne samIcIna vyavasthA karaze. tyArapachI teo te bharatakSetramAM sukhapUrvaka maNa karatAM-karatAM vicaraNa karo . [53] bhagavAna ! te ArAmAM [utsarpiNInA bIjA ArAmAM) bharata kSetranA kena prakAre AkAra-bhAva-pratyAvatAra virU thaze ? gautamAM bahurAma ramaNIya bhUmibhAga thaze ava4 kRtrima ane kRtrima maNIthI zobhita thaze.. bhagavana ! te ArAmAM manuSyonA kevA AkAra bhAva Adi svarUpa thaze ? 204 jaMbUlIpaprApti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 te ArAmAM AyuSyamAna zramaNA 42,000 varSa jUnI eka koDAkoDI sAgaropama kALa vyatIta thayA pachI anaMta varNapayariyothI cAvatuM anaMtaguNa pariddhithI vadhatAM-vadhatAM A suSamadUSamA nAme aAro [samaya-kALa] prApta thaze. ukta samaya traNa bhede vibhAjIta thaze. pahelAM vibhAga, madhyama mibhAga, pAchalA bhAga. bhagavanA te ArAmAM pahelAM vibhAgamAM bharatakSetrano kevA prakAre aAkArabhAva-pratyavatAra thaze? gautama bahurAmaramaNIya yAtaC/ thaze. manuSyonI je prakAra avasarpiNInA chala bhAganI vaktavyA che, te kahetI, mAtra temAM kulakara ane bharavAnI na kahetA. bIja kahe che ke - te ArAmAM pahelA nibhAgamAM paMdara kularo utpanna thaze. te A pramANe - sumati cAvata RSabha, bAkI badhuM pUvava4 jANavuM. daMDanItio ulaTA krame jaNavI. te ArAnA pahelAM vibhAgamAM rAjadharma mAvat dharmacAstri viccheda pAmaze. te ArAnA madhyama ane chatAM bhAgamAM AvatuM pahelI ane madhyama pribhAganI vakatavyatA, je avasarpiNImAM kahI, te kahevI. suSamA karo pUrvavata, suSamasuSamA paNa pUrvavat kahevo. cAvata cha bheda manuSyo avata zanaizcArI chAdi pUrvavata. vivecana-pa2,53 : tyArapachI te manuSyo bharatakSetrane cAvata sukhopabhogya jue che. joIne bilomAMthI jaldIthI nIkaLe che. nIkaLIne AnaMdita thayelA ane saMtoSane pAmelA evA te pachI anyonyane bolAvaze bolAvIne A pramANe kaheze, have te zuM kaheze ? te kahe che - o devAnupiyo bharatakSetra vRddhigata vRkSavALuM vAva sukhe upabhogya thayuM che, tethI he devAnapiyo ApaNe ApaNI jAtinAe kaMIpaNa AjathI azubha, kuNimamAMsAhArano AhAra karaze, te puruSa aneka chAyA vaDe, bhojanAdimAM sAthe paMktimAM besavanI je zarIra saMbaMdhi je chAyA, te paNa varjavI. teno artha Avo che - temanI aspRzyatAthI zarIra sparza to dUra rahyo, tenA zarIranI chAyAno sparza paNa varjanIya che. * X - X - e pramANe saMsthiti-maryAdAnI sthApanA karaze. sthApIne bharatavarSamAM sukhe sukhe abhiramANa - arthAt sukhapUrvaka krIDa karatAM-karatAM vicaraze - pravartaze ema jANavuM. have bharatabhUminuM svarUpa pUche che - badhuM pUrvavat. [zaMkA kRtrimamaNi Adi karaNa, tyAre te manuSyone zilpopadezaka AcAryanA abhAvathI asaMbhava che. [tenuM zuM ?] gautama! te manuSyone cha de saMdhayaNa, cha bhede saMsthAnA ghaNAM ranI hiAthI ukta uccatvathI, janya aMtarmahatta, utkRSTa sAtireka so varSa Aya pALaze. pALIne keTalAMka narakagAmI tAva keTalAMka devagati gAmI thaze, siddha thase nahIM te ArAmAM ra1,000 varSano kALa vItyA pachI anaMtA vapacayiothI cAvatuM vRddhi pAmatA - pAmatAM A dUSamasuSamAM nAme kALa he AyuSyamAna zramaNa prApta thaze. bhagavanA te rAmAM bharatakSetranA kevA AkA-bhAva-pratyAvatAra thaze ? gautama bahurAma ramaNIya yAvatu akRtrimAdi pUrvavatuM. bhagavana! te ArAmAM manuSyonA keza aAkAra-bhAva-pratyAvatAra thaze ? gautamAM te manuSyone cha bheda saMdhayaNa, cha bheda saMsthAna, ghaNAM dhanuSyo ud uccatvathI, jaya aMtamuhUrva ane utkRSTa pUvIDI AyunuM pAlana jaze, pAlana karIne keTalAMka narakagAmI thaze cAvata keTalAMka sarve du:khono aMta jaze. te ja ArAmAM traNa vaMza utpanna thaze. te A pramANe - tI ivaza, cakravartIdaMza, dazArNavaMza. te ArAmAM 23-diioi , 11-cakvato , babaladevo ane 9-vAsudevo samutpanna thaze. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2/52,53 205 | [samAdhAna] bIjA ArAmAM pura-Adi niveza, rAjanIti-vyavasthAdikRta jAtismaraNavALA puruSa vizeSa dvArA athavA kSetranA adhiSThAyaka devanA prayogathI ke pachI kAlAnubhAvajanita naipuNyathI teno susaMbhava hovAthI kahyuM che... ...anyathA kaI rIte A ja graMthamAM prastuta ArAne AzrIne pukara saMvarghakAdi pAMca mahAmeghanI vRSTi pachI vRkSAdi vaDe ane auSadhi vaDe bhAsura saMjAta thatAM bharata bhUmimAM tatkAlIna manuSyo bilothI nIkaLIne mAMsAdi bhakSaNa niyama maryAdAne dhAraNa kare che ane teno lopa karanArane paMktinI bahAra karaze, e arthanuM abhidhApaka pUrvokta sUtra saMgata thaI zake ? - have manuSyanuM svarUpa kahe che - badhuM avasarpiNInA duHSama ArAnA manuSyanuM svarUpa che tema kahevuM. vizeSa e ke siddha thatAM nathI athati sarva karmakSaya lakSaNa siddhine pAmatAM nathI. kemake cAstridharmanI pravRttino abhAva che * x * e rIte utsarpiNIno bIjo Aro puro thayo. te ArAmAM - duHSamA nAmanA ArAmAM 21,000 varSano kALa vyatikrAMta thayA pachI anaMtA varNapayaya vaDe cAvatu vadhatAM-vadhatAM e avasaramAM duHSama suSamA nAmaka kALa, utsarpiNIno trIjo Aro he zramaNa ! prApta thaze, ItyAdi pUrvavatuM. avasarpiNInA cothA ArA samAna utsarpiNIno trIjo Aro che, tenA sArdezyane pragaTa karatAM kahe che - - prAyaH pUrve vyAkhyAyita karela artha che. temAM padAnAbha Adi tevIza tIrthakaro thaze, kemake covIzamAM bhadraka nAmanA tIrthakara cothA ArAmAM utpanna thavAnA che. agiyAra cakravartI bharatAdi, vIra caritramAM dIrdhadaMta Adi, bAramAM ariSTha nAmaka cakravartI cothA ArAmAM kahyA che. nava baladevo - jayaMta Adi, nava vAsudeva naMdI Adi. jo ke tilakAdi prativAsudevo ahIM kA nathI, temAM pUrvokta hetu ja jANavo. - e rIte cakravartI Adi thaze. - trIjo Aro pUrNa thayo, have utsarpiNIno cotho Aro kahe che - te ArAmAM 42,000 varSa jUnA koDAkoDI sAgaropama kALa vyatIta thayA pachI anaMta varNapayariyothI, cAvatu vRddhi pAmatA-pAmatAM praratAvita suSama duHSamA nAmano Aro-utsarpiNInA cothA Ara rUpa kALa prApta thaze. te Aro traNa bhede vibhAga pAmaze. pahelo * madhyama ane pAchalo bhAga. temAM Adha tribhAganuM svarUpa kahe che - bhagavana ! te ArAmAM pahelAM bhAgamAM bharatakSetranA kevA AkArabhAva pratyavatAra thaze ? gautama ! bahusama ramaNIya yAvat thaze cAvat zabdathI pUrNa paNa bhUmivarNakano lAvo levo. manuSyano prazna bhagavana svayaM kahe che - tatkAlIna manuSyonI je avasarpiNInA trIjA ArAnI pAchalanA mibhAgamAM je 206 jaMbUtIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 vakatavyatA che, te ahIM paNa kahevI. ahIM apavAdasUtra kahe che - kulakarone laIne te vaktavyatA kahevI joIe. e pramANe RSabhadevane paNa varjavA. avasarpiNImAM kulakaroe saMpAdita karela daMDanIti Adi mAphaka RSabhasvAmI saMpAdha annapAkAdi prakyiA, zila-kaLAnuM upadarzanAdinI mAphaka utsarpiNImAM paNa bIjA ArAnA bhAvi kulakara pravartita temanI te vakhate anuvartanArI, tenA pratipAdaka puraNanA kathananA prayojananA abhAvathI, jema avasarpiNInA bIjA ArAnA trIjA bhAgamAM kulakaronA svarUpa, RSabha svAmInuM svarUpa pUrve kahyuM, te rIte ahIM kahevuM nahIM. athavA RSabhasvAmInA varjanathI RSabhasvAmIno AlAvo varjavo joIe. ema tAtparya che. tethI RSabha svAmIno AlAvo varjIne bhadrakRta tIrthakarano AlAvo karavo joIe. kemake utsarpiNInA chellA tIrthakaranA prAyaH avasarpiNInA prathama tIrthakaranA samAna zIlapaNAthI (ema kahI anyathA utsarpiNInA covIsamAM tIrthakara kyAre saMbhave che, evA saMzayAdi paNa thAya. * x - have kulara viSayaka vAcanAbheda kahe che - bIjA AcAryo kahe che - te ArAnA prathama bibhAgamAM A kahevAnAra paMdara kulakaro utpanna thaze, te A pramANe - sumatithI RSabha paryanta. kyAMka "samucI" evo pATha che, temAM "saMmati" zabda prAkRtanA niyamathI 'mut ' thayo hoya athavA "samuci" e pramANe cAvat zabdathI pUrvokta "pratizruti' Adi ja grahaNa karavA. vAMcanAMtara anusArathI je kulakara saMbhava nirUpita che, tenA sivAyanA bAkInA pAMca-pAMca puruSa parva saMpAdhamAna nava-nava daMDanIti Adi te pramANe pUrvokta ja jANavI. ahIM ja daMDanItikrama vizeSa svarUpane kahe che - daMDanIti kulakara vaDe saMpAI hA-kAra Adi pratiloma-pazcAnupUrvI thatI jANavI * atha;i buddhipathamAM prApya che. pahelAM paMcakanI dhikkAra Adi utkRSTa-madhyama-jaghanya aparAdhIne yathAyogya traNe che. bIjA paMcakanI kALAnubhAvathI utkRSTa aparAdha karanArane trIjI ane madhyamajaghanya aparAdhamAM "mAkAra" ane hAkArarUpa be, trIjA kulakara paMcakane pUrva aparAdhadvaya dhAraNa karanArane be jaghanya aparAdhamAM 'hAkAra'rUpa pahelI daMDanIti che. ahIM daMDanItioe upalakSaNa che, tenAthI zarIra ane Ayu - pramANAdi paNa yathAsaMbhava pratiloma - pazcAnupUrvIpaNe jANavuM. bIjI vAsanAnA sUtrano A bhAva che - ahIM vyavacchinna sajadharmamAM kAlAnubhAvathI pAtaLA-pAtaLA kapAyothI zAsana karanArA agratejaska daMDa karaze Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra-299 207 208 bhUlIpapajJapti upAMgasUtra-saTIka anuvAda/1 - pAMcamo ane chaThTho Aro pUrNa thayo. te pUrNa thatAM avasarpiNI kALa paNa pUrNa thayo. tenA pUrNa thavAthI avasarpiNI ane utsarpiNI rUpa kALa caMdra paNa pUrNa thayuM. muni dIparatnasAgare karelA vakSaskAra-2-no TIkA sahita anuvAda pUrNa - 6 - 7 - 7 - 7 - 7 - 6 bhAga-25 mo pUrNa ka nahIM. temaja zAsanIya manuSyo tevA daMDane ucita aparAdha paNa karaze nahIM. tyArapachI ariSTha nAmaka cakravartAnA saMtAnIya paMdara kulakaro thaze. bAkInA temaNe karela mayadAnA pAlaka thaze ane kramathI badhAM paNa ahamindra manuSyatvane prApta karaze. ahIM RSabha nAme kulakara, paraMtu RSabha nAme tIrthakara na levA. tene sthAne bhadrakRta tIrthakara, prastuta ArAnA 89-pakSa vyatikrAMta thatAM utpanna thanArapaNe AgamamAM kahyA che. ke sthAnAMganA sAtamA sthAnamAM sAta kulakaro kahyA che, temAM sumati nAma paNa kahela nathI. dazamAM sthAnamAM sImaMkara Adi daza kulakara kahyA che, temAM sumati nAma kahyuM che, paraMtu aMte nahIM. vaLI samavAyAMgamAM to sAta ja pUrvavat kahyA che. dazamAM vimalavAhanathI sumati sudhInA kahyA che. sthAnAMgamAM navamAM sthAnakamAM sumatinA putrapaNAthI padAnAbhanI utpatti kahI che. tathA prastuta graMthamAM bIjA ArAnAM kulakaro mUlathI ja kahyA nathI. cothA ArAmAM matAMtarathI sumati Adi paMdara kahyA che, tethI kulakarone AzrIne bhinna-bhinna nAmapaNuM, vyastanAmapaNuM, anyUnAdhika nAmapaNArUpa sUtrapAThanA darzanathI vyAmoha na karavo joIe. kemake te vAcanAbheda janitapaNuM che. vAcanA bhedathI pAThabheda thAya che. tevA kevali jANe. have ahIM ja pribhAgamAM zuM zuM succheda pAmaze te darzAvatA kahe che - te cArAmAM pahelA vibhAgamAM rAjadharma yAvat cAstridharma viccheda pAmaze cAvatu zabdathI gaNadharma, pAkhaMDadharma, agnidharma paNa viccheda pAmaze tema jANavuM. have zeSa dvibhAga vaktavyatAne kahe che - te ArAmAM madhyama ane pazcima vibhAgamAM, prathama ane madhyamanI ahIM yathAsaMbhava artha yojanAnA aucityathI madhyama ane prathama, e pramANe jANavuM joIe. atyazA zuddha pratilomya abhAvathI arthanI anupapatti thAya che. avasarpiNInI vaktavyatA te kahevI. cotho Aro pUrNa thayo. have pAMcamo ane chaThTho Aro atidezathI kahe che - 'suSa' pAMcamAM ArAnA lakSaNa, kALa te pramANe arthAt avasarpiNInA bIjA ArA pramANe che. 'suSamAsuSamA' nAmano chaThTho Aro, te paNa - te pramANe ja * avasarpiNInA pahelA ArA samAna che. - A badhuM kyAM sudhI jANavuM ? te kahe che - jyAM sudhI cha prakAranA manuSyo saMtati vaDe anavaro cAvatuM zanaizArI. ahIM cAvatu padathI parAgaMdhAdi pUrvokata ja grahaNa karavA. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa 14 15 | AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga | | 1 ane 2 sUtrakRtAMga | 3 ane 4 sthAnAMga. 5 thI 7 . samavAyAMga bhagavatI 9 thI 13 jJAtAdharmakathA upAsakadazA, aMtakRdazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa vipAkazruta, aupapAtika 16 rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti | 23,24. jaMbudvIpa prajJapti 25 thI 27 | nirayAvalikA paMcaka ane payannAsUtro-10+1 | nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpa mahAnizIthA 30 Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti 35 dazavaikAlika | 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 | naMdIsUtra 40 anuyogadvAra 41 kalpa (bArasA) sUtra 42 || 29 ]