________________
૧/,૮
જંબૂદ્વીપપજ્ઞપ્તિ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ/૧
એ પ્રમાણે તે પ્રાસાદઅવતંસકો પણ જાણવા. અથવા જાલાંતમાં રહેલ રને સમુદાય વિશેષથી ઉન્મીલિતની માફક ઉત્મિષિત લોચન જેવા છે.
વિકસ્વર શતપત્રો અને પુંડરીક-કમલ વિશેષ, દ્વાર આદિમાં પ્રતિકૃતિત્યપણે સ્થિત તિલકરત્ન અને અર્ધચંદ્ર, તેના વડે વિવિધરૂપના કે આશ્ચર્યભૂત. અંદરબહાચી મસૃણ તપનીયલાલ સુવર્ણની રેતીનો પ્રસટ, જેના પ્રાંગણામાં છે તે. બાકી પૂર્વવત્.
તે પ્રાસાદાવતુંસકના ઉલ્લોક પાલતા, અશોકલતાં, ચંપકલતા, ચૂતલતા, વનલતા, વાસંતિલતાથી ચિકિત છે. તે બધાં તપનીયમય યાવત્ પ્રતિરૂપ છે.
વ્યાખ્યા - તે પ્રાસાદાવતંસકનો ઉલ્લોક-ઉપરનો ભાગ પદાલતાદિના ચિત્રોથી યુક્ત છે, સ્વચ્છ, શ્લષ્ણાદિ વિશેષણ પૂર્વવતું.
તે પ્રાસાદાવાંસકમાં બહુસમરમણીય ભૂમિભાગ કહેલ છે. જેમ કોઈ આલિંગપુકર યાવ મણી વડે ઉપશોભિત છે. મણીનો વર્ણ, ગંધ, સ્પશિિદ (પૂર્વવ) જાણવો.
વ્યાખ્યા - પ્રાસાદાવતુંસકનું વર્ણન - ૪ - સમભૂમિ વર્ણન, વર્ણચક, સુરભિગંધ, શુભ સ્પર્શ વર્ણન પૂર્વવત્ જાણવું.
તે બહુ સમરમણીય ભૂમિભાગના બહુમધ્યદેશભાગમાં પ્રત્યેક સીંહાસન છે, તેનું આવા સ્વરૂપનું વર્ણન કહેલ છે. રજતમય સીંહ, સુવર્ણના પાયા, તપનીયમય ચકલા, વિવિધમણિમય, પાદશીર્ષક, જાંબૂનદમય પતરા વજમય સુધી વિવિધ મણિમય છે તે સીંહાસન ઈહામૃગ, વૃષભ ચાવતુ પાલતાના ચિત્રોથી યુક્ત છે. સંસારસાર ઉપચિત વિવિધ મણિરનના પાદપીઠ છે. આસ્તક મૃદુ મસૂરક, નવી વયા કુશાંત કોમળ કેસરથી આચ્છાદિત હોવાથી રમણીય છે. આજિનક-ટૂ-નવનીત તુલ્ય પશ છે. સુવિરચિત રજદ્માણ ઈત્યાદિ - x - સુરમ્ય, પ્રાસાદીયાદિ છે.
સૂર વ્યાખ્યા - તે પ્રાસાદાવાંસકોની અંદરનો બહુસમરમણીય ભૂમિભાગ, તેના બહુમધ્યદેશ ભાગમાં પ્રત્યેક સીંહાસન છે. તે સીંહાસનનું વર્ણન- રજતમય સીંહ, તેના વડે ઉપશોભિત સીંહાસન, સુવર્ણમય પાદ છે, તપનીયમય ચકલાપાયાનો અધોપદેશ હોય છે. મુક્તાવિવિધ મણિમય પાદશિકિપાયાનો ઉપરિતન અવયવ વિશેષ છે. જાંબૂનદમય ઈષાદિ છે, વજરત્નથી પૂરિત અવયવોનો સંધિમેલ છે. - X
તે સીંહાસન ઈહામૃગ, ઋષભ, તુગ, નર, મકર, સર્પ, કિન્નર, ઋક, શભ આદિના ચિત્રો છે. સારસાર-પ્રધાન એવા વિવિધ મણિ રત્નોથી ઉપયિત પાદપીઠ સહ છે. આસ્તક-આચ્છાદન મૃદુ - x - છે. જેની નવી વસ્યા છે, પ્રત્યJવચાર દર્ભ પર્યન્તરૂપ કોમળ છે, કેસરા નમશીલ છે. ક્યાંક સિંહકેસરા એવો પાઠ છે. * * * - X - આચ્છાદિત હોવાથી અભિરામ છે.
_fઝન - રમમય વસ્ત્ર, તે સ્વભાવથી અતિ કોમળ હોય છે. સૂત - 2િ5/5
કપાસનું પમ, પૂર - વનસ્પતિ વિશેષ, નવનીત-માખણ, ફૂલ-અર્કલૂલ, તે બધાં જેવો સ્પર્શ જેનો છે તે, જેમાં પ્રત્યેકની ઉપર સુવિરચિત જમણ છે. પરિકર્મિત જે દુકૂલ-કપાસનું વસ્ત્ર, તે રજદ્માણ ઉપર બીજું આચ્છાદન છે. તે અતિરમણીય વાથી સંવૃત-આચ્છાદિત છે, તેથી જ સુરમ્ય છે. પ્રાસાદીય ઈત્યાદિ ચાર પદ પૂર્વવત્ છે.
તે સીંહાસન ઉપર વિજય દૂષ્ય કહેલ છે. તે વિજય દૂષ્ય શંખ, કુંદ, દકરજ, મયિત ફીણપુંજ સદેશ સર્વરત્નમય છે.
વ્યાખ્યા - સિંહાસનની ઉપર પ્રતિ સીંહાસનમાં એક-એક વિજયગ-ઢાંકવાનું વસ્ત્ર વિશેષ છે. તે વિજયEષ્ય શંખાદિ સમાન શ્વેત છે. તેમાં કુંદકુંદકુસુમ દકરજપાણીના કણીયા, અમૃત-ક્ષીરોદધિ, જળ, મંથન કરેલ દૂધના ફીણ - x • તેની સમાન પ્રભા જેવી છે તે. સર્વ રનમય છે.
તે વિજદૂષના બહુ મધ્યદેશ ભાગમાં પ્રત્યેકમાં વજમય અંકુશ કહેલ છે. તે વજમય અંકુશમાં પ્રત્યેકમાં કુંભિકા મુક્તાદામ કહેલા છે, તે કુંભિકા મુક્તાદામ બીજ ચાર, તેનાથી અર્ધ ઉચ્ચત્વ પ્રમાણ માત્રથી અર્ધકુંભિકા મુકાદામચી, ચોતરફથી ઘેરાયેલ છે, તે દામ તપનીયતંબૂશક સુવર્ણ પ્રતરફથી મંડિત છે - થાવત્ - રહેલ છે.
સૂમ વ્યાખ્યા - તે સીંહાસનની ઉપર રહેલ પ્રત્યેક વિજયકૂષ્યના બહુમધ્ય દેશભાગમાં અંકુશ આકાર મુક્તાદામના અવલંબન આશ્રયભૂત કહેલ છે. તે વખમય
કુશમાં પ્રત્યેકમાં કુંભ પરિમામ મુક્તામય મુક્તાદામ કહેલ છે. • X • કુંભ માના આગળ ચર્મરના છબરના સમુદ્ગક સ્થિત, ચકવર્તીના ગૃહપતિરક્ત વડે ધાન્યરાશિ સમર્પણ અધિકારમાં કહેવાશે. તે પ્રત્યેક મુક્તાદામ બીજા ચાર મુકતાદામથી ઘેરાયેલ છે. • x - ૪ -
અહીં કેટલીક સબ પ્રતિમાં - “તે પ્રાસાદાવાંસકોની ઉપર આઠ અષ્ટમંગલ કહેલા છે. સ્વસ્તિક, સીંહાસન યાવત્ છત્રાતિછત્ર.” એવું સૂત્ર દેખાય છે, તેનું વ્યાખ્યાત વ્યક્ત છે.
વિજયદ્વારના બંને પડખે બંને નીસરણીમાં બબ્બે તોરણો કહ્યું છે, તે તોરણો વિવિધ મણિમયાદિ પૂર્વવત્ આઠ અષ્ટમંગલ, ધ્વજ, છત્રાતિછત્ર છે. તે તોરણોની આગળ બળે શાલભંજિકા કહી છે, પહેલાં સૂત્રોમાં કહ્યું, તેમ અહીં કહેવું. તે તોરણોની આગળ બળે નાગદંતકો કહેલાં છે. તે નાગદંતકો મુકતાજાલંતર ઉશ્રિતાદિ પૂર્વવત છે. તે નાગદતકોમાં ઘણાં કૃષ્ણ સૂત્ર બદ્ધ વઘારિત માલ્યદામયુક્ત ચાવતું
રહે છે.
a વ્યાખ્યા પૂર્વવતુ જાણવી. વિશેષ એ કે - નાગદતક સૂત્રમાં ઉપસ્તા નાગદંતકો ન કહેવા.
તે તોરણોની પૂર્વે બળે અશ્વતંઘાટક ચાવત્ વૃષભ સંઘાટક સર્વરનમય, સ્વચ્છ ચાવતુ પ્રતિરૂપ છે. એ પ્રમાણે પંક્તિ, વિચિ, મિથુનકો જાણવા. તે તોરણોની