Agam Satik Part 25 Jamboodwippragnapti Sutra Gujarati Anuwad 1

SR No.: 009016
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Deepratnasagar
Total Pages: 96
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_jambudwipapragnapti
File Size: 1 MB

Page 84

૨/૪૩
હેમસૂરિત્ આદિદેવ ચત્રિમાં – તૃણહાર, કાષ્ઠહાર, કૃષિ, વાણિજ્ય, અન્ય પણ કર્મો લોકોના જીવિતને માટે કરાયા તથા કર્મો જઘન્ય-મધ્યમ-ઉત્કૃષ્ટ ભેદથી ત્રણે પણ ઉપદેશે છે, તે પણ વ્યાખ્યા કરવી અને સો શિલ્પો જુદા જ કહ્યા છે, તેમ જાણવું.
૧૫૩
અહીં સંક્ષેપથી કહ્યું છે, વિસ્તારથી રાજપ્રશ્નીય સૂત્રમાં બતાવેલ ૭૨-કળા કહીએ છીએ લેખ, ગણિત, રૂપ, નૃત્ય, ગીત, વાજિંત્ર, સ્વરગત, પુષ્કરગત, સમતાલ [૯], ધૃત, જનવાદ, પાસા, અષ્ટાપદ, પુકાવ્ય, જળમાટિક, અન્નવિધિ, પાનવિધિ, વસ્ત્રવિધિ [૧૮] વિલેપન વિધિ, શયનવિધિ, આર્યા, પ્રહેલિકા, માગધિકા ગાથા, ગીત, શલોક, હિરણ્યયુક્તિ [૨૭] સુવર્ણયુક્તિ, ચૂર્ણયુક્તિ, આભરણ વિધિ, તરુણી પરિકર્મ, સ્ત્રી લક્ષણ, પુરુષલક્ષણ, અશ્વલક્ષણ, હાથી લક્ષણ, બળદ લક્ષણ [૩૬] કુકડાલાણ, છત્રલક્ષણ, દંડલક્ષણ, અસિલક્ષણ, મણિ લક્ષણ, કાકણિલક્ષણ, વાસ્તુવિધા, સ્કંધાવારમાન, નગરમાન [૪૫] ચાર, પ્રતિચાર, વ્યૂહ, પ્રતિવ્યૂહ ચક્રવ્યૂહ, ગરુડ વ્યૂહ, શકટ વ્યૂ, યુદ્ધ, નિયુદ્ધ [૫૪] યુદ્ધાતિયુદ્ધ, દૃષ્ટિયુદ્ધ, મુષ્ટિયુદ્ધ, બાહુયુદ્ધ, લતાયુદ્ધ, ઈષુશાસ્ત્ર, વ્યરુપ્રવાદ, ધનુર્વેધ, હિરણ્યપાક [૬૩] સુવર્ણપાક, સૂત્ર ખેટ, વસ્ત્રખેટ, નાલિકાખેટ, પત્રછેધ, કટછેધ, સજીવ, નિર્જીવ, શકુનરુત એ
બોંતેર કળા. - X - X -
-
તેમાં (૧) લેખન તે લેખ - અક્ષર વિન્યાસ વિષયક, કળા - વિજ્ઞાન. તે ભગવંત ઉપદેશે છે, એમ બધે જ જોડવું. તે લેખ બે ભેદે છે – લિપિ અને વિષયભેદથી છે. તેમાં લિપિ અઢાર સ્થાને કહી છે. અથવા લાટાદિ દેશ ભેદથી તેવા પ્રકારની વિચિત્ર ઉપાધિ ભેદથી અનેક પ્રકારે છે. તો પણ પત્ર-વલ્કલ-કાષ્ઠ-દંતલોહ-તામ્ર-રજતાદિ અક્ષરોના આધાર છે, તથા લેખન, ઉત્કિરણ, ચૂત, વ્યુત, છિન્ન, ભિન્ન, દગ્ધ સંક્રાંતિત અક્ષરો થાય છે.
વિષયની અપેક્ષાથી પણ અનેક પ્રકારે સ્વામી-નોકર, પિતા-પુત્ર, ગુરુ-શિષ્ય, પત્ની-પતિ, શત્રુ-મિત્રાદિની લેખ-વિષયના અનેકત્વથી અને તેવા પ્રકારના પ્રયોજન
ભેદથી છે. - ૪ - X *
(૨) ગણિત-સંખ્યાન, સંકલિતાદિ અનેક ભેદ છે. (૩) રૂપ-લેપ્સ, શિલા, સુવર્ણ, મણિ, વસ્ત્ર, ચિત્રાદિમાં રૂપ નિર્માણ, (૪) નાટ્ય-અભિનય સહિત અને રહિત બે ભેદે છે. (૫) ગીત-ગંધર્વકળા કે ગાનવિજ્ઞાન. (૬) વાદિત-વાધ, તતવિતત ભેદથી. (૭) સ્વગત-ગીતના મૂળભૂત પડ્ય ઋષભાદિ સ્વરોનું જ્ઞાન, (૮) પુષ્કરગત-મૃદંગ મંત્રી આદિ ભેદ, તે વિષયક વિજ્ઞાન, (૯) સમતાલ - ગીતાદિ માન કાળ અને તાલ, તે સમ-અન્યનાધિક માત્રિકત્વથી જેમાંથી જણાય તે.
-
(૧૦) ધ્રુવ, (૧૧) જનવાદ ધુત વિશેષ, (૧૨) પાસા, (૧૩) અષ્ટાપદશાફિલધુત, તે વિષયની કળા, (૧૪) પુરઃકાવ્ય – શીઘ્ર કવિત્વ, (૧૫) દગમટ્ટિકજળ સંયુક્ત માટી, વિવેચક દ્રવ્ય પ્રયોગ પૂર્વિકા, તેની વિવેચન કળા, તે ઉપચારથી
જંબુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિ ઉપાંગસૂત્ર-સટીક અનુવાદ/૧
દક કૃતિકા, (૧૬) અન્નવિધિ-રસોઈકળા, (૧૭) પાનવિધિ - દકમૃતિકા કળા વડે પ્રસાદિતનું સહજ નિર્મળનું સંસ્કાર કરણ અથવા જળપાન વિષયમાં ગુણ દોષનું જ્ઞાન. (૧૮) વસ્ત્રવિધિ-વસ્ત્રના પરિધાન આદિરૂપ - ૪ - ૪ -.
૧૫૪
(૧૯) વિલેપનવિધિ - યક્ષકમાદિ પરિજ્ઞાન, (૨૦) શયન વિધિ - પલંગાદિની વિધિ, તે આ પ્રમાણે સો આંગળ તોરી શય્યા રાજાને જયને માટે થાય, નેવું –
છ ન્યૂન - બાર ન્યૂન - છત્રીશ ન્યૂન તે ચારે અનુક્રમે રાજપુત્ર, મંત્રી, સેનાપતિ અને પુરોહિતની હોય - ૪ - ૪ - ઈત્યાદિ જે વિજ્ઞાન અથવા શયન-સ્વપ્ન, તે વિષયક વિધિ, જેમકે પૂર્વમાં મસ્તક કરવું વગેરે વિધિ.
-
(૨૧) આર્યા - છંદ રચવાની કળા, (૨૨) પ્રહેલિકા - ગૂઢાશય પધ, પહેલી. (૨૩) માગધિકા - છંદ વિશેષ, બે ત્રણ ચાર પાંચ છ માત્રિકા ગણ અને કચ-ટત-૫ સંજ્ઞા ઈત્યાદિ. (૨૪) ગાથા - સંસ્કૃત સિવાયની ભાષા વડે નિબદ્ધ આર્યા જ. (૨૫) ગીતિકા - પૂર્વાદ્ધ સદેશ, અપરાદ્ધ લક્ષણ આર્યા જ, (૨૬) શ્લોક-અનુષ્ટુપ્ વિશેષ,
(૨૭) હિરણ્ય યુક્તિ - રૂપાને યથાસ્થાને યોજવું તે. (૨૮) એ પ્રમાણે સુવર્ણયુક્તિ, (૨૯) ચૂર્ણયુક્તિ - કોષ્ઠ આદિ સુરભિ દ્રવ્યોમાં ચૂર્ણ કરીને તે-તે ઉચિત દ્રવ્યો ભેગા કરવા. (૩૦) આભરણ વિધિ, (૩૧) તરુણીપરિકર્મ - યુવતીના અંગોની વર્ણાદિ વૃદ્ધિરૂપ.
(૩૨) સ્ત્રીલક્ષણ, (૩૩) પુરુષ લક્ષણ, (૩૪) અશ્વલક્ષણ - લાંબી ડોક, લાંબી આંખ ઈત્યાદિ અશ્વ વિજ્ઞાન, (૩૫) હાથી લક્ષણ - પાંચ ઉન્નત, આઠ હાથ પરિમાણ, મંદ, ભદ્ર ઈત્યાદિ - ૪ - જ્ઞાન. (૩૬) બળદ લક્ષણ - ૪ -, (૩૭) કુકડા લક્ષણ-પાતળી આંગળી, તામ્રવક્ર નખ વગેરે. (૩૮) છત્ર લક્ષણ - જેમ ચક્રીનું છત્રરત્ન, (૩૯) દંડલક્ષણ - લાકડી, આતપત્ર, અંકુશ, નેતર, ચાપ, વિતાન, કુંત, ધ્વજ, ચામરોનું વ્યાપીત કૃષ્ણ વર્ણ ઈત્યાદિ. - ૪ - ૪ - ૪ - કોને કઈ રીતે લાભદાયી છે તે વિષયક જ્ઞાન - x - (૪૦) અસિલક્ષણ - જેમકે ૫૦-અંગુલ ઉત્તમ છે, ૨૫અંગુલથી ખડ્ગ થાય વગેરે. તેમાં શુભાશુભતા કઈ રીતે થાય છે ઈત્યાદિ વિજ્ઞાન. (૪૧) મણિ લક્ષણ - રત્ન પરીક્ષા ગ્રંથમાં કહેલ કાકપદ અક્ષિકાપદ કેશરાહિત્ય આદિ, તેના ગુણદોષનું વિજ્ઞાન. (૪૧) કાકણીલક્ષણ - ચક્રીનું રત્ન વિશેષ, તેનું લક્ષણ - વિષહરણ, માન, ઉન્માનાદિ - X »
(૪૩) વાસ્તુવિધા - ગૃહ કે ભૂમિવિધા, વાસ્તુ શાસ્ત્ર પ્રસિદ્ધ ગુણ-દોષ વિજ્ઞાન. (૪૪) સ્કંધાવારમાન - એક ય, ત્રણ અશ્વ, પાંચ પદાતિ, સેના - ૪ - ૪ - ઈત્યાદિ - ૪ - (૪૫) નગરમાન - બાર યોજન લંબાઈ, નવ યોજન પહોળાઈ ઈત્યાદિ પરિજ્ઞાન, ઉપલક્ષણથી કળસ આદિ નિરીક્ષણપૂર્વક સૂત્રન્યાસ અને યથા સ્થાને વર્ણાદિ વ્યવસ્થાનું પરિજ્ઞાન.
(૪૬) ચા-જ્યોતિક ભ્રમણનું વિજ્ઞાન, (૪૭) પ્રતિચાર-પ્રતિકૂળ ચાર, ગ્રહોનું