Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ [44] zrI nandIsUtram namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya zrIAnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo nama: "nandIsUtra" mUlaM evaM vRtti: [haribhadrasUrijI racitA vRttiH] [Adya saMpAdaka: - pUjya AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI ma. sA. ] (kiJcit vaiziSThyaM samarpitena saha) puna: saMkalanakartA- muni dIparatnasAgara (M.Com., M.Ed., Ph.D., zrutamaharSi) 28/07/2017, zukravAra, 2073 zrAvaNa zukla 5 jain_e_library's Net Publications muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti::
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....mUlaM [-1 / gAthA ||HI (44) prata N sutrAMka gAthA ARACTICWACHAR2CW2CAPACHARONGHAWACHANComal zrInandIsUtrasya hAribhadrIyA vRtti : / prakAzikA-buhArIvAstavyazreSThijhavaracaMdapannAjIvitIrNakiMcitsAhAyyena zrIRSabhadevajI kezarImalajI zvetAMvara saMsthA, ratalAma / mudrayitA-jainabandhumudraNAlayAdhipaH zrIjuhAramala mizrIlAla pAlarecA indaura vIra saM. 2454 vikrama saM. 1984 krAiSTa sana 1928 paNyaM 1-12-. ||-11 ThakALa8 IRCRAMOCRAwes dIpa anukrama H muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: | ... 'nandIsUtra'-hAribhadriyA vRtte: mUla TAITala peja
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlAkA: 59+90 nandI cUlikA-sUtrasya viSayAnukrama dIpa-anukramA: pRSThAMka pRSThAMka: 006 025 mUlAMka: | viSaya: pRSThAMka: - matizruta jJAna varNanaM 062 - aGgapraviSThasUtra 006 mUlAMka: | viSayaH 001-- nandI -sUtraM --163 - vIrastuti - saMghastuti - jinavaMdanA, - sthavirAvalI mUlAMka: | viSayaH - zrotA, parSadA - jJAnasya bhedA: - avadhijJAna varNanaM - mana:paryavajJAna-varNanaM - kevalajJAna-varNana 011 034 028 | | 047 053 anujJAnandI - pariziSThaM xxx yoganandI- pariziSThaM xxx muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti:
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ nandIsUtra - mUlaM evaM vRttiH] isa prakAzana kI vikAsa- gAthA yaha prata sabase pahale "nandIsUtra" ke nAmase sana 1928 (vikrama saMvata 1984) meM RSabhadeva kezarImalajI saMsthA dvArA prakAzita huI, isa ke saMpAdaka-mahodaya the pUjyapAda AgamoddhAraka AcAryadeva zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI (sAgarAnaMdasUrijI ) mahArAja sAheba | mUla saMpAdakazrIne to yahAM do prata ko milAkara ekasAtha mudraNa karavAyA thA, (1) cUrNi aura (2) vRtti | magara hamane hamAre prakAzaname cUrNi ko cUrNi ke vibhAgame rakha diyA aura vRtti ko yahAM "Agama- suttANi-saTIkaM pratAkAra net publications bhAga-2 me sthAna de diyA | ye 'hAribhadrIyA-vRtti' to kadame choTI hai, magara 'nandIsUtra' para malayagirijI racita vRtti bahota bar3I hai, jo hamAre "Agama-suttANi-saTIkaM" pratAkAra net publications bhAga- 1 me hama mudrita karavA cuke hai / * hamArA ye prayAsa kyoM? Agama kI sevA karane ke hameM to bahota avasara mile, 45 Agama saTIka bhI hamane 30 bhAgome 12500 se jyAdA pRSThomeM prakAzita karavAe hai, kintu logo kI pUjyazrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ke prati zraddhA tathA prata svarupa prAcIna prathA kA Adara dekhakara hamane isI prata ko skena karavAI, usake bAda eka speziyala phorameTa banavAyA, jisame bIcame pUjyazrI saMpAdita prata jyoM kI tyoM rakha dI, Upara zIrSasthAname Agama kA nAma, phira sUtra Adi ke naMbara likha die, tA~ki par3hanevAle ko pratyeka peja para kaunasA sUtra Adi cala rahe hai usakA saralatAse jJAna ho zake / bAyIM tarapha Agama kA krama aura isI prata kA sUtrakrama diyA hai, usake sAtha vahA~ 'dIpa anukrama' bhI diyA hai, jisase hamAre prAkRta, saMskRta, hiMdI gujarAtI, iMgliza Adi sabhI Agama prakAzanomeM praveza kara zake | hamAre anukrama to pratyeka prakAzanomeM eka sAmAna aura kramazaH Age baDhate hue hI hai, isIlie sirpha krama naMbara die hai, magara prata meM gAthA aura sUtroM ke naMbara alaga-alaga hone se hamane jahAM sUtra hai vahA~ kauMsa [-] die hai aura jahAM gAthA hai vahA~ || || aisI do lAina khIMcI yA 'gAthA' zabda likhA hai| hara pRSTha ke nIce viziSTha phUTanoTa dI hai | abhI to ye jain_e_library.org kA 'iMTaraneTa pablikezana' hai, kyoMki vizvabharameM aneka logo taka pahu~cane kA yahIM sarala, sastA aura Adhunika rAstA hai, Age jAkara Isiko mudraNa karavAne kI hamArI manISA hai| muni dIparatnasAgara muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI - racitA vRttiH
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ...........mUlaM [-]/gAthA ||-|| prata sUtrAMka gAthA 11-11 mudritapUrvagranthAH / mudrayiSyamANAH- pratipAditaH, tathA ca zrImato haribhadrasare dazabaikAlikacUrNiH pUrvagatakaticitstrArthadhArakatA yA zrImaaindrastutayaH uttarAdhyayanacUrNiH dbhirabhayadevasUribhiH paMcAzakasto gaditA prakaraNasamuccayaH AcArAMgacUrNiH sAvitathaiva, evaM ca teSAM pUrvagatakAlAsaanuyogadvArANAM cUrNiH vRttizca2-0-0 sUtrakRtAMgacUrNiH bakAlabhAvitayA zrIvIrahAyanaH paMcapaMcAjyotiSkaraNDakavRttiH 3-8-0 prAptisthAna zadadhikavarSasahasralakSaNa evaM sattAsamayo paMcAzakAdyaSTazAkhImUlaM zrI RSabhadevajI kezarImalajI, yogyaH,ekAdazazatAbdyAM mAcino jinabhadrA pratyAkhyAnAdi 1-4-0 peDhI ratalAma./ | dhyAnazatakAdividhAyibhyo'nye eveti zrI dharmasAgaraiH svayameva satraiva paTTAvalyA mudyamANAH zrIharibhadrasUrisamayaprakAzaH khyAtaM tatra dRSTacaraM kaizcittadAzrayaM, nandIAvazyakacUrNiH zrImatA haribhadrasUriNA pUrvagatavyA- cUrNikAlastu lekhakAdilikhita iti na vandAruvRtiH khyAne pUrvagatAnAM prAyo vyavacchinnatvama-vizvAsAhe, nasa andhamadhye andha kRllikhitA -- - bhihitaM, parikAdInAM ca samUla ucchedaH | iti ne bAdhaH iti zApayatyAnandasAmaraH dIpa anukrama muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH | ... pUjyapAd AnaMdasAgarasUrIzvareNa darzita: haribhadrasUre: kAla-samaya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM H / gAthA ||-|| .............. prata sUtrAMka zrImaddharibhadrasUrisUtritA nandIvRttiH - gAthA ||-|| // namaH sarvajJAya / / nandIhAribhadrIya sA prastAvanA vRttI // 1 // jayati bhuvanaikabhAnuH sarvatrAvihatakevalAlokaH / nityoditaH sthirastApavarjito vrddhmaanjinH||1|| iha sarveNaiva saMsAriNA sattvena nArakatiryanarAmaragatinibandhanAnekazArIramAnasAtitIvrataraduHkhaughasaGghAtapIDitena jAtijarAXmaraNazokarogApupadravavrAtarahitaniratizayAlokasukhasvabhAvApavargagatisambhave sati pIDAnirvedAt tatparityAgAya niratizayAloka-paTU | sukhAbhilASAcca tadavAptaye Atmaparatulyacitcena sarvathA svaparopakArAya pravarciAvyamiti, tatrAnyaparirakSaNAdinA paropakArapUrvaka | evAtmopakAra iti vizeSatastatra, sa punaH paropakAro dvighA-dravyato bhAvatazca, tatra dravyato bhojanAdivicitravibhavapradAnajanitA, ayaM cAnakAntiko'nAtyantikaca, bhAvatastu saddharmapradAnajanitaH, ayaM caikAntikastathA Atyantikaca, saddharmazca zrutadharmacAritradharmabhedAdU dvimedaH, tatra zrutadharmo jinavacanasyAdhyAyaH, cAritradharmastu taduktaH zramaNadharma iti, uktazca-"suyadhammo samAo cari- I dhammo smnndhmmo|" tatra zrutadharmasampatsamanvitA eva prAyazcAritradharmagrahaNaparipAlanasamartho bhavantIti tanadAnamevAdo nyAyya-15 | miti, tatrApi zrutapradAne satyapi nAvinAtArthAdeva tasmAdabhilASitArthAvAptiHprANinAmityataH prAramyate arhadvacanAnuyogaH, ayaM ca dIpa anukrama H muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: |... varddhamAnajinezvarasya stutiH
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM H / gAthA ||-|| pratA sUtrAMka - gAthA ||-|| nandI- paramapadaprAptihetutvAcchyobhUto varttate, zreyAMsi bahuvinAni bhavanti, yathoktam-"zreyAMsi bahuvinAni, bhavanti mahatAmapi / azreyasi | hAribhAdrapada pravRttAnAM, kApi yAnti vinAyakA // 1 // ' iti, ato'sya prArambha eva vighnavinAyakopazAntaye maGgalAdhikAre nandirvaktavyaH / atha zamdArtha: nandiriti kA zabdArthaH?, ucyate, 'du Nadi samRddhA' vityasya dhAtoH 'idito num dhAto' riti (7-1-58) numi vihitenubandha nikSepAva kAhI lope ca kRte uNAdikaH in pratyayo vidhoyate, 'in sarvadhAtubhya' iti vacanAd, anubandhalope ca kRte sati nandi, so rutvaM visa hajanIyazceti nandiH, nandanaM nandiH nandantyaneneti vA nandantyasminniti vA nandayatIti vA tadabhedopacArAmandiH harSaH pramoda kA ityanarthAntaraM, 'tAmyAmanyatroNAdaya' iti vacanAt tAbhyAmiti sampradAnApAdAnAmyAM anyatra uNAdayaH pratyayA bhavanti, anye tu12 dinandItyabhidadhati, tatrApi nandisthite 'ik kRSyAdibhya' iti (uNA.) ik pratyayaH, sa ca kRtyaluTo bahula' (3-3-113)miti vacanAdAve karaNa vA avagantavya iti, tataH 'kRdikArAvaktinaH, (vArtika) 'sarvato'ktinAdityeka' iti khIpratyayaH, asy| bhAvArthaH kRdikArAnto yaH zabdaH ktinvarjitastasmAt strIpratyayo bhavati, apare tu sarvataH aktimAdikArAntAt strIpratyayo bhavatIti manyante, anuvandhalope cakate 'yasye' (6-4-148) tIkAralope ca nandIti rUpaM bhavati, nandana nandI nandantyanayeti vA bhvyaaH| prANina iti nandI, itylmprstutaatiprsneneti| ___ ayaM ca nandizcaturvidhaH, tadyathA- nAmanandiH sthApanAnandiH dravyanandiH bhAvanandizceti, tatra nAmasthApane prakaTArthe, dravyanahandirbiMdhA-Agamato noAgamataba, tatrAgamato nandipadArthaH tatra ca anupayuktaH 'anupayogo dravya' miti vacanAt, noAgamatastu zarIradravpanandiH bhavyazarIradravyanandiH zarIramavyazarIravyAtiriktazca dravyanandiH, tatra zarIradravyanandiH nandipadArthajJasya dIpa anukrama 5 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ... nandIsUtrasya artha evaM nikSepAH
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM H I gAthA ||1|| prata sUtrAMka nandIhArimadriya vRto ka // 3 // gAthA ||1|| zarIraM jIvavipramukta anubhUtanaMdibhAvatvAt, pazcAtkRtabhAvasya drampatvAt, yathoktam-"bhUtasya bhAvinI vA bhAvasya hi | nanyA kAraNaM tu yalloke / tad dravyaM takhaH sacetanAcetanaM kathitam // 1 // ' bhavyazarIradravyanaMdiva nandipadArthaparijJAnamAva- nikSepAH | yogyaM vAlAdizarIraM, puraskRtabhAvatvAdasya, vyatiriktaH punaH kriyAviSTo dvAdazavidhastUryAGgasakhAto'yam-tayathA-'bhamA 1 mauMda / 2 mahala 3 kaDaMca 4 ballari 5 huDakka 6 kaMsAlA 7 / kAhala 8 talimA 9 vaso 10 saMkho 11 paNavo 12 ya pArasamo // 1 // mAvanandirapi dvividhaiva-Agamato noAgamataca, tatrAgamato bhAvanandiA nandipadArthajJastatra copayuktaH, 'upayogo bhAva'ivikRtvA, noAgamatastu bhAvanandiH paJcaprakArazAnasamudAyaH, nozabdo dezavacanaH, athavA paJcaprakArajJAnasvarUpapratipAdako'dhyayanavizeSaH,4 nozabdo dezavacana eva / ayaM cAdhyayanavizeSaH zrutAMzana sarvazrutAbhyantarabhUto vartate, ata eva sarvadhutArambheSveva vighnavinAyakopazAntaye maGgalArthamabhidhIyata iti, asya ca maMgalasthAnAvasaraprAptasya sata AcAryAH vineyAnAM sUtrArthagauravotpAdanArthamavicchedena santAnAgatastrArthapadadarzanArtha cAdAvevAvalikAmabhidhAya vyAkhyAnAya yatante, sarve zrutArthAzca yatastIrthakaraprabhavA ataH | prajJApakazrAvakapAThakAH abhilapitArthasiddhaye pravartamAnAH pradhAnopAyatvAdbhagavada eva namaskArapUrvakaM pravarttanta ityata Aha graMthakAra: jayati gAthA(1-2 ptre)| indriyaviSayakaSAyapAtikarmabhavopagrAhikarmazatrugaNajayAjjayatItyucyate, kiMviziSTo jayati?jagajjIkyonivijJAyakA, iha jagacchabdena sakaladharmAdharmAkAzapudgalAstikAyaparigrahaH, jIvazabdena tu sakalajIvAstikAyaparigrahaH, uktaM ca-"jaganti jaMgamAnyAhuH jagad zreyaM carAcaram"yonayA-sacittAdyAH,uktaJca-sacittazItasaMpattetaramizrAstadhonayA (tasva02-33 dIpa anukrama RRRRRECTRESS // vara muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH | ... atra mUla nandIsUtrasya AraMbha: jina-stuti dvArA kriyate
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka H gAthA |||| dIpa anukrama [3] nandIhAribhadrIya vRcoM // 4 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||1|| jIvotpattisthAnAnItyarthaH, 'yu mizraNe' yuvanti taijasakArmaNazarIravantaH santaH odArikAdizarIreNa mizrIbhavantyasyAmiti yoniH uktaJca 'joeNa kammaeNaM AhAreha aNaMtaraM jiivo| teNa paraM mIsaNaM jAva sarIrassa niSkattI // 1 // tatazva jagacca jIvAzca yona| yazca jagajjIvayonayaH vividham-anekadhotpAdAdyanantadharmAtmakaM jAnAtIti vijJAyakaH jagajjIvayonInAM vijJAyaka 2 iti samAsaH, anena kevalajJAnapratipAdanAt svArthasampadamAha / tathA jagad gRNAtIti jagadguruH yathopalabdhajagadvateti bhAvanA, anenApi svAsampadamevAha / tathA jagadAnandaH iha jagacchabdena saMjhijaGgamaparigrahaH, teSAM saddharmadezanAdvAreNAnandahetutvAdaihikAmuSmikapramodakAraNatvAt jagadAnanda ityanena parArthasampadamAha, tathA 'jagannAtha' iha jagacchabdena sakalacarAcaraparigrahaH tasya yathAvasthita-svarUpaprarUpaNadvAreNa vitathaprarUpaNApAyebhyaH pAlanAt nAthavanAtha iti, anenApi parArthasampadamiti / tathA jagadvandhuH iha jagacchabdena sakalaprANiparigrahastadavyApAdanopadezapraNayanena sukhasthApakatvAd bandhuvat bandhuH, tathA coktam- 'sabve pANA sabve bhUyA sabve jIvA savve sattA Na haMtavvA Na ajjAveyavvA Na paritAveyavvA Na ubadaveyacyA, esa dhamme dhuve NitIya sAsate samecca loga khudaNNehiM pavedite' ityAdi, anenApi parArthasampadamiti / tathA 'jayati jagatpitAmaha' iti iha jagacchabdena sakalasatvaparigraha eva teSAM ca kugatigamanabhayApAyarakSaNAt pitA dharmo varttate, ato jagatpitAmahaH, tathoktam- durgatiprasRtAn jIvAn, yasmAdvArayate tataH / dhatte caitAn zubhe sthAne, tasmAddharma iti smRtaH // 1 // tasyApi cArthapraNetRtvena bhagavAn pitA vartate, ato jamatpitAmaha iti, stavAdhikArAca punaH kriyAbhidhAnamaduSTaM, uktaJca- 'sajjhAyajhANatavaosahesu uvaesathuipUyANesu / santaguNakitaNesu ya na hoMti puNaruttadosA bho || 1 ||' anenApi parArthasampadamAha / bhagavAniti bhagaH samatraizvaryAdilakSaNaH, tathA coktam muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~9~ jina stutiH // 4 //
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA // 2 // dIpa anukrama [2] nandI hAribhUdrIya vRcau // 5 // Xx "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||2|| 'aizvaryasya samagrasya, rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIMganA ||1||' bhago 'syAstIti bhagavAniti, anena cobhayasampadamAha, svaparopakAritvAdaizvaryAderityalaM prasaGgeneti gAthArthaH // 1 // ' vyAkhyAnayanti kecit stutimenAmanyathApi | vidvAMsaH / tatrApyapaunarutyaM sUkSmadhiyA cintanIyamiti // 1 // evaM tAvadanAdimanto matAstIrthakarA iti jJApanArthaM sAmAnyena 'namaskAramabhidhAya sAmpratamAsanopakAritvAt sakaladuHkhaparamauSadhabhUtapravacanapraNetRtvAdvarttamAnatIrthAdhipateH namaskAraM pratipAdayagrAha jayati su0 gAhA // (*2-15) // jayatIti pUrvavat zrutAnAM AcArAdibhedabhinnAnAM prabhavaH prabhavantyasmAditi prabhavaH, tadarthAbhidhAyakatvAt, kAraNamityarthaH, RSabhAdayo'pyevaMbhUtA evaM ata Aha-tIrthakarANAmapazcimo jayati, tatra tIrthakaraNazIlAstIrthakarAsteSAM tIrthakarANAM bharate adhikRtAvasarpiNyAM pazcima evAniSTazabdaparihArArthamapazcima ityucyate, paJcAnupUrvyA vA pazcima iti, jayati guruloMkAnAM gRNAti zAstrArthamiti guruH, lokAnAM iti saccAnAM jayati mahAtmA anantajJAnavIryayuktatvAnmahAnAramA yasya sa mahAtmA, mahAvIra iti 'sUra vIra vikrAntA' viti kaSAyAdizabhujayAnmahAvikrAnto mahAvIraH, 'Ira gatipreraNayo' rityasya vA vipUrvasya vizeSeNa Izyati karma gamayati yAti veha zivamiti vIraH, mahA~vAsI vIrazra mahAvIra iti gAthArthaH // punarasyaivAtizayapradarzanadvAreNa stutimabhidhitsurAha bhardda.gAhA(*3-23)'bhadraM' kalyANaM bhavatu, kasya ?- sarvajagadudyotakasyetyanena jJAnAtizayamAha, iha ca "caturthI cAziSyAyuvyamadra bhadrakuzalasukhArthahitai" riti (2-3-73) vacanAt SaSThayapi bhavatyeva yathA AyuSyaM devadattAyAyuSyaM devadattasyeti, evaM bhadrAdiSvapi muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ... atra vIra jinezvarasya stutiH kriyate ~10~ zrI vIrajina stutiH // 5 //
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka H gAthA ||3|| dIpa anukrama [3] 9-pA "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||3|| vRttA 11 & 11 nandI- vaktavyamiti, bhadraM jinasya 'jiM jaye' asya auNAdikana kapratyayAntasya jina iti bhavati, rAgAdijayAjjina iti, anenApAyAharibhadrIya tizayamAha, apAyo-vizleSaH rAgAdibhiH sArddhamAtyantikaviyoga ityarthaH, Aha-apAyAtizaye sati jJAnAtizayabhAvAd vyatikramaH kimartha 1, phalapradhAnAH samArambhA iti jJApanArtha, bhadraM surAsuranamaskRtasyetyanena pUjAtizayamAha nahi vibhavAnurUpAM pUjAmakasvaiva surAsurA namaskArakriyAyAM pravartanta iti uktaM ca "azokavRkSaH surapuSpavRSTirdivyo dhvanizvAmaramAsanaM ca / bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satprAtihAryANi jinezvarANAm // 1 // iti, pUjAtizayAnyathA'nupapattyaiva vAgatizayo gamyate, bhadraM ghutarajasa ityanena sakalasaMsAriklezavinirmuktAM siddhAvasthAmevAha, yato badhyamAnaM karma rajo bhavyate, tadabhAvastvayogisiddhAnAmeva, na punaranyeSAM yata NaM esa jIve tAva NaM avibaMdha vA vA ityAdi, tattha "sattavihabaMdhagA hoti pANiNo AuvajjagANaM tu / taha sudumasamparAyA chavtritradhA viNidiTThA ||12|| mohAugabajjANaM pagaDI te u baMdhagA bhaNiyA / uvasantakhINamohA kevaliyo egavihabaMdhA ||2|| te uNa dusamayaThitassa baMdhagA Na uNa saMparAyassa / selesiM paDivacA abaMdhUgA hA~ti- vikreyA ||3||" Aha-bhagavataH saMsArAtItatvAt paramakalyANarUpatvAt kimevamucyate-bhadraM bhavatu, na ca stotrA bhaNitaM sarvameva bhavatIti, atrocyate, satyametat, tathApi kuzalamanovAkkAyapravRttikAraNatvAnna doSa ityale prasaGgeneti mAthArthaH ||2|| evaM tAvatIrthakara namaskArAH pratipAditAH, sAmprataM tIrthaMkarAnantaraH saGgha itikRtvA tIrthAntaragrAmavyudAsena nagararUpakeNa tatsaMstavaM kurvannAha guNa0 gAhA (* 4-42) 'guNabhavanagahana' iha guNAH piNDavizuddhayAdayaH uttaraguNA abhigRhyante yathoktam- "piMDasva muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~11~ sarvajinastutiH // 6 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA |18-4|| dIpa anukrama [4-5 ] nandIhAribhadrIya vRcau 11 11 "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRtti:) mUlaM [-] / gAthA ||4.5|| jA visohI samitIo bhAvaNA tavo duviho / paDimA abhiggahAniya uttaraguNamo viyANAhi || 1 ||" eta eva bhavanAni ebhirgaha- pracuratvAduttaraguNAnAmebhiH saMkulaM, saGghana garamabhigRhyate, tasyAmantraNaM he guNabhavanagahana !, tathA ataranabhRt zrutAnyeva AcArAdIni nirupamasukhahetutvAdratnAni tairmRta-pUritamityarthaH tasyAmantraNaM, tathA darzanavizuddharadhyAka, iha darzanaM prazamasaMveganirvedAnukampAstikyAbhivyaktilakSaNaM samyagdarzanaM gRhyate taccopazamikAdibhedAt paJcavidhaM, tathA coktam-"taM ca paMcadhA sammaM-uvasamaM sAsApaNa vayovasamiyaM vedayaM khaiyaM" ti, darzanamevAsAramithyAtvAdikacavara rahitA zuddhA rathyA yasya tattathAvidhaM tasyAmantraNaM, 'saMghanagara' saGghaH cAturvarNaH zramaNAdisaMghAtaH sa nagarabhiva saMghanagaraM tasyAmantraNaM, yathA puruSo'yaM vyAghra iva puruSavyAghraH, uktazca- "upamitaM vyAghrAdibhiH sAmAnyAprayoga " ( 2-1-56) bhadraM kalyANaM tava bhavatu, akhaNDacAritraprAkAra! cAritraM- mUlaguNA akhaNDam avirAdhitaM cAritrameva prAkAro yasya tattathAvidhaM tasyAmantraNamiti gAthArthaH ||4|| saMsAroccheditvAt saMghasyaiva cakrarUpakeNa stavaM kurvannAha- saMyama0 gAhA (* 5-43 ) saMyamata pastumvArakAya namaH saMyamazca tapAMsi ca saMyamatapAMsi tumbaM ca arakAzca tuMbArakAH, tatra yathAsaMkhyaM saMyamatapAMsyeva tumvArakA yasya tat tathAvidhaM tasmai namaH, tatra saMyamaH 'paJcAzravAdviramaNaM paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayavirativeti saMyamaH saptadazabhedaH // 1 // tapo dvAdazaprakAraM bAhyamabhyantaraM ca tatra vA parivadhaM yathoktam- "anazanamUnodaratA vRtteH saMkSapaNaM rasatyAgaH / kAyaklezaH saMlInateti bAhyaM tapaH proktam || 1|| abhyantaramapi SaDvidham uktaJca prAyazcittaM vinayo vaiyAvRtyaM svAdhyAyo dhyAnaM vyutsargathe" ti, sammata pAriyallassAtta pAriyAM bAhyapRSThakasya bAhyA amirucyate, tatazca samya muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI -racitA vRttiH *** atha vividha upamAyAH 'saMgha' stutaya: Arabhyate ~ 12 ~ saMghasya nagaratayA 'stutiH // 7 //
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM / gAthA ||5-8|| prata sUtrAMka gAthA |5-8|| nandI saMghasya kvAkhabhramiNe namaH, vyAkhyAtaM gAthArtha, carakAdimiratulyatvAnAsya praticakraM vidyate ityapraticakraM tasya jayo bhavatu iti, supraNi-15 hAribhadrIya cakratayA vRttI | dhAnametat , sadA sarvakAlaM, saMghazcakramiva saMghacakraM tasyeti gAthArthaH // 5 / / idAnI saMghasyaiva mArgagAmitvato ratharUpakeNa stavaM kurvamAha | padyatayA bhaI gAhA (*6-43) bhadraM kalyANa bhavatu, kasya !-saMgharathasya, bhagavata iti yogaH, kiMviziSTasya :-zIlocchritapa- casvakA // 8 // tAkasya, prAkRtazailyA'nyathopanyAsaH, zIlagrahaNAta aSTAdazazIlAsahasraparigrahaH, tathA taponiyamaturagayuktasya tapa:| saMyamAcayuktasyetyarthaH svAdhyAyo-vAcanAdiH, yathoktam-"vAcanA pracchanA parAvarcanA anuprekSA dharmakathA "ti, tatra svAdhyAya eva | zobhano nandighoSatUryaravo 'sunemiyosassa'ti neminirghoSo vA yasya sa tathAvidho yasya, iha ca zIlAMganirUpaNe satyapi | taponiyamanirUpaNaM pradhAnaparalokAMgatvakhyApanArthama, asti cAyaM nyAyo yaduta sAmAnyoktAvapi prAdhAnyakhyApanArtha vizeSAII bhidhAnamiti, yathA brAmaNA AyAtA paziSTo'pyAyAta iti, evamanyatrApi yojanIyamityale prasaMgeneti gAthArthaH // saMghasyaiva lokAsaMzliSTatvataH padmarUpakeNa stavaM pratipAdayannAhakammaraya0 gAhA // (*7-44 // ) sAvaya gaahaa|| *(8-44 // ) saMghapadmasya bhadraM-mAla bhavatvitikriyA, kimbhUtasya:karmarajojalIyavinirgatasya iha jJAnAvaraNAdilakSaNaM karma tadeva anekadhA jIvaguNDanAdrajo bhaNyate tadeva bhavakAraNatvAjjalIghaH tasmA-131 // 8 // dvinigata iva vinirgataH, tathA cAviratasamyagdRSTerapyapArddhapadgalaparAvarcaH paraH saMsAra ukta ityato vinirgatastasya, zrutarasnameva dIpa-pala nAlaM. yasya saH, tadvalAdeva nirgata iti bhAvanIya, paMca mahAvratAni-prANAtipAtAdivinivRttilakSaNAni tAnyeva sthirA-raDhA karNikA + dIpa anukrama [5-8] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~13~
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM H| gAthA ||8-10|| prata sUtrAMka nandI- hAribhadrIya vRttau / // 9 // gAthA ||8-10|| samaya madhyamaNDikA yasya, guNA-uttaraguNAH ta eva tatparikaratvAt kesarANi yasya vidyante iti guNakesaravat tasya guNakesaravataH, zrA-IM saMghasya vakajanamadhukarIparivRtasyeti prakaTArtha, navaramabhyupetya samyaktvaM pratipannANuvrato'pi pratidivasaM yatibhyaH sakAzAt sAdhUnAma pacandramAriNAM ca samAcArI zRNotIti zrAvakaH, uktaM ca-"yo'hyabhyupetasamyaktyo, yatibhyaH pratyahaM kathAm / zRNoti dharmasambaddhAma-14 tayA stava: so zrAvaka ucyate // 1 // " jinasUryatejobuddhasya kevalajJAnabhAskaraviziSTasaMvedanaprabhavadharmadezanAbuddhasyati bhAvArthaH, zramaNagaNasahasrapatrasyeti prakaTArthameva, navaraM zrAmyatIti zramaNaH 'kRtyaluTo bahula' mitivacanAt kartari lyuda, zrAmyatIti tapasthati, etaduktaM bhavati-pravajyAdivasAdArabhya sakalasAvayayogavirato gurUpadezAdanazanAdi yathAzakkyA'prANoparamAttapazcaratIti zramaNaH, uktaM ca"yaH samaH sarvabhUteSu, sthAvareSu traseSu ca / tapazcarati zuddhAtmA, zramaNo'sau prkiirtitH||1|| iti gAthAdvayArthaH / idAnI saGghasyaiva saumyatayA candrarUpakeNa stavamAha tavasaMghamagAhA // 19-45 // tapaHsaMyamamRgalAJchana tapaHsaMyamamRgacinha-akriyArAhumukhaduSpadhRSyA iha akriyA| zabdena nAstikA gRhyante, anabhyupagamAd, avidyamAnaparalokakriyAH akriyAH ta eva rAhumukhaM tena duSpradhRSya:-anabhibhavanIyasta| syAmantraNa, nityamiti sadA jaya sapacandra!, nirmalasamyaktvavizuddhajyotsnAka iha mithyAtvabhAvatamorahitaM nirmalaM samya| svamucyate tadeva vizuddhA-nimalA jyotsnA-candrikA yasya sa tathAvidhaH tasyAmantraNamiti gAthArthaH / / adhunA samasyaiva prakAzakata| yA sUryarUpakeNa stavamAha paratisthiya gAhA / / (*10-45) / paratIrghakagrahamabhAnAzakasya iha paratIthikAH-kapilakaNabhakSAkSapAdAdimatAbala 355AR dIpa anukrama [8-10] | muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~14~
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA ||10 12|| dIpa anukrama | [10-12] nandIhAribhUdrIya vRtA // 10 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [-] / gAthA || 10-12|| svinaHta eva grahAsteSAM prabhA-ekaduSNayajJAnalakSaNA tAM nAzayati anantanaya saMkulapravacanasamutthajJAnAlokena apanayatIti samAsastasya tapastejodIsalezyasya tapasteja evaM dIptA-ujjvalA lezyA dIrghitayo yasya, jJAnoyotaspreti gatArtha, jagati loke bhadraM maGgalaM bhavatu kasya damasa sUryasya damaH- upazamo bhaNyate tatpradhAnaH saGghasUryaH damasaGghasUryastasyeti gAthArthaH / / sAmprataM saGghasyaiva mahattayA samudrarUpakeNa stavamAha bhaI0 gAhA // (*11-45) / saGghasamudrasya bhadraM bhavatviti kriyA, kimbhUtasya dhRtivelAparigatasya dhRtiH - Atmapari NAmaH saiva velA-vedikA jalAntararamaNalakSaNA maryAdA vA tathA parigatastasya, svAdhyAyayogamakarasya karmavidAraNamahAzaktiyuktatvAt svAdhyAya eva makaro yasmiMstasya, akSobhyasya parISahopasargasambhave niSprakampasya bhagavataH samatraizvaryAdiyuktasya, rundrasyeti vistIrNasyeti gAthArthaH / idAnIM saGghasyaiva sthiratayA'calendrarUpakeNa stutiM kurvannAha smmrddsnn.gaahaa||(*12--45) / samyag aviparItaM darzanaM samyagdarzanaM tadeva prathamaM mokSAGgatvAt sAratvAdvajaM samyagdarza | navajraM tadeva haDhaM rUDhaM gADhaM avagADhaM pIThaM yasya saGgha mahAmandara gireH sa samyagdarzanavajadRDharUDhagADhAvagADhapIThastasya, 'vaMde' ci dvitIyArthe SaSThI prAkRtazailyA ApatvAcca taM vande ityarthaH, tat samyagdarzanavajrapIThaM, dRDhamiti niSprakampaM zaGkAdizalyarahitatvAt, rUDhamiti vRddhimupagataM, pratisamayaM vizudhyamAnatvAt, prazastAdhyavasAyasthAneSu vartanAt, gADhamiti niviDaM tIvratattvarUcirUpatvAt, suSThuzraddhAnarUpatvAdityarthaH, avagADhamiti nimagnaM, jIvAdipadArtheSu samyagavabodharUpatayA praviSTamityarthaH, dharmavaretyAdi dhArayatIti dharmaH muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~15~ saMghasya sUryasamudratayA stavaH 112 11
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........... mUlaM H I gAthA ||12-14|| prata sUtrAMka nandI gAthA / ||1214|| dharma eva vararatnamaNDitA pradhAnaratnamaNDitA cAmIkaramekhalA yasya sa dharmavararatnamANDitacAmIkaramekhalAkaH, kriyAyojanA puurvvde-haiN| sUryasyAhAribhadrIya va avaseyA, iha dharmo dvividhA, mUlaguNocaraguNarUpaH, tatrocaraguNadharmo ratnAni mUlaguNadharmastu cAmIkaramekhaleti, tathA ca na rAjate calendra vRttI mUlaguNadharmacAmIkaramekhalottaraguNadharmaratnabhUSaNavikaleti gAthArthaH // - stavaH niyamUsiyagAhA 13-45)|ihotsRtshbdsy vyavahitaH prayogo draSTavyaH, tatavaivaM bhavati-niyama eva kanakazilAtalAni-15 // 11 // niyamakanakacilAtalani tecitAni ujjvalAni jvalanti cintAnyeva prAkRtazailyA kUTAni yasmin sa tathAvidhaH, iha ca niyamaH indriyanoindriyaniyamaH parigRdhate, utsRtAni azubhAdhyavasAyaparityAgAt , ujjvalAni pratisamayaM karmamalavigamAt, jvalanti sadA sUtrArthAnusmaraNarUpatvAt, cintyate yaistAni cittAni, uktaM ca-"cittaratnamasaMkliSTamAntaraM dhanamucyate / yasya tanmuSita | daustasya ziSTA vipattayaH // 1 // " iti, vanaM vRkSasamudAyaH, nandanaM ca tadanaM ca nandanavana, tatra nanvanti yatra surasiddhadaitya4 vidyAdharAdayastacaMdanaM canamityazokasahakArAdijAlaM, mano haratIti manoharaM,latAvitAnavividhapuSpaphalapravAlAyupapetasyAt,nandanavana ca la tanmanoharaM ceti 'vizeSaNa vizeSyeNa bahula miti samAsaH, tasya, surabhizcAsau zIlagandhazca surabhizIlagandhaH tenAdhmAtaH-vyApto yaH sa 8 tathAvidhastasya kriyA pUrvavat , iha ca saMghamaMdaragireH santoSa eva nandanavanaM, tathAhi-nandanti tatra sAdhava iti, tadeva vividhAmoSadhyA4 dilabdhyupatatvAnmanoharaM tasya surabhizIlagandha ecati, athavA manoharatvaM surabhizIlagandhavizeSaNamiti gAthArthaH // jIvadaya0 gAhA (14-45 // jIvadayava sundarANi svaparanivRttihetutvAt kandarANi vastutastapasvinilayatvAt , dIpa anukrama [12-14] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~16~
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM H I gAthA ||14-16|| prata sUryasyAlandratayA sUtrAMka gAthA / // 1416|| nandI tathAhi-ahiMsAvyavasthitaH tapasthIti, munivarA eSa zAkyAdimRgaparAjayAnmRgendrAH munivaramRgendrAH, utpAbalyena darpitAH uddarpitAH, hAribhadrIya mahakamezatrujayaM prati urpitAzca munivaramRgendrAzceti vizeSaNasamAsaH, jIvadayAsundarakandareSu uddarpitamunivaramRgendrAstaiH AkIrNo-cyApto * yastasyeti, hetuzata ityAdi, pragalanti ca tAni ratnAni ca pragaladratnAni nisyandavanti candrakAntAdIni parigRdhante, dhaatvH| // 12 // 1| kanakAdidhAtavo gRhyante, dhAtavazca pragaladratnAni ca dhAtupragaladratnAni, dIptAzca tA auSadhayazca dIptauSadhayaH, dhAtupragaladratnAni ica dIptauSadhayazca, tAH guhAsu yasya sa tathocyate, iha ca saMghamaMdaragirI hetuzatAnyeva dhAtavaH, anvayavyatirekalakSaNA hetavo gRdhante, pragaladranAni tu bAyopazamikamAvaniSyandavanti zrutaratnAni gRhyante, dIptoSadhayastu vizuddhA AmaSidhyAdayo gRhyante, guhAstu samavAyAH prarUpaNaguhA vA gRhyante, iti gaathaarthH|| . dvi saMvara0 gAhA (*15-46) / saMvarazcAsau varazca saMvaravaraH, saMvaram-pratyAkhyAnarUpaH sarvaprANAtipAtAdivinivRttirUpatvAkaraH asAveva karmamalakSAlanAjjalamiva jalaM saMvaravarajalaM tasmAt pragalitaM ca tadujjharaM ca saMvaravarajalapragalitomaraM, tathA ca saMvaravarajalAdupacArataH pragalati zrutajJAnAyujmaramiti, tadeva pravirAjamAnaH hAro yasya sa tathAvidhaH, 'sAvagajaNe'tyAdi, ravantazca te mayUrAva khanmayUrAH pracurAzca te ravanmayUrAba 2 zrAvakA eva janAsta eSa pracuravanmarAstanRtyantIva kuharANi yasyeti samAsaH, yaha ca stutistotragandharvAdi ravaNaM kuharANi zAstramaNDapAdIni gAthAH / / vinnygaahaa||(*16-46) sphurantazca tA vidyutazca sphuradvitaH, vinayena natAH vinayanatAH vinayanatAzca te pravaramunivarAzceti, dIpa OM4% anukrama [14-16] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~17~
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA // 16 21|| dIpa anukrama |[16-21] nandIhAribhadrIya vRttI // 13 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUla [-] / gAthA ||16-21|| ta eva sphuradviyujjvalanti zikharANi yasyeti samAsaH iha ca vinayasyAntaratapobhedatvAt pAMsyeva sphuranti prAvacanikAzca | viziSTAcAryAdayaH zikharANi, 'vividhaguNe'tyAdi, vividhA guNA yeSAM te vividhaguNAH, vizeSaNAnyathA'nupapacyA sAdhavo 4 gRhyante, ta eva viziSTakulotpannatvAt sattvasukhahetudharmaphalapradAnAcca kalpavRkSakAH vividhaguNakalpavRkSakAH, phalabharaca kusumAni ca 2 vividhaguNakalpavRkSakANAM phalamarakusumAni 2 taMbAkulAni vanAni yasyeti samAsaH iha ca phalabharo dharmaphalabharo gRhyate, kusumAni Rddhayo, vanAni gacchA iti mAthArthaH // NANa.gAhA ||(*17-46) / jJAnaM ca tadvaraM ca 2 paramanirvRtsiMhatutvAt tadeva ratnaM dIpyamAnatvAt kAntA vimalA vaicUDA yasya sa tathAvidhaH, dIpyate yathAvasthitajIvAdipadArthasvarUpopalambhAt kAntA bhavyajanamanohAritvAd, vimalA tadAvaraNAbhAvAd, bandeti vinayapraNatasaMgha mahAmandaragireryanmAhAtmyamiti, karmaNi vA SaSThIti gAthArthaH // evaM saMghanamaskArA api pratipAditAH, sAmpratamAvalikA pratipAdyate sA ca trividhA tIrthakarAvalikA gaNadharAvalikA sthavirAvAlikA ca tatra tIrthakarAva|likAM pratipAdayatrAha - vaMde0 gAhA, vimala0 gAhA / / #18/19-47) / / gAthAdvayamapi nigadasiddhaM / gaNadharAvalikA tu yA yasya tIrthakRtaH sA // 13 // prathamAnuyogAnusAreNa draSTavyeti, mahAvIravarddhamAnasya punariyam- paDhamettha iMdabhUI bIo puNa hoi aggibhUiti / taie ya vAubhUI tao viyatte suhamme ya // 1 // maMDiya moriyaputte aMkapie ceva ayalabhAyA y| meyajje ya pabhAse gaNa muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [44] cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI - racitA vRttiH ... atha gaNadhara AvalikA darzayate sUryasyA calandrata yA stavaH ~18~
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) .......... mUlaM H | gAthA ||22-24|| prata sUtrAMka karAvalikA stavaH / gAthA | ||2224|| nandI- tAharA huMti dhArassa // 2 // ' sAmprataM vartamAnatIrthAdhipateH sthavirAvaliko pratipAdayabhatizayabhaktyA sAmAnyatastacchAsanastavaM 18| tIrthahAribhadrAyAH pratipAdayabAhavRttI zAsanaPA nivuipaharUpakaM // (022-48) / nirvRttipathazAsanakamityatra yadyapi samyagdarzanazAnacAritrANi nirvaannmaargstthaa||14|| 4Apyanena darzanacaraNaparigrahaH, yata Aha-jayati sadA sarvabhAvadezanaka, sarvabhAvaprarUpakamityarthaH, anena tujhAnaparigrahaH, athavA |nicipathazAsanakamityanena sampUrNanirvANamArgakathanameveti gRhyate, jayati sadAsarvabhAvadezanakamityanena tu vidhipratiSedhadvAreNa na nivRttimArgavyatirekeNa kicidastIti khyApyate, yata evaMbhUtamata eva kusamayamadanAzanakaM kusiddhAntAvalepanAzanakAmatyarthaH, jinendravaravIrazAsanakaM caramatIrthakarapravacanamiti hRdayaM, ayaM rUpakArthaH / / adhunA yairavicchedena sthaviraiH krameNaidayugInAnAmAnItaM tadAvalikA pratipAdayamAha sudhamma0 gAhA / / (*23-48) / iha sthavirAvalikA sudharmasvAminaH pravRttA, uktaM ca-"titthaM ca sudhammAo NiravaccA gaNaharA sesa" ti, atastameva puraskRtyeyaM pratipAdyate sudharma bhagavadgaNadharaM agnivaizAyanamityagnivaizAyanasagotraM, tathA tacchiSya jambunAmAnaM ca kAzyapaM kAzyapagotra, tasmAt prabhaSaM tacchiSya prabhavanAmAnaM kAtyAyanamiti kAtyAyanasagotraM, vaMde iti kriyA pratyekamabhisambadhyate, tathA tacchimyaM 'vaccha' miti vatsasagotra savyambhavaM tatheti gaathaayH|| jasabhara gAthA (724-49 // zayyaMbhavaziSyaM yazobhadraM tuhika' miti tuGgikagaNaM vyAghrApatyasagotraM bande, asya ca OM3 dIpa anukrama [22-24] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH |... atha sudharmasvAmI Adi sthavirAvalI prastUyate ~19~
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM H | gAthA ||24-27|| prata sUtrAMka nandI- vRttI gAthA | ||2427|| CAKACAChotSociet dvau pradhAnAMzaSyo babhUvatuH, tadyathA--sambhUtavijayo mADharasagotraH, bhadrabAhuba prAcInasagotra iti, tathA cAha-sambhUtaM caiva mADharaM bhadrabAhuM prAcInamiti, tatra sambhUtasya vineyaH spalabhadro gautamasagotra AsIda.Aha ca-sthalabhadraM ca gautamamiti gaathaarthH|| | gaNadharA calikA palAvaLaca gAhA // (025-49) / sthUlabhadrasyApi dvAveba pradhAna ziSyo, tadyathA-elApatyasagotro mahAgiriH ba mAsthIvirA|ziSTasagotraH suhastI ca, yata Aha-elApatyasagotra vande mahAgiri, suhastinaM ca, tatra suhastinaH susthitasupratibuddhAdikrame- balikA kANAvalikA yathA sAsu tathaiva daramyA, na tayehAdhikAraH, mahAgiryAvalikayehAdhikAraH, vatra mahAgirehulabalissahI kauzikasago trI jamalabhAtarau dvau pradhAnazipyo babhUvatuH, tayorapi balissahaH prAvacanIya AsIdata Aha-tataH kauzikagotraM bahulasya sadRzava hai yarsa, yamalatvAt , vanda iti gaathaarthH|| hAriya0gAhA // (026-49 / / balissahaziSyaM hArItasagotra svAti ca vande, tathA svAtiziSyaM hArItaM ca hArItasago4Atrameva zyAmArya, ziSya ca bande kauzikasagotraM sANDilyaM, kimbhUta'-AryajItadharaM ArAghAtaM sarvaheyadharmebhya ityArya, jIta miti sUtraM, jItaM maryAdA vyavasthA sthitiH kalpa iti paryAyAH, maryAdAdikAraNaM ca sUtramiti bhAvanIya, dhArayatIti dharaH, AyaMjItasya dharaH 2 taM, anye tu vyAcakSate-kila sANDilyasya ziSyaH Aryasagotro jItadharanAmA sarirAsIditi gAthArthaH // / * // 15 // . tisamuha gAhA || (27-490 / / sANDilyaziSyaM vande, Aryasamudramiti kriyA, kimbhUtI-trisamudrakhyAtakIrti pU.| vedakSiNAparAstrayaH samudrAH uttaratastu himavAn vaitAdayo veti, atrAntare pracitakIrtimityarthaH, dvIpasamudreSu gRhItapramANaM ati dIpa anukrama [24-27] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~20~
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka H gAthA // 27 30|| dIpa anukrama [27-32] nandIhAribhadrIya vRttI / / 16 / / 54454 "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUla [-] / gAthA ||27-30|| zayena dvIpasAgaraprajJaptivijJAyakamiti bhAvaH, akSubhitasamudravad gambhIro 2 atastamiti gAthArthaH // bhaNaga0 gAhA / / (*28-50) / / AryasamudraziSyaM vande AryamaGgumiti yogaH kimbhUtaM bhaNakaM kAlikAdisUtrArthaM bhaNatIti bhaNaH sa eva prAkRtazailyA bhaNakastaM, kArakaM kAlikAdisUtroktamevopadhipratyupekSaNAdikriyAkalApaM karotIti kArakastaM, dhyAtAraM dharmadhyAnaM dhyAyatIti dhyAtA taM, ihaughataH kArakamityukte pradhAnaparalokAMgatAkhyApanArthaM dhyAnasya dhyAtAramiti vizeSAbhidhAnaM, yata itthaMbhUtaH ata Aha-prabhAvakaM jJAnadarzana guNAnAM yathAvasthitapadArthAvabodhAdInAm, ekagrahaNAttajjAtIyagrahaNAccaraNaparigrahaH, zrutasAgarapAragaM dhIramiti gAthArthaH / * NAmi gAhA ( * 29-50) AryamaMguziSyaM AryananvilakSapaNaM zirasA vande, prasannamanasaM kimbhUtaM ? -jJAne darzane ca tapasi vinaye ca, anena caraNamAha, nityakAla udyuktam apramAdinamiti gAthArthaH // bagAhA (* 30-50) varddhatAM vRddhimupayAtu, ko'sau ?-- vAcakavaMzaH, tatra vineyebhyaH pUrvagataM sUtramanyacca vAcayantIti vAcakAH teSAM vaMzaH bhAvipuruSaparvapravAhaH kimbhUtaH 1-yazovaMzaH anena vipakSavyavacchedamAha, tathA balamayazaH pradhAnasya saMsArahetoH paramamuni vidhRtaliMgaviDambakasya pRthdhyeti keSAM sambandhisambhUtaH ? - AryanandilakSapaNaziSyANAM AryanAgahastinAM, kimbhUtAnAM 1 - vyAkaraNa bhaMgikakarmaprakRtipradhAnAnAM tatra vyAkaraNa- praznavyAkaraNaM zabdaprAbhRtaM vA karaNaM-piNDavizudhdhyAdi, ukta ca- 'piMDavisohI samitI bhAvaNa paDimA ya iMdiyaNiroho / paDilehaNa guttIo abhiggahA caiva karaNaM tu || 1 ||" bhaMgikA:- caturbha muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI - racitA vRttiH atra duve prakSepe gAthe vartate. te gAthe matsaMpAdita "AgamasuttANi" mUlaM evaM saTIkaM dvayoH api pustake mudrite / ~21~ gaNadharAvalikA sthIvirAbalikA // 16 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA ||30 33|| dIpa anukrama [33-35] nandIhAribhadrIya vRttI // 17 // 156450*36*R "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUla [-] / gAthA ||30-33|| gikAdyAstacchrutaM vA karmaprakRtiH pratItA eteSu prarUpaNAmadhikRtya pradhAnAnAmiti gAthArthaH // jaccadhaNadhAusama pahANa0 gAhA (* 31-51) jAtyazcAsAvaMjanadhAtuzceti samAsaH tadasamA prabhA dehacchAyA yeSAM te tathAvidhAsteSAM mA bhUdatyantakRSNasampratyayastava Aha---mudrikA kuvalayanibhAnAM pakkasarasadrAkSAnIlotpalanibhAnAmityarthaH, ratnavizeSaH kuvalayamityanye, tathA'pyavirodhaH, varddhatAM vAcakavaMzaH, keSAM ?-AryanAgahastiziSyANAM revatinakSatranAmnAM revativAcakAnAmiti gAthArthaH // acalapurA0 gAhA (# 32-51) acalapurAt niSkrAntAn kAlikazrutAnuyogena niyuktAH kAlikazrutAnuyogikAstAn yadvA kAlikazrutAnuyoga eSAM vidyata iti samAsastAn kAlikazrutAnuyoginaH, dhIrAn sthirAn brahmadvIpikAn siMghAn brahmadvIpikazAkhopalakSitAn siMghAcAryAn revativAcaka ziSyAn, vAcakapadaM tatkAlApekSayA uttamaM pradhAnaM prAptAniti gAthArthaH || jesiM0 gAthA ( * 33-51) yeSAmayamanuyogaH pracarati adyApyarddha bharate vaitAyAdArataH, bahunagareSu nirgataM prasiddhaM yazo yeSAM te bahunagara nirgatayazasaH tAn vande, siMghavAcakaziSyAn skandilAcAryAn, kahaM puNa tesiM aNuogo 1, ucyate, bArasasaMvaccharie mahante dumbhikkhe kAle bhattaTThA phiDiyANaM gahaNaguNaNaNuppehA'bhAvato sutaM vippaNaI, puNo subhikkhe kAle jAte mahu| rAe mahante samudae khaMdilAyariyappamuhasaMgheNa jo jaM saMbharaiti evaM saMghaDitaM kAliyaM surya, jamhA evaM mahurAte kayaM tamhA mAhurA vAyaNA bhannati, sA ya khaMdilAyariyasammata cikAuM tassaMtio aNuogo bhaNNati, abhe bhaNaMti-jahA suyaM No gaI, tammi dumbha muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~22~ sthavirAvalikA // 17 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM H | gAthA ||33-36|| nandI prata sUtrAMka hAribhadrIya vRttI gAthA ||3336|| kkhakAle / je ane pahANA aNuogadharA te viNaTThA, ege khaMdilAyarie saMdhare, teNa mahurAe puNo aNuogo patioci mahurA sthavirAcAyaNA mAmabai, tassatio aNuogo bhaNNaitti gAthArthaH / / valikA tato gAhA (* 35-51) tataH skandilAcAryaziSyaM himavantaM vande ziraseti kriyA, kimbhRta-himavanmahAvikrama hai| himavata iva mahAvikramo-vihAravyAptyAdilakSaNo yasya sa tathAvidhastaM 'dhIparakamamaNata' nti anantadhRtiparAkrama, prAkRtazailyA tu anya lopanyAsaH, anantaH dhRtipradhAnaH parAkramaH karmakriyatA vA (zatrujaye) yasya sa tathAvidhastaM 'sajjhAyamaNatagharaM ti: ajantasvadhvAdhyAyadhara, dharatIti dharaH anantagamaparyAyatvAdanantaM-putra tadviSayaH svAdhyAyastasya dhara iti samAsaH tAmiti gAthArthaH // kA liya0 gAhA (* 35-52) miu0 gAhA ( 36-52) kAlikathutAnuyogasya dhArakAna , dhArakAMca pUrvANAM-II utpAdAda dInAM, himavatakSamAzramaNAn cande, tathaitacchimyAneva vande nAgArjunAcAryAniti gAthArthaH / / kiMbhUtAn ?-mRdumAvasampannavAn upalakSaNatvAnmRdutvasya, kAn ?-kSamAmArdavArjavasantoSasampamAnityarthaH, AnupUrtyA vayaHparyAyakAlagocarayA vAcakatvaM prAptAna, aidaMyugInAnAmapi sAmAcArIpradarzanaparametat, na cAyuktaM dvitIyapadamAzrityaidayurmAnAnAmapi yujyate | kAlocicatAnupUrvI vihAya kacidapyAcAryatvAdhAropaNaM, mahApuruSANAM gautamAdInAmAzAtanAprasaMgAta, kRtaM prasaMgena, saMsAra eca daNDo bhagavadAjJAcitathakAriNAM iti, oghadhutasamAcarakAn oghazrutam-utsargathutaM tat samAcaranti ye te tathAvidhAstAn / nAgArjunajhavAcakAn vande hAta gAthArthaH // REMEEBASSAGE dIpa anukrama [36-38] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~23~
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA ||37 41|| dIpa anukrama | [39-43] nandIhAribhadrIya vRttI // 19 // PRAS "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||37-41|| varakaNaga0 aDa0 bhUahipaya0 // (* 37 / 38 / 39-52 ) // idaM gAthAzrayamapi prAyo nigadasiddhameva, nagaraM bhavyajanahRdayadapitAn manyajanahRdayavallabhAn tathA suvijJAtavahuvidhasvAdhyAyapradhAnAn bahuvidha AcArAdibhedAt svAdhyAyaH, anuyojitA yathocite vaiyAvRtyAdI varavRSabhAH susAdhavo yaistAn nAgendra kulavaMzanandikerAniti pramoda karAnityarthaH, bhUtahitapragalbhAn bhUtadibhAcAryAn ityatrAnusvAro'lAkSaNikaH, bhavabhayavyacacchedakarAniti sadupadezAdinA saMsArabhayavyavacchedakaraNazIlAn / ud sumRNica0 / / / // gAhA ( * 40 ) // anekadhA savahitanipuNAniti bhAvaH, vande'haM bhUtadinAcAryaziSyaM vande'haM lohiyAmiti kriyA, kimbhUtaM -suSThu vijJAtaM nityAnityaM yena sa tathAvidhastaM, kiM jJAtaM ?, vizeSaNAnyathA'nupapatteH vastu iti yathA 'savacchA dhenu' rityukte goDavAyA vizeSaNAyogAditi, tacca vastu sacetanAcetanaM, tatra sacetanabhAtmA cetanatvAdyapekSayA nityaH nArakatiryaGnarAmaraparyAyApekSayA cAniSyaH, evamacetanamapyaNvAdi vijJAtavyaM, tathAhi--paramANurajIvatvamUrtta| tvAdibhirnityaH, varNAdibhirvyaNukAdibhistvanitya iti, uktazca - sarvavyaktiSu niyataM kSaNe'nyatvamatha ca na vizeSaH / satyozcitya| pacityorAkRtijAtivyavasthAnA // 1 // dityatra bahu vaktavyaM tacca nocyate granthavistarabhayAd, gamanikAmAtrapradhAno'yamAraMbha iti, anena nyAyaveditvamAha, suvijJAtasUtrArthadhArakamityanena svoSata eva svabhyastasUtrArthadhArakAmeti sadbhAvodbhAvanA, tathyamityasamyakarUpakatvamAheti gAthArthaH // atthamahatthakuvANI0 gaahaa|| (*41-52) / / lohityaziSyaM prayataH san anutsRSTaprayatnaparaH sannityarthaH, praNamAmi duSya muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~24~ sthAvarAafoet // 19 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM H / gAthA ||41-44|| prata sUtrAMka gAthA // 4144|| nandI- gaNinamiti kriyA, kimbhUtaM ?-arthamahArthakhAni khAniriva khAniH arthamahArthAnAM khAniH 2 taM, tatra bhASA'midhayAH arthAH anuyoga ghara hAramadrAbAda vibhASAvArtikagocarA mahArthI iti, suzramaNavyAkhyAnakathane nivRttiryasya sa tathAvidhasta, tatra vyAkhyAnaM pratItaM kathana-saMzaye | sati pineyapraznottarakAlabhAvi vyAkaraNa, athavA vyAkhyAnam-anuyogaH kathanamoghato dharmasya, dharmakathetyarthaH, prakRlyA svabhA-1 namaskAraH yogyaayo||20|| bena madhuravAcaM madhuragiramiti gaathaarthH|| gyavicAra sukumAlakomala gAhA / / (*42-54) // nigadasiddhA, evaM AvAlikAkrameNa mahApuruSANAM stavamabhidhAya sAmprataM sAmA-18 nyenaiva zrutadharanamaskAra pratipipAdayiSurAha je anne bhagavate // (*43-54) / ye cAnye'vItA bhAvinazca bhagavantaH, zrutaratnopapetatvAt samagrezvaryAdimanta ityarthaH, kAlikazrutAnuyogino dhIrAH sattvavantastAn praNamya zirasA uttamAGgena jJAnasya-AbhinibodhikAdeH prarUpaNaM vakSye, ka eva-14 mAha-dRSyagaNiziSyo devavAcaka iti gAthArthaH / idaM ca pazcaprakAraM jJAnam, etatapratipAdakaM cAdhyayanaM yogyebhya eva vineyebhyo dIyate, nAyogyabhya ityato yogyAyogyavibhAgopadarzanArthameva tAvadidamAha selaghaNa0 gAhA // (44-54) / Aha-zubhAdhyayanapradAnAdhikAre samabhAvavyavasthitAnAM sarvasattvahitAyodyatAnA mahApuruSANAM | alaM yogyAyogyavibhAganirIkSaNena, na hi parahitArthamiha mahAdAnodyatA mahIyAMso'rthiguNamapekSya pradAnakriyAyAM pravarttante dayAlava // 20 // iti, atrocyate, nanu yata evaM zumAdhyayanapradAnAdhikAre samabhAvavyavasthitAH sarvasattvahitAyodhatA mahApuruSAzca gurv| ata eva ASCHERASAISUUSAASAS*** dIpa kakkara anukrama [44-46] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~25~
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA ||44|| dIpa anukrama [46] nandIhAribhUdrIya "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUla [-] / gAthA ||44|| // 21 // yogyAyogyavibhAgopadarzanaM nyAyyaM mA bhUdayogyapradAne tatsamyagniyogAkSamArthijanAnartha iti, na khalu tattvato'nucitapradAnenAyAsahetunA'vivekinamarthijanamanuyojayanto'pyanavagataparArthasampAdanopAyA bhavanti dayAlaba ityavadhUya midhyAbhimAnamAlocyatAme75 taditi / Aha-ka ivAyogyapradAne doSa iti ucyate, sa hyacintyacintAmaNikalpamanekamavazatasahasropAttAniSTadRSTASTapharmarAzijanitadaurgatyavicchedakamapIdamayogyatvAdavApya na vidhivadAsevate, lAghavaM cAsya samApAdayati, tato vidhisamAsevakaH kalyANamiva mahadakalyANamAsAdayati, uktaM ca- 'Ame ghaDe nihataM jahA jalaM taM gharDa vinnaaser| isa siddhatarahassaM appAhAraM viNAseI // 1 // ' ityAdi, ato'yogyadAne dAtRkRtameva vastutastasya tadakalyANAmiti, alaM prasaGgena, prakRtaM prastumaH, tatrAdhikRtagAthAM prapaJcataH AvazyakAnuyoge vyAkhyAsyAmaH iha punaH sthAnAzUnyArtha bhASyagAthAbhirvyAkhyAyuta iti // ulleUNa na sako gajjara iya muggaselao rane / taM saMvagameho souM tassovariM paDa6 // 1 // ravioti Thio meho ullo mi Navatti gajjai ya selo / selasamaM gAhessaM nibvijjai gAhago evaM || 2 || Ayarie sutaMmi ya parivAo suttaatthapAlamaMtho / anasiMpi ya hANI puTThAvi na duddhayA vaMzA / / 3 / / buTThe'vi doNamehe Na kaNhabhomAu loTTae udagaM / gahaNadharaNAsamatthe isa deyamachittikArimmi || 4 || bhAviya iyare ya kuDA apasattha pasattha bhAviyA duvihA / pupphAIhi pasatthA suratellAhiM apasatthA ||5|| | vammA ya avammAniya pasatthavammA ya hoti aggejjhA / apasatthaavammAvi ya tappaDivakkhA bhave gejjhA || 6 || kuppacayaNaosanahi bhAviyA evameva bhAvakuDA / saMviggehiM pasatthA vammA'vammA ya taha caiva // 7 // je puNa abhAviyA khalu te catudhA athavimo gamo amro / chida kuDa bhinna khaMDe sagale va parUvaNA tesiM // 8 // sele ya chiDDa cAliNi miho kahA soDamuTThiyANaM tu / chiTTA''ha muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~26~ yogyAyogyAH // 21 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM H I gAthA ||4|| ........... yogyA yogyA: prata sUtrAMka vRttI S4 nandI-6 tatva riThTho sumariMsu sarAmiNedANi // 9 // egeNa visai bIeNa NIi kaNNaNa cAlaNI Aha / dhana uttha Aha selo je pavisati | hAribhadrIyatA nIti vA tujyA // 10 // tAvasakhaurakiDhiNarya cAlaNipaDivakkhi Na saMdada davapi / paripUrNagammi ya guNA malati dosAya ciTThati // 11 // samvannuppAmamA dosA huna sati jiNamate keii| je aNuvauttakahaNaM apattamAsajja va havijja // 12 // aMbattaNa // 22 // jIhAe kRciyA hoi khIramudagammi / iMso mottUNa jalaM Aviyai payaM taha susIso / / 13 // sayamavi na piyai mahiso Na ya jUha piyai loliyaM udagaM / viggahakkihAhi tahA athakapucchAhi ya kusIso // 14 // avi gopayaMmivi pie suDhio taNuyattaNa toMDassa / na karei kalusatoyaM meso evaM musIsovi // 15 // masaucca turda jaccAdiedi nicchu bhae kusIso u / jalugA va admito piyaha musIsovi suyaNANaM / / 16 // chaDeu bhUmIe khIraM jaha piyai duhamajjArI / parisuTTiyANa pAse sikkhara evaM viNaya bhaMsI // 17 // pAuM thovaM thovaM khIraM pAsAI jAhao lihai / emeva jiya kAuM pucchaha maimaM na khijjei / / 18 / / aNNo dojjhihi 4 kaI NiratthayaM kiM vahAmi se cAri / caucaraNagavI u matA avana hANI ya baDagANa // 19 / / mA me hojja avaNNo gobajyA mA puNo va na dalijjA / vayamaci dojjhAmo puNo aNuggaho abaDhe'pi // 20 // sIsA paDicchagANaM bharotti te'vira sIsa / gabhagotti / Na kareMti suttahANI amatthavi dubha tesi / / 21 // komudiyA taha saMgAmiyA ya umbhUtigA u timi meriio| kaNhassAsI u (e) tayA asivoSasamI cautthI u / / 22 // sakapasaMsA guNagAhi kesavA micaMda suNadantA / AsarayaNassa dAharaNa kumAra bhaMga ya puyajujhaM // 23 ||nnehi jiomitti ahaM asivovasamIi saMpayANa ca / chammAsiya ghosaNayA pasamaha Na ya jAyae aNNo // 24 // AgaMtu vAdhikhome mahihi molleNa kaMtha daMDaNatA / aTThamArAhaNa anameri anassa ThavaNaM ca // 25 // SANSWERSEAR gAthA ||44|| dIpa anukrama [46] // 22 // muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~27~
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [-] gAthA ||45 47|| dIpa anukrama [47-52] "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [-] / gAthA ||45-47|| nandI- mukaM tayA agahite dupariggahiyaM kayaM tathA kalaho / piTTaNa aicira vikaya gatesu corA ya UnagdhaM / / 26 / / mA bhiNDava iya dAtuM hAribhadrIya 1 ucajuMjiya dehi kiM vicitesi| viccAmeliyAne kilissasI taM ca'haM caiva // 27 // bhaNiyA joggA 2 sIsA guravo ya tatya vRttI // 23 // dopi / nepAliyaguNadoso jogo jogassa bhAsejjA / / 28 / / evaM tAvadvibhAgato yogyAyogyavinayavibhAgopadarzanaM kRtvA sAmprataM sAmAnye'na parSadaM prarUSayannAha-- sA samAsao tivihA pannattetyAdi, sA parSat samAsataH saMkSepeNa trividhA triprakArA prajJaptA prarUpitA, kaiH ? - tIrthakaragaNadharIti gamyate, 'tayathe' tyudAharaNopanyAsArthaH, 'zike'tyatra 'jhA avabodhana' ityasya 'igupadhajJATakaraH ka' iti ( 3-1-135 ) kapratyayaH, 'Ato lopa iTi ca kiztI tyA (6-4-64) kAralopaH paragamanaM TApU jAnAtIti jJA kapratyayaH 'pratyayasthAt kAt pUrvasmAta idApyasupa' iti ( 7-3-44 ) ivaM zikA-parijJAnavatI, na jhikA azikA tadvilakSaNA, durvidagdhA mithyAvalepagarbhA / tarithamA jANiyA- 'guNadosavisesaNNU aNabhiggahiyA va kusmuttimaesa / esA jANagaparisA guNatacillA aguNavajjA // // 1 // imA tu ayANiyA pamatImuddha avANiya migachAvayasIhakukkuDayabhUyA / rayaNamiva asaMThaviyA suhasamacyA guNasamiddhA | // 2 // imA puNa dubbiyaDiyA kiMcimmasaggAhI paDavagAhI ya turiyagAhI ya / duviyaDiyA u esA bhaNiyA tividA bhave pari // 3 // sAmpratamiSTadevatAstanAdisampAditasakalasAhityo devavAcako'dhikRtAdhyayanaSipayabhUtasya jJAnasya prarUpaNAM kurvamidamAha - 'NANaM paMcavihaM paNNattaM' ityAdi, (sUtram 1-65) jJAtiH jJAnaM ' kRtyalyuTo bahulaM ' iti vacanAdbhAvasAdhanaH, saMvidi muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH **** parSadAyAH bhedAnAM varNanaM kriyate ~28~ parSadbhedAH // 23 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH) ........ mUlaM [1] / gAthA ||47...|| prata sUtrAMka gAthA // 45 nandI- tyarthaH, jJAyate vA'neneti (asmAditi vA) jJAnaM tadAvaraNakSayopazamAdeva, jJAyate'smimiti kSayopazame sati, jJAnamAtmaiva viziSTa-18jJAnabhedAhAribhadrIya kSayopazamayukto jAnAtIti vA jJAnaM tadeva svaviSayasaMvedanarUpatvAt tasya, paMcAvidhamityatra paJceti saMkhyAvAcakaH vidhAnaM vidhetyatra nAmuddezaH 'DudhAJ dhAraNapoSaNayo' rityasyAnuvandhalope kRte vipUrvasya striyAM vartamAnAyAM 'pidbhidAdibhyo'Gi' ti (3-3-104) | varttamAne 'Atazyopasarge (3-1-136 ) ityanena apratyayaH anubaMdhalope kRte Ato lopa iti ca kitI ( 6-4-64 ) tyanena | cAkAralope kRte paragamane ca 'ajAdhataSTApiti (4-1-4) TApapratyayo'nuvandhalopaH paragamanaM vidhA, paMca vidhA asyati samAso 'isvo napuMsake prAtipadikasyeti (1-2-47) vartamAne 'gostriyorupasarjanasye(1-2-48)tyanena isvatvaM, suambhAvaH paMcavighaMpaMcaprakAramityetadevamanavacaM, kuvyAkhyAvyapohAthai caitadevaM nidarzitamityalaM prasaMgena, prajJapta-prarUpitaM, kai?-arthatastIrthakaraiH sU to 4 gaNadharairiti, uktaM ca--"atthaM bhAsai arahA suttaM gathaMti gaNaharA NiuNaM / sAsaNassa hiyaTThAe tao sutaM pavattai // 1 // " ityanena svamanIpikAvyapohamAha, athavA prAsAdAptaM prAjJAptaM, tIrthakarAdAptamiti prApta gautamAdibhiH, athavA prAjJairAna prAjJApta Tra gautamAdibhiH, prajJayA vA''saM prajJAdvA''ptaM prajJApta, sarvereva saMsAribhiriti, tathAhina prajJAvikalairidamavApyate iti bhAvanIya ra tayathatyudAharaNopanyAsArthaH, AminibodhikajJAnaM zrutajJAnaM avadhijJAnaM manaHparyAyajJAnaM kevalajJAnaM ceti, tatrArthAbhimukho niyato | bodho'bhinibodhaH sa eva svArthikapratyayopAdAnAdAbhiniyodhika, abhinibodhe vA bhavaM tena vA nirvRttaM tanmayaM tatprayojanaM vetyAmi // 24 // &Anibodhika, abhinibudhyate vA tadityAbhinibodhiH-avagrahAdirUpaM matijJAnameva, tasya svasaMviditarUpatvAdabhedopacArAdityarthaH | abhinibodhyate'nenetyAbhinivodhika-tadAvaraNakSayopazama iti bhAvArthaH, abhinibudhyate'smAditi vA Abhinibodhika-tadAvaraNakame SAEYSERECENT OMOMOMOMOMOMOMOM 47|| dIpa anukrama [47-53] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[8] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ... atha nandIsUtrasya prathama-sUtra Arabhyate, tadantargata: jJAnasya bheAnAM varNayate ~29~
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH) ..... mUlaM [1] | gAthA ||47...|| prata sUtrAMka [1] gAthA // 47..|| nandI- kSayopazama eva, abhinibuddhayate'smimiti vA kSayopazame satyAbhinibodhikaM, Atmaiva vA abhinibodhopayogapariNAmAnanyatvAdabhini- jJAnabhedAhAribhadrIya |budhyata iti, AbhinibodhikaM ca tajjJAnaM cAbhiniyodhikajJAnaM 1 tathA zrUyate iti zrutaM-zabda eva, bhAlazrutakAraNatvAt kAraNe | nAmudezaH kAryopacArAditi bhAvArthaH, zrUyate vA aneneti zrutaM-tadAvaraNakSayopazama iti hRdayaM, zrUyate'smAditi vA zrutaM-tadAvaraNakSayopazama // 25 // eva, zrUyate'sminniti vA kSayopazame sati zrutaM, Atmaiva zrutopayogapariNAmAnanyatvAcchRNotIti, zrutaM ca tat jJAnaM ca zrutajJAna 18| tathA'vadhIyate'nenetyavadhiH, avadhIyata ityadho'dho vistRta paricchidyate mayodayA veti avadhijJAnAvaraNakamakSayopazama eva, tadupayoga-15 hetutvAdityarthaH, avadhIyate'smAdityavadhistadAvaraNakarmakSayopazama eva, avadhIyate tasmimiti vetyavadhirbhAvArthaH pUrvavadeva, avadhAna | vA avadhiH, viSayaparicchedanamityarthaH, avadhizcAsau jJAna ca avadhinAnaM 3,. tathA manaHparyAyajJAnamityatra pariH sarvato bhAve ayanaM | ayaH gamanaM vedanamiti paryAyAH, pari ayaH paryayaH, paryayanaM paryaya ityarthaH, manasi manaso vA paryayo manaHparyayaH, sarvatastatpari-18 ccheda ityarthaH, sa eva jJAnaM manaHparyAyajJAnaM, athavA manasaH paryAyA manaHparyAyA dharmA bAjhavastvAlocanAdiprakArA ityanoM-1 antaraM teSu jJAnaM manaHparyAyajJAnaM teSAM vA sambandhi jJAnaM manaHparyAyajJAnaM, idaM cAItRtIyadvIpasamudrAntavartisaMz2imanogatadravyAlambanameveti bhAvArthaH 4, tathA kevalam-asahAya matyAdijJAnanirapekSaM, zuddhaM vA kevalamAvaraNamalakalaMkAMkarahitaM, sakalaM vA kevalaM tat-18 prathamatayevAzeSatadAvaraNAbhAvataH sampUrNotpatteH, asAdhAraNaM vA kevalaM ananyasadRzAmiti daya, jJeyAnantatvAdanantaM vA kevala INT // 25 // | yathAvasthitAzeSabhUtabhavadbhAvibhAvasvabhAvAvirbhAsIti bhAvanA, kevalaM ca tajjJAnaM ca kevalajJAnaM 5 / / Aha-eSAM jJAnAnAmitthadamupanyAse kiM prayojanamiti, ucyate, iha svAmikAlakAraNaviSayaparokSatvasAdhamyot tadbhAve ca zeSajJAnabhAvAdAdAveva matizruta 36.54 dIpa anukrama [13] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~30
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [1] / gAthA ||47...|| hAribhadrIya vRttA HERE nAmuddayA // 26 // prata sUtrAMka [1] gAthA // 47..|| jJAnayorupanyAsa iti, tathAhi-ya eva matijJAnasya svAmI sa eva zrutajJAnasya, 'jattha matiNANaM tastha muyaNANaM' ti vacanAt , tathA| yAvAn matijJAnasya sthitikAlastAvAnevetarasya, pravAhApekSayA atItAnAnAgatavartamAnaH sarva eva, apratipatitekajIvApekSayA ca SaTpaSTisAgaropamANyadhikAnIti, uktaM ca bhASyakAreNa-"do bAre vijayAiK gayassa tima'nte ahava tAI / airega naviyaM gANAjIvANa sambaddhaM // 1 // " yathA matijJAnaM kSayopazamahetukaM tathA zrutajJAnamapi, yathA ca mtijnyaanmaadeshtH| sarvavyAdiviSayamevaM zrutajJAnamapi, yathA matijJAnaM parokSa evaM zrutajJAnamapIti, tathA matijJAnathutajJAnayoreva avadhyAdijJAnabhAvAditi / Aha-evamapi matijJAnamAdau kimarthamiti, ucyate, matipUrvakatvAdviziSTamatyaMzarUpatvAdvA zrutasyAdau matijJAnamiti, uktaM ca "matipucvaM jeNa suyaM teNAdIe matI visiTTho vA / matibheo va suyaM to matisamaNataraM bhaNiyaM // 1 // " iti, paryAptaM vistareNa / tathA kAlaviparyayasvAmilAmasAdharmyAnmatizrutajJAnAnantaramavadhijJAnasyopanyAsaH, tathAhi-yAvAneva matibAnazrutajJAnayoH sthitikAla: pravAhApekSayA atipatitaikasatvAdhArApekSayA ca tAvAnevAvadhijJAnasyApi ataH sthitisAdharmya, tathA yathaiva matijJAnazrutajJAne viparyayajJAne bhavata evamidaM mithyAdRSTervimaMgajJAnaM bhavatIti viparyayasAdharmya, tathA ya evaM matijJAnazrutajJAnayoH svAmI sa evAvadhijJAnasyApi (iti) bhavati svAmisAdharmya, tathA vibhaMgajJAninakhidazAdeH samyagdarzanAvAptI yugapadeva jJAnatrayalAbhasambhavAllAbhasAdharmya / tathA chabasthaviSayamAvAdhyakSasAdhAdavadhijJAnAnantaraM manaHparyAyajJAnasyopanyAsaH, tathAhi-yathA'vadhijJAna chabasthasya bhavatyevaM manaHparyAyajJAnamapi chabasthasyaiveti chamasthasAdhame, tathA yathA'vavijJAna rUpidravyaviSayamevaM manaHparyAyajJAnamapi sAmAnyeneti viSayasAdharmya, tathA yathA'vadhijJAnaM bAyopazamike bhAve tathA mana: 26 dIpa anukrama [13] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~31~
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [2-3] gAthA ||86..|| dIpa anukrama [54-55] nandIhAribhadrIya vRcau // 27 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [23] / gAthA ||47... || paryAyajJAnamapi iti bhAvasAdharmya, tathA yathA avadhijJAnaM pratyakSamevaM manaHparyAyajJAnamapItyadhyakSasAdharmya / tathA manaHparyAyajJAnAnantaraM kevalajJAnasyopanyAsaH, tasya sakalajJAnottamatvAt, tathA apramattayatisvAmisAdharmyAt, tathAhi yathA manaHparyAyajJAnamapramattayatereva bhavati evaM kevalajJAnamapi apramattabhAvayatereveti sAdharmya, tathA'vasAnalAbhAcca, yo hi sarvajJAnAni samAsAdayati sa khalvanta evedamAmotIti bhAvanA viparyayAbhAvasAdharmyAcca tathAhi yathA manaHparyAyajJAnaM viparItaM na bhavatyevaM kevalamapi iti sAdharmya, alaM vistareNeti sUtrArthaH, 'taM samAsato duvihaM pannanta' mityAdi (2-71) tat paMcaprakAraM jJAnaM samAsataH saMkSeSeNa dvividhamiti dve vidhe asyeti dvividhaM dviprakAraM prajJataM prarUpitaM tathetyudAharaNopanyAsArtham, pratyakSaM ca parokSaM ca tatra pratyakSamityatra jIvo'kSaH, kathaM?', 'avyAptAvityasya jJAnAtmanA'nuve'rthAnityakSaH, vyAmotItyarthaH, 'aza bhojana' ityasya vA'znAti sarvA'thAnityakSaH, pAlayati saMke cetyarthaH, tamakSaM prati vartata iti pratyakSaM, AtmanaH aparanimittamavadhyAdyatIndriyamiti bhAvArthaH, cazabdaH svagatAnekabhedapradarzana paraH, vicitratAM cAsyottaratra vakSyAmaH, parokSaM cetyatrAkSasya- AtmanaH dravyendriyANi dravyamana pudgalamayatvAt parANi vartante, pRthagityarthaH, tebhyo'kSasya yat jJAnamutpadyate tat parokSe, paranimittatvAdbhUmAdanijJAnavad, athavA parairukSA-saMbaMdhanaM viSayaviSayI bhAvalakSaNamasyeti parokSaM, cazabdaH pUrvavad evamanyatrApyutprekSya cazabdArtho vaktavya iti sUtrArthaH // evaM bhedadvaye upanyaste satyanayoH samyaksvarUpamanavagacchavAha codakaH 'se kiM paccavaM 10 (3-75) sezabdo mAgadhadezIprasiddho nipAto'thazabdArthe vartate, sa ca prakriyAdivAcakaH, yathoktaM 2364-304 muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH **** jJAnasya saMkSeptaH ve bhede pradarzayate ~32~ pratyakSa parokSe // 27 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [3,4] / gAthA ||47...|| prata sUtrAMka RESECREC 4645 [3-4] gAthA // 47..|| nandI- 18. 'atha prakriyApraznAnantaryamaMgalopanyAsaprativacanasamuccayeSu' ihopanyAsArthaH, kimiti pariprazne, tat prAgupadiSTaM pratyakSamiti hAribhadrIya sUtrArthaH // evaM codakena prazne kRte sati nyAyapradarzanArthamAcAryaH codakoktAnuvAdadvAreNa nirvacanamabhidhAtukAma AhavRttI 'paccakkhaM duvihaM pannatta'mityAdi, evamanyatrApi yathAyogaM praznanirvacanasUtrANAM pAtanikA kAryeti, pratyakSaM dvividha | prajJaptaM, tadyathA-indriyapratyakSaM noindriyapratyakSaM ca, indriyANAM pratyakSaM indriyapratyakSaM, ihendraH svarUpato jJAnAdyaizvaryayuktatvAdAtmA tasyedamindriyaM tacca dvidhA-dravyendriyaM ca bhAvendriyaM ca,tatra pudgalai hyasaMsthAnanivRttiH kadambapuSpAdyAkRtiviziSTopakaraNaM ca dravyendriya, 'nivRttyupakaraNa dravyendriya miti(tattvA.2-17) vacanAt , zrotrandriyAdiviSayA sarvAtmapradezAnAM tadAvaraNakSayopazamalandhirupayogazca hai| bhAvendriyaM, labdhyupayogI bhAvendriya' miti(tattvA.2-18) vacanAt, indriyapratyakSaM na bhavatIti noindriyapratyakSaM, nozabdaH sarvapratiSedhe // ___se kiM tamityAdi (4-76) atha kiM tadindriyapratyakSaM , tat indriyapratyakSa paJcavidha prajJapta, tadyathA-zrotrendriyapratyakSamityAdi, zrotrandriyasya zrotrandriyapradhAna vA pratyakSaM 2, zrotrendriyanimittamityarthaH, evaM zeSeSvapi vaktavyam, etaccopacArataH pratyakSaM, na paramArthataH, kathaM jJAyata iti cet sUtraprAmANyA , vakSyati ca-"parokkhaM duvihaM pabataM, taMjahA-AbhiNiyohiyaNANaparokkhaM ca suyaNANaparokkhaM ca" na ca matizrutAbhyAmindriyamanonimittamanyadasti yat pratyakSamaJjasA bhavet , bhAve ca SaSThajJAna-18 prasaMgAd virodha iti, tasmAt parokSamevedaM tattvata iti, Aha-iha loke liMga parokSamiti pratItamiti, ucyate, iha yadindriyamano-13 bhivAhyaliMgapratyayamutpadyate tadekAntenaivendriyANAmAtmanazca parokSaM, paranimittatvAbhUmAdagnijJAnavadityataH parokSamiti pratItiH, // 28 // dIpa anukrama [55-56] CA muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~33.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) .......... mUlaM [4-6] / gAthA ||47...|| vRttA prata sUtrAMka [4-7] gAthA // 47..|| nandI | yatpunaH sAkSAdindriyamanonimittaM tatteSAmeva tatpratyakSam , aliMgatvAda, Atmano'vadhyAdivat , na tvAtmanaH, Atmanastu tatra hAribhadrIya kA avadhera| parokSameva, paranimittatvAllaiMgikavat , indriyANAmapi tadupacArataH pratyakSaM, na paramArthataH, katham?, acetanatvAdityatra bahu vaktavya tAdhikAra | taccAnyatra vakSyAmA, mA bhUta prathamagrantha eva pratipattigauravamityalaM vistareNa, Aha--'sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANIndriyANI' ti | // 29 // kramaH, ayameva ca jyAyAn , pUrvapUrvalAbha evottarottaralAbhAd, ataH kimarthamutkramaH, ucyate, pazcAnupAdinyAyajJApanArtha, | spaSTasaMvedanadvAreNa sukhapratipattyartha ceti, iha manojJAnayapIndriyajJAnatulyayogakSemameva draSTavyaM, tathA cAbhinibodhikajJAnaprarUpaNAyAM pratyakSata iti setaM idiyapaJcakkhaM tadetadindriyapratyakSam // se kitaM NoiMdiyapacakrava0(5-76 ) atha kiM tannoindriyapratyakSa? noindriyapratyakSa trividhaM prajJaptaM, tadyathA-avadhijJAna-1 pratyakSaM ityAdi / 3 se kiM taM'ityAdi (6-76) atha kiM tadavadhijJAnapratyakSaM 1,2 dvividhaM prajJapta, tadyathA-bhavapratyayaM ca bAyopazamikaM ca, tatra bhavantyasmin karmavazavartinaH pANina iti bhavaH-narakAdijanmeti bhAvaH, bhava eva pratyayaH-kAraNaM yasya tadbhavapratyayaM, ca pUrvavat, | tathA kSayopazamazca kSayopazamI tAbhyAM nivRttaM kSAyopazAmikaM // tatra yadyeSAM bhavati tatteSAmupadarzAha-- 29 // ___doNha'mityAdi (7-76 ) dvayorjIvasamUhayoH bhavapratyayaM, tadyathA-devAnAM nArakANAM ca, tatra dIvyantIti devAH, nirupamakrIDAmanubhavantItyarthaH, teSAM, tathA narAn kAyantIti narakAH, yogyatayA zabdayantItyarthaH, te mavA nArakAsteSAM / / atrAha-na EKAKKARKESA dIpa anukrama [56-59] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ... atha pratyakSa-jJAna bhede 'avadhijJAna' varNayate ~34~
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) .......... mUlaM [7-9] / gAthA ||47...|| prata sUtrAMka [7-9] samvadhijJAnaM kSAyopazamike bhAve vartate devanArakabhavazvaudAyikastat kathaM tad bhavapratyayamiti,ucyate, kSAyopazamikameva tat , kiMtu sa . hArabhadrAmAtaeva devanArakabhave avazyaMbhAvi, paviNAM gaganagamanalabdhinimitcavadityetA bhavapratyaya iti, uktaM ca-"udayakkhayakhayovasamovasamA jaMca vRttI kammaNo bhaNiyA / davvaM khattaM kAlaM bhAvaM ca mAvaM ca saMpappa / / 9 paMcasaM076) tathA dvayoH kSAyopazamika, tadyathA-manuSyANAM paMcandriyatiryagyonInAM ca, na caipAmavazyatayA bhavatItyataH satyapi kSAyopazamikatve bhavapratyayAd mitramidamiti, tattvatastu sarvameva | zAyopazamikamiti / / adhunA kSayopazamasvarUpaM pratipAdayabAha-'ko heU' ityAdi, ko hetuH kinimitaM kiMviSayaM kSAyopazamika | yadvA kiM kAraNaM bAyopamikamucyate ityadhyAhAraH, atra nirvacanamabhidhAtukAma Aha-kSAyopazamika tadAvaraNAyAnAm-avadhijJAnA| varaNIyAnAM karmaNAM udIrNAnAM udayAvalikAprAptAnAM kSayeNa pralayena anudIrNAnAM cAtmani vyavasthitAnAmupazamena udayanirodhena avadhijJAnamutpaSata iti sambandhaH, yata evamataH karmodayAnudayaviSayaM, athavA yena tadAvaraNIyAnAM karmaNAM udIrNAnA kSayeNAnudI. kArNAnAmupazamenApadhijJAnamutpadyate tena vAyopazamikamityucyata iti, saca kSayopazamo viziSTaguNapratipattimantareNa tathA guNapratipa titazca bhatIta, tatrAntareNa yathA''kAze ghanaghanapaTalAcchAditamUrdivasakaramaNDalasya kathaMcidupajAtarandhreNa vinirgatAstimiraniciyAlayahetavaH kiraNAH svAvapAtadezAspadaM dravyamudyotayanti tathA prakRtibhAsvarasyAtmano mithyAtvAdijanitajJAnAvaraNIyAdikarma malapaTalatimiratiraskRtasvabhAvasthAnAdau saMsAre paribhramato yathApravRtyopajAtAvadhijJAnAvaraNakSayopazamavivarasyAvadhijJAnAlokaH131 &| prasAdhayati svakAryamiti, guNapratipattitastu mUlaguNAdipratipatterbhavati, yata Aha 'athavA' ityAdi / (1-81) // athaveti prakArAntarapradarzanArtha, antareNa pratipacimityasmAdidaM prakArAntarameva, guNA: gAthA // 47..|| OMOMOMOM SERESHER dIpa anukrama [59-61] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~35
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUla+vRtti:) ......... mUlaM [9-10] / gAthA ||47...|| prata nandI hAribhadrIya sUtrAMka [10] gAthA // 47..|| | mUlaguNAdayastaiH pratipanno-gRhIto guNapratipana ityanena atizayapAtratAmAha, yataH pAtrAthayiNo guNAH, uktaJca-"noda-10 nvAnArthatAmeti, na cAmbhobhirna pUryate / AtmA tu pAtratAM neyaH, pAtramAyAnta smpdH||1||" athavA prAkRtazailyA pUrvAparani pAtakaraNAta atipatraguNasya anagArasya na gacchantItyagAH-vRkSAstaiH kRtamagAra-gRhaM nAsyAgAra vidyate ityanagAraH prityktdr||31|| vyabhAvagRha ityarthaH, tasya prazastAdhyavasAyasya tadAvaraNakarmakSayopazame satyavadhijJAnaM samutpadyate, taM samAsato ityAdi, tad a vadhijJAnaM samAsataH saMkSapeNa SaDvidha SaTprakAraM prajJaptaM prarUpitaM, tadyathA-anugAmikaM anugamanazIlaM, anugAmikaM avadhijJAnaM locanavadgacchantamanugacchatAMtibhAvArthaH, ananugAmika nA dhajJAninaM gacchantamanugacchati saMkalApratibaddhapradIpavat iti hadayaM, vardhate barddhamAnaM tadeva varddhamAnakaM, saMjJAyAM kan , utpattikAlAdArabhya-pravarddhamAna, mahendhananibandhanotpadyamAnAnalajvAlAkalApavaditi bhAvanA, hIyamAnaka hIyate hIyamAnaM tadeva hIyamAnakaM, kutsAyAM kan , udayasamayasamanantarameva hIyamAnaM dagdhendhanaprAyadhUmadhvajAcirvAtavadityarthaH, pratipAti pratipatanazIla pratipAti kathaMcidApAditAjAtyamANiprabhAjAlavaditi garbhArthaH, apratipAti ne pratipAti apratipAti bAramRtpuTapAkAdyApAdyamAnajAtyamaNikiraNanikaravadityabhiprAyaH, Aha-AnugAmukAnAnugAmukabhe| dadvaya eva zeSamedAnAM varddhamAnakAdInAmantarbhAvAt kimarthamupanyAsa iti, ucyate, satyapyantarbhAva tadvikalpadvayAdeva teSAmaparicchitteH, tathAhi nAnugAmukamanAnugAmukaM cetyukte varddhamAnakAdayo gamyanta iti, ajJAtajJApanArtha ca zAstrapravRttirityalaM prasaMgena / DI. 'se ki tamANugAmika'mityAdi / (10-82) // atha kiM tadAnugAmukaM avadhijJAna', 2 dvividha prajAtaM, tayathA-antaTrigataM ca madhyagataM ca, ihAntaH paryanto bhaNyate, nAntavat , gataM sthitamityanarthAntaraM, ante gatamantagataM ante sthitaM, tacca phaDDa FREERSERECEBWERS dIpa anukrama ECRETARIKE [62] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ... atha avadhijJAnasya bhedAnAM varNanaM Arabhyate ~36~
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [10] / gAthA ||47...|| prata sUtrAMka anta [9-10] gAthA // 47..|| nandI- 131 kAvadhitvAdAtmapradezAnte, sarvAtmapradezakSayopazamabhAvato vA audArikazarIrAnte, ekIdagupalambhAdvA tadudyotitakSetrAMte gatamaMta-151 anuhAribhadrIya pAdAgataM, iha cAtmapradezAntagatamucyate, sakalajIvopayoge satyapi sAkSAdekadezenaiva darzanAt , audArikazarIrAntagatamapi, audArikaza- gAmyAcA zArIrekadezeneva darzanAcca, yathoktakSetrAntagataM tvavadhimatastadantavRtteriti bhAvanA, cazabdaH pUrvavat , madhyagataM iha madhyaH prasiddha e-1 ||32||4iiy daNDAdimadhyavat , madhye gataM madhyagataM madhye sthita, tacca sarvatra phaDakavizuddherAtmamadhye sarvAtmamadhye sarvAtmano vA kSayopazamayo-11vApAna gAvizeSe'pi audArikazarIramadhyopalabdhaH tanmadhye sarvadigupalambhAdA tatprakAzitakSetramadhye gataM madhyagata, atra cAtmamadhyagatamabhidhI-& yate. sarvAtmopayoge satyapi madhya eva phaDakasadbhAvAt , sAkSAnmadhyabhAgenopalabdheH, audArikazarIramadhyagatamapyAdeiirakazarIramadhya drabhAgenevopalabdheH, prastutakSetramadhyagata punaravadhijJAninastatra madhye bhAvAditi bhAvArthaH, cazabdaH pUrvavat / | 'se ki samityAdi, prAyaH sugamam, navaraM ulkA-dIpikA cuDulI-paryantajvalitA tRNapUAlikA alAtam-ulmukaM maNiH-padmarA gAdiH pradIpazikhAdi jyotiH mallikAbAdhAro'gniH pradIpaH pratItaH purataH-agrato hastadaNDAdau gRhItvA 'paNollamANe paNo-13 dilemANe'tti prerayan 2 gacched yAyAt setaM tadetat purato'ntagatam , ayamatra bhAvArtha:-sa hi gacchan ulkAdibhyaH sakAzAva purata eva pazyati, nAnyatra, evaM yato'vadhijJAnAdvividhakSayopazamanimittatvAddezapurata eva pazyati, nAnyatra, tat purato'ntagatamami1 dhIyate ityetAvatA'zena dRSTAntu ityevaM sarvatra yojyam / se kiM tamityAdi, nigadasiddhaM, navaraM 'aNukaDDemANe ti anukarSan 2, evaM 'pariyaDUmANe 2' parikarSan 2, atha kiM tanmadhyagatamityAdi nigadasiddhameva, navaraM mastake zirasi kRtvA gacchet tadetanma-1 dhyagatamiti, etaduktaM bhavati-sa tena mastakasthana sarvatra tatprakAzitamartha pazyati, paramevaM yato'vadhijJAnAt tadudyotitArthAvagamasta OMOMOMOMES dIpa anukrama [61-62] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~37~
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) .... mUlaM [10-12] / gAthA ||47...|| prata sUtrAMka [10-12] gAthA ||47..|| nandI tanmadhyagatamityetAvatAzena dRSTAnta iti, iha vyAkhyAtArtha samyaganavagacchabAha codaka:- aMtagatassa ya ityAdi sUtrAsiddhaM yAvat hAribhadrIya anAnugA IP'majjhagateNa'mityAdi, madhyagatenAvadhijJAnena sarvataH sarvAsu digvidikSu samantAt sarvairAtmapradezavizuddhaphahakairvA saMkhyeyAni vA|PI vRttI mAnakaMca 181 asaMkhyeyAni vA yojanAni jAnAti pazyati, athavA sa mantA avadhijJAnyeva ca gRhyate, saMkhyeyAni cetyatra saMkhyAyanta iti saMkhya-18 // 33 // dayAni- ekAdIni zIrSaprahelikAparyantAni gRhyante, tata UrdhvamasaMkhyeyAni, tadetadAnugAmukamavadhijJAna iti / / | 'se kita' mityAdi // 11-89 // prakaTArthameva, navaraM jyotiHsthAna-agnisthAnaM kRtvA tasyaiva jyotiHsthAnasya paryanteSu, kimekadiggateSu 1, netyAha- pariH sarvato bhAve, tatazca pariparyanteSu 2 parighUrNan , parizraman ityarthaH, tadeva jyotiHsthAna, jyotiHprakAzita kSetramityarthaH, pazyati, anyatra gato na pazyati, tadupalambhAbhAvAt , tadAvaraNakSayopazamasya tatkSetrasambandhasApekSatvAt , evameva anAnugAmukamavadhijJAnaM yatraiva kSetra vyavasthitasya sataH samutpadyate tatraiva vyavasthitaH san saMkhyeyAni vA asaMkhyeyAni vA yojanAni sambaddhAni vA asambaddhAni vA jAnAti pazyati, nAnyatra, kSetrasambandhasApekSatvAdavadhijJAnAbaraNakSayopazamasya, tadetada-15 nAnugAmukam / / 'se kita' mityaadi|(12-90)|| atha kiM tadbarddhamAnakI, 2 barddhamAnameva varddhamAnaka prazasteSvadhyavasAyasthAneSu vartamAnasya / vartamAnacAritrasya, ihaudhato dravyalezyoparaMjitaM cittamadhyavasAyasthAnamucyate, asya cAnavasthitatvAcadvyasAcivye sati vizepabhAvAnAtvamiti, tatra prazastaSyityanenAprazastakRSNalezyAdidravyoparaMjitavyavacchedamAha, adhyavasAyasthAneSu vasamAnasya, praza-15 CAMERASACREA HBHARASHRECESSORSS dIpa anukrama [62-64] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~38~
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [12] gAthA ||48|| dIpa anukrama [64-65] "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUla [12] / gAthA ||48|| nandI stAdhyavasAyasyetyarthaH, sarvataH samantAdavadhiH parivarddhata iti yogaH, anenAviratasamyagTaSTerapi varddhamAnaka ukto veditavyaH, hArimudrIya hU~ varttamAnacAritrasyetyanena tu dezaviratasarvaviratayoriti, vidyudhyamAnasya tadAvaraNakarmamalavigamAduttarottaraM zuddhimanubhavataH avi| ratasamyagdRSTereva, anenAvadheH zuddhijanyatvamAha, vizudhyamAnacAritrasya dezasarvaviratasya sarvataH samantAdavadhiH parivarddhata iti, tatra parivarddhata iSyuktam atha sarvajaghanyo'yaM kiyatpramANo bhavatIti praznasambhave kSetrataH pratipAdayazrAha // 34 // jaaviyaa.gaahaa||(*48-90) / yAvatI yAvatpramANA, AhArayatItyAhArakaH trisamayaM AhArakaH trisamayAhArakaH trIn vA samayAniti, tasya, sUkSmanAmakarmodayAt sUkSmastasya panavAsI jIvazca panakajIvaH, vanaspativizeSaH ityarthaH, tasya, avagAhante yasyAM prANinaH sA avagAhanA, tanurityarthaH, jaghanyA- sarvastokA, avadheH kSetra avadhikSetra, jaghanyaM sarvastokaM, tuzabda evakAkArArthaH, sa cAvadhAraNe, tasya caivaM prayogaH- avadhikSetraM jaghanyametAvadeveti / atra ca sampradAyasamadhigamyo'yamarthaH yojanasahasramAno matsyo mRtvA svakAyadeze yaH / utpadyeta hi sUkSmaH panakatveneha se grAyaH // 1 // saMhRtya cAdyasamaye sa | khAyAmaM karoti ca prataram / saMkhyAtItAkhyAMgulavibhAgabAhalyamAnaM tu // 2 / / svatanapRthutvamAtraM dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / | tamapi dvitIyasamaye saMhRtya karotyasau sUcim // 3 // saMkhyAtItAkhyAMgulavibhAgaviSkambhamAnanirdiSTAm / nijatanuprathutvadedhyAM tRtIyasamaya tu saMhRtya // 4 // utpadyate ca panakaH svadehadeze sa sUkSmapariNAmaH / samayatrayeNa tasyAvagAhanA yAvatI bhavati // 5 // tAvajjaghanyamavadherAlambanavastubhAjanaM kSetram / idamitthameva munigaNasusampradAyAt samavaseyam / / 6 / / ' muni dIparatnasAgareNa saMkalita... AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI -racitA vRttiH ~39~ abagherja dhanyaM kSetraM | // 34 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ........... mUlaM [12...] / gAthA ||49|| ........ H - R prata nandI sUtrAMka hAribhadrIya kA atrocyata, sa eva hi mahA vRttI // 35 // [12..] gAthA ||49|| RRRRRRRRC atra kazcidAha- kimiti mahAn matsyaH ? kiM vA tasya tRtIyasamaye nijadeze samutpAdaH trisamayAhArakatvaM vA kalpyate iti, |atrocyata, sa eva hi mahAmatsyastibhiH samayairAtmAnaM saMkSipan prayatnavizeSAt sUkSmAvagAhano bhavati, nAnyaH, prathamAMdvatIyasamayayovAtisUkSmaH, caturthAdiSu cAtisthUraH, trisamayAhAraka eva ca yogya ityatastadgrahaNaM iti, anye tu vyAcakSate-trisamayAhAraka iti AyAmaviSkambhasaMhArasamayadvayaM sUcisaMharaNotpAdasamayazcate trayaH samayAH, vigrahAbhAvAccAhAraka etacityataH utpAdasamaya eva trisamayAhArakaH sUkSmaH panakajIvo jaghanyAvagAhanacAtastatpramANaM jaghanyamavadhikSetramiti, etaccAyuktaM, trisamayAhArakatvasya panakajIvavizeSaNatvAt , matsyAyAmaviSkambhasaMharaNasamayadvayasya ca panakasamayAyogAt, trisamayAhArakatvAkhyavizeSaNAnupapattiprasaMgAd, | alaM prasaMganeti gAthAthaiH / evaM tAvajjaghanyamavadhikSetramuktamidAnImutkRSTavibhAgamabhidhAtukAma Aha savvabahuagaNijIvA0 / / (49.90) // sarvebhyo-vivakSitakAlAvasthAyibhyo'nalajIbebhya eva bahavaH sarvabahavo, na bhUtabhaviSyadbhayo nApi zeSajIvebhyaH, kutaH , asambhavAt, agnayazca te jIvAzca agrijIvAH sarvabahanazca te agrijIvAzca sarvabahvagnijI-18 vAH, nirantaramiti kriyAvizeSaNaM, yAvad yAvatparimANaM bhRtavanto vyAptavantaH kSetram-AkAzam, etaduktaM bhavati-narantaryeNa viziSTamUciracanayA yAvad bhRtavanta iti, bhUtakAlanirdezazcAjitasvAmikAla eba prAyaH sarvabahavo'nalajIvA bhavantyasyAmavasarSiNyAmityasyArthasya khyApanArtham , idamanantaroditavizeSaNaM kSetramekadikamapi bhavati ata Aha-sarvadikam , anena sUcIparibhramaNaprami- | *|||35 tamevAha, paramazvAsAvavAdhizca paramAvadhiH kSetramanantaralyAvaNitaM prabhUtAnalajIvamitamaGgIkRtya nirdiSTaH kSetranirdiSTaH pratipA|dito gaNadharAdibhiriti, tatazca paryAyeNa paramAvadheretAvat kSetramityuktaM bhavati, athavA sarvavahamijIvA nirataraM yAvadbhRtavantaHkSetra ERRORISARETARAKASHNEX dIpa anukrama [66] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~40~
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [12...] / gAthA ||49-53|| prata sUtrAMka vRttI [12..] gAthA ||4953|| nandI hA sarvadikaM etAvati kSetre yAni avasthitAni dravyANi tatparicchedasAmarthyayuktaH paramAvadhiH kSetramaMgIkRtya nirdiSTo, bhAvArthastu | vimadhyamA vadhipUrvavadeva, ayamakSarArthaH, idAnI sAmpradAyikaH pratipAdyate-tatra sarvabahagnijIvA bAdarAH prAyojitasvAmitIrthakarakAle bhavanti, IX kSetrakAlo hai tadArambhakapuruSavAhulyAta, sUkSmAzcotkRSTapadinastatraivAvarudhyante, tatazca sarvabahavo bhavanti, teSAM ca buddhyA poDhA'vasthAnaM kalpyate, // 36 // || ekakakSetrapradeza ekaikajIvAvagAhanayA sarvatazcaturasro ghanaH prathama, sa eva jIvaH svAvagAhanayA dvitIya, evaM prataro'pi dvibhedaH, zreNyApi dvibhedA, tatrAdyAH paJca prakArA anAdezAH, kSetrasyAlpatvAt kvacit samayavirodhAcca, SaSThaH prakArastu sUtrAdeza iti, tata bAsau zreNI avadhijJAninaH sarvAsu dikSu zarIraparyantena bhrAmyate, sA cAsaGkhadhayAnaloke lokamAtrAna kSetravibhAgAna vyAmoti, etAva | PI 18 davAdhikSetramutkRSTamiti, sAmarthyamaNIkRtyaivaM prarUpyate, etAvati kSetre yadi draSTavyaM bhavati pazyati, na tvaloke draSTavyamastIti gA-4 hai| thArthaH / etatsAvajjadhanyamutkRSTaM cAvadhikSatramabhihitam, idAnIM vimadhyamapratipipAdayiSayA etAvatakSetropalambhe caitAvatkAlopala mbhaH tathA etAvatkAlopalamme cetAvanakSetropalambha ityarthasya pradarzanAya cedaM gAthAcatuSTayaM jagAda zAkhakAra:| aNgulmaavliyaannN0(50)| hatthammi gAhA (51) / bharahammi gAhA // (52) // saMkhajjammi u0 gAhA // (153-90) // aMgulaM kSetrAdhikArAt pramANAGgulaM gRhyate, avadhyadhikArAccocchyAGgulamityeke, AvalikA asaGkhyeyasama N||36 // | yasaGghAtopalakSitaH kAlaH, uktaJca-'asaMkhayANaM samayANa samudayasamitisamAgameNaM egA Avaligaci buccaI' agulaM ca AvalikA ca aDagulAbalike tayoragulAbalikayArbhAgamasamavyayaM pazyati avadhijJAnI, etaduktaM bhavati-kSetramagulAsaMkhyeyabhAgamAtra4 pazyan kAlataH AvalikAyAH asaMkhyeyameva bhAgaM pazyati, atItamanAgataM ceti, kSetrakAladarzanaM upacAreNocyate, anyathA hi kSetra BASSASSES dIpa Asa anukrama [66-70] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~41~
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [12...] / gAthA ||49-53|| prata sUtrAMka nandI- hAribhadrIya vRttI [12..] gAthA ||49 vyavasthitAni darzanayogyAni dravyANi tatparyAyA~zca vivakSitakAlAntarvartinaH pazyati, na tu kSetrakAlau, mUrcadravyAlambanatvAt, evaM 81 zrI kSetrakAla| sarvatra bhAvanA dRSTavyA, kriyA ca gAthAcatuSTaya pyadhyAhAryA, tathA dUyora-aGgulAvalikayoH saGghayayau bhAgau pazyati, aGgulasaM-12 vRddhiH | khyeyabhAgamAtra kSetraM pazyannAvalikAyAH saGghayeyabhAgameva pazyatItyarthaH, tathA aMgulaM pazyan kSetrata AvalikAntaH pazyati, bhinnA-4 mAvalikAmityarthaH, tathA kAlata AvalikAM pazyan kSetrataH agulapRthaktvaM pazyati, pRthaktvaM hi dviprabhRtirAnavabhyaH, iti prathamagAthArthaH / / dvitIyagAthAvyAkhyA-hasta iti hastaviSayaH kSetrato'vadhiH kAlato muhUrtAntaH pazyati, bhinnamuhUrtamityarthaH, avadhyavadhimatorabhedopacArAdavadhiH pazyatItyucyate, tathA kAlato divasAnto bhinnadivasa pazyan kSetrato gavyUta iti ganyUtaviSayo boddhavyaH, tathA yojanaviSayaH kSetrato'vadhiH kAlato divasapRthaktvaM pazyati, tathA pakSAntA-bhinaM pakSaM pazyan kAlataH paJcaviMzati yojanAni pazyatIti dvitIyagAthArthaH / tRtIyagAthAvyAkhyA-bharata iti kSetrato bharataviSaye'vadhau kAlataH arddhamAsa uktaH, evaM jambUdvIpaviSaye cAvadhau sAdhiko mAsaH, varSa ca manuSyalokaviSaye'vadhAviti manuSyalokaH khalvaddhatRtIyadvIpasamudraparimANaH, varSapRthaktvaM ca rucakAkhyabAhyadvIpaviSaye'vadhAvavagantavyamiti tRtIyagAthArthaH // caturthagAthAvyAkhyA-salayAyata iti saGkhyeyaH, sa ca saMvatsaralakSaNo'pi bhavati, tuzabdo vizeSaNArthaH, kiM vizinaSTi, saGkhyeyo barSasahasrAt paratopi gRhyate iti, tasmin | saMkhyeye kalanaM kAlaH tasmin kAle avadhergocara sati kSetratastasyaivAvadhergocaratayA dvIpAzca samudrAzca dvIpasamudrA api bhavanti IN // 37 // saMkhyeyAH, apizabdAta mahAnekoapi tadekadezo'pIti tathA kAle'saMkhyeye palyopamAdilakSaNe'vadherviSaye sati tasyaivAsaMkhyeyakAlaparicchedakasyAvadheH kSetrataH paricchedyatayA dvIpasamudrAstu bhAjyA:-kadAcidasaMkhyeyA eva, yadA iha kasyacinmanuSyasyAsaMkhyeyadvIpa SHESHAN 53|| CAM dIpa anukrama [66-70] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~42~
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [12...] / gAthA ||53-54|| nandIhAribhadrIya // 38 // prata sUtrAMka [12..] | gAthA ||5354|| samudraviSayo'vadhirutpadyata iti, kadAcinmahAntaH saMkhyeyAH, kadAcidekadezaH svayambhUramaNatirazco'vadhivijJeyaH, svayambhUramaNaviSaya- vyAdi vaddhiniyamaH manuSyabAdyAvadhervA, yojanApekSayA ca sarvapakSeSvasaMkhyeyameva kSetramiti gAthArthaH // evaM tAvat paristhUranyAyamaMgIkRtya kSetravRddhyA 4 kAlavRddhiraniyatA kAlavRddhayA ca kSetravRddhi pratipAditA, sAmprataM dravyakSetrakAlabhAvApekSayA yasya paddhI yasya vRddhirbhavati yasya vA na bhavatyamumarthamabhidhitsurAha. kAle gAhA / / (154-90) / / kAle'vadhijJAnagocare varddhamAne catuNoM dravyAdInAM vRddhirbhavati, kAlastu bhAjyo vikalpayitavyaH, kSetrasya vRddhiH kSetrAdiH tasyAM kSetraddhA satyA kadAcirddhate kadAcinneti, kutaH, kSetrasya sUkSmatvAt , kAlasya ca sthUlatvAd, dravyapayoyo tu barddhate, saptamyantatA cAsya-'e hoi ayarita payammi bIyAe bahusu puNlliNge| tajhyAisa chaTThIsattamINa ekammi mahi-18 ltthe||1|| asmAllakSaNAt siddheti, evamanyatrApi prAkRtazailyA iSTavimatyantatA padAnAmavagantavyeti, tathA vRddhau ca-dravyaM ca paryAyaca. dravyaparyAyau tayorSaddhI satyA bhAjyau- vikalpanIyo kSetrakAlAveva, tuzabdasyaivakArArthatvAt , kadAcidanayoddhirbhavati kadAciti, dravyaparyAyayoH sakAzAt paristharatvAta kSetrakAlayoriti bhAvArthaH, dravyavRddhI tu paryAyA vardhanta eva, paryAyavRddhI ca dravyaM bhAjya, dravyAt paryAyANAM sUkSmatvAd ekasmin bhAve (a)kramavartinAmapi ca bRddhisambhavAt kAlavRdhdhyabhAvo bhAvanIya iti gAthArthaH / / atra kazcidAha- jaghanyamadhyamotkRSTabhedabhinnayoravadhijJAnasambandhinoH kSetrakAlayoraMgulAvalikA'saMkhyeyabhAgopalakSitayoH parassarataH pradezasamayasaMkhyayA paristhUrasUkSmatve sati kiyatA mAgena hInAdhikatvamiti, atrocyate, sarvatra pratiyoginaH khalvAvalikA'saMkhye-14 | yabhAgAdeH kAlAdasaMkhyeyaguNaM kSetra, kuta etadata Aha--- 5852686ARRINKS dIpa anukrama [70-71] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~43~
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [13-15] gAthA / / 55.. / / dIpa anukrama [72-76] nandIhAribhUdrIya vRttau / / 39 / / tu "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUla [13-15] / gAthA ||15|| sumo ya0 gAhA / / (55-90) / / sUkSmazca zlakSNazca bhavati kAlaH yasmAdutpalapatrazatabhede samayAH pratipatramasaMkhyeyAH pratipAditAH, tathApi tataH kAlAt sUkSmataraM bhavati kSetra, kRtaH 1, yasmAdaMgulazreNimAtre kSetre, pradezaparimANaM pratipradezaM samayagaNanayA avasarpiNyaH asaMkhyeyAstIrthakRdbhiH pratipAditAH, etaduktaM bhavati-aMgulazreNimAtrakSetra pradezAnaM asaMkhyeyAvasarpiNIsamayarAziparimANamiti gAthArthaH / setaM ityAdi, tadetadvarddhamAnakaM avadhijJAnamiti / 'se kiM tamityAdi // (13-96 / / atha kiM taddhIyamAnakI, 2 kathaMcidavAeM sat aprazasteSvadhyavasAyasthAneSu vartamAnasya sataH aviratasamyagdaSTervarttamAnacAritrasya dezaviratAdeH saMzyimAnasya badhyamAnakarmasaMsargAduttarottaraM saMklezamAsAdayataH aviratasamyagdRSTereva, saMklizyamAnacAritrasya dezaviratAdeH sarvataH samantAdavadhiH parikSIyate, tadetaddhIyamAnakamavadhijJAnamiti / / 'se kiM ta' mityAdi // (14-96) / / atha kiM tat pratipAtyavadhijJAnaM1, 2 'janna' miti, yadavadhijJAnaM jaghanyena sarvastokatayA'gulasyAsaMkhyeyabhAgamAtraM vA, utkarSeNa sarvapracuratayA yAvallokaM dRSTvA lokamupalabhya tathAvidhakSayopazamajanyatvAt pratipatet na bhavedityarthaH, tadetat pratipAtyavadhijJAnaM iti, kriyAzeSaM prAyo nigadasiddhaM, navaraM pRthaktvamiti dviprabhRtirAnavasya hAte siddhAntaparibhASA, tathA hastadvayaM kukSirucyate, catvAro hastA dhanuriti, 'se ta' mityAdi, tadetatpratipAtyatrAdhajJAnam // 'se kiM tamityAdi / / (15-97) / / atha kiM tadapratipAtyavadhijJAnaM ?, 'jeNaM' ti yenAvadhijJAnenAlokasya sambandhinaM ekamapyAkAzapradezaM, apizabdAmahUn vA, pazyet zaktyapekSayopalabheta, etAvatkSayopazamaprabhavaM yat 'tata Urdhva' miti tata ArabhyAprati 9 vardhamAnAdi bhedAH ~44~ # 11 38 11 muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [15-17] / gAthA ||55...|| prata nandI sUtrAMka dravyAdayaH [15-17] gAthA ||5|| kaka 18 pAti AkevalaprApteravadhijJAnamiti, ayamatra bhAvArtha:-etAvatkSayopazamasamprAptAtmA vinihatapradhAnapratipakSayoddhasaMghAta iva narapatina 81 avadhihAribhadrIya mA punaH karmazatruNA paribhyate, kiM tarhi ?, samAsAditatAvadAloka evApratinivRttaH zeSamapi karmazatru vinirjityApnoti kevalarAjya-IX viSayAH | zriyamiti, lokAlokavibhAgastvayaM-jIvAdInAM vRttidravyANAM bhavati yatra tat kSetram / taivyaiH saha lokastadviparItaM halokAkhyam | // 4 // 1 // 1 // 'seta' mityAdi, tadetadapratipAtyavadhijJAnamiti // vyAkhyAtAH SaDbhedAH, sAmprataM dravyAdiviSayApekSayA bhedato' vadhijJAnameva nirUpayannAhaI 'taM samAsao' ityAdi / / (16-97) / tadavadhijJAnaM samAsataH saMkSepaNa caturvidha prajJaptaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato | bhAvata iti, tatra dravyataH Namiti vAkyAlaMkAre avadhijJAnI jaghanyenAnantAni dravyANi taijasabhASAdravyANAmapAntarAlavartIni, yata | uktam- 'teyAbhAsAdacvANa aMtarA ettha labhai paTTavao-ti, utkRSTataH sarvarUpidravyANi cAdarasUkSmabhedabhinnAni jAnAti vizeSAkA| reNa, pazyati sAmAnyAkAraNa, Aha-AdI dazenaM tato jJAnamiti kramaH tat kimarthamena parityajya prathamaM jAnAtItyuktam , atro-12 cyate, ihAvadhijJAnAdhikArAt prAdhAnyakhyApanArthamAdau jAnAtItyuktaM, avadhidarzanasya tvavadhivibhaMgasAdhAraNatvAt pazcAt pazyatIti, athavA sarvA eva labdhayassAMkAropayogopayuktasyotpadyanta iti, avadhezca landhitvAdityasyArthasya khyApanArthamAdau jAnAtItyAha, tataH krameNopayogapravRtteH pazyatIti, kSetrataH avadhijJAnI jaghanyenAMgulasyAsaMkhyeyabhAga, utkRSTato'saMkhyeyAni aloke kevalAkAzAstikAye zaktimapekSya lokapramANAni khaNDAni jAnAti pazyati, kAlato'vadhijJAnI jaghanyenAbalikAsaMkhyeyabhAgaM utkato'saMkhyeyA avasarpiNyutsarpiNIratItaM cAnAgataM ca kAlaM jAnAti pazyatIti, bhAvArthaH prAk pratipAdita eva, bhAvato'vadhijJAnI SSSSSSS dIpa anukrama [76-78] // 40 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ... avadhijJAnasya dravya Adi catvAraH bhedAnAM varNanaM kriyate ~450
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [17] | gAthA ||56-57|| prata nandI avadheviSayaH avAdyAzca sUtrAMka [17] // 41 " gAthA ||5657|| jaghanyena anantAnantAn bhAvAna-paryAyAna, AdhAradravyAnantatvAt, na tu pratidravyamiti, utkRSTato'nantAn bhAvAna jAnAti pazyati, te'pi cotkRSTapadinaH sarvabhAvAnAM sarvaparyAyANAmanantabhAga iti // itthamavadhijJAnaM bhedato'pyabhidhAya sAmprataM saMgrahagAthAmAha| ohI bhava0 ityAdi (* 56-98 ) abadhirbhavapratyayo guNapratyayazca varNito vyAkhyAtaH eSaH anantaraM, pAThAntaraM vA varNito dvividhaH, tasya dvividhasyApi bahavo vikalyA dravyata iti dravyaviSayAH paramANukAdidravyamedAt kSetrata iti kSetraviSayA aMgulAsaGghadheyabhAgAdiviziSTakSetrabhedAta, kAlata iti kAlaviSayAH AvalikAsaGkhyeyabhAgAdyupalakSitakAlabhedAt , cazabdAdA-* vaviSayAca, varNAdyanekaprakAratvAdbhAvAnAmiti gAthArthaH / / evaM tAvadavadhijJAnamabhidhAya sAmprataM ye bAhyAvadhayo ye cAbhyantarAvadhayo bhavanti tAnupadarzayabAha Neraiya0 gAhA (* 57-98) nArakAzca devAzca tIrthakarAzceti samAsaH, cazabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, asya ca vyavahitaH |prayoga iti darzayiSyAmaH, ete nArakAdayaH avadheH avadhijJAnasya na bAhyA abAhyA bhavanti, idamatra hRdayam--avadhyupalabdhakSetra| syAntarvartante, sarvato'vabhAsakatvAt pradIpavat avAdyAvadhaya eva bhavanti, naiSAM bAhyAvadhirbhavatItyarthaH, tathA pazyati sarvataH hai sabosu dikSu vidikSu ca, khaluzabdo'pyevakArArthaH, sa cAvadhAraNe, sarvAsveva dikSviti, Aha-avadheravAyA bhavantItyasmAdeva sarvata ityasya siddhatvAt sarvato grahaNamatiricyata iti, atrocyate, nancabhyantaratve satyapi na sarve sarvataH pazyanti, digantarAlAdarzanAd, avadhevicitratvAt, ato nAtiricyate iti, zeSAstiyanarAH dezenetyekadezena pazyanti, atreSTatokdhAraNavidheH zeSA eva dezataH dIpa // 41 // anukrama [78-81] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~46~
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [17] gAthA // 56 57 // dIpa anukrama [78-81] nadIhAri madrIya vRttI "nandI" - cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [17] / gAthA ||56-57|| // 42 // pazyanti na tu dezata eveti gAthArthaH // jathavA'nyathA vyAkhyAyate evaM tAvadavadhijJAnamabhyadhAyi, sAmprataM ye niyatAvadhayo ye cAniyatAvadhayo bhavanti tAn pratipAdaya Aha-- "neraiya" gAhA, nArakA devAstIrthakarA eva avadheravAdyA bhavanti, kimuktaM bhavati ? niyatAvadhayo bhavanti, niyamenaivAmavadhirbhavatItyarthaH tena cAvadhinA pazyanti sarvata eva na punardezato'pi, atrAha42 pazyanti sarvata evetyetAvadevAstu, avadheravAlA bhavantItyetazvanarthakaM, niyatAvadhitvasyArthasiddhatvAt, tathA coktam- 'dvayorbhavapratyayaH, tadyathA devAnAM ca nArakANAM ca tyato'rthagamyamevaSAM niyatAvadhitvaM, tIrthakRtAmapi prasiddha tarapAra bhavikAvadhisamanvAgamAdeva niyatAvadhitvasiddhiriti atrocyate, niyatAvadhitve siddhe'pi na sarvakAlAvasthAyitva siddhirityatastatpradarzanArthaM avadherabAhyA bhavantIti sadA'vadhijJAnavanto bhavantIti jJApanArthatvAddRSTaM yayevaM tIrthakRtAM sarvakAlAvasthAyitvaM virudhyata iti, na, chadmasthakAlasyaiva vivakSitatvAt alaM vistareNa, zeSaM pUrvavaditi gAthArthaH / 'setaM ohiNANati, tadetadavadhijJAnam // 'se kiM taM maNapajjavaNANa' mityAdi / / 17-99 / / atha kiM tanmanaHparyAyajJAnaMH, idaM prANirUpitazabdArthameva, sAmpratamutpattisvAmimAguNAdvAreNa cintyate, tathA cAha- 'maNapajjavaNANaM bhete' ityAdi, manaHparyAyajJAnaM Namiti vAkyAlaGkAre, madantaH iti gurvAmantraNaM, kimiti pariprazne, manuSyANAmutpadyata iti prakaTArtham, jamanuSyANAmutpadyata ityamanuSyAdevAdayaH, atreda nirvacanaM - gautama! mANussANamityAdi / Aha-kimidaM akANDa eva gautamAmantraNaM, natu devavAcakaracito'yaM grantha iti, ucyate, satyaM, kintyete pUrvasUtrAlApakA evArthavazAdviracitAH, 'jAvaiyA tisamayAhAragasse' tyAdiniryuktigAthAsUtravAdityato na doSaH, tatra ca gautamapraznabhagavanirvacanarUpa evaM grantha iti, punarapyAha-nanu gautamo'pi sUtrataH pravacana muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH .... atha pratyakSajJAna bhede manaH paryavajJAnasya varNanaM Arabhyate ~47~ manaHparyAyAdhikAraH // 42 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [17] | gAthA ||56-57|| prata sUtrAMka [17]] gAthA ||5657|| II praNetRtvAccatardazapUrvadharatvAta sakalaprajJApanIyabhAvaparijJAnayuktatvAt sarvajJakalpa eva, uktaJca-sakhAtIte'pi bhave sAhai jaM vAlA manaHparyA| paro u pucchejjA / Na yaNa aNAisesI biyANaI esa chaumastho // 1 // tataH kimartha pRcchati', atrocyate, kutacidabhiprAyA- yAdhikAra: da, jAnata eva svazidhyebhyo vA arUpya tatsampratyayanimittaM, sUtraracanAkalpato veti na doSaH, kRrta prasaGgena, prakRtaM prastumaH,gau-18 tamena pRSTo bhagavAnAha-gautama! manuSyANAmutpadyate, nAnyeSA, viziSTacAritrapratipalyabhAvAd, evamanyatrApi bhAvanA kAryeti, sammUchimamanuSyA garbhavyutkrAntikamanuSyavAntAdisamudbhavAH, uktamca- "kahi gaM bheta! samucchimamaNussA saMmucchaMti?, goyamA ! aMto maNussakhace paNayAlIsAe joyaNasayasahassesu aTThAijjesu dIvasamuddesu pasarasasu kammabhUmIsuM chappanAte aMtaradIvaesu gambhavatiyamaNussANaM va uccAresu vA pAsavaNesu vA khelesu vA siMghANesu vA tesu vA pittesu vA mukkesu vA soNiemu vA sukka-IN poggalesu vA sukkapoggalaparisADesu vA vigayakalabaresu vA NagaraNiddhamaNesu vA sambesu ceca asuIgama asuiTThANesu bA, ettha NaM &AsaMmucchimamaNussA saMmucchanti aMgulassa asaMkhejjahabhAgamecIe ogAhaNAe asanI micchaddiDhI anANI savAhiM pajjacIhiM apa-18 jjatamA antomuhuttaddhAuyA ceva kAlaM krNti"|| bharatAdyAH paMcadaza karmabhUmayaH, hemaktAcAstriMzadakarmabhUmayaH, trINi yojanazatAni lavaNajaladhijalamadhyamadhilakSya himavatazikharipAdapratiSThA ekorukAyAH SaTpaMcAzadantIpA bhavanti, karmabhUmau jAtAH karmabhUmijA ityevamakSaragamanikA kAryA, saMkhyeSavarSAyuSaH pUrvakoTyAdijIvinaH asaMkhyeyavarSAyuSaH palyopamAdijIvina iti, iha payApti ma zaktiH, sA ca pudgaladravyopacayAdutpadyate, sA punaH SaTprakArA, tadyathA-AhAraparyAptiH zarIraparyAptiH indriyaparyAptiH prANApAnaparyAptiH bhASAparyApsiH manaHparyAptizcati, tatra paryAptiH kriyAparisamAptiH, AtmanaH zarIrendriyamANApAnavAzmanoyo dIpa anukrama [78-81] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~48-~
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [17] / gAthA ||56-57|| prata sUtrAMka [17]] gAthA ||56 nandI 18| gyadalikadravyAharaNakriyAparisamAptirAhAraparyAptiH, gRhItasya zarIratayA saMsthApanakriyAparisamAptiH zarIraparyAptiH, saMsthAnaracanA-18/ manaHpayoMgata ghaTanamityarthaH, tvagAdIndriyanirvanakriyAparisamAptirindriyaparyAptiH, prANApAnakriyAyogyadravyagrahaNazaktinirvacanakriyAparisamAptiHlAyAdhikAra prANApAnaparyAptiH, bhASAyogyadravyagrahaNanisargazaktinivarttanakriyAparisamAptiH bhASAparyAptiH, mnstvyogydrvygrhnnnisrgshktini||44|| bartanakriyAparisamaptimanaHparyAptirityeke, AsAM yugapadArabdhAnAmapi krameNa parisamAptiH, uttarottarasUkSmataratvAd, atra cAdyAca-151 | tasa ekendriyANAM, paMca vikalendriyANAM, paTa saMjJinAM, uktaMca-"AhArasarIriMdiyapajjattI ANupANabhAsamaNe / cattAri paMca chappiya egidiyavigalasannINaM // 1 // " tatra paryAptakanAmalarmodayAt niSpadyamAnaniSpannaparyAptimantaH paryAptAH, arzaAditvAta matvarthIyaH, drata evaM paryAptakAH, evamaparyAptakanAmakarmodayAdaniSpannaparyAptiyogAdaparyAptAsta evAparyAptakA iti, samyag-aviparItA dRSTi yeSAM te tathA, mithyA-viparItA dRSTiryeSAM te tathA, sampamithyAraSTayastu pratipattyabhimukhA antarmuhUrtamAnaM bhavanti, na tu parityAjAbhimukhAH, yata uktam- "micchattA saMkatI aviruddhA hoi sammamIsemu / mIsAo vA dosuvi sammA micchaM na puNa mIsaM d||1||" saMyatAH sakalacAritriNaH asaMyatA aviratasamyagdRSTayaH saMyatAsaMyatAH dezaviratimantaH zrAvakAH pramattasaMyatA gacchavAsinaH kvacidanupayogasambhavAt apramattasaMyatAstu jinakalpikAdayaH satatopayogAt , athavA gacchavAsinaH tannirgatAca pariNAmavizeSataH pramattAzyApramattAvAvagantavyA iti, AmaSidhyAdilabdhilakSaNA RddhayastAsAmanyataraprAptiyogAt prApta yaH, 4 // 44 // | avadhimAddhibhAvAdvA, anya tvavadhiRddhI niyamamabhidadhati, iha ca sarvatraiva manuSyAdiSu vidhAne satyarthato gamyamAnasyApi vipakSaniSedhasyAbhidhAnamavyutpanAvineyajanAnugrahArthamaduSTameveti, tathAhi-sarvapArSadaM hIdaM zAkha, trividhAzca vineyA bhavanti, tadyathA-- 57|| dIpa anukrama [78-81] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~49~
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [18] / gAthA ||57...|| prata sUtrAMka [18] gAthA // 57..|| Fake nandI-|| udghaTitajJA madhyamabuddhayaH prapaJcadhiyazcetyalaM vistareNa, sthitametat-prAptarSiapramattasaMyatAnAmutpadyate, etaccotpadyamAnaM dvidhotpadyate, manApayAhAribhadrIyA tadyathA-Rjumatizca vipulamatizca, mananaM matiH, saMvedanamityarthaH, RjvI-sAmAnyagrAhiNI matiH RjumatiH, ghaTo'nena cintitaH yAdhikAraH vRttA ityadhyavasAyanivandhanamanodravyapratipattirityarthaH, evaM vipulA-vizeSagrAhiNI matirvipulamatiH ghaTo'nena cintitaH, sa ca sauvarNaH4 // 45 // pATaliputrako'dyatano mahAnityAyadhyavasAyahetubhUtamanodravyavijJaptiriti bhAvArthaH, asyA vyutpattI svatanvaM jJAnameva gRhyata iti, [ athavA RjvI sAmAnyagrAhiNI matirasya so'yaM RjumatistadvAneva gRhyate, evaM vipulA-vizeSagrAhiNI matirasyeti vipulamatistadvAneva, | bhAvArthaH prAgvad , uttaratra vA vkssyaamH| ___"taM samAsato" ityAdi (18-107) tat samAsatazcaturvidha prajAtaM, tadyathA-dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataH, tatra dravyataH pamiti pUrvavat RjumatiH anantAn-aparimitAn anantaparamANvAtmakAnityarthaH, skandhAna viziSTaikapariNAmapariNatAn sanibhiH paJcendriyaiH paryAptakairarddhatRtIyadvIpasamudrAntarvatibhirmanastvena pariNAmitAnityarthaH, jAnIta iti manaHparyAyajJAnAvaraNakSayopazamasya paTutvAta sAkSAtkAreNa vizeSabhUyiSThaparicchedAjjAnIta ityucyate, sadAlocitaM punarartha ghaTAdilakSaNamadhyakSato na jAnAti, kintu | tatpariNAmAnyathA'nupapattyA'numAnataH pazyatItyucyate, uktaM ca bhASyakAreNa-"jANati bajjhe'NumANAo" ti, itthaM caitadaGgI-1 kartavyaM, yUto mUrttadravyAlambanamevedaM, maMtArastvamUrtamapi dharmAstikAyAdikaM manyeran , naca tadanena sAkSAtkartuM zakyate, tathA caturvidhaM | ca cakSudarzanAdi darzanamuktam, ato bhinnAlambanamevedamabaseyaM, tatra ca darzanasambhavAt pazyatItyapi na duSTa, ekapramAtrapekSayA tadanantarabhAvitvAccopanyastamiti, oghato vaikavidhakSayopazamalabdhau vividhopayogasambhavAdvizeSasAmAnyArthApekSayA jAnAti pazyati dIpa anukrama [82 // 45 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~50
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [PC] gAthA // 57.. / / dIpa anukrama [82] nandIhAribhadrIya vRkSA // 46 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [18] / gAthA ||17|| 1 | cetyaduSTamityalaM vistareNa tAneva vipulamatiH abhyadhikatarAn skandhAn dravyArthatayA varNAdibhizca jAnAti pazyati ca kSetrataH RjumatiH adho yAvadasyA ratnaprabhAyAH pRthivyA uparimAghastyAni kSullakapratarANIti / kSullakaprataraparijJAnArthamimaM paNNavijjati| tiriyalokassa uDDahamaDArasajoyaNasatiyassa bahumajjhe ettha asaMkhejjaMgulabhAgamettA logAgAsapatarA alogeNa saMvediyA sabbakhaDDagatarA khuTTAgapataratti bhanaMti, te ya savvato rajjuppamANA, tesiM bahumajjhe do khuTTAgapatarA, tesiM bahumajjhe jaMbuddIce rayaNappabhapuDhavIbahusamabhUmibhAge'ttha maMdarassa bahumajje, ettha'TThapaeso ruyago, jatto disividisAvibhAgo pavato, evaM tiriyaloyamajyaM, eyAto tiriyaloyamajjhAto rajjuppamANakhuDAgapatarehiMto ucariM tiriyaM asaMkheyaMgulabhAgabuDI ubarittovi aMgula asaMkhya bhAgAroho caiva evaM tiriyamuvariM ca aMgulA saMkhayabhAgabuDIe tAva logabuDDI NeyacyA jAba uDaloyamajyaM, tato puNo teNaiva kameNaM saMbo kAyabbo jAva ubarimalogaMto rajjuppamANo, tatto unalogamajjhAto ubAra heTThA ya kameNa khuTTAgapatarA bhANiyavvA, jAva rajjuppa| mANA khuDDAgapayati, tiriyalo yamajjArajjUppamANakhaDagapatarehiMtoSa heDDA aMgulassa asaMkhyeyabhAgabuDI tiriyaM ahoavagAhe vi aMgulassa asaMkhyeyabhAgo caiva evamahologo vaTTeyabbo jAva ahologaMto sattarajjUo, satarajjupatarerhito'vi uparikameNa khaDDAgapayarA bhANiyavvA, jAva tiriyaloyamajjhA rajjuppamANA khuTTAgapayaratti, evaM suraDAgaparUvaNe kate imaM bhannai 'uvarima'ti tiriyaloyamajjhAo aho jAva Natra joyaNasayANi tAva imIse rayaNappabhAe puDhavIte uvarimakhuTTAmapataratti bhannati, tadadho adhologe jAva ahologiyA gAmatti, ee heDimakhuDDAgapayaratti bhannati, rijumatI aho tAva passatitti bhaNiyaM hoi, ahavA aho| logassa uvarimA khuTTAgapayarA tiriyalogassa ya heDimA khuDAgapayaranti te jAva pazyatItyarthaH, ane bhaNati ubarimatti agho muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~51~ manaHparyAyAdhikAraH // 46 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [18] / gAthA ||57...|| (44) SHA prata sUtrAMka [18] gAthA // 57..|| nandI- I logovari je te ubarimA, keya te 1, ucyate, sabbatiriyalogavattiNo, tiriyalogassa vA aho nava joyaNasatabattiNo, tANa ceva je / hAribhadrIya manaHparyAhaTThimA te jAva pazyatItyarthaH, imaM ca Na ghaDati, aholAiyagAmamaNapajjavaNANasaMbhavabAhachattaNao, uktana-"ihAgholoMkikAnyAdhikAra: vRcoM grAmAna , tiryaglokavivartinaH / manogatAMstvasau bhAvAna , veci tartinAmapi ||shaa" alaM prasaMgena, evamUvaM yAvajjyotizcakrasyoparitalaM, tiryagyAvadanto manuSyakSetre, manuSyalokAnta ityarthaH, zeSa sugama yAvat "saNNINaM paJcendriyANA'mityAdi, tatra saMjJino'pAntarAlagatAvapi tadAyuSkasaMvedanAdabhidhIyantu eva, na tairihAdhikAra ityataH paJcendriyagrahaNaM, te'pi copapAtakSetraprAptA api mana:paryAptyA aparyAptakA api bhaNyante, na ca tairapIhAdhikAra ityataH paryAptakagrahaNaM iti, svarUpakathanaM pA saMjJinA pazcendriyANAM | paryAptakAnAmiti, athavA saMjhino hetuvAdopadezena vikalendriyA api bhaNyante, tadvyavacchedArtha paJcendriyagrahaNaM, te'pyaparyAptakA api bhavanti ataH paryAptagrahaNamiti, iha kSetrAdhikArasyaiva prAdhAnyAttadeva manolabdhisamanvitajIvAdhArakSetramabhigRdyate, vipulamati: arddha tRtIyasya yeSu tAnyarddhattIyAni tairabhyadhikatara, prabhUtataramityarthaH, tadeva prAkRtazailyA abhyadhikatarakaM, evaM zeSeSvapi draSTavyaM, tatraikadizamapyadhikataraM bhavatyataH sarvato'dhikataramiti pratipAdanArthamAha-vipulataraM-vistIrNataram, athavA AyAmaviSkambhAvAzrityAmabhyadhikatara, bAhalyamAzritya vipulataraM tathA visuddhataraM nirmalataramityarthaH, yathA candrakAntAdiprakAzakadravyavimalaratarabizeSAdvimalaprakAzitadraSTuH sakAzAdvibhalataraprakAzitadraSTA vizuddhataraM pazyati, evaM viSkambhitodayamanaHparyAyajJAnAvaraNasya kAraNa- // 47 // bhedato mandarataravizeSabhAvAt RjumateH sakAzAt vipulamatirvizuddhataramiti, upazAntAvaraNavizeSAdapi jJAnasya vizeSa ityetAvatAzena raSTAntaH, tathA tadAvaraNakSayopazamavizeSAca vitimirataraM-nirmalataraM, athavA prAgvaddhatadAvaraNakarmakSayopazamasya pradhAna dIpa anukrama [82] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~52~
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [19] / gAthA ||58|| ........ prata sUtrAMka [19] gAthA ||8|| nandI-13 tvAdvizuddhataraM, badhyamAnAvaraNakarmakSayopazamavizeSAcca vitimirataraM, badhyamAnAbhAvAca vitimirataramityanye, athavaikArthikA ecaite | manaHpayoyara ramApAra zabdAH nAnAdezajAnAM vineyAnAM kasyacit kazcit prasiddho bhavatItyupanyastAH, kSetra tAtsthyAt tadvyapadeza iti jAnAti pazyati. vRttoM zeSa nigadasiddhaM yaavt||48|| maNapajjava0 gAhA (858-108) manaHparyAyajJAnaM prAmagnirUpitazabdArtha, punaHzabdo vizeSaNArthaH, idaM hi rUpini-12 bandhanakSAyopazamikapratyakSAdisAmye'pi satyavadhijJAnAt svAmyAdibhedena viziSTamiti svarUpataH pratipAdayannAha-jAyanta iti janAH teSAM manAMsi 2 janamanobhiH paricintitaH janamanaHparicintitaH janamanaHparicintitavAsAvarthazceti samAsaH, taM, prakaTayatiprakAzayati janamanaHparicintitArthaprakaTanaM, mAnuSakSetram-arddhatRtIyadvIpasamudraparimANaM tannibandhanaM, tadabahirvyavasthitaprANimana: paricintitArthaviSayaM pravartata ityarthaH, guNA:-kSAntyAdayaH ta eva pratyayAH-kAraNAni yasya tad guNapratyayaM, caaritrmsyaastiiti| hai| cAritravAn tasya cAritravata evedaM bhavati, etaduktaM bhavati-apramattasaMyatasya AmaSidhyAdiRddhiprAptasya ceti gAthArthaH / / se tA| maNapajjavaNANaM,' tadetanmanaHparyAyajJAnamiti / / 'se kiMtaM kevalajJAna'mityAdi (19-111) // atha kiM tat kevalajJAna?, kevalanAnaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-bhavasthakevalajJAna | 31 // 48 // &Aca siddhakevalajJAnaM ca, bhavantyasmin karmavazavartinaH prANina iti bhavaH, bhavo gatijanmeti paryAyAH, bhave tiSThatIti bhavasthA tasya IPI kevalajJAnara, 'pidhau saMrAddhauM 'rAdha sAdha saMsiddhI' 'pizAkha mAMgalye ca' sidhyati sma siddha-yo yena guNena niSpanaH- parini dIpa anukrama [83-85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH | ... atha pratyakSajJAna-bhede kevalajJAnasya varNanaM Arabhyate ~53.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH) mUlaM [19] / gAthA ||58|| nandI- vRttI kevalajJAnaM prata sUtrAMka [19] gAthA ||8|| // 49 // 9AAACARANE SThito, na punaH sAdhanIyaH, siddhodanavat sa siddhA, saca karmasiddhAdimadAdanekavidhaH, uktaM ca-'kamme sippe ya vijjA ya, mate joge ya Agame / atya jattA AbhiSpAe, tave kammakhae iya / / 1 // iha karmakSayasiddhenAdhikAraH, sa cAzeSakarmAzakSayAt kame-18 kSayasiddhaH, sitadhvaMsitvAt siddhA, 'siM varNagandhanayo riti sita- baddhamaSTaprakAraM karma tad dhvaMsituM zIlamaspati sitadhvaMsI siddhA, tasya kavalajJAnaM 2 // _ 'se kiMta'mityAdi, atha kiM tad bhavasthakevalajJAnI,2 dvividha prajapta, tathathA-sayogibhavasthakevalajJAnaM ca ayogibhavasthake| valajJAnaM ca, iha yujyanta iti yogA:-kAyAdayaH, uktaM ca-'kAyavAGmanaHkarma yogaH' tatraudArikAdizarIrayuktasyAtmano vIryapariNati-| vizeSaH kAyayogaH, tathaudArikavaikriyAhArakazarIravyApArAhatabAgadravyasamUhasAcivyAt jIvavyApAro vAgyogaH, tathaudArikavaikriyA|hArakazarIraNyApArAhRtamanodravyasamhasAcicyAjjIvavyApAro manoyogaH, tadyathAsambhavaM yogo'sya vidyata iti sayogI sayogI cAso TAbhavasthava 2, tasya kavalajJAna, evaM na yogI 2 sa ca bhavasthazca tasya kevalajJAnaM2, zailezyavasthAgatasyetyarthaH, atha kiM tat sayogi bhavasthakevalajJAna ,2 dvividha prajJapta, tadyathA-prathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM ca aprathamasamayasayogibhavasthakevalajJAnaM ca, | tatra prathamasamayastatprathamatayotpattisamaya evaM gRhAte, na prathamo'prathamaH-dvitIyAdayaH sarva eva zailazyavasthAprApteraprathamasamayA iti, |athavetpanyathA pratipAdyate, 'caramasamaye'tyAdi, tatra caramaH-sayogikAlAntyasamayaH,na caramo'caramaH pazcAnupUyoM caramAdArabhya sarva evAkevalaprAptaracaramA iti / 'seta' mityAdi nigamanam, 'se kiM tamityAdi, atrApi zailazyavasthAbhAvikevalajJAnama|dhikRtyaivameva bhAvanIyamalaM vistareNa / 'seta' mityAdi, nigamanam, tadetadbhavasthakevalajJAnam // 454552CREASEX dIpa anukrama [83-85] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~54~
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUcAMka [20-21] gAthA // 58.. / / dIpa anukrama [[86-87] 1563436 "nandI"- cUlikAsUtra-1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [20-21] / gAthA ||18... || nandI- 'se kiM tamityAdi // (20-113) // atha kiM tat siddha kevalajJAnaM 1, siddhakevalajJAnaM dvividhaM prajJataM, tadyathA- anantarasihAribhadrIya kevalajJAnaM ca paramparasiddha kevalajJAnaM ca tatra zailezyavasthA paryantavarttisamayasamAsAditasiddhatvasya tasminneva samaye yat kevalajJAnaM vRcau tadanantarasiddha kevalajJAnaM, tato dvitIyAdisamayeSvanantAmapyanAgatAddhAM paramparasiddha kevalajJAnamiti / // 50 // 'se kiM tamityAdi // (21-130) / praznasUtrasya nirvacanam anantarasiddha kevalajJAnaM paMcadazavidhaM prajJataM, siddhAnAmevAnantarabhavagatopAdhibhedena paMcadazabhedabhinatvAt, paMcadazabhedabhinnatAmeva darzayannAha tadyathA-tIrthasiddhA ityAdi, tatra yeneha jIvA janmajarAmaraNasalilaM mithyAdarzanAviratigaMbhIraM vicitraduHkhagaNakarimakaraM rAgadveSapavanaprakSobhitamanantasaMsArasAgaraM taranti tattIrthAmiti, tacca yathA'vasthitasakalajIvAjIvAdipadArthaprarUpakaM atyantAnavadyAnyAvijJAtacaraNakaraNakriyAdhAraM acintyazaktisamanvitAvisaMvAjhuDupakalpaM catustriMzadatizayasamanvita paramagurupraNItaM pravacanam, etacca saMghaH prathamagaNadharo vA, tathA coktam- "titthaM bhaMte titthaM, titthakare titthaM ?, goyamA ! arihA niyamA tAna titthaMkare, titthaM puNa cUAunnaNNo samaNasaMgho padmagaNaharo vA" ityAdi, tatazca tasminnupapanne ye siddhAste tIrthasiddhAH, atIrthasiddhAstIrthAntarasiddhA ityarthaH zrUyate ca 'jiNantare sAhuboccheoti, tatrApi jAtismaraNAdinAJyAptApavargamArgAH sidhyanti eva, marudeviprabhRtayo vA'tIrthasiddhAstadA tIrthasyAnutpannatvAt tIrthakara siddhAstIkarA eva, atIrthakarasiddhA anya sAmAnyakevalinaH, svayambuddhAH santo ye siddhAste svayaM buddhasiddhAH, pratyekabuddhAH santo ye siddhAste pratyekabuddhasiddhA iti / atha svayaM buddhapratyekabuddhayoH kaH prativizeSa iti ucyate, bodhyupadhizrutaliMgakRto vizeSaH, tathAhi svayaMvuddhA bAhyapratyayamantareNaiva budhyante, pratyekabuddhAstu na tadviraheNa zrUyate ca bAhyavRSabhAdipratyayasApekSA karakaMDvAdInAM pratyekabuddhAnAM bodhi muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ... atra 'siddha'sya paMcadaza bhedAnAM varNayate ~ 55~ siddhakevalajJAnaM // 50 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUla [21-22] | gAthA ||58...|| (44) prata sUtrAMka [21-22] HERE kevalajJAnaM vRttau / gAthA ||58..|| nandI- riti, upadhistu svayaMyuddhAnAM dvAdazavidhaH pAtrAdiH, pratyekabuddhAnAM tu navavidhaH prAvaraNavarjaH, svayaMbuddhAnAM pUrvAdhItazrute aniyamaH, C. siddhahAribhadrIya pratyekabuddhAnAM tu niyamato bhavatyeva, liMgapratipattiH svayambuddhAnAM AcAryasamidhAvapi bhavati, pratyekabuddhAnAM tu devatA prayaccha palA tIrayalaM vistareNa / 'buddhabodhitasiddhAH' buddhA:-AcAryAstaiboMdhitAHsanto ye siddhAste iha gRhyante, ete ca sarve'pi kecit strIliMga-16I // 51 // siddhAH kecit pulliMgAsiddhAH kecinapuMsakaliMgasiddhA iti, Aha- tIrthakarA api strIliMgasiddhA bhavanti !, bhavantItyAha, yata uktaM siddhamAbhRte- 'savbatthobA titthagarIsiddhA, titthagarititthe NotitthasiddhA saMkhejjaguNA, titthagaratitthe NotitthagarisiddhAo saMkhejjaguNAo, titthagarititthe NotitthagarasiddhA saMkhejjaguNA' iti, na tu napuMsakaliMgaH, pratyekabuddhAstu puMlliMgA eva, svaliMgasiddhA dravyaliMgaM prati rajoharaNamocchakadhAriNaH, anyaliMgasiddhAH paribAjakAdiliMga siddhAH, gRhiliMgasiddhA marudevIprabhRtayaH, ekasiddhA iti ekasmin samaye eka eva siddhA, 'aNegasiddhA' iti ekasmin yAvat aSTazata siddhaM, yata uktam-battIsA aDayAlA saTThI bAvattarI ya boddhbbaa| culasItI chanbauI durahiya aTucarasayaM ca // 1 // atrAha codakaH-nanu sarva evaite bhedAstIrthasiddhAtI siddhabhedadvayAntabhopinA, tathAhi-tIrthasiddhA evaM tIrthakarasiddhAH, atIthakarasiddhA api tIthe[kara]siddhA yA syuH atIthesiddhA vetyevaM | zeSeSvapi bhAvanIyamiti, ataH kimemiriti, atrocyate, antarbhAve satyapi pUrvabhedadvayAdevottarottarabhadApratipatteH, ajJAtajJApanArtha ca | bhedAbhidhAnamiti / 'seta'mityAdi, nigamanam // 4 // 51 // ____ 'se kiM taM parampara' ityAdi // 22-133 // na prathamasamayasiddhAH aprathamasamayasiddhAH- paramparasiddhavizeSaNaprathamasamayavartinaH, siddhatvadvitIyasamayapartinaH ityarthaH, nyAdiSu tu dvisamayasiddhAdayaH procyante, yadvA sAmAnyenAprathamasamayasiddhA abhi RE-RES dIpa anukrama [87-89]| SHREE muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~56~
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [22] / gAthA ||58...|| prata sUtrAMka [22] gAthA ||58..|| nandI- 181 dhAnavizeSato dvisamayAdisiddhAbhidhAnAmati, zeSa prakaTArtha, yAvat taM samAsato ityAdi, taditi sAmAnyena kevalajJAnamabhigR-15 kevalopahAribhadrIya bite, dravyataH kevalajJAnI sarvadravyANi-dharmAstikAyAdIni sAkSAjjAnAti pazyati, kSetrataH kevalajJAnI sarva kSetraM lokAlo- yAgavAdaH vRttI kabhedabhinaM sAkSAjjAnAti pazyati, (gra01000) iha ca dharmAstikAyAdisarvadravyagrahaNe satyayAkAzAstikAyasya kSetratvena ruu||52|| |DhatvAd bhedenopanyAsaH, kAlataH kevalajJAnI sarva kAlamatItAnAgatavartamAnabhedabhinaM sAkSAjjAnAti pazyati, bhAvataH kevalajJAnI savAn jIvAjIvagatAn bhAvAn gatikapAyAcagurulaghulakSaNAdIn sAkSAjjAnAti pazyati / iha ca kevalajJAnadarzanopayogacintAyAM kramopayogAdau marINAmanekavidhA vipratipattiH ataH saMkSepato vineyajanAnugrahAya tatpadazanaM kriyata iti, tatra-keI bhaNaMti jugavaM jANai pAsai ya kevalI nniymaa| anne egaMtariya icchaMti suossdesenn||1|| anne Na ceva vIsuMdasaNamicchati jiNavariMdassa / jaM ciya kevalanANaM taMciya se daMsaNaM kiMti // 2 // gAthAdvayam , asya vyAkhyA-kecana siddhasenAcAryAdayaH bhagati, kiM?, yugapad-ekasmideva kAle jAnAti pazyati ca, kaH, kevalI, na tvanyaH, niyamAt- | | niyamena / / anye jinabhadragaNikSamAzramaNaprabhRtayaH ekAntaritaM jAnAti pazyati cetyevamicchAnta, zrutopadezena yathAzrutAgamA|nusAreNetyarthaH, anye tu vRddhAcAryAH na naiva viSvak pRthak tadarzanAmicchanti jinavarendrasya, kevalina ityarthaH, kiM tarhi', yadeva kevalajJAnaM tadeva 'se' tasya kevalino darzanaM brubate, kSINAvaraNasya dezajJAnAbhAvavat kevaladarzanAbhAvAditi bhAvanA, ayaM gAthAdvayArthaH / sAmprataM yugapadupayogavAdimatapradarzanAyAha-jaM kevalAI sAdI apajjavasiyAI dovi bhaNiyAI / tA rSiti kei jugarva jANai pAsaI ya sabvannU // 3 // yasmAt kevalajJAnadarzane sAdyaparyavasite dve api bhANate tataH bruvate kecana si dIpa anukrama [89] // 52 // ANSAR muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ... atra kevala jJAna-darzanayo: upayogasya vAdaH darzayate ~57
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [22] / gAthA ||58...|| prata sUtrAMka [22] gAthA ||58..|| REACHES- nandI ddhasenAcAryAdayaH, kiMI, yugapad-ekasmin kAle jAnAti pazyati ca, kaH?, sarvajJa iti gAthArthaH ||ihraa'diinnidhnntN micchA-1 kevalopahAribhadrIya | varaNakkhayoti va jiNassa / iyaretarAvaraNatA ahavA nikkAraNAvaraNaM // 4 // itarathA anyathA AdinidhanatvaM sA-IP yogavAda: vRttau IA diparyavasAnatvaM kevalajJAnadarzanayorutpattyanantarameva kevalajJAnopayogakAla kevaladarzanAmAvAda, evaM kevaladarzanopayogakAle'pi // 53 // kevalajJAnAbhAvAda, tathA mithyA'dharaNakSaya iti vA jinasya, na chapanItAvaraNau dvau pradIpI krameNa prakAzya prakAzayata itya | bhiprAyaH, tathA itaretarAvaraNatA svAvaraNe kSINe'pyanyatamabhAve anyatamAbhAvAditi bhAvanA, athavA nikkAraNAvaraNamitya-1, kAraNameva anyataropayogakAle'nyatarasyAvaraNaM, tathA ca sati sarvadaiva bhAvAbhAvaprasaGgaH, tathA coktam-"nityaM sattvamasatvaM vA'hedoranyAnapekSaNAt / apekSAto hi bhAvAnAM, kAdAcitkatvasambhavaH // 1 // " iti gAthArthaH // tahaya asabvannuttaM asavvadarisaNappasaMgo ya / egaMtarovaoge jiNassa dosA baddavihIyA / / 5 / / tathA ca sati asaveMzatvAsarvadArzitvaprasaMgava, pAkSikaM vA asarvajJatvaM, yadA sarvajJo na tadA sarvadarzI, darzanopayogAbhAvAd, evaM yadA sarvadarzI na tadA sarvajJaH, jJAnopayogAbhAvAt , | evamekAntaropayoge'bhyupagamyamAne sati jinasya-kevalino doSA bahuvidhA iti gAthArthaH / / evaM pareNokte satyAgamavAdhAhabhaNNati bhinnamuhuttovayogakAlevi to tiNANissa / micchA chAvaTThI sAgarAI tassa ya khovsmo|| 6 // yaduktamitarathAdinidhanatvamiti tadasaditi darzayati, upayogAnupayogakAlApekSayava sAdyaparyavasitatvAt kevalajJAnadarzanayorityabhiprA| yo, na cAnASemidaM, kathaM?, bhaNyate-anyathA hi bhinnamuhUrtopayogakAle'pi matyAdInAM tatastrijJAninaH mithyA SaTSaSTiH sAgaro|pamANi kSayopazamaH, pratipAditazca mane, na ca yugapadeva matyAdhupayogaH, evaM kSAyikopayogo'pi bhaviSyati jIvasthAmAvyAditi gA U dIpa anukrama [89] R // 53 RESTORE AK muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~58~
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [22] gAthA / / 58.. / / dIpa anukrama [89] nandIhAribhadrIya vRcau / / 54 / / "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM vRttiH) mUlaM [22] / gAthA ||18|| thA'bhiprAyaH / na ca kSayakAryeNa avazyamanavaratameva bhavitavyamiti darzayannAha aha Navi evaM tA suNa jaheva khINaMtarAio arhaa| saMtevi aMtarAyaksvayammi paMcappagArammi // 7 // satataM na deti lahati va bhuMjati ubabhuMjaI va savvannU / kajjammi deti labhati va muMjaMti taheva ihaiMpi / / 8 / / kiMca diMtassa labhatassa ya muMjaMtassa va jiNassa esa guNo / svINaMtarAiyatte jaM se vigdhaM na saMbhavai // 9 // uvattassemeva ya NANammi va daMsaNammi va jiNassa / vINAvaraNaguNo'yaM jaM kasiNaM muNai pAsai vA // 10 // co0- pAsaMto'vi na jANaha jANaM va Na pAsatI jar3a jinnido| evaM na kadAivi so samvannU savvadarisI ya // 11 // pazyannapi na jAnAti jAnanvA na pazyati yadi jinedraH evaM na kadAcidapyasau sarvajJaH sarvadarzI vA, yugapadanyataropayogakAle'nyataropayogAbhAvAditi gAthArthaH // siddhAntavA - yAha-jugavamajANato'vi hu cauhivi NANehiM jaheSu caDaNANI / bhaNNai taheva arahA savvannU savvadarisI ya // 12 // iyaM tu nigadAsidaiva, navaraM kSAyikabhAvamAzrityeti gAthArthaH // punarapyAha-tulle ubhayAvaraNakvayammi puyyataramuSbhavo kassI / dubihuvayogAbhAve jiNassa jugavaMti codeti // 13 // tulye ubhayAvaraNakSaye kevalajJAnadarzanAvaraNakSaye pUrvataraM prathamataramudbhavaH - utpAdaH kasya?, yadi jJAnasya sa kiMnibandhana iti vAcyaM tadAvaraNakSayanibandhana iti cet darzane'pi tulya iti tasyApyudbhavaprasaMgaH, evaM darzane'pi vAcyaM, ataH svAvaraNakSaye'pi darzanAbhAvavat jJAnasyApyabhAvaprasaMga: viparyayo vA evaM dvividhopayogAbhAve jinasya yugapaditi codayati, ayaM gAthArthaH / atra siddhAntavAdyAha-bhaNNati Na esa niyamo jugappa neNa jagavameveha / hoyavvaM ubaogeNa ettha suNa tAva ditaM // 14 // jaha jugavuppattIyavi supte sammatta muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~59~ kevalopayogavAdaH // 54 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [22] / gAthA ||19|| nandIhAribhadrIya vRttI prata sUtrAMka [22] gAthA ||59|| // 55 // matisutAdINaM / Nadhi jugavISayogo sabvemu taheva kevaliNI // 15 // bhaNiyaMpi ya panattIpannavaNAdIsu jaha ji-ke kevalajJAnaM No samayaM jaM jANatI na pAsA tamaNurayaNappabhAdINaM // 16 // idaM gAthAtrayamapi prakaTArtham / adhunA ye kevalajJA-14 nadazenAbhedapAdinastanamatamupanyasyAha-jaha kira vINAvaraNa demannANANa saMbhavo na jiNe / ubhayAvaraNAdIte ta-14 ha kevaladasaNassAci / / 17 // nigadasiddhA / siddhAntavAdyAha-demantrANovarame jaha kevalaNANasaMbhavo bhnnio| desa-1 IsaNavigame taha kevaladaMsaNaM hou / / 18 // aha desaNANadaMsaNavigame tuha kevalaM mayaM NANaM / Na mataM kevaladaMsaNamecchAmettaM NaNu taveyaM / / 19 / / bhaNNaijahohiNANI jANai va pAsaiva bhAsitaM sutte| na pa NAma ohidasaNaNANegattaM taha imaMpi // 20 // jaha pAsaha taha pAmatu pAsati so jeNa-daMsaNaM taM se| jANati ya jeNa arahAtaM se NANaMti battavvaM // 21 // svapakSasamarthanArthava siddhAntavAcAha---NANammi daMsaNammi ya etto egatarayammi uputto||4 sabassa kevala lissA jugaNaM vo Nasthi ubaogA // 22 // uvaogI egayaro paNuvIsatime sate siNAyassa / bhaNio viyadvattho cciya chaDuddese viseseuM / / 23 // gAthAdvayamapi nigadasiddha, navaraM bhagavasyA paMcaviMzatitame zate'dhi-12 kAropaladhite 'siNAyassa' ti snAtakasya kevalinaH / siddhAntavAdyanubhUtatvamAgamabhaktiM ca parAM khyApayavAha--kassa para NANumatamirNa jiNassa jadi hojja doSi uvogaa| pUrNa Na hoti jugavaM jeNa NisiMdvA sute bahuso // 24 // 8 // 55 // | nigadasiddhaivetyalaM prasaMgena, prakRtaM prstumH| 'aha' gAhA // (59-134) / iha manaHparyAyajJAnAnantaraM sUtrakramodezataH zuddhilAbhatazca prAkkevalajJAnamuktaM, tadupanyastaya dIpa anukrama [90] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~60~
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [23] / gAthA ||60|| prata sUtrAMka [23] gAthA |||60|| nandI-18 ityatastadartho'yamathazabdaH, uktaM ca-"athazabdaH prakiyApraznAnantaryamaMgalopanyAsapratiSacanasamuccayeSu sarvANi ca tAni dravyANi kevalajJAnaM hAribhadrIya hai| sarvadravyANi jIvAjIvalakSaNAni teSAM pariNAmAH-prayogavizrasobhayAkhyA utpAdAdayaH sarvadravyapariNAmAsteSAM bhAvaH-sattA |svalakSaNamityanAntaraM tasya vizeSeNa jJApanaM vijJaptiH vijJAnaM vA vijJaptiH, tatra bhedopacArAttasyA vijJapteH-paricchitteH kAraNaM // 56 // 4 savedravyapariNAmabhAvavijJaptikAraNaM, athavA vijJaptireva kAraNaM vijJaptikAraNaM, ata eva sarvakSetrakAlaviSayaM tat , kSetrAdInAmapi hai| dravyatvAt , tacca jJeyAnantatvAdananta, zazvadbhAvAcchAzvataM, sadopayogAditi bhAvArthaH, pratipatanazIla pratipAti na pratipAti apra tipAti, sadA'vasthitamityarthaH, Aha-yacchAzvataM tadapratipAtyevAtaH kiM vizeSaNeneti?, ucyate, mA bhUd yAvadbhavati tAvacchAzvatamanavaratameva bhavatIti pratipattiH, na punaravadhyAdivadanyathetyato vizeSaNamityanavarataM bhavati sarvakAlaM ceti, arthavaikapadavyabhicAre'mi / | vizeSaNavizeSyabhAvo bhavatIti jJApanArtha, tathAhi-zAzvatamapratipAtyeva, apratipAti tu zAzvatamazAzvataM vA, apratipAtyavadhera. kA pyazAzvatatvAditi, ekavidham-ekaprakAraM AvaraNAbhAvAta kSayasyaikarUpatvAta , kevalaM-matyAdinirapekSaM, kevalaM ca tajjJAnaM ceti | 21 gAthArthaH / / iha tIrthakRta samupajAtakevalaH sattvAnugrahArtha dezanAM karoti, tIrthakaranAmakarmodayAt , tatazca dhvanedrvyazrutarUpatvAtta|sya ca bhAvabhutapUrvakatvAt zrutajJAnasambhavAdaniSTApaciriti mA bhRnmatimoho'vyutpababuddhInAmityatastadvinivRttyarthamAha- // 56 / / ___ kevala.' gAhA // (*60-23sU0 139) / / iha tIrthakaraH kevalajJAnenArthAna-dharmAstikAyAdIna mUrtAmUrtAn abhilApyAnabhilApyAn jJAtvA vinizcitya kevalajJAnenaiva jJAtvA, natu zrutajJAnena, tasya vAyopazamikatvAt , kevalinaca tadabhAvAt , sazuddhI dezazudhdhyabhAvAdityarthaH tatra' teSAmarthAnAM madhye prajJApanaM prajJApanA tasyAyogyAH prajJApanAyogyAH tAn bhASate-tAneva vakti, dIpa anukrama [91-92] ALKARO 45 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~61
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUla+vRtti:) ............ mUlaM [24] / gAthA ||60|| prata sUtrAMka [24] gAthA ||60|| nandA nitarAniti, prajJApanIyAniti na sarvAneva bhApate'nantatvAd AyuSaH parimitatvAt , kiM tarhi?, yogyAneva, gRhItRzaktyapekSayA, yo himatizruta. hAribhadrIya mAyAvatAM yogya iti, tatra kevalajJAnopalabdhArthAbhidhAyakaH zamdarAziH procyamAnastasya bhagavato vAgyoga eva bhavati , na zrutaM, yorbhedaH | nAmakarmAdayanivandhanasvAt , zrutasya ca kSAyopazamikatvAt , sa ca zrutaM bhavati 'zeSa' zeSamityapradhAna, etaduktaM bhavati--zrAtR-IX |NAM zrutagranthAnusAri bhAvabhutanivandhanatvAcchepam-apradhAnaM dravyazrutamityarthaH, anye tvevaM paThanti-'vaijoga supaM havaitesisa vAgyo-1 gaH zrutaM bhavati teSAM zrotRNAM, bhAvabhutakAraNatvAdityabhiprAyaH, athavA vAgyogaH zrutaM dravyazrutameveti gaathaarthH| 'setaM' ityAdi | nigamanam / tadetat kevalajJAna, tadetatpratyakSam / evaM pratyakSe pratipAdite sati parokSasvarUpamanavagacchamAha codaka:-- | 'se kiM ta' mityAdi (24-140) / atha kiM tat parokSa, parokSaM dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-AbhiniyodhikajJAnaparokSaM ca zrutajJAnaparokSaM ca, cau pUrvavat , anayozcetthaM kramopanyAse prayojanamuktameva // sAmprataM svAmyabhedapratipAdanAyAha--'jastha | AbhiNipohiyaNANa'mityAdi, yatra puruSe indriyanoindriyakSayopazame vA AbhinicodhikahAnaM tatraiva puruSAdI zrutajJAna, 181 tathA yatra zrutajJAnaM tatrAminiyodhikajJAnam / Aha-yatrAbhinibodhikaM jJAnaM tatra zrutajJAnamityukte yatra zrutajJAnaM tatrAbhinivAdhikajJAnamiti gamyata evetyataH kimanenokteneti', atrocyate, niyamato na gamyata ityato niyamArtha, tathA cAha-dovi eyAI' ityAdi, | ve apyete-Abhinivodhikazrute anyonyAnugate-parasparaM pratibaddhe, syAdetad evaM satyabheda evAstvanayorityAzaGkayAha-'tahavi puNoM // 57 // ityAdi, tathApi punarAcAryAH nAnAtva-bhedaM prajJApayanti prarUpayanti, kathaM , lakSaNamedAda, dRSTavAnyo'nyAnugatayorapyekAkAza-12 lAsthayodhamAdhamAstikAyayorlakSaNabhedAr3heda iti, tatra yo hi gatipariNAmapariNatayorjIvapudgalayogatyupaSTammahetujelamiva jhaSasya sa dIpa anukrama [93] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ... atha parokSajJAna-bhede 'matijJAna' varNayate ~62~
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ............ mUlaM [24] / gAthA ||60|| (44) ....... meMdaH prata sUtrAMka [24] gAthA ||60|| nandI hAribhadrIya vRttau // 58 // khalvasaMkhyeyapradezAtmako'mUrcA dharmAstikAya iti, tathA yaH sthitipariNAmapariNatayojIvapudgalayoreva sthityupaSTambhaheturvivakSayA matizrutayo kSitiriva jhaSasya sa khalvasaMkhyeyapradezAtmako'mUrta evAdharmAstikAya iti, evamAminibodhikazrutayorapi lakSaNabhedAnedaH, tathA cAha-'abhiNivujjhaI' ityAdi, abhinibudhyata ityAbhinibodhika-AtmanaH pariNAmavizeSaH, evaM bhRNotIti zruta-Atmana eva | pariNAmavizeSa iti, etaduktaM bhavati- yadindriyamanonimittamAtmano vijJAnaM zrutagranthAnusAreNopajAyate tat zrutaM, zepamindriyamanonimittamAbhinigodhikamiti / itthaM lakSaNabhedAr3hedamabhidhAyAdhunA prakArAntareNa bhedamabhidhitsurAha-'matipuvaM sutaM, Na matI suyapubbiyA' 'pR pAlanapUraNayo rityetasya pUryate prApyate pAlyate vA'nena kAryamiti pUrva-kAraNa, matiH pUrvamasyeti matipUrva, zrutaM-12 zrutajJAnaM, tathA cedaM matyA pUryate prApyate pAlyate vA, anyathA praNazyatItyarthaH, na matiH zrutapUrvetyayaM mahAn bheda iti / / atrAhamatizrutayoyugapadeva samyaktvAvAptau bhAva uktaH, ajJAnayorapi vigamaH, tat kathaM matipUrva zrutamiti !, kiMca-matipUrvakatve'bhyupagamyamAne sati matijJAnabhAve'pi tatkAle zrutamajJAnaM prAmoti, anApaM cedamiti, anocyate, nanu labdhi prati matizrute samakAle bhavataH, na tUpayogo'nayoH samakAle iti matipUrva zrutaM, iha punaH ko bhASArthaH -zrutopayogo matiprabhavaH, yato nAsaMcintya matyA zrutagranthAnusAri vijJAnamutpadyate / Aha-evaM matirapi zrutapUrvA bhavatyeva, tathAhi-zabdaM zrutvA yA matirutpadhate sA zrutapUrveti pratItaM, ato na vizeSo, yathA matipUrva zrutaM tathA matirapi zrutapUrveti, atrocyate, nanu sA dUnyakSutodbhavA vartate, iha tu na matiH zrutapUrveti, // 58 // kA bhAvanA, bhAbazrutAt sakAzAt matinAstIti, yadvA kAryatayA niSidhyate na punaH krameNa, krameNa tu zrutopayogAt lyutasya matyava| sthAnamiSyata evetyalaM prasaGgena, na caitat svamanIpikayocyate, yato'bhyadhAyi bhASyakRtA-'NANANa'NNANANi ya samakAlAI yato EXA5% dIpa anukrama [93] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~63~
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ........ mUlaM [25] / gAthA ||60...|| (44) prata nandI sUtrAMka vRttau ANSEX [25] gAthA ||60..|| mahasuyAI / to na suyaM matipuSvaM matiNANe vA suya'NNANaM // 1 // iha laddhimaisuyAI samakAlAI na tUpayogo si |mtipuvvN suya-14 miha puNa sutopayogo matippabhavo // 2 // soUNa jA matI te suyapuvvati teNa Na viseso| sA daNvasuyappabhavA bhAvasuyAo matI / natthi // 3 // kajjatayA Na tu kamaso kameNa ko vA matiM nivArai / tatthAvatthANaM cutassa muttovayogAo // 4 // " itazca | matizrutayorbhedaH, bhedabhedAta, tathAhi-avagrahAdibhedAdaSTAviMzatividha matijJAna, aGgapraviSTAyanakabhedabhinaM ca zrutajJAna, indriyopa-12 yogalAbhato ukto (0 lamdhivibhAgato) bA, uktaJca-"soIdiovaladdhI hoi sutaM sesayaM tu matiNANaM / mottUNaM davvasuyaM akkharalaMbho| ya sesesu // 1 // " itazca medaH, anakSaramapi matijJAna, akSarAnugataM ca zrutajJAnamiti, athavA''tmapratyAyakaM matijJAnaM svaparapratyAyaka zrutajJAnam , AvaraNabhedAca bheda ityalaM atiprasaGgena, iha ca yathA matizrutayoH kAryakAraNabhedAnmitho bhedastathA sambagmithyAdarzanaparigrahavizeSAt svarUpato'pi bheda iti darzayannAha-- ___ 'avisesitA' ityAdi / (25-142) // avizeSitA matiH sAmAnyenaiva matijJAnaM matyajJAnaM ca, sAmAnyenobhayatrApi hai | matizabdapravRtteH, vizeSitA mAtaH svAmivizeSeNa samyagdRSTematirmatijJAnaM, nizcayanayadarzanena svakAryaprasAdhakatvAt , mithyAdRSTematiH matyajJAnaM, tattvataH svaphalarahitatvAdityarthaH, evaM zrutasUtramapi vyAkhyeyam / Aha-kSayopazamAdikAraNAbhede ghaTAdiparicchedakAryAbhede ca kathaM mithyAdRSTarajJAne iti, tathA ca mithyAdRSTerapi kSayopazamAdeva matizrutapravRttiH, tathordhvAdilakSaNAkArameva ghaTAdisaMvedanamiti, atrocyate, mithyAdRSTarajJAne matizrute, sadasatoravizeSAdunmattakavad , uktaM ca bhASyakAreNa sadasadavisesaNAo bhavaheu| jhicchiovlNbhaao| NANaphalAbhAvAto micchAdihissa annANaM // 1 // vineyajanAnugrahArthamiyaM lezato vyAkhyAyata dIpa anukrama [94] ||59 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~64~
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [26] / gAthA ||61|| nandI hAribhadrIya TA prata sUtrAMka | [26] gAthA |||6|| // 6 // iti, mithyASTiH kathaMcit santamapi puruSe devAdidharma na pratipadyate, puruSa evetyabhyupagamAt , tathA asamtamapi baTAdidharma aznutanipratipadyate, astyevatyabhyupagamAt , ataH sadasatoravizeSa iti, atazca mithyAdRSTematizrute ajJAne, bhavahetutvAcca mithyAdarzanavata, itathAjJAnaM yadRcchopalabdherunmattavat , itavAjJAnaM phalAbhAvAdandhapradIpavat, jJAnasya hi phaLaM viratiH, sA ca mithyAdRSTena vidyate ityalaM prasaMgena, prakRtaM prastumaH, iha matipUrva zrutamitikRtvA matijJAnamevAdhikRtya praznasatramAha ___ 'se kiMta mityAdi (26-144) / atra nirvacanaM-dvividha prajJaptaM, tadyathA-zrutanizritaM cAzrutanizritaM ca, cau pUrvavat, zrutamiha | & sAmAyikAdi lokabindusArAntaM dravyazrutaM gRhyate, tadanusAreNa zrutaparikarmitamatestadapekSameva ca utpAdakAle yattu tanirapekSamevotpadyate tat zrutanizritaM avagrahAdi, yattu taSirapekSaM tathAvidhakSayopazamaprabhavameva varcate tadazrutanizrita-autpattikyAdi // Aha-idamapyavagrahA-12 4 dirUpameva, satyaM, kintu zrutAnusAramantareNotpatte/denoktaM / tatrAlpataravaktavyatvAdazrutanizritamatijJAnapratipAdanAyAha-'se kiM ta-' mityAdi, atra uppttiyaagaahaa(*61-144)|utpttirev prayojanaM yasyAH sA autpattikI, Aha-kSayopazamaH prayojanamasyAH, satyaM, kintu sa khalvantaraMgatvAt sarvabuddhisAdhAraNa iti na vivakSyate, na cAnyacchAtrasvakarmAbhyAsAdikamapekSata iti, vinayo-guruzuzrUSA sa kAraNamasyAstatpradhAnA vA vainayikI, anAcAryakaM karma sAcAryakaM zilpaM nityavyApAraH karma kAdAcitkaM zilpaM karmajati karmaNo vA jAtA karmajA, pari samantAt namanaM pariNAmaH sudIrghakAlapUrvAparAvalokanAdijanya Atmadharma ityarthaH sa kAraNamasyAstatpradhAnA dIpa anukrama [95-96] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH | ... atra autpAtikI Adi buddhaH varNanaM Arabhyate ~65
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [26...] / gAthA ||62-66|| prata sUtrAMka [26] | gAthA // 6266|| nandI- pAriNAmikI / budhyate anayeti buddhirmatirityarthaH, sA caturvidhoktA tIrthakaragaNadharaiH, kimiti?, yasmAt paMcamI nopalabhyate kevalinA:- buddhicatuSka hAribhadrIya pi,asAvAditi gaathaarthH| autpattikyA lakSaNa prtipaadybaah-puvvgaahaa||(*62-144)|puurvmiti buddhyutpAdAt prAk svayamadRSTaH / vRcI anyatathAzrutaH avedito manasA'pyanAlocitaH tasminneva kSaNe vizuddho yathAvasthitaH gRhIto'vadhAritaH artho'bhipretapadArtho yayA | sA tathA, ihaikAntikamihaparalokAviruddhaM phalAntarAbAdhitaM cAvyAhatamucyate, phalaM-prayojanaM, avyAhataM ca tatphalaM ca 2 yogo'|syAstIti yoginI avyAhataphalena yoginI 2, anye paThanti-avyAhataphalayogA avyAhataphalena yogo'syAH sA avyAhataphala-15 yogA buddhiH autpattikI nAmeti gAthArthaH / / sAmprataM vineyajanAnugrahAyAsyA eva svarUpapratipAdanArthamudAharaNAni pratipAdayabAha| bharahasila paNiya0 // *63 // bharaha0 // 164 // mahusittha / / 65 / / (144) gAhAo, AsAmarthaH kathAnakebhya 4AevAvaseyaH, tAni cApasaraprAptAnyapi guruniyogAnna brUmaH, kintvAvazyake pakSyAmaH, adhunA vainayikyA lakSaNaM pratipAdayatrAha. . bharNistha gAhA / 066-159) // ihAtiguru kArya dunirvahatvAra va bharaH tannistaraNa samarthI bharanistaraNasamarthA, prayo vokhivargamiti lokarUDhedharmArthakAmAH tadarjanaparopAyapratipAdananivandhanaM sUtra, tadanvAkhyAnaM tvarthaH peyAlaM pramANa sAro vA trivarga sUtrArthayohItaM pramANaM sAro vA yayA sA tathAvidhA, athavA trivarga:-trailokya, Aha-trivargasUtrArthagRhItasAratve satyazrutanizritatvaM hai virudhyata iti, na hi zrutAbhyAsamantareNa trivargasUtrArthagRhItasAratvaM sambhavati, atrocyate, iha prAyovRttimaMgIkRtyAzrutanizritabhAve'pi na kavidoSa iti, ubhayalokaphalavatI aihikAmuSmikaphalavatI vinayasamutthA vinayodbhavA bhavati buddhiriti gAthArthaH // asyA eva vineyajanAnugrahArtha udAharaNaiH svarUpasupadarzayannAha dIpa anukrama | [97100] BS-8 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: 466~
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) .............. mUlaM [26...] / gAthA ||67-71|| muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -1] "nandIsUtra mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: prata sUtrAMka buddhicatuSkaM hAribhadra [26] vRttI KAASHA // 6 // gAthA / ||6771|| SRXA NimittigAhA ||167siitaa gaahaa||(168-150||gaathaadvyaarthH kathAnakebhya evAvaseyaH, tAni cottaratra vakSyAmaH / | sAmprataM karmajAyA buddhalakSaNaM pratipAdayabAha uvyoggaahaa||(*69-159)| upayojanamupayogo-vivakSite karmaNi manaso'bhinivezaH sAraH tasyaiva karmaNaH paramArthaH, upayo|gena dRSTaH sAro yayeti samAsaH, abhinivezopalabdhakarmaparamArthetyarthaH, karmaNi prasaMgaH 2, prasaMgaH-abhyAsaH, parigholanaM-vicAraH, karmaprasaMgaparigholanAmyAM vizAlA, abhyAsavicAravistaNiti bhAvArthaH, sAdhu kRtamiti suSTu kRtamiti vidvamaH prazaMsA-sAdhukAraH tena phalavatIti samAsaH, sAdhukAreNa vA zeSamapi phalaM yasyAH sA tathA, karmasamutthA karmodbhavA bhavati buddhiriti gAthAthaiH / / | asyA api vinayavargAnukampayodAharaNaiH svarUpamupadarzayacAha heraNNie gAhA ||(70-164) // asyA apyartha vkssyaamH|| sAmprataM pAriNAmikyA lakSaNa pratipAdayannAha aNumANa gAhA / / (*71-165) / 'anumAnahetudRSTAntaiH' sAdhyamartha sAdhayatIti anumAnahetudRSTAntasAdhikA, iha ligajJAnamanumAnaM, svArthamityarthaH, tatpratipAdakaM vaco hetuH, parArthamityarthaH, athavA jJApakamanumAna, kArako hetuH, dRSTamarthamantaM nayatIti dRSTAntaH, Aha-anumAnagrahaNAdeva dRSTAntasya gatatvAdalamupanyAsena, na, anumAnasya tattvata ekalakSaNatvAi, uktaMca-"anyathAanupapanatvaM, yatra tatra trayeNa ki"mityAdi / sAdhyopamAbhUtaca dRSTAntaH, uktaJca-"yaH sAdhyasyopamAbhUtassa dRSTAnta" iti, kAlakato | dehAvasthAvizeSo vaya ityucyate, tadvipAkena pariNAmaH-puSTatA yasyAH sA tathAvidhA, hitam-abhyudayastatkAraNaM vA niHzreyasaM dIpa // 62 // anukrama [101105] E ~67~
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [27-28] / gAthA ||72-74|| ........ prata sUtrAMka matemeMTa [27-28] | gAthA | ||7274|| nandI- mokSastanivandhanaM yA hitanizreyasAbhyAM phalavatI buddhiH pariNAmikIti gAthArthaH / / asyA api ziSyagaNahitAyodAharaNaH svarUpaM 81 hAribhadrIya darzayatrAhavRcauTA | alae0 gAhA / / 072-165) / khamae0 gAhA (*73-165) / calaNA0 gAhA // (*74-165) // AsAmarthaH // 63 // kathAnakebhya evAvaseyaH, tAni cAnyatra vakSyAmaH 'se taM' ityAdi, tadetadazrutanizcitam ___'se kiMta'mityAdi, (27-168) caturvidha prajJapta, tadyathA-avagraha IhA apAyo dhAraNA, avagrahaNamavagraha: sAmAnyamAtrA-1 nirdizyArthagrahaNamityarthaH, tathA IhanamIhA, sadarthaparyAlocanaceSTetyarthaH, etaduktaM bhavati-avabahAduttIrNa: apAyAt pUrvaH sadbhatArtha- 1 vizeSopAdAnAbhimukho'sadbhUtArthavizeSasyAgAbhimukhaca prAyo madhuratvAdayaH zaMkhAdizabdadharmA atra ghaTante, na kharakarkazaniSThuratA-1 dayaH zAgAdizabdadharmA iti mativizeSa Iheti, tathA tadarthAdhyavasAyo'pAyaH, nirNayo niSayo'vagama ityanarthAntaraM, etaduktaM bhavatizAMkha evArya zArga eva vetyAdyavadhAraNAtmakaH pratyayo'pAya iti, tathA tadarthavizeSadharaNa dhAraNA, avicyutismRtivAsanArUpA / / ..' se kiMta'mityAdi / / (28-168)) atha ko'yamavagraho?, 2 dvividhaH prajJaptaH, tadyathA-arthAvagrahazra vyajanAvagrahazca, aryAta ityarthaH, arthasvAvagrahorthAvagrahaH, sakalavizeSanirapekSAnirdezyArthagrahaNamekasAmAyikamiIta bhAvArthaH, vyajyate'nenArthaH kA pradIpeneva ghaTa iti vyaJjana, taccopakaraNendriya zabdAdipariNatadravyasaGghAto bA, tatazca vyajanena-upakaraNeMdriyeNa vynyjnaanaaN-shbdaa-131|| 52 / / | dipariNatadrayANAmavagraho vyaJjanAvagrahaH, athArthAvagrahasya tu lakSyatvAt sakalendriyArthavyApakatvAcetarasya / dIpa anukrama [106 112 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ... atha mate: avagraha-Adi bhedAnAM varNanaM Arabhyate / ~68~
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [29-31] gAthA ||68..|| dIpa anukrama [113 115] nandIhArimadrIya vRcau "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [29-31] / gAthA ||74...|| // 64 // 'se kiM tamityAdi ( 29-162 ) atha ko'yaM vyaJjanAvagrahaH ityatra punarutpattikrama evAzrito yathAsambhavamiti suzliSTametaditi, prakRtamucyate - vyaJjanAvagrahazraturvidhaH prajJaptaH, tadyathA zrotrendriyavyaJjanAvagraha ityAdi sUtrasiddhaM / Aha-paJcendriyamanaHsadbhAve sati kimityayaM caturvidha iti ?, atrocyate, nayanamanasoraprAptakAritvAd, aprAptakAritvaM ca viSayakRtAnugrahopaghAtazUnya4 svAt prAptakAritve punaranalajalazUlAdyAlokane dahanakledanapATanAdayaH syuH, atra ca viSayadezaM gatvA na pazyati, prAptaM cArthe nAlambata ityetAvaniyamyate, mUrtimatA punaH prAptena bhavata evAnugrahopaghAtau bhAskarakiraNAdineti, anyastvAha-vyavahitArthAnupalabdheranumAnAda prAptakAritvaM locanasyeti etadayuktaM, naikAntikatvAd, ruco'bhrapaTalasphaTikAntaritopalabdheH syAdetat-nAyanA razmayo nirgatya tamartha gRhantIti darzane razmInAM taijasatvAt, tejodravyairapratiskhalanAdadoSa iti etadapyayuktaM, mahAjvAlAdau pratiskhalanopalabdherityatra bahu vaktavyaM tantu nocyate granthavistarabhayAdgamanikAmAtrametaditi / 'se kiM tamityAdi // 30-173 // atha ko'yamarthAvagrahaH ?, arthAvagrahaH SaDvidhaH prajJaptaH, tadyathA-- zrotrendriyArthAvagra ha ityAdi sUtrasiddhaM yAvat / 'tassa NaM ime' ityAdi // * 31 - 174 // tasyAvagrahasyAnUni NaM pUrvavat, avagrahasAmAnyApekSayaikArthikAni nAnAghopANi nAnAvyaJjanAni paJca nAmadheyAni bhavanti, ghoSA udAttAdayaH kAdIni vyaJjanAni, nAmaiva nAmadheyaM, avagrahavizeSApekSayA tu kathaMcit bhinnArthAni trividhazvAvagrahaH - sAmAnyAvagraho vizeSAvagrahaH vizeSasAmAnyArthAvagraha zreti, tatra bhinnArthatA nidarzyate muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~69~ avagrahaikAryatA // 64 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ......... mUlaM [31-32] / gAthA ||74...|| prata sUtrAMka vRttau // 65 // [31-32] | gAthA [74..|| nandI- jahA-ogiNhaNate' tyAdi, avagRhyate'neneti avagrahaNaM, karaNe lyuT, vynyjnaavgrhprthmsmyprvissttshbdaadidrvyaadaanp-hai| | ihApAyahAribhadrAyariNAma ityarthastadbhAvaH avagrahaNatA, dhAryate'neneti dhAraNaM upa-sAmIpyena dhAraNaM upadhAraNa vyaJjanAvagrahAddhAyA A(vyA)disamaye- payAyA: pyabasAnAntaM pratisamayameva zabdAdidravyAdAnadhAraNapariNAma iti bhAvanA, tadbhAva upadhAraNatA, bhrUyate'neneti zravaNaM ekasAmA|yikasAmAnyArthAvagrahAvabodhapariNAma ityuktaM bhavati tadbhAvaH zravaNatA, avalambata ityavalambanaM 'kRtyalyuTo bahula' miti vacanAt karmaNi lyuT, tadbhAvaH abalambanatA-vizeSasAmAnyArthAvagraha ivi bhAvArthaH, tathA hi uttarottaradharmajijJAsAyAM satyAM zabdAdijJAna-151 mevAvalamvyahAdayaH pravartante-kimayaM zAMkhaH kiM vA zAGga ityatastadanantaramevehAdipravRttevizeSasAmAnyArthAvagraho'valambana miti, evamuttarottaradharmajijJAsAyAM satyAM vizeSasAmAnyArthAvagraheSu maryAdayA dhAvato. medhocyate, yAvadadhigacchati, yathA-zAMkhaH sa kiM mandraH kiM vA tAra ityAdi, yatra vyaJjanAvagraho nAsti tatrAyabhedadvayAbhAva iti / 'se taM uggahe' so'yamavagrahaH / EL 'se kiM' mityAdi, sUtram // 32-175) / nigadasiddhaM yAvat AbhoganatA IhA, arthAvagrahasamayasamanantarameva sadbhUtA-16 kA vizeSAbhimukhamAlocanamAbhoganamucyate tadbhAba AbhoganatA, mRgyate'nena pariNAmakaraNeneti mArgaNaM, sadbhatArthavizeSAmimukhameva nardhvamanvayavyatirekadharmAnveSaNamiti hRdayaM, tadbhAvo mANatA, evamanviSyate'neneti gaveSaNaM tata Urdhva sadbhatArthavizeSAbhimukhameva vyatirekadharmaparityAgato'nvayadharmAdhyAsenAlocanamiti garbhaH, tadbhAvo gaveSaNatA, tato muhurmuhuH kSayopazamavizeSataH svadharmAnugatasadbhUtArthavizeSacintanaM cintA, vimarSaNa vimarSaH-kSayopazamavizeSAdevordhva spaSTatarAvabodhataH sadbhUtArthavizeSAbhimukhameva vyatirekadharmaparityAgato'nvayadharmAlocanaM vimarSaH, nityAnityAdidravyabhAvAlocanamityanye / 'se taM iihaa'| dIpa anukrama [115 RASACR5 116] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~70~
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [33-34] gAthA ||68..|| dIpa anukrama [117 118] nandI hArimudrIya // 66 // "nandI"- cUlikAsUtra - 1 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [33-34] / gAthA ||74...|| 'se kiM ta' mityAdi / ( 33-176) / sUtrasiddhaM yAvadAvarttanatA, vartyate aneneti varttanaM kSayopazamakaraNametra IhAbhAvanivRtyabhimmukhasyApAyabhAvapratipazyabhimukhasya cArthavizeSAva vodhavizeSasyA-maryAdayA varttanamAvarttanaM tadbhAvaH AvarttanatA, tataH pratipatyA (pratIpamA ) varttanaM pratyAvarttanaM, arthavizeSa eva vivakSitApAyapratyAsannatarabodha vizeSANAM muhurmuhurvarttanamityarthaH, tadbhAvaH pratyAvarttanatA, apa ayaH apAyaH vizeSataH saGkalanena nizcayo nirNayo'vagama ityanarthAntaraM sarvathehAbhAvAnivRttasyAvadhAraNAvadhAritamarthamavagacchato'pAya iti bhAvArtha:, tatastamevAvadhAritamarthaM kSayopazamavizeSAt sthiratayA punaH punaH spaSTatarametra budhyamAnasya buddhiH, viziSTaM jJAnaM vijJAnaM kSayopazamavizeSAdavadhAritArthaviSayameva tIvrataradhAraNAkaraNamityarthaH, 'se taM avAyo' so'yamapAyaH / 'se kiM ta' mityAdi // ( 34-176 ) / / nigadasiddhaM yAvaddhAraNetyAdi, apAyAnantaramavagatArthamavicyutyA jaghanyotkRSTama| ntarmuhUrttamAtraM kAlaM dhArayato dhAraNeti bhaNyate, tatastamevArtha upayogAcyutaM jaghanyenAntarmuhUrttAdutkRSTato'saGkhyeyakAlAt parataH smarato dharaNaM dhAraNocyate, sthApanaM sthApanA, tato'pAyAvadhAritamarthaM pUrvAparAlocitaM hRdi sthApayataH sthApanA, mUrttaghaTasthApanAvada, vAsanetyarthaH anye tu dhAraNA sthApanayorvyatyayena svarUpamAcakSate, pratiSThApanaM pratiSThA apAyAvadhAritamevArtha hRdi prabhedena pratiSThApayataH pratiSThA bhaNyate, jale upalaprakSepapratiSThAvat, koSThaka iti avinaSTasUtrArthabIjadhAraNAt koSThakavad dhAraNA koSThaka iti / ihAtmano jJAnasvabhAvatvAjjJAnAvaraNIyAdikarmamalapaTalAcchAditasvabhAvatvAt guruvadanasamutthazabdAdyanekavidhakAraNApAdyamAnakSayopazamasAmarthyAdavabodhaH, jJeyasya cAnantadharmAtmakatvAt kAlakSayopazama vizeSato'vagrahehApAyAvabodhavizeSo bhAvanIyaH, kathaMAMca muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~71~ dhAraNAparyAyAH avagrahA dikAlaH // 66 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [35-36] / gAthA ||74...|| .... ....... prata sUtrAMka lASTAntaH [35-36] | gAthA ||74..|| nandI- dekAdhikaraNatvAd, anyathA paricchedapravRttilakSaNasakalalokaprasiddhasaMvyavahArocchedaprasaGga ityalaM prasaGgena, gamanikAmAtrametat // avahAribhadrIya prahAdikAlapramANaM pratipAdayamAha pratibodhaka'oggahe.' ityaadi|(*74135-177)| arthAvagrahaH ekasAmAyikaH, AntarmIhUrtikI IhA, AntarmohUrtiko'pAyaH, dhAraNA // 67 // |saMkhyeyaM vA'saGkhyeyaM vA kAlaM smRtivAsanArUpA, saGkhadheyavarSAyuSAM saMkhyeyamasaMkhyayavarSAyuSAmasaMkhyeyam / evaM aTThAvIsavidhassetyAdi, evamuktena prakAreNa aSTAviMzatividhasya, kathamaSTAviMzavidha ?, caturvidho vyaJjanAvagrahaH pavidho'rthAvagrahaH pavidhA IhA padavidho'pAyaH paDpidhA dhAraNA, evamaSTAviMzatividhasyAbhinibodhikajJAnaspa sambandhI yo vyaJjanAvagrahaH tasya prarUpaNaM pratipAdana kariSyAmi, kathaM !, pratibodhakadRSTAntena mallakadRSTAntena ca, 'se kiM tamityAdi // 36-177) / pratiyodhayatIti prativodhakaH sa eca dRSTAntastena, tayathA nAma kavidanirdiSTasvarUpaH puruSaH kaMcidanyatamamanirdiSTasvarUpameva puruSa suptaM santaM patiyodhaejjatti pratibodhayet, kathaM 1. amukAmuketi, tatra codaketyAdi iha jJAnAvaraNakarmodayataH kathitamapi sUtrArthamanavagacchan praznacodanAcco-11 sAdakaH, aviziSTakSayopazamabhAvato vA agRhItazAkhagarbhArthaH pUrvAparavirodhacodanAta codakA, yathA'vasthitaM satrArtha prajJApayatIti prajJAha pakaH, zrItArthApekSayA viruddhaM punaruktasUtraM vA arthatoviruddha apunaruktaM prajJApayatIti prajJApakaH, tatra codakaH prajJApakaM evamuktavA niti, bhUtakAlanirdezo'nAdimAnAgama iti khyApanArthaH, kimekasamayapraviSTatyAdi sugama yAvat evaM vadantaM codakaM prajJApaka eva-IN muktavAn no ekasamayapraviSTetyAdi prakaTArtha yAvat na sakhyeyasamayapraviSTAH pudgalA grahaNamAgacchanti, navaramaya pratiSedhaH sphuTaza-| dvAndavijJAnagrAbavAmadhikasya veditavyaH, zabdavijJAnajanakatvenetyarthaH, anyathA sambandhamAtramadhikRtya prathamasamayAdArabhya grahaNamA- CRIYANKAR dIpa anukrama [119120] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~72~
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [35-36] gAthA ||68..|| dIpa anukra [119 120] nandIhAribhadrIya vRttau // 68 // "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [35-36] / gAthA ||74...|| gacchantyeva, 'asaMkhejja' ityAdi, pratisamayapravezenAdita Aramya asaMkhyeyasamayaiH praviSTara saMkhyeya samayapraviSTAH, na punarviMzatyA - hobhiH pathikagRhapravezavadapAntarAlAgamanasamayApekSayA'saMkhyeyasamayapraviSTA iti, pudgalAH zabdadravyavizeSA grahaNamAgacchanti, arthAvagrahajJAnahetavo bhavantIti bhAvaH iha ca caramasamayapraviSTA evaM grahaNamAgacchanti, tadanye tvindriyakSayopazamakAriNa ityodhato grahaNamuktamiti, asaMkhyeyamAnaM cAtra jaghanyamAvalikAsaMkhyeyabhAgasamayatulyaM, utkRSTaM tu saMkhyeyAvalikAsamayatulyaM tacca prANApAnapRthaktvakAlasamayamiti, uktaMca- "vaMjaNavaggahakAlo AvaliyA'saMkhabhAgametto u / thobo ukoso puNa ANApANapuhuti // 1 // " 'se taM' ityAdi nigamanam // seyaM pratibodhakadRSTAntena vyaJjanAvagrahaprarUpaNeti vAkyazeSaH // 'se kiM tamityAdi, atha ko'yaM mahlakadRSTAnto?, 2 nAma tadyathA nAma kazcit puruSa ApAkazirasaH, ApAkaH pratItaH tacchirasaca malakaM-zarAvaM gRhItvA idaM rUkSaM bhavati ityato'sya grahaNamiti, tatra mallake ekaM udakabindu prakSipet sa naSTaH, tatraiva tadbhAvaparipatimApana ityarthaH, zeSa sugamaM yAvat jaNNaM taM mallakaM rAvehitti ArdratAM neSyati, zeSaM sugamaM yAvat evamevetyAdi, atibahutvAt pratisamayamanantaiH pudgalaiH- zabdapudgalaiH yadA tad vyaMjanaM pUritaM bhavati tadA humiti karoti, tamartha gRhNAtItyuktaM bhavati, atra vyaMjanazabdena trayamabhigRhyate-dravyamindriyaM sambandho vA yadA dravyaM vyaMjanamadhikriyate tadA pUritamiti prabhUtIkRtaM, svapramANamAnItaM, svaviSayavyaktI samarthIkRtamityarthaH, yadA vyaMjanamindriyaM tadA pUritamityAbhRtaM bhRtaM vyAptamityarthaH, yadA tu dvayorapi sambandho'dhikriyate tadA pUritamityaMgAMgI bhAvamAnItamanuSaktamityarthaH, evaM yadA pUritaM bhavati tadAnIM tamarthaM gRhNAti, kiMviziSTaM ? -bhAmajAtyAdikalpanArahitaM tathA cAha-No caiva gaM jANada ke besa saddAdittiH na punarevaM jAnAti ka eSa zabdAdirartha iti, ekasAmayikatvAdarthA muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI - racitA vRttiH ~73~ mahaka dRSTAntaH // 68 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [35-36] | gAthA ||74...|| prata nandI sUtrAMka hAribhadrIya vRtto // 69 // [35-36]] gAthA ||74..|| vagrahasya, atrArthAvagrahAta pUrvaH sarvo vyaMjanAvagraha iti, tato IhaM pavisatItyAdi sugama yAvat saMkheja vA asaMkhajja vA hai mallakakAlati / atrAha-suptamaMgIkRtya yujyate ayaM nyAyaH, jAgratastu zabdazravaNasamanantarameva avagrahahAvyatirekeNaivApAyajJAnamutpadyate, tatho-12 dRSTAntaH palambhAt / na caitadanApa, yata Aha sUtrakAra:- se jahANAmae' ityAdi, athavA yaduktaM na punarevaM jAnAti ka eSa zabdAdi, ki barhi ?, nAmajAtyAdikalpanArahitaM gRhAtItyetadayuktaM, yata evamAgamaH 'se' ityAdi, athavA suptapratiyodhakamallakadRSTAntAbhyAM vyaMjanArthAvagrahayoH sAmAnyena svarUpamabhidhAya adhunA mallakadRSTAntenaiva pratipAdayannAha se jahA' ityAdi, tadyathA nAma kazcit / puruSaH avyaktaM zabdaM zRNuyAt , avyaktamityanirdezyasvarUpaM nAmAdikalpanArahitamityanenArthAvagrahamAha, tasya ca zrotrendriyasambandhino vyaMjanAvagrahapUrvakatvAt vyaMjanAvagrahaM ca, Ai-na chatraivaM krama upalabhyate, kitvakSepeNa zabdApAyajJAnameva vedyate, sUtre'vyaktasamiti zabdavizeSaNaM kRtamato'vyaktaM sandigdhaM puruSAdizabdabhedena zabda zRNuyAdini nyAyyaM, tathA cottarasUtramapyetadevAha- 'teNaM 13 saddetti uggahite' tena-zrotrA zabda ityavagRhItaM 'No ceva NaM jANati ke vesa sahAdi' na punarevaM jAnAti-ka epa puruSAdisamutthAnAmanyatamaH zabda iti, AdizabdAdrasAdiSvapyayameva nyAya iti jJApayati, 'tato Iha pavisatI' tyAdyapi saMbaddhamiti, naitadevam , utpalapatrazatavyatibhedadRSTAntena kAlabhedasya durlakSatvAd akSepeNa zabdApAyajJAnAnupapatteH, yacca tena zabda ityavagRhItamityuktam atra zanda iti bhaNati vaktA-sUtrakAra, itikaraNanirdezAta , zabdamAtra vA zapavizeSavimukhaM, na tu zabdabudhdhyA, tasyaivApAyaprasaMgAd , avagrahAdizrutavyatirekeNa ca matijJAnAnutpatteH, tathA cAhaNo ceva Na' mityAdi, na punarevaM jAnAti ka eSa " // | zabdAdiraH, sAmAnyamAtrapratibhAsanAd , Aha ca bhASyakAra:-"annattamaNisaM sarUvaNAmAdikappaNArahitaM / jadi evaM jaM teNaM Cha1%-545 dIpa anukrama [119 ACCE929 120] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~74~
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [35-36] gAthA ||68..|| dIpa anukra [119 120 ] nandIhAribhadrIya vRttau "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [35-36] / gAthA ||74...|| // 70 // gahiyaM sadeti taM kaha Nu ? || 1 || saddeti bhaNati battA tammataM vA Na sadamuttI ( buddhI) e / jadi hojja sadabuddhI to'vAo caiva so hojA // 2 // jati sahabuddhimettayamavaggRhe tvvisesnnmvaao| NaNu saho NAsaho Na ya rUvAdI viseso 'yaM // 3 // zrotrammi ya NAvAyo tambheyAvikkhaNaM avAoti / tabheyAvikkhAe gaNu thovamirNapi NAvAo || 4 ||" ityAdi, anye tvAcAryA idaM sUtraM vizeSasA4 mAnyArthAvagrahaviSayaM vyAcakSate, avyaktaM-aniddharitavizeSasvarUpaM azabdavyavacchedena zabdaM zRNuyAt tena zabda iti zabdamAtramavagRhItaM na punarevaM jAnAti ka eSa zabdaH, zAMkhanAdInAmanyatamaH, AdizabdAdrasAdiparigrahaH, tatrApIyameva vAtIta, yuktiyuktA ceyaM vyAkhyeti, tata pravizati sadaparyAlocanAM karoti, iha ca duravabodhatvAdvastuna apaTutvAcca matijJAnAvaraNa| kSayopazamasyA saMjAtApAya eveopayogAcyutaH punarapyanyamantarmuhUrtta mIhate, evamahopayogAvicchedata eva prabhUtAnapyantarmuhUrttAnIhata iti sambhavaH, tato jAnAtItyAdi, vastutaH gatArthaM yAvat sparzanandriyavaktavyatA, uktaM ca bhASyakAreNa "sesesuvi rUpAdisu visaesuvi hoi rUbalakkhAI / pAyaM paccAsannattaNeNamIhAdivatthUNi // 1 // thANupurisAdikuppalAdibhinnakarillamasAdI / sappo - ppalaNAlAdiya samANarUvAdivisayAI // 2 | evaM ciya sumiNAdisu maNaso sadAdisu visasu / hotidiyavAvArAbhAve'vi avaggahAdIyA ||2||" ityAdi, 'se jahA NAmae' ityAdi, iha pratibodhaprathamasamaye'vyaktam- anirddhAritasvarUpaM svapnaM pratisaMvedayet tasya tadArthAvagrahaH, tata UrdhvamIhAdaya iti, anya tu manaso'pyarthAvagrahAt pUrva vyaMjanAvagrahaM manodravyavyaMjanagrahaNalakSaNaM vyAcakSate, tat punarayukta, anArSatvAd, vyaMjanAvagrahasya zrotrAdibhedena caturvidhatvAt zeSaM prakaTArtha yAvat setaM malagadite / iha ca sukhapratipatyartha svapnamadhikRtya noindriyArthAvagrahAdayaH pratipAditAH, anyathA'nyatrApIndriyavyApArAbhAve sati manasA muni dIparatnasAgareNa saMkalita... AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI -racitA vRttiH ~75~ avagrahAdiH kramaH matterviSayaH || 190 ||
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ............ mUlaM [37] / gAthA ||7|| ...... avagrahApAdayo bhedAH prata sUtrAMka [37] gAthA | ||7|| paryAlocayato avagantavyA iti // atrAha-kimuktalakSaNamavagrahAdikrama vihAya kvacidapi matijJAnaM notpadyate yena krama iti, atrohAribhadrIya yo cyate, notpadyate, tathAhi- nAnavagRhItamIyate, na cAnIhitamavagamyate, na cAnavagataM dhAryate ityalaM prasaMgena / / sarvamevedaM dravyA 4 dibhirniruupynaah|| 71 // 'taM samAsato' ityaadi|(37-184)|| dravyata AbhinibodhikajJAnI Adezana, Adeza:-prakAra:, sa ca sAmAnyato vizeSamataca, tatra dravyajAtisAmAnyAdezena, dravyANi-dharmAstikAyAdIni jAnAti, vizeSato'pi yathA dharmAstikAyo dharmAstikAyasya deza ityAdi, na pazyati sarvAtmanA dharmAstikAyAdIn , zabdAdIstu yogyadezAvasthitAn pazyatyapi, zrutAdezato vA jAnAti, evaM hakSetrAdiSvapi bhAvanIya, navaraM tAna pazyatyeva, tathA coktaM bhASyakAreNa-"Adesotti pagAro ohAdesaNa sabbadavyAI / dhammatthi"kAiyAI jANai na u sabvabhAveNa // 1 // khecaM logAloga kAlaM savvaddhamahaba tividho'vi / paMcodaiyAdIe bhAve ja neyamevatiya 8 // 2 // Adesotti va su sutovalahesu tassa matiNANaM / pasaraha tabbhAvaNabhAviNoci muttANusAreNa / / 3 // " sAmprataM saMgrahagAthA hai ucyate, tatra uggaha0 gAhA // (*75-184) // avagrahaH prAgnirUpitazabdArthaH, tathA IhA'pAyazca, cazabdaH pRthagavagrahAdisvarUpahA svAtantryapradarzanArthaH, avagrahAdInAmIhAdayaH paryAyA na bhavantItyuktaM bhavati, samuccayArtho vA, yadA samuccayArthastadA vyavahito hA draSTavyaH, dhAraNA ca, evakAraH kramaparidarzanArthaH, evamanenaiva krameNa bhavanti catvAryAbhinibodhikajJAnasya bhiyanta iti bhedA-vikalpAH CA%*&+KASARIES SASARA dIpa anukrama [121122] // 71 muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~764
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [37..] gAthA ||76 77|| dIpa anukrama [123 124] nandIhAribhadrIya vRttau // 72 // "nandI"- cUlikAsUtra - 1 ( mUlaM + vRtti:) mUla [ 37...] / gAthA ||76-77|| aMzA ityanarthAntaraM ta eva vastUni bhedavastUni kathaM 1, yato nAnavagRhItamIdyate, na cAnIhitamavagamyate, na cAnavagataM dhAryata ivi, athavA kAkA nIyate, evaM bhavati catvAbhinibodhakajJAnasya bhedavastUni ?, samAsena saMkSepeNa, viziSTAvagrahAdisvarUpApekSayA, na tu vistarata iti vistarato'STAviMzatibhedabhinnatvAttasyeti gAthArthaH // idAnImanantaropanyastAnAmavagrahAdInAM svarUpaM pratipipAdayiSayA''ha -- atthANaM0 gAhA // (*76- 184 ) // tatrAryanta ityarthAH, aryante gamyante paricchidyanta itiyAvat te ca rUpAdayaH, teSAmarthAnAM prathamadarzanAnantaraM ca grahaNaM avagrahaM bruvata iti yogaH, Aha-vastunaH sAmAnyavizeSAtmakatayA viziSTatvAt kimiti prathamaM darzanaM tato jJAnamiti, ucyate, tasya prabalAvaraNatvAta, darzanasya cAlpAvaraNatvAditi, 'tathe' tyAnantarye, vicAraNaM paryAlocanaM, arthAnAmiti vartate, IhanamIhA tAM, bruvata iti sambandhaH, vividho'vasAyo vyavasAya:- nirNayastaM vyavasAyaM ca arthAnAmiti vartate, apAyaM bruvata iti saMsargo, dhRtirdharaNaM, arthAnAmiti vartate, paricchinnasya vastunaH avicyutismRtivAsanArUpaM taddharaNaM punadhIraNAM, bruvata ityanena zAstrapAratantryamAha, itthaM tIrthakaragaNadharA bruvate, anye tvevaM paThanti 'asthANaM uggahaNammi uggahI' ityAdi, atrApyarthAnAmavagrahaNe satyavagraho nAma mativizeSa ityevaM bruvate, evamIhAdiSvapi yojyaM, bhAvArthastu pUrvavaditi gAthArthaH / idAnImabhihitasvarUpANAmavagrahAdInAM kAlapramANamabhidhitsurAha uggaho0 gAhA / / *77-984) / / ihAbhihitalakSaNo'rthAvagraho yo jaghanyo-naizrayikaH sa khalvekaM samayaM bhavatIti sambandhaH, muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI - racitA vRttiH ~77~ avagrahA dayo bhedAH ||| GR !!
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [37...] / gAthA ||77-78|| ........ nandI- hAribhadrIya prata sUtrAMka [37..] gAthA |7778|| RECER tatra kAlaH paramanikRSTaH samayo'bhidhIyate, sa ca prvcnprtipaaditotplptrshtvytibhedodaahrnnaajiirnnpttttshaattikaapaattndRssttaantaa-hai| | avagrahAcAvaseya iti, tathA sAMvyavahArikArthAvagrahavyaJjanAvagrahau tu pRthak pRthagantarmuhUrttakAlaM bhavata iti jJAtavyau, IhA cApAyacehApAyau, dInAM | prAkRtazelyA bahuvacanaM, uktaM ca-"bahuvayaNeNa duvayaNaM chadvivibhattIi bhaNNai cautthI / jaha hatthA taha pAyA namo'dhu devAhidevANaM kAlamAna // 1 // " tAvIhApAyau muhUrtArddha jJAtavyau bhavataH, tatra muhUrttazabdena ghaTikAdvayaparimANaH kAlo'bhidhIyate, tasyArddha muhUrtAca, tuzando vizeSaNArthaH, ki vizinaSTi 1, vyavahArApekSayaitanmuhUddhimuktaM, tatvatastvantarmuhartamabaseyamiti, anye tvevaM paThanti-- "muhuttamaMtaM tu" muhUrtAntastu, dve pade, ayamarthaH-antarmadhyakaraNe, tuzabda evakArArthaH, sa cAvadhAraNe, etaduktaM bhavati-IhApAryo bahantiH , bhinaM yaha jJAtavyau bhavataH, antarmuhartamevetyarthaH, kalanaM kAlaH kAlaM, na vidyate saMkhyAyante iyantaH pakSamAsatveyanasaMvatsarAdaya ityevabhUtA saMkhyA yasyAsAvasaMkhyeyaH, palyopamAdilakSaNa ityarthaH, taM kAlamasaMkhyaM, tathA saMkhyAyata iti saMkhyA-1 iyantaH pakSamAsatveyanAdaya ityevaM, saMkhyeya pramita ityarthaH, taM saMkhya, cazabdAdantarmuhUrtta ca, dhAraNAbhihitalakSaNA bhavati jJAtavyA, | ayamatra bhAvArtha:-apAyottarakAlamavicyutirUpA'ntarmuhataM bhavatyeva, smRtirUpApi, vAsanArUpA tu tadAvaraNakSayopazamAkhyA smRti dhAraNAyAH bIjabhUtA saMkhyeyavarSAyuSAM sattvAnAM saMkhyeyakAlaM asaMkhayeyavapIyuSAM palpopamAdijIvinAM cAsaMkhyeyamiti gaathaangkH||4 | itthamavagrahAdInAM svarUpamAbhidhAyedAnIM zrotrendriyAdInAM prAptAprAptaviSayatA pratipipAdayipurAha puDhe suNahagAhA // (*78-184) // tatra spRSTamityAliGgitaM, tanau reNucat , zRNoti-gRhNAti, kiM', zabda-zabdadravyasaMghAta, kI kutaH / , tasya sUkSmatvAdbhAvukatvAt pracuradravyAkulatvAcchoDendriyasyAnyendriyagrahaNAt prAyaH padutaratvAt 1, rUpyata iti rUpaM tadrUpaM ACNG dIpa anukrama [124125] OMRS muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~78~
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [37...] / gAthA ||78-79|| 84% vRtto prata sUtrAMka [37..] gAthA ||7879|| nandI | punaH pazyati--gRhNAti, aspRSTam anAligitamasaMbaddhamityarthaH, pUnaHzabdo vizeSaNArthaH, tuzabdastvevakArArthaH, tatazcAyamarthaH-aspRSTameva | prApyAprAhAribhadrIya yAdA pazyati, punaHzabdAdaspRSTamapi yogyadezAvasthita, nAyogyadezAvasthitamadholokAdi, kutaH, aprAptakAritvAt parimitadezasthIvaSaya- pyakAritA grAhitvAccakSuSa iti 2, prAyata iti gandhastaM 3, rasyata iti rasastaM ca, spRzyata iti sparzasta, pazabdI pUraNasamuccayAyau~, 'baddha-1 / / 74 // spRSTamiti' paddham-AkliSTaM toyavadAtmapradezairAtmIkRtamityarthaH, spRSTaM pUrvavat , prAkRtazailyA cetthamupanyAso 'paddhapuDhe' ti, arthatastu | spRSTaM ca baddhaM ca spRSTayaddhamiti vijJayaM, AliMgitAnantaramAtmapradezairAgRhItamityarthaH, gandhAdiH, stokadravyatvAdabhAvukatvAt / / prANAdInAM cApaTutvAdvinidhinotItyeva dhyAgRNIyAditi gAthArthaH / iha spRSTaM zRNoti zabdamityukta, tatra kiM zabdaprayogAtmR-1 dhAnyeva kevalAni zabdadvyANi gRhAsyutAnyAni tadbhAvitAni Ahosvit midhANIti codakAbhiprAyamAzaMkya na tAvat kevalAni, | teSAM vAsakatvAttayogyadravyAkulatvAca lokasya, kintu mizrANi tadvAsitAni vA gRhAtIti, amumarthamabhidhitsurAha-. bhAsA gAhA (779-184) / bhASyata iti bhApA, pakanA zabdatayotsajyamAnA dravyasaMhatirityarthaH, tasyAH samazreNayo bhASA-12 | samazreNayaH, samagrahaNa vizreNIcyavacchedArtha, iha zreNayaH kSetrapradezazreNayo'bhidhIyante, tAca sarvasyaiva bhASamANasya parsa dinu vidyante, yAvatsRSTA sati bhASA''dyasamaya eva lokAntamanudhAvatIti, tA ito- bhApAsamazreNItaH, ito gataH prApta: sthita ityanathontaraM, etaduktaM bhavati- bhASAsamaNivyavasthita iti, zabdyate'neneti zabdaH bhApa rakhena pariNataH pragalarAziH taM zabda, ya puruSA | zvAdisambandhinaM zRNoti-gRhNAti upalabhata iti paryAyAH, yattadonityasambandhA mitha zRNoti, etaduktaM bhavati-utsRSTadravya: |bhAvitApAntarAlasthazabdadravyAmizramiti, viNi punarita iti vartate, tatazcAyamoM bhavati vizreNivyavasthitaH punaH zrotA zabda | dIpa ERRENAKAci anukrama [125126] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~79~
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [38] gAthA ||79 80|| dIpa anukrama [126 129] *3556% "nandI" - cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [38] / gAthA ||79-80|| nandI- zRNoti niyamena parAghAte sati yAni zabdadravyANyutsRSTadravyAbhighAte vAsitAni tAnyeva, na punarutsRSTAnIti bhAvArtha:, kutaH ?, hAribhadrIya teSAM anuzreNigamanAt pratiSAtAmAyAcca, athavA vizreNisthita eva vizreNirabhidhIyate pade'pi padAvayavaprayogadarzanAdbhImasenaH vRttI senaH satyabhAmA bhAmeti yatheti gAthArthaH // sAmprataM vineyagaNasukhapratipattaye matijJAnaparyAyazabdAnabhidhitsurAha11:04 11 IhA0gAhA / / (*80-184) || IhanamIhA, sadarthaparyAlocanaceSTetyarthaH, apohanamapoho, nizraya ityarthaH, vimarSaNaM vimarSaH, IhA| pAyamabhyavarttI pratyayaH, tathA'nvayadharmAnveSaNA mArgaNA, caH samuccayArthaH, vyatirekadharmAlocanA gaveSaNA, tathA saMjJAnaM saMjJAvyaMjanAvagrahottarakAlabhAvI mativizeSa ityarthaH, smaraNaM smRtiH pUrvAnubhUtArthAlambanapratyayaH, mananaM matiH kathaMcidarthaparicchittAvapi sUkSmadharmAlocanarUpA buddhirityarthaH tathA prajJAnaM prajJA viziSTakSayopazamajanyA prabhUtavastugatayathA'vasthita dharmAlocanarUpA saMviditi bhAvanA sarvamidamAbhinivodhikaM matijJAnamityarthaH evaM kiMcidbhedAdbhedaH pradarzitaH, tattvatastu mativAcakAH sarva ete paryAyazabdA iti gAthArthaH // 'saMta' mityAdi, tadetadAbhiniyodhikajJAnamiti // sAmprataM prAgupanyastasakalacaraNakaraNakriyAdhArazrutajJAnasvarUpajijJAsayAha 'se kiM tamityAdi // 38-180) / / atha kiM tat zrutajJAnaM ?, zrutajJAnamupAdhibhedAccaturdazavidhaM prajJataM, tadyathA- akSarataM 1 anakSara 2 saMzitaM 3 asaMjJitaM 4 samyakkSutaM 5 midhyAzrutaM 6 sAdi 7 anAdi 8 saparyavasitaM 9 aparyavasitaM 10 gamikaM 11 agamikaM 12 aMgapraviSTaM 13 anaMgapraviSTaM 14, eteSAM ca bhedAnAM svarUpaM yathAvasaraM vakSyAmaH / akSarazrutAnakSarazrutabhedadvayAnta muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH *** atha parokSajJAna-bhede 'zrutajJAna'sya varNanaM Arabhyate, tadantargat 'zrutasya 14 bhedAnAM varNanaM kriyate ~80~ bhASAzrutiH matipayoyAtha // 79 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) / ...... mUlaM [39] / gAthA ||80...|| prata sUtrAMka [39] gAthA ||80..|| nandI- rbhAve'pi zepabhedAnAmupanyAso'jJAtajJApanArthaH, na ca bhedadvayAdevAvyutpatramatInAM zeSabhedAvagama iti pratItametad , alaM vistareNa // zrutabhedAH hAribhadrIyAlI sAmpratamupanyastazrutabhedAnAM svarUpamanavagacchannAya bhedamadhikRtya praznasUtramAha lA akSarazrutaM vRttI se kiMta' mityAdi // 139-187) / / atha kiM tadakSarazrutaM, 'kSara saMcalane na kSaratItyakSaraM, tacca jJAnaM cetanetyarthaH, jIvaskhA // 76 // bhAvyAdanupayoge'pi tatvatA na pracyavata ityarthaH, itthaMbhUtabhAvAkSarakAryakAraNatvAdakArAdyapyakSaramucyate, tatrAkSarAtmakaM zrutamakSarazrutaM dravyAkSarANyadhikRtya, athavA'kSaraM ca tat zrutaM cAkSarazrutaM, bhAvAkSaramadhikRtya, idamakSarazrutaM trividha prajJataM. akSarasyaiva tribhedatvAt, | tribhedatAmeva darzayannAha- saMjJAkSaraM 1 vyaMjanAkSaraM 2 labdhyakSaraM 3, 'se kiM tamityAdi atha kiM tat saMjJAkSaraM ', saMjJAna saMtrA, saMjJAyate vA anayeti saMjJA, tamivandhanamakSaraM saMjJAkSaraM, idaM ca akSarasya akArAdeH saMsthAnasyAkRtiH saMsthAnAkArI, yatastanivandha nevateSvakArAdisaMjJA pravartate iti, etacca brAhamyAdilipIvidhAnAdanekavidhaM, 'setaM sanakvara' tadetat saMjJAkSaraM // MT se kita' bhityAdi, atha kiM tad vyaJjanAkSaraM ?, vyajyate'nenArthaH pradIpeneca ghaTa iti vyaJjanaM taba tadakSaraM ca vyaJjanA vara, tacceha sarvameva bhASyamANamakArAdi hakArAntaM, arthAbhivyaJjakatvAcchabdasya, tathA cAha sUtrakAra:-akSarasyAkArAdeH vyaJjanA-1 bhilApaH zabdoccAraNaM, 'se tamityAdi, tadetadvayaJjanAkSaram // I se kiM ta' mityAdi, atha kiM tallabdhyakSaraM!, labdhiH kSayopazamaH upayoga ityarthaH, 'akkharalavIyamsa' ityAdi, ihAkSare // 6 // lambhiryasya so'kSaralAbdhikastasya, indriyamanaubhayavijJAnasamutthaghaTAdyakSaralabdhisamanvitasyetyarthaH, anena vikalendriyAdivyavaccheda CA dIpa anukrama [130] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~81
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [39] gAthA // 81 // dIpa anukrama [131 132] "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [39] / gAthA ||81|| nandIhAribhadrIya vRttI // 77 // mAha, labdhyakSaraM samutpadyate kutazcicchandAdernimittAt saJjAtatadAvaraNakarmakSayopazamasya labdhyakSaraM samutpadyate - akSaropalambhaH saJjAyate, etaduktaM bhavati-zabdAdigrahaNasamanantaramindriyamanonimittaM zrutagranthAnusAri zAGkha ityAdyakSarAnuSaktaM vijJAnamutpadyate, 14 taccAnekaprakAraM tadyathA zrotrendriyalabdhyakSaramityAdi, iha zrotrendriyeNa zabdazravaNe sati zAGkho'yamityAdyakSaradvayalAbhaH zrotrendriyanimittattvAcchotrendriyalabdhyakSarAmiti, evaM zeSeSvapi bhAvanIyaM, 'se ta' mityAdi, tadetallabdhyakSaraM, 'se ta' mityAdi, tadetadakSarAtmakaM akSaraM ca taditi vA zrutaM cAkSarathutaM, tatra saMjJAvyaJjanAkSare dravyazrutaM labdhyakSaraM punarbhAvazrutaM labdhervijJAnarUpatvAt / / 'se kiM tamityAdi, atha kiM tadakSaratam 1, 2 anakSaraH zabdaH kAraNaM kAryamanakSara anekavidham- anekaprakAraM prajJaptam, tadyathA UsasiyaM0gAhA || ( * 81-187 ) / ucchvasanamucchvasitaM bhAve niSThApratyayaH tathA niHzvasanaM niHzvasitaM niSThIvanaM niSThyUtaM, kAsanaM kAsivaM, cazabdaH samuccayArthaH, kSavaNaM zrutaM cazabdaH samuccayArtha etra, asya vyavahitaH sambandhaH, kathaM?, seMTita cAnakSaraM zrutamiti vakSyAmaH, niHsaGghanaM niHsaGghitaM, anusvAravadanusvAraM, akSaramapi yadanusvArava duccAryate, 'anakSara' mityetaducchvasitAdyanakSarazrutamiti, seNTanaM seTitaM tat seMTitaM cAnakSarazrutamiti, idaM cocchvasitAdi dravyapratamAtraM dhvanimAtratvAt, athavA zrutavijJAnopayuktasya jantoH sarva eva vyApAraH zrutaM tasya tadbhAvena pariNatatvAt, Aha-yadyevaM kimityupayuktasya ceSTA'pi zrutaM nocyate, yenocchvasitAdyevocyate iti, atrocyate, rUkhyA, athavA zrUyata iti zrutaM, anvarthasaMjJAmadhikRtyocchvasitAdyeva zrutamucyatena ceSTA, tadabhAvAditi, anusvArAdayastvarthagamakatvAdeva zrutamiti, 'se ta' mityAdi, tadetadanakSarazrutam / muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~82~ labdhyakSaraM anakSarazrutaM // 77 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [40] / gAthA ||81...|| (44) A-CA vRttA prata sUtrAMka [40] gAthA ||81..|| EXE SONAL nandI 'se kiM tamityAdi, // (40-189) / / atha kiM tat saMjJizrutaM', saMjJAnaM saMjJA, saMjJA'syAstIti saMtrI tasya zrutaM 2 trividha saMnizrutaM hAribhadrIya | ajapta, saMjina eva tribhedatvAt , tribhadatAmeva darzayannAha-tadyathA-kAlikyupadezana hetUpadezana dRSTivAdopadezena. 'sekiMtamityAdi, atha ko'yaM kAlikyupadezana, ihAdipadalopAddIrghakAlikI kAlikyucyate, saMjJeti prakaraNAdgamyate, upadezanamupadezaH, kathanamityarthaH, // 78 // | dIrghakAlikyAH sambandhI dIrghakAlikyA vA matenopadezo dIrghakAlikyupadezastena yasya prANinaH asti-vidyate IhA-zabdAghavagrahaNottarakAlamanvayavyatirekadharmAlocanaceSTetyarthaH, tathA apoho-vyatirekadharmaparityAgenAnvayadharmAdhyAsenAvadhAraNAtmakaH pratyaya iti bhAvanA,yathA zabda iti,tathA mArgaNA vizeSadharmAnveSaNArUpA saMbidityarthaH,yathA zabdaH san kiM zAGkaH kiM vA zArGga iti,tathA gaveSaNA vyatirekadharmasvarUpAlocanA,yathA kharAdaya evaMbhUtA iti,tathA cintA anvayadharmaparijJAnAbhimukhA ceSTA, yathA madhuratvAdayastvevabhUtA 18 hai iti,tathA vimarSaH tyAjyadharmaparityAgenopAdeyadharmagrahaNAbhimukhya,yathA na zAGgaH,prAyo'yaM madhuratvAdiyogAcchAGkaiti, seNaM sannIti hai labbhatitti sa prANI Namiti vAkyAlaGkAre saMjJIti labhyate, manaHparyAptyA paryApto'vagrahAdimatijJAnasampatsamanvita ityarthaH, | athavA yasyAsti IhA--kimataditi ceSTA idamityavagamo'pohaH avagatArthAbhilASe tatprArthanA mArgaNA tadaprAptau ca nipuNopAya to'nveSaNaM gaveSaNA prayuktapratihatopAyasyopAyAntaracintanaM cintA tadviSaya evopAyAlocanAtmakaH pratyayo vimarpaH sa saMjJIti lA // 7 // labhyate,ayaM ca garbhavyutkrAntikaH puruSAdiraupapAtikazca devAdireva manaHparyAptiprayukto vijJeyaH, yathoktavizeSaNakalApasamanvitatvAt , na punaranyastadvizeSaNavikala iti, Aha ca-'jasse' tyAdi,yasya nAsti IhA'poho mArgaNA gaveSaNA cintA vimarpaH so'sanIti lampate, ayaM ca sammUcchimapaMcendriyavikalendriyAdijJeyaH, alpamanolamdhitvAdabhAvAcca, 'seta'mityAdi,so'yaM kAlikyupadezena / dIpa anukrama [133] ma SEXSITES 6+ muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~834
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [40] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [133] nandIhAribhadrIya pUcI // 79 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [40] / gAthA ||81..|| 'se kiM tamityAdi, atha ko'yaM hetUpadezena, hetuH kAraNaM sa eva upadezaH hetorupadezaH hetupadezastena, kAraNopadezenetyarthaH, yasya prANino'sti vidyate'bhisandhAraNam--avyaktena vijJAnenAlocanaM tat pUrvikA tatkAraNikA karaNazaktiH kriyAzaktiH, karaNaM kriyA zaktiH sAmarthya, avyaktavijJAnAlocananibandhanaceSTAsAmarthyamiti bhAvanA, sa prANI Namiti vAkyAlaMkAre saMjJIti labhyate, ayaM ca dvIndriyAdiH sammUrcchimapaMcendriyAvasAno vijJeyaH tathAhi kramyAdayo 'pISTeSvAhArAdiSu pravarttante aniSTebhyazca nivarttante svadehaparipAlanArtha, prAyo varttamAna eva na cAsIcantyeSTAniSTaviSayaH pravRttinivRttisambhava iti saMjJI, uttalakSaNavikalastvasaMjJI, tathA cAha- 'yasyetyAdi yasya nAsti abhisandhAraNapUrvikA karaNazaktiH so'saMGgIti labhyate, ayaM caikendriyapRthivyAdikhaseyo, manolabdhirahitatvAda, Aha-yadi svalpasaMjJAyogAdvikalendriyAdayaH saMzina iSyante pRthivyAdayaH kiM neSyante / yatasteSAmapi dazavidhAH saMjJA vidyanta eva tathA coktaM paramagurubhiH- "kati NaM maMta! egiMdiyANaM sabhAo padmattAo, goyamA dasa, taMjahA AhArasaMnA bhayasabhA mehuNa0 pariggahasannA koha0mANa * mAyA * lobha0 ohasacA logasanA ya" ti upayogamAtramoghasaMjJA lokasaMjJA svacchandavikalpitA vizvagamA laukikairAcaritA, tadyathA - anapatyasya na santi lokA ityAdi, anye tu vyAcakSate oghasaMjJA darzanopayogo lokasaMjJA jJAnopayoga iti, atrocyate, ihauSasaMjJA stokatvAd AhArAdisaMjJAzcAniSTatvAnAdhikriyate, yathA na kArSApaNamAtreNa dhanavAnabhidhIyate mUrttimAtreNa vA rUpavAniti, kintu yathA prabhUtaratnAdisamanvito dhanavAn prazastamUrtiyuktazca rUpavAnabhidhIyate, evaM mahatI zobhanA ca saMjJA yasyAstyasau saMjJIti, viziSTatarA ca vikalendriyasaMjJetyalaM vistareNa, 'sela' mityAdi, so'yaM hetupadezana / 'se kiM ta' mityAdi, atha ko'yaM dRSTivAdopadezena?, dRSTiH-darzanaM vadanaM vAdaH dRSTInAM vAdaH dRSTivAdaH tadupadezana tanmatApekSayA 0 muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~84~ N // 79 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [41] / gAthA ||81...|| prata sUtrAMka [41] gAthA // 81.. // nandI-18 saMjhizrutasya kSayopazamena saMjJIti labhyate, ayamatra bhAvArtha:-saMjJAnaM saMjJA tadyogAta saMkSI tasya zrutaM saMjJizrutaM, idaM samyak zrutameva, saMjJizrutaM hAribhadrIya anyathA saMjJAnAbhAvAt ,na hi mithyAdRSTaH saMjJAnamasti, hitAhitapravRttinivRtyabhAvAd , rAgAdipravRtteH, uktaM ca "tajjJAnameva na bhavati | vRttoM yasminnudite vibhAti raaggnnH| tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // " samyagdRSTistu tabhigrahaparatvAdvItarAga-1 |sama eva, uktaMca- "kalusaphaleNa | jujjai kiM cittaM tattha jaM vigatarAo / saMtavi jo kasAe NigiNhatI so'vi tattullo // 1 tItyAdi, alaM prasaMgena, taditthaMbhUtasya saMnnizrutasya kSayopazamena satA saMjJIti labhyate, ayaM ca samyagdRSTireva kSAyopazamikajJAna| yukto rAgAdinigrahaparaH, tadanyastvasaMjI, yata Aha granthakAraH--asaMjJizrutasya kSayopazamenAsaMjhIti labhyate, 'seta'mityAdi, so'yaM dRSTivAdopadezena, evaM saMjhinastribhedabhinnatvAt zrutamapi tadupAdhibhedAt trividhameveti / atrAha-kAlikyupadezenetyAdi kramAkimarthI, | ucyate, iha prAyaH sUtre yatra kvacit saMjhigrahaNaM tatra dIrghakAlikyupadezena samanaskasaMjJiparigraha iti prathamaM tadupanyAsaH, apradhAna tvAccetarayoH ante ca pradhAnAbhidhAnamiti nyAyyaM, 'seta'mityAdi, tadetat saMjJizrutaM, asaMjJizrutaM tu pratipakSAbhidhAnAdeva &aa pratipAditaM, tadetadasaMkSizrutam // | 'se kiMta mityAdi / / (41- 191 / / atha kiM tat samyakzrutaM?,2 yadidaM praNItamiti sambandhaH, tatrAzokAdyaSTamahAprAtihA yarUpAM pUjAmahantItyarhantaH, tathA coktaM-"azokavRkSaH surapuSpavRSTirdivyo dhvanizcAmaramAsanaM c| bhAmaNDalaM dundubhirAtapatra, satprAti- PH // 8 // lahAyaryANi jinezvarANAm // 1 // tairahadbhiH, tatra zuddhadravyAstikanayamatAnusAribhiHanAdizaddhA eva muktAtmAno'bhyupagamyante,yathosatam-"jJAnamapratighaM yasya, vairAgya ca jagatpateH / aizvarya caiva dharmazca, sahasiddhaM ctusstty||1||" ityAdi, bahavazva kaizcidiSyante, tepi OMOMOM 64545453 dIpa anukrama [134] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ... zrutajJAnasya 14 bheda-madhye 'samyakazrutasya varNanaM kriyate ~-85
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [41] gAthA ||..|| dIpa anukrama [134] A "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [41] / gAthA || 81...|| nandI // 81 // va sthApanAdidvAreNa pUrjArhatvAdarhanto bhavantyeva, ato- bhagavadbhiH, bhagaH khalu samatraizvaryAdilakSaNaH, yathoktaM- "aizvaryasya samagrasya, hAribhUdrIyaH- OM rUpasya yazasaH zriyaH / dharmasyAtha prayatnasya, SaNNAM bhaga itIMganA ||1||" bhago vidyate yeSAM te bhagavantaH tairbhagavadbhiH, na cAnAdivRttau zuddhAnAM samagra rUpamupapadyate, azarIritvAt, zarIrasya ca rAgAdikAryatvAt teSAM ca tadabhAvAditi, svecchA nirmANataH samagrazarIrasambhavAtulyatAmevAzaMkyAha-utpannajJAnadarzanadharaiH na ca tenAdizuddhAH utpannajJAnadarzana dharAH 'jJAnamapratighaM yasyetyAdivacanavirodhAt evaM zuddhadravyAstikanayamatAnusAriparikalpitamuktavyavacchedArtho'yaM granthaH, adhunA paryAyAstikanyamatAnusAriparikalpitamuktavyavacchedArthamAha- 'trailokyanirIkSitamahitapUjitaiH' nirIkSitAtha mahitAca pUjitAzveti samAsaH, trailokyena nirIkSitamahitapUjitA iti vigrahaH, vizeSaNasAphalyaM punaritthamavaseyaM trailokyagrahaNAd' bhavanavyantaranaravidyAdharajyotiSkavaimAnikaparigrahaH, nirIkSitA bhaktinamrairmanorathadRSTibhirdRSTAH, mahitA yathA'vasthitAnyAsAdhAraNaguNotkInalakSaNena bhAvastavena pUjitAH sugandhipuSpaprakaraprakSepAdinA dravyastaveneti, tatra sugatAdayo'pi paryAyAstikanayamatAnusAribhitrailokyanirIkSitamahitapUjitA iSyanta eva, Aha ca stutikAra:"devAgamana bhoyAnacAmarAdivibhUtayaH / mAyAvidhvapi dRzyante, nAtastvamasi no mahAn ||1||" ityAdi, ata Aha- 'atItapratyutpannAnAgatajJaiH' na caikAntakSaNikavAdinAM yathoktavizeSaNasambhavaH, atItAnAgatAbhAvAt, tathA cAgamaH, "Na NihANagayA bhaggA puMjo Natthi aNAgate / NibbumA Neva ciTThati Aragge sarisovamA || 1 ||" asatAM ca grahaNAyogAdityAdyatra bahu vaktavyaM, na ca tadducyate, gamanikAmAtratvAdasya prArambhasya, vyavahAranayamatAnusAribhistu kaizcidatItAnAgatArthagrAhiNa iSyanta evaM RSayaH, yathAsshureke- "RSayaH saMyatAtmAnaH phalamUlAnilAzanAH / tapasaiva prapazyanti, trailokyaM sacarAcaram / / 1 / / atItAnAgatAn bhAvAn, muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~86~ samyakkSutaM // 81 //
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [41] / gAthA ||81...|| (44) prata sUtrAMka [41] gAthA // 81..|| nandI- vartamAnAMzca mArata! / jJAnAlokena pazyanti, tyaktasaMgA jitendriyA // 2 // " ityAdi, ata Aha-'sarvajJaiH sarvadarzibhiH' te tu sarvajJA hAribhadAyAna bhavantItyabhiprAyaH, evaM pradhAnobhayanayamatAnusAriparikalpitamuktavyavacchedanaMda nIyate, anyathA vA'virodhena netanyAmiti, pUcA praNItam-arthakathanadvAreNa prarUpita, kiM ta-dvAdazAMga, zrutaparamapuruSottamasyAMgAnIcAMgAni dvAdaza agAni-AcArAdIni yasmisAlAsta dvAdazAMga, guNagaNo'syAstIti gaNI-AcAryastasya piTakaM- sarvasvaM gaNipiTakam , athavA gaNizabdaH paricchedavacanA, tathA coktam-"AyArammi ahIe ja NAto hoi samaNadhammo u / tamhA AyAradharo bhannati paDhama gaNiDDANaM // 1 // " paricchedasthAnamityarthaH, tatava paricchedasamUho gaNipiTaka, tadyathA-AcAra ityAdi, pAThasiddhaM yAvad dRssttibaadH| anaMgaprApiSTamAvazyakAdi, tato'rhatpraNItatvAt vastuta uktatvAdanuktamapi gRhyate, idaM sarvameva dravyAstikanayamatena tadabhidheyapaMcAstikAyabhAvavannityaM sat svAmyasa|mbandhacintAyAM satrArthobhayarUpaM samyakkSutameva bhavati,' svAmisambandhacintAyAM tu bhAjya, svAmipariNAmavizeSAt , kadAcit | samyakzrutaM kadAcidviparyayaH, tatra samyagdRSTeH prazamAdisamyakapariNAmopetatvAt svarUpeNa pratibhAsanAt samyakathutaM, picodayAnabhibhUtasya zarkarAdiriveti, mithyAdRSTaH punaraprazamAdimithyApariNAmopetatvAdvastunaH svarUpeNApratibhAsanAnmidhyAzrutaM, picodayAbhibhUtasyAzarkarAdivaditi, dezato dRSTAntA, azarkarAditvaM ca taM prati tatkAryAkaraNAt, tathA'pyabhyupagame cAtiprasaMgAdityala prasaMgena / / zrutapramANata eva samyakapariNAmaniyamanAyAha-. __ 'iccceda'mityAdi, ityetad dvAdazAMga gaNipiTakaM caturdazapUrviNaH samyakazrutameva, tathA abhitradazapUrviNo'pi samyakazrutameva, teNa paraM bhinnasu(dasambhayaNa' tti pazcAnupUrdhyA tataH paraM mineSu dazasu bhajanA-kadAcit samyakazrutaM kadAcinmithyAzrutaM, OMOMOMOMOMOM OMOMba kalaOMOMOMOMOM dIpa anukrama [134] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~-87
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [[42-43] gAthA ||..|| dIpa anukrama [135 [13] nandIhAribhadrIya vRttI // 83 // * sh "nandI"- cUlikAsUtra - 1 ( mUlaM + vRtti:) mUlaM [42-43] / gAthA || 81...|| pariNAmavizeSAd, etaduktaM bhavati- Asanabhavyo'pi midhyAdRSTiH sampUrNadazapUrvaratna nidhAnaM na prApnoti, midhyAtvapariNAmakalaMkitatvAdhAriyanibandhanapApakalaMkAMkita puruSava ccitAmaNimiti, 'seta' mityAdi tadetat samyakazrutam // 'se kiM tamityAdi // 42-194) / atha kiM tanmithyA zrutaMH, 2 yadidamajJAnikaiH, tatrAlpajJAnabhAvAddhanavadazIlabadvA samyagdRSTayo'pyajJAnikAH procyante ata Aha- midhyAdRSTibhiH kiM? -svacchandabuddhimativikalpitaM, ihAvagrahehe buddhiH, apAyadhAraNe matiH, svacchandana - svAbhiprAyeNa svataH, sarvajJapraNItArthAnusAramantareNa buddhimatibhyAM vikalpitaM svacchanda buddhimativikalpitaM svadvikalpanAzilpanirmitamityarthaH, tadyathA 'bhArata' mityAdi sUtrasiddhaM yAvaccatvArazca vedAssAMgopAMgAH, etAni svarUpato'nyathAvastvabhidhAnAnmidhyAzrutameva, svAmisambandhacintAyAM tu bhAjyAni, tathA cAha-mithyAdRSTemidhyAtvaparigRhItAni viparItAbhinivezahetutvAnmadhyAzrutaM etAnyeva samyagdRSTeH samyaktvaparigRhItAni asAratAdarzanena sthiratarasamyaktva pariNAmahetutvAt samyakzrutaM, athavA micchaddissivi samyakkSutamityAdi, athavA mithyADeTarapyetAni samyakkSutaM kasmAt samyaktvahetutvAta tathA cAha 'jamhA te micchAdIyA' ityAdi, yasmAtte midhyAdRSTayaH 'tehiM caiva samayehiM coditA samANa' tti taireva samayaiH siddhAntaiH pUrvAparavirodhadvAreNa yadyatIndriyArthadarzanaM syAt kathaMcidarthapratipattirityAdinA coditAH santaH kecana vivekinaH satyakyAdaya iva ki, 'sapakvadiTTIo varmeti' svapakSadRSTIstyajantItyarthaH 'satta' mityAdi, tadetat midhyAzrutaM / 'se kiM ta' mityAdi, sAdi saparyavasitaM anAdyaparyavasitaM cAdhikAravazAyugapaducyate, atha kiM tat sAdi, saha AdinA vartata iti sAdi ityetad dvAdazAMgaM gaNipiTakaM vyavacchittipratipAdanaparo nayaH vyavacchittinayaH, paryAyAstika ityarthaH, tasyArtho vyavacchittinayArthaH, tadbhAvo vyavacchici muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~88~ midhyAtvazrutaM // 83 //
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [ 42-43] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [135 136] nandIhArimudrIya vRttau // 84 // "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [42-43] / gAthA ||81... || nayArthatA tayA vyavacchittinayA rthabhAvena, paryAyApekSayetyarthaH, kiM 1, sAdi saparyasita, paryavasAnaM paryasitaM bhAve niSThApratyayaH, saha paryavasAnena saparyavasitaM, nArakAdibhAvApekSayA eva jIva iti, tathA avyavacchittipratipAdana puro nayaH avyavacchicinayaH, dravyAsti kanaya ityartha, tasyArtho'vyavacchittinayArthastadbhAvaH avyavacchittinayArthatA tathA avyavacchittinayArthabhAvena, dravyApekSayetyarthaH, kiM., anAdi aparyasitaM, trikAlAvasthAyitvAt jIvavat / / adhikRtamevArthaM dravyAdicatuSTayamadhikRtya pratipAdayannAha 'taM samAsato' ityAdi, tacchujJAnaM samAsataH saMkSepeNa caturvidhaM prajJataM, tadyathA dravyataH kSetrataH kAlato bhAvataH, tatra dravyataH Namiti vAkyAlaMkAre samyakkSutaM ekaM puruSaM pratItya sAdisaparyasitaM, kathaM 1, samyaktvAvAptau tatprathamapAThato yA sAdi, punarmidhyAtvaprAptau sati vA samyaktve pramAdiglAnisuralokagamana kevalotpattibhAvAt saparyavasitaM bahUna puruSAn pratItya anAdyaparyavasitaM santAnena pravattatvAt puruSatvavat, tathA kSetrataH paMca bharatAni paMca evatAni pratItya sAdi saparyasitaM, kathaM ? teSu suSamaduSpamAdikAle tIrthakara dharmasaMdhAnAM tatprathamatayo - | tpatteH sAdi, ekAntaduSpamAdikAle ca tadabhAve saparyavasitaM tathA mahAvidehAdi pratItya pravAharUpeNa tIrthakarAdInAmavyavacchitteranAdyaparyavasitaM kAlataH Namiti vAkyAlaMkAre avasarpiNI utsarpiNI ca pratItya sAdi saparvasitaM kathaM 1 yato'vasarpiNyAM tisRveva suSamaduSpamAduSpamasuSamAduSpamAsviti, utsarpiNyAM dvayoH duSpamAsumA suSama duSpamayoriti, na parataH, ityataH sAdi saparyavasitaM, atra kAlacakraM viMzatisAgaropamakoTI koTiparimANaM vineyajanAnugrahArthaM prarUpyate- cAri sAgarAmako DAkoDIu saMtatIe u egaMta sUsamA khalu jiNehiM sandehiM NiddiTThA || 1 || tIe purisANamAyuM tiSNi - u paliyAI taha pamANaM ca / tibheva gAuyAI AdIe bhaNati samayaNNU / / 2 / / upabhogaparI bhogA jammaMtaramukayavIyajAtAto / muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH *** atra 'kAlacakra'sya svarupam varNayate ~89~ mithyAtvadhuvaM // 84 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) .... mUla [42-43] | gAthA ||81...|| prata sUtrAMka [42-43] | gAthA ||81..|| nandI- | kappatarusamUhAo hoMti kilesa viNA tesi // 3 / / te puNa dasappagArA kappataru samaNasamayaketUhi / dhIrehi viNidivA maNorahApUhAribhadrIya ragA ee // 4 // mattagayA 1 ya bhiMgA 2 tuDiyaMgA 3 dIva 4 joti 5 citaMgA 6 / cittarasA 7 maNiyagA 8 gehAgArA 9 kAlaca aNiyaNA 10 ya / / 5 / / mattaMgaesu majja muhapejaM bhAyaNANi miMgasu / tuDiyaMgesu ya saMgayatuDiyANi bahuppagArANi // 6 // dIvasihA jotisaNAmayA ya Nicca kariti ujjoyaM / cigaMgesu ya mallaM cittarasA moSaNaDhAe // 7 // maNiyaMgasu ya bhUsaNavarANi * bhavaNANi bhavaNarukSesaM / Ayanesu ya icchiyavasthANi bahuppagArANi // 8 // eesu ya asu ya naranArigaNANa tANamuvabhogo / bhaviyapuNanbhavarahiyA iya sabvannU jiNA biti // 9 // to timi sAgarovamakoDAkoDI u vIyarAgehiM / susamatti samakkhAyA pavAharUveNa dhIrehiM / / 10 / / tIe purisANamAyu doNi ya paliyAI taha pamANaM ca / do ceva gAuyAI AIe bhaNaMti samayannU // 11 // upabhogaparIbhogA tesipi ya kappapAdavehito / hoti kilaseNa viNA navaraM UNA'NumAvehiM // 12 // to musamadUsamAe pavAharUveNa koDikoDIo / ayarANa doNNi siTThA jiNehiM jiyarAgadosehiM / / 13 / / tIe purisANamAuM ega paliyaM tahA pamANaM ca / egaM ca gAuyaM tIi AdIe bhaNati samayaNNU // 14 // uvabhogaparIbhogA tesipi ya kappapAdavehito / hAti kileseNa viNA | pAyaM UpA'NubhAvehiM // 15 // sUsamadusamAvasese paDhamajiNo dhammaNAyago bhayavaM | uppano kayapuno sippakalAdaMsago usaho // 16 // to dusamasussamUNA bAyAlIsAe varisasahasehiM / sAgarakoDAkoDI egeva jiNehi paNNatA // 17 // tIe purisANamAyu 181 puvapamANeNa taha pamANaM ca / dhaNusaMkhAnidiDha visesasuttAo NAyavvaM // 18 // uvamogA parIbhogA pavarosahimAiehiM vinnnneyaa| // 5 // va jiNacakivAsudevA sabve ya imIe volINA // 19 // igavIsasahassAI vAsANaM dUsamA imIe ya / jeviya mANuvabhogAdIyA va RSS dIpa anukrama [135 136] vaja muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~90~
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [ 42-43] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [135 136] nandIhAribhUdrIya hai vRttI // 86 // "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [42-43] / gAthA ||81... || dIsaMti hAyaMtA // 20 // eto u kiliGkatarA jItapamANAdiehiM nihitttthaa| atidusamati ghorA vAsasahassAI igavIsaM // 21 // ausadhpiNIe eso kAlavibhAgo jiNehiM nihiDo / esocciya paDilomaM vizeyustaSiNI evi // 22 // etaM tu kAlacaka sissajaNANuggahayA bhaNiyaM / saMkheveNa mahattho bisesamuttAo NAyabbo || 23 || 'NoussappiNI' mityAdi, noutsarpiNImavasapiMNIM ca pratItya anAdyaparyavasitaM, mahAvideheSveva kAlasyAvasthitatvAditi bhAvaH, bhAvataH Namiti pUrvavat 'ya' ityanirdiSTanirdeza ye kecana yadA pUrvAhlAdau jinaH prajJaptA 2 bhAvAH padArthAH 'Aghavijjati' ti prAkRtazailyA AkhyAyante, sAmAnyavizeSAbhyAM kathyanta ityarthaH, prajJApyante nAmAdibhedAbhidhAnena, prarUpyante nAmAdisvarUpakathanena, yathA 'paryAyAnabhidheya mityAdi, dRzyanta upamAnamAtrataH yathA gaustathA gavaya ityAdi, nida hetudRSTAntopanyAsena, upadarzyante upanayanigamanAbhyAmiti, sakalanayAbhiprAyato vA vA tAn bhAvAn tadA tatkAlApekSayA pratItya sAdi saparvavasitaM etaduktaM bhavati prajJApakopayoga -prajJApakopayogasvaraprayatnAsanavizeSataH pratikSaNamanyathA cAnyathA cAvasthiteH sAdi saparyadasitaM, tathA coktam- "upayogasarapayattAAsaNabhedAdiyA yA patisamayaM / bhinnA padmavagastA sAdisapajjantagaM tamhA || 1 ||" athavA prajJApanIyabhAvApekSayA gatisthitigyaNukAdyekapradezAdyavagAhaikAdisamayasthityekavarNAdipratipAdanAt sAdisaparyavasitaM kSAyopazamikabhAvApekSayA punaranAdyaparyavasitaM pravAharUpeNa tasyAnAdyaparyavasitatvAda, athavA catubhaMgikA sAdi paryavasitaM 1 sAdi aparyavasitaM 2 anAdisaparyavasitaM 3 anAdiaparyavasitaM 4, tatra prathamabhaMgaka pradarzanAyAha- 'bhavasiddhiyassa' ityAdi, bhavasiddhiko bhavyastasya zrutaM samyak zrutaM sAdi saparyasitaM, upayogAdyapekSayA bhAvitameva, dvitIyabhaMgastu zUnyaH prarUpaNAmAtrato vA abhavyasya varttamAnakAlApekSayA anAgatAdvAmadhikRtya midhyAzruta muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~91~ kAlacakraM - sAdisaparya sitAdi // 86 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ...... mUlaM [42-43] | gAthA ||81...|| prata sAdisaparyavasitAdi sUtrAMka [42-43] gAthA / ||81..|| nandI miti, tRtIyabhaMgastu samyaktvAptI bhavyasya mithyAzruta,caturtha bhaMgaM punarupadarzayannAha--'abhava' ityAdi,abhavasiddhikA-abhavyastasya hAribhadrIyA zrutaM mithyAbhuta anAthaparyavasitaM,tasya sadaiva saMsAravartitvAt / iha ca zrutasyopakrAntatvAt tRtIyacaturthamaMgakadvaye anAdizrutabhAva ukto- nyathA materapyayameva draSTavyaH,matizrutayoranyonyAnugatatvAt , atrAha-so'nAdijJAnamAvaH kiM jaghanya uta vimadhyama aahoshvidu||87||aalaa skRSTa iti, atrocyate,jaghanyo vimadhyamo vA,na tUtkRSTaH kathaMI,yatastasyedaM pramANa sadhyAgAsapadesagga mityAdi,sarva ca tadAkAzaM ca sarSAkAza, lokAlokAkAzAmityarthaH, tasya pradezAH, prakRSTA dezAH pradezA nirvibhAgA mAgA ityarthaH, teSAmagraM-parimANaM sarvAkAzapradezAgraM, sarvAkAzapradezaH, kiM, anantaguNitaM anantazo guNitaM anantaguNitaM, ekaikasminAkAzapradeze anantAgurulaghuparyAyamAbAtra paryAyAdharaM paryAyaparimANAkSaraM niSpayate, sarvadravyaparyAyaparimANamiti bhAvArthaH, stokatvAJcaha dharmAstikAyAdayo noktAH, arthatastu gRhItA eva, iha ca jJAnamakSaraM gRhyate, tathA tajjJeyU, tathA akArAdi ca, sarvathA'pyavirodha iti, asya ca sarvajIvAnAmapi cAkSarasyAnantabhAgo nityodghATitaH, sadAprAvRta ityarthaH, sa punaranantabhAgo'pyanekavidhaH, tatra sarvajaghanyavatanyamAtra, tatpunane kadAcidutkRSTAvaraNasyApyAtriyate, jIvasvAbhAvyAt, Aha-ca granthakAraH 'jai puNa' ityAdi, yadi punaH so'pi Abriyeta, tataH kiM ?, tena jIvaH ajIvatAM prApnuyAt , tenAvRtena jIvaH- caitanyalakSaNaH svalakSaNaparityAgAdajIvatAM prApnuyAt , nacaitad dRSTamiSTaM vA, sarvasya sarvathA svabhAvAtiraskArAd , atraiva dRSTAntamAha- 'suTuMbI' tyAdi, meghasamudaye candrasUryaprabhAjAlatiraskAriNa sati bhavati prabhA candrasUryayoH, sarvasya sarvathA svabhAvAtiraskArAditi / atrAha-'savvAgAsapaesaggaM sancAgAsapadesehi aNataguNiyaM paJjabaggakkharaM niSphaJjatI' tyatrAvizeSitamevAkSaramuktam,avizeSAbhidhAnAcedaM kevalamiti gamyate,iha tu zrutAdhikArAdakArAdi prakRtaM yatastat | dIpa anukrama [135 maa|| 87 // 136] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~92~
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) .... mUla [42-43] / gAthA ||81...|| 45% vRttI prata sUtrAMka [42-43] gAthA ||81..|| SA nandI kathaM kevalaparyAyaparimANatulyaM bhaved ?, ucyate, nanvatrApyaparyavasitazrutAdhikArAdakArAyeva gamyate, atha matiH- 'savvajIvANaMpiya NaM sAdisaparyahAribhadrIya akkharassa aNatabhAgo NiccugyADio'tti sarvajIvagrahaNAna tacchutaM, yataH samastadvAdazAMgavidAM tata samastamiti, yadyevaM vasitAdi kevalasyApi na sarvajIvAnAmevAnantabhAgo'vatiSThate, sarvajJasadbhAvAt, ato na tat kevalAkSaramapi, kasyAsAvanantabhAgo'stu , tathA| // 88 // avizeSeNa sajIvagrahaNe satyapi prakaraNAdapizabdAdvA kevalino vihAyAnyeSAM anantabhAgo gamyate, ata eva kiM na zrutAtmakama|kSaramaMgIkRtya samastadvAdazAMgavido vihAyAnyapAM anantabhAgo gamyate, tasmAt svaparaparyAyabhedAbhayamapyaviruddhAmati, tathA'pyatrAparyavasitazrutAdhikArAdakArAyeva nyAyAnupAti, tat punaranantaparyAyam / iha a a a ityakAra udAtto'nudAttaH svaritaH,sa sAnunAsiko niranunAsikazca, evaM dIrghaH plutaH, evaM tAvadaSTAdazaprabhedaM avarNa avate,evaM yAvataH kevala evAkAro labhate sAnunAsikAdIna | tathA'nyavarNasahito vA te'pyasya svaparyAyAH,te cAnantAH katham?, abhilApyabAhyanimittabhedAt tasya ca paramANudhyaNukAdibhedenAnantatvAta dhvanezca tathA tathAbhidhAyakatvapariNAme sati tattadarthapratipAdakatvAditi, sAMketikazabdArthasambandhavAdimatamapyAvazyakekA nayAdhikAre vicArayiSyAmaH,tatazcaite svaparyAyAH,zeSAstu sarva eva ghaTAdiparyAyAHparaparyAyA iti,te punaH svaparyAyebhyo'nantaguNAH, Aha-svaparyAyANAM tAvatparyAyatA yuktA, ghaTAdiparyAyAstu vibhinnavatvAzritatvAt kathaM tasyeti vyapadizyante', ucyate, svapayAya-* | vizeSaNopayogAt, iha ye yasya svaparyAyavizeSaNatayopayujyante te tasya paryAyatayA vyapadizyante,yathA ghaTasya rUpAdayaH, upayujyante // 88 // &cAkArasvaparyAyANAM vizeSaNatayA ghaTAdiparyAyAH, tAnantareNa svaparyAyavyapadezAbhAvAt, tathA vastusthityApi ca ghaTAdiparyAyAna | abhAvarUpeNAkArasya vyavasthitatvAd ghaTAdiparyAyANAM akArapayoyatAyAmavirodha iti, iyamatra bhAvanA--ghaTAdiparyAyANAmanantasvA dIpa anukrama [135136] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~93
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) mUlaM [43-44] / gAthA ||81...|| ..... prata nandI- hAribhadrIya sUtrAMka // 89 // [43-44] gAthA ||81..|| tebhyazcAkArasya svabhAvabhedana vyAvRttatvAt , svabhAvabhedena vyAvRttyanabhyupagame ca ghaTAdiparyAyANAmekatvaprasaMgAd,ataH svabhAvabhedanibandhanatvAdakArapoyatA teSAmiti,tasmAt svaparaparyAyApekSayA khalvakArasya sarvadravyaparyAyarAzitulyadharmatA'virodha iti, na cedamu- gamikAdi sUtra, yata Agame'pyuktam-"je ega jANati se saba jANati, je sambaM jANati se ega jANati"tti, asyAyamarthaH-ya eka vastUpalabhate | sarvapayoyaiH sa sarvamupalabhate, kazcaikaM sarvaparyAyairupalabhate ya eva sarva sarvathopalabhata ityatA-sarvamajAnAno nAkAraM sarvadhopalabhata iti, tatazcAsmAt satrAt sarvameva vastu sarvadravyaparyAyarAzitulyadharmaka, iha tvakSarAdhikArAdakSaramuktamiti, itazcatadakArAyeva pratipattavyaM asminnevAdhikAre'kSarasyAnantabhAgo nityodghATita ityupanyastatvAt, kevalasya cAvibhAgasampUrNatvena nikRSTAnantabhAgAsambhavAd avadherapyasaMkhyeyaprakRtibhedabhinnatvAnmanaHparyAyajJAnasyApyodhata RjuvipulabhedabhinnatvAt pArizepyAdakArAdizrutAkSarasya nibandha| najJAnasyavAsAvityalaM prasaMgena, 'setaM' ityAdi nigamanadvayamapi nigadasiddhagaM // 'se kiMta' mityAdi / (44-202) // atha kiM tadgamikam , hAdimadhyAvasAneSu kiJcidvizeSataH punastatsUtroccAraNalakSaNo gamaH, yathA''divizeSa tAvata 'iha chajjIvaNike' tyAdi, gamA asya vidyante iti 'ata iniThanA' viti (5-2-125) da gamika, idaM ca prAyovRtyA dRSTivAde, tasyaiva gamabahulatvAt , agamikaM tu prAyo gAthAdyasamAnagranthatvAt kAlikazrutamAcArAdi, 'se tamityAdi nigamanadvayaM kaNThyaM / 'taM samAsato duvihaM pannattaM tadgamikAgAmikaM athavA tadoSazrutamarhadupadezAnusAri samAsataH saMkSepaNa dvividhaM prajJaptaM, tadyathA-aGgapraviSTaM alabAhya ca, atrAha-pUrvameva caturdazabhedodezAdhikAra aGgapraviSTaM ca aMgavAI / cetyupanyastai, kimarthaM punastat samAsata ityAdyupanyAsena tadevoddizyata iti , atrocyate, sarvebhedAnAmevAGgAnApraviSTamedadvayAnta-padA dIpa anukrama [136 137] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH |... atra zrutajJAnasya gamika-agamika bhedayo: varNanaM Arabhyate ~94~
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [44] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [137] nandIhAribhadrIya vRttI // 90 // "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM vRttiH) mUlaM [44] / gAthA ||81..|| mIvenAtpraNItatve ca prAdhAnyakhyApanArthamiti, tatra 'pAdadugaM 2 ja 2 rU2 gAtaduyugaM ca 2 do ya bAhUo 2 / gIvA 1 siraM ca 1 purilo bArasago suyavisiDo || 1 || zrutapuruSasyAGgeSu praviSTaM aMgabhAvavyavasthitamityarthaH, athavA 'gaNadharakayamaMgagayaM jaM kata therehiM bAhiraM taM tu niyataM aMgapaviTThe aNiyayasya bAhiraM maNiyaM ||1|| tatrAlpataravaktavyatvAdaMgavAdyamadhikRtya praznatramAha- 'se kiM ta' mityAdi, atha kiM tadaMgavAdyaM 1, zrutapuruSAt vyatiriktaM aMgavAdyaM dvividhaM parokSaM tadyathA AvazyakaM ca AvazyakavyatiriktaM ca 'se kiM ta' mityAdi, atha kiM tadAvazyakam , avazyakriyAnuSThAnAdAvazyakaM guNAnAM yA abhividhinA vazyamAtmAnaM karotItyAvazyakam, SaDvidhaM prajJasam, tadyathA- sAmAyikamityAdi, "sAvajjajogaviratI 1 uttiNa 2 guNavao ya paDivattI 3 / khaliyassa niMdaNA 4 vaNatigiccha 5 guNadhAraNA 6 caiva / / 1 / / " adhikAragAthA, etadanusAreNa Avazyakapi NDArtho vaktavyaH, 'se ta' mityAdi, tadetadAvazyakam / / 'se kiM ta' mityAdi, atha kiM tadAvazyakavyatirikta, 2 dvividhaM prajJasaM, tadyathA--kAlikaM cotkAlikaM ca tatrAlpataravaktavyatvAdutkAlikamadhikRtya praznastramAha se kiM ta' mityAdi, atha kiM tadutkAlikam 1, utkAlikamanekavidhaM prajJasaM, tadyathA-dazavekAlikaM pratItaM kalpA kalpapratipAdakaM kalpAkalpaM, tathA kalpanaM kalpaHsthavirakalpAdiH satpratipAdakaM zrutaM 2, tat punaH dvibhedaM cullakappasuyaM mahAkappasurya, ekamalpagranthamalpArthaM ca dvitIyaM mahAgranthaM mahArthaM ca zeSabhedAH prAyo nigadasiddhAstathApi lezato'prasiddhatarAn vyAkhyAsyAmaH jIvAdInAM prajJApanaM prajJApanA bRhattarA mahAprajJApanA, pramAdApramAdasvarUpa bhedaphalavipAkapratipAdakamadhyayanaM pramAdApramAda, pramAdasvarUpaM mahAkarmendhUna prabhavAvidhyAtaduHkhAnalajvAlAkalApaparItamazeSameva saMsAravAsagRhaM pazyaMstanmadhyavartyapi sati tannirgamanopAye bItarAgapraNIta dharmacintAmaNau yato vidhi muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ... atra zrutapuruSasya dvAdaza aGgAnAM spaSTIkaraNaM dIyate / *** atha aMgabAhya-sUtrANAM bhedAH pradarzayate tanmadhye kAlika-utkAlika sUtrANAM varNanaM ~95~ utkAlika zrutaM // 90 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [44] / gAthA ||81...|| prata sUtrAMka [44] gAthA // 81..|| - nandI- trakarmodayasAcivyajanitAt pariNAmavizeSAdapazyatriva tadbhayamavigaNayya viziSTaparalokAkriyAvimukha evAste sattvaH sa khalu pramAda kA hAribhadrIya ti, tadbhedAH mayAdayastatkAraNatvAda, uktanca-"majjaM visaya kasAyA NihA vigahA ya paMcamI bhaNiyA / " phalavipAko dAru-12" xNaH, uktaM ca-'zreyA viSamupabhoktuM kSama bhavet krIDituM hutAzena / saMsArabandhanagatene tu pramAdaH kSamaH kartum // 1 // asyAmevI // 11 // hi jAtau naramupahanyAdviSaM hutAzo vA / AsevitaH pramAdo hanyAjjanmAntarazatAni // 2 // yana prayAnti puruSAH svarga yazca |* prayAnti vinipAtam / tatra nimittamanAryaH pramAda iti nizcitamidaM me // 3 // saMsArabandhanagato jAtijarAvyAdhimaraNaduHkhAteH / yamodvijate satvaH sabaparAdhaH pramAdasya // 4 // AjJApyate yadavazaH tulyodarapANipAdavadanena / karma ca karoti bahuvidhametadapi phalaM pramAdasya // 5 // iha hi pramattamanasaH sonmaadvdnibhRtendriyaacplaaH| yat kRtyaM tadakatvA satatamakAryepvAbhapatanti // 6 // nepAmAbhipatitAnAmuddhAntAnAM pramattahRdayAnAm / barddhanta eva doSAH banatarava ivAmbusekena | // 7 // dRSTvA'pyAlokaM naiva vizrambhitavyaM, tIraM nItA'pi bhrAmyate vAyunA nauH / labdhvA vairAgyaM bhraSTayogaH pramAdAccitraM vyAva to brahmadatto narezaH // 8 // ityAdi, evaM pratipakSadvAreNApramAdasvarUpAdayo vAcyA iti, 'nandI' syAdi sugama, sUryaprajJaptiH 4 sUryacaritaprajJApanaM yasyAM granthapaddhatau sA sUryaprajJaptiH, pauruSImaNDalaM puruSaHzaMkuH zarIraM vA tasmAniSpanA pauruSI dvayam, atra bhAvadInA-yadA sarvasya vastunaH svapramANA chAyopajAyate tadA paurupIti, etacca pauruSImAnaM uttarAyaNAnte dakSiNAyanAdau caikaM dina bhavati, tata UrdhvamaMgulasyASTAyekapaSTibhAgA dakSiNAyane varddhante uttarAyaNe ca isatIti, evaM yatra pauruSI maNDale maNDale'nyA'nyA pratipAyate tadadhyayanaM paurupImaNDalaM / maNDalamaSezaH, yatra hi candrasUryayordakSiNottareSu maNDaleSu maNDalAnmaNDalapraveSo vyAvarNyate - dIpa anukrama [137] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~964
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [44] / gAthA ||81...|| nandIhArabhadrIya vRttI zruta prata sUtrAMka [44] gAthA ||81..|| // 92 // | tadadhyayana maNDalapraveza iti / vidyAcaraNavinizcayaH vidheti jJAnaM tacca darzanasahacAritam , anyathA'bhAvAta, caraNaM cAritraM eteSAM 18/utkAlika phalavinizcayapratipAdako granthaH vidyAcaraNavinizcaya iti / gaNividyA guNagaNo'syAstIti gaNI, sa cAcAryaH, tasya vidyAjJAnaM gaNividyA, tatrAvizeSe'pyayaM vizeSaH-'jotisaNimittaNANaM gaNiNo panyAvaNAdikajjasu / upayujjara tihikaraNAdijANaNatthabahA doso // 1 // dhyAnavibhaktiH-dhyAnAni-AdhyAnAdIni teSAM vimajana yasyAM granthapaddhatau sA dhyAnavibhaktiH, maraNAni prANatyAgalakSaNAni anusamayAdIni vartante, yathoktam-'aNusamayaM sataraM cetyAdi, eteSAM vibhajanaM yasyAM sA mrpvibhktiH| Atmano-jIvasyAlocanAprAyazcittapratipacyAdiprakAreNa vizudhdhiH kamavigamalakSaNA pratipAdyate yatra tadadhyayanaM aatmvishuddhiH| vItarAgazrutaM sarAgavyapohena vItarAgasvarUpa pratipAdyate yatrAdhyayane tadvItarAgazrutaM, saMlekhanAzrutaM dravyabhAvasaMle- khanA pratipAdyate yatra tadadhyayanaM saMlekhanAthutaM, tatra dravyasaMlekhanotsargata:--'catvAri vicittAI vigatINijjUhiyAI catvAri / / * saMvacchare ya doni u egaMtariyaM ca AyAmaM // 1 // NAtivigiTTho ya tavo chammAse parimiyaM ca AyAmaM / amevi ya chammAse hoti vigiTTha tabokamaM / / 2 // vAsa koDIsahiaM AyAma kAumANupubIe / girikaMdaraM tu gaMtuM pAdavagamaNaM aha kareti // 3 // mAvasaMlekhanA tu krodhAdikaSAyapratipakSAbhyAsa iti / vihArakalpaH viharaNaM vihAraH tasya kalpo-vyavasthA sthavirakalpAdInA-2 mucyate yatra pranthe'sau vihArakalpaH / caraNavidhiH caraNaM bratAdi, tathA coktam-vayasamaNadhamma gAhA, etatapratipAdakamadhyayanaM 31 IN||92 // crnnvidhiH| AturapratyAkhyAnaM Atura:-kriyA'tIto glAnastasya pratyAkhyAna, ettha vidhI-gilANaM kiriyAtItaM gAuM gIya-15 |sthA paccakkhAveMti diNe 2 dabbahAsaM karentA santaH aMte ya savvadacvadAyaNAe bhatte veraggaM jaNecA bhatte NittaNhassa bhavacarimapa-12 dIpa anukrama [137] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~97
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [44] / gAthA ||81...|| nandI- hAribhadrIya vRttoM prata sUtrAMka [44] gAthA ||81..|| // 13 // khANaM kAreMti, evaM jattha ajjhayaNe savitthara vaNijjati tadajjhayaNaM AurapaccakkhANaM, mahApratyAkhyAnaM mahacca tat pratyA-I&kAlikavataM khyAnaM ceti samAsaH, esittha bhAvastho-therakappeNa jiNakappeNa vA biharetA aMte therakappiyA bArasavAse saleha karettA jiNakappiyA puNa vihAreNeva saMlIDhA tahAvi jahAjuttaM salehaM karetA nivvAghAtaM saceTThA ceva bhavacarimaM paccakhaMti, evaM savittharaM jatthajjjhayaNe | vaNijjaha tamajjhayaNaM mahApaccakkhANaM / eyANi ajjhayaNANi jahA abhidhANatyANi tahA vaNiyANi, 'sata mityAdi nigamanaM, tadetadutkAlikaM, upalakSaNaM caitadityuktamutkAlikaM / / 'se kiM tamityAdi, atha kiM tat kAlikaM ?, kAlikamanekAvidhaM prajJapta, tadyathA--uttarAdhyayanAni uttarANi-pradhAnAni rUDhyA cottarAdhyayanAni, 'deza' tyAdi prAyo nigadasiddha, nizIthavannizIthaM idaM pratItameva, asmAdeva granthArthAbhyAM mahattaraM mahAnizIthaM, jambudvIpaprajJaptiH, ihAvalikApraviSTetaravimAnapravibhajanaM yatrAdhyayane IP tadvimAnapravibhaktiH, taccaikamalpagranthArtha tathA'nyanmahAgranthArtha, ataH kSullikA vimAnapravibhaktimahatI vimAnapravibhaktiriti / aGgacUlikA aMgasya--AcArAde cUlikA aMgacUlikA, yathA'cArasyAnekavidhA ihoktAnuktArthasaMgahAtmikA cUlikA vargacUlikA, iha vargo'dhyayanAdisamUhaH, yathA'ntakRdazAsvaSTa vargA ityAdi, teSAM cUlikA 2, vyAkhyA bhagavatItyasyAzcUlikA 2, aruNopapAtaH, ihAruNo nAma devastatsamayanibaddho granthastadupapAtahetuH aruNopapAtaH, jAhe tamajjhayaNa uvautte samANe samaNe pariyaTTeti tAhe se aruNe deve sasamayanibaddhattaNAo caliyAsaNe saMbhamunbhantaloyaNe pauttAvahI viyANiya haTThapahaDhe calacavalakuMDala-1&| | dhare divvAe juttIe dibyAe vibhUIe divvAe gatIe jeNAmeva se bhagavaM samaNe teNAmeva uvAgacchati, uvAgacchittA bhattibharoNa-121 4 // 93 / / yavayaNe vimukkavarakusumavAse ovayati, ovaticA tAhe se samaNassa purato ThiccA aMtadhie kayaMjalie uvautte saMvegavisujjhamA-15 dIpa anukrama [137] | muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~98~
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [44] / gAthA ||81...|| hAribhadrIya prata sUtrAMka [44] gAthA ||81..|| // 9 // |NajjhavasANe suNemANe ciTThai, samatte ya bhaNai-susamAiyaM 2, varaM varehiti, tato se ihalogaNipipAse samatiNamaNimucaleThukaMcaNe | kAlikazruta | siddhivadhUNinbharaNurAyacine samaNe paDibhaNa-Na me vareNa aSToni, tato se aruNadeve adhigatarajAtasaMvege payAhiNa karettA baMdi-12 sA NamaMsittA paDigacchai, evaM varuNodavAyAdisuvi bhANiyavyaM, utthAnazrutaM adhyayanaM taM puNa siMgaNAiyakajjesu jassegaku4 lassa vA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA sacceva samaNe kayasaMkappe Asurute appasa appasanalese visamAsaNatthe upautte samAdAge uhANasuajjhayaNaM pariyaTreti ekkaM do timi vA bAre, tAhe se kule bA gAme vA jAva rAyahANI vA ohayamaNasaMkappe bilavate durga 2 pahAvaMte uDeti, ubbasatitti vutaM bhavati, tathA samutthAnazrutaM adhyayanaM taM puNa samatvakajje tassava kulassa yA gAmassa vA jAva rAyahANIe vA saJceva samaNe kayasakapye tuDhe pasaNNe pasaNNalese samamuhAsaNatthe uvautte samANe samuTThANasutajjhayaNaM pariyaDUti eka do timi vA vAre, tAhe se kule vA jAvaM rAyahANIe vA padacitte pasatramaNe kalayalaM kuNamANa maMdAe gatIe salaliye Agacchada 2 tA samudruti, AvAsetitti vuttaM bhavatItyarthaH, evaM kayasaMkappassa pariyaTTintassa punbuTTitaM samuDheti / NAgapariyAvaNiyAo nAgaparijJA, nAgAtta-nAgakumArA tassamayaNibaddhamajjhayaNa, se jayA samaNe uvautte paripaTTeti tadA'kayasaMkappassavi te NAgakumArA tasthasthA ceva taM samaNaM pariyANaMti vaMdaMti namasaMti bahumANaM ca kareMti, siMgaNAdiyakajjesu ya varadA bhavantItyarthaH, G // 94 // NirayAvaliyA jAsu Avaliyapavidvetare ya NirayA taggAmiNo ya NaratiriyA pasaMgao vamiti / kappiyAutti saudharmAdikalpagatavaktavyatAgocarA pranthapaddhatayaH kalpikA ucyante / evaM kalpAvasaMsikAH sodhammIsANakappesu jANi kappaSimANANi tANa kappavarTisayANi, tesu ya devIo jA jeNa tabovisaseNa uvaktrA iSTuiM ca pattA evaM camiti jAsu tAo kapSayaDeMsiyAo bu dIpa anukrama [137] -CAR muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~99~
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [44] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [137] nandIhAribhadrIya cau / / 95 / / "nandI"- cUlikAsUtra-1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [44] / gAthA ||81..|| kati / tathA puSkiyAutti iha yAsu granthapaddhaviSu gRhavAsamutkalana parityAgena prANinaH saMyamabhAvapuSpitAH sukhitAH punaH saMyamabhAvaparityAgato duHkhAbAsiSThakulitAH punastatparityAgAdeva puSpitAH pratipAyante tAH puSpitA ucyante / adhikRtArthavize-kAlikadhutaM papratipAdakAstu puSpacUlA iti / tathA andhakavRSNinarAdhipavaktavyatAviSayA andhakavRSNidazA ucyante / 'evamAiyAI iccAdi', evamAdIni sarvathA kiyantyAkhyAsyantaM ?, caturazItiprakIrNakasahasrANi bhagavato'rhataH zraRiSabhasyAditIrthakarasya, tathA saMkhyeyAni prakIrNakasahasrANi madhyamAnAM - ajitAdInAM pArzvaparyantAnAM jinavarANAM tIrthakarANAmityarthaH etAni ca yAvanti tAni prathamAnuyogato'vaseyAni tathA caturdaza prakIrNakasahasrANi arhataH kasya ?, varddhamAnasvAminaH, ayamatra bhAvArtha:- bhagavatA usassa caurAsIti samaNasAhassito hotthA, payannagajjhayaNANi ya savvANi kAliyaukAliyANaM caurAsItisahasvANi, kathaM 1 yato tANi caurAsItisamaNa sahasvANi arahaMtamaggovadidve jaM suyamaNusarittA kiMci NijjUte tANi savvANi patizragANi ahavA suyamaNusArato appaNo vayaNakosalaceNa jaM dhammadesaNAdisu bhAsate taM savvaM pannagaM, jamhA aNantagamapajjavaM sutaM divaM taM ca vayaNaM viyamA abhayaragamANuvAtI tamhA taM paralagaM, evaM caurAsItipaibhagasahastrANi bhavatItyarthaH, eeNa vihiNA majjhimatitthagarANaM saMkhejjAI pannagasahasvANi, samaNassavi bhagavao mahAvIrassa jamhA codasa samaNasAhassIo ukosiyA samaNasampayA tamhA cohasapaina gAyaNa sahassANi bhavaMti ettha puNa ege AyariyA evaM pacaviMti kila evaM culasIisaha ssAdimaM usabhAdijiNAvarANaM samaNaparimANaM pahANasutaNijjUhaNasamatthe samaNe paTucca bhaNiyaM, sAmanasamaNA puNa bahutarA tatkAle, ane bhaNati -usabhAdINaM bhavatthANaM saMcarANaM evaM culasIdisahassAdigaM pamANaM, pavAheNa puNo egatitthesu bahugA daSvA tattha je muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH ~100~ " ~ / / 95 / /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [45-46] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [138 139] nandIhAridrIya vRttI // 96 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [45-46] / gAthA ||81... || |pamANabhUyasuttaNijjUhaNasamatthA abhakAligAvi te ettha ahigayA, ee te suppasiddhappainnagaNijjUhagA caiva daTThavvA, yata Aha'athavetyAdi, athaveti prakArAntarapradarzanaM yasya RSabhAdestIrthakRtaH yAvantaH ziSyA autpattikyA vainayikyA karmajayA pAri NAmikyA ca caturvidhayA budhdhyA upapetAH samanvitAH tasya tAvantyeva prakIrNakasahasrANi pratyekabuddhA api tAvanta eva, atraike vyAcakSate - kila pratyekabuddhahavdhAnyeva tAnyavagantavyAni, prakIrNakapramANena pratyekabuddhapramANapratipAdanAt syAdetat-pratyekabu ddhAnAM ziSyabhAvo virudhyata iti, etadapyasat, teSAM pratyekabuddhatvAdAcAryamevAdhikRtya ziSyabhAvasya niSiddhatvAt, tIrthakarapraNItazAsanapratipannatvena tu sacchiSyabhAvo na virudhyata iti, anye punaritthamabhidadhati - sAmAnyeneha prakIrNakaistulyatvAt pratyekabuddhAnAmatrAbhidhAnaM, na tu niyogataH pratyekabuddhabdhAni prakIrNakANItyalaM vistareNa / 'seta' mityAdi, tadetat kAlikaM, tadetadAvazyakavyatiriktaM, tadetadanaMgapraviSTamiti // 'se kiM ta' mityAdi // (45-209 ) / / atha kiM tadaMgapraviSTam, aMgapraviSTa dvAdazavidhaM prajJaptaM tadyathA - AcAraH sUtrakRtamityAdi 'se kiM tamityAdi // ( 46-209 ) / / atha kiM tadAcAravastu, yadvA atha ko'yamAcAraH ?, AcaraNamAcAraH Acaryata iti vA AcAraH ziSTAcarito jJAnAdyAsevanavidhiriti bhAvArthaH, tatpratipAdako grantho'pyAcAra evocyate, anena cAcAreNa karaNabhUtena zramaNAnAmAcArAdi AkhyAyata iti yogaH, athavA AcAre Namiti vAkyAlaMkAre bhramaNAnAM prAgnirUpitazabdArthAnAM nirgranthAnAM vAhyAbhyantaragrantharahitAnAM, Aha-zramaNA nirgranthA eva bhavanti, vizeSaNaM kimartha?, ucyate, zAkyAdivyavacchedArtha, uktaM ca"niggaMtha saka tAvasa geruya AjIva paMcahA samaNA" tatrAcAro jJAnAdyanekabhedabhinno gocaro - bhikSAgrahaNavidhilakSaNaH vinayo jJAnAdi muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH *** atha aMgapraviSTa sUtrANAM varNanaM Arabhyate, tadantargata 'AcAra' sUtrasya varNanaM | 101~ AcArAMga // 96 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [45-46] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [138 139] nandI hAribhUdrIya vRcau // 97 // "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [45-46] / gAthA ||81... || vainayikaM phalaM karmakSayAdi zikSA grahaNAsevanAbhedabhinA, vineyazikSetyanye vineyaH ziSyaH, bhASA satyA 1 asatyAmRSA 2 ca abhASA asatyA 1 satyAmRpA 2 vA caraNaM vratAdi karaNaM-piNDavizudhdhyAdi 'jAtAmAtavisIo 'ti yAtrA- saMyamayAtrA mAtrA tadarthamevAhAramAtrA varttanaM vRttiH, vividherabhigrahavizepairiti, AcAratha gocaravetyAdidvandvaH kriyate, tatathAcAragocaravinayavainayika zikSAmApAcaraNakaraNayAtrAmAtrAvRttaya AkhyAyante iha ca yatra kvacidanyataropAdAne anyataragatArthAbhidhAnaM tat sarva tatprAdhAnyakhyApanArthamevAvaseyaM, so ya samAsatI ityAdi, sa AcAraH samAsataH saMkSepataH paMcavidhaH prajJaptaH, tadyathA jJAnAcAraH- kAle viSae bahumANe uvahANe taha aniNhavaNe / vaMjaNa attha tadubhae aDaviho NANamAyAro // 1 // darzanAcAra:- 'missaMkiya Nikakhiya nivvitigicchA amRDhadiTThI ya / udhavUha thirIkaraNe vacchala pabhAvaNe aDDa || 2 || atisesa iDDi Ayariya vAdi dhammakadhi khamaga mitI / dijjA rAyA gaNasammayA ya tirathaM pabhAveti // 3 // cAritrAcAraH paNihANajogajuto paMcahi samitihiM tihi ya gutIhi / esa caritAyAro aTThaviho hoti nAyabyo // 4 // tathAcAraH cArasavihammivi tave sambhitarabAhire jiNuvadiTTe / agilAeN aNAjIcI NAyavvo so tavAyAro / / 5 / / vIryAcAraH aNigRhiyavalavirio parakkamaha jo jhuttmaautto| juMjati ya jahAthAmaM NAyaNyo vIriyAyAro || 4 || 'AdhAre NaM paritA vAyaNA' AcAre Namiti vAkyAlaMkAre parittA-saMkhyeyAH, AdyantopalabdheranantA na bhavatItyarthaH, kA?, vAcanAH-sUtrArthapradAnalakSaNAH, avasarpiNIkAlaM vA pratItya, parittatti saMkhyeyAnyanuyogadvArANi upakramAdIni adhyayanAnAmeva saMkhyeyatvAt prajJApakavacana gocaratvAt saMkhejjA beDhA, veDhA chandovizeSA, saMkhelA silogA zlokAH pratItA anuSTupa chandasA, saMkhejjAo NijjutIo niyuktAnAM yuktirniyuktayuktiriti vAcye yuktazabda lo muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH 102~ AcArAMga // 97 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) .... mUlaM [45-46] / gAthA ||81...|| AcAra sUtrAMka vRcI [45-46] gAthA ||81..|| nandI- pAniyuktiriti, etAzca nikSapaniyuktyAdhAH saMkhyeyA iti, saMkhejjAo parivattIo dravyAdipadArthAbhyupagamAH pratipattaya', pratihArabhadrIya vAyabhigrahavizeSA vA 'se Na' mityAdi, sa AcAraH Namiti bAkyAlaMkAre aMgArthatayA aMgAyatyena, arthagrahaNa paralokaciMtA prati satrAdarthasya garIyastvakhyApanArtha, satrArthobhayarUpo vA'yamiti khyApanArtha prathamamaMga sthApanAmadhikRtyAyamaMgamityarthaH, dvaura // 98 // zrutaskandhI adhyayanasamudAyalakSaNI, paMcaviMzatiradhyayanAni, tayathA- satthaparimA 1 logavijayo 2 sItosaNijja 3 samma 4 AvaMti 5 dhuna 6 vimoho 7 mahAparinno 8 vahANasuye 9 // 10 // paDhamo subakhaMdho / piMDesaNa 1 sejji 2 riyA 3 bhAsajjAyA ya 4 vattha 5 pAesA 6 | uggahapaDimA 7 satta ya sacikayA 7 bhAvaNa 15 vimuttI 16 // 2 // evametAni nizIthavAjoni paMcaviMzatiradhyayanAni, tathA paMcAzItyuddezanakAlAH, kathaM , ucyate, aMgasya zrutaskandhasyAdhyayanasyoddezakasya ca eteSAM caturNAmapyeka eva, evaM satthaparibhAe satta uddesaNakAlA, logavijayassa cha sIosaNijjassa cauro saMmattassa cauro logasArassa cha dhutassa* paMca evaM vimohajjhayaNassa aTTha, mahApariAe satta7 uvahANasuttassa cauro, piMDesaNAe ekArasa 11 sejjAe timi 3iriyAe da tini 3 bhAsajjAe doni 2 vatthesaNAe do 2pAesaNAeM do 2 uggahapaDimAe doni 2 sattikyAe satta 7 bhAvaNAe eko 1 vimuttIe eko1, evamee saMpiMDiyA paMcAsII 'bhavanti, ettha saMgahamAhA-satta ya chaccau cauro cha paMca aTeca saca cauro ya / ekAra ti tiya do do do do saceka eko ya // 1 // evaM samuddezanakAlAvi bhANiyabvA / aSTAdaza padasahasrANi padAgreNa, iha yatrArthopalabdhistat padaM, codaka Aha- yadi do sutakkhaMdhA paNuvIsa ajhayaNANi aTThArasa padasahasrANi padaggeNaM bhavanti to jaise bhANayaM 'NavayaMbhacaramaio aTThArasapadasahassiyo beu'tti evaM virujjhai, AcArya Aha-NaNu etthavi bhANiyaM 'havaha ya sapaMcacUlo EDEKet // 98 // dIpa anukrama [138 %EOCK4 139] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~103
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) .... mUla [45-46] / gAthA ||81...|| prata A sUtrAMka . // 99 // [45-46] gAthA / ||81..|| nandI- bahubahuayaro payaggeNa ti, iha suttAlAvayapadehi sahito bahu bahuyaro ya vaktavya ityarthaH, athavA do suyakhaMdhA paNuvIsaM ajjhaya-II hAribhadrAyaNANi eya AyAraggasahitassa AyArassa pamANaM bhANiya, aTThArasapayasahassANi puNa paDhamasuyakkhaMdhassa NavayaMbhaceramatiyassa pamANa, vicittatthabaddhANi ya muttANi guruvadesato sesi attho jANiyavyo, saMkhagjA akkharA saMkhyeyAnyakSarANi, veDhAdInAM saMkhyeyatvAt aNantA gamAH iha gamA arthagamA gRhyante, arthaparicchedA ityarthaH, te cAnantAH, ekasmAdeva sUtrAttattaddharmaviziSTAnantadharmAtmaka-1 vastupratipatteH, anye tu vyAcakSate-abhidhAnAbhidheyavazato gamA iti, te cAnantAH, te punaranena vidhinA avaseyAstadyathA- surya me Ausa ! teNaM bhagavayA AusaMteNa bhagavayA suyaM me AusaMvadA, suyaM me Ausa tahi, surya meM Ausa, Ausa suyaM me, Asurya mayA taM suyaM mayA, A tayA suyaM mayA, A tahiM suyaM mayA A, evamAdibhirmaNyamAnaM kilAnantagamamiti, arNatA pajjayA svaparabhedabhinnA, akSarArthaparyAyA ityarthaH, parittA tasAvyasyantIti trasA-dIdriyAdayaste ca parittA, aNatA thAvarA banaspatikA-1 yasahitAH parigRhyante sAsayakaDANiyaddhaNikAiyatti zAzvatA dravyAthetayA'vicchedena pravRtteH kRtAH payoyAdhyatayA pratisamayama nyathAtvAvAptA nivaddhAH sUtra eva nikAcitA niyuktisaMgrahaNihetUdAharaNAdibhiH jiNapannattA jinaiH prajJaptA bhAvAH padArthAH 18| ApavijaMtItyAdi dhuvagaNDikA pUrvavat / sAmpratamAcArAMgagrahaNaphalapratipAdanAyAha-'se eva' mityAdi, sa ityAcArAMgagrAhako'se bhisambadhyateH, evaM Ayatti asmin bhAvataH samyagadhIte sati evamAtmA bhavati, taduktakriyApariNAmAramAvyatirekAt sa evaM bhavatItyarthaH, evaM kriyAsArameva zAnamiti khyApanArtha kriyApariNAmamabhidhAyAdhunA jJAnamadhikatyAha- 'evaM NAya'ti idamadhItya evaM jJAtA bhavati yathaivehoktamiti, evaM vinAyati evaM vividho viziSTo vA jAtA vijJAtA evaM vijJAtA bhavati, tantrAntarIya CrickeCLASS dIpa anukrama [138139] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH | ... atra mUla saMpAdane sUtrakRtAMga iti mudritaM, tat mudraNa skhalanA mAtra, ete pRSThe 'AcAra' sUtra paricaya eva vartate ~104
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [47] / gAthA ||81...|| prata sUtrAMka ghRttI [45-46] | gAthA ||81..|| nandA-15 jJAtRbhyaH pradhAnatara ityarthaH, evaM caraNakaraNaparUSaNayA AdhavijjatIyAdi, nigamanavAkyaM bhAvitArthameva / / sUtrakRtAMga hAribhadrIya I se kiM taM suyagaDe (47-212) 'sUca sUcAyA~' sUcanAta sUtra sUtreNa kRtaM gUtrakRtaM, taba lokyate anena vA'smin vA lokaH sUkhyata ityAdi nigadasiddhaM yAvat 'AsItassa kiriyAvAdisatassa' azItyadhikasya kriyAvAdizatasya, vyUha // 10 // kRtvA svasamayaH sthApyata iti yogaH, evaM zepapadeSvapi kriyA yojanIyeti, tatra na kartAraM binA kriyAsambhava iti tAmAtmasamavA-13 yinI badanti sacchIlAca yete kriyAvAdinaH, te punarAtmAdyastitvapratipattilakSaNAH amunopAyenAzItyadhikazatasaGkathA vijJeyA, jIbAjIvAzravabandhasaMbaranirjarApuNyapApamokSAkhyAn nava padArthAn viracaya paripATyA jIvapadArthasyAdhaH svaparabhedAyupanyasanIyo, tayoradho nityAnityabhedo, tayorapyadhaH kAlezvarAtmaniyatisvabhAvabhedAH paJca nyasanIyAH, punathaivaM vikalpAH kartavyAH asti jIvaH svato nityaH kAlata ityeko vikalpaH, vikalpArthazcAyaM-vidyate khalvAtmA svena rUpeNa nityakSa kAlavAdinaH, uktanavAbhilApena / dvitIyo vikalpa IzvarakAraNinaH, tRtIyo vikalpaH AtmavAdinaH 'puruSa evedaM sarva mityAdi, niyativAdinacaturthavikalpaH, paJcadimavikalpaH svabhAvavAdinaH, evaM. svata ityajahatA labdhAH paJca vikalpAH, evamanityatvenApi dazaiva, ete viMzatirjIvapadArthena / labdhAH, ajIvAdiSvapyaSTastrevameva pratipadaM viMzatirvikalpAnAm , ato viMzatirnavaguNA zatamazItyuttaraM kriyAvAdinAmiti / / 'caurAsIte akiriyAvAdINaM caturazIterakriyAvAdinAM, kriyA pUrvavat, na hi kaspacidavyavasthitasya padArthasya kriyA 13 // 10 // samasti, tadbhAve cAvasthiterabhAvAdityevaMvAdino'kriyAvAdinaH, tathA cAhureke-"kSaNikAH sarvasaMskArAH, asthitAnAM kutaH kriyaa|| bhUtiyapI kriyA saiva, kAraka saiva cocyata // 1 // " ityAdi, ete cAtmAdinAstitvapratipanilakSaNA amunopAyana caturazIvidraSTa-II dIpa anukrama [138 139] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: | ... atha aMgapraviSTa-sUtrANAM varNanaM Arabhyate, tadantargata 'sUtrakRt' sUtrasya varNanaM | ~105
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [47] / gAthA ||81...|| prata sUtrAMka [47] gAthA ||81..|| kA sUtrakRtAMga nandA vyAH, eteSAM hi puNyApuNyavivarjitapadArthasaptakanyAsastathaiva jIvasyAdhaH svaparavikalpabhedadvayopanyAsaH, asatvAdAtmano nityAhAribhadrIya sthAnAMga ca hArimANa vRttau IN nityamedo na staH, kAlAdInAM tu paJcAnAM paSThI yahacchA nyasyate, pazcAdvikalpAmilApaH nAsti jIvaH svataH kAlata ityAdayaH paDeca | 2 vikalpAH, ekatra dvAdaza, evamajIvAdipapi SaTsu pratipadaM dvAdaza vikalpAH, evaM dvAdaza saptaguNAzcaturazItivikalpA nAstikA-1 // 10 // nAmiti / 'sattaTThIe annANiyavAdINa' ti saptaSaSTirajJAnikavAdinA, kriyA prAgvata , tatra kutsitaM jJAnamajJAnaM tadeSAmastItya jJAnikAH, nacaivaM laghutvAt prakramasya prAg bahuvrIhiNA bhavitavyaM, tatazcAjAnA iti syAt, naiSa doSaH, jJAnAntaramevAjJAna, mithyAlA darzanasahacaritvAt, tatazca jAtizabdatvAt gaurakharavadaraNyamityAdivadanAnikatvamiti, athavA ajJAnena caranti tatprayojanA cAla ajJAnikAH, asaMcityakRtapandhavaiphalyAdipratipattilakSaNAH, teca amunopAyena saptapaSTiAtavyAH, tatra jIvAdIn nava padArthAna pUrvavat / vyavasthApya paryante cotpattimupanyasyAdhaH sapta sadAdayaH upanyasanIyAH, sattvamasatvaM sadasavaM avAcyatvaM sadavAcyatvaM asadavAcyatvaM sadasadavAcyatvamiti ca, ekaikasya jIvAdeH sapta sapta vikalpAta ete nava saptakAH triSaSTiH, utpattestu catvAra evAcA vikalpAH | tayathA-sattvamasacaM sadasacca avAcyatvaM ceti, triSaSTimadhye prakSiptAH saptapaSTirbhavanti, ko jAnAti jIvaH samityeko vikalpaH, jJAtena vA kiM, evaM asadAdayo'pi vAcyAH, utpattirapi kiM sato'sato sadasato'vAcyasyeti yA ko jAnAtItyetat, na kazci dapItyabhiprAya: 'battIsAe gheNaiyavAdINaM' dvAtriMzato vainayikavAdinA, kriyA pUrvavat, tatra vinayena caranti binayo vA prayoga jinamepAmiti vainayikA, ete cAnavadhRtaliGgAcArazAstrA vinayapratipattilakSaNA amunopAyena dvAtriMzadavagantavyAH suranRpatijJA tiyatisthavirAdhamamAtRpitRNAM pratyekaM kAyena vAcA manasA dAnena ca dezakAlopapannena vinayaH kAryaH ityete catvAro bhedAH surA-14 %-345 dIpa anukrama [140] & muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: | ... atra mUla saMpAdane sUtrakRtAMga-sthAnAMga iti mudritaM, tat mudraNa skhalanA mAtra, ete pRSThe 'sUtrakRtAMga' sUtra paricaya eva vartate ~106
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ..... mUlaM [47-49] / gAthA ||81...|| prata hAribhadrIya dayA sUtrAMka pattI" [47-49] gAthA ||81.. // nandAdiSvaSTasu sthAneSu, ekatra melitA dvAtriMzaditi / sarvasaGkhyA pratipAdayabAha-'tiNhaM tesadvANa' mityAdi, trayANAM triSaSTyAdhi- samabAyA kAnAM prAbAdukazatAnAM, vicitrakaikanayamatAvalambinA pravAdizatAnAmityarthaH, byUha-pratikSepaM kRtvA svasamayaH svasiddhAntaH sthApyate, zeSa kiMcit vyAkhyAtaM kiMcit sugamAmiti yAvat 'seta sUyagaDe ti kaNThyam // // 102 // 'se kiMta'mityAdi // (48.238) / / atha kiM tat sthAnaM ?, tiSThantyasmin pratipAdyatayA jIvAdaya iti sthAnaM, tathA cAha 'ThANe Na' mityAdi, sthAnena sthAne vA jIvAH sthApyante, vyavasthitasvarUpapratipAdanAyeti hRdaya, zeSa prAyo nigadasiddhameva, navaraM 'TaMkatti chinataI TaGka 'kUDa'ti paJcatovariM, jahA beyassobari nava siddhAyayaNAdiyA kUDA, 'sela ti himavaMtAdiyA hai| | selA, 'sihariNIti sihareNa sihariNoti, te yaM veyaDhAiyA 'panbhAra'tti jaM kUDa uvari aMbakhajjuyaM taM pambhAraM,jaM vA panbayassa 8 uvaribhAge harithakuMbhAgitI kuhuhaM Niggaya taM pambhAra bhannai 'kuMDa'tti gaMgAdINi kuMDAni 'guhati timisAdiyA guhA 'AgarA | ruppasuvabarayaNAdiuppattivANA AgarA 'vaha'tti poMDarIyAdIyA dahANadIuti gaMgAsiMdhumAdIo, zeSa kSuNNArtha yAvanigamanamiti / ___'se kiM tamityAdi (49-229 // atha ko'yaM samavAyaH, sam aba ayaH samavAyaH,samyagadhikapariccheda ityarthaH, taddhetukaca grantho'pi samavAyaH,tathA cAha-samavAyena samavAya vA jIcAH samAzrIyante, aviparItasvarUpaguNabhUSitA budhdhyA aMgIkriyanta ityarthaH, athavA jIvAH samasyante-kuprarUpaNAbhyaH samyagrarUpaNAyAM kSipyante zeSa nigadasiddhamAnigamanam / navaraM 'egAdiyANa // 102 // PImityAdi, atrakAyekocaraM sthAnazataM bhavati, yathA 'ege AyA' ityAdi, zeSa patrasiddhaM yAvabhigamanamiti / dIpa anukrama [140142] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ... atha aMgapraviSTa-sUtrANAM varNana Arabhyate, tadantargata 'sthAna evaM samavAya' satrayo: varNanaM / ~107-~
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [50-51] gAthA ||..|| dIpa anukrama [143 44) nandIhAribhUdrIya vRtI // 103 // "nandI"- cUlikAsUtra -1 ( mUlaM vRttiH) mUlaM [50-51] / gAthA || 81...|| 'se kiM tamityAdi // ( 50 - 229 ) / / atha keyaM vyAkhyA, vyAkhyAnaM vyAkhyA, tathA cAha-vyAkhyAyAM jIbAdayo vyAkhyAyante, iha sayaM caiva ajjhayaNasanaM, zeSaM prakaTArtha yAvat 'setaM vivAhe 'ti nigamanam // 'se kiM tamityAdi // (51-220 / / atha kAstAH jJAtAdharmakathAH ?, jJAtAni udAharaNAni tatpradhAnA dharmakathAH jJAtAdharma kathAH, Aha ca- 'NAyAdhammakahAsu NaM ityAdi, jJAtAnAM udAharaNabhUtAnAM nagarAdIni vyAkhyAyante, 'dasa dhammakahANaM baragA ityAdi, ettha bhAvaNA- egUNasaM NAyajjhayaNANi NAyatti AharaNA diItio uvaNijjati jahiM vA tANi jAtANi ajjhayaNA, ee paDhamasukhaMdhe, ahiMsAdilakkhaNassa dhammassa kahAo dhammakahAo dhammiyAo vA kahAo dhammakathAo, akkhANagatti bu bhavati eyANi vitiyasuyakhaMdhe, paDhamavitiya suyakhaMdhamaNiyANaM NAyAdhammakrahANaM nagarAdiyA bhavaMti vitiyasukhaMdhe dasa dhammakahANaM baggA, vaggoti samUho, tabvisesaNavisiTTA dasa ajjhayaNA caiva te daTThavvA, eguNavIsa NAyA dasa dhammakahAo, tattha NAtesu AdimA dasa jAtA gAyA ceva, Na tesu akkhAdiyAdisaMbhavo, sesA gaya gAyA, tesu puNa ekeke gAte paMca 2 catAlAI akkhADyAsayAI, etthavi ekekAe akkhAiyAe paMca 2 uvaklAiyasavAI, tatthavi ekekAe ubakkhAiyAe paMca paMca akkhAiyovakkhAiyasagAI, evameyAI saMpiMDiyAI, kiM saMjAyaM 1, egavasa koDisa lakkhA pacAsameva boddhavyA / evaM Thite samANe adhigatasucassa patthAvo // 1 // taMjahA-dasa dhammakahANaM baggA, tattha NaM egamegAe ghammakahAe paMca paMca akvAiyasayAI, egamegAe akkhAimA paMca 2 uksAiyasayAI, egamegAe upakvAiyAe paMca 2 akkhAiyokkhAimasavAI, evameyAI saMpiMDiyAI, kiM saMjAtaM ' paNuvIsaM koDisayaM ettha ya samalakkhaNAiyA jamhA / NavaNAyagasaMbaddhA akvAiyamAiyA teNaM // 1 // te sohijjati muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [ 44 ], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI racitA vRttiH *** atha aMgapraviSTa-sUtrANAM varNanaM Arabhyate, tadantargata 'vivAha- pannatti evaM jJAtAdharmakathA' sUtrayoH varNanaM | 2 108~ jJAtadharmakathAdyAH // 102 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [52-53] gAthA // 89.. / / dIpa anukrama [145 146] nandIhAribhadrIya vRcau // 104 // "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM + vRttiH) mUlaM [52-53 ] / gAthA ||81... || phuDaM imAo rAsIo vegalANaM tu / puNaruttavajjiyANaM pamANamitthaM vinihiM // 2 // sodhie ya samANe addhaTThAo kahANagakoDIo caiva havaMti, ata evAha evameva sapuSvAvareNa bhaNiyapagAreNaM, guNaNasohaNe kateti vRttaM bhavati, adhdhuTThAo kahANayakoDIo |bhavatItimavakhAyaM prakaTArthamityevaM guravo vyAcakSate, anye punaranyathA, tadabhiprAyaM punarvayamatigambhIratvAnnAvagacchAmaH, paramArtha tvatra viziSTazrutavido vidantItyalaM prasaMgena, zeSaM sugamaM yAvat 'saMkhejjA padasayasahassA padaggeNaM, te ya kila paMca lakkhA chAtratAraM ca sahassA padaggeNaM, ahavA suttAlAvayapayaggeNa saMkhejjA padasahassA bhavaMti evaM savvattha bhAveyavyaM, zeSaM sUtrasiddhaM yAvAnagamanamiti // 'se kiM tamityAdi / (52-31) / / upAsakAH zrAvakAH tadgatakriyAkalApanibaddhA dazAH dazAdhyayanopalakSitAH upAsakadazAH, tathA cAha- 'uvAsagadasAsu' NaM ityAdi sUtrasiddhaM yAvat 'saMkhejjA padasa (yasa) hassA padaggeNaM, te ca kila ekArasa lakkhA bAvanaM parageNaM' ti zeSaM kaNThayamAnigamanamiti / 'se kiM ta' mityAdi (53-232) anto vinAzaH sa ca karmaNastatphalabhUtasya vA saMsArasya kRto vaiste'ntakRtaste ca tIrthakarAdayasteSAM dazAH prathamavarge dazAdhyayanAnIti tatsaMkhyayA antakRddazA iti, tathA cAha- 'aMtakaDadasAsu Na' mityAdi, | pAThasiddhaM yAvada 'aMtakiriyAoM' ti bhavApekSayA antyAzca tAH kriyAzceti samAsaH, tAtha zailezyavasthAdyA gRhNante, zeSaM prakaTArtha yAvat 'aTTa baggA' eltha 'vaggo' ci samUho, so ya aMtagaDANaM ajjhayaNANaM vA, savyANi ajjhayaNANi jugavaM uddisaMti, muni dIparatnasAgareNa saMkalita.. AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH *** atha aMgapraviSTa sUtrANAM varNanaM Arabhyate, tadantargata 'upAsakadazA evaM 'aMtakRtdazA sUtrayoH varNanaM | 109~ antakRtAdayaH // 104 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) .... mUlaM [14-56] / gAthA ||81...|| prata sUtrAMka [54-56] | gAthA ||81..|| nandA ato bhaNiyaM-aTTha uddesaNAkAlA, iccAdi, saMkhejjA padasahassA payaggeNaM, te ya kila evatiyA-tevIsaM lakkhA cauro ya sahassA | vipAkahAribhadrIya padaggeNaM'ti, zeSa sUtrasiddhaM yAvanimamanamiti / dRSTivAdI vRttI hA se kiM tamityAdi / (54-233) / / uttara:-pradhAnaH, nAsyocaro vidyata iti anuttaraH upapatanamupapAtaH janmetyarthaH, I // 105 // anuttaraH pradhAnaH saMsArejyasya tathAvidhasyAbhAvAt upapAto yeSAmiti samAsaH, tadvaktavyatApratibaddhA dazAH dazAdhyayanopa lakSitA anuttaroSapAtikadazAH, tathA cAha- 'aNuttarovavAiyadasAsu NamityAdi sUtrasiddhaM yAvat tini 'vagga'tti ihAdhyanasamUho vargaH, varge 2 dazAdhyayanAni, vargazca sugapadeboddizyata ityata Aha-tinni uddesaNakAlA 'ityAdi, 'saMkhejjA padasahassA padaggeNaM, te ya kila chAyAlIsaM lakkhA aTTa ya sahassati, zepaM prakaTArtha pAvanigamanamiti / se kiM tamityAdi / (55-234 ) // praznaH pratItastannivacanaM vyAkaraNaM, bahutvAdahuvacanaM, praznavyAkaraNeSu 'aTThottara, pasiNasayaM' ityAdi, aMgubAhupasiNAdiyAo pasiNAo, je puNa vijjAmaMtA vidhIe javijjamANA apucchiyA ceva subhAsubha kahati etA apasiNAto, tahA aMguTTapasiNabhAvaM ca paDucca sAdheti jA vijjAo tAo pasiNApasiNAotti, athavA aNaMtaraM jA kahiti tA pasiNA paraMparaM pasiNApasiNaci, taM puNa vijjAkahitaM tassa paraMparaM bhavati, ane ya divyA vicicA vijjAtisayA,zeSa nigadasiddhaM yAvat 'saMkhejjA padasayasahassA padaggeNa, te ya kila vANautilakkhA solasa ya sahassatti, zeSa gatArtha yAvadanta iti / ICI // 105 // kA 'se kiM samityAdi / (56-234) / vipacanaM viSAkaH, zubhAzubhakarmapariNAma ityarthaH, tatpratipAdakaM zrutaM vipAkazrutaM, zeSamAnigamanaM sUtrasiddhameva, navaraM 'saMkhejjA padasahassA padaggeNaM, ete ya egA padakor3I culasII ca lakkhA battIsaM ca sahassati / SEKSASSASSASGASSERSCLUSAS dIpa anukrama [147- | 149] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: | ... atha aMgapraviSTa-sUtrANAM varNanaM Arabhyate, tadantargata 'anuttaropapAtika, praznavyAkaraNa evaM vipAkazruta' sUtrANAM varNanaM | ~110~
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ....... mUlaM [17] / gAthA ||82-84|| dikhatrANica [57] prata nandI 'se kiMta' mityAdi / (57-235) // dRSTayo darzanAni, badanaM bAdaH, raSTInAM pAdaH dRSTivAdaH, dRSTInAM vA pAto | parikamoNi hAribhadrIya sUtrAMka vRttI yatrAsau dRSTipAtaH, sarvanayadRSTaya evehAkhyAyanta ityarthaH, tathA cAha--dRSTivAdena dRSTipAtena dRSTivAde dRSTipAte vA sarvabhAvaprarUpaNADU AkhyAyate, 'se ya samAsao paMcavihe pannatte' ityAdi, sarvamidaM prAyo vyavacchice tathApi lezato yathA'gatasampradAya kiMcid I // 106 // vyAkhyAyata iti, tatra sUtrAdigrahaNayogyatAsampAdanasamarthAni parikarmANi, gaNitaparikarmavat , taM ca parikammasurya siddhaseNiyAdipa | rikammamUlabhedato sattaviha, uttarabhedato terAsItiviha, mAugapadAni, eyaM ca sarva mUluttarabhedaM suttatthato bocchidaM yathAgatasampra-15| gAthA dAya vA vAcyaM, eesi parikammANa cha AdimA ya parikammA sasamaiyA ceva, gosAlayapattiyA AjIvagapAsaMDisiddhRtamaeNa puNa // 82 cuyaacuyaseNiyAparikammasahiyA satta panavijjati, iyANiM parikamme NayaciMtA, tattha gamo duviho-saMgahito asaMgahito yaH | saMgahio saMgahaM paviTTho, asaMgahio vavahAraM, tamhA saMgaho vavahAro Rjusutto saddAdiyA ya eko evaM cauro NayA, etehiM cauhiTa 84|| Naehi cha sasamaiyAI parikammAI citijati, ato bhaNiyaM-cha caukkaNayA bhavati, te ceva AjIviyA terAsiyA bhaNiyA, kamhA', ucyate, jamhA te savvaM jagat tryAtmakamicchanti, yathA jIvo'jIvo jIvAjIvA, loe aloe loyAloe, sate. asate saMtAsaMte, evamAdi, NayaciMtAe te tivihaM NayabhicchaMti, taMjahA-dabahito pajjavaTTito ubhayaDio, ao bhaNiyaM-satta terAsiyati, satta parikammAiM terAsiyapAsaMDatthA, tibihAe NaciMtAe ciMtayantItyarthaH, se taM parikammati nigamana / 'se kiM taM suttAI,2 ujjusuyAdiyAI yAvIsaM bhavaMti' iha sarvadravyaparyAyanayAdyarthasUcanAt sUtrANi, amUnyapi ca sUtrArthato vyavacchinnAnyevara anukrama yathA''gatasampradAyato vA vAcyAni, etAni ceva cAvIsa sutcAI vibhAgato aTTAsIti havaMti kathaM ,ucyate, icceyAI bAvIsa suttAI II [150154] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: | ... atha aMgapraviSTa-sUtrANAM varNanaM Arabhyate, tadantargata 'dRSTivAda' sUtrasya varNanaM / dIpa 4%C4% AK ~111
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [17] / gAthA ||82-84|| pUrvagataM prata sUtrAMka [57]] gAthA // 8284|| nandI- chimachedaNaiyAI, 'sasamayasuttaparivADIe' ni sutna, etthaM jo NI susaM china chadeNaM icchai so chimachedaNao, jahA-"dhammo rimAyA maMgalamukiTTha' ti silogo muttatthao paseyaM chedanayaThio Na bitiyAdisiloe avekkhaha, pratyekakalpitaparyanta ityarthaH, eyANi vRttI evaM bAvIsaM sasamayA suttapAravADIe sutnANi ThiyANi, tathA iccejhyAI bAbIsa suttAI acchinnachedaNAiyAI AjIviyasuttaparivA-18 // 10 // DIetti suttameva iti Nao sutaM acchinna chadeNa icchai so achinnachedaNayo,jahA dhammo maMgalamukkiTThati silogo,esa ceva atthao vitiyAdisilogamayekkhamANoni vitiyAdiyA ya paDhamati anyo'nyasApekSA ityarthaH, eyANi bAvIsa AjIviyagosAlapavattiyapAsaMDaparivADIe. aksararayaNavibhAgaDiyANivi asthato annonnamavekkhamANANi havaMti, iccceyAI ityAdi suca, tattha 'tikaNiyAI' ti nayatrikAbhiprAyazcintyanta ityarthaH, trairAzikAvAjIvikA evocyante, tathA 'iccetAI' ityAdi sUtra, ettha 'cauNaiyAI' ti nayacatuSkAbhiprAyatacintayata iti bhAvanA, evameve' tyAdi sUtram,evaM cauro bAvIsAo aDDhAsItisuttAI bha| vaMti se taM suttAI' nigamanavAkyam / 'se kiM taM puvvagate ityAdi, kamhA puNyagataM,ucyate, jamhA titthagaro titthapavatta NakAle gaNagharANaM sabasuttAdhArataNato pucvaM punvagayasuttatthaM bhAsaha tamhA puvyAci bhANiyA, gaNagharA puNa suttarayaNaM karentA AyA| rAdikameNa raeMti ThabaMti ya, anAyariyamateNaM puNa puvvagayamuttattho puvvaM arahayA mAsio gaNadharehivi puvvagarya suyaM ceva puvaM raiyaM, pacchA AyArAdi, codaka Aha-NaNu puvvAvaraviruddha, kamhA?,jamhA AyArANajjucIe mANa yaM-savvesiM AyAro0 gAhA, satyamuktaM, kiMtu sA ThapaNA, imaM puNa akkhararayaNaM paDacca bhaNiyaM, pUrva pUrvANi kRtAnItyarthaH, tANe ya uppAyapubbAdINi coisapubbANi pannacANi, paDhama uppAyapuvvaM, vattha sabbadanvANaM pajjavANa ya upAyabhAvamaMgIkArDa panavaNA kayA, tassa ya payaparimANaM rassAkasaka dIpa 07 // anukrama [150154] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~112
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [ 57 ] gAthA // 82 84 // dIpa anukrama [150 154] nandIhAribhadrIya vRttI // 108 // "nandI" - cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [ 57 ] / gAthA ||82-84|| egA payakoDIo / bittiyaM aggeNiyaM, tatthavi savvadavvANa pajjavANa ya sabbajIvAjIvAvasesANa ya aggaM parimANaM vabhijjatiti aggeNIyaM, tassa payaparimANaM chanaurti payasaya sahassANi / tatiyaM vIriyapavAyaM, tatthavi ajIvANaM jIvANaM sakammetaraM vIriyaM pavayaha tti vIriyapyavArya, tassa visattariya payasamasahassANi / cautthaM atyiNatthipavAyaM, jaM loe jahA vA asthi jahA vA Natthi athavA siyavAdAbhippAtato jahebAsti nAstItyevaM pravadati iti asthiNatthipavAyaM bhaNiyaM, taMpi padaparimANato sahi padasayasahassANi / paMcamaM NANapavAdaMti, tammi matiNANAdipaMcakassa gAheNa parUvaNA jamhA kayA tamhA NANappavAyaM tammi padaparimANaM egA koDI egapaduNA / cha saccappavAyaM sacce-saMjamo saccavayaNaM vA taM sacce jattha sabheyaM sapavikkhaM ca vanijjada taM saccappavArya, tassa padaparimANaM egA payakoDI chappayAhiyA / sattamaM AyappavAyaM, Ayatti AtmA, so'NegahA jattha gayadarisaNehiM vabhijjaise AyappavAyeM, tassavi padaparimANa chabbIsa padakoDIo / aTTharma kammappavAyaM NANAvaraNAdiyaM aDavihaM kammaM payatiThiaNubhAgapadesA diehiM bhedehiM anehi ya uttaruttarabhedehiM jattha vannijjai taM kammapyavAyeM, tassavi payaparimANaM egA payakoDI asIrti ca payasahassA bhavati / jayamaM paccakkhANapyavArya, tassa ya padaparimANaM carAsItiM payasahassA bhavati / dasamaM vijjANuppavAyaM, tattha aNege vijjAtisayA vRSNiyA tassa ya padaparimANaM egA payakoDI dasa payasahassA ekArasamaM avajhati, vaMjhe NAma NiSphalaM Na vaMzamavaMjha, saphalamityarthaH sabve NANatabasaMjamajogA saphalA babhijrjjati, appasatthA ya pamAdAdiyA sacce asuhaphalA baniyA, ato azaM, tassavi payaparimANaM chabbIsa padakoDIo vArasamaM pANAuM, tattha AuM prANavidhAnaM savyaM sabheyaM an ya prANA vanitA, tassa payaparimArNa egA payakoDI chappanaM ca padasayasahassANi / terasamaM kiriyAvisAlaM, tattha kAyakiriyAhiMsAdao muni dIparatnasAgareNa saMkalita ..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~113~ pUrvagataM banuyogava // 108 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [17] | gAthA ||82-84|| nandI prata sUtrAMka | yoge S [17] gAthA // 8284|| visAlAta sabheyA saMjamakiriyAo baMdhakiriyAvihANA ya, tassavi payaparimANaM Nava koDIo / codasamaM logabiMdusAra, taM ca gaDikAnuhAribhadrIyA vRttI imammi loe sualoe vA biMdumiva akkharassa savvuttamaM sabyakkharasannivAyaparitattaNao logabindusAraM bhaNiya, tassa ya payaparimANaM addhatterasapayakoDIo / se taM puzvagate / citraantr||109|| | maMDikAH ___ 'se kiM tamityAdi, anurUpaH anukUlo vA yogo'nuyogaH, sUtrasya nijenAbhidheyena sArddhamanurUpaH saMbaMdha ityarthaH, saca | dvividhaH prajJaptastadyathA-mUlaprathamAnuyogazca gaNDikAnuyogazca, 'se kiM tamityAdi, ihaikavaktavyatApraNayanAnmUlaM tAvattIrthakarAsteSAM prathamaH-samyaktvAptilakSaNapUrvabhavAdigocaro'nuyogo mUlaprathamAnuyogaH, tathA cAha-'mUlapaDhamANuyoge Na'mityAdi, sUtrasiddha yAvat 'se taM mUlapaDhamANuyoge / 'se kiM tamityAdi,ihaikavaktavyatArthAdhikArAnugatA gaNDikA ucyante tAsAmanuyogaH-artha| kathanavidhiH gaNDikAnuyogaH,tathA cAha-'gaMDiyANuyoge NamityAdi,tattha kUlagaragaMDiyAsu kulagarANaM vimalavAhaNAdINaM punyaja4mmaNAmAdi kAhijjai,evaM sesAsuvi abhidhANavasato bhAveyavvaM jAva cittataragaMDiyAo,citrA:-anekArthI antare-RpabhAjitatIya-11 karAntare gaNDikA-ekavaktavyatAdhikArAnugatAH, etadukaM bhavati-RSabhAjitatIrthakarAntare tavaMzajabhUpatInAM zeSagatigamanavyudAsena ziSagatigamanAnuttaropapAtaprAptipratipAdikAzvitrAntaragaNDikA iti / eyAsi parUvaNe puvAyariehiM imo vihI diDo // 10 // ____ AdiccajasAINaM usamasta paupae paravANaM / sagarasutANa subuddhI iNamo saMkhaM parikahei // 1 // codasa lakkhA siddhA Niva| vINiko ya hoti sambaDhe / ekikaTThANe puNa purisajugA hota'sakhejjA ||2saa puNaravi codasalakkhA siddhA NivatINa doni svvve| HREE ASSETTE dIpa anukrama [150154] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~114
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [17] / gAthA ||82-84|| prata sUtrAMka [57] gAthA // 8284|| nandI 18| dugaThANevi asaMkhA purisajugA hoti NAyavyA // 3 // jAva ya lakkhA coisa siddhA pacAsa haoNti sabaDhe / pAsavANe'vitA gADakAnuhAramadrAyA parisajamA hotisaMkhejjA // 4 // eguttarA uThANA sabbaDANe ya jAva pacAsA / evekekagaThANe purisajugA hot'skhejjaa|| 5 // XI yoge vRttI |vivarIyaM sabaDhe codasalakkhA uNivvuto ego / saccava ya parivADI pannAsaM jAva siddhIe // 6 // teNaM paraM tu lakkhA do do citrAntaraThANA ya samaga baccati / sivagatisabbaDehiM iNamo tesi vihI hoi // 7 // do lakkhA siddhIe do lakkhA naravatINa savaDhe / evaM // 110 // maMDikA tilakkha caupaMca jAva lakkhA asaMkhejjA // 8 // sivagatisabaDhehiM cittaragaMDiyA tato curo| egA eguttariyA egAdiviuttarA vitiyA // 9 // tatiegAditiuttarA tigamAdiviuttarA cauttheyaM / paDhamAe siddhiko doSiya sancaTThasiddhammi // 10 // tatto tini nariMdA siddhA cattAri hoMti sabaDhe / iya jAba asaMkhejjA sivagatisambadasiddhehi // 11 / / tAhe ghiuttarAe siddhiko timi hoMti sabaDhe / evaM paMca ya satta ya jAva asaMkheja dobhitti // 12 // ega cau satta dasagaM jAva asaMkhajja haoNti doni ti / sivagatisaJcadvehiM tiuttarAe muNeyacyA // 13 // tAhe-tiyagAi biuttarAe auNattIsa titaga ThAvetuM / paDhame gasthi kkhevo dAsesesu imo bhave khevo // 14 // duga paNa Navarga terasa sattarasa dubIsa chacca aDacA bArasa caudasa taha aDavIsa chabbIsa paNuvIsA // 15 // ekArasa tevIsA sIyAlA satari satahattarI taha ya / iga duga sattAsII eguttarimena pAvaDI // 16 // auNatari* 13 cauvIsA chAyAla sayaM taheva chabbIsA | ee rAsIkkhevA tigaaMtatA jahAkamaso / / 17 // sivamatisavvadehiM do do ThANa visamu carA geyA / jANatIsaTTANe uNatIsaM puNa chavIsAe // 18 // visamuttarA ya paDhamA eSamasaMkha visamucarA geyA / savatthavi aMtillaM // 110 // aAe AdimaM ThANaM // 19 // auNacIsa vAre ThAveuM patthi paDhamae khevo / sesesu'DavIsAe savvattha dugAdio khevo / / 20 // AMERIKA dIpa anukrama [150154] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~115
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [17] | gAthA ||82-84|| prata sUtrAMka [57]] gAthA // 8284|| nandI- vRttI // 11 // maMDikAnu.yoge gaMDikA GACASSA sivagatipaDhamAdIe vitiyAe vaha ya doti sabaDhe / isa egaMtariyAI sivagaisabbaDDaThANAI / / 21 // evamasaMkhejjAo citraMtara- gaDiyAo yavvA / jAva jiyasatturAyA ajiyajiNapiyA samuppabho // 22 // evaM gAhAhiM citaragaMDiyAo samattAo / imA ya eyAsi ThavaNA esiyA lakkhA siddhigayA| 14 | 14|14|14|14|14|14|14 14/14 15 etiyA sabaDha gayA, / 1 2 3 4 5 6 7 8 9 105 evaM jAva asaMkhA purisajugA siddhA esA paDhamA, ao para | 1 2 3 | 4 5 6 7891050 sanbaTuMpi gayA epiA lakkhA 14|14|14|1414144144aa siddhA ettiyA lakkhA // evaMpi asaMkhejjA purisajugA siddhA, esA bIyA, ao paraM 6 sambaDevi gayA eciyA lakkhA 2 3 4 5 -evaM jAva asaMkhejjA AvaliyA, siddhA eciyA lakkhA | 2 3 4 5 6 7/ dIpa anukrama [150 154] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~116
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ....... mUlaM [17] / gAthA ||82-84|| prata sUtrAMka [17] nandI gaMDikAnuhAribhadrIyA dugAieguttarA dovi gacchati | AvaliyA dUragamaNao paMcAsIime ThANe ciTThati tazyA maiDiyA,21 citrAntara vRttI gaDikAH // 112 // ataH paraM catasro gaNDikA ekottarikAdikAH pradazyante-zivagatau sarvArthe ca evaM asaMkhejjA cittataragaMDiyA, egAi eguttariyA paDhamA NeyA, siddhA ettiyA sadhyaDhe ettiyA ceva, evaM jAva asaMkhejjA, egAdiviuttarA za citiyA | | citavara gaNDiyA, siddhA etiyA sabahe etiyA cava, evaM jAva asaMkhejjA citraMtaragaMDiyA, egAditiuttarA | gAthA ||8284|| ___ taiyA tavazcaturthI vyAdikA dvayAdiviSamottaraprakSepA ekonaviMzatridaMkAn saMsthApya nidarzyate, dIpa eciyA savaDhe | 3 8 16 25 | 11 | 17 | 29 14 50 80 | 5 | 74 72/49/29] zivagatau siddhA | 5 |12 20/ 915 31 28.26/73 | 4 90 65 20103 112 // anukrama [150154] kara muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~117
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) prata sUtrAMka [ 57 ] gAthA // 82 84 // dIpa anukrama [150 154] nandIhAribhadrIya vRco // 113 // 5 "nandI" - cUlikAsUtra -1 ( mUlaM + vRttiH) mUlaM [ 57 ] / gAthA ||82-84|| eciyA puNoSi / 29 34 42 sivagatI sabvaTTasiddhau tu 31 | 38 | 46 paJcAzadAdau kRtvA 51 evaM punaH punaH paJca 37 43 55 40 76 106 31 100 98 71 55 41 57 54 52 99 / 30 116 91 53 | 125 ekonatriMzat sthAnAni saMsthApya dvayAdiprakSepakena yAvat pazcimasthAne ekAzItirbhavasi 35 0 55 60 38 57 54 | 72 77 63 79 81 66 102 132 57 126 124 101 81 61 | 67 83 80 78 125 56 14211779- 155 0 N NDikA meyA, sesaM gAhANusAreNaM neyavvaM jAva asaMkhejjA, zeSaM nigadasiddhaM yAvat ' se taM aNuoge ' 'se kiM tamityAdi // cUDA iva cUDA, iha dRSTivAde parikarmasUtrapUrvAnuyoga kAnukArthasaMgrahaparA granthapaddhataya cUDA iti, etAzrAyAnAM caturNAmeva pUrvANAM bhavanti, na zeSANAmiti, ata evAha AdillANa' mityAdi, saMkhyAtAH / samprati pUrvANAmimaM yathAsaMkhyaM " cau bArasaTTha dasa yA havaMti cUDA cauNha puvvANaM / ee ya cUlavatthU savyuvariM kila paDhijjati // 1 // " zeSamAnigamanaM sUtrasiddhameva, navaraM 'saMkhejjA vatyu'ci paNuvIsuttarANi do sayANi, 'saMkhejjA cUlavatyu' ci caudIsaM / sAmA tamoghato dvAdazAMgaviSayameva darzaya mAha- 118~ anena ucarA asaMkhyeyAcitrAntaraga muni dIparatnasAgareNa saMkalita... AgamasUtra - [44 ], cUlikAsUtra [1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI -racitA vRttiH gaMDikAnuyoge citrAntaragaiDikAH // 113 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ............ mUlaM [18] / gAthA ||8|| prata sUtrAMka [58] gAthA ||8|| nandI 'icceya' mityAdi / ( 58-247 ) / ityetasmin dvAdazAGge gaNipiTaka iti pUrvavat, anantA bhAvAH prajJaptA iti yogaH,5 cUlA hAramAyAvatra bhavantIti bhAvAH jIvAdayaH padArthAH, eteca jIvapadlAmantatvAt anantA iti, tathA anantA abhAvAH, sarvabhAvAnAmevAbAdazA vRttoM pararUpeNAsacAt ta evAnantA abhAvA iti, svaparasattAbhAvAbhAvobhayAdhInatvAt vastutaccasya, tathAhi-jIyo jIvAtmanA bhAvo-II biraadhnaa||114|| jIvAtmanA cAbhAyo'nyathAjIvatvaprasaMgAd , atra bahu vaktavyaM tattu nocyate gamanikAmAtratvAt Arambhasya, anye tu dharmApekSayA phalaM anantA bhAvAH anantA abhAvAH prativastvastitvanAstitvAbhyAM pratibaddhA iti vyAcakSate, tathA'nantA hetavaH, tatra hinoti-nAmayati jijJAsitadharmaviziSTAnAniti hetuH, te cAnantA vastuno'nantadharmAtmakatvAt tatprativaddhadharmaviziSTavastugamakatvAcca hetoH, sUtrasya cAnantagamaparyAyAtmakatvAditi, yathoktahetupratipakSato'nantA ahetavaH, tathA'nantAni kAraNAni mRtpiNDatantvAdIni ghaTa-18 paTAdinirvartakAni tathA'nantAnyakAraNAni, sarvakAraNAnAmeva kAryAntarAkAraNatvAt, na hi mRpiNDaH paTa nirvayatIti, evaM mAvAbhAvAH hesvahatavaH kAraNAkaraNAni, jIvA:-prANinastathA ajIvA-yaNukAdayaH, tathA bhaSyA:-anAdipAriNAmikamadhyabhAvayuktAH, ete'nantAH prajJaptAH, tathA abhavyAH-anAdipAriNAmikAbhavyabhAvayuktAH, ete'nantAH prajJaptAH iti yogaH, tathA siddhA anantAH, tathA anantA asiddhAH prajJaptA iti, daha bhanyAbhavyAnAmAnantye'bhihite anantA asiddhA iti yat punaramidhAnaM tat | siddhemyo'nantaguNatvakhyApanArthamiti // sAmprataM dvAdazAMgavirAdhanArAdhanAniSpannaM traikAlikaM phalamupadarzayamAha-'icceya' mityAdi, 114 // ityetad dvAdazAMga gaNipiTakaM atItakAle anantA jIvA AjavA birAdhya caturantaM saMsArakAntAraM 'aNupariyahisu' ci anuparAvR-15 cimanta Asan , idaM hi dvAdazAMga sUtrArthobhayabhedena trividhaM, tatazcAjJayA-mUtrAzayA'bhinivezato'nyathApAThAdilakSaNayA virAdhya dIpa anukrama [155157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: | ... dvAdazAMge: ArAdhana-virAdhanAyA: phalam ~119~
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [18] / gAthA ||8|| nandI- hAribhadrIya vRttA prata sUtrAMka [58] gAthA ||8|| // 115 // atItakAle anantA jIvAzcaturanta saMsArakAntAra-nArakatiryanarAmaravividhavRkSajAladustaraM bhavATavIgahanamityarthaH, anuparAvRttA-MI dviAdazAMgyaAsan jamAliyata , arthAjJayA punarabhinivezato'nyathAnarUpaNAdilakSaNayA goSThAmAhilavat , ubhayAjayA punaH paMcavidhAcAra | ArAdhanA nAparijJAnakaraNodhatagurvAdezAdilakSaNayA gurupratyanIkadravyaliGgadhAryanekazramaNavat , athavA dravyakSetrakAlabhAvApekSayA''gamoktAnuSThA-DU 'phalaM namevAjJA, etadvirAdhanayavAnuparAvRttA Asan / uktaMca-"savvAovi gatIo avirahiyA gANadasaNadharehi" ityAdi, 'icceya-1 mityAdi, gatArthameva, navaraM 'parittA jIvA' iti saMkhyeyA jIvAH, vartamAnaviziSTavirAdhakamanuSyajIvAnA saMkhyeyatvAt , 'aNupariyahati' ti anuparAvartante, bhramantItyarthaH, 'icceta'mityAdi, idamapi bhAvitArthameva, navaraM 'aNupariyaDissaMti' ti anuparAvartiSyante, paryaTiSyanti ityarthaH / / 'icceta' mityAdi, ityetad dvAdazAMga gaNipiTaka atItakAle'nantA jIvA ArAdhya caturantaM saMsArakantAraM 'bItivaiMsvi' ti vyatikrAntavantacaturgatikasaMsArollaMghanena muktimavAptA ityarthaH, 'icceya mityAdi, gatArtha navaraM 'bIivayaMniti vyutkrAmanti, 'icceda' mityAdi gatArthameva, navaraM 'vitIvayismati' ci vyutkramiSyante, etatprabhA-14 vAt setsyantItyarthaH / yadidamaniSTatarabhedabhinnaM phalaM pratipAditametat sadA'vasthAyitve sati dvAdazAMgasyopajAyata ityata Aha-121 'ecceya' mityAdi ityetad dvAdazAMga gaNipiTakaM na kadAcinAsId anAditvAt, na kadAcina bhavati sadaiva bhASAt , na kadAci-18 na bhaviSyati, aparyavasitatvAt , kiM tarhiI-'bhurvi ce' tyAdi, dhruvatvAdeva niyata, paJcAstikAyeSu lokavacanavat , niyatatvAdeva zA- // 115 // zvataM, samayAvalikAdiSu kAlavat , zAzvatatvAdeva vAcanAdipradAne'pyakSayaM, gaMgAsindhupravAheapi pauNDarIkahadavat , akSayatvAdevAvyayaM, mAnuSocarAd bahiHsamudravat , avyayatvAdeva svapramANe'vasthita, jambUdvIpAdivat , avasthitatvAdeva nityamAkAzavat , sAmprataM raSTA dIpa anukrama [155157] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~120
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) ........ mUlaM [58] / gAthA ||85-87|| prata sUtrAMka lAbhava [58] gAthA // 85 nandIzantamAha-'se jahA NAme'tyAdi, tadyathA nAma paMcAstikAyAH-dharmAstikAyAdayaH na kadAcimAsan na kadAcinna santi na kadAcima zrutasyahAramA bhaviSyanti, abhUvam bhavanti bhaviSyanti ca, dhuvA ityAdi pUrvavat , 'evAmeve tyAdi nigamanaM nigadasiddhameva / 'se samAsaoMviSayAbhadA vRttI ityAdi, tad dvAdazAMgaM samAsatazcaturvidha prajJaptaM ityAdi, prAyo gatArthameva, navaraM dravyataH zrutajJAnI upayuktaH san sarvadravyANi jaa||11|| nAti pazyatItyatrAbhinnadazapUrvadharAdiH zrutakevalI parigRhyate, tadArato majanA, sA punarmalavizeSato jJAtavyeti, atrAha-nanu pazya-12 tIti karthI, sakalagocaradarzanAyogAd, atrocyate, prajJApanAyAM zrutajJAnapazyattAyAH pratipAditatvAdanuttaravimAnAdIno cAlekhyakaraNAt sarvathA cAdRSTasyAlekhyakaraNAnupapatteH, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyamiti, anye tu na pazyatItyabhidadhati // sAmprataM | saMgahamAthAmAha___'akkhara sannI' tyAdi (186-249) / iyaM gatArtheva, navaraM saptApyete sapratipakSAH, te caivaM-akSarazzrutamanakSarazrutamityAdi, | idaM punaH zrutajJAnaM sarvAtizayaratnasamudrakalpaM, tathA prAyo gurvAyattatatvAt parAdhInaM, ato vineyAnugrahArtha yo yathA cAsya lAbhastathA darzayayannAha 'Agama' gaahaa||(*87-289)| AgamanamAgamaH, AGa abhividhimaryAdArthatvAt abhividhinA maryAdayA bAgamaH-pariccheda AgamaH, sa ca kevalamatyavAdhilakSaNo'pi bhavati atastavyavacchityarthamAha-zAsyate'neneti zAstra-zruta, AgamagrahaNaM tu paSTi-II // 116 / / saMtrAdikazAstravyavacchedArtha, teSAmanAgamatvAt , sampaparicchedAtmakatvAbhAvAdityarthaH, zAkhatayA ca rUDhatvAt , tata Agama 87|| dIpa anukrama [158160] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRttiH ~121
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRtti:) ...... mUlaM [58...] / gAthA ||87-89|| hAribhadrIya 8 vidhiH prata sUtrAMka [58] gAthA ||8789|| nandI thAsau zAkha ca AgamazAstraM tasya grahaNamiti samAsaH, gRhItirgrahaNaM, yad buddhaguNairvakSyamANalakSaNaiH karaNabhUtairaSTabhiSTaM tad bruvate buddhiguNAH zrutabAnasya lAbhaH zrutajJAnalAbhastaM tadeva grahaNaM buvate, ke ?-pUrveSu vizAradA-vipazcito dhIrAH, vratAnupAlane sthirA ityarthaH, ayaM zravaNavRttau gAthArthaH / / buddhiguNairaSTabhirityuktaM te caamii||117|| ___'sussUsatigAhA // (*88-249 / / vinayayukto gurumukhAt zrotumicchati zuSate, punaH pRcchati pratipRcchati, tat zrutamarza kita karotIti bhAvArthaH, punaH kathitaM sacchRNoti, zrutvA gRhNAti, gRhItvA cehate-paryAlocayati, kimidamitthamutAnyatheti, ca31 zabdaH samuccayArthaH, apizabdAt paryAlocayan kiMcit svabudhdhyA'pyutprekSate, tatastadanantaramapohate ca, evametadyadAdiSTamAcAryeNeti, BI punastamarthamAgRhItaM dhArayati karoti ca samyak taduktamanuSThAnamiti, taduktAnuSThAnamapi ca zrutaprAptiheturbhavati, tadAvaraNakSayopa-13 zamAdinimittatvAttasyeti, athavA yadyadAjJApayati gurustat sambaganugrahaM manyamAnaH zrotumicchatIti, pUrvasandiSTazca sarvakAryANi kurvan punaH pRcchati pratipRcchati punarAdiSTaH san samyak zRNoti, zeSa pUrvavat / / buddhiguNA vyAkhyAtAstatra zuzrUpatItyuktaM, idAnIM || dazravaNavidhipratipAdanAyAha 'mUaM' gAhA (89-249) / / mRkamiti mukaM zRNuyAt , etaduktaM bhavati-prathamazravaNe saMyatagAtrastUSNIM khalvAsIta, tathA // 11 // dvitIye huMkAraM ca, IpadvandanaM kuryAdityarthaH, tRtIye bADhakAraM kuryAt bADhamavametannAnyatheti, caturthazravaNe gRhItapUrvAparasUtrAbhiprAyo damanAk pratipRcchAM kuryAt , kathametaditi, paMcame tu mImAMsAM kuryAt , mAtumicchA mImAMsA pramANajijJAsetiyAvat , tataH SaSThe| dIpa anukrama [160162] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [44], cUlikAsUtra -[1] "nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: ~122
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama (44) "nandI"- cUlikAsUtra-1 (mUlaM+vRttiH ) mUlaM [19] / gAthA ||90|| prata sUtrAMka [59] gAthA ||20|| nandI-18 avaNe taduttarocaraguNaprasaMgapAragamanaM cAsya bhavati, pariniSThA saptame zravaNe bhavati, etaduktaM bhavati-guruvadanubhASata eva saptame zravaNavyAhAribhadrIya zravaNe iti / evaM tAvat zravaNavidhirutaH, idAnIM vyAkhyAnavidhimabhidhitsurAha khyAna vRcoM / 'suttattho' gAhA / / (190249) sUtrArthamAvapratipAdanaparaH sUtrArthaH,anuyoga iti gamyate,khalazamdastveSakArArthaH, sa cAvadhA vidhiH raNe, etaduktaM bhavati guruNA sUtrArthamAtrAbhidhAnalakSaNa evaM prathamo'nuyogaH kAryaH, mA bhUt prAthamikavineyAnAM matimohaH, dvitIyo'-18 upasaMhArazca // 118 // nuyogaH sUtrasparzikaniyuktimizraH kArya ityevaMbhUto bhaNito jinaizcaturdazapUrvadharezva, nRtIyazca niravazeSa, prasakAnuprasaktamapyucyeta evaMlakSaNo nikhazeSaH kArya iti 'eSa' uktalakSaNo vidhAnaM vidhiH prakAra ityartho 'bhaNitaH pratipAdito jinAdibhiH, kva -sUtrasya | nijanAbhidheyena sArdhamanukUlo yogo'nuyogaH sUtrAnvAkhyAnamityarthaH, tasminnanuyoga iti gAthArthaH, Aha-pariniSThA saptama ityuktaM, | jayazcAnuyogaprakArAH, tadetat kathamiti, atrocyate, vineyamaNaM vijJAya trayANAmanyatamaprakAreNa saptavArakaraNAdavirodhAdityopavine| yaviSayaM tAvat satraM, na punaH sa eva niyamavidhiH, udghaTTitajavineyAnAM sakRt zravaNa evAzepagrahaNadarzanAdalaM vistareNa / / 'seta'mityAdi // (59-259) / / tadetat zrutajJAnamiti nigamana, 'seta'mityAdi, tat parokSamiti nigamanameva / nandyadhya| navivaraNaM samAptam / / yadihotsUtramajJAnAd , vyAkhyAtaM tadU bahutaiH / kSantavyaM kasya sammohazchavasthasya na jAyate // 1 // nanyadhyayanavivaraNaM kRtvA yadavAptamiha mayA puNyam / tena khalu jIvaloko labhatAM jinazAsane nandIm // 2 // katiH sitaambraacaaryjinbhttttpaadsevksyaacaaryshriihribhdrspeti| namaH zrutadevatAyai bhagavatyai / samAptA nndiriikaa||grnthaa2336|| 1. SACREAUCRACAAKAA dIpa anukrama [162163] muni dIparatnasAgareNa saMkalita..AgamasUtra - [45], cUlikAsUtra -[1] 'nandIsUtra" mUlaM evaM haribhadrasUrijI-racitA vRtti: munizrI dIparatnasAgareNa puna: saMpAdita: (AgamasUtra 44) "nandIsUtra" (hAribhadriyA-vRttiH) parisamAptaM ~123
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ namo namo nimmaladaMsaNassa pUjya AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurubhyo namaH 44 pUjya AgamodhdhAraka AcArya zrI sAgarAnaMdasUrIzvareNa saMzodhita: saMpAditazca "nandI-cUlikAsUtra" [haribhadrasUrijI-racitA vRttiH] (kiMcita vaiziSThyaM samarpitena saha) muni dIparatnasAgareNa puna: saMkalita: "nandIsUtra" mUlaM evaM vRttiH" nAmeNa parisamApta: Remember it's a Net Publications of 'jain_e_library's' ~124