Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 03
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અને દ્વિત્રી: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિશ આ વિગ્રહમાં પ્રતીત સુન્ પ્રત્યયાર્થ સમાસથી અભિહિત હોવાથી સમાસમાં સુવું પ્રત્યયનો પ્રયોગ થતો નથી. જેથી કિશન નામ બને છે. અન્યથા કિશન નામનો પ્રયોગ થાત - એ યાદ રાખવું. અર્થક્રમશઃ - વસ (ઘટાદિ). બે અથવા ત્રણ (ઘટાદિ).
સતિ ઝિમ્? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સુન્ પ્રત્યયાર્થક અને વા શબ્દાર્થક સખ્યાવાચક જ નામને સફળેયાર્થક સખ્યાવાચક નામની સાથે તે સ્વરૂપ સામર્થ્ય ગમ્યમાન હોય તો વહુન્નીટ સમાસ થાય છે. તેથી માવો વ શ વા અહીં વિકલ્પાર્થક શો નામને સખ્યયવાચક સંખ્યાવાચિ રુશનું નામની સાથે આ સૂત્રથી બહુવીહિ સમાસ થતો નથી. અર્થ -ગાયો અથવા દશ ઘટાદિ.
સક્યોતિ વિમું? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સુ પ્રત્યયાર્થક અને વા શબ્દાર્થક સખ્યાવાચક નામને, સર્વેયવાચક - સખ્યાવાચક જ નામની સાથે કાર્બ ગમ્યમાન હોય તો બહદ્વીતિ સમાસ થાય છે. તેથી રશ વા આવો વા આ વિગ્રહમાં વા શબ્દાર્થક સખ્યાવાચક નામ સશન ને, જે નામની સાથે (તે નામ સખ્યાવાચક ન હોવાથી આ સૂત્રથી સમાસ થતો નથી. અર્થ - દશ (ઘટાદિ) અથવા ગાયો.
સશેય તિ ?િ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સુર્પ્રત્યયાર્થક અને વા શબ્દાર્થક સખ્યાવાચક નામને સખ્યયવાચક જ સખ્યાવાચિ નામની સાથે બહુવતિ સમાસ થાય છે. તેથી કિ વિંશતિ વાન્ આ વિગ્રહમાં સુવું પ્રત્યયાર્થક સખ્યાવાચક દિ નામને, વિશતિ નામની સાથે તે નામ અહીં સર્વેયવાચક ન હોવાથી આ સૂત્રથી સમાસ થતો નથી. અર્થ-ચાળીસ ગાયો. અહીં યાદ રાખવું જોઇએ કે - “મારશJઃ સંધ્યા સથે વતિ ન તુ ધ્યાને આ ન્યાયથી એકથી માંડીને અઢાર સુધીની સખ્યાના વાચક નામો સધ્યેય વાચક જ મનાય છે. જ્યારે ત્યાર પછીની સંખ્યાના વાચક નામો સડખેય અને સખ્યાના પણ વાચક મનાય છે. તેથી કિ વિંશતિ વા અહીં વિંશતિ નામ સળેય વાચક નથી. તેને સર્વેયવાચક માનવું હોય તો દિ વિશતિ વ: આ પ્રમાણે વિગ્રહ કરવો જોઇએ. ઈત્યાદિ ભણાવનાર પાસેથી બરાબર સમજી લેવું જોઈએ. 99ll
१४
