________________
Regd. No. MA, By South 54 Licence No.: 37
પ્રબુદ્ધ જીવન
“પ્રદ જૈનનું નવસંરકરણ વર્ષ ૩૮ : અંક: ૧૮
ન
કે
મુંબઈ, ૧૬ જાન્યુઆરી, ૧૯૭૭, રવિવાર
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું પાક્ષિક મુખપત્ર વાર્ષિક લવાજમ રૂા. ૧૦, પરદેશ માટે શિલિંગ : ૩૦
છૂટક નકલ -૫૦ પિસા - તંત્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ
લોકશાહી તાજેતરમાં એક મુલાકાતમાં વડા પ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધીને પૂછ- પછી કોઈ Guided democracy કહે, કોઇ, Controlled વામાં આવ્યું કે સાચી લોકશાહી શકાય છે? જવાબમાં તેમણે democracy. લોકશાહી શું એવી ચીજ છે કે દરેક રાજયકર્તાને કહ્યું કે અમેરિકામાં એક પ્રકારની લોકશાહી છે, બ્રિટનમાં બીજા તેને આશ્રય લેવો પડે છે? આપણે ત્યાં એક પરંપરા છે. કોઈ પણ પ્રકારની, કાન્સ અને જર્મનીમાં વળી જુદા જુદા પ્રકારની છે–એટલે મહાન આચાર્ય પોતાના જીવનદર્શનનું નિરૂપણ કરે ત્યારે એમ કોઈ એક જ પ્રકારનું તંત્ર સાચી લોકશાહી છે એમ કહી ન શકાય. કહે કે એ દર્શન ગીતામાં બતાવ્યું છે. શંકરાચાર્ય હોય કે માધવ, પછી એમણે ઉમેર્યું કે ભારતમાં જે કાંઈ બન્યું છે તે બધું બંધારણ- રામાનુજ હોય કે વલ્લભ, સૌ કોઈ ગીતાને આશ્રય લે. ગીતામાં પૂર્વકનું છે. બંધારણના ઘડવૈયાઓના લક્ષમાં હતું કે આવી (કેટ- સંન્યાસયોગ મળે ભકિતયોગ, કર્મગ, દાનયોગ, બધું મળે, કટીની) પરિસ્થિતિ ઊભી થાય અને તેને માટે બંધારણમાં પ્રબંધ પણ કઈ એમ ને કહે કે ગીતાથી ભિને એવું કાંઈ પોતે પ્રતિપાદન કરવામાં આવ્યો છે. એમની કહેવાનો મતલબ એવી જણાય છે કે કરે છે. વર્તમાન યુગમાં લેકશાહીનું પણ કંઈક આવું જ છે. ગમે બંધારણપૂર્વક થાય તે લોકશાહી ગણાય. દરેક દેશને-સામ્યવાદી હોય તે પ્રકારનું રાજ્યતંત્ર હોય પણ લોકોને મનાવવું જોઈએ કે તે કેલરી તંત્ર હોય . કાંઈ ને કાંઈ બંધારણ તો હોય છે અને લોકશાહી છે. અબ્રાહમ લિંકને લોકશાહીની વ્યાખ્યા કરી કે it is રાજતંત્ર બંધારણપૂર્વક ચાલે છે, એવો દાવો કરવામાં આવે છે. Government of the people, by the people and for અલબત્ત, એવા દેશ છે જયાં બંધારણ હોવા છતાં, મોટે ભાગે મન- the people. સરકાર એવા પ્રકારની હોય કે નહિ પણ લેટોને સ્વીપણે એક જ વ્યકિતની ઇચ્છા મુજબ બધું ચાલતું હોય છે એમ લાગવું જોઈએ કે તે એવી છે. અમારી સરકાર છે, અમારા અને તેને કોઈ ઉપાય નથી તે. વડા પ્રધાને તેમની આ મુલાકાતમાં કલ્યાણ માટે છે, અમારે તેમાં અવાજ છે, અમારા પ્રતિનિધિ છે અને કહ્યું છે કે વિકસતા ઘણા દેશો એવા છે કે જ્યાં માત્ર એક જ તેમની મારફત અમે રાજ કરીએ છીએ એમ લોકોને લાગવું જોઈએ. પક્ષનું અથવા એક જ વ્યકિતનું તંત્ર છે. એમના જણાવ્યા મુજબ તે સાચી લોકશાહી ગમે તે હોય પણ લેકશહીતી એક વ્યાખ્યા આવું તંત્ર લોકશાહી ન કહેવાય. આ વાત સાચી છે. લેટિન (દક્ષિણ) એવી કરી શકાય કે to persuade the people to believe that અમેરિકા, આફ્રિકા અને એશિયાના ઘણા દેશમાં લશ્કરી અથવા it is their Government and for their gocd, cozi એક જ વ્યકિતનું તંત્ર છે અને તેને લોકશાહી ન જ કહેવાય. પણ કહેવું હોય તે એમ પણ કહેવાય કે લોકશાહી એટલે લોકોને ભ્રમમાં મીત્ર બંધારણપૂર્વક તંત્ર ચાલે છે તેથી લોકશાહી છે એમ ૫ણ ન નાખવાની કળા, જ્યાં સુધી આ ભ્રમ કે ત્યાં સુધી સત્તા ટકે. કહેવાય. આપણા દેશના બંધારણમાં હમણાં મેટા ફેરફાર કરવામાં આવું કરવાની શ. માટે જરૂર પડે છે? કારણ કે વર્તમાન યુગમાં આવ્યા છે. ઘણાનું એવું માનવું છે કે આ ફેરફારથી બંધારણનું લેકિના સહકાર વિના કોઈ રાજય લાંબા વખત ટકી ન શકે. દબાણથી લેકશાહી તત્વ સારા પ્રમાણમાં ઘટશે. તંત્ર બંધારણપૂર્વક ચાલશે કે જમથી, કેટલોક સમય - કયાંક થેડે તે ક્યાંક વધારે. રાજય પણ જેટલાં લોકશાહી તત્ત્વ હતું તેટલાં નહિ રહે. વડા પ્રધાને કરી શકાય, પણ અંતે લેકો જાગ્રત હોય અને વિરુદ્ધ થઈ જાય તે કહ્યું કે રાજતંત્રના પ્રકારનો વિચાર કરીએ તે પહેલાં દેશનું અસ્તિત્વ કઈ ટકી ન શકે. જાગ્રત લેકમત એટલી પ્રબળ વસ્તુ છે કે ટાવવું જોઈએ, લોકશાહીને નામે દેશને તૂટી જવા ન દેવાય. લેકશકિત સામે કઈ દંડશકિત અંતે ટકી ન શકે. હિટલર પણ આ દેશ તૂટી જવાની અણી પર હતે. કટોકટી જાહેર કરી તેને બચાવી જાણતો હતો એટલે ગેબેલસનું પ્રચંડ પ્રચારતંત્ર ગોઠવ્યું અને લીધો છે. એ સાચું છે કે દેશનું અસ્તિત્વ ટકાવવું એ પ્રથમ ફરજ જર્મન પ્રજાને થેલ સમય માટે ગાંડી કરી. વર્તમાન યુગનું આ એક છે. તે માટે કડક પગલાં લેવા પડે તે લેવાં જોઈએ. પ્રશ્ન એટલો મહાન પરિવર્તન છે. લોકમત કેળવવાના પ્રચારના સાધનો છે કે, આવી પરિસ્થિતિ કાયમની હોય કે ટૂંક સમય માટે? કેટલાકને એટલા બધા વ્યાપક બન્યા છે કે લોકો ઉપર જેને કાબુ રાખવો અમ લાગે છે કે બંધારણના ફેરફારોથી આ પરિસ્થિતિ કાયમની છે તેણે પ્રચારના સાધનને કાબૂ રાખવો જ પડે અથવા મેળવવો થઈ છે.
પડે. વર્તમાનપત્રો, રેડીયો, ટેલિવિઝન, સભા, પ્રવચને, પુસ્તકો, પણ મુખ્ય પ્રશ્ન ઉપર આવીએ કે, સાચી લોકશાહી શું છે શિક્ષણ સંસ્થાઓ, ફિમે, અનેકવિધ સાધન છે. લોકોના મન અને તે શકય છે? લગભગ દરેક દેશના રાજયકર્તાઓ એમ કહે ઉપર પ્રચારનો ધોધ વહે અને લોકો તેમાં ડૂબી જાય કે તેમની છે કે તેમનું તંત્ર લોકશાહી છે. સામ્યવાદી દેશે પણ Democratic બુદ્ધિ બહેર મારી જાય એટલી હદે પ્રચાર થઈ શકે. સ્વતંત્ર Republic કહેવાય. તેમને ત્યાં પણ ચૂંટણી થાય છે. કોઈ વિચારશકિત બહુ એછિા માણસોની હોય છે. ચારે તરફથી એક જ છડેચક એમ નથી કહેતું કે અમે લેકશાહીમાં માનતા નથી વાત સાંભળે અને બીજી કોઈ વાત સાંભળવા ન મળે તો તેને અને લોકશાહી શકય નથી, Everyone swears by democracy સાચી માની લે અને તે પ્રમાણે વર્તે.
