________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૪-૭૭
ભૂતકાળ ભંસાય છે
તે ફરીથી ન થાય તે માટે પાકે પ્રબંધ કરવામાં આવશે. તે સાથે કર્યું કે બળજબરીથી નસબંધી કરી હોય તેવા દરેકને રૂા. ૫૦૦૦ ૪૨માં સુધારાની ઘણી કલમે જેને કારણે કારોબારીને અમર્યાદ ' વળતર અપાશે. કેટલી બિનજવાબદાર જાહેરાત છે? કેબિનેટને સત્તા મળી છે તેમ જ ન્યાયતંત્રની સ્વતંત્રતા અને કાર્યક્ષેત્ર ઉપર
પૂછયું હતું? કેટલી રકમ જોઈએ વિચાર્યું છે? બળજબરીથી થયું કે તમારી
સ્વેચ્છાએ કોણ નક્કી કરે? રેલવે હડતાળમાં બરતરફ થયેલ લગભગ ની માટે કાપ મુકાયો છે તે બધાંની પુનર્વિચારણા થશે.
૧૬૮૯૮ કર્મચારીને પાછા લેવાશે. તેમને અઢી કરોડ રૂપિયા છે - ટૂંકમાં ગુમાલી સ્વતંત્રતા અને લોકશાહી ધોરણે પુન: પગારના ચુકવવા પડશે. છ લાખ રેલ્વે કર્મચારીઓની સર્વીસ બેક કે સ્થાપિત થશે એટલું જ નહિ પણ ફરી બંધારણને આવો દુરૂપયેગ
- થયેલી તેને ચાલુ સર્વીસ ગણવાથી બીજી કરોડોની જમીદારી કરી ન થાય તેની પૂરેપૂરી તકેદારી રાખવામાં આવશે. યુવક સંઘની
વધશે. અન્યાય થયું હોય ત્યાં તેનું નિવારણ થાય
તે યોગ્ય છે, પણ શિસ્ત ઉપર અને આર્થિક શું અસર થાય છે પણ વ્યાખ્યાન માળામાં શ્રી ચાગલાએ કહ્યું કે (a constiational વિચારવાનું છે. હમણાં જ વર્તમાનપત્રોના કર્મચારીઓ - ત્રકારો dictatorship is much worse than a naked dictatorship.) બિનપત્રકારો - ને વચગાળાની રાહત તરીકે દરેક રૂા. ૫૦ ૬ માંડી
બિનપત્રકારો : વચગાળાની રાહત તરીક • ઈન્દિરા ગાંધી વખતેવખત એમ કહેતાં કે તેમણે બધું બંધારણપૂર્વક
રૂ. ૧૩૧ સુધીને વધારે કરી આપ્યું - વર્તમાનપત્રો ઉપ મોટો
બેજો પડે છે. જે મોટા ભાગના વર્તમાનપત્રો સહન કરી તેમના કર્યું છે. બંધારણનું ખોખું જાળવી રાખી તેને આત્મા મારી નાખે
નથી. આવી રીતે બીજા ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે પગારવધારા એ વિામાં છે અને બંધારણીય રીતે સરમુખત્યારી સ્થાપી. તેવું ફરીથી ન બને તે આવે તે ફુગાવાનું વિષચક્ર જોરથી વધે. ઈન્દિરા ગાંધીની સરકારે માટે ગંભીર વિચારણા અને ફેરફાર થશે.
હું ગાવે, મેંઘવારી અટકાવવા અને ઔદ્યોગિક શાન્તિ જાળવી ઉત્પારાજકીય ક્ષેત્રે અનિશ્ચિતતા અને પ્રવાહી સ્થિતિ ચાલુ છે.
દન વધારવા કેટલાંક કડક અને અળખામણાં, પણ જરૂર અને મુખ્યપણે કોંગ્રેસનું ભાવિ શું થાય છે તે જોવાનું રહે છે. આ લખાય
અનિવાર્ય પગલાં લીધાં હતાં તેને ભૂંસી નાંખીશું તે અતિ છે ત્યારે કોંગ્રેસ કારોબારીની બેઠક મળે છે. કોંગ્રેસ ટકી રહેશે કે વંટોળ પેદા થશે. બોનસની માગણી ઊભી છે એને કેટલેક દૂરજ પૂટી જશે, તેની પુન: રચના થાય તે કેવી થશે, ઈન્દિરા ગાંધી તેમાં સંતોષવાની વાત સંભળાય છે. જનતા સરકારનું કામ ઘણું વિકટ શું ભાગ ભજવશે, કોંગ્રેસ તૂટી જાય તે વિરોધ પક્ષ કેવું હશે વગેરે શરૂઆતમાં ઉહના મજામાં તણાઈ જઈ ભાવિ જોખમાય દિ પ્રશ્ન ઊભા છે. રાજ્યમાં કોંગ્રેસ સરકારે છે તેનું ભાવિ ડામાં- ન થાય તેની પૂરી તકેદારી રાખવી પડશે. પ્રજએ ધીરજ રાખવી ડળ છે. ગુજરાતમાં કોંગ્રેરા સરકારનું પતન થયું અને જનતા મેર
પડશે અને આગેવાનોએ પરિસ્થિતિ પ્રજાને સમજાવી મક્કમતાથી ફરી સત્તા પર આવ્યો. મહારાષ્ટ્રમાં નેતાગીરી બદલાય છે, પણ કોંગ્રેસ
કામ લેવું પડશે. પ્રજાની અને આગેવાની પૂરી કસોટી છે. આ તંત્ર હાલ રહેશે એમ લાગે છે. ઉત્તર પ્રદેશ, બિહાર, રાજસ્થાન,
૧૨-૪-૭૭
ચીમનલાલ ચકુ ભાઈ મધ્ય પ્રદેશ વગેરે રાજયમાં ખળભળાટ છે. જયપ્રકાશે કહયું કે રાજય ધારાસભાનું વિસર્જન કરી નવી ચૂંટણી થવી જોઈએ. આ સૂચનને વિરોધ થયો છે. કાયદાથી કરવું હોય તો બંધારણમાં
[ લંડનના સાપ્તાહિક ઈકોનોમિસ્ટના ૨૨મી માર્ચના અંકમાં જ ફેરફાર કરી, છ વર્ષની મુદત ઘટાડી પાંચની કરવી પડે, જે અત્યારે ભારત ભૂતકાળનાં ચીંથરાં ઉડાવે છે? – એવા શિર્ષક હેઠળ તાજેતરની શકય જણાતું નથી. રાજીભાઈએ કહ્યું છે કે રાજ્ય સરકારે તેડ- ચૂંટણીની એની સમીક્ષા પ્રગટ થઈ છે, જેને અનુવાદ અત્રે વામાં જનતા પક્ષને રસ નથી, છતાં કેટલીય તૂટશે. કોંગ્રેસમાંથી
આપ્યો છે. તે લખે છે: ભારતની ચૂંટણીઓએ ૩૦ વર્ષના કોંગ્રેસી છૂટા થવાને પ્રવાહ ચાલુ છે. કોઈ જનતામાં જોડાય છે, કોઈ જગ
શાસનને અને લોકશાહીને સ્થગિત કરવાના પિતાના નિર્ણયને ક્યારેય જીવનરામના પક્ષમાં જાય છે, તે કઈ હાલ અપક્ષ રહે છે. ગુલ
વાજબી નહિ કરાવી શકનાર એક સંભવિત સરમુખત્યારને ફેંકી દીધાં ઝારીલાલ નંદા અને અશોક સેન જેવા કોંગ્રેસમાંથી છૂટા થયા.
છે. હવે સંમિશ્ર વિજેતાઓએ શુબ્ધ ભારતનું શાસન કરવાનું છે], કોંગ્રેસના નૈતિક પાયાને મેટો લૂણો લાગ્યો છે. તેનું સર્વથા વિસર્જન એક વિકાસ પામતા દેશને લેકશાહી અનુકૂળ નથી અથવા થાય તે જ 5 થશે. જગજીવનરામે પિતાને પક્ષ જુદો રાખે નિર્ધન અને ભૂખ્યાંજનોને પોતાના અધિકારોનું મૂલ્ય નથી એવો તેને હેતુ હજી પૂરો સમજાતું નથી. કેંગ્રેસમાંથી છૂટા થનારાને દાવો હવે ફરી કોઈ કરી શકશે નહિ. આવા સૂફિયાણા ખ્યાલને ? અનુકૂળતા કરી આપવાનું હોય અથવા પેતાના પક્ષની સારી સંખ્યા ભારતે આ અઠવાડિયે (માર – ૨૧) છેદ ઉડાવી દીધો છે. શ્રીમતી કરી સેદાબાજી કરવી હોય! હાલ તે ખાતરી આપે છે કે જનતા ઇન્દિરા ગાંધી અને કોંગ્રેસ પક્ષને એણે સત્તાભ્રષ્ટ કર્યા છે. કેંગ્રેસના પહાને સબળ કરવા પગલું લીધું છે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના પ્રશ્ન ત્રીસ વર્ષના શાસનને - અને શ્રીમતી ગાંધીની ‘કટોકટી’ હેઠળના . . ઊભે છે. હાલ, જનતા પક્ષ પોતાના ઉમેદવારને સફળ બનાવી શકે એકવીસ મહિનાના દમનને – અંત લાવનાર ચૂંટણીઓ વાસ્તવમાં, એવી શકયતા જણાતી નથી. એવું સૂચન થયું છે કે હરીફાઈ ન કરતાં, તે સ્વાતંત્ર્ય માટેના લેકમતમાં પલટાઈ ગઈ હતી. હા, ભારતીય સર્વમાન્ય ઉમેદવારની શેધ કરવી. આ સૂચન વિચારવા જેવું છે. મતદારોએ જવાબ આપ્યો, કે રાજકીય સ્વાતંત્ર અને વ્યકિતગત મદ્રાસમાં ડી. એમ. કે. ના પ્રમુખ અને મંત્રીએ રાજીનામાં આપ્યાં અધિકારોનું એમને મન મહત્ત્વ છે જ અને એને પગ નીચે અને તુરત પાછા ખેંચી લીધા. આ પક્ષ હવે ટકશે નહિ. ક્રાનિત થઈ છે. કચડનાર રારારે જવું જ જોઈએ, અને મંગળવારે (માર્ચ ૨૨) પરિસ્થિતિ થાળે પડતાં સમય લાગશે. છતાં શાન્તિમય માર્ગે દેશ થોડાક ગૌરવ સાથે એ સરકાર ગઈ, જ્યારે શ્રીમતી ગાંધીએ ઝડપથી આગળ વધી રહ્યો છે. જનતા પક્ષ સત્વર વધારે પડતી સત્તા પિતાનું રાજીનામું આપ્યું અને જાહેર કર્યું કે “જનતાના સામૂહિક મેળવવાના લેભમાં ન પડતાં, તંદુરસ્ત પરંપરાઓ પાડે તે જરૂરનું છે. શાણપણને માન આપવું જ જોઈએ.’ બે દિવસ બાદ નવી જનતા
આર્થિક ક્ષેત્રે, મામલે વધારે વિકટ છે. ચીજવસ્તુઓના ભાવે સરકારને શપથવિધિ થશે. જગતના આ સૌથી મોટા લેકશાહી ઝડપથી વધતા જાય છે. મજૂરો અધીરા થયા છે. હડતાળે તથા મોર- દેશનું શાસન ચલાવવાનું જરા ય સહેલું નથી. એ સાથે નવી ચાઓ શરૂ થયા છે. કેટલેક સ્થળે હિંસક બનાવો બન્યા છે. મજર સરકાર સમક્ષ મુખ્ય સમસ્યા એની પોતાની પાંખી એકતાને ટકાવી સંઘે અને આગેવાને ધીરજ નહિ રાખે તો પરિસ્થિતિ વણસશે. રાખવાની છે. સરકારે મક્કમ પગલાં લેવાં પડશે. નવી સરકાર, ખાસ કરી જનતા , જનતાનું શાણપણ આટલી નિર્ણાયક રીતે વ્યકત થયું એ આ સરકાર કહેવાય. તેને માટે કડક પગલાં લેવાં સહેલું નથી. સસ્તી લોક- ઐતિહાસિક ચૂંટણીઓની એક નોંધપાત્ર વિશેષતા છે. છેક ઉત્તરપ્રિયતા મેળવવાના મેહમાં, નવાજેશે કર્યો જાય. રાજનારાયણે જાહેર પૂર્વના આસામને બાદ ક્રમાં બાવીસ રાજ્ય પૈકી માત્ર બે જ-
