________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૪-'૩૭
જનતાનો ચૂકાદો : તેનાં કારણે અને પરિણામે
. (વસંત વ્યાખ્યાનમાળાના આઠમા વર્ષે ૧૯૭૭માં “જનતાને સુકાદો: તેનાં કારણે અને પરિણામે” એ વિષય ઉપર ચાર વકતાઓએ જે પ્રેરક પ્રવચન આપ્યાં હતાં એમાંથી શ્રી એમ. સી. ચાગલા અને ડે. આ દસ્તુરનાં પ્રવચનોનો સાર અહીં આપ્યો છે. શ્રી પુરુષોત્તમ માવલંકર અને શ્રી વર્ગીઝનાં પ્રવચનેને સાર આવતા અંકમાં પ્રગટ થશે.] [૧]
' જનતાને ચુકાદો આપણે જે કારણે જોયાં અને તેનાં પરિણામ
શું છે તે પણ જોઈએ. સૌથી મહત્ત્વનું પરિણામ એ આવ્યું કે ૩૦ D શ્રી એમ. સી. ચાગલા
વર્ષમાં વિરોધપક્ષ કદી સંગઠિત નહોતો થતા તે થયો છે. જેલમાં જ [મુંબઈના ભૂતપૂર્વ ચીફ જસ્ટીસ)
ક્રેતાઓની આ એકતા સ્થપાઈ છે અને હવે હું પ્રજાતાંત્રિક રાત ખૂબ રાંધારી હોય છે ત્યાર પછીના પરોઢનો પ્રકાશ કૉંગ્રેસના નેતા શ્રી. જગજીવનરામને અનુરોધ કરું છું કે તેઓ જનતાપણ એટલે જ તેજોમય હોય છે. ભારતને એ પ્રકાશન તેજપુંજ પામાં જોડાઈ જાય. બીજું પરિણામ એ આવ્યું કે સતત સત્તા પર પાછો મળ્યો છે. દેશમાં લોકશાહી પાછી ફરી છે. જનતાએ ચૂંટણીમાં ચીટકેલી કેંગ્રેસ એક વિરોધ પક્ષ બની ગઈ. એ પણ સારું છે. ભારતના પ્રચંડ અવાજથી સ્પષ્ટ, અસંદિગ્ધ અને અચૂક શુક્રદો આપી શાસક પક્ષને સબળ અને કામ લઈ શકાય તે એક વિરોધ પક્ષ મળે છે. દીધા છે. જનતારમાં કોઈ એક વ્યકિતમાં નહિ કે પક્ષમાં નહિ પણ જનતા સરકારે ટૂંક સમયમાં અભુત પરિણામે આપ્યાં છે. લેકશાહીમાં પૂરો વિશ્વાસ પ્રગટ કર્યો છે. જૂના સમયમાં ભારતના વર્તમાનપત્રોને સેન્સરશિપની જંજીરમાંથી મુકત કર્યા છે. કટોકટી નકશાને જુદા જુદા રંગથી રંગવામાં આવતું હતું. રજવાડાને વખતે જે છાપાં વાચતાં હતાં તે જ છાપાં હવે આવું લખી શકે છે તે પીળા રંગ અને બ્રિટિશરોના પ્રદેશને લાલ રંગથી રંગવામાં આવતા
જોઈને તમને નવાઈ લાગતી હશે. ઇન્દિરા અને તેના પાટવીપુત્રના / હતા. હવે ભારતના નકશામાં જો કોઈ રંગ પૂરાય તે ઉત્તર ભારતમાં
ગુણગાન ગાનારાં છાપાં હવે તે સરકારના દુરાચારની વાત ન જનતાને રંગ અને દક્ષિણમાં કેંગ્રેસને રંગ પૂર પડે તે ઘાટ
બેધડક છાપે છે! તમામ રાજકીય અટકાયતીઓ મુકત થયા છે. ઘડાયો છે ! જનતાના પૂરમાં મેટા મોટા માંધાતા તણાઈ ગયા છે. તેમાં
પહેલાં તે કોઈ પણ નાગરીકને ઊંચકીને મિસા હેઠળ જેલમાં મૂકી શ્રીમતી ઈન્દિરા ગાંધીને મિનારે પણ ઢળી ચૂકી છે. તે દેવાતા હતા. મુલક કારણ માટે અટકાયત થતી હતી. કોઈ રાજ્ય
સખત શિકસ્તનું કારણ શું? કારણો બહુ દેખાતાં પ્રધાનને તમારા નાકને આકાર ને ગમે તે પણ જેલમાં ધકેલી દેવાય છે. સત્તાનું કેન્દ્રીકરણ દિલ્હીમાં થઈ ગયું. બધા જ નિર્ણય દિલહીમાં
તેવો દાટ બનતા હતા. હું પ્રધાન હતા ત્યારે પણ મેં કહેલું કે અટકાયત લેવાતા હતા. ભારતનું બંધારણ સમવાયી (ફેડરલ) કાનું નહિ
અંગેને કાનૂન કેંગ્રેસ સરકાર ઉપર કળા ધાબા જેવું છે. ૨૧ટકાઅર્ધ સમવયી (સેમી ફેડરલ) કાનું છે. છતાં રાજ્યોના પ્રધાને
થત પછી હેબિયસ કેપેસ હેઠળ અટકાયતીઓનું કોર્ટમાં સમ ચલાદરેક નિર્ણય માટે વિમાન દ્વારા દિલહી દોડતા હતા. એ પ્રક્રિયામાં
વવું જ જોઈએ. આ હક્ક જનતા સરકારે પાછા આપ્યો છે. કટોકટી ઇન્ડિયન એર લાઈન્સની કમાણી વધી ગઈ હોય તે કોઈ નવાઈ
' દરમિયાન બંધારણના મૂળભૂત હક્કો ઝૂંટવાયા અને જાણે ભારતના નથી. લોકોની લાગણીઓને દાબી દેવામાં આવી હતી. વર્તમાન
નાગરિકને કોઈ પણ સમયે અટકમાં જવાને મૂળભૂત હક્ક હોય પત્ર ઉપર સેન્સરશિપ લદાઈ. બ્રિટિશ શાસન હેઠળ આટલી કડક
તેવી નટાઈ કોંગ્રેસ સરકારે કરી હતી. ન્યાયતંત્રને પાંગળું બનાવી - સેન્સરશિપ નહોતી. વિરોધ પક્ષના કોઈ પણ નેતા બોલે તેને દેવાયું હતું. કોંગ્રેસ સરકારને ન ગમે તે કાદા જે ન્યાયધીશો વર્તમાનપત્રો કે રેડિયો ઉપર સ્થાન નહોતું. શ્રીમતી ગાંધીએ એક આપે તેમની ફેરબદલી થવા માંડી. ભારતના કાયદાપ્રધાને ઘણા નવે અસ્પૃશ્ય વર્ગ ઊભો કર્યો જેથી આવા અસ્પૃશ્ય વર્ગને ટેલિવિઝન,
વર્ષ પહેલાં કોલ આપેલ કે ન્યાયાધીશની મરજી વિરુદ્ધ બદલી રેડિયો કે વર્તમાનપત્રમાં કયાંય સ્થાન ન રહ્યું. ગાંધીજીએ “ભારત
નહીં થાય. તે પવિત્ર કોલનો પણ ભંગ થયો. હવે જનતા સરકાર બદલી છોડે ” ની ચળવળ શરૂ કરી ત્યારે પણ આટલી જોહુકમી નહોતી. થયેલા ન્યાયાધીશને યથાસ્થાને સ્થાપી રહી છે.
આવી સ્થિતિમાં પણ લોકો ચૂપ રહ્યા. તે ચુપકીદી અને ઈન્દિરાની સરકારે સૌથી ખરાબ કૃત્ય કર્યું હોય તો તે ઉપરછલી આર્થિક “પ્રગતિ” અને સારા ચોમાસાથી પ્રોત્સાહિત બંધારણને મારી મચડીને તેનું સ્વરૂપ બદલવાનું કહ્યું છે. ઈન્દિરાજી થઈને શ્રીમતી ગાંધીએ ચૂંટણી યોજવાની જાહેરાત કરી. રોમાં અને તેની ટેળકીએ બંધારણની ઓથ લઈને સરમુખત્યારશાહી તેમની તમામ ગણતરીઓ ખોટી હતી. વર્તમાનપત્ર ઉપર સેન્સર- લાદી છે. એ પ્રકારની બંધારણની રથ કરતાં નગ્ન કક્ષાની સરસુખશિપ હતી એટલે દેશમાં શું બની રહ્યું છે તેની જાણ શ્રીમતી ગાંધીને ત્યારશાહી વધુ સારી છે. કારણકે તેવા ઉઘાડી સરમુખત્યારશાહીનાં ને થઈ અને જેવી કટોકટી હળવી કરાઈ તે લોકોને રોષ ભભૂકી બંધારણ રબાતલ કરાય છે, કોર્ટે વિખેરી નખાય છે ૨ાને તમામ ઊઠશે. વિરાટ જાણે આળસ મરડીને ઊભે થયે. જેલમાંથી છૂટા હક્કો છીનવી લેવાય છે. પણ બંધારણને લગડું બનાવીને પછી તેની કરાયેલા નેતા પાસે સંગઠન નહોતું, પૈસા નહોતા અને કેંગ્રેસ સરકાર ઢાલ રાખીને જે સરમુખત્યારશાહી આવે છે તેમાં લોકોને તેની જેવું તંત્ર નહોતું. સામી બાજુએ શ્રીમતી ગાંધી પાસે લાખે નગ્નતાને ખ્યાલ આવતો નથી. હિટલરે પણ આવી રીતે સરમુખકરોડો રૂપિયા હતા. આખું સરકારી તંત્ર ખડે પગે હાજર હતું. ત્યારીની નગ્નતાને બંધારણરૂપી ઢાલથી ઢાંકી હતી. વળી ભારતમાં અને દેખીતી રીતની આર્થિક આબાદીની ભ્રમણા હતી. આ બધું કટોકટી લદાઈ તે પણ ગેરબંધારણીય હતી, તે હવે આપણને માલૂમ છતાંય જગતની લેકશાહીમાં ન બન્યું હોય તેવું બન્યું. ઈંગ્લાંડમાં પડે છે. રાષ્ટ્રપતિની સહી લીધા પછી કટોક્ટી અંગેનો નિર્ણય પ્રધાનપણ શાસક પક્ષ ચૂંટણીમાં હાર્યો છે. પણ ભારતમાં કૉંગ્રેસની જે મંડળ સમક્ષ રખાયા હતા. વલે થઈ તેવી વલેના જગતમાં કયાંય જોટો જડતો નથી. આમાં
આવાં બધાં પાપ ઈન્દિરાજી અને ટેળકીએ કર્યા છે કોઈ પક્ષ કે વ્યક્તિની હાર નથી પણ સરમુખત્યારશાહીની હાર
અને હવે આપણને કહેવામાં આવે છે કે “ ફરગેટ એન્ડ ફરગીવ”! છે, એક પદ્ધતિની હાર છે અને જીવન પ્રત્યેના એક ખોટા
આવા અભિગમને હું સખત વિરોધ કરું છું. હું કેમ ભૂલી શકું? અભિગમની હાર છે. આપણે લેકશાહીને જીતાડી તેથી ભારતીય
લોકોની કરૂણ દશા કરાઈ, કેટલાક જેલમાં મરી ગયા, કેટલાકના તરીકે આપણું મસ્તક ઉન્નત રહે છે.
એવાજ રૂંધી નંખાયા અને ઘણાને શારીરિક અને માનસિક ત્રાસ
