________________
૨૪૦
આ પ્રકરાની જનતાં પક્ષની ખીચડી અલગ છે ત્યાં સુધી સારું છે. એ ખીચડી રંધાઈ જશે પછી દાળ ચોખા છૂટા પાડી શકાશે નહીં. કલ્પના કરો કે આ જનતા સરકાર ભાંગી પડશે તો આપણે દેશ કર્યાં જશે?
પ્રજા જીવન
બાકી રહેલા સામ્યવાદી પક્ષના બે તડને જોઇએ તે એ બન્ને પક્ષો બિનસામ્યવાદી ધોરણે જ કામ કરી રહ્યા હોવાનું જોવા મળ્યું છે. માસ્કા તરફ સામ્યવાદીઓનેા ચૂંટણીમાં કરૂણ શંકાસ થયો છે. એ પક્ષના ઘોડા ચારે દિશામાં હણહણતા હતા, અને તેથી કયાંય જઈ શકયા નહિ. ચૂંટણીમાં તેને માત્ર સાત જ બેઠકો મળી છે. માર્ક્સવાદીઓએ પશ્ચિમ બંગાળમાં જનતા પક્ષને પોતાના ખભા આપવાનું કામ કર્યું. જો કે તેણે એક સારું કામ કર્યું છે. જનતાના લેાકશાહી હક્કોની ચિંતા કરીને તેણે સરકારમાં નહીં જોડાવાનું પહેલેથી જ કહી દીધું છે. આમ આ ચૂંટણીઓ ભારતના તમામ પક્ષાના મુખડાં ખુલ્લાં કરી દીધા છે. આ ચૂંટણીનું બીજું પરિણામ એ આવ્યું કે ઉત્તર અને દક્ષિણ ભારતમાં સ્પષ્ટ પ્રકારના બે વિભિન્ન તારણા જોવા મળ્યાં. તેમાં એક સુખદ અને આશ્ચર્યકારક વાત જાણવા મળી કે કેરળમાં લોકોએ સ્થિરતાને મત આપ્યા. સ્વતંત્રતા પછી ત્યાં ડઝનબંધ સરકારો પડી પણ અચ્યુતમેનનની નેતાગીરી હેઠળની કૉંગ્રેસ અને સામ્યવાદીઓની સંયુકત સરકારે સ્થિરતા આપી. આ સ્થિરતાને જનતાએ નવાજી. તામિલનાડુમાં ડી.એમ.કે.ના કરૂણ રકાસ થયો. એમ.જી. રામચંદ્રન જેવા ફિલ્મી અભિનેતાને કારણે ડી.એમ.કે.એ સહન કરવું પડયું—ઉપરાંત ડી.એમ.કે.ની ભૂતપૂર્વ સરકાર ઉપરના ભ્રષ્ટાચારના આક્ષેપાએ પણ તેનું કામ કર્યું.
આ ચૂંટણીની જે મહત્ત્વની અસર છે તે એ છે કે તેણે જગતને એક ઐતિહાસિક સત્ય પૂરું પાડયું છે. નાના મતદાર ગમે તેવી જુમાં સરકારને મત વડે પાડી શકે છે. ભારતે જગતના સ્વાતંત્ર્યઈતિહાસમાં બ્રિટિશરો સામે ચળવળ ચલાવીને દેશને આઝાદ કર્યો, સ્વાતંત્ર્ય માટેની આ લડતે બીજા ગુલામ દેશોને પ્રેરણા આપી. તાજેતરની ચૂંટણીઓ હવે જગતના કચડાયેલા રાષ્ટ્રો માટે ફરીથી દીવાદાંડીરૂપ બનશે. એશિયા કે આફ્રિકાના જે દેશોએ વિદેશી ધૂંસરી સામે નહં. પણ પોતાના જ નેતાની સરમુખત્યારી સામે લડવાનું છે. તેમને માટે ભારતની કશાહી એક દીવાદાંડીરૂપ બને તેમ છે. આ માટે આપણે ભારતના નાનકડા મતદારોને ખરેખર સલામ ભરવી જોઈએ.
ભારતને સ્વતંત્ર કરવા બ્રિટિશરો સામે મહાત્મા ગાંધીજીની નેતાગીરી ભારતને મળી તે રીતે આ બીજી વખતની સરમુખત્યારશાહીમાંથી આઝાદી મેળવવા આપણને જયપ્રકાશજી જેવા નેતા મળ્યા છે. એ બન્ને સમયમાં એક દૃષ્ટિએ ઘણું સામ્ય જોવા મળ્યું. ભારતમાં જ્યારે ૧૫મી ઓગસ્ટના દિવસની આઝાદી ઉજવાતી હતી અને જવાહરલાલ વગેરે સત્તા ધારણ કરતા હતા ત્યારે તેમને સત્તા સ્થાને આરૂઢ કરનારા ગાંધીજી નાખલીના કોઈ પલંગમાં પડયા હતા. ત્યારે પણ એમ થયું છે. જનતાની સરકાર સૌગંદવિધિ કરતી હતી ત્યારે સાથી અલિપ્ત રહીને જયપ્રકાશજી મુંબઇની એક હોસ્પિટલમાં પડયા હતા. અત્યારે આપણને એટલી આશા રહે છે કે જયપ્રકાશજીના આશિષ મેળવેલી જનતા સરકાર કંઇક સારું કરી બતાવશે જ. સંકલન : કાન્તિ ભટ્ટ
પરિષદ
તા. ૧૬–૪–૭૭
આવી હતી અને એનું મુખ્ય સંચાલન મદ્રાસ યુનિવર્સિટીના ફિલાસોફીના પ્રૉફેસર ડૉ. મહાદેવનને સોંપવામાં આવ્યું હતું. મદ્રાસ યુનિવર્સિટીમાં ડૉ. રાધાકૃષ્ણનના નામથી ચેર સ્થાપવામાં આવી છે અને એના પ્રૉફેસર તે ડૅ, મહાદેવન છે.
મદુરામાં વિશ્વધર્મ
આંતરરાષ્ટ્રીય અવરજવર સુલભ થવાને કારણે આંતરરાષ્ટ્રીય ધારણે વિવિધ વિષયોનાં સંમેલના યેજવાનું હવે સરળ થવા લાગ્યું છે. ભારતમાં આર્થિક, રાજદ્રારી કે વૈજ્ઞાનિક વિષયોની જેમ સાહિત્ય અને ધર્મના વિષયે પણ વિશ્વપરિષદો યોજાવા લાગી છે. વિશ્ર્વ તામિલ પરિષદ, વિશ્વ હિંદી પરિષદ, વિશ્વ હિંદુ પરરિષદ જેવી પરિષદોની જેમ હમણાં મદુરામાં વિશ્વધર્મ પરિષદ યોજાઈ ગઈ.
છએક મહિના પહેલાં આ પરિષદ વિષે છાપાઓમાં થેાડી જાહેરાત આવી હતી. પરંતુ દક્ષિણનાં છાપાંઓમાં એના કાર્યક્રમની જેટલી જાહેરાત થઈ હતી તેટલી ઉત્તરનાં છાપાઓમાં થઈ નથી. પરિણામે આવી મેાટી પરિષદ ભરાઈ હોવા છતાં તે વિષયના ઘણા માણસે એનાથી અજાણ છે.
દક્ષિણમાં કાંચી કામકોટિ પીઠના શંકરાચાર્ય શ્રી જયેન્દ્ર સરસ્વતીની પ્રેરણાથી અને એમના આશ્રાયે આ પરિષદ યોજવામાં
તા. ૩૦મી માર્ચથી ૬ઠ્ઠી એપ્રિલ સુધી આ પરિષદ યેજવામાં આવી. એમાં જુદા જુદા મળી એંસી જેટલા પ્રતિનિધિઓએ ભાગ લીધા હતા અને જુદા જુદા ધર્મ અને ધાર્મિક વિષયો પર અંગ્રેજીમાં પ્રવચન થયાં હતાં અથવા પૅપરો વંચાયા હતા. બ્રિટન, ફ્રાન્સ, અમેરિકા, આફ્રિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા વગેરે દેશોમાંથી પ્રતિનિધિએ આવ્યા હતા. અલબત્ત, એ પ્રતિનિધિઓની સંખ્યા બહુ મોટી હતી એમ ન કહી શકાય. બીજી બાજુ દક્ષિણની જુદી જુદી યુનિવર્સિટીઓના પ્રાધ્યાપકો અને ઈતર ક્ષેત્રના પ્રતિનિધિઓની સંખ્યા ઘણી મેાટી હતી. અંગ્રેજી ઉપરાંત તામિલ ભાષામાં પણ બદલવાની છૂટ આપવામાં આવી હતી એટલે પણ દક્ષિણના પ્રતિનિધિઓની સંખ્યા ઠીક ઠીક રહે એ સ્વાભાવિક છે.
વિશ્વધર્મ પરિષદનું ઉદ્ઘાટન નેપાલના મહારાજાએ કર્યું હતું. તેએ પાતાની સાથે નેપાલના પ્રકાંડ પંડિતાને પણ લાવ્યા હતા. નેપાલના મુખ્ય પંડિતે હિંદુ ધર્મ વિશે અને ખાસ કરીને આઘ શંકરાચાર્યે નેપાલમાં કરેલા કાર્ય તથા પશુપતિનાથના મંદિર વિષે સંસ્કૃતમાં પ્રવચન કર્યું હતું. મદ્રાસ યુનિવર્સિટીના સંસ્કૃત વિષયના નિવૃત્ત પ્રાધ્યાપક સુવિખ્યાત વિદ્વાન ડૉ. રાઘવને એમના પ્રવચનના અંગ્રેજીમાં તરજુમા કરી સંભળાવ્યો હતો.
ગાંધીજી સાથે સેવાગ્રામમાં જેમણે કામ કર્યું હતું તે રેવરન્ડ કૈથાને યહૂદી ધર્મ વિશે પ્રવચન કર્યું હતું. શ્રી પ્રેમઆચાર્ય શાસ્ત્રીએ વેદધર્મ વિશે વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. પ્રૉ. અલ્લાદીને કુરાન વિશે પેપર વાંચ્યા હતા. ફ્રાન્સના શ્રીમતી તારા માઈકલે હિંદુ મંદિરોના ક્રિયાકાંડની વિગત અને એના પ્રયોજન તથા રહસ્ય વિશે સરસ પેપર વાંચ્યા હતા. એક આટ્રિકન પ્રતિનિધિએ નાઈજિરિયાના આદિવાસીએના પ્રાચીન ધર્મ ‘ઝરુબા’ વિશે સુંદર સમજણ આપી હતી, તથા એમની પ્રાર્થના ગાઈ સંભળાવી હતી. જુદા જુદા ધર્મના મુખ્ય સિદ્ધાંતો, કેટલાક ધાર્મિક વિષયો, શ્રી અરવિંદ, વિવેકાનંદ, રમણ મહર્ષિ, વગેરે મહાપુરુષોની ફિલસૂફી વિશે પણ વિદ્રતાપૂર્ણ પેપરો વંચાયા હતા. પ. પૂ. શંકરાચાર્યજી વખત વખત તામિલમાં જુદા જુદા વિષય પર પ્રવચન આપતા અને રોજ સવારે પ્રાર્થના કરાવતા.
પરિષદમાં સ્થાનિક લોકોની હાજરી પણ સારી રહેતી, કારણ કે દરેક બેઠકમાં પ. પૂ. શંકરાચાર્યજી પોતે હાજર રહેતા. મદુરાના ગાંધી મ્યુઝિયમના કંપાઉન્ડમાં ઓપન-એર-થિયેટરમાં આ પરિષદ યોજવામાં આવી હતી. એમાં વિદ્રાના હતા અને સ્વામીજીએ, પાદરીઓ, મુલ્લાં અને પંડિત પણ હતા. થિયોસોફિકલ સેાસાયટીના પ્રમુખ શ્રી જ્હાન કોટ્સ પણ હતા અને શ્રીમતી રુકમિણીદેવી પણ હતાં. પ. પૂ. શંકરાચાર્યની હાજરીથી વાતાવરણ અત્યંત પ્રસન્ન અને પ્રેરક રહેતું.
આ વિશ્વધર્મપરિષદમાં જૈન ધર્મ વિશે અંગ્રેજીમાં બાલનાર વ્યકિત મેળવી આપવાની જવાબદારી મદ્રાસના જૈન આગેવાન બાપાલાલ એન્ડ કુાં. વાળા શ્રી સુરેન્દ્રભાઈ મહેતાને સોંપવામાં આવી હતી. એમણે મુંબઈમાં મુ. શ્રી ચીમનલાલ ચકુભાઈને એ કામ સોંપ્યું અને મુ. શ્રી ચીમનભાઈએ જવાબદારી મને સોંપી.
મારા સદ્ભાગ્યે, તા. ૨જી એપ્રિલે ભગવાન મહાવીરની જન્મજયંતી હતી એટલે એ દિવસે બપારની બેઠકમાં ભગવાન મહાવીર અને જૈનધર્મ વિશે બેાલવાનું નક્કી થયું. પરિષદના મુખ્ય સંચાલક અને પ.પૂ. શંકરાચાર્યજી બંનેની ઈચ્છા એવી હતી કે પરિષદના સાતે દિવસમાં ધાર્મિક તહેવાર ફકત ‘મહાવીર જ્યંતી’ના જ આવતા હતા, એટલે એ દિવસે જ ભગવાન મહાવીર અને જૈન ધર્મ વિશે વ્યાખ્યાન ગોઠવાય. આમ, મને અનાયાસે લાભ મળ્યા અને મારા વ્યાખ્યાનથી પ. પૂ. શંકરાચાર્યજીને જે પ્રસન્નતા થઈ તેના પણ લાભ મળ્યો,
મદુરાની વિશ્વધર્મ પરિષદમાં ઉપસ્થિત રહેવાને અને તેમાં સક્રિય ભાગ લેવાના જે અવિસ્મરણીય અનુભવ મને થયા તે માટે તો શ્રી ચીમનભાઈને તથા શ્રી સુરેન્દ્રભાઈ મહેતાના હું આભારી છું. રમણલાલ ચી. શાહ
