________________
૨૩૦
પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧-૪-૭૭
-
આસન સે મત ડોલ.. બહુ વખત થઈ ગયો. “દક્ષિણા”ના એક અંકમાં શ્રી સુન્દરમ ને રહીને પણ માણસ પોતાનું કામ સચ્ચાઈપૂર્વક ૨ચૂપચાપ કર્યો જાય એ ડોલતાં આસન” નામને નાને પણ ખૂબ મજા લેખ આવેલ. મોટી વાત છે, પરંતુ મોટા બનવાનો મોહ સૌને પજવે છે. એમ આ લેખ અત્યારની રાજકીય કટોકટી વખતે સૌ કોઈને ખૂબ ઉપગી ગણીએ તે રાવણ ઘણા મેટો હતો, પરંતુ રાવણની ઝાઝી બધી વાતે થઈ પડે તેવું લાગવાથી તેનો સાર નીચે મુજબ આપું છું.
કરતાં શબરીના બેરની અને વિદુરની ભાજીની એકાદ વાત લેકજગતની આ ચંચળ લીલામાં અટવાયેલા માનવીની સ્થિતિ હૃદય પર જીત મેળવી લે છે. અસત્યનો આશરો લઈ ઝાઝો પથારો જોઈ કબીરે ગાયું- “આસન સે મત ડોલ રે.
કરવો એ કરતાં સત્યને આગ્રહ રાખી ‘મારે એક ડગલું બસ થાય’ને વાત તો ઠીક કહી, પણ આસન પોતે જ ડોલતાં લાગે તો શું
પસંદગી આપવી એ ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબત છે. કરવું? રંગ મહલ મેં દીપ જલત હં, આસન સે મત ડોલ...?
સચ્ચાઈથી જીવન જીવવાની હવે આપણને સૌને જરૂર લાગી છે.
નિર્મોહી બનવું, અનાસકિત કેળવવી, પદપ્રતિષ્ઠા પ્રત્યે ઉદાસીન દુનિયાના રંગે એવા તે સોહામણા ને આકર્ષક છે કે માણસ
રહી સમર્પણ ભાવથી કર્મો કરવા- આ બધી કોઈ નવીનવાઈની તેની પાસે નાચતે થઈ જાય છે. મેરલીના નાદે જેમ સા૫ ડોલે
વાતો નથી. આપણે એ જાણીએ એટલા શિક્ષિત છીએ; પરંતુ તેમ. મહાશાની કબીર કહે છે, અરે, ભાઈ! આમ ડોલી જઈશ,
આપણી ભીતર બેઠેલા કલિ પાસે આપણે લાચાર છીએ. કલિ નચાવે નાચતે રહીશ તો તારું થશે શું? જરા ધીરે પડ, મત ડોલ, મત
એમ આપણે નાચીએ છીએ, ડોલીએ છીએ ને દુનિયાદારીને વશ થઈ ડાલી......કયાંક સ્થિર થઈને બેસી જા, ધુધટના પડદા ખેલી નાંખ.
જઈએ છીએ. આમાંથી બચવાને કેવળ એક જ ઉપાય છે. પ્રભુનું તારે પ્રિયતમ તને મળશે.
અવલંબન. આ આધાર વડે જ આપણાં કૃત્યોને આપણે શોભાવી જગતની આ રાંચળ લીલામાં આ સાધના આરાધવાની છે. શકીશું. થોડી ઝાઝી જિંદગીને કે નાનાં મોટાં કામોને કોઈ સવાલ બીજી બાજુ માયાના નાચનખરા એવા તે છે કે સૌનાં આસનો નથી. આપણે સત્યને કેટલા વફાદાર રહીએ છીએ એ જ મહત્ત્વની ડોલતાં રહે છે. પિતાનું કરેલું જે છે તે કોઈને છોડવું ગમતું નથી. - બિના છે: રસ્તામાં સદા એક જગ્યાએ પાથરણું પાથરી બેસતા ભિખારીને પણ
- --શારદાબેન બાબુભાઈ શાહ એ સ્થાન સાથે કેવી માયા બંધાય છે. તે પછી જગતના મોટા માણસેની તે વાત જ શી કરવી! શેઠ શાહુકાર, મોટા રાજવીએ,
ઘેટાં નથી ધુરંધરો, નેતા, માલિકો કે મજૂરો, બધાં જ પોતપોતાનું સ્થાન ઊભું કરવાં કેટલી મહેનત કરે છે! પોતાનું કશુંક ઊભું કરીને એ સ્થાન
અમે ઘેટાં નથી રે તારા ગામનાં, સાથે એવા તે ચીટકી જાય છે કે એક તસુ પણ હલવું ગમતું નથી.
તને ફાવે ત્યાં દોર ઈતિહાસ કહે છે કે પહેલાં ગાદી મેળવવા માટે ભાઈ ભાઈનું
તેય કરતાં ના શેર ખૂન કરતે, કે પુત્ર પિતાની હત્યા કરી નાખતે. આજે એ યુગ તે નથી; પરંતુ આજના સત્તાધીશે તો એથી યે વધુ ભયંકર બન્યા છે. ,
સદા ગાતાં ગાણાં રે તારા નામનાં ઉપરથી ડોકું કાપી નાખવાની વાત નથી, ભીતરથી મૂળિયાં ખાદી
એવાં ઘેટાં નથી રે તારા ગામનાં. નાખવાની જ વાત છે. “ન રહેગા બાંસ ન બજેગી બાંસુરી” દરેકને
તેં તે રૂંધ્યા અમ શ્વાસ પેતાની ખુરશીના પાયા દઢ રાખવા છે.
- તારી સત્તાને પાશ પણ કુદરતની યોજના માણસની ઈચ્છા પ્રમાણે ચાલતી નથી.
હરી સુધબુધ અમારી તારા ધ્યાનમાં, માણસ જે જે યોજનાઓ ઘડે છે તેની નીચે પ્રભુએ કંઈ સહી કરી
ભલાં, ઘેટાં નથી રે તારા ગામનાં. એને મંજૂર રાખી નથી. પિતપતાને સમય આવ્યે સૌને પિતાનું માનેલું આસન છોડવું પડે છે. કુદરત એના આસનને હચમચાવી
તે તે આંજી અમ આંખ કહે છે, “બહ, બેઠા ભાઈ, ઊઠો હવે, જગ્યા ખાલી કરી આપે.”
કરી રોશનીની રાખ ગમે કે ન ગમે, ઊઠવું જ પડે છે. કુદરતની ગતિ સાથે તાલ મેળવવું જ
મથી ધકેલી દેવા અંધારમાં, પડે છે.
! હવે ઘેટાં નથી રે તારા ગામનાં. - આસને ડોલી ઊઠે છે, કારણ કે એની નીચેની ખૂદ ધરા ડોલવા
તેં તો ચૂસ્યું અમ હીર લાગી છે, વધુ ને વધુ ડોલવાની છે.
રખે પાક કો વીર આ ડોલી ઊઠેલા જગતમાં ટકી રહેવાનું માત્ર એક જ દઢ આલંબન છે-શેષ પર શયન કરતા વિષ્ણુ.
હણે ક્રૂરતાના કંસને કારમા,
ખરે ઘેટાં નથી રે તારાં ગામનાં શ્રી સુન્દરમે કહેલી આ વાત રાજકારણથી માંડી નાની જવાબદારી સંભાળતી દરેક વ્યકિતને લાગુ પડે છે. એટલે સુધી કે આપણા
છતાં મૂંગી એમ વાત ૌટુમ્બિક જીવનમાં પણ જવાબદાર વ્યકિત પોતાનું સ્થાન જાગૃતિપૂર્વક
હવે ગજવે છે રાત ભગવે એ જરૂરી છે. સચ્ચાઈનું પીઠબળ જાળવી રાખવું એ મુદ્દાની
અરે ઝેલમહિ જનમ્યાંતાં કાનના? વાત છે.
બેની ઘેટાં નથી રે તારા ગામનાં, ' મેટા ધુરંધર માણસેની મોટી દુનિયા અને નાના માણસોની નાની
*(કૃષ્ણ = જનતાને અનાજ) દુનિયા હોય છે. હકીકતમાં તે માણસ પોતાની આસપાસ કેવડી
, ' —ગીતા પરીખ દુનિયા 'ખડી કરે છે. એ કોઈ મહત્ત્વની વાત નથી, નાના વર્તુળમાં
