________________
તત્કાલીન મહાજન પાસે સમય-સંજોગો જોઈને એકતા દર્શાવવાની વણિકબુદ્ધિ હતી, આના પ્રભાવે મહાજન મોગલો-અંગ્રેજોને પણ નમાવવામાં સફળ-સબળ બનતું રહ્યું હતું, આની પ્રબળ પ્રતીતિ કરાવતો સુરતનો એક પ્રસંગ જાણવા જેવો છે. એ સમયે સુરત બંદર તરીકે ખૂબ જ મહત્ત્વનું સ્થાનમાન ધરાવતું હતું. મહાજનના મોભી તરીકે ત્યારે ત્યાં બે નામ ગાજતાં હતાં : જૈન વેપારી નગરશેઠ વીરજી વોરા અને વૈષ્ણવ વેપારી ભીમજી પારેખ. જૈનો નગરશેઠનો પડ્યો બોલ ઝીલી લેતા, જ્યારે વૈષ્ણવો માટે ભીમજી પારેખનો શબ્દ શિરોધાર્ય ગણાતો. આમ, તો બંનેના ધર્મ જુદા જુદા હતા, એથી આચાર-વિચારમાંય ભિન્નતા રહેતી. છતાં જ્યારે ન્યાય ખાતર લડવાનો અવસર આવતો, ત્યારે બંને શ્રેષ્ઠીઓ એક બનીને લડત આપતા જેથી યશસ્વીવિજયના અધિકારી બનતા. - એક વાર સુરતમાં કાજી અને મૌલવીઓએ એકબીજાનો સાથ સહકાર મેળવીને ત્રણ વણિક વેપારીઓને વટલાવીને ઇસ્લામપંથી બનાવ્યા. આ રીતની વટાળ-પ્રવૃત્તિ સામે સુરતમાં ઠીક ઠીક વિરોધનું વાતાવરણ પેદા થયું. એ વિરોધને શાંત પાડવાનો રસ્તો એક જ હતો : કાજી અને મૌલવીઓ આવી વટાળ-પ્રવૃત્તિ બદલ ક્ષમાયાચના કરે, અને વણિક પુનઃ પોતાના ધર્મનો સ્વીકાર કરે.
આ રસ્તાને અપનાવવાને બદલે કાજી અને મૌલવીઓ ઉપરાંત વટલાયેલા વણિકોએ પણ પોતાની વાતને પકડી રાખી.એથી વિરોધે ઉગ્ર સ્વરૂપ પકડ્યું. વિરોધને વાચા આપવા સભાઓ થઈ. સમજાવટના અનેક ઉપાયો
વિચારાયા. પણ આ બધું નિષ્ફળ નીવડતા નગરશેઠ વીરજી જ વોરા અને ભીમજી પારેખે એક સભાનું આયોજન કરાવ્યું.
ક્ર છ જૈનશાસનના જ્યોતિર્ધરો ભાગ-૩
