________________
શેઠ શાંતિદાસે જરાક ઉગ્ર બનીને એવું સંભળાવી દીધું કે, એટલું કબૂલી લો કે, વહાણની સુરક્ષા કરવામાં અમે કાયર છીએ, તો બધી જ વાતનો ફેંસલો આવી જાય.
આ મુદ્દાના જવાબમાં ગલ્લાતલ્લાં કરતા એલચીની એવી મનોવૃત્તિ મહાજન કળી ગયું કે, વહાણો લૂંટાયાં, એની નુકસાની ભરપાઈ ન કરવી પડે, એ માટે જ અંગ્રેજી કોઠી દ્વારા આવી વ્યર્થ વાતોનો વિવાદ છેડવામાં આવ્યો છે. ત્યારે મહાજન વતી શેઠ શાંતિદાસે કાયદા-કાનૂનની એવી મુદ્દાસરની લડત લડવાનું શરુ કર્યું કે, લડતના અંતે અમુક અમુક અંગ્રેજોને જેલ ભેગા થવું પડ્યું.
મહાજનનો મોભો તો આ ઘટનાથી જળવાયો, પણ અંગ્રેજ-કંપનીની કીર્તિનું તો ઠીક ઠીક ધોવાણ થઈ જવા પામ્યું હતું. કેદગ્રસ્ત બનેલા અંગ્રેજોએ કંટાળી જઈને અંતે વહાણો લૂંટવાથી થયેલી નુકશાની આનાપાઈ સાથે ભરપાઈ કરી આપવાની મહાજનની શરત શિરોધાર્ય કરી, ત્યારે જ એ અંગ્રેજો કેદમુક્ત બની શક્યા. માનપાત્ર મહાજનની માનાર્હતામાં એ દહાડે જે વૃદ્ધિ થવા પામી, એનો પ્રભાવ મહાજનસંસ્થાએ વર્ષોનાં વર્ષો સુધી તો આબાદ જાળવી જાણ્યો. “સાપ ગયા પણ લિસોટા રહ્યાની જેમ આજેય એ પ્રભાવ થોડાઘણા અંશે જે મહાજન સંસ્થા જાળવી શકી હોય તો તે મહાજન આવા પ્રસંગોમાંથી પ્રેરણા લઈને પોતાની માનાહિતા વધારવા પ્રયત્નશીલ બને, એવી આશા-અપેક્ષા રાખવી અસ્થાને તો ન જ ગણાય ને?
જૈનશાસનના જ્યોતિર્ધરો ભાગ-૩
-
મોગલ સત્તાનો અસ્ત થયા બાદ મરાઠા સત્તાનો ઉદય થયો, ત્યારે પણ મહાજન-સત્તા પોતાની માનાર્હતા ઠીક ઠીક માત્રામાં જાળવી જાણવા સફળ થઈ હતી, એની પ્રતીતિ
છે
