________________
મેળવે અથવા તો અંગ્રેજ વહાણોનો જ ઉપયોગ કરવાનું સ્વીકારે, તો વહાણો લૂંટવાની કોઈ હિંમત જ ન કરે.
એલચીનો આ પ્રસ્તાવ અંગ્રેજોની એક જાતની ગુલામીને જ પ્રોત્સાહન આપનારો હતો. એથી આ પ્રસ્તાવને વધાવી લેવા પિતાપુત્રએ કહ્યું કે, શેઠ શાંતિદાસ! આવો પ્રસ્તાવ તો મહાજને આંખ મીંચીને વધાવી જ લેવો જોઈએ. સુરક્ષાનો આવો કોલ તો સગો ભાઈ પણ ન આપે. આ પ્રસ્તાવ પાછળની મેલી મુરાદ ખ્યાલમાં આવી જતાં મહાજન વતી શેઠે સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જવાબ વાળતા જણાવ્યું કે, વિદેશી વહાણોના વપરાશ કરવા દ્વારા મહાજન કદી પણ ભારતીય વહાણવટા પર પોતાના હાથે કુહાડો મારવા તૈયાર થાય ખરું? અમે અમારાં વહાણો દ્વારા જ ધંધો વિકસાવવા માંગીએ છીએ, તમે અંગ્રેજોવતી કબૂલાત આપો કે, લૂંટારાઓને પકડીને જેલના સળિયા પાછળ ધકેલી દેવાની તાકાત અમારી પાસે નથી, તો પછી ભારતીય વહાણોની સુરક્ષા કરવાની સમર્થતા કેળવવી, એ કંઈ મહાજન માટે બહુ મોટી વાત ન ગણાય. અમારાં વહાણોની અમે જ સુરક્ષા કરી શકીએ એમ છીએ. તમે તમારી નબળાઈ કબૂલી લો, તો આવી સબળતા વિકસાવવાની મહાજનની તૈયારી છે જ.
આ પ્રસ્તાવ પાછળના ભેદભરમ કળી જતાં શાંતિદાસ શેઠને જરાય વાર ન લાગી. આ પ્રસ્તાવ સ્વીકારવાથી એક તરફ અંગ્રેજો સમક્ષ ગુલામીખત લખી આપવા ઉપરાંત દેશમાં ફાલીફૂલી રહેલી વહાણવટાની કળા પર કુહાડો મારવા જેવું આત્મઘાતી પગલું હોંશે હોંશે અને જાણી જોઈને ઉઠાવવા જેવી મૂર્ખતાનું ઉઘાડેછોગે પ્રદર્શન થતું હતું. મહાજન જેવું મહાજન આવી બેવડી મૂર્ખતાનો કદી ભોગ બને ખરું ?
શેઠની વાતને હસી કાઢતાં એલચીએ જ્યારે પોતાના જ પ્રસ્તાવને માન્ય રખાવવાનો કદાગ્રહ ચાલુ જ રાખ્યો, ત્યારે
છું 8 30 જૈનશાસનના જ્યોતિર્ધરો ભાગ-૩
