________________
૫૪
જૈન દષ્ટિએ કર્મ વ્યને જ થાય છે. અવધિજ્ઞાન પણ રૂપી દ્રવ્યને જાણે છે અને મન:પર્યવજ્ઞાન પણ રૂપી દ્રવ્યને જ જાણે છે, પણ મન:પર્યવ . જ્ઞાનની મર્યાદા મને વર્ગણાના આકારને જાણવા પૂરતી જ હોય છે. કઈ કઈ બાબતમાં અવધિજ્ઞાનનું ક્ષેત્ર મન:પર્યવજ્ઞાન કરતાં પણ વધારે મોટું થઈ જાય છે, પણ સાધારણ રીતે એ જ્ઞાન ઘણું મર્યા દિત પણ હોય છે અને કોઈ કોઈ વખત અજ્ઞાનનું વિસંગજ્ઞાનનું). રૂપ પણ લે છે. મન પર્યાયજ્ઞાનની શુદ્ધિ વિશિષ્ટ અને સમ્યફ પ્રકારની જ હોય છે. તે કદી વિકૃત કે વિપરીત હેતું નથી. કેવળજ્ઞાન
સર્વ દ્રવ્યોને અને સર્વ પર્યાને જાણે તેને કેવળજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. એની પ્રવૃત્તિ સર્વ દ્રવ્યમાં અને સર્વ પર્યાયમાં થાય એને ક્ષેત્રની મર્યાદા નથી, એને કાળની મર્યાદા નથી. એ અતીત, અનાગત અને વર્તમાન સર્વ દ્રવ્યને, સર્વ ગુણને, સર્વ ભાને, સર્વ પર્યાને પિતાને વિષય કરી શકે છે. યથાવસ્થિત ભૂતભાવિભાવસ્વભાવભાસિ જ્ઞાનને કેવળજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. જ્ઞાનાવરણ-દર્શનાવરણને ઉપસંહાર
આવા પાંચ પ્રકારના જ્ઞાનનું આવરણ કરે, જ્ઞાનની આડે. આવી જ્ઞાનને પ્રકટ થવા ન દે તે કર્મનું નામ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ. આ જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનાવરણીય આત્માના ગુણને અસર કરનાર હોવાથી એને ઘાતકર્મ કહેવામાં આવે છે. આત્મા પિતે તે સૂર્ય જે પ્રકાશવંત છે, ઝળહળ તેજસ્વી ભાનુ છે, પણ સૂર્યની આડાં વાદળાં આવે અને વાદળાં જેમ તેને પ્રકાશ એછે કરે, તેમ. જ્ઞાનાવરણીય કર્મો આત્માના જ્ઞાનરૂપી પ્રકાશને ઓછો કરે છે. સૂર્યની. આડે કપડું ધરવામાં આવે, દવાની આડે કપડું કે કાગળ ધરવામાં આવે અને તે પ્રકાશને ઓછો કરે છે, અટકાવે છે, તેમ જ્ઞાનાવરણીય કર્મ જ્ઞાન આડાં આવરણ કરે છે, એને આચ્છાદિત કરે. છે, એને વધારે ઓછું ઢાંકે છે, છતાં અંદર સૂર્ય ઝગઝગતે છે
